วิจัย ชุดปฏิบัติการเครื่องจักรกลไฟฟ้าและการควบคุม

190

3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ตอ่ วงจรงตามรูปที่ 2 และ 3

รูปที่ 2 การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบทนั ที ( Plugging )

กาํ หนดให้
1. L1 คือ Line 1
2. L2 คือ Line 2
3. L3 คอื Line 3
4. F1 คอื Power Fuse
5. F3 คอื Overload Relay
6. K1 คอื Main Contactor
7. M1 คือ Three phase motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM

191

รูปที่ 3 วงจรควบคมุ การกลบั ทางหมนุ มอเตอร์แบบทนั ที ( Plugging )

กาํ หนดให้ 7. K1 คอื Auxiliary contactor (ในแถวท่ี 2, 3)
1. L1 คอื Line 1 8. K2 คือ Auxiliary contactor (ในแถวที่ 1, 4)
2. N คอื Neutral 9. S1 คอื Push button Switch "STOP" (N.C.)
3. F2 คอื Control fuse 10. S3 คอื Push button Switch "Forward"
4. F3 คอื Overload relay 11. S4 คือ Push button Switch "Backward"
5. K1 คอื Coil contactor (ในแถวท่ี 1)
6. K2 คอื Coil contactor (ในแถวที่ 3)

192

วธิ ีการทดลอง

1. ปรับโอเวอร์โหลดรีเลยด์ งั รูปที่ 4 แลว้ กดสวติ ชป์ ่ ุมกด S3 สังเกตการทาํ งานของคอนแทค
เตอร์K1 พร้อมท้งั สงั เกตทิศทางการหมนุ ของมอเตอร์ แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 1

1.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ ( VAC ) ดงั รูปที่ 5 และ รูปท่ี 6 แลว้
บนั ทึกลงในตารางท่ี 2

1.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ ( A ) ดงั รูปที่ 5 และรูปที่ 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 3

1.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER ( RPM ) ดงั รูปที่ 8 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางที่ 4

2. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ ุมกด S1 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และ K2
แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 5

3. กดสวิตชป์ ่ ุมกด S4 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K2 พร้อมท้งั สังเกตทิศทางการ
หมนุ ของมอเตอร์ แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 6

3.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ ( VAC ) ดงั รูปท่ี 5 และ รูปท่ี 6 แลว้
บนั ทึกลงในตารางที่ 7

3.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ ( A ) ดงั รูปท่ี 5 และรูปท่ี 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 8

3.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER ( RPM ) ดงั รูปท่ี 8 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางท่ี 9

4. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวติ ชป์ ่ ุมกด S1 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และ K2
แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 10

รูปท่ี 4 วธิ ีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์

193
รูปที่ 5 วิธีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์
รูปที่ 6 วธิ ีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 400 VAC ที่สาย U1 และ V1
รูปท่ี 7 วธิ ีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 40 A ที่สาย W1

194

รูปท่ี 8 วิธีใชเ้ ครื่องมือวดั TACHO METER (RPM) กดท่ีป่ ุม Start เพอื่ วดั ความเร็วมอเตอร์

ผลการทดลอง

ตารางการทดลองท่ี 1 กดสวิตช์ S3 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุนของ

มอเตอร์

ผลการทาํ งาน

K1 ทาํ งาน

K2 ไม่ทาํ งาน

ทิศทางหมนุ ของมอเตอร์ หมุนตามเขม็ นาฬิกา

ตารางการทดลองท่ี 2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 6 (VAC)

คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)

แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 396.3 VAC

ตารางการทดลองท่ี 3 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A 1.4 A 0.4 A

ตารางการทดลองที่ 4 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 8 (RPM)

ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)

2830 RPM 2995.5 RPM 165.5 RPM

195

ตารางการทดลองท่ี 5 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ มุ กด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์
ผลการทาํ งาน

K1 ไมท่ าํ งาน
K2 ไมท่ าํ งาน

ตารางการทดลองที่ 6 กดสวิตช์ S4 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุนของ

มอเตอร์

ผลการทาํ งาน

K1 ไม่ทาํ งาน

K2 ทาํ งาน

ทิศทางหมุนของมอเตอร์ หมนุ ทวนเขม็ นาฬิกา

ตารางการทดลองที่ 7 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 6 (VAC)

ค่าแรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 395.4 VAC

ตารางการทดลองท่ี 8 วดั กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วิธีวดั ดงั รูปที่ 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลตา่ ง
1.8 A 1.4 A 0.4 A

ตารางการทดลองที่ 9 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 8 (RPM)

ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)

2830 RPM 2996.2 RPM 166.2 RPM

ตารางการทดลองที่ 10 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์
ผลการทาํ งาน

K1 ไม่ทาํ งาน
K2 ไม่ทาํ งาน

196

สรุปและวจิ ารณ์ผล

เม่ือจ่ายไฟเขา้ ที่วงจรเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดสวิตช์ S3 สังเกตการ
ทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน มอเตอร์หมุนทวนเข็มนาฬิกา แรงดนั มอเตอร์
จากเคร่ืองมือวดั ขณะทํางาน 396.3 VAC กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทํางาน 1.4 A
วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER 2995.5 RPM ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตช์
ป่ มุ กด S1 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ไมท่ าํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน และกดสวิตช์ S4 สังเกต
การทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ไม่ทาํ งาน K2 ทาํ งาน ทิศทางหมุนของมอเตอร์หมุนตามเข็ม
นาฬิกา แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 395.4 VAC กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั
ขณะ 1.4 A วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER 2996.5 RPM ขณะมอเตอร์ทาํ งาน
กดสวิตช์ป่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ไม่ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน การทดลอง
ถกู ตอ้ งตามวตั ถุประสงค์

ตารางที่ 11 ใบความรู้สญั ลกั ษณ์ทางไฟฟ้า

197

ตารางท่ี 12 ใบความรู้อปุ กรณ์ที่ใชใ้ นการทดลอง

F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ท่ีป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั

K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ที่ต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3

S1 Push button “Stop”
สวิตชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีหยดุ เดินมอเตอร์

S2 Push button “Start”
สวติ ชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมเดินมอเตอร์

Push Button " Forward "
S3 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนไปทางหนา้

Push Button " Backward "
S4 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนถอยหลงั

KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ที่ควบคุมเวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T

H1 Pilot lamp
H2 หลอดสัญญาณ ทาํ หนา้ ท่ีแสดงสถานะการตอ่ ไฟเขา้ มอเตอร์
H3

M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส

198

ใบงานที่ 6 การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบต้องหยดุ ก่อน ( Reversing After Stop )

ลักษณะการกลับทางหมุนมอเตอร์แบบต้องหยุดก่อน ( Reversing After Stop ) คือการ
ควบคุมมอเตอร์ให้หมุนได้เมื่อเรากดสวิตช์ให้มอเตอร์ทํางาน ในขณะที่มอเตอร์หมุนอยู่น้ัน
หากทาํ การกลับทางหมุนโดยทันที จะทาํ ให้กระแสไฟฟ้าขณะสตาร์ทมีค่าสูงกว่าปกติ เพราะ
มอเตอร์ยงั มีแรงเฉื่อยอยู่ ซ่ึงอาจทาํ ให้สตาร์ทติ้งโปรเท็กชนั่ หรือเมนฟิ วส์ตดั วงจร หรืออาจทาํ ให้
มอเตอร์ไหมไ้ ดใ้ นท่ีสุด สวิตช์ท่ีใชก้ ดให้มอเตอร์ทาํ งานมีอยู่ 2 ตวั คือให้หมุนทางขวา 1 ตวั และ
ทางซ้าย 1 ตวั โดยการกดสวิตชป์ ่ ุมกด จะทาํ ให้มอเตอร์หมุนดงั น้ันก่อนท่ีจะทาํ การกลบั ทางหมุน
ควรใหม้ อเตอร์หยุดเสียก่อนแลว้ จึงทาํ การ Start ใหม่ จากวงจรการเริ่มเดินมอเตอร์จะตอ้ งกดสวติ ช์
S1 ก่อนเป็นอนั ดบั แรก เพราะ S1 เป็นสวิตช์แบบล็อค พร้อมท่ีจะควบคุมให้มอเตอร์เริ่มทาํ งานได้
เป็ นลําดับถัดไป การเร่ิมเดินมอเตอร์จะเริ่ มเดินให้หมุนขวาหรื อซ้ายก่อนก็ได้ โดยการกด
สวิตช์ S2 หรือ S3 ซ่ึงเป็นสวติ ชแ์ บบกดแลว้ ทาํ งาน หากตอ้ งการหยดุ ก็กดท่ีสวติ ช์ S1 ได้

รูปที่ 1 เครื่องมือวสั ดุอปุ กรณ์

199

ตารางท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอุปกรณ์

ลาดบั ช่ือเครื่องมือ จานวน
1 ตวั
1 เซอร์กิตเบรกเกอร์ ( Circuit Breaker ) 3P+N 30mA 3 ตวั
1 ตวั
2 แมกเนติก คอนแทคเตอร์ ( Magnetic Contactor ) 380V 1 ตวั
4 ดวง
3 โอเวอร์โหลด รีเลย์ ( Overload Reley ) 1.8-2.2 A 1 ตวั
1 ตวั
4 รีเลยต์ ้งั เวลา ( Timer Relay ) แบบ C 1 ตวั
1 ตวั
5 ไพลอตแลมป์ ( Pilot Lamp )
1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ มุ เร่ิม ( Push Button " START / ON " )
1 ตวั
6 สวิตชก์ ดป่ ุมหยดุ ( Push Button " STOP / OFF " ) 1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ ุมเร่ิมหมุน ( Push Button " Forward " ) 1 ตวั
1 ชุด
สวิตชก์ ดป่ มุ เริ่มหมุน ( Push Button " Reversing " )

มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ตวั หมุนแบบกรงกระรอก ขนาด 1 HP

7 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM ( Three phase squirrel cage

induction motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM )

8 มลั ติมิเตอร์ ( Multimeter )

9 มิเตอร์แบบแคลมป์ ( Digital Clam )

10 เคร่ืองวดั ความเร็วรอบ ( Tacho Meter )

11 ชุดสายตอ่ วงจร ( Connection Cable )

1. คาํ แนะนาํ
1.1 ศึกษาเพ่มิ เติมไดท้ ่ี : https://www.youtube.com/watch?v=oD6494QaEfM
1.2 ใชก้ บั ชุดฝึกเครื่องจกั รกลไฟฟ้าและการควบคุม ( Electrical Machine and Control Set )

2. ขอ้ ควรระวงั
2.1 ตรวจสอบการต่อวงจรใหถ้ ูกตอ้ ง
2.2 ตรวจสอบระดบั แรงดนั ไฟฟ้าท่ีจ่ายใหว้ งจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.3 ขณะสบั สวติ ช์ หรือกดสวิตช์ อาจจะเกิดประกายไฟได้
2.4 อยา่ ใหค้ ่ากระแสท่ีไหลเขา้ มอเตอร์เกินพกิ ดั กระแสของมอเตอร์

200

3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ตอ่ วงจรงตามรูปที่ 2 และ 3

รูปที่ 2 วงจรกาํ ลงั การกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบตอ้ งหยดุ ก่อน ( Reversing After Stop )

กาํ หนดให้
1. L1 คือ Line 1
2. L2 คอื Line 2
3. L3 คือ Line 3
4. F1 คอื Power Fuse
5. F3 คือ Overload Relay
6. K1 คือ Main Contactor
7. M1 คอื Three phase motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM

201

รูปที่ 3 วงจรควบคุมการกลบั ทางหมุนมอเตอร์แบบตอ้ งหยดุ ก่อน ( Reversing After Stop )

กาํ หนดให้ 7. K1 คอื Auxiliary contactor (ในแถวที่ 2, 3)
1. L1 คอื Line 1 8. K2 คือ Auxiliary contactor (ในแถวที่ 1, 4)
2. N คอื Neutral 9. S1 คือ Push button Switch "STOP" (N.C.)
3. F2 คอื Control fuse 10. S3 คอื Push button Switch "Forward"
4. F3 คือ Overload relay 11. S4 คือ Push button Switch "Reversing"
5. K1 คือ Coil contactor (ในแถวท่ี 1)
6. K2 คอื Coil contactor (ในแถวที่ 3)

202

วิธีการทดลอง

1. ปรับโอเวอร์โหลดรี เลย์ดังรูปที่ 4 แล้วกดสวิตช์ป่ ุมกด S3 สังเกตการทํางานของ
คอนแทคเตอร์ K1 พร้อมท้งั สงั เกตทิศทางการหมุนของมอเตอร์ แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 1

1.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ ( VAC ) ดงั รูปที่ 5 และ รูปที่ 6 แลว้
บนั ทึกลงในตารางท่ี 2

1.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ ( A ) ดงั รูปท่ี 5 และรูปที่ 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 3

1.3 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER ( RPM ) ดงั รูปท่ี 8 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางที่ 4

2. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ มุ กด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และ K2
แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 5

3. กดสวิตชป์ ่ ุมกด S4 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K2 พร้อมท้งั สังเกตทิศทางการ
หมนุ ของมอเตอร์ แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 6

3.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ ( VAC ) ดงั รูปท่ี 5 และ รูปที่ 6 แลว้
บนั ทึกลงในตารางที่ 7

3.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ ( A ) ดงั รูปที่ 5 และรูปที่ 7
แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 8

3.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER ( RPM ) ดงั รูปท่ี 8 แลว้ บนั ทึก
ลงในตารางที่ 9

4. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวติ ชป์ ่ มุ กด S1 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และ K2
แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 10

รูปที่ 4 วธิ ีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์

203
รูปที่ 5 วิธีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์
รูปที่ 6 วธิ ีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 400 VAC ที่สาย U1 และ V1
รูปท่ี 7 วธิ ีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 40 A ที่สาย W1

204

รูปที่ 8 วธิ ีใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) กดที่ป่ ุม Start เพอื่ วดั ความเร็วมอเตอร์

ผลการทดลอง

ตารางการทดลองท่ี 1 กดสวิตช์ S3 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุนของ

มอเตอร์

ผลการทาํ งาน

K1 ทาํ งาน

K2 ไมท่ าํ งาน

ทิศทางหมนุ ของมอเตอร์ หมุนตามเขม็ นาฬิกา

ตารางการทดลองท่ี 2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ วิธีวดั ดงั รูปที่ 6 (VAC)

ค่าแรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)

แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 396.3 VAC

ตารางการทดลองที่ 3 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วิธีวดั ดงั รูปท่ี 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A 1.4 A 0.4 A

ตารางการทดลองท่ี 4 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 8 (RPM)

ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)

2830 RPM 2995.4 RPM 165.4 RPM

205

ตารางการทดลองท่ี 5 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวติ ชป์ ่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์
ผลการทาํ งาน

K1 ไมท่ าํ งาน
K2 ไม่ทาํ งาน

ตารางการทดลองท่ี 6 กดสวิตช์ S4 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ และทิศทางการหมุนของ

มอเตอร์

ผลการทาํ งาน

K1 ไมท่ าํ งาน

K2 ทาํ งาน

ทิศทางหมุนของมอเตอร์ หมุนทวนเขม็ นาฬิกา

ตารางการทดลองที่ 7 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ วิธีวดั ดงั รูปท่ี 6 (VAC)

ค่าแรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)

แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 395.4 VAC

ตารางการทดลองท่ี 8 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วิธีวดั ดงั รูปที่ 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A 1.4 A 0.4 A

ตารางการทดลองที่ 9 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER วิธีวดั ดงั รูปท่ี 8 (RPM)

ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)

2830 RPM 2994.4 RPM 164.4 RPM

ตารางการทดลองที่ 10 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ มุ กด S1 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์
ผลการทาํ งาน

K1 ไม่ทาํ งาน
K2 ไมท่ าํ งาน

206

สรุปและวจิ ารณ์ผล

เม่ือจ่ายไฟเขา้ ที่วงจรเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดสวิตช์ S2 สังเกตการ
ทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน มอเตอร์หมุนทวนเข็มนาฬิกา แรงดนั มอเตอร์
จากเคร่ืองมือวดั ขณะทํางาน 396.3 VAC กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทํางาน 1.4 A
วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER 2995.4 RPM ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตช์
ป่ มุ กด S1 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ไมท่ าํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน และกดสวติ ช์ S3 สังเกต
การทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ไม่ทาํ งาน K2 ทาํ งาน ทิศทางหมุนของมอเตอร์หมุนตามเข็ม
นาฬิกา แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 395.4 VAC กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั
ขณะ 1.4 A วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER 2994.4 RPM ขณะมอเตอร์ทาํ งาน
กดสวิตช์ป่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 ไม่ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน การทดลอง
ถกู ตอ้ งตามวตั ถุประสงค์

ตารางที่ 11 ใบความรู้สญั ลกั ษณ์ทางไฟฟ้า

207

ตารางท่ี 12 ใบความรู้อปุ กรณ์ที่ใชใ้ นการทดลอง

F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ท่ีป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั

K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ที่ต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3

S1 Push button “Stop”
สวิตชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีหยดุ เดินมอเตอร์

S2 Push button “Start”
สวติ ชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีเริ่มเดินมอเตอร์

Push Button " Forward "
S3 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ท่ีเริ่มหมุนไปทางหนา้

Push Button " Backward "
S4 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนถอยหลงั

KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ที่ควบคุมเวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T

H1 Pilot lamp
H2 หลอดสัญญาณ ทาํ หนา้ ท่ีแสดงสถานะการตอ่ ไฟเขา้ มอเตอร์
H3

M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส

208

ใบงานที่ 7 การหน่วงเวลาทางานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส

การหน่วงเวลามอเตอร์ให้ทาํ งาน โดยใช้ไทม์เมอร์ต้ังหน่วงเวลาท่ีตอ้ งการให้มอเตอร์
ทาํ งาน สามารถเริ่มเดินเคร่ืองโดยกดป่ ุมท่ีสวิตช์ป่ ุมกด แลว้ ไทม์เมอร์จะเร่ิมทาํ งาน เมื่อถึงเวลาท่ี
กาํ หนดในไทมเ์ มอร์มอเตอร์ก็จะทาํ งาน โดยใชแ้ มกเนติกคอนแทคเตอร์ในการตดั ต่อ เพื่อควบคุม
การทาํ งานของมอเตอร์และมีอุปกรณ์ป้องการมอเตอร์ไม่ให้เกิดการเสียหาย และสามารถเริ่ม
เดินเคร่ืองโดยกดป่ ุมที่สวิตช์ป่ ุมกดใหม้ อเตอร์ทาํ งานไดโ้ ดยตรง และเม่ือตอ้ งการหยดุ ก็กดท่ีสวิตช์
ป่ มุ กดได้ และมีอุปกรณ์มาประกอบเป็นวงจรในการควบคุมเพอื่ ให้เกิดการควบคมุ ไดต้ ามที่ตอ้ งการ
และเกิดความปลอดภยั การสตาร์ทวิธีน้ีมอเตอร์จะมีกระแสสตาร์ทประมาณ 6-8 เท่าของกระแส
พิกดั จึงใชส้ ําหรับสตาร์ทมอเตอร์ขนาดเล็กไม่เกิน 7.5 kW หรือ 10 แรงมา้ หรือในบางกรณีอาจมี
การใชก้ บั มอเตอร์ขนาดใหญ่กวา่ น้ี เช่น ลกั ษณะงานตอ้ งการแรงบิดสูง

รูปท่ี 1 เครื่องมือวสั ดุอุปกรณ์

209

ตารางท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอุปกรณ์

ลาดบั ช่ือเครื่องมือ จานวน
1 ตวั
1 เซอร์กิตเบรกเกอร์ ( Circuit Breaker ) 3P+N 30mA 3 ตวั
1 ตวั
2 แมกเนติก คอนแทคเตอร์ ( Magnetic Contactor ) 380V 1 ตวั
4 ดวง
3 โอเวอร์โหลด รีเลย์ ( Overload Reley ) 1.8-2.2 A 1 ตวั
1 ตวั
4 รีเลยต์ ้งั เวลา ( Timer Relay ) แบบ C 1 ตวั
1 ตวั
5 ไพลอตแลมป์ ( Pilot Lamp )
1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ มุ เร่ิม ( Push Button " START / ON " )
1 ตวั
6 สวิตชก์ ดป่ ุมหยดุ ( Push Button " STOP / OFF " ) 1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ ุมเร่ิมหมุน ( Push Button " Forward " ) 1 ตวั
1 ชุด
สวิตชก์ ดป่ มุ เริ่มหมุน ( Push Button " Reversing " )

มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ตวั หมุนแบบกรงกระรอก ขนาด 1 HP

7 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM ( Three phase squirrel cage

induction motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM )

8 มลั ติมิเตอร์ ( Multimeter )

9 มิเตอร์แบบแคลมป์ ( Digital Clam )

10 เคร่ืองวดั ความเร็วรอบ ( Tacho Meter )

11 ชุดสายตอ่ วงจร ( Connection Cable )

1. คาํ แนะนาํ
1.1 ศึกษาเพ่มิ เติมไดท้ ่ี : https://www.youtube.com/watch?v=HxNxrAXNYoM
1.2 ใชก้ บั ชุดฝึกเครื่องจกั รกลไฟฟ้าและการควบคุม ( Electrical Machine and Control Set )

2. ขอ้ ควรระวงั
2.1 ตรวจสอบการต่อวงจรใหถ้ ูกตอ้ ง
2.2 ตรวจสอบระดบั แรงดนั ไฟฟ้าท่ีจ่ายใหว้ งจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.3 ขณะสบั สวติ ช์ หรือกดสวิตช์ อาจจะเกิดประกายไฟได้
2.4 อยา่ ใหค้ ่ากระแสท่ีไหลเขา้ มอเตอร์เกินพกิ ดั กระแสของมอเตอร์

210

3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ตอ่ วงจรงตามรูปที่ 2 และ 3

รูปที่ 2 วงจรกาํ ลงั การหน่วงเวลาทาํ งานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส

กาํ หนดให้
1. L1 คอื Line 1
2. L2 คอื Line 2
3. L3 คือ Line 3
4. F1 คือ Power Fuse
5. F3 คือ Overload Relay
6. K1 คอื Main Contactor
7. M1 คอื Three phase motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM

211

27
26

รูปท่ี 3 วงจรควบคุมการหน่วงเวลาทาํ งานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
กาํ หนดให้

1. L คือ Line 1
2. N คอื Neutron
3. F2 คือ Control Fuse
4. F3 คอื Overload Relay
5. K1 คอื Coil contactor (ในแถวท่ี 1)
6. S1 คือ Push Button "STOP / OFF" (N.C.)
7. S2 คอื Push Button "START / ON" (N.O.)
8. K3T คือ Timer หน่วงเวลา

212

วิธีการทดลอง

1. ปรับโอเวอร์โหลดรีเลย์ ใหก้ ระแสมากท่ีสุด (2.5 A) ดงั รูปที่ 3
2. ต้งั ค่าหน่วงเวลา Timer ดงั รูปที่ 4
3. กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 สังเกตการณ์ทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และK2 แลว้ บนั ทึกลงใน
ตารางท่ีต1ารางที่ 1

3.1 วดั แรงดันมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ (V) ดังรูปที่ 5 และ รูปที่ 6 แล้ว
บนั ทึกลงในตารางท่ี 2

3.2 วดั กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ดงั รูปที่ 5 และรูปท่ี 7
แลว้ บนั ทแึลกวล้ บงในั นทตึกาลรงางใทนี่ต3ารางท่ี 3

3.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) ดงั รูปท่ี 8 แลว้ บนั ทึกลง
ในตารางท่ี 4

4. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตช์ป่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 แลว้
บนั ทึกลงในตารางท่ี 5

รูปที่ 3 วิธีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์

213

หมนุ ไปที่ 1 เพอื่ ต้งั เวลา 60 = 60 วินาที
6 วินาที 6 = 6 วนิ าที
M = Minute = นาที
S = Second = วนิ าที

รูปท่ี 4 วิธีต้งั คา่ หน่วงเวลา Timer 6 วินาที

รูปที่ 5 วธิ ีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์
รูปที่ 6 วธิ ีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 400 VAC ที่สาย U1 และ V1

214

รูปท่ี 7 วิธีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ที่ 40 A ที่สาย W1

รูปที่ 8 วิธีใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) กดที่ป่ ุม Start เพื่อวดั ความเร็วมอเตอร์

ผลการทดลองที่ 1

ตารางการทดลองที่ 1 กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 สังเกตการทาํ งานของไทม์เมอร์ หน่วงเวลาก่ีวินาที และ
การทาํ งานของ K1 และ K2

ผลการทาํ งาน
Timer ทาํ งาน 6 วนิ าที
K1 ทาํ งาน
K2 ไมท่ าํ งาน
ตารางการทดลองที่ 2 หลงั จากไทมเ์ มอร์ทาํ งานตามเวลาท่ีกาํ หนด สงั เกตการทาํ งานของ K1 และK2

ผลการทาํ งาน
K1 ไม่ทาํ งาน
K2 ทาํ งาน

215

ตารางการทดลองท่ี 3 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 6 (VAC)

คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 398.3 VAC

ตารางการทดลองท่ี 4 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วิธีวดั ดงั รูปที่ 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A 1.5 A 0.3 A

ตารางการทดลองที่ 5 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 8 (RPM)

ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)

2830 RPM 2995.0 RPM 165 RPM

ตารางการทดลองที่ 6 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของ K1 และ K2
ผลการทาํ งาน

K1 ไมท่ าํ งาน
K2 ไมท่ าํ งาน

สรุปและวจิ ารณ์ผล

เม่ือจ่ายไฟเขา้ ที่วงจรเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 สังเกต
การทาํ งานของไทมเ์ มอร์ ทาํ งาน 6 วินาทีพร้อมกบั K1 ส่วน K2 ไมท่ าํ งาน หลงั จากไทมเ์ มอร์ ทาํ งาน
ตามเวลาที่กาํ หนด K2 จึงทาํ งาน แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 398.3 VAC กระแส
มอเตอร์จากเครื่องมือวัดขณะทํางาน 1.5 A ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER
2995 RPM ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตช์ป่ ุมกด S1 ทาํ ให้ K1 ไม่ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน การทดลอง
ถูกตอ้ งตามวตั ถุประสงค์

216

ตารางที่ 6 ใบความรู้สญั ลกั ษณ์ทางไฟฟ้า

217

ตารางที่ 7 ใบความรู้อุปกรณ์ที่ใชใ้ นการทดลอง

F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ท่ีป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั

K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ท่ีต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3

S1 Push button “Stop”
สวติ ชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีหยดุ เดินมอเตอร์

S2 Push button “Start”
สวติ ชป์ ่ มุ กด ทาํ หนา้ ที่เริ่มเดินมอเตอร์

Push Button " Forward "
S3 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ที่เริ่มหมุนไปทางหนา้

Push Button " Backward "
S4 สวติ ชก์ ดป่ ุม ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนถอยหลงั

KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ท่ีควบคุมเวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T

H1 Pilot lamp
H2 หลอดสญั ญาณ ทาํ หนา้ ท่ีแสดงสถานะการตอ่ ไฟเขา้ มอเตอร์
H3

M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส

218

ใบงานที่ 8 การหน่วงเวลาหยดุ ทางานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส

การหน่วงเวลามอเตอร์ใหห้ ยดุ ทาํ งาน โดยใชไ้ ทมเ์ มอร์ต้งั หน่วงเวลาที่ตอ้ งการใหม้ อเตอร์
ทาํ งาน สามารถเริ่มเดินเคร่ืองโดยกดป่ ุมท่ีสวิตช์ป่ ุมกด แลว้ มอเตอร์จะเริ่มทาํ งาน เมื่อถึงเวลาท่ี
กาํ หนดในไทม์เมอร์มอเตอร์ก็จะหยุด โดยใช้แมกเนติกคอนแทคเตอร์ในการตดั ต่อ เพ่ือควบคุม
การทาํ งานของมอเตอร์และมีอุปกรณ์ป้องการมอเตอร์ไม่ให้เกิดการเสียหาย และสามารถเริ่ม
เดินเคร่ืองโดยกดป่ ุมที่สวิตช์ป่ ุมกดใหม้ อเตอร์ทาํ งานไดโ้ ดยตรง และเมื่อตอ้ งการหยุดก็กดที่สวิตช์
ป่ ุมกดได้ และมีอปุ กรณ์มาประกอบเป็นวงจรในการควบคุมเพื่อใหเ้ กิดการควบคุมไดต้ ามท่ีตอ้ งการ
และเกิดความปลอดภยั การสตาร์ทวิธีน้ีมอเตอร์จะมีกระแสสตาร์ทประมาณ 6-8 เท่าของกระแส
พิกดั จึงใชส้ ําหรับสตาร์ทมอเตอร์ขนาดเล็กไม่เกิน 7.5 kW หรือ 10 แรงมา้ หรือในบางกรณีอาจมี
การใชก้ บั มอเตอร์ขนาดใหญ่กวา่ น้ี เช่น ลกั ษณะงานตอ้ งการแรงบิดสูง

รูปท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอุปกรณ์

219

ตารางท่ี 1 เคร่ืองมือวสั ดุอุปกรณ์

ลาดบั ช่ือเครื่องมือ จานวน
1 ตวั
1 เซอร์กิตเบรกเกอร์ ( Circuit Breaker ) 3P+N 30mA 3 ตวั
1 ตวั
2 แมกเนติก คอนแทคเตอร์ ( Magnetic Contactor ) 380V 1 ตวั
4 ดวง
3 โอเวอร์โหลด รีเลย์ ( Overload Reley ) 1.8-2.2 A 1 ตวั
1 ตวั
4 รีเลยต์ ้งั เวลา ( Timer Relay ) แบบ C 1 ตวั
1 ตวั
5 ไพลอตแลมป์ ( Pilot Lamp )
1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ มุ เร่ิม ( Push Button " START / ON " )
1 ตวั
6 สวิตชก์ ดป่ ุมหยดุ ( Push Button " STOP / OFF " ) 1 ตวั
สวิตชก์ ดป่ ุมเร่ิมหมุน ( Push Button " Forward " ) 1 ตวั
1 ชุด
สวิตชก์ ดป่ มุ เริ่มหมุน ( Push Button " Reversing " )

มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ตวั หมุนแบบกรงกระรอก ขนาด 1 HP

7 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM ( Three phase squirrel cage

induction motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM )

8 มลั ติมิเตอร์ ( Multimeter )

9 มิเตอร์แบบแคลมป์ ( Digital Clam )

10 เคร่ืองวดั ความเร็วรอบ ( Tacho Meter )

11 ชุดสายตอ่ วงจร ( Connection Cable )

1. คาํ แนะนาํ
1.1 ศึกษาเพ่มิ เติมไดท้ ่ี : https://www.youtube.com/watch?v=yKExlDvdtTM
1.2 ใชก้ บั ชุดฝึกเครื่องจกั รกลไฟฟ้าและการควบคุม ( Electrical Machine and Control Set )

2. ขอ้ ควรระวงั
2.1 ตรวจสอบการต่อวงจรใหถ้ ูกตอ้ ง
2.2 ตรวจสอบระดบั แรงดนั ไฟฟ้าท่ีจ่ายใหว้ งจรใหถ้ กู ตอ้ ง
2.3 ขณะสบั สวติ ช์ หรือกดสวิตช์ อาจจะเกิดประกายไฟได้
2.4 อยา่ ใหค้ ่ากระแสท่ีไหลเขา้ มอเตอร์เกินพกิ ดั กระแสของมอเตอร์

220

3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ตอ่ วงจรงตามรูปท่ี 2 และ 3

รูปที่ 2 วงจรกาํ ลงั การหน่วงเวลาหยดุ ทาํ งานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส

กาํ หนดให้
1. L1 คอื Line 1
2. L2 คือ Line 2
3. L3 คือ Line 3
4. F1 คือ Power Fuse
5. F3 คือ Overload Relay
6. K1 คอื Main Contactor
7. M1 คอื Three phase motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM

221

รูปที่ 3 วงจรควบคุมการหน่วงเวลาหยดุ ทาํ งานมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส
กาํ หนดให้

1. L คือ Line 1
2. N คอื Neutron
3. F2 คอื Control Fuse
4. F3 คือ Overload Relay
5. K1 คือ Coil contactor
6. S1 คอื Push Button "STOP / OFF" (N.C.)
7. S2 คือ Push Button "START / ON" (N.O.)
8. K2T คอื Timer หน่วงเวลา

222

วิธีการทดลอง

1. ปรับโอเวอร์โหลดรีเลย์ ใหก้ ระแสมากที่สุด (2.5 A) ดงั รูปที่ 4
2. ต้งั คา่ หน่วงเวลา Timer ดงั รูปที่ 5
3. กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และ Timer แลว้ บนั ทึกลงใน
ตาราตงาทร่ีา1งท่ี 1

3.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ (V) ดงั รูปท่ี 6 และ รูปท่ี 7 แลว้ บนั ทึกลง
ในตารางที่ 2

3.3 วดั กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ดงั รูปที่ 6 และรูปที่ 8 แลว้
บนั ทึกลงในตารางที่ 3

3.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) ดังรูปที่ 9 แลว้ บนั ทึกลง
ในตารางท่ี 4

4. ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตช์ป่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์แลว้ บันทึก
ในตารางที่ 5

รูปที่ 4 วธิ ีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์

หมุนไปท่ี 4 เพอ่ื ต้งั เวลา 24 วินาที

60 = 60 วนิ าที / 6 = 6 วินาที
M = Minute = นาที / S = Second = วินาที
รูปที่ 5 วิธีต้งั ค่าหน่วงเวลา Timer 24 วนิ าที

223
รูปที่ 6 วิธีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์
รูปที่ 7 วธิ ีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 400 VAC ที่สาย U1 และ V1
รูปท่ี 8 วธิ ีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 40 A ที่สาย W1

224

รูปที่ 9 วธิ ีใชเ้ คร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) กดท่ีป่ ุม Start เพ่อื วดั ความเร็วมอเตอร์

ผลการทดลอง

ตารางการทดลองที่ 1 กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 สังเกตการทาํ งานของไทมเ์ มอร์ หน่วงเวลากี่วินาที และ
การทาํ งานของ K1

ผลการทาํ งาน
Timer ทาํ งาน 24 วินาที
K1 ทาํ งาน

ตารางการทดลองที่ 2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 6 (VAC)

คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)

แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 398.1 VAC

ตารางการทดลองที่ 3 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลตา่ ง
1.8 A 1.5 A 0.3 A

ตารางการทดลองท่ี 4 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 8 (RPM)

ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)

2830 RPM 2993.4 RPM 163.4

225

ตารางการทดลองท่ี 5 ขณะมอเตอร์ทาํ งานกดสวิตชป์ ่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์
K1

ผลการทาํ งาน
K1 ไม่ทาํ งาน

สรุปและวิจารณ์ผล

เม่ือจ่ายไฟเขา้ ท่ีวงจรเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดสวิตช์ S2 สังเกตการ
ทาํ งานของไทมเ์ มอร์ทาํ งานพร้อมกบั K1 เป็นเวลา 24 วินาที แรงดนั ไฟฟ้ามอเตอร์จากเครื่องมือวดั
ขณะทาํ งาน 398.3 VAC กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ 1.5 A ความเร็วรอบ
จากเคร่ืองมือวัด 2993.4 RPMเมื่อกดสวิตช์ S1 สังเกตการทํางานของ K1 ผลการทํางาน K1
ไม่ทาํ งาน การทดลองถูกตอ้ งตามวตั ถปุ ระสงค์

ตารางที่ 6 ใบความรู้สัญลกั ษณ์ทางไฟฟ้า

226

ตารางที่ 7 ใบความรู้อุปกรณ์ที่ใชใ้ นการทดลอง

F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ท่ีป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั

K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ท่ีต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3

S1 Push button “Stop”
สวติ ชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีหยดุ เดินมอเตอร์

S2 Push button “Start”
สวติ ชป์ ่ มุ กด ทาํ หนา้ ที่เริ่มเดินมอเตอร์

Push Button " Forward "
S3 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ที่เริ่มหมุนไปทางหนา้

Push Button " Backward "
S4 สวติ ชก์ ดป่ ุม ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนถอยหลงั

KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ท่ีควบคุมเวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T

H1 Pilot lamp
H2 หลอดสญั ญาณ ทาํ หนา้ ท่ีแสดงสถานะการตอ่ ไฟเขา้ มอเตอร์
H3

M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส

227

ใบงานที่ 9 การสตาร์ทมอเตอร์ แบบ STAR-DELTA โดยอตั โนมตั ิ

การสตาร์ทแบบสตาร์-เดลต้า เป็ นการสตาร์ทมอเตอร์แบบลดกระแสตอนเร่ิมต้นเพ่ือ
แก้ปัญหากระแสชากสูง และสามารถเร่ิมเดินเคร่ืองโดยกดป่ ุมที่สวิตช์ป่ ุมกดให้มอเตอร์ทาํ งาน
ได้โดยตรง โดยการทาํ งานมอเตอร์จะถูกสตาร์ททาํ งานแบบ Star และเมื่อมอเตอร์หมุนไปด้วย
ความเร็ว 75% ของความเร็วพกิ ดั มอเตอร์จะถกู ส่ังใหท้ าํ งานแบบ Delta และเมื่อตอ้ งการหยดุ ก็กดท่ี
สวิตช์ป่ ุมกดได้ มีหลอดไฟแสดงสถานะการทาํ งาน และมีอุปกรณ์มาประกอบเป็ นวงจรในการ
ควบคุมเพอ่ื ใหเ้ กิดการควบคุมไดต้ ามที่ตอ้ งการและเกิดความปลอดภยั เหมาะกบั มอเตอร์ขนาดใหญ่
ท่ีมีพกิ ดั มากกวา่ 7.5 kW นิยมใชใ้ นโรงงานอุตสาหกรรมส่วนใหญ่ เพ่ือป้องกนั อุปกรณ์หรือมอเตอร์
เสียหาย สามารถช่วยลดกระแสไฟและกระแสไฟกระชาก (Inrush current) ตอนเร่ิมสตาร์ทไดด้ ี
อีกท้งั ยงั ไม่มีปัญหาเก่ียวกบั ฮาร์โมนิกไดอ้ ีกดว้ ย

รูปท่ี 1 เครื่องมือวสั ดุอปุ กรณ์

228

ตารางที่ 1 เคร่ืองมือวสั ดุอุปกรณ์

ลาดับ ชื่อเครื่องมือ จานวน
1 ตวั
1 เซอร์กิตเบรกเกอร์ ( Circuit Breaker ) 3P+N 30mA 3 ตวั
1 ตวั
2 แมกเนติก คอนแทคเตอร์ ( Magnetic Contactor ) 380V 1 ตวั
4 ดวง
3 โอเวอร์โหลด รีเลย์ ( Overload Reley ) 1.8-2.2 A 1 ตวั
1 ตวั
4 รีเลยต์ ้งั เวลา ( Timer Relay ) แบบ C 1 ตวั
1 ตวั
5 ไพลอตแลมป์ ( Pilot Lamp )
1 ตวั
สวติ ชก์ ดป่ มุ เริ่ม ( Push Button " START / ON " )
1 ตวั
6 สวติ ชก์ ดป่ ุมหยดุ ( Push Button " STOP / OFF " ) 1 ตวั
สวติ ชก์ ดป่ มุ เร่ิมหมนุ ( Push Button " Forward " ) 1 ตวั
1 ชุด
สวิตชก์ ดป่ มุ เริ่มหมนุ ( Push Button " Reversing " )

มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส ตวั หมุนแบบกรงกระรอก ขนาด 1

7 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM ( Three phase squirrel cage

induction motor 1 HP 220/380 v 50 Hz 1.8 A 2830 RPM )

8 มลั ติมิเตอร์ ( Multimeter )

9 มิเตอร์แบบแคลมป์ ( Digital Clam )

10 เคร่ืองวดั ความเร็วรอบ ( Tacho Meter )

11 ชุดสายตอ่ วงจร ( Connection Cable )

1. คาํ แนะนาํ
1.1 ศึกษาเพิม่ เติมไดท้ ี่ : https://www.youtube.com/watch?v=WqbEHWUC_kQ
1.2 ใชก้ บั ชุดฝึกเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้าและการควบคมุ ( Electrical Machine and Control Set )

2. ขอ้ ควรระวงั
2.1 ตรวจสอบการตอ่ วงจรใหถ้ ูกตอ้ ง
2.2 ตรวจสอบระดบั แรงดนั ไฟฟ้าท่ีจ่ายใหว้ งจรใหถ้ ูกตอ้ ง
2.3 ขณะสบั สวติ ช์ หรือกดสวิตช์ อาจจะเกิดประกายไฟได้
2.4 อยา่ ใหค้ า่ กระแสที่ไหลเขา้ มอเตอร์เกินพกิ ดั กระแสของมอเตอร์

229

3. ลาํ ดบั ข้นั (การทดลอง/การปฏิบตั ิงาน)
3.1 ต่อวงจรงตามรูปท่ี 2 และ 3

รูปท่ี 2 วงจรกาํ ลงั การสตาร์ทมอเตอร์ แบบ STAR-DELTA โดยอตั โนมตั ิ

กาํ หนดให้ 6. K1 คือ Main contact 1
1. L1 คอื Line 1 7. K2 คือ Main contact 2
2. L2 คอื Line 2 8. K2 คือ Main contact 3
3. L3 คอื Line 3 9. M1 คือ Three phase motor
4. F1 คอื Power Fuse
5. F3 คือ Overload relay 1 HP 380v 50 Hz 1.12A 1360 RPM

230

รูปที่ 3 วงจรควบคมุ การสตาร์ทมอเตอร์ แบบ STAR-DELTA โดยอตั โนมตั ิ

กาํ หนดให้ 8. KT คือ Coil Timer
1. L1 คือ Line 1 9. S1 คือ Push button Switch "STOP"
2. N คอื Neutral 10. S2 คอื Push button Switch
3. F2 คอื Control fuse " Start STAR – Run DELDA "
4. F3 คอื Overload relay
5. K1 คือ Coil contactor
6. K2 คอื Coil contactor
7. K3 คอื Coil contactor

231

ผลการทดลองที่ 1

1. ปรับต้งั คา่ โอเวอร์โหลดรีเรย์ ดงั รูปที่ 4
2. ต้งั คา่ หน่วงเวลา Timer ดงั รูปท่ี 5
3. กดสวิตชป์ ่ ุมกด S2 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 และ K2 หลอดไฟสัญญาณ H1
และ H2 ตอนมอเตอร์เริ่มเดินแบบ Star แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 1

3.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากมลั ติมิเตอร์ (V) ดงั รูปท่ี 6 และ รูปท่ี 7 แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 2
3.2 วดั กระแสมอเตอร์จากมิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ดงั รูปที่ 6 และรูปที่ 8 แลว้ บนั ทึกลงใน
ตารางที่ต3ารางที่ 3
3.3 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER (RPM) ดงั รูปที่ 9 แลว้ บนั ทึกลง
ตารางท่ี 4
4. เม่ือถึงเวลาที่กาํ หนด มอเตอร์เดินดว้ ยความเร็วสูงสุดแบบ Delta สังเกตการทาํ งานของคอน
แทคเตอร์ K1 K2 และ K3 หลอดไฟสญั ญาณ H1 และ H2 แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 5
4.1 วดั แรงดนั มอเตอร์จากมลั ติมิเตอร์ (V) ดงั รูปท่ี 6 และ รูปท่ี 7 แลว้ บนั ทึกลงในตารางที่ 6
4.2 วดั กระแสมอเตอร์จากมิเตอร์แบบแคลมป์ (A) ดงั รูปที่ 6 และรูปท่ี 8 แลว้ บนั ทึกลงใน
ตารางท่ี 7ตารางที่ 7
4.3 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER (RPM) ดงั รูปท่ี 9 แลว้ บนั ทึกลง
ตารางท่ี 8
5. กดสวิตช์ป่ ุมกด S1 สังเกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 K2 และ K3 หลอดไฟสัญญาณ
H1 H2 และ H3 แลว้ บนั ทึกลงในตารางท่ี 9

ใชไ้ ขควงแบนเลก็ หมุนตามลูกศรของ
โอเวอร์โหลดรีเรยไ์ ปที่ 1.8 A - 2.1 A

รูปที่ 4 วิธีปรับโอเวอร์โหลดรีเรย์

232
หมุนไปท่ี 4 เพื่อต้งั เวลา
24 วนิ าที
60 = 60 วินาที
6 = 6 วินาที
M = Minute = นาที
S = Second = วนิ าที
รูปท่ี 5 วธิ ีต้งั คา่ หน่วงเวลา Timer 24 วินาที

รูปท่ี 6 วธิ ีวดั มลั ติมิเตอร์และแอมป์ มิเตอร์

รูปท่ี 7 วิธีใชม้ ลั ติมิเตอร์ต้งั ยา่ นวดั ท่ี 400 VAC ที่สาย U1 และ V1

233

รูปที่ 8 วธิ ีใชแ้ อมป์ มิเตอร์ ต้งั ยา่ นวดั ที่ 40 A ท่ีสาย W1

รูปที่ 9 วิธีใชเ้ ครื่องมือวดั TACHO METER (RPM) กดที่ป่ ุม Start เพอ่ื วดั ความเร็วมอเตอร์

ผลการทดลองท่ี 1

ตารางการทดลองที่ 1 กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 สังเกตการทาํ งานของ Timer และคอนแทคเตอร์ K1 K2
K3 ตอนมอเตอร์เริ่มเดินแบบ Star

ผลการทาํ งาน
Timer เดินแบบ Star 24 วินาที
K1 ทาํ งาน
K2 ทาํ งาน
K3 ไมท่ าํ งาน

234

ตารางการทดลองท่ี 2 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเคร่ืองมือวดั มลั ติมิเตอร์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 6 (VAC)

คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)
แรงดนั มอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 390.9 VAC

ตารางการทดลองที่ 3 กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A 1.08 A 0.72 A

ตารางการทดลองท่ี 4 วดั ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั TACHO METER วิธีวดั ดงั รูปท่ี 8 (RPM)

ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเครื่องมือวดั ผลต่าง
(RPM) TACHO METER (RPM)

2830 RPM 2995.0 RPM 165 RPM

ตารางการทดลองที่ 5 เมื่อถึงเวลาที่กาํ หนดมอเตอร์เดินดว้ ยความเร็วสูงสุดแบบ Delta สังเกตการ
ทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 K2 และ K3

ผลการทาํ งาน
K1 ทาํ งาน
K2 ไม่ทาํ งาน
K3 ทาํ งาน

ตารางการทดลองที่ 6 วดั แรงดนั ไฟฟ้าจากเครื่องมือวดั มลั ติมิเตอร์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 6 (VAC)

คา่ แรงดนั ไฟฟ้า (VAC) แรงดนั ไฟฟ้า (VAC)

แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 386.2 VAC

ตารางการทดลองท่ี 7 กระแสมอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั มิเตอร์แบบแคลมป์ วธิ ีวดั ดงั รูปท่ี 7 (A)
กระแสมอเตอร์(A) กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน (A) ผลต่าง
1.8 A 7.4 A 5.6 A

235

ตารางการทดลองที่ 8 วดั ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั TACHO METER วธิ ีวดั ดงั รูปที่ 8 (RPM)

ความเร็วรอบจากมอเตอร์ ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั ผลตา่ ง
(RPM) TACHO METER (RPM)

2830 RPM 2995.5 RPM 165 RPM

ตารางการทดลองท่ี 9 เมื่อกดสวิตช์ S1 สงั เกตการทาํ งานของคอนแทคเตอร์ K1 K2 และ K3
ผลการทาํ งาน

K1 ไม่ทาํ งาน
K2 ไมท่ าํ งาน
K3 ไมท่ าํ งาน

สรุปและวิจารณ์ผล

เม่ือจ่ายไฟเขา้ ที่วงจรเริ่มเดินมอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส กดสวิตช์ป่ ุมกด S2 ตอน
มอเตอร์เร่ิมเดินแบบ Star ผลการทาํ งาน Timer เดินแบบ Star 24 วินาที K1 ทาํ งาน K2 ทาํ งาน K3
ไม่ทาํ งาน แรงดนั มอเตอร์จากเคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 390.9 VAC กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั
ขณะทาํ งาน 1.08 ความเร็วรอบจากเคร่ืองมือวดั 2995 RPM เมื่อถึงเวลาท่ีกาํ หนดมอเตอร์เดินด้วย
ความเร็วสูงสุดแบบ Delta ผลการทาํ งาน K1 ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน K3 ทาํ งาน แรงดนั มอเตอร์จาก
เคร่ืองมือวดั ขณะทาํ งาน 386.0 VAC กระแสมอเตอร์จากเครื่องมือวดั ขณะทาํ งาน 7.4 A ความเร็ว
รอบจากเครื่องมือวดั 2995.5 RPM เม่ือกดสวิตช์ S1 สังเกตการทํางานของคอนแทคเตอร์ K1
ไม่ทาํ งาน K2 ไม่ทาํ งาน K3 ไมท่ าํ งาน การทดลองถกู ตอ้ งตามวตั ถุประสงค์

236

ตารางที่ 10 ใบความรู้สญั ลกั ษณ์ทางไฟฟ้า

237

ตารางท่ี 11 ใบความรู้อปุ กรณ์ที่ใชใ้ นการทดลอง

F2 Overload relay
โอเวอร์โหลด รีเลย์ ทาํ หนา้ ท่ีป้องกนั มอเตอร์ทาํ งานเกินกาํ ลงั

K1 Contactor
K2 แมกเนติกคอนแทคเตอร์ ทาํ หนา้ ที่ต่อไฟเขา้ มอเตอร์
K3

S1 Push button “Stop”
สวิตชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ที่หยดุ เดินมอเตอร์

S2 Push button “Start”
สวติ ชป์ ่ ุมกด ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมเดินมอเตอร์

Push Button " Forward "
S3 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนไปทางหนา้

Push Button " Backward "
S4 สวิตชก์ ดป่ มุ ทาํ หนา้ ท่ีเร่ิมหมุนถอยหลงั

KT Coil Timer
K2T ไทมเ์ มอร์ ทาํ หนา้ ที่ควบคุมเวลาการทาํ งานของอุปกรณ์ตา่ งๆ
K3T

H1 Pilot lamp
H2 หลอดสัญญาณ ทาํ หนา้ ท่ีแสดงสถานะการตอ่ ไฟเขา้ มอเตอร์
H3

M1 3 Phase motor
M1 มอเตอร์ไฟฟ้ากระแสสลบั 3 เฟส

238

ภาคผนวก ค
บทความวจิ ัย

บทความวจิ ยั

สาขาวชิ าวศิ วกรรมไฟฟ้า
คณะเทคโนโลยี มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั อุดรธานี

ชุดปฏบิ ัติการเครื่องจักรกลไฟฟ้า 3 เฟส
3 Phase Electrical Machine Operation Set

นายธนวฒั น์ สิงหาทมุ ,นายกวี เมืองจนั ทร์,นายจกั ริน วนิ ทะไชย

สาขาวชิ าวศิ วกรรมไฟฟ้า คณะเทคโนโลยี มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั อุดรธานี
64 ถ.ทหาร ต.หมากแขง้ อ.เมือง จ.อดุ รธานี 41000 โทรศพั ท์ 042211040 ตอ่ 1510 E-mail: [email protected]

บทคัดย่อ 1. บทนา

โครงงานวจิ ยั เร่ืองชุดฝึกควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้ามีจุดมุ่งหมายเพอ่ื สร้าง ในปัจจุบนั เคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า เป็นตน้ กาํ ลงั ขบั เคล่ือนที่สาํ คญั อย่าง
สื่อการเรียนการสอน เพื่อฝึกใหน้ กั ศึกษามีความรู้ความสามารถและเขา้ ใจ หน่ึงในโรงงานอุตสาหกรรมเพราะมีคุณสมบตั ิท่ีดีเด่นในดา้ นการปรับ
ในการใชช้ ุดฝึกควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้า เพื่อจะได้นาํ ความรู้ไปใชใ้ นงาน ความเร็ว ไดต้ ้งั แต่ความเร็วต่าํ สุดจนถึงสูงสุด นิยมใชก้ นั มากในโรงงาน
จริงและลงมือปฏิบัติงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ ในการจัดทําคร้ังน้ี อุตสาหกรรม เช่น โรงงานทอผา้ โรงงานเส้นใยโพลีเอสเตอร์ โรงงาน
ผูจ้ ดั ทาํ มีวตั ถุประสงคเ์ พื่อออกแบบและสร้างชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกล ถลุงโลหะ หรือให้เป็ นต้นกําลังในการขับเคล่ือนรถไฟฟ้า เป็ นต้น
ไฟฟ้า 3 เฟส ประกอบดว้ ย ชุดวงจรกาํ ลงั ชุดวงจรควบคุม และใบงานการ ในการศึกษาเกี่ยวกับเคร่ืองกลไฟฟ้าจึงควรรู้จักอุปกรณ์ต่างๆ ของ
ทดลอง ในการทดสอบประสิทธิภาพของชุดฝึ กควบคุมมอเตอร์ไฟฟ้า เครื่องกลไฟฟ้า และเข้าใจถึงหลกั การทาํ งานของมอเตอร์ไฟฟ้า แบบ
และใบงานการทดลอง สามารถทาํ งานและใชง้ านไดจ้ ริง โดยทดลองให้ ต่างๆ โดยเราสามารถนาํ มาใชไ้ ด้ 2 ลกั ษณะ คือ เป็นเคร่ืองกาํ เนิดไฟฟ้า
นักศึกษาทําการต่อใช้งานกับมอเตอร์ไฟฟ้า ผลพบว่าทําใบงานการ กระแสตรง ที่ทาํ หน้าท่ีเปลี่ยนพลังงานกลให้เป็ นพลังงานไฟฟ้า และ
ทดลองถูกตอ้ ง 8 คร้ัง ผิดพลาด 1 คร้ัง ในใบงานที่ 9 จึงไดใ้ หม้ กี ารทดลอง มอเตอร์ไฟฟ้า ท่ีทําหน้าท่ีเปลี่ยนพลังงานไฟฟ้าให้เป็ นพลังงานกล
ซ้าํ ในใบงานดงั กล่าว ผลคือทาํ งานถูกตอ้ งท้งั 9 ใบงาน ผลระดบั ความพึง ส่วนประกอบของเครื่องกลไฟฟ้าจะประกอบดว้ ย ส่วนท่ีอยกู่ บั ที่ (Stator)
พอใจไดค้ ะแนนอยใู่ นเกณฑ์ มากที่สุด และส่วนที่เคล่ือนท่ี (Rotor)
คาสาคญั : เครื่องจกั รกลไฟฟ้า; มอเตอร์; วงจรควบคมุ
ซ่ึงในรายวิชาเครื่ องจักรกลไฟฟ้าเป็ นการศึกษาเรี ยนรู้ถึง
Abstract ส่วนประกอบ หลกั การทาํ งานของเครื่องจกั รกลไฟฟ้าและวงจรควบคุม
มอเตอร์ในรูปแบบตา่ งๆ และมีการเรียนการสอนท่ีเป็นภาคปฏิบตั ิ เพ่ือให้
The electric motor control training program aims to create teaching นกั ศึกษาไดล้ งมือจาํ ลองสถานการณ์จริงให้เกิดการสร้างทกั ษะท่ีจาํ เป็ น
materials. To train students to have knowledge, ability and understanding ท่ีจะตอ้ งมีท้งั ความรู้ท้งั ดา้ นทฤษฎีและดา้ นปฏิบตั ิ เพื่อใหผ้ ูเ้ รียนไดเ้ รียนรู้
in using the electric motor control training set. in order to apply the และจาํ ลองการทาํ งานจริง ทาํ ให้มคี วามสนใจท่ีจะเรียนรู้และลงมือปฏิบตั ิ
knowledge to real work and to perform effective operations in this
preparation, the organizer aims to design and build a three-phase ในการจดั ทาํ คร้ังน้ี ผจู้ ดั ทาํ เลง็ เห็นปัญหาชุดปฏิบตั ิการเครื่องจกั รกล
electrical machine operating set consisting of a power circuit, a control ไฟฟ้ามีจํานวนน้อยไม่เพียงพอต่อนักศึกษาในสาขาวิศวกรรมไฟฟ้า
circuit and experimental worksheets. Performance testing of electric ผู้จัดทําจึงได้สร้างชุดปฏิบัติการเครื่องจักรกล ไฟฟ้า 3 เฟส โดยมี
motor control training and experimental worksheets can actually work วตั ถปุ ระสงคใ์ นการฝึกให้ผูเ้ รียนไดศ้ ึกษาและทดลองการควบคุมมอเตอร์
and use by experimenting with students to connect to electric motors. The ในรูปแบบต่างๆ เพื่อเป็ นแนวทางการเพิ่มทกั ษะความรู้ทางด้านการ
results showed that the experimental worksheet was done 8 times ปฏิบตั ิให้กบั ผูเ้ รียน และพฒั นาฝี มือเพ่ือเป็ นประโยชน์ในการประกอบ
correctly, 1 error was made in the worksheet 9, so the experiment was อาชีพและการทาํ งานในอนาคต
repeated in the worksheet. The result was that all 9 worksheets were
correct. The satisfaction level result was the highest score. 2. แผนผังการทางาน

Key Words : Electric Motor ;Electrical Machinery ; Control Circuit การศึกษาชุดปฏิบตั ิการเคร่ืองจกั รกลไฟฟ้า 3 เฟสในรายวิชาโครงงาน
วิศวกรรม ผูว้ ิจยั ได้ศึกษาเอกสารทฤษฎีและงานวิจยั ที่เกี่ยวขอ้ งเพ่ือใช้
ประกอบในการทาํ งานและช่วยช้ีนําทิศทางในการศึกษา การควบคุม

ปี การศกึ ษา 2564