หนังสือรพีพัฒนศักดิ์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ประจำปี 2566

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 125 3.2 ĀลักปฏิบัติÿำĀรับการประกอบธุรกิจที่คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชน (UN Guiding Principle of Business and Human Rights: UNGP) ĀลักปฏิบัติÿำĀรับการประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชน (UN Guiding Principle of Business and Human Rights : UNGP) เป็นแนüคิดที่ได้รับการรับรĂงจากĂงค์การ ÿĀประชาชาติ ในĀลักปฏิบัติÿำĀรับการประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชนมีมาตรฐานÿากล ในการคุ้มครĂงÿิทธิมนุþยชน เคารพในýักดิ์ýรีคüามเป็นมนุþย์ และเพื่Ăลดคüามเÿี่ยงในการ ละเมิดÿิทธิมนุþยชนที่Ăาจเกิดขึ้น โดยเฉพาะการละเมิดÿิทธิมนุþยชนต่Ăชุมชนท้Ăงถิ่น ĀรืĂกลุ่ม เปราะบาง เช่น กลุ่มÿตรี ชนพื้นเมืĂง ĀรืĂแรงงานข้ามชาติ ระบุถึงĀน้าที่ขĂงภาครัฐและ คüามรับผิดชĂบขĂงภาคธุรกิจ บนĀลัก 3 ประการได้แก่ การคุ้มครĂงÿิทธิมนุþยชน (Protect) การเคารพÿิทธิมนุþยชน (Respect) และการเยียüยา (Remedy) ประการที่ 1 การคุšมครองĀลักÿิทธิมนุþยชนโดยรัฐ (The state duty to protect human rights) คืĂ Āน้าที่ขĂงรัฐที่จะต้Ăงคุ้มครĂงไม่ใĀ้เกิดการละเมิดÿิทธิมนุþยชนโดยการ กระทำจากĀน่üยงานขĂงรัฐก็ดี ĀรืĂเĂกชนก็ดี และยังĀมายคüามรüมถึงภาคธุรกิจต่าง ๆ ด้üย การĂĂกกฎĀมายและบังคับใช้กฎĀมายที่เกี่ยüข้ĂงกับĂงค์กรธุรกิจ โดยจะต้Ăงÿ่งเÿริมการเคารพ ÿิทธิมนุþยชน และไม่เพิ่มภาระĂันเป็นĂุปÿรรคต่Ăการปรับใช้ในทางปฏิบัติ กล่าüคืĂภาครัฐ จะต้ĂงคüบคุมเĂกชนด้üยการจัดทำกฎĀมายใĀ้เĂกชนมีแนüปฏิบัติที่ได้ประÿิทธิภาพต่Ăการ คุ้มครĂงÿิทธิมนุþยชน พร้Ăมทั้งการกำĀนดüิธีรับมืĂกับผลกระทบด้านÿิทธิมนุþยชนด้üย ประการที่ 2 คüามรับผิดชอบของธุรกิจตŠอการเคารพÿิทธิýักดิ์ýรีคüามเปŨนมนุþยŤ (the corporate responsibility) คืĂ การที่Ăงค์กรธุรกิจต่าง ๆ จะต้ĂงมีคüามรับผิดชĂบใน การเคารพÿิทธิมนุþยชน โดยĀลีกเลี่ยงการกระทำĂันเป็นการละเมิดต่Ăÿิทธิมนุþยชนและดูแล ผลกระทบจากการกระทำĂันเป็นการละเมิดÿิทธิดังกล่าüที่Ăงค์กรเข้าไปเกี่ยüข้Ăง ผ่านการ กำĀนดนโยบายขĂงĂงค์กรและการตรüจÿĂบÿิทธิมนุþยชนĂย่างรĂบด้าน รüมถึงจัดใĀ้มีการ ประเมินผลกระทบและประเมินคüามเÿี่ยงด้านÿิทธิมนุþยชนĂย่างโปร่งใÿต่Ăÿาธารณะ ประการที่ 3 การเขšาถึงการเยียüยา (access to remedy) คืĂ การที่ภาคธุรกิจและ ภาครัฐนั้นจะต้Ăงมีกลไกในการแก้ไข ฟื้นฟู และเยียüยาที่มีประÿิทธิผล และเĀมาะÿมในกรณีที่มี การกระทำĂันเป็นการละเมิดÿิทธิมนุþยชนจากการประกĂบธุรกิจเกิดขึ้น รüมทั้งการเรียกร้ĂงใĀ้

126 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ Ăงค์กรธุรกิจต้Ăงมีช่Ăงทางการร้ĂงเรียนĀากเกิดเĀตุดังกล่าüขึ้นด้üย ไม่ü่าจะโดยกิจการนั้นเĂง ĀรืĂการรüมกลุ่มขĂงĂงค์กรภาคธุรกิจนั้น17 ในขณะเดียüกัน ĂีกนัยĀนึ่งยังเป็นการกำĀนดคüามรับผิดชĂบขĂงĂงค์กรธุรกิจด้üยü่า จะต้Ăงรู้และเเÿดงĂĂกผ่านแนüทางต่าง ๆ ที่จะไม่ÿร้างผลกระทบĀรืĂละเมิดÿิทธิมนุþยชน เช่น การประกาýต่Ăบุคคลทั้งภายในและÿาธารณะ การดำเนินการตรüจÿĂบÿิทธิมนุþยชนĂย่างรĂบ ด้าน (Human Rights Due Diligence: HRDD) และการกำĀนดมาตรการในการป้Ăงกัน บรรเทา ผลกระทบ พร้Ăมทั้งการเยียüยาเมื่ĂเกิดคüามเÿียĀายขึ้น เช่น บริþัทเนÿท์เล่ ได้แÿดงคüามมุ่งมั่น ü่าจะเคารพÿิทธิมนุþยชน ด้üยการจัดทำการตรüจÿĂบÿิทธิมนุþยชนĂย่างรĂบด้าน (HRDD) และมีการจัดตั้งกลไกร้ĂงเรียนĂย่าง ‘Tell Us’ ซึ่งเป็นเครื่ĂงมืĂการเยียüยาผู้ถูกละเมิดÿิทธิ ฯ ซึ่งเป็นĂีกĀนึ่งนโยบายในกระบüนการตรüจÿĂบÿิทธิมนุþยชนĂย่างรĂบด้าน18 Āลักปฏิบัติทั้ง 31 ข้Ăนั้นมีเจตจำนงเพื่Ăคุ้มครĂงและปกป้Ăงÿิทธิมนุþยชนที่Ăาจถูก ละเมิดในการดำเนินกิจการธุรกิจ กำĀนดมาตรฐานและแนüปฏิบัติในการประกĂบการที่คำนึงถึง ÿิทธิมนุþยชน การพัฒนาขĂงกฎĀมายแรงงานและมาตรฐานในการคุ้มครĂงÿิทธิตามกฎĀมายเĂงนั้น เพิ่มÿูงขึ้นจากการตื่นรู้ในด้านÿิทธิมนุþยชนในĂงค์กรธุรกิจ ซึ่งนำไปÿู่การนำĀลักปฏิบัติมาใช้เพื่Ă üางแนüทางการประกĂบกิจการขĂงĂงค์กรมากยิ่งขึ้น และนำไปÿู่การพัฒนาขĂงกฎĀมาย แรงงานและมาตรฐานในการคุ้มครĂงÿิทธิมนุþยชน19 Ăงค์การแรงงานระĀü่างประเทý (International Labour Organization) ได้ยĂมรับ ĀลักปฏิบัติÿำĀรับการประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชนนี้ทำใĀ้ภาคธุรกิจต้ĂงมีการกำĀนด นโยบายและแนüทางการประกĂบกิจการที่มีคüามเคารพซึ่งÿิทธิมนุþยชน คืĂป้Ăงกันและลด คüามเÿี่ยงที่จะเกิดการละเมิดÿิทธิมนุþยชน Āากมีการกระทำละเมิดเกิดขึ้นจะต้Ăงเป็นคüาม รับผิดชĂบขĂงĂงค์กรที่จะต้Ăงเยียüยาไม่ü่าĂงค์กรจะเป็นผู้ละเมิดÿิทธิเĂงĀรืĂมีÿ่üนร่üมใน 17 UN Guiding Principle of Business and Human Rights: UNGP 18 Nestle human rights framework and roadmap. (2021), Available from: https://www.nestle.com/sites/default/fles/2021-12/nestle-human-rights-framework-roadmap.pdf 19 SAI ICCO. United Nations Guiding Principles on Business and Human Rights: A Six-Step Approach to Supply Chain Implementation Accessed from September 12, 2023, Available from: https://sa-intl.org/wpcontent/uploads/2020/02/SAI-ICCO-UNGP-Handbook.pdf

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 127 การกระทำ Ăงค์กรธุรกิจจึงคüรที่จะลดคüามเÿี่ยงในการละเมิดÿิทธิมนุþยชนด้üยการเคารพต่Ă ÿิทธิมนุþยชนที่ได้รับการรĂงรับจากÿนธิÿัญญาระĀü่างประเทýและĂนุÿัญญา และปฏิญญาü่า ด้üยĀลักการและÿิทธิขั้นพื้นฐานในการทำงาน รüมทั้งĂงค์กรธุรกิจยังต้ĂงพิจารณาถึงการนำĀลัก ปฏิบัติĂื่น กฎĀมายĀรืĂÿนธิÿัญญาĂื่นที่เกี่ยüข้Ăงเพื่Ăนำมาเป็นแนüทางในการกำĀนดนโยบาย ใĀ้เĀมาะÿมในแต่ละบริบทขĂงการดำเนินธุรกิจ20 แนüทางปฏิบัติĀลักขĂงภาคธุรกิจเพื่ĂการประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชนจึง Āมายถึงการมีคüามเคารพต่ĂÿิทธิมนุþยชนขĂงคนในธุรกิจ มีคüามรับผิดชĂบในการประกาý นโยบายü่าĂงค์กรขĂงตน และคู่ค้าĂยู่ในแนüทางที่จะประกĂบกิจการโดยลดคüามเÿี่ยงในการ ละเมิดÿิทธิมนุþยชน 3.3 แผนปฏิบัติการระดับชาติüŠาดšüยธุรกิจกับÿิทธิมนุþยชน (National Action Plan on Business and Human Rights: NAP) แผนปฏิบัติการระดับชาติü่าด้üยธุรกิจกับÿิทธิมนุþยชน (National Action Plan on Business and Human Rights: NAP) เกิดจากคüามพยายามในการป้Ăงกันการละเมิดÿิทธิ มนุþยชนในการประกĂบกิจการขĂงภาคธุรกิจ โดยเชื่Ăมนโยบาย กฎĀมาย และมาตรการต่าง ๆ และĀลักปฏิบัติÿำĀรับการประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชน เพื่ĂกำĀนดคüามคาดĀüัง ใĀ้ภาคธุรกิจประกĂบกิจการโดยคำนึงถึงÿิทธิมนุþยชน โดยในด้านแรงงาน มีüัตถุประÿงค์ในการ เข้าแทรกแซงการกำĀนดนโยบายขĂงภาคธุรกิจเพื่Ăคุ้มครĂงแรงงานใĀ้ได้รับคüามเท่าเทียม ใĀ้ มีแก้ไขกฎĀมายและมาตรการต่าง ๆ เพื่Ăเพิ่มÿüัÿดิการขĂงแรงงาน และใĀ้ÿĂดคล้Ăงกับ มาตรฐานขĂงĂงค์การแรงงานระĀü่างประเทý และพันธกรณีÿิทธิมนุþยชนระĀü่างประเทý ป้Ăงกันไม่ใĀ้เกิดการค้ามนุþย์ ÿ่งเÿริมการจ้างงานคนชายขĂบ เพื่ĂขจัดการเลืĂกปฏิบัติ รüมถึง การได้รับค่าแรงที่เป็นธรรมและมีÿภาพแüดล้Ăมการทำงานที่เĀมาะÿม21 โดยในปัจจุบัน ÿถานการณ์การคุ้มครĂงÿิทธิแรงงานยังคงเป็นที่น่ากังüล เนื่ĂงจากมีปัญĀาในการบังคับใช้ใน ภาคปฏิบัติ ด้üยเĀตุที่ขาดพนักงานตรüจÿĂบแรงงาน ทำใĀ้ประÿิทธิภาพในการคุ้มครĂงÿิทธิตก ต่ำลง ซึ่งĂาจทำใĀ้มีการละเมิดÿิทธิแรงงานที่ถูกมĂงข้ามไป 20 Ă้างแล้üในĂ้างĂิงเชิงĂรรถที่ 19 21 แผนปฏิบัติการระดับชาติü่าด้üยธุรกิจกับÿิทธิมนุþยชน. ÿืบค้นüันที่ 12 กันยายน 2566, จาก https://dl.parliament.go.th/backoffice/viewer2300/web/viewer.php

128 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ โดยประเทýไทยได้มีการบังคับใช้แผนปฏิบัติการระดับชาติü่าด้üยธุรกิจกับÿิทธิมนุþยชน เช่นกัน ซึ่งกำĀนดแนüทางในการĂĂกนโยบายและมาตราการต่าง ๆ ในการประกĂบธุรกิจแก่ ภาคธุรกิจในประเทýไทยĂĂกเป็นรายฉบับ ปัจจุบันประเทýไทยได้ĂĂกแผนปฏิบัติการระดับชาติ ü่าด้üยธุรกิจกับÿิทธิมนุþยชนมาบังคับใช้ถึงฉบับที่ 5 แล้ü ซึ่งมีระยะเüลาในการบังคับใช้ แผนปฏิบัติการระดับชาตินี้ ตั้งแต่ พ.ý. 2566 ถึง พ.ý. 2570 โดยแผนปฏิบัติการนั้นมีĀัüข้ĂĀรืĂ ประเด็นที่ภาคธุรกิจจะต้ĂงตระĀนักถึงในการกำĀนดนโยบาย และมาตราการเพื่Ăการคุ้มครĂง ÿิทธิมนุþยชนในด้านแรงงานในการประกĂบธุรกิจเป็นแผนรายกลุ่ม ซึ่งมีทั้งĀมด 11 กลุ่ม เพื่ĂกำĀนดขĂบเขตและเป้าĀมายในการคุ้มครĂงÿิทธิมนุþยชนขĂงแรงงานในแต่ละเรื่ĂงใĀ้ ครĂบคลุม เจาะจงทั้งกลุ่มบุคคล กลุ่มüิธีการแก้ปัญĀาÿิทธิมนุþยชนด้üยการÿร้างคüามตระĀนัก รู้และÿร้างคüามร่üมมืĂ ได้แก่ แผนกลุ่มผู้ใช้แรงงาน กลุ่มü่าด้üยเรื่ĂงÿĀภาพแรงงาน กลุ่มÿร้าง คüามตระĀนักÿิทธิแรงงาน กลุ่มÿร้างคüามร่üมมืĂในการแก้ปัญĀาคüามเดืĂดร้Ăนและป้Ăงกัน การละเมิดÿิทธิแรงงาน กลุ่มÿüัÿดิการแรงงานข้ามชาติ และกลุ่มแรงงานเด็ก22 3.4 แนüทางการตรüจÿอบÿถานะÿิทธิมนุþยชนอยŠางรอบดšาน (Human Rights Due Diligence) แนüทางการตรüจÿĂบÿถานะÿิทธิมนุþยชนĂย่างรĂบด้าน (Human Rights Due Diligence) คืĂĀลักการÿำคัญที่Ăยู่บนĀลักปฏิบัติÿำĀรับการประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿิทธิ มนุþยชน ในการแÿดงĂĂกถึงคüามรับผิดชĂบขĂงภาคธุรกิจที่จะต้Ăงจัดทำคüามผูกพันเชิง นโยบาย (Policy Commitment) และต้ĂงมีมาตรการในการตรüจÿĂบÿถานะÿถานการณ์ÿิทธิ มนุþยชนขĂงภาคธุรกิจü่าในการประกĂบกิจการมีคüามเÿี่ยงที่จะกระทบÿิทธิมนุþยชนĀรืĂไม่ ทำใĀ้ภาคธุรกิจÿามารถทราบถึงÿถานะขĂงการประกĂบกิจการตนü่ามีการละเมิดĀรืĂไม่ เพื่Ă ป้Ăงกันและบรรเทาการละเมิดÿิทธิมนุþยชนที่Ăาจเกิดขึ้น โดยจะต้ĂงมีการตรüจÿĂบในประเด็น ต่าง ๆ เช่น การทำงานล่üงเüลาและในüันĀยุด ค่าตĂบแทนในการทำงาน การเลิกÿัญญาจ้าง แรงงาน üันและเüลาทำงาน เป็นต้น23 22 กรมคุ้มครĂงÿิทธิและเÿรีภาพ. (2023, May 10). ตĂน แผนÿิทธิมนุþยชนแĀ่งชาติ ฉบับที่ 5 มีĂะไรบ้าง [Video]. Youtube. 23 ÿำนักงานคณะกรรมการกำกับĀลักทรัพย์และตลาดĀลักทรัพย์ (กลต.) ร่üมกับ คณะนิติýาÿตร์จุāาลงกรณ์มĀาüิทยาลัย. Human Rights Due Diligence แนüทางการตรüจÿĂบÿถานะÿิทธิมนุþยชนĂย่างรĂบด้านÿำĀรับบริþัทจดทะเบียน. ÿืบค้น üันที่ 1 กันยายน 2566, จาก

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 129 3.5 นโยบายจัดการซัพพลายเชนที่ยั่งยืน (Sustainable supply chain management) การจะทำธุรกิจใĀ้มีคüามÿำเร็จĂย่างยั่งยืนนั้น มีคüามÿำคัญĂย่างยิ่งที่ธุรกิจจะต้Ăงนำกล ยุทธ์ที่เรียกü่าการจัดการ supply chain ที่ยั่งยืน (Sustainable supply chain management) มาปรับใช้ด้üย เพื่ĂใĀ้การดำเนินธุรกิจตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำมีคüามยั่งยืน และเคารพต่Ăÿิทธิ มนุþยชน เพราะการคำนึงถึงประโยชน์ต่Ăÿ่üนรüมและÿังคมเป็นÿิ่งที่ÿำคัญ และเป็นÿิ่งที่่ ผู้บริโภคใĀ้คüามÿำคัญมากขึ้นในปัจจุบัน กล่าüได้ü่านĂกเĀนืĂจากงานบริการและÿินค้าขĂง ธุรกิจที่มีคุณภาพแล้ü ธุรกิจยังจำเป็นต้Ăงคำนึงถึงผลกระทบต่Ăÿ่üนรüมและการเคารพÿิทธิ มนุþยชนด้üยตามĀลักธรรมาภิบาล โดยการกำĀนดมาตรการที่เกี่ยüข้Ăงกับÿิทธิมนุþยชนและ จัดใĀ้คู่ค้าĀรืĂ supplier ตกลงเข้าทำÿัญญาในการทำธุรกิจร่üมกันü่าจะต้ĂงยึดถืĂĀลักการ ธรรมาภิบาลเป็นเงื่ĂนไขในการประกĂบธุรกิจร่üมกัน โดยÿำคัญที่Āน่üยธุรกิจต่าง ๆ ใน supply chain ที่เกี่ยüข้Ăงจะต้Ăงดำเนินตามแนüทาง ดังกล่าü เพื่ĂใĀ้การดำเนินธุรกิจเกิดผลกระทบเชิงลบต่Ăÿังคมน้Ăยที่ÿุด และประเด็นÿำคัญที่ supplier ต้Ăงคำนึงถึงเกี่ยüกับÿิทธิมนุþยชนมีดังต่Ăไปนี้ การĀšามใชšแรงงานเด็ก การใช้แรงงานต้Ăงเป็นไปตามข้ĂกำĀนดที่กำĀนดไü้ใน มาตรฐานขĂงĂงค์การแรงงานระĀü่างประเทý (ILO) รüมทั้งไม่ใĀ้ผู้ที่มีĂายุต่ำกü่า 18 ทำงานที่ Ăันตรายต่Ăร่างกายและจิตใจ การĀšามบังคับใชšแรงงาน โดยบริþัทต้Ăงปฏิเÿธการค้าทาÿĀรืĂค้ามนุþย์ÿมัยใĀม่ทุก รูปแบบ เÿรีภาพในการกŠอตั้งÿมาคมและÿิทธิเจรจาตŠอรอง supplier ต้ĂงเคารพÿิทธิขĂง พนักงานในการเข้าร่üมÿĀภาพแรงงาน โดยไม่กระทำการใด ๆ ตĂบโต้ĀรืĂเลืĂกปฏิบัติต่Ă พนักงานที่เข้าร่üมÿĀภาพแรงงาน เüลาทำงาน คŠาจšาง และÿิทธิประโยชนŤ ต้ĂงมีการกำĀนดเüลาการทำงานใĀ้เป็นไป ตามที่กำĀนดไü้ในมาตรฐานขĂงĂงค์การแรงงานระĀü่างประเทý (ILO) รüมถึงจัดใĀ้มีเüลาพัก https://www.sec.or.th/TH/Documents/Seminars/HRDDforListedCompanies.pdf?fbclid=IwAR1ASbmX_UFZUu7N F8egKIsyg5kTEjhF7jHGx2HgvVwTdeoFPhGNiXz31_s

130 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ ระĀü่างทำงานĂย่างเĀมาะÿม Āากพนักงานต้Ăงการทำงานล่üงเüลา ก็จำต้Ăงได้รับค่าตĂบแทนที่ เĀมาะÿม การไมŠเลือกปฏิบัติและการปฏิบัติที่เปŨนธรรม การเลืĂกปฏิบัติจะกระทำไม่ได้ ไม่ü่าจะ เป็นด้าน เพý Ăายุ คüามทุพพลภาพ ชาติพันธุ์ การแÿดงĂĂกทางเพý Ăัตลักþณ์ทางเพý ชาติ กำเนิด ÿีผิü การตั้งครรภ์ รüมทั้งต้Ăงมีการจัดÿภาพแüดล้Ăมการทำงานที่ปราýจากคüาม รุนแรงทั้งทางร่างกายและจิตใจขĂงพนักงาน และการคุกคามทางเพý 3.6 การประกอบธุรกิจที่คำนึงถึงÿüัÿดิภาพของแรงงาน และÿิทธิของแรงงาน Corporate Social Responsibility (CSR) CSR การจัดกิจกรรมเพื่ĂÿังคมขĂงĂงค์กร24 ĀรืĂ Corporate Social Responsibility ในĂดีตมักถูกใĀ้คüามĀมายü่าเป็นกิจกรรมที่ภาคธุรกิจมักใช้เพื่Ăประโยชน์ทางÿังคมเชิง ภาพลักþณ์ĀรืĂการตลาดโดยไม่มีกฎĀมายบังคับ แต่ในปัจจุบันĀลักการขĂง CSR เป็นพื้นฐาน ÿำคัญในการกำĀนดนโยบาย ÿร้างมาตรฐานใĀ้ภาคธุรกิจแÿดงคüามรับผิดชĂบต่Ăÿังคมได้ใน ระดับÿากล การประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿüัÿดิภาพขĂงแรงงานและÿิทธิขĂงแรงงานนั้นเป็นตัüĂย่าง ÿำคัญตัüĂย่างĀนึ่งขĂงแนüคิดในการดำเนินกิจกรรมภายในและภายนĂกĂงค์กรที่คำนึงถึง ผลกระทบต่Ăÿังคมและÿิ่งแüดล้Ăม (CSR) ซึ่งแนüคิดดังกล่าüนี้เกิดขึ้นจากคüามตระĀนักถึง ข้Ăเท็จจริงที่ü่า ถ้าĀากเราไม่มีÿังคมและÿิ่งแüดล้Ăมที่เĂื้ĂĂำนüย การประกĂบธุรกิจขĂงมนุþย์ ย่Ăมไม่Ăาจเกิดขึ้นได้เลย ดังนั้นจึงĂาจกล่าüได้ü่าแนüคิดนี้มีขึ้นเพื่Ăการรักþาÿังคมและ ÿิ่งแüดล้ĂมใĀ้การประกĂบธุรกิจขĂงมนุþย์ÿามารถดำเนินได้Ăย่างลุล่üงในระยะยาü แม้จะต้Ăง เÿียกำไรเพิ่มเติมบ้างในระยะÿั้นก็ตาม Ăย่างไรก็ดีแม้ü่าในปัจจุบันจะยังไม่มีกฎĀมายบังคับใĀ้ Ăงค์กรธุรกิจต่าง ๆ ต้Ăงทำ CSR แต่Ăงค์กรชั้นนำขĂงโลกจำนüนไม่น้Ăยต่างได้ตระĀนักถึง คüามÿำคัญนี้และĀันมาüางนโยบายการทำ CSR เพราะคüามประÿงค์ที่จะร่üมรับผิดชĂบต่Ă ÿังคมและÿิ่งแüดล้Ăม ทั้งเป็นการÿร้างภาพลักþณ์ขĂงĂงค์กรที่ดีแก่ลูกค้าĂีกประการĀนึ่ง เป็น ต้นü่าĂงค์กรธุรกิจขĂงตนนั้น มีการแÿดงคüามรับผิดชĂบต่Ăÿังคมและÿิ่งแüดล้Ăม 24 ขüัญใจ เตชเÿนÿกุล. กระแÿ CSR มาแรงไม่มีตก ... ธุรกิจต้ĂงปรับตัüใĀ้ทัน. ÿืบค้นüันที่ 14 กันยายน 2566, จาก https://kmc.exim.go.th/detail/20190927190855/20200115135548

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 131 ทั้งนี้เพื่Ăเป็นการง่ายต่Ăคüามเข้าใจและคüามเกี่ยüข้ĂงกันขĂงเนื้ĂĀาโดยภาพรüม ผู้เขียนจึงĂยากĀยิบยกประเด็นเรื่ĂงการประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿüัÿดิภาพขĂงแรงงานและÿิทธิ ขĂงแรงงานมานำเÿนĂเป็นÿำคัญ ปัจจุบันทรัพยากรมนุþย์นั้นเป็นĀัüใจÿำคัญขĂงการดำเนินธุรกิจทุกประเภทใĀ้ÿามารถ ขับเคลื่Ăนไปÿู่เป้าĀมายได้จึงเป็นการจำเป็นที่จะต้Ăงได้รับการพัฒนาและÿนับÿนุนกลยุทธ์การ บริĀารการจัดการทรัพยากรมนุþย์ทั้งในเชิงคüามรู้และผลประโยชน์ขĂงพนักงานเพื่Ăเพิ่มมูลค่า ในทางการค้า และในขณะเดียüกันก็เพื่Ăประÿิทธิผลที่จะเกิดขึ้นทั้งแก่ตัüพนักงานและĂงค์กร ธุรกิจนั้น ๆ บนพื้นฐานขĂงการปฏิบัติต่ĂกันĂย่างเป็นธรรม กล่าüคืĂจะต้Ăงไม่ละเมิดÿิทธิขĂง กันและกัน ด้üยการเคารพและปฏิบัติตามกฎĀมาย Āลักจริยธรรม การปรับปรุงÿภาพแüดล้Ăมที่ คำนึงถึงÿุขภาพ และคüามปลĂดภัยในการทำงาน ĂีกนัยĀนึ่งยังเป็นการกำĀนดเงื่Ăนไขใน การทำงานใĀ้พนักงานมีโĂกาÿในการพัฒนาทักþะคüามรู้คüามÿามารถคüบคู่ไปกับการมี คุณภาพชีüิตที่ดีด้üย เช่นนั้นแนüปฏิบัติเกี่ยüกับการปฏิบัติต่ĂแรงงานĂย่างเป็นธรรมĂาจเป็นได้25 ดังนี้ การจšางงานและการเลิกจšางพนักงานที่ไมŠเลือกปฏิบัติดšüยเĀตุอันมิÿมคüร คืĂ การ จ้างงานและการปลดĀรืĂเลิกจ้างพนักงานนั้นจะต้Ăงกระทำโดยไม่นำคüามแตกต่าง เช่น เชื้Ăชาติ ÿีผิü เพýกำเนิด เพýÿภาพ ýาÿนา คüามคิดเĀ็นทางการเมืĂง Ăายุ เป็นต้น มาเป็นปัจจัยในการ พิจารณา ตลĂดจนใĀ้คüามÿนับÿนุนในการจ้างงานกลุ่มแรงงานที่มีÿถานะเปราะบาง เช่น ผู้มี คüามพิการ เป็นต้น การพัฒนา และเพิ่มพูนýักยภาพของพนักงาน คืĂ การเปิดโĂกาÿใĀ้พนักงานได้เรียนรู้ และพัฒนาตนเĂงĂย่างÿม่ำเÿมĂ Ăีกทั้งใĀ้มีการเลื่ĂนตำแĀน่งเพื่Ăคüามก้าüĀน้าขĂงĂาชีพด้üย การÿนับÿนุนและเคารพในการปกปŜองÿิทธิมนุþยชนโดยไมŠÿนับÿนุนการใชšแรงงาน บังคับ ตลĂดจนÿ่งเÿริมใĀ้พนักงานมีดุลยภาพในการใช้ชีüิตระĀü่างชีüิตการทำงานและชีüิต ÿ่üนตัüĂย่างเĀมาะÿม เช่น พระราชบัญญัติคุ้มครĂงแรงงาน (ฉบับที่ 8) พ.ý. 2566 ที่กำĀนด Ā้ามไม่ใĀ้นายจ้างติดต่ĂĀลังเüลาเลิกงานเมื่Ăÿิ้นÿุดเüลาทำงานปกติตามที่มีการตกลงกันแล้ü ลูกจ้างมีÿิทธิปฏิเÿธในการติดต่Ăÿื่Ăÿารไม่ü่าในทางใด ๆ กับนายจ้าง ĀัüĀน้างาน ผู้คüบคุมงาน ĀรืĂผู้ตรüจงาน ซึ่งเป็นกฎĀมายที่มีคüามใĀม่และĂĂกมาเพื่Ăคุ้มครĂงÿิทธิขĂงพนักงานได้Ăย่างดี 25 บัณฑิตย์ ธนชัยเýรþฐüุฒฺิ, ÿิทธิแรงงานคืĂÿิทธิมนุþยชน, Āน้า 14-16

132 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ การเคารพÿิทธิในการแÿดงคüามคิดเĀ็นของพนักงาน ตลĂดจนการไม่แทรกแซงการ ได้รับข้ĂมูลĀรืĂคüามเĀ็นผ่านÿื่Ăต่าง ๆ ทั้งนี้คüรจัดใĀ้มีช่Ăงทางการÿื่Ăÿารเพื่Ăรับฟังคüาม คิดเĀ็นขĂงพนักงานด้üย และĀากมีการรายงานคüามไม่ÿุจริตที่เกิดขึ้นภายในบริþัท พนักงาน ผู้รายงานนั้นย่Ăมÿมคüรที่จะได้รับคüามคุ้มครĂง ปกป้Ăง ไม่กลั่นแกล้ง ĀรืĂลงโทþทางüินัย เงื่อนไขการจšางงานที่เปŨนธรรม นĂกจากการจ้างงานที่เป็นธรรมจะกระทำโดยไม่เลืĂก ปฏิบัติแล้üนั้น ยังจะต้ĂงคำนึงถึงการใĀ้พนักงานได้รับค่าตĂบแทนที่เĀมาะÿมตามýักยภาพĀรืĂ ตามข้Ăตกลงร่üมกันระĀü่างนายจ้างและลูกจ้าง โดยพิจารณาตามมาตรฐานĂุตÿาĀกรรมĀรืĂ มาตรฐานการครĂงชีพที่คüรเป็น ĀรืĂตามที่กฎĀมายü่าด้üยค่าตĂบแทน ฯ ได้กำĀนดเĂาไü้ นโยบายเกี่ยüกับÿภาพแüดลšอมการทำงาน กล่าüคืĂจะต้Ăงมีนโยบายคุ้มครĂงและ üิเคราะĀ์คüามเĀมาะÿมขĂงÿภาพแüดล้Ăมในการทำงาน คüามปลĂดภัย การมีĂาชีüĂนามัยและ มีýักดิ์ýรีโดยพนักงานÿามารถทำงานได้Ăย่างเต็มýักยภาพและแบ่งเüลาแก่ครĂบครัüได้ 4. ÿถานการณŤการถูกละเมิดÿิทธิมนุþยชนในการประกอบธุรกิจ การประกĂบธุรกิจĂาจเกิดขึ้นโดยปราýจากการใĀ้คüามใÿ่ใจกับการพัฒนาและคุ้มครĂง ÿิทธิตัüบุคลากร ÿะท้Ăนถึงการพัฒนาทางเýรþฐกิจที่ไม่ตระĀนักถึงÿังคมในฐานะĂงค์ประกĂบ ÿำคัญที่ช่üยขับเคลื่ĂนใĀ้เกิดการพัฒนา การทิ้งใĀ้ÿังคมĂยู่ข้างĀลังในขณะที่เýรþฐกิจเติบโต Ăย่างต่Ăเนื่Ăงย่Ăมÿ่งผลกระทบต่Ăภาพรüมใน ระยะยาü และเป็นÿาเĀตุที่Ăงค์การÿĀประชาชาติ ได้จัดทำĀลักปฏิบัติÿำĀรับการประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชน26 การประกĂบธุรกิจในปัจจุบันได้ก่Ăผลกระทบต่Ăÿิทธิมนุþยชนต่าง ๆ เช่น ÿิทธิแรงงาน ในการปฏิบัติต่Ăแรงงานไทยและแรงงานข้ามชาติ ไม่ü่าจะเป็นการเลิกจ้างไม่เป็นธรรม การไม่ ปฏิบัติตามÿัญญาจ้างแรงงาน ก่ĂใĀ้เกิดÿภาพการทำงานที่ไม่ได้มาตรฐาน Ăันเนื่Ăงมาจากเกิด จากการขาดการตรüจÿĂบĂงค์กรธุรกิจ ซึ่งÿ่งผลกระทบถึงแรงงานนĂกระบบที่มักเกี่ยüเนื่Ăงกับ การค้ามนุþย์ซึ่งเป็นการลิดรĂนÿิทธิเÿรีภาพขĂงบุคคลมากที่ÿุดĂย่างĀนึ่ง การเลืĂกปฏิบัติต่Ă 26 ýุภýิþฎ์ ทüีแจ่มทรัพย์, กฎĀมายแรงงาน, (กรุงเทพฯ: 2543) Āน้า 55.

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 133 ลูกจ้างด้üยเพýÿภาพ การใĀ้ค่าแรงขั้นต่ำน้Ăยกü่าที่กฎĀมายกำĀนดการลิดรĂนÿิทธิในการมี üันĀยุดลาคลĂด ซึ่งมีÿาเĀตุมาจากกระบüนการทำธุรกิจที่ไม่โปร่งใÿ27 ภาคธุรกิจทั่üโลกในระยะเüลาĀลายปีที่ผ่านมานี้ต่างประกĂบกิจการไปในแนüทางขĂง ĀลักปฏิบัติÿำĀรับการประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชน และยังมีเป้าĀมายในการ เปลี่ยนแปลงĂงค์กรไปในแนüทางดังกล่าüĂย่างแท้จริง Ăย่างไรก็ดีĀลายĂงค์กรนำĀลักปฏิบัติมา ใช้Ă้างĂิงในการประกĂบกิจการแต่เพียงผิüเผินเพื่ĂตĂบÿนĂงประโยชน์ทางการเมืĂงและÿถานะ ทางÿังคมแทนที่จะมุ่งปฏิบัติตามแนüทางĂย่างแท้จริง ซึ่งไม่ได้ทำใĀ้ÿิทธิมนุþยชนในภาคธุรกิจมี คüามเปลี่ยนแปลงในทางที่ดีขึ้น28 โดยÿถิติการร้Ăงเรียนเรื่Ăงการละเมิดÿิทธิมนุþยชนต่Ă คณะกรรมการÿิทธิมนุþยชนแĀ่งชาติ ใน พ.ý. 2566 มีทั้งĀมด 468 เรื่Ăง โดยเป็นการร้Ăงเรียน เรื่Ăงÿิทธิแรงงาน 121 คดี คิดเป็นร้Ăยละ 2.5629 ขĂงคดีทั้งĀมด จึงกล่าüได้ü่าปัจจัยÿำคัญที่ÿ่งผลกระทบต่ĂÿิทธิมนุþยชนคืĂแนüคิดขĂงภาคธุรกิจใน ปัจจุบันที่ÿภาพเýรþฐกิจกำลังพัฒนาĂย่างรüดเร็üโดยไม่คำนึงถึงคüามÿำคัญขĂงÿิทธิมนุþยชน 4.1 ÿถานการณŤการละเมิดÿิทธิมนุþยชนที่เกิดขึ้นในชŠüงการแพรŠระบาดของโรค COVID-19 การระบาดขĂงโรค COVID-19 ไม่เพียงแต่เป็นปัจจัยที่ÿ่งผลกระทบต่Ăÿังคมและเýรþฐกิจ ภายในประเทýไทยเท่านั้น แต่ยังÿ่งผลกระทบทั่üโลก ทั้งเป็นปัจจัยที่ก่ĂใĀ้เกิดการเปลี่ยนแปลง ขĂงภาคธุรกิจที่ÿ่งผลถึงÿิทธิด้านแรงงานเพิ่มขึ้นĂีกด้üย และยังทำใĀ้ลักþณะการจ้างงานขĂง Āลายธุรกิจเปลี่ยนแปลงไป เช่น เกิดการทำงานระยะไกล (Remote Work) Ăันÿ่งผลใĀ้เกิดคüาม ไม่มั่นคงในงานและคüามไม่มั่นคงในรายได้ การคุ้มครĂงÿิทธิแรงงานจึงÿำคัญĂย่างมากใน ÿถานการณ์เช่นนี้ เนื่ĂงจากบางคนĂาจไม่มีÿüัÿดิการทางÿังคม และต้Ăงพึ่งพางานĂิÿระ เมื่Ă รูปแบบการทำงานและÿภาพเýรþฐกิจมีการเปลี่ยนแปลงĂย่างรüดเร็üจึงเกิดผลกระทบต่Ă มาตรฐานการครĂงชีพและการคุ้มครĂงÿิทธิขĂงแรงงาน ดังนั้นการĀาüิธีในการปรับตัüและรับมืĂ กับÿถานการณ์นี้Ăย่างเĀมาะÿมจึงเป็นÿิ่งÿำคัญ และยังĀมายรüมไปถึงการพัฒนานโยบายและ 27 ณรงค์ เพ็ชรประเÿริฐ, บรรณาธิการ. ธุรกิจกับÿิทธิมนุþยชน, (กรุงเทพฯ: 2543) Āน้า 101-105. 28 Getting to impact in human rights: From Pillars to Pyramids. Accessed from September 12, 2023, Avaliable from: https://www.brodiepartners.com/thinking-blog/pillars-to-pyramids-human-rights 29 ÿถิติเรื่Ăงร้Ăงเรียนจำแนกตามประเภทÿิทธิมนุþยชนในปีงบประมาณ พ.ý. 2566 (1 ตุลาคม 2565 – 31 มีนาคม 2566)

134 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ กฎĀมายใĀ้ÿĂดคล้Ăงกับÿภาพคüามเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในÿังคมและเýรþฐกิจดิจิทัลที่กำลัง เจริญขึ้นด้üยเช่นกัน ÿถานการณ์การละเมิดÿิทธิที่ÿำคัญคืĂ การเลิกจ้างโดยไม่เป็นธรรม โดยในปี พ.ý. 2565 คณะกรรมการÿิทธิมนุþยชน (กÿม.) รับเรื่Ăงร้Ăงเรียนกรณีนายจ้างเลิกจ้างโดยไม่แจ้งเตืĂนการ กระทำคüามผิดก่Ăนตามพรบ.คุ้มครĂงแรงงาน พ.ý. 2541 นĂกจากนั้นยังมีรายงานพบü่าคน พิการและลูกจ้างĀญิงที่ตั้งครรภ์ถูกเลิกจ้างงานในÿถานการณ์การแพร่ระบาดขĂงโรค COVID-19 โดยนายจ้างมักĂ้างเĀตุผลในการเลิกจ้างด้üยเĀตุü่าการทำงานขĂงลูกจ้างไม่ได้ประÿิทธิภาพ ĀรืĂไม่ได้มาตรฐานคงเดิม Ăีกÿถานการณ์การละเมิดÿิทธิที่ÿำคัญคืĂ การบีบบังคับใĀ้แรงงานรับค่าแรงต่ำกü่าที่ กฎĀมายกำĀนดเนื่Ăงจากÿถานการณ์การแพร่ระบาดขĂงโรค COVID-19 โดยมีกรณีที่พนักงาน โรงงานถูกนายจ้างบังคับใĀ้รับค่าจ้างเพียงร้Ăยละ 62 ขĂงค่าแรงตามที่กฎĀมายกำĀนด แÿดงใĀ้ เĀ็นü่าภาคธุรกิจพร้Ăมที่จะลดค่าแรงในÿ่üนขĂงลูกจ้างเพื่Ăลดผลกระทบจากÿภาพเýรþฐกิจใน ÿ่üนขĂงตนแต่กลับไม่ได้คำนึงถึงÿิทธิที่ลูกจ้างคüรจะได้รับค่าแรงĂย่างเป็นธรรม 4.2 ปŦญĀาการลาคลอด ลาเลี้ยงดูบุตร บุคคลทั่üไปĂาจเคยรับค่านิยมที่มีการแบ่งบทบาทĀน้าที่กันĂย่างชัดเจนระĀü่างĀญิงและ ชาย ที่มักจะกำĀนดใĀ้ฝ่ายชายเป็นฝ่ายที่ต้Ăงเข้าÿู่ระบบแรงงาน และฝ่ายĀญิงเป็นฝ่ายที่ดูแล เรื่Ăงภายในบ้านเพียงเท่านั้น Ăย่างไรก็ดีÿภาพÿังคมในยุคใĀม่ได้มีคüามเปลี่ยนแปลงไปมาก ผู้Āญิงเข้าถึงการýึกþาได้ทัดเทียมกับผู้ชาย และมีýักยภาพเพียงพĂที่จะเข้าÿู่ระบบแรงงานได้ เช่นเดียüกัน ทั้งนี้ แม้ü่าผู้Āญิงจะได้เข้าÿู่ระบบแรงงานแล้ü แต่ก็ยังต้Ăงเผชิญกับคüามไม่เท่า เทียมĂยู่มาก และประÿบปัญĀาการได้รับการคุ้มครĂงÿิทธิที่ไม่เพียงพĂ บางบริþัทมĂงü่าการตั้งครรภ์ไม่ใช่เรื่Ăงที่บริþัทต้ĂงรับผิดชĂบ Āากแต่เป็นเพียงเรื่Ăง ÿ่üนตัüขĂงผู้Āญิงเพียงเท่านั้น ทั้งยังไม่ต้Ăงการรับคüามเÿี่ยงที่จะมีพนักงานลาĀยุดเป็นเüลานาน บริþัทเĀล่านั้นจึงเลืĂกที่จะไม่รับผู้Āญิงเข้าทำงานตั้งแต่ต้น ÿ่งผลใĀ้ผู้ĀญิงยังขาดโĂกาÿในการ ทำงานĂยู่บ่Ăยครั้ง และถึงแม้ได้เข้าทำงานแล้ü แต่Āากผู้Āญิงüางแผนที่จะมีบุตร Āลายครั้งที่ ผู้Āญิงต้ĂงเลืĂกที่จะลาĂĂกจากงานมาเพื่Ăเลี้ยงดูบุตรĂย่างเต็มตัü เนื่Ăงจากÿิทธิลาที่มีĂยู่ไม่ เพียงพĂ และĀากเลืĂกจะกลับเข้าÿู่ระบบแรงงานĂีกครั้ง ก็Ăาจถูกปฏิเÿธการรับเข้าทำงาน เนื่Ăงจากมีบุตร ĀรืĂĀากได้รับเข้าทำงานก็Ăาจได้รับค่าจ้างน้Ăยกü่าปกติ ĀรืĂถูกลดตำแĀน่งงาน

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 135 ÿถานการณŤการเรียกรšองÿิทธิลาคลอดที่เคยเกิดขึ้นในประเทýไทย ในปี พ.ý.2534 มีการเรียกร้ĂงใĀ้เพิ่มจำนüนüันขĂงÿิทธิลาคลĂด จากÿĀพันธ์แรงงาน และกลุ่มแรงงานÿตรีจากย่านพระประแดง Ă้Ăมน้Ăย-Ă้ĂมใĀญ่ และรังÿิต ประเด็นĀลักซึ่งเป็น ที่มาขĂงการเรียกร้Ăง คืĂเรื่Ăงที่เกี่ยüกับÿุขภาพร่างกายและจิตใจขĂงแรงงานĀญิงเป็นÿำคัญ กล่าüคืĂ ÿุขภาพร่างกายขĂงผู้ĀญิงĀลังคลĂดไม่ÿามารถฟื้นตัüได้ทันในจำนüนüันลาคลĂดเดิมที่ กฎĀมายกำĀนด30 และการที่ผู้Āญิงขาดรายได้ในการจุนเจืĂครĂบครัüจากการลาคลĂดแล้üไม่ได้ รับเงินเดืĂนเต็มจำนüน จึงทำใĀ้ผู้ĀญิงĀลายคนมาทำงานทั้งที่ÿภาพร่างกายไม่พร้Ăม31 ต่Ăมา รัฐบาลได้รับฟังคำเรียกร้Ăง และใĀ้ÿิทธิผู้ĀญิงÿามารถลาคลĂดได้ 90 üัน โดยยังได้รับเงินเดืĂน เต็มจำนüน แต่ระเบียบข้ĂบังคับมีผลเฉพาะกับราชการĀญิงเท่านั้น ทั้งกลุ่มผู้เรียกร้Ăงยังได้รับ การตĂบโต้ü่า “Ăย่ามักมาก” ÿ่งผลใĀ้เกิดคüามไม่พĂใจในกลุ่มผู้เรียกร้ĂงĂย่างมาก เพราะถืĂ เป็นการเลืĂกปฏิบัติ และไม่รับรĂงÿิทธิใĀ้แรงงานĀญิงในภาคธุรกิจĂื่น ๆ Ăย่างเท่าเทียม Āลังจากนั้นจึงเกิดการเรียกร้Ăงขึ้นĂีกครั้งในปีพ.ý. 2536 จนท้ายที่ÿุดก็เกิดกฎĀมายที่รĂงรับ ÿิทธิใĀ้ผู้ĀญิงทุกคนÿามารถลาคลĂดได้ 90 üัน โดยได้รับค่าจ้างเต็มจำนüน กฎĀมายที่เกี่ยüขšองกับการลาคลอดในประเทýไทย Āากพิจารณาไปยังเนื้ĂคüามขĂงบทบัญญัติที่เกี่ยüข้ĂงกับการลาคลĂดขĂงประเทýไทย จากการเรียกร้ĂงใĀ้มีการแก้ไขบทบัญญัติü่าด้üยการลาคลĂดจนÿำเร็จในปี พ.ý.2536 จนถึง ปัจจุบัน นับเป็นระยะเüลากü่า 30 ปีแล้ü แต่กลับไม่พบการแก้ไขปรับปรุงกฎĀมายเพื่Ăเพิ่มÿิทธิ ĀรืĂช่üยแบ่งเบาภาระขĂงผู้Āญิงที่ต้ĂงดูแลบุตรĂย่างมีนัยÿำคัญใด ๆ ÿำĀรับบุคลากรใน ภาคเĂกชนจะมีเพียงแต่บทบัญญัติมาตรา 7 แĀ่งพระราชบัญญัติคุ้มครĂงแรงงาน (ฉบับที่ 7) พ.ý.2562 ซึ่งได้ถูกĂĂกมายกเลิกคüามเดิมใน มาตรา 41 แĀ่งพระราชบัญญัติคุ้มครĂงแรงงาน พ.ý.2541 โดยคüามเดิมใน มาตรา 41 üรรคĀนึ่งก่Ăนการแก้ไขกำĀนดü่า ใĀšลูกจšางซึ่งเปŨนĀญิงมี ครรภŤมีÿิทธิลาเพื่อคลอดบุตรครรภŤĀนึ่งไมŠเกินเกšาÿิบüัน เปลี่ยนแปลงเป็น ใĀšลูกจšางซึ่งเปŨนĀญิงมี ครรภŤมีÿิทธิลาเพื่อคลอดบุตรครรภŤĀนึ่งไมŠเกินเกšาÿิบแปดüัน 30 JUVARY BONNERS. การเดินขบüนเพื่Ăÿตรีในไทย เรื่ĂงÿิทธิลาคลĂด เป็นการประท้üงเดียüที่รัฐบาลรับฟัง. ÿืบค้นüันที่ 10 กันยายน 2566, จาก https://mirrorthailand.com/culture/100402 31 üจนา üรรลยางกูร. (2562). ‘ลาคลĂด’ ไม่ใช่เรื่Ăงÿ่üนตัü เดินĀน้าÿู่ครĂบครัüเข้มแข็งด้üยÿิทธิแรงงาน. ÿืบค้นüันที่ 10 กันยายน 2566, จาก https://www.the101.world/parental-leave/

136 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ ÿ่üนในกรณีขĂงข้าราชการมีคüามพยายามที่จะปรับปรุงแก้ไขเพิ่มเติมเรื่Ăงÿิทธิ โดยการ ĂĂกร่างมาตรการÿนับÿนุนÿตรีใĀ้เป็นพลังÿำคัญทางเýรþฐกิจ โดยมีจุดมุ่งĀมายเพื่Ăคุ้มครĂง และÿนับÿนุน รüมถึงĂำนüยคüามÿะดüกใĀ้ÿตรีÿามารถเข้ามามีบทบาททางเýรþฐกิจ โดยการ ขยายüันลาคลĂดขĂงแม่ จึงมีการแก้ไขระเบียบÿำนักนายกรัฐมนตรีü่าด้üยการลาขĂงข้าราชการ พ.ý.2555 โดยแก้ไขüันลาคลĂดบุตรขĂงข้าราชการจากเดิม 90 üัน เป็น 98 üัน และกรณีที่ ข้าราชการลาคลĂดบุตรแล้ü 98 üัน ÿามารถลาได้Ăีกไม่เกิน 90 üัน โดยได้รับเงินเดืĂนร้Ăยละ 50 ขĂงเงินเดืĂนปกติ32 กฎĀมายที่เกี่ยüขšองกับการลาคลอดในประเทýอังกฤþ33 ลูกจ้างĀญิงที่ตั้งครรภ์ทุกรายมีÿิทธิลาคลĂดบุตรตามปกติ(Ordinary Maternity Leave) เป็นระยะเüลา 26 ÿัปดาĀ์ โดยได้รับเงินชดเชยตามกฎĀมาย (Statutory Pay) แต่มี เงื่Ăนไขü่าลูกจ้างĀญิงนั้นต้Ăงทำงานกับนายจ้างเป็นระยะเüลา 26 ÿัปดาĀ์ต่Ăเนื่Ăงกัน จนถึง ÿัปดาĀ์ที่ 15 ก่ĂนครบกําĀนดคลĂดด้üย เมื่ĂครบกําĀนดลาคลĂดเป็นระยะเüลา 26 ÿัปดาĀ์แล้ü ลูกจ้างĀญิงนั้นยังมีÿิทธิลา คลĂดบุตรต่ĂĂีก 26 ÿัปดาĀ์ เรียกü่าÿิทธิลาคลĂดบุตรเพิ่ม (Additional Maternity Leave) รüมระยะเüลาที่ลูกจ้างมีÿิทธิลาคลĂดตามกฎĀมาย (Statutory Maternity Leave) ทั้งÿิ้น 52 ÿัปดาĀ์ แต่จะมีÿิทธิได้รับเงินชดเชยจากนายจ้างเนื่ĂงจากการลาคลĂดเพียง 39 ÿัปดาĀ์ เท่านั้น โดยนายจ้างจะÿามารถยื่นขĂใĀ้รัฐบาลจ่ายชดเชยใĀ้ตนเĂงได้ เมื่Ăได้จ่ายเงินชดเชยใĀ้ลูกจ้างไป แล้ü จำนüนเงินที่ÿามารถเบิกคืนได้ขึ้นĂยู่กับการจ่ายเงินÿมทบขĂงนายจ้างเข้ากĂงทุนประกัน แĀ่งชาติ (National Insurance Contribution) ซึ่งเป็นĀน่üยงานขĂงรัฐในแต่ละปี 32 กระทรüงการคลัง. (2564). ร่างมาตรการÿนับÿนุนใĀ้ÿตรีเป็นพลังÿำคัญทางเýรþฐกิจ. ÿืบค้นüันที่ 10 กันยายน 2566, จาก https://resolution.soc.go.th/PDF_UPLOAD/2565/P_405583_16.pdf 33 ÿำนักüิจัยเýรþฐกิจและประเมินผล. รายงานฉบับÿมบูรณ์ โครงการจัดทำฐานข้ĂมูลÿüัÿดิการแรงงานขĂงประเทýÿมาชิกประชาคมĂาเซียน น. ÿืบค้นüันที่ 12 กันยายน 2566, จาก http://nlrc.mol.go.th/research/PEHLQu7/19PEHLQu7.pdf

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 137 ปŦญĀาของÿิทธิลาคลอดที่มีอยูŠในปŦจจุบัน เมื่ĂüิเคราะĀ์ถึงĀลักกฎĀมายที่เกี่ยüข้ĂงกับการลาคลĂดในประเทýไทย ตาม พระราชบัญญัติคุ้มครĂงแรงงาน พ.ý.2541 ประกĂบกับระเบียบÿำนักนายกรัฐมนตรีü่าด้üยการ ลาขĂงราชการ พ.ý.2555 แล้üÿามารถÿังเกตปัญĀาขĂงการลาคลĂดในปัจจุบันได้ 2 ประการ คืĂ ข้าราชการและบุคลากรในภาคเĂกชนมีÿิทธิไม่เท่าเทียมกันในการลาคลĂด และการลาคลĂด มีจำนüนüันตามÿิทธิที่ไม่เพียงพĂต่Ăการเลี้ยงดูบุตรจริง 1) ขšาราชการและบุคลากรในภาคเอกชนมีÿิทธิไมŠเทŠาเทียมกันในการลาคลอด ĀลักคüามเÿมĂภาคเป็นĀลักประกันÿำคัญขĂงมนุþย์ทุกคนที่ต้Ăงได้รับการปฏิบัติĂย่าง เท่าเทียมกันภายใต้กฎĀมาย ĀากเกิดการเลืĂกปฏิบัติโดยไม่มีเĀตุผลĂันคüรจึงขัดต่ĂĀลักการ ดังกล่าü และทำใĀ้ÿิทธิที่มนุþย์ทุกคนพึงมี ไม่ได้รับคüามคุ้มครĂงĂย่างที่คüรจะเป็น โดยใน รัฐธรรมนูญแĀ่งราชĂาญาจักรไทย พ.ý. 2560 ได้บัญญัติรับรĂงÿิทธิดังกล่าüไü้ใน มาตรา 4 ซึ่ง บัญญัติไü้ü่า “ýักดิ์ýรีคüามเปŨนมนุþยŤ ÿิทธิ เÿรีภาพ และคüามเÿมอภาคของบุคคลยŠอมไดšรับ คüามคุšมครอง” และยังมีบัญญัติไü้ใน มาตรา 27 ซึ่งบัญญัติไü้ü่า “บุคคลยŠอมเÿมอกันใน กฎĀมาย มีÿิทธิและเÿรีภาพและไดšรับคüามคุšมครองตามกฎĀมายเทŠาเทียมกัน ชายและĀญิงมี ÿิทธิเทŠาเทียมกัน" เช่นเดียüกันกับปฏิญญาÿากลü่าด้üยÿิทธิมนุþยชนที่กำĀนดĀลักการตามมาตรา 7 ไü้ü่า “ทุกคนเÿมอภาคกันตามกฎĀมายและมีÿิทธิที่จะไดšรับคüามคุšมครองของกฎĀมายอยŠางเทŠาเทียม กันโดยปราýจากการเลือกปฏิบัติใด ทุกคนมีÿิทธิที่จะไดšรับคüามคุšมครองเทŠาเทียมกันจากการ เลือกปฏิบัติใด อันเปŨนการลŠüงละเมิดปฏิญญานี้ และจากการยุยงใĀšมีการเลือกปฏิบัติดังกลŠาü”34 ดังนั้นแล้üทุกคนจึงคüรได้Āลักประกันจากรัฐที่จะมีการบังคับใช้กฎĀมายĂย่างเท่าเทียมกัน เมื่Ăพิจารณาถึงบทบัญญัติที่เกี่ยüข้ĂงกับการลาคลĂดขĂงผู้Āญิงไทย จะพบü่าการลา คลĂดขĂงข้าราชการ และบุคลากรในภาคเĂกชนมีการใช้กฎĀมายแตกต่างกัน โดยข้าราชการจะ Ăยู่ใต้บังคับระเบียบÿำนักนายกรัฐมนตรีü่าด้üยการลาขĂงราชการ พ.ý.2555 และบุคลากรใน ภาคเĂกชนจะĂยู่ใต้บังคับขĂงพระราชบัญญัติคุ้มครĂงแรงงาน พ.ý.2541 ซึ่งมีเนื้ĂĀาและเงื่Ăนไข ในการใช้ÿิทธิลาคลĂดแตกต่างกัน ทั้งที่การลาคลĂดเป็นÿิ่งที่ไม่ได้ยึดโยงกับลักþณะĀน้าที่ 34 Amnesty International Thailand. ปฏิญญาÿากลü่าด้üยÿิทธิมนุþยชน. ÿืบค้นüันที่ 10 กันยายน 2566, จาก https://www.amnesty.or.th/our-work/hre/udhr/

138 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ การงาน ĀรืĂการประกĂบüิชาชีพ กล่าüคืĂ ไม่ü่าจะประกĂบĂาชีพใด ผู้Āญิงก็คüรต้Ăงได้รับÿิทธิ ในการลาคลĂดเท่าเทียมกันโดยปราýจากการเลืĂกปฏิบัติ ทั้งเมื่ĂพิจารณาเทียบกฎĀมายขĂง ประเทýĂังกฤþแล้ü ในประเทýĂังกฤþไม่ü่าผู้Āญิงมีครรภ์จะทำงานประเภทใด ย่Ăมได้รับÿิทธิใน การลาคลĂดĂย่างเท่าเทียมกันทุกคน เพียงแต่ต้Ăงเข้าเงื่Ăนไขที่กำĀนดเท่านั้น Ăันเป็นการ คุ้มครĂงÿิทธิบรรดาลูกจ้างĀญิงĂย่างเท่าเทียม เมื่Ăเป็นเช่นนี้แล้üบทบัญญัติü่าด้üยการลาคลĂด ขĂงประเทýไทย จึงคüรมีการรับรĂงÿิทธิใĀ้ผู้Āญิงที่ทำงานĂยู่ในภาคเĂกชนĂย่างเท่าเทียมกัน ด้üย โดยÿรุปแล้üไม่ü่าจะเป็นผู้Āญิงที่ทำงานราชการĀรืĂผู้Āญิงที่ทำงานในภาคเĂกชน ก็คüรได้ ÿิทธิในการลาคลĂดที่เท่าเทียมกัน 2) การลาคลอดมีจำนüนüันตามÿิทธิที่ไมŠเพียงพอตŠอการเลี้ยงดูบุตรจริง จะเĀ็นได้ü่าแม้มีการเพิ่มüันคลĂดใĀ้กับแรงงานĀญิงในภาคเĂกชนแล้ü แต่จำนüนüันลา คลĂดที่เพิ่มขึ้นมาในปัจจุบันก็ยังไม่เพียงพĂÿำĀรับการเลี้ยงดูบุตรĂย่างมีประÿิทธิภาพ โดย ประเทýไทยกำĀนดใĀ้ผู้ĀญิงมีÿิทธิลาคลĂดได้เพียง 98 üัน ซึ่งต่ำกü่าคำแนะนำขĂงĂงค์การ แรงงานระĀü่างประเทý (ILO) จากĂนุÿัญญา ฉบับที่ 183 ü่าด้üยการคุ้มครĂงมารดา ปี ค.ý. 2000 ที่กำĀนดในข้Ăแนะที่ 191 ü่าคüรใĀ้มีการลาคลĂดได้ไม่น้Ăยกü่า 126 üันĀรืĂ 18 ÿัปดาĀ์35 จะเĀ็นได้ü่าระยะเüลาลาคลĂดขĂงไทยมีจำนüนน้Ăยกü่าคำแนะนำถึง 28 üัน และยัง น้Ăยกü่าช่üงระยะที่เĀมาะÿมต่ĂการใĀ้นมบุตร ดังที่Ăงค์การĂนามัยโลก (WHO) ระบุไü้ü่า ลูก คüรได้บริโภคนมแม่เป็นระยะเüลาประมาณ 6 เดืĂน ĀรืĂคิดเป็น 180 üัน36 ฉะนั้นแล้üเพื่Ă ประโยชน์ทางด้านÿุขภาพขĂงแม่และเด็ก ภาครัฐจึงคüรĂำนüยคüามÿะดüกและใĀ้การÿนับÿนุน การเลี้ยงดูบุตร โดยพิจารณาเพิ่มจำนüนüันลาคลĂดใĀ้ÿĂดคล้Ăงกับระยะเüลาที่เĀมาะÿมต่Ăการ เลี้ยงบุตร 35 Guy Rider. (2014). Maternity and Paternity at work Law and practice across the world. Accessed September 13, 2023, Available from: https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@dgreports/@dcomm/documents/publication/wcms_242617.pdf 36 Center for Disease Control and Prevention. Frequently Asked Questions (FAQs) about breastfeeding. Accessed September 13, 2023, Available from: https://www.cdc.gov/breastfeeding/faq/index.htm#:~:text=The%20American%20Academy%20of%20Pediatric s%20and%20the%20World%20Health%20Organization,years%20of%20age%20or%20longer.

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 139 4.3 การเพิ่มคŠาแรงขั้นต่ำ และเปลี่ยนรูปแบบการกำĀนดคŠาแรงขั้นต่ำ ÿถานการณŤคŠาแรงขั้นต่ำของประเทýไทยในปŦจจุบัน รัฐธรรมนูญแĀ่งราชĂาณาจักรไทย พ.ý.2560 มาตรา 74 กำĀนดรับรĂงÿิทธิในการ ได้รับค่าแรงขĂงลูกจ้างไü้ü่า ใĀ้เĀมาะÿมกับแก่การดำรงชีพ เปลี่ยนไปจากเดิมตามคüามในคüาม มาตรา 84 แĀ่งรัฐธรรมนูญแĀ่งราชĂาณาจักรไทย พ.ý. 2550 ที่กำĀนดไü้ü่า เป็นธรรมโดยไม่ เลืĂกปฏิบัติ Ăันจะÿ่งผลต่Ăการคิดคำนüณค่าแรงในแต่ละพื้นที่ใĀ้ไม่เท่ากันได้ โดยĂาýัยการ ตีคüามที่ü่าแต่ละพื้นที่มีĂัตราค่าครĂงชีพแตกต่างกัน และลูกจ้างจะไม่ÿามารถĂ้างü่าค่าแรงขĂง ตนไม่ชĂบธรรมได้เลย ย่Ăมเป็นการเปิดประตูในการĂ้างช่Ăงü่างทางกฎĀมายเพื่Ăละเมิดÿิทธิ แรงงานได้ และจากการปรับค่าแรงขั้นต่ำเป็น 300 บาทในปี 2556 ในÿมัยรัฐบาลนางÿาüยิ่งลักþณ์ ชินüัตร จนถึงปัจจุบันในปี 2566 ค่าแรงขั้นต่ำขĂงไทยมีการปรับตัüเพิ่มขึ้นเป็นจำนüนÿูงÿุดเพียง 356 บาท เป็นที่น่าประĀลาดใจü่าในช่üงเüลากü่า 10 ปี ĂัตราการเติบโตขĂงค่าแรงขั้นต่ำขĂง ไทยน้Ăยมาก เมื่Ăเทียบกับค่าครĂงชีพที่ÿูงมากขึ้นĂย่างมีนัยÿำคัญ และยังปรากฏĂีกü่าการปรับ ค่าแรงในปัจจุบันนั้น ไม่ใช่การปรับค่าแรงใĀ้เท่ากันทั้งประเทýดังเช่นปี 2556 โดยเมืĂงที่ได้ ค่าแรงมากมักจะเป็นĀัüเมืĂงใĀญ่ ÿะท้ĂนใĀ้เĀ็นถึงคüามไม่เท่าเทียมกันขĂงแรงงานในประเทý ทำใĀ้แรงงานขาดแรงจูงใจที่จะประกĂบĀาเลี้ยงชีพตามภูมิลำเนาดั้งเดิมขĂงตนเĂง เป็นปัญĀาใĀ้ ผู้คนจำนüนมากĀลั่งไĀลเข้ามากระจุกตัüที่เมืĂงใĀญ่ Ăันจะÿ่งผลกระทบต่Ăÿังคมในด้านĂื่น ๆ ตามมาĂีกมากมาย จะเĀ็นได้ü่าค่าแรงขั้นต่ำขĂงประเทýไทยในปัจจุบันได้รับการปรับแก้ไขโดยไม่มี Āลักเกณฑ์ชัดเจน และไม่ได้รับการปรับขึ้นค่าแรงในเüลาĂันÿมคüรจากจำนüนค่าแรงขั้นต่ำที่ไม่มี คüามÿĂดคล้Ăงกับÿภาพเýรþฐกิจและÿังคมในปัจจุบัน เมื่Ăไม่มีการปรับค่าแรงขั้นต่ำขึ้นแบบ ค่Ăยเป็นค่Ăยไปเช่นนี้ ทำใĀ้การปรับค่าแรงĀนึ่งครั้งจำต้Ăงเพิ่มแบบก้าüกระโดด ÿ่งผลใĀ้มีผู้ คัดค้านเป็นจำนüนมาก โดยผู้คัดค้านÿ่üนใĀญ่มักจะมาจากฝ่ายขĂงนายจ้าง เนื่Ăงจากบุคคล เĀล่านั้นเป็นผู้ได้รับผลกระทบโดยตรง มากไปกü่านั้นการเพิ่มค่าแรงขั้นต่ำขึ้นแบบก้าüกระโดดยัง ÿ่งผลกระทบĂย่างมากในกลุ่มธุรกิจขนาดเล็ก (SMEs) เนื่Ăงจากกลุ่มธุรกิจในลักþณะนี้เป็น กลุ่มธุรกิจที่ไม่ได้มีทุนทรัพย์มาก จึงมีคüามÿามารถในการรับมืĂกับการปรับค่าแรงโดยฉับพลันที่

140 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ ด้Ăยกü่ากลุ่มธุรกิจขนาดใĀญ่ ท้ายที่ÿุดแล้üจึงมีคüามจำเป็นต้ĂงลดจำนüนแรงงานในธุรกิจขĂง ตนเĂงลง ขšอเÿนอแนะ จากจากĂนุÿัญญาที่ 131 ü่าด้üยการกำĀนดค่าจ้างขั้นต่ำ ค.ý.1970 ขĂงĂงค์การ แรงงานระĀü่างประเทý (ILO) กำĀนดü่า การกำĀนดค่าแรงขั้นต่ำคüรมีการกำĀนดปัจจัยในการ กำĀนดค่าแรงขั้นต่ำตามคüามต้ĂงการขĂงลูกจ้างและครĂบครัüลูกจ้าง ค่าครĂงชีพ และ ค่าใช้จ่ายต่าง ๆ มาตรฐานในการดำรงชีüิตเมื่Ăเทียบกับกลุ่มÿังคมĂื่น ๆ รüมถึงภาพรüมขĂงการ พัฒนาผลผลิต เพื่ĂใĀ้คงระดับการจ้างงานในระดับÿูง รüมไปถึงข้Ăแนะ ที่ 135 ü่าด้üยการ กำĀนดค่าจ้างขั้นต่ำ ค.ý.1970 ที่กำĀนดใĀ้ต้Ăงมีการปรับค่าจ้างขั้นต่ำĂย่างÿม่ำเÿมĂ พิจารณา ตามค่าครĂงชีพและÿภาพเýรþฐกิจ เมื่Ăพิจารณาแล้üจึงเĀ็นได้ü่าประเทýไทยคüรมีการกำĀนดกรĂบในการขึ้นค่าแรงขั้นต่ำ Ăย่างชัดเจน โดยคüรเพิ่มขึ้นในĂัตราที่เท่ากันทั่üทั้งประเทýเพื่ĂคüามเÿมĂภาคกันขĂงแรงงาน และการพิจารณาปรับขึ้นค่าแรงĂาจปรับขึ้นเป็นรายปี ซึ่งจะทำใĀ้การปรับค่าแรงเป็นไปĂย่าง ต่Ăเนื่Ăง ทันต่Ăÿภาพเýรþฐกิจในปัจจุบัน ĂัตราการเติบโตขĂงประเทý และĂัตราเงินเฟ้Ă เพื่Ă ไม่ใĀ้แรงงานต้ĂงโดนเĂาเปรียบจากนายจ้างซึ่งใช้ประโยชน์จากการที่กฎĀมายกำĀนดค่าแรงขั้น ต่ำที่ไม่ÿมเĀตุผล เพราะในปัจจุบันการกำĀนดค่าแรงขั้นต่ำที่ไม่ÿัมพันธ์กับค่าครĂงชีพและ เýรþฐกิจ ถืĂเป็นการเปิดช่ĂงทางใĀ้นายจ้างÿามารถใĀ้ค่าแรงจำนüนน้Ăยจนกระทบต่Ăคุณภาพ ชีüิตขĂงแรงงานได้ นĂกเĀนืĂจากนั้นการปรับค่าแรงĂย่างÿม่ำเÿมĂ จะทำใĀ้การปรับค่าแรงใน แต่ละครั้งมีÿ่üนต่างขĂงจำนüนเงินที่ไม่มาก ทำใĀ้กระทบต่Ăภาระค่าใช้จ่ายขĂงผู้ประกĂบการ ĀรืĂนายจ้างน้Ăยลง และผู้ประกĂบการĀรืĂนายจ้างจะÿามารถคาดĀมายได้ü่าจะมีการปรับ ค่าแรงขึ้นตามรĂบ จึงÿามารถเตรียมการüางแผนบุคลากรและการเงินขĂงบริþัทเพื่ĂใĀ้พร้Ăมต่Ă การเปลี่ยนแปลงได้ แม้การขึ้นค่าแรงขั้นต่ำจะทำใĀ้แรงงานได้รับประโยชน์Ăย่างมาก แต่ก็ต้Ăงไม่ละเลยกลุ่ม ธุรกิจที่ได้รับผลกระทบด้üย โดยภาครัฐĂาจต้Ăงมีมาตรการเยียüยาและช่üยเĀลืĂกลุ่มธุรกิจขนาด

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 141 เล็กที่ไม่มีทุนทรัพย์มากพĂĀรืĂไม่Ăาจปรับตัüได้ทัน เนื่Ăงจากเป็นกลุ่มธุรกิจที่ได้รับผลกระทบ Ăย่างชัดเจน37 5. การแกšไขกฎĀมายเกี่ยüกับธุรกิจและÿิทธิมนุþยชนตั้งแตŠอดีต-ปŦจจุบัน 5.1 การแกšไขกฎĀมายแรงงานÿัมพันธŤ โดยกำĀนดใĀšทุกÿถานประกอบการÿามารถ ตั้งÿĀภาพแรงงานไดš ÿĀภาพแรงงานในประเทýตะüันตกนั้นมีคüามแข็งแกร่งเป็นĂย่างมาก ยกตัüĂย่างเช่น ÿĀภาพแรงงานในประเทýÿüีเดน ที่เดิมเคยเป็นประเทýยากจน กล่าüคืĂประชากรกü่าร้Ăยละ 80 ต่างยึดĂาชีพเกþตรกรเป็นĂาชีพĀลัก แต่การเข้ามารüมตัüกันเป็นÿĀภาพนั้นก็ทำใĀ้พüกเขา ÿามารถเรียกร้ĂงใĀ้ได้มีที่ดินทำกินเป็นขĂงตัüเĂง รüมถึงได้มีการก่Ăตั้งโรงเรียนÿำĀรับคนใน ท้Ăงที่เพื่Ăüางรากฐานทางการýึกþาแก่เกþตรกร และมีการจัดตั้งพรรคการเมืĂงที่เป็นตัüแทน ขĂงเกþตรกร เป็นต้น ปัจจุบันประชากรกü่าร้Ăยละ 70 ขĂงประเทý ต่างยังคงเป็นÿมาชิกในÿĀภาพแรงงาน กันทั้งÿิ้น และได้รับประโยชน์จากÿüัÿดิการต่าง ๆ เช่น üันĀยุด เงินประกันตนĀากตกงานตาม เกณฑ์ที่กฎĀมายระบุ ซึ่งจะเĀ็นได้ü่าการมีÿĀภาพแรงงานนั้น ทำใĀ้ÿิทธิขĂงแรงงานได้รับคüาม คุ้มครĂง และเกิดคüามตระĀนักถึงýักดิ์ýรีคüามเป็นมนุþย์ขĂงชนชั้นปกครĂงĂย่างแท้จริง ÿĀภาพแรงงานในประเทýไทยเĂงเคยมีกำลังในการเรียกร้Ăงÿิทธิต่าง ๆ มากมายในĂดีต แต่ไม่นานก็จะถูกทำใĀ้Ă่ĂนแĂลงเรื่Ăยมา เนื่ĂงจากการทำรัฐประĀาร ĀรืĂการเข้ามายึดĂำนาจ ขĂงรัฐบาลทĀารเพื่Ăลดการรüมกลุ่มขĂงประชาชน ทั้งมีการĂĂกกฎĀมายมากมายเพื่Ăทำลาย คüามเป็นปึกแผ่นขĂงฝ่ายแรงงานĂีกด้üย เช่น การแยกพนักงานรัฐüิÿาĀกิจĂĂกจากกฎĀมาย แรงงานÿัมพันธ์ พ.ý.2518 และการĂĂกกกฎĀมายĀ้ามพนักงานรัฐüิÿาĀกิจนัดกันĀยุดงาน ĀรืĂ แม้กระทั่งกฎĀมายการชุมนุมÿาธารณะ พ.ý.2558 เพื่ĂลดโĂกาÿในการĂĂกมารüมตัüกันขĂง กลุ่มแรงงาน 37 ธันยพร บัüทĂง. (2566). ค่าแรงขั้นต่ำ: เทียบนโยบายขึ้นค่าแรง 300 บาทÿมัยยิ่งลักþณ์ กับ 450 บาท ก้าüไกล กระทบ เýรþฐกิจไทยแค่ไĀน. ÿืบค้นüันที่ 12 กันยายน 2566, จาก https://www.bbc.com/thai/articles/c51q9616m10o

142 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ ดังนั้น จึงถึงเüลาแล้üที่แรงงานในประเทýจะไม่นิ่งเฉย โดยปล่ĂยใĀ้นายจ้างกระทำการ Ăันเป็นการเĂารัดเĂาเปรียบในýักดิ์ýรีคüามเป็นมนุþย์ด้üยการกดค่าแรงงานก็ดี ĀรืĂการปฏิบัติ ต่ĂกันĂย่างไม่เป็นธรรมก็ดี เพราะมนุþย์ทุกคนย่Ăมมีýักดิ์ýรีคüามเป็นมนุþย์Ăย่างเÿมĂภาคกัน และต้Ăงได้รับÿิทธิในการเรียกร้Ăงซึ่งคุณภาพชีüิตที่ดีกü่าเดิมแก่ตนเĂง 5.2 การแกšไขกฎĀมายคุšมครองแรงงาน โดยยกเลิกการจšางงานในระบบเĀมาคŠาแรง ปัญĀาการจ้างงานแบบเĀมาค่าแรงนั้น คืĂการจ้างงานจากซึ่งบุคลากรจากภายนĂกผ่าน บริþัทตัüแทน (Agent) จัดĀาแรงงานป้ĂนใĀ้ผู้ประกĂบการ ในทางปฏิบัติแล้üการทำงานใน กระบüนการผลิตไม่ได้มีคüามแตกต่างจากพนักงานประจำขĂงผู้ประกĂบการเĂง แต่ได้รับÿิทธิ ประโยชน์และÿüัÿดิการที่แตกต่างกัน เช่น ÿüัÿดิการค่าĂาĀาร ค่ารักþาพยาบาล ĀรืĂเงินพิเýþที่ Ăงค์กรจ่ายใĀ้เป็นบำเĀน็จรางüัลแก่พนักงาน การจ้างงานแบบเĀมาค่าแรงจึงเกิดขึ้นเพื่Ăลด ต้นทุนและเพิ่มกำไรแก่นายจ้าง แนüคิดนี้เกิดĀลังจากยุคüิกฤตการณ์เýรþฐกิจ ซึ่งถืĂได้ü่าเป็น การเลืĂกปฏิบัติรูปแบบĀนึ่ง Ăย่างไรก็ดี ต่Ăมาได้มีพระราชบัญญัติคุ้มครĂงแรงงาน พ.ý. 2541 มาตรา 11/1 üรรค ÿĂง บัญญัติใĀ้ผู้ประกĂบการดำเนินการใĀ้ผู้ประกĂบกิจการดำเนินการใĀ้ลูกจ้างเĀมาค่าแรงที่ ทำงานในลักþณะเดียüกับลูกจ้างตามÿัญญาโดยตรง ใĀ้ได้รับÿิทธิประโยชน์ที่เป็นธรรมโดยไม่ เลืĂกปฏิบัติ ซึ่งĀมายคüามü่าลูกจ้างไม่ü่าจะจ้างมาด้üยÿัญญาแบบใด Āากทำงานในลักþณะ เดียüกัน ย่Ăมจะต้Ăงได้รับค่าจ้างĂย่างเป็นธรรมเท่าเทียมกัน โดยปราýจากการเลืĂกปฏิบัติ ÿถานการณ์ปัญĀาล่าÿุด คืĂ กรณีการเลิกจ้างพนักงานเĀมาค่าแรงในโครงการÿมัครใจ ลาĂĂกขĂงบริþัท โตโยต้า มĂเตĂร์ ประเทýไทย จำกัด โดยใช้ชื่Ăโครงการ “จากกันด้üยใจ” ตั้งแต่üันที่ 4 – 13 ก.ค. 2559 โดยมีลูกจ้างเĀมาค่าแรงที่Ăยู่ในกระบüนการผลิตÿมัครใจลาĂĂก แล้üจำนüน 800-900 คน ทั้ง 3 ÿาขา คืĂ โรงงานÿำโรง นิคมเกตเüย์ และโรงงานบ้านโพธิ์ ทั้งนี้ บริþัทได้จ่ายค่าจ้างและค่าชดเชย ค่าบĂกกล่าüล่üงĀน้าที่เรียกü่าเงินพิเýþใĀ้แทนการÿ่งลูกจ้าง เĀมาค่าแรงใĀ้กับทางบริþัทต้นÿังกัด 5.3 การแกšไขกฎĀมายประกันÿังคม และใĀšมีเงินประกันการüŠางงาน ผู้ใช้แรงงานผู้เป็นลูกจ้างนั้นมีÿิทธิในการมีประกันÿังคม ซึ่งĀมายถึงÿüัÿดิการขั้นพื้นฐาน ที่ทางรัฐบาลมĂบใĀ้แก่ลูกจ้าง โดยระบบประกันÿังคมเกิดขึ้นเมื่Ăปี พ.ý. 2480 และเริ่มพัฒนา เรื่Ăยมาจนเกิดเป็นÿำนักงานประกันÿังคมเมื่Ăüันที่ 2 กันยายน พ.ý. 2533 เป็นการÿร้าง

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 143 ĀลักประกันÿังคมÿำĀรับพนักงานที่มีรายได้เพื่Ăใช้คุ้มครĂงลูกจ้างจากการเจ็บป่üยที่เกิดจากการ ทำงานและนĂกเĀนืĂจากการทำงาน38 กองทุนชราภาพĀรือเงินยามเกþียณขĂงเĀล่ามนุþย์เงินเดืĂนที่ได้นĂกจากÿิทธิ ประโยชน์กรณีเจ็บป่üย ทุพพลภาพ คลĂดบุตร ÿงเคราะĀ์บุตร ü่างงานĀรืĂเÿียชีüิตแล้ü ก็ยังมีไü้ เพื่Ăเป็นĀลักประกันü่าผู้ประกันตนที่มีĂายุ 55 ปีบริบูรณ์ จะได้รับเงินบำเĀน็จĀรืĂเงินบำนาญไü้ ใช้ยามชรา ซึ่งเป็นÿüัÿดิการĀลังเกþียณรูปแบบĀนึ่ง แต่นโยบายนี้Ăาจไม่เĀมาะÿมกับประเทý ไทยเท่าไรนัก เนื่Ăงด้üยปัจจัยด้านประชากรýาÿตร์ขĂงประเทýที่เข้าÿู่ÿังคมผู้ÿูงĂายุĂย่างเป็น ทางการแล้ü กรณีเงินประกันการüŠางงาน ด้üยปัจจุบันคüามเÿี่ยงที่บุคคลคนĀนึ่งจะต้Ăงตกเป็นคน ü่างงานนั้นมีÿูงขึ้นเป็นĂย่างมาก รัฐบาลจึงต้ĂงดำเนินการในทางกฎĀมายเพื่Ăที่จะลดคüามเÿี่ยง ดังกล่าü โดยĀนึ่งในüิธีการประกันขั้นพื้นฐานก็คืĂการจัดÿüัÿดิการ ‘เงินประกันการü่างงาน’ โดย มีจุดประÿงค์เพื่Ăลดคüามเÿี่ยงต่ĂการทำใĀ้คุณภาพชีüิตขĂงผู้ü่างงานและครĂบครัüย่ำแย่ลง ระĀü่างช่üงĀางานใĀม่ กล่าüคืĂใĀ้ผู้ü่างงานได้ใช้ชีüิตในระดับใกล้เคียงปกติตามÿิทธิĂันพึงมีและ ÿมýักดิ์ýรีในฐานะมนุþย์มากที่ÿุด นĂกเĀนืĂไปจากนั้นยังÿามารถป้Ăงกันผลเÿียจากการü่างงาน ที่Ăาจเกิดขึ้นต่Ăผู้ü่างงานและครĂบครัüในระยะยาüได้ด้üย Ăีกทั้งเงินประกันการü่างงานยังเป็น Āลักประกันคüามมั่นคงทางเýรþฐกิจขĂงประเทý เนื่Ăงจากเมื่Ăมีüิกฤตทางเýรþฐกิจเกิดขึ้น จำนüนคนตกงานพร้ĂมกันĀรืĂในเüลาใกล้เคียงกันมักทüีคูณขึ้นĂย่างมĀาýาล ดังนั้นแล้üĀาก พüกเขายังมีรายได้จากเงินประกัน ก็จะไม่ลดการจับจ่ายใช้ÿĂยลงมากนัก ซึ่งจะช่üยป้Ăงกันไม่ใĀ้ ธุรกิจล้ม-คนตกงานเพิ่มตามกันเป็นโดมิโนจนลุกลามเป็นüิกฤติที่รุนแรงได้ 6. Āนšาที่üิÿาĀกิจขนาดกลาง เล็ก และยŠอม (SMEs) ในการเคารพÿิทธิมนุþยชน üิÿาĀกิจขนาดใĀญ่มีการดำเนินธุรกิจที่มีแนüโน้มจะกระทบÿิทธิขĂงบุคลากรมาก ดังนั้น จึงมักมีการกำĀนดนโยบายและมาตรการที่คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชนĂย่างชัดเจนĂยู่เÿมĂ ในขณะที่ üิÿาĀกิจขนาดเล็กลงมามักจะÿ่งผลกระทบน้Ăยกü่า เนื่Ăงด้üยจำนüนพนักงานและเงินทุน 38 ประกันÿังคม นายจ้างต้Ăงรู้Ăะไรบ้าง. ÿืบค้นüันที่ 13 กันยายน 2566, จาก https://th.jobsdb.com/th/careeradvice/article/social-security-for-employers?fbclid=IwAR11_-MpgTpT_z4GMhcbQpPLNmzbdd01dwRzf_GY613- wVzfay8Ci6J2_Lo

144 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ Āมุนเüียนที่น้Ăยกü่า รüมถึงการที่Ăงค์กรมีการจัดระบบที่ซับซ้Ăนน้Ăยกü่า แต่Āน้าที่ในการเคารพ ÿิทธิมนุþยชนนั้นไม่จำกัดĂยู่เพียงแต่üิÿาĀกิจขนาดใดĀรืĂประเภทใดประเภทĀนึ่ง üิÿาĀกิจ ขนาดกลาง เล็ก และย่Ăย (SMEs) จึงมีĀน้าที่และคüามรับผิดชĂบที่จะต้ĂงประกĂบกิจการใĀ้ เป็นไปตามĀลักปฏิบัติÿำĀรับการประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชน (UNGP) และยังต้Ăง คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชนด้üยเช่นกัน แม้ SMEs จะมีคุณลักþณะในการปรับตัüได้ง่ายในช่üงüิกฤต เĀมาะÿำĀรับการĀาตลาดĀรืĂฐานลูกค้าใĀม่ ลดการผูกขาดจากการทำใĀ้คนในธุรกิจจะต้Ăงถูก ผูกขาดในการดำเนินกิจการร่üมĀรืĂĂิงกับüิÿาĀกิจขนาดใĀญ่ แต่ÿิทธิมนุþยชนก็ไม่คüรถูกละเลย ĀรืĂใĀ้คüามÿำคัญน้ĂยลงโดยนำขนาดขĂงüิÿาĀกิจมาเป็นข้Ăยกเü้น เพราะไม่ü่าจะเป็นüิÿาĀกิจ ขนาดใดคüามเÿี่ยงในการละเมิดÿิทธิมนุþยชน ก็ย่Ăมเกิดขึ้นได้ 7. การแกšไขการทุจริตคอรŤรัปชันในภาคเอกชนไทย คüามคาดĀüังขĂงประชาชนต่ĂüิÿาĀกิจรูปแบบต่าง ๆ ไม่ü่าจะเป็นüิÿาĀกิจขนาดใĀญ่ ĀรืĂüิÿาĀกิจ ขนาดเล็ก เเละย่Ăม (SMEs) ก็ตาม คืĂการที่üิÿาĀกิจเĀล่านั้นจะดำเนินกิจการไป โดยปราýจากการทุจริตคĂร์รัปชัน และประพฤติมิชĂบไม่ü่าจะเป็นการบังคับ ขูดรีด ĀรืĂ แม้กระทั่งการติดÿินบน รüมไปถึงเเนüคิดที่จะ เเÿüงĀาแต่เพียงผลกำไรโดยไม่คำนึงถึงการปฏิบัติ Ăย่างเป็นธรรมต่Ăคู่ค้า แรงงาน เเละผู้บริโภคจนเป็นเรื่Ăงปกติ นำไปÿู่คüามเคยชินที่Āยั่งรากลึก ในüัฒนธรรมĂงค์กร การกระทำเช่นนี้จึงเป็นการทำธุรกิจที่ไม่ยั่งยืน ภาครัฐจึงต้Ăงมีเเนüทางการ ลงโทþด้üยกฎĀมายĂย่างเĀมาะÿมต่Ăกลุ่มธุรกิจเĀล่านี้ด้üย 8. การเยียüยาผูšถูกละเมิดÿิทธิมนุþยชนในธุรกิจ 8.1 Āลักปฏิบัติเพื่อการเยียüยาการถูกละเมิดÿิทธิมนุþยชนโดยภาครัฐ การเข้าถึงÿิทธิในการได้รับคüามช่üยเĀลืĂและเยียüยาเป็นĀนึ่งในแนüทางĀลักขĂง UNGP โดยจะมีการเรียกใĀ้รัฐบาลดำเนินการตามกระบüนการยุติธรรมทางกฎĀมาย 8.2 Āนšาที่และคüามรับผิดชอบในการเยียüยาขององคŤกรธุรกิจ เมื่Ăมีการละเมิดÿิทธิมนุþยชนซึ่งĂงค์กรธุรกิจเป็นผู้กระทำĀรืĂมีÿ่üนร่üม รัฐจะต้Ăง ดำเนินการตามขั้นตĂนตามกระบüนการที่มีประÿิทธิภาพเพียงพĂที่จะเยียüยาผู้ถูกละเมิด

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 145 ÿิทธิมนุþยชนได้Ăย่างเĀมาะÿม และตัüĂงค์กรธุรกิจจะต้ĂงจัดใĀ้มีการเยียüยาคüามเÿียĀายที่ เกิดขึ้นโดยกระบüนการที่ชĂบธรรม เพราะไม่เพียงแต่รัฐที่มีĀน้าที่ในการเยียüยาผู้เÿียĀายจาก การถูกละเมิดÿิทธิมนุþยชนเท่านั้น Ăย่างไรก็ดีแม้จะมีนโยบาย และüิธีปฏิบัติที่ดีและครĂบคลุม เพียงใด การละเมิดÿิทธิมนุþยชนก็Ăาจเกิดขึ้นได้Ăยู่ดี โดยĂงค์กรธุรกิจĂาจร่üมดำเนินการ เยียüยาเĂงĀรืĂร่üมกับผู้กระทำการละเมิดในการจัดใĀ้มีกระบüนการเยียüยาผู้ถูกละเมิดในระดับ ที่ไม่ใช่การเยียüยาโดยรัฐ เมื่ĂÿิทธิมนุþยชนขĂงผู้ถูกละเมิดได้รับผลกระทบแล้ü ตัüĂงค์กรซึ่งมี Āน้าที่คüามรับผิดไม่ü่าจะในฐานÿัญญา ĀรืĂกฎĀมาย ย่Ăมต้ĂงรับผิดและปฏิบัติĂย่างĀนึ่งĂย่าง ใด เพื่ĂเยียüยาตามĀลักปฏิบัติÿำĀรับการประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชน39 และการ เยียüยานั้นต้ĂงกระทำĂย่างรüดเร็üและมีประÿิทธิภาพ ทั้งนี้ขึ้นĂยู่กับคüามเÿียĀายที่เกิดจากการ ละเมิดนั้นด้üย Ăาทิ การแÿดงคüามเÿียใจและคüามรู้ÿึกผิดĂย่างจริงใจ การจ่ายค่าÿินไĀม ทดแทน และดำเนินมาตรการที่จะÿามารถป้ĂงกันเĀตุการณ์เช่นนี้ไม่ใĀ้เกิดขึ้นĂีกครั้ง40 39 Access to remedy: Working group on Business and Human Rights. Accessed from September 15, 2023, Available from: https://www.ohchr.org/en/special-procedures/wg-business/accessremedy#:~:text=Access%20to%20effective%20remedy%20is,their%20territory%20and%2For%20jurisdiction. 40 Guiding Principles on Business and Human Rights : UNGP Āลักการข้Ăที่ 22 ในกรณีที่Ăงค์กรธุรกิจถูกระบุü่า ได้ก่ĂใĀ้เกิดĀรืĂมีÿ่üนร่üมในการละเมิดÿิทธิ มนุþยชน Ăงค์กรธุรกิจเĀล่านั้นคüรจัดใĀ้มี ĀรืĂร่üมมืĂในการเยียüยาคüาม เÿียĀายที่เกิดขึ้นโดยใช้กระบüนüิธีที่ชĂบด้üยกฎĀมาย Āลักการข้Ăที่ 29 เพื่ĂใĀ้คüามเดืĂดร้ĂนขĂงผู้ใĀ้รับผลกระทบจากการถูกละเมิดÿิทธิมนุþยชน ได้รับการดูแลและแก้ไขตั้งแต่ต้น Ăงค์กรธุรกิจคüรจัดใĀ้มีĀรืĂเข้าร่üมในกลไก เกี่ยüกับการร้Ăงทุกข์ในระดับการดำเนินงานที่มีประÿิทธิผล ÿำĀรับปัจเจกชน ĀรืĂชุมชนผู้ได้รับผลกระทบ Āลักการข้Ăที่ 30 ภาคĂุตÿาĀกรรม ผู้มีÿ่üนได้เÿียĀลายฝ่าย และข้Ăตกลงร่üมในเรื่Ăงการเคารพ ในมาตรฐานที่เกี่ยüข้Ăงกับÿิทธิมนุþยชน คüรจะประกันการมีกระบüนการเยียด ยาที่มีประÿิทธิภาพ Āลักการข้Ăที่ 31 เพื่ĂประกันประÿิทธิภาพขĂงกระบüนการ กระบüนการเยีüยานĂกการะบüนการยุติธรรมโดยĀน่üยงานขĂงรัฐและนĂกภาครัฐ คüรมีลักþณะดังต่Ăไปนี้ (a) ชĂบด้üยกฎĀมาย คืĂทำใĀ้เกิดคüามไü้üางใจจากกลุ่มผู้เกี่ยüข้Ăงü่าจะได้ประโยชน์จากกระบüนการเยียüยาที่มีคüามเป็นธรรม (b) เข้าถึงได้ คืĂกระบüนการเยีüยาเป็นที่รู้จักในกลุ่มผู้มีÿ่üนได้เÿีบ และมีการใĀ้คüามช่üยเĀลืĂเพียงพĂแก่ผู้ที่ĂาจมีĂุปÿรรคในการเข้าถึง

146 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ 9. ขšอเÿนอแนะ Ăงค์กรธุรกิจคüรทำตามกฎĀมายที่เกี่ยüเนื่ĂงกับการประกĂบธุรกิจขĂงตนทั้งĀมด ไม่ü่าจะ เป็นตัüÿารบัญญัติกฎĀมายแพ่งและพาณิชย์ พระราชบัญญัติต่าง ๆ รüมไปถึงüิธีÿบัญญัติ โดย คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชนที่ได้รับการรĂงรับไü้ไม่ü่าจะกฎĀมายภายในĀรืĂภายนĂก ดั่งเช่นที่ รัฐธรรมนูญได้รับรĂงไü้ รüมทั้งกฎĀมายและแนüทางปฏิบัติÿากล เพื่Ăเป็นการคุ้มครĂงและ เยียüยาÿิทธิมนุþยชนที่เป็นที่ยĂมรับในระดับÿากลĂย่างชĂบธรรมและเĀมาะÿม รüมถึงขจัด คüามเÿี่ยงในการละเมิดÿิทธิมนุþยชนด้üยการปฏิบัติตามกฎĀมาย และตามĀลักปฏิบัติÿำĀรับ การประกĂบธุรกิจที่คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชน (UN Guiding Principle of Business and Human Rights: UNGP) นĂกเĀนืĂจากนั้น Ăงค์กรธุรกิจยังคüรจัดทำแนüทางการเฝ้าระüังโดยใช้Āลักการ ตรüจÿĂบÿิทธิมนุþยชนĂย่างรĂบด้าน (Human Rights Due Diligence : HRDD) และคำนึงถึง กิจกรรมทางธุรกิจĂื่น ๆ ขĂงตนü่าไม่ได้กระทบÿิทธิขĂงบุคลากรĀรืĂแรงงาน ในÿ่üนขĂงภาครัฐเĂงก็ย่Ăมต้Ăงมีคüามพยายามในการแก้ปัญĀาการละเมิดÿิทธิ มนุþยชน โดยเฉพาะĂย่างยิ่งในด้านแรงงาน คüรมีนโยบายและแนüทางการบริĀารที่ชัดแจ้งถึง การแก้ไขปัญĀาĂย่างรĂบด้าน โดยเชื่ĂมโยงนโยบายกับกฎĀมาย กฎ ระเบียบ และมาตรการ รüมถึงพันธกรณีระĀü่างประเทý กับĀลักการชี้แนะขĂงÿĀประชาชาติü่าด้üยธุรกิจกับÿิทธิ มนุþยชน เพราะรัฐมีĀน้าที่Āลักÿำคัญในการคุ้มครĂงÿิทธิขĂงประชาชนต้ĂงกำĀนดนโยบายเป็น แนüทางในการประกĂบธุรกิจใĀ้แก่ภาคธุรกิจโดยคำนึงถึงÿิทธิมนุþยชนเป็นĀลัก นĂกเĀนืĂจากนั้น รัฐจะต้Ăงเป็นผู้มีÿ่üนเกี่ยüข้ĂงเÿมĂ กล่าüคืĂ รัฐต้Ăงมีมาตรการในการ เยียüยาผู้เÿียĀายในกรณีที่มีการละเมิดÿิทธิมนุþยชนขึ้น 10. บทÿรุป กฎĀมายและรัฐธรรมนูญแĀ่งราชĂาณาจักรไทยได้รับรĂงÿิทธิเÿรีภาพĀรืĂÿิทธิ มนุþยชนโดยมีĀลักการÿĂดคล้Ăงกับÿิทธิมนุþยชนÿากลเป็นÿ่üนใĀญ่ แต่ไม่ใช่ทุกÿิทธิที่จะได้รับ การรับรĂงไü้ในกฎĀมายĂงค์กรธุรกิจจะดำเนินการธุรกิจโดยคำนึงถึงÿิทธิมนุþยชนได้Ăย่าง ครĂบคลุมที่ÿุดนั้นจะต้ĂงĂ้างĂิงกับแนüทางปฏิบัติĂันเป็นĀลักÿากลĂย่างÿม่ำเÿมĂและต่Ăเนื่Ăง จึงจะครĂบคลุม โดยภาคธุรกิจคüรจะดำเนินการตามĀลักปฏิบัติÿำĀรับการประกĂบธุรกิจที่

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 147 คำนึงถึงÿิทธิมนุþยชน (UNGP) และต้ĂงนำĀลักที่ได้กล่าüไü้เบื้Ăงต้นมาเป็นมาตรการใน การคุ้มครĂงและÿ่งเÿริมÿิทธิมนุþยชนในธุรกิจ เพื่Ăยกระดับการคุ้มครĂงและÿ่งเÿริมÿิทธิใĀ้ได้ มาตรฐานÿากล โดยจัดใĀ้มีกระบüนการตรüจÿĂบÿิทธิมนุþยชนĂย่างรĂบด้าน (HRDD) โดยระบุ คüามเÿี่ยง การป้Ăงกัน การบรรเทาผลกระทบ และกำĀนดĀน่üยงานที่ทำĀน้าที่รับผิดชĂบเมื่Ă เกิดการละเมิดÿิทธิมนุþยชนขึ้น รüมถึงĀน้าที่ในการจัดใĀ้มีกระบüนการเยียüยาจากการละเมิด ÿิทธิมนุþยชนไม่ü่าĂงค์กรในภาคธุรกิจนั้นจะกระทำĀรืĂมีÿ่üนร่üมในการกระทำĀรืĂไม่ ทั้งยังต้ĂงจัดใĀ้มีการเยียüยาที่ชĂบธรรม รüดเร็ü Āากมีการละเมิดÿิทธิมนุþยชนเกิดขึ้นด้üย

06 บทความที่

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 149 Left With No Rights: พ.ร.บ. อุšมĀาย ดับไฟใตšไดšจริงĀรือ ? ชüัลüิทยŤ กาญจนอุทัย ณัชณิภัคญŤ ธนอริยาไพýาล ĀทัยรัตนŤ ประüิตรภิญโญ1 1. ตราÿารระĀüŠางประเทýที่เกี่ยüขšองกับการบังคับใĀšบุคคลÿูญĀาย การทรมานและการกระทำใĀ้บุคคลÿูญĀายเป็นปัญĀาÿำคัญประการĀนึ่งในÿังคมไทย เนื่Ăงจากไม่ÿามารถÿืบเÿาะĀลักฐานที่จะเĂาผิดผู้กระทำได้ รüมทั้งต้Ăงใช้ทรัพยากรและผู้ปฏิบัติ Āน้าที่จำนüนมาก ซึ่งเĀตุการณ์ในĂดีตล้üนเกี่ยüข้ĂงกับการละเมิดÿิทธิมนุþยชนรูปแบบĀนึ่ง ประเทýไทยจึงจำเป็นจะต้Ăงขจัดการกระทำดังกล่าüใĀ้Āมดไป และĀาทางป้Ăงกันไม่ใĀ้มีการ กระทำเช่นนี้เกิดขึ้น เพื่Ăยกระดับและเพิ่มประÿิทธิภาพในการบังคับใช้กฎĀมาย รüมทั้งคุ้มครĂง ÿิทธิมนุþยชนขĂงประเทýไทยโดยการตรากฎĀมายใĀ้ÿĂดรับกับพันธกรณีระĀü่างประเทý โดย การýึกþากฎĀมายü่าด้üยการป้ĂงกันและปราบปรามการทรมานและการกระทำใĀ้บุคคล ÿูญĀาย เพื่ĂใĀ้ÿĂดรับกับĂนุÿัญญาü่าด้üยการต่Ăต้านการทรมานและการกระทำĂื่น ๆ ที่ โĀดร้าย ไร้มนุþยธรรม ĀรืĂที่ย่ำยีýักดิ์ýรี2 และĂนุÿัญญาระĀü่างประเทýü่าด้üยการคุ้มครĂง บุคคลทุกคนจากการĀายÿาบÿูญโดยถูกบังคับ3 เพื่ĂกำĀนดเป็นฐานคüามผิด มาตรการป้Ăงกัน และปราบปราม รüมถึงมาตรการเยียüยาผู้ได้รับคüามเÿียĀาย ในเüทีโลก ได้มีการใĀ้คüามÿนใจในเรื่Ăงÿิทธิมนุþยชนมาตั้งแต่เริ่มต้นการมีขĂงĂงค์การ ÿĀประชาชาติ ซึ่งได้นำไปÿู่การประกาýใช้ปฏิญญาÿากลü่าด้üยÿิทธิมนุþยชน ใน พ.ý. 2491 และได้มีการทำÿนธิÿัญญาระĀü่างประเทýขึ้นมาü่าด้üยเรื่Ăงÿิทธิมนุþยชนขึ้นมาตลĂดĀลังจาก นั้นเป็นต้นมา 1 นิÿิตชั้นปีที่ÿĂงและชั้นปีที่ÿาม Āลักÿูตรนิติýาÿตร์บัณฑิต คณะนิติýาÿตร์ จุāาลงกรณ์มĀาüิทยาลัย 2 Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CAT) 3 International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance (ICPPED)

150 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ 1.1 ตราÿารที่ประเทýไทยเขšารŠüมเปŨนภาคี ในปัจจุบัน ประเทýไทยเป็นรัฐภาคีใน ICCPR4 และ CAT5 แต่เป็นเพียงแค่ผู้ลงนามใน ICPPED6 เท่านั้น ยังมิได้เข้าเป็นภาคีแต่Ăย่างใด Ăีกทั้งยังไม่ได้ลงนามใน OP-CAT (พิธีÿารเลืĂกรับขĂง CAT) ทั้งนี้ ก่Ăนที่จะเริ่มĂธิบายคüามÿำคัญขĂงÿนธิÿัญญาทั้งÿามนั้น ต้Ăงทำคüามเข้าใจก่Ăน ü่าการลงนามและการเข้าเป็นภาคีในÿนธิÿัญญามีคüามแตกต่างกันĂย่างไร เพื่Ăคüามเข้าใจบริบท Ăย่างลึกซึ้งมากขึ้น การลงนามในÿนธิÿัญญา เป็นขั้นตĂนที่เกิดขึ้นก่ĂนการใĀ้ÿัตยาบัน เพื่Ăเป็นการแÿดง คüามÿนับÿนุนÿนธิÿัญญานั้นในทางÿัญลักþณ์เท่านั้น ไม่มีผลผูกพันทางกฎĀมายใด ๆ ใĀ้รัฐนั้น ต้Ăงทำตามเงื่Ăนไขในÿนธิÿัญญา7 ÿ่üนการเข้าเป็นภาคี8 ในÿนธิÿัญญา เป็นการแÿดงเจตนาขĂงรัฐนั้นที่จะทำตามเงื่Ăนไข ในÿนธิÿัญญา ซึ่งทำใĀ้เกิดผลผูกพันทางกฎĀมายระĀü่างประเทýใĀ้รัฐที่เข้าเป็นภาคีต้Ăงทำตาม เงื่Ăนไขในÿนธิÿัญญานั้น9 4 United Nations [UN], Treaty Series, Volume 1941: Nos.33273-33315 (United Nations Publications, 1996), p. 420. 5 UN, Treaty Series, Volume 2478: Nos. 44498-44499, Nos. 1305-1308 Annexes A, B, C (United Nations Publications, 2011), p. 159. 6 UN. IV 16. HUMAN RIGHTS 116. INTERNATIONAL CONVENTION FOR THE PROTECTION OF ALL PERSONS FROM ENFORCED DISAPPEARANCE [Online]. Available from: https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV-16&chapter=4&clang=_en [2023, September 11] *กราบขĂบพระคุณ Ăาจารย์ ดร.พัชร์ นิยมýิลป เป็นĂย่างยิ่ง มา ณ ที่นี้ เนื่ĂงในโĂกาÿที่Ăาจารย์ได้เÿียÿละเüลาĂันมีค่ามาช่üย คณะผู้เขียน ทั้งการช่üยใĀ้ข้Ăมูล แนüคิด üิธีการ Ăีกทั้งการĂุปการะการติดต่ĂบุคคลภายนĂกผู้มีข้Ăมูลที่คณะผู้เขียนต้Ăงการ เพื่ĂใĀ้คณะผู้เขียนได้ÿัมภาþณ์ 7 Government of the Netherlands. The difference between signing and ratifcation [Online]. Available from: https://www.government.nl/topics/treaties/the-difference-between-signing-and-ratifcation [2023, September 9] 8 บางครั้งเรียกü่า “การใĀ้ÿัตยาบัน” 9 Ibid.

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 151 1.1.1 ICCPR International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR) ĀรืĂชื่ĂไทยคืĂ “กติการะĀü่างประเทýü่าด้üยÿิทธิพลเมืĂงและÿิทธิทางการเมืĂง” นั้นเป็นÿนธิÿัญญาระĀü่าง ประเทýที่มุ่งคุ้มครĂงÿิทธิมนุþยชนและÿิทธิในทางการเมืĂง ซึ่งรัฐที่ได้ใĀ้ÿัตยาบันกับÿนธิÿัญญา นี้ต้Ăงพิทักþ์และคุ้มครĂงÿิทธิมนุþยชนขั้นพื้นฐานและต้Ăงใช้ĂำนาจบริĀาร นิติบัญญัติ และ ตุลาการในทางที่เป็นไปตามÿนธิÿัญญาเพื่Ăปกป้Ăงÿิทธิขั้นพื้นฐานนั้น Ăีกทั้งยังต้ĂงใĀ้การเยียüยา ผู้ที่ถูกกระทบÿิทธินั้นด้üย ÿนธิÿัญญานี้มีจุดÿำคัญที่ข้Ă 7 ข้Ă 10 และข้Ă 26 ซึ่งมุ่งคุ้มครĂงไม่ใĀ้ บุคคลถูกกระทำการทรมาน มุ่งใĀ้ÿิทธิแก่ผู้ต้ĂงĀาที่ถูกจับกุม และมุ่งใĀ้กฎĀมายคุ้มครĂงทุกคน Ăย่างเท่าเทียมกันโดยไร้การเลืĂกปฏิบัติ ตามลำดับ โดยÿนธิÿัญญานี้ก่ĂใĀ้เกิดคณะกรรมการÿิทธิมนุþยชนแĀ่งÿĀประชาชาติ (United Nations Human Rights Committee ĀรืĂ Committee on Civil and Political Rights: CCPR)10 Ăีกด้üย ซึ่งมีĀน้าที่เน้นย้ำใĀ้มีการพิทักþ์และÿนับÿนุนการมีĂยู่ขĂงÿิทธิมนุþยชนในรัฐ ภาคีขĂงÿนธิÿัญญานี้ Ăีกทั้งมีĀน้าที่พิจารณารายงานที่รัฐภาคีในÿนธิÿัญญานี้มีĀน้าที่ผูกพันตาม ÿนธิÿัญญาใĀ้ต้Ăงÿ่งเข้ามาใĀ้กับคณะกรรมการด้üย11 1.1.2 CAT Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CAT) ĀรืĂชื่ĂไทยคืĂ “Ăนุÿัญญาü่าด้üยการต่Ăต้านการทรมาน และการกระทำĂื่น ๆ ที่โĀดร้าย ไร้มนุþยธรรม ĀรืĂที่ย่ำยีýักดิ์ýรี” เป็นÿนธิÿัญญาที่มุ่งป้Ăงกัน การใĀ้มีการทรมานในทุกรูปแบบ โดยกำĀนดใĀ้การทรมานต่Ăผู้Ăื่นเป็นคüามผิดĂาญา (ประเทýไทยได้มีคำแถลงตีคüามไü้ü่าใĀ้ข้Ă 1 ข้Ă 4 และข้Ă 5 ขĂงÿนธิÿัญญาเป็นไปตาม ประมüลกฎĀมายĂาญาขĂงไทยที่ใช้Ăยู่ในปัจจุบัน)12 และยังมีการตั้งคณะกรรมการต่Ăต้านการ ทรมานประจำÿĀประชาชาติขึ้นมาĂีกด้üย 10 ทั้งนี้ ไม่ใช่Ăงค์กรเดียüกันกับ “คณะมนตรีÿิทธิมนุþยชนแĀ่งÿĀประชาชาติ” (Human Rights Council: HRC) 11United Nations Human Rights Committee [CCPR]. Introduction to the Committee [Online]. Available from: https://www.ohchr.org/en/treaty-bodies/ccpr/introduction-committee [2023, September 11] 12 UN, Treaty Series, Volume 2478: Nos. 44498-44499, Nos. 1305-1308 Annexes A, B, C (United Nations Publications, 2011), pp. 159-160.

152 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ 1.1.2.1 OP-CAT Optional Protocol to the Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (OP-CAT) ĀรืĂชื่ĂไทยคืĂ “พิธีÿาร เลืĂกรับขĂงĂนุÿัญญาü่าด้üยการต่Ăต้านการทรมาน และการกระทำĂื่น ๆ ที่โĀดร้าย ไร้มนุþยธรรม ĀรืĂที่ย่ำยีýักดิ์ýรี” พิธีÿารนี้จะทำใĀ้รัฐที่เป็นภาคีต้Ăงจัดตั้งคณะบุคคล13 ที่มี Āน้าที่ป้Ăงกันไม่ใĀ้มีการกระทำการĂย่างทารุณขึ้น โดยใĀ้ĂำนาจในการไปตรüจÿĂบÿถานที่ คุมขังต่าง ๆ โดยมิต้Ăงแจ้งใĀ้ทราบล่üงĀน้าก่Ăน Ăีกทั้งพิธีÿารนี้จะทำใĀ้รัฐภาคีต้ĂงยĂมใĀ้คณะ บุคคลจากนĂกประเทýเข้ามาตรüจÿĂบได้ด้üย การตรüจÿĂบĂย่างถี่ถ้üนแบบนี้จะทำใĀ้โĂกาÿ ในการเกิดการกระทำทรมานลดลงได้ 1.1.3 ICPPED International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance (ICPPED) ĀรืĂชื่ĂไทยคืĂ “ĂนุÿัญญาระĀü่างประเทýü่าด้üยการคุ้มครĂง บุคคลทุกคนจากการĀายÿาบÿูญโดยถูกบังคับ” เป็นÿนธิÿัญญาที่Ā้ามใĀ้มีการĂุ้มĀายไปโดย เจ้าĀน้าที่รัฐ ไม่ü่าจะเป็นเüลาใดก็ตาม (รüมถึงกาลÿงครามĀรืĂÿถานการณ์ฉุกเฉินĂีกด้üย) โดย การใĀ้รัฐภาคีบัญญัติการĂุ้มĀาย โดยเฉพาะการกระทำเป็นขบüนการเป็นคüามผิดทางĂาญา และใĀ้รัฐภาคีต้ĂงใĀ้คüามช่üยเĀลืĂในการตามĀาบุคคลที่ถูกบังคับใĀ้ÿูญĀายĂีกด้üย 1.2 ที่มาที่ไปของไทยกับการรŠüมมือในÿนธิÿัญญา ICCPR CAT และ ICPPED ÿำĀรับการเข้าเป็นรัฐภาคีขĂงไทยใน ICCPR และ CAT นั้น เป็นÿิ่งที่น่าชื่นชมÿำĀรับ ไทยที่ÿนับÿนุนÿิทธิมนุþยชน แต่เมื่ĂมĂงกลับไป จะเĀ็นได้ü่า ในช่üง พ.ý. 2553-2554 ได้มีการ พูดต่าง ๆ ขĂงผู้แทนขĂงไทยในที่ประชุมระดับต่าง ๆ ขĂงĂงค์การÿĀประชาชาติ เช่น ในที่ประชุมÿมัชชาใĀญ่แĀ่งÿĀประชาชาติ (United Nations General Assembly: UNGA)14 ĀรืĂในคณะมนตรีÿิทธิมนุþยชนแĀ่งÿĀประชาชาติ (United Nations Human Rights 13 National Preventive Mechanism (NPM) 14 Kasit Piromya. Statement by His Excellency Mr. Kasit Piromya, Minister of Foreign Affairs of the Kingdom of Thailand at the General Debate of the 65th Session of the United Nations General Assembly, New York

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 153 Council: UNHRC)15 ซึ่งมีผู้แทนจากไทยเป็นประธานขĂงคณะมนตรีนั้นĂยู่ด้üยในขณะนั้น ซึ่ง เนื้ĂĀาขĂงการพูดนั้น Ăย่างที่พูดในคณะมนตรีÿิทธิมนุþยชนฯ ได้มีการÿัญญาไü้ü่าจะยกเลิกการ นิรโทþกรรม โดยเฉพาะการนิรโทþกรรมที่เกี่ยüข้Ăงกับการทำÿงครามต่Ăยาบ้าที่มีการ “ฆ่าตัด ตĂน” ภายนĂกกฎĀมายĂย่างมากมาย Ăีกทั้งได้กล่าüไü้ü่าจะใĀ้คüามÿำคัญกับคดีการĀายตัüไป ขĂงทนายÿมชาย นีละไพจิตร ทั้งได้กล่าüถึงกรณีตากใบĂีกด้üย16 ทำใĀ้เĀ็นได้ü่า การที่ไทยได้มา มีÿ่üนร่üมในÿนธิÿัญญาเĀล่านี้ตั้งแต่แรกนั้น ได้มีĀนึ่งในจุดเริ่มต้นมาจากการพูดที่มีผลผูกพันต่Ă ไทยในต่Ăที่ประชุมขĂงÿĀประชาชาติในĀลายระดับ จนเกิดผลใĀ้Ăงค์กรระĀü่างประเทýและ นานาประเทýในโลกคาดĀüังü่าไทยจะทำตามที่พูดĂย่างแท้จริงเพื่Ăปกป้Ăงÿิทธิมนุþยชนในด้าน ต่าง ๆ Āลังจากการขึ้นมาเป็นผู้ลงนามใน ICPPED ใน พ.ý. 2555 ไทยก็มิได้ดำเนินการเข้าเป็น ภาคีใน ICPPED ต่ĂĂีกเลย ซึ่งทำใĀ้เนื้ĂĀาในÿนธิÿัญญาไม่ÿามารถบังคับใช้กับไทยได้Āนำซ้ำ เมื่Ăไทยได้เข้าเป็นรัฐภาคีใน CAT แล้ü ก็มิได้ดำเนินการในการเข้ามาเป็นรัฐภาคีใน OP-CAT ซึ่ง เป็นเรื่Ăงที่Ăงค์กรระĀü่างประเทýได้แÿดงคüามĀ่üงใยมายังประเทýไทย17 ÿาเĀตุที่ไทยมิได้ดำเนินการในการเข้าเป็นภาคีตราÿารเĀล่านี้ ในช่üงÿมัยก่Ăนที่จะมีการ รัฐประĀารครั้งที่ 13 คาดü่ามาจากการเปลี่ยนรัฐบาลพลเรืĂนเป็นรัฐบาลคณะรัฐประĀารเมื่Ă เดืĂนพฤþภาคม พ.ý. 2557 เนื่ĂงจากรัฐบาลพลเรืĂนในเดืĂนกุมภาพันธ์ พ.ý. 2557 ได้üางแผน ไü้ü่าจะดำเนินการพิจารณาในการเข้ามาเป็นรัฐภาคีขĂง ICPPED และรัฐบาลในขณะนั้นได้ [Online]. New York: Permanent Mission of Thailand to the United Nations, 2010. Available from: https://www.un.org/en/ga/65/meetings/generaldebate/Portals/1/statements/634213510158750000TH_en.pdf [2023, September 7] 15 The Offce of the High Commissioner for Human Rights [OHCHR]. Human Rights Council opens thirteenth session, United Nations High Commissioner for Human Rights and 17 High-Level, Dignitaries Address the Council [Online]. Available from: https://www.ohchr.org/en/press-releases/2010/03/human-rights-councilopens-thirteenth-session-united-nations-high [2023, September 7] 16 Pokpong Lawansiri. Human rights: Thailand must transcend rhetoric [Online]. Available from: https://www.malaysiakini.com/letters/157936 [2023, September 7] 17 Amnesty International. Thailand: Law to address torture and enforced disappearance is an important step toward justice but its full enforcement is critical [Online]. Available from: https://www.amnesty.or.th/en/latest/news/1090/ [2023, September 13]

154 | ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์ ทำการýึกþาการเข้ามาเป็นภาคีขĂง OP-CAT Ăยู่ ซึ่งได้คาดไü้ü่าจะýึกþาเÿร็จในเดืĂนÿิงĀาคม พ.ý. 2557 และได้üางแผนไü้ü่าจะดำเนินการเข้ามาเป็นรัฐภาคีใน OP-CAT ใน พ.ý. 255818 แต่ กระบüนการทั้งĀมดนี้กลับต้ĂงĀยุดชะงักและĀายไปเพราะรัฐบาลพลเรืĂน ถูกยึดĂำนาจไปเÿียก่Ăนที่จะได้ดำเนินการใด ๆ ที่เกี่ยüข้Ăง โดยที่รัฐบาลคณะรัฐประĀารมิได้ ดำเนินการต่Ă ÿำĀรับในช่üงปัจจุบัน (พ.ý. 2566) ประเทýไทยก็ได้มีการเตรียมเข้าเป็นภาคีขĂงทั้ง ICCPED และ OP-CAT แต่เนื่ĂงจากติดปัญĀาต่าง ๆ ที่เฉพาะเจาะจง จึงทำใĀ้ยังไม่ได้เข้ามาเป็น ภาคี19 Ăย่างในกรณีขĂง ICPPED ได้มีการĂĂกพระราชบัญญัติป้Ăงกันและปราบปราม การทรมานและการกระทำใĀ้บุคคลÿูญĀาย พ.ý. 256520 (พ.ร.บ. Ăุ้มĀาย) มาใช้แล้ü แต่ เนื่ĂงจากมีการĂĂกพระราชกำĀนดแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติป้Ăงกันและปราบปรามการ ทรมานและการกระทำใĀ้บุคคลÿูญĀาย พ.ý. 2565 พ.ý. 256621 ĂĂกมาชะลĂการบังคับใช้ บทบัญญัติในบางมาตราขĂง พ.ร.บ. Ăุ้มĀาย ซึ่งการที่บทบัญญัติในมาตราที่ÿำคัญยังไม่ÿามารถมี ผลได้นั้น ทำใĀ้ประเทýไทยยังไม่มีคüามพร้Ăมในการเข้าเป็นภาคีĂย่างแน่นĂน แต่Āลังจากการที่ ýาลรัฐธรรมนูญได้มีคำüินิจฉัยü่าพระราชกำĀนดดังกล่าüนั้น ไม่เป็นไปตามรัฐธรรมนูญ จึงเกิด คüามĀüังใĀม่ขึ้นมาในĀมู่นักเรียกร้Ăงÿิทธิมนุþยชน22 ซึ่งจะกล่าüถึงในĀัüข้Ăที่ 1.4 18 Highlights of Thailand’s implementation of recommendations and voluntary pledges under the frst cycle of the Universal Periodic Review 2012-2014 (Mid-term update) [Online]. Ministry of Foreign Affairs of the Kingdom of Thailand. Available from: https://humanrights.mfa.go.th/upload/pdf/UPR_midterm.pdf [2023, September 13] 19 ÿัมภาþณ์ พรเพ็ญ คงขจรเกียรติ, ผู้Ăำนüยการมูลนิธิผÿานüัฒนธรรม, 17 กันยายน 2566. 20 “พระราชบัญญัติป้ĂงกันและปราบปรามการทรมานและการกระทำใĀ้บุคคลÿูญĀาย พ.ý. 2565,” ราชกิจจานุเบกþา 139 ตĂนที่ 66 ก (25 ตุลาคม 2565): 43-57. 21 “พระราชกำĀนดแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติป้ĂงกันและปราบปรามการทรมานและการกระทำใĀ้บุคคลÿูญĀาย พ.ý. 2565 พ.ý. 2566,” ราชกิจจานุเบกþา 140 ตĂนที่ 12 ก (19 กุมภาพันธ์ 2566): 1-3. 22 ÿัมภาþณ์ พรเพ็ญ คงขจรเกียรติ, ผู้Ăำนüยการมูลนิธิผÿานüัฒนธรรม, 17 กันยายน 2566.

ĀนังÿืĂรพีพัฒนýักดิ์| 155 1.3 มุมมองของตŠางประเทýตŠอไทยในเรื่องการบังคับÿูญĀาย ÿถานทูตÿĀรัฐĂเมริกาประจำประเทýไทยได้มีการทำรายงานเกี่ยüกับÿิทธิมนุþยชนใน ประเทýไทยไü้ โดยเริ่มรายงานÿถานการณ์ในประเทýไทยใน พ.ý. 2557 ซึ่งได้มีการเขียนถึง เĀตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นที่เกี่ยüกับการกระทำขĂงเจ้าĀน้าที่รัฐขĂงไทย ในที่นี้ จะมีการนำข้Ăมูล ขĂงปีที่มีคüามน่าÿนใจมานำเÿนĂ ข้Ăมูลใน พ.ý. 255723 มีการเขียนเกี่ยüกับ นายพĂละจี รักจงเจริญ (บิลลี่) นักต่Ăÿู้เพื่Ă ÿิทธิมนุþยชนชาüกะเĀรี่ยงคนÿำคัญซึ่งĀายตัüไปเมื่Ăüันที่ 17 เมþายน บิลลี่เป็นผู้นำในคดีที่ ชาüบ้านยื่นฟ้ĂงĀัüĀน้าĂุทยานแĀ่งชาติแก่งกระจานในข้ĂĀาเผาบ้านและยุ้งฉางขĂงชาü กะเĀรี่ยง โดยเมื่Ăถึงปลายปี เจ้าĀน้าที่ตำรüจก็ยังไม่ได้ระบุตัüผู้ต้ĂงÿงÿัยĀรืĂดำเนินการจับกุม ผู้ใด ĀลังการรัฐประĀาร ทĀารนĂกเครื่Ăงแบบได้เข้าจับกุมนายกิตติýักดิ์ ÿุ่มýรีโดยปฏิเÿธü่าได้ คุมขังนายกิตติýักดิ์เป็นเüลาĀกüัน นĂกจากนั้น รัฐธรรมนูญฉบับชั่üคราüใĀ้คüามคุ้มครĂง “ýักดิ์ýรีคüามเป็นมนุþย์ ÿิทธิ เÿรีภาพ” แต่มิได้มีบทบัญญัติเฉพาะĀ้ามการทรมาน ข้Ăมูลใน พ.ý. 256024 ได้มีการพูดถึงการที่มีนักเคลื่ĂนไĀüแนüร่üมประชาธิปไตย ต่Ăต้านเผด็จการแĀ่งชาติ (นปช.) Ă้างผ่านÿื่ĂÿังคมĂĂนไลน์ü่า นายüุฒิพงý์ กชธรรมคุณ (โกตี๋) ซึ่งเป็นÿมาชิกขĂงกลุ่ม นปช. ถูกเจ้าĀน้าที่ “Ăุ้มĀาย” ไปในเขตÿาธารณรัฐประชาธิปไตย ประชาชนลาü ซึ่งเป็นÿถานที่ที่๓โกตี๋ได้ĀนีไปĂยู่ĀลังเกิดรัฐประĀารใน พ.ý. 2557 แต่เจ้าĀน้าที่ ขĂงไทยก็ได้มีการแถลงü่า รายงานดังกล่าüเป็นข่าüลืĂที่ไม่มีĀลักฐานยืนยัน ทั้งนี้ นักเคลื่ĂนไĀü ในแนüร่üม นปช. ได้ระบุü่า ชะตากรรมขĂงโกตี๋ยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัด 23 ÿถานทูตÿĀรัฐĂเมริกาประจำประเทýไทย. รายงานการปฏิบัติด้านÿิทธิมนุþยชนประจำปี พ.ý. 2557 ในÿ่üนที่เกี่ยüกับ ประเทýไทย [ĂĂนไลน์]. แĀล่งที่มา: https://th.usembassy.gov/th/our-relationship-th/offcial-reports-th/2014- human-rights-reports-thailand-th/ [11 กันยายน 2566] 24 ÿถานทูตÿĀรัฐĂเมริกาประจำประเทýไทย. รายงานการปฏิบัติด้านÿิทธิมนุþยชนประจำปี พ.ý. 2560 ในÿ่üนที่เกี่ยüกับ ประเทýไทย [ĂĂนไลน์]. แĀล่งที่มา: https://th.usembassy.gov/th/our-relationship-th/offcial-reports-th/2017- human-rights-reports-thailand-th/ [11 กันยายน 2566]

156 | Āนังÿือรพีพัฒนýักดิ์ อย่างไรก็ตาม ข้อมูลใน พ.ý. 256225 ก็ได้มีกล่าüü่าได้มีการพบกระดูกของบิลลี่ที่Āายไป เมื่อชันÿูตรก็พบü่า บิลลี่ถูกทรมานก่อนที่จะถูกฆาตกรรม แต่ทั้งนี้ในปีเดียüกันก็ยังมีรายงานü่ามี คนไทย 3 คนที่ถูกกล่าüĀาในมาตรา 112 แĀ่งประมüลกฎĀมายอาญาü่าได้ÿูญĀายไป ข้อมูลล่าÿุดใน พ.ý. 256526 ได้พบü่า คดีต่าง ๆ ที่เกี่ยüกับการกระทำใĀ้บุคคลÿูญĀาย นั้นก็ยังไม่ได้รับการคลี่คลาย โดยเฉพาะคดีของบิลลี่ (ได้รับการเปลี่ยนÿถานะคดีจากคดีผู้ÿูญĀาย เป็นคดีต้องÿงÿัยถูกฆาตกรรม) นอกจากนี้คณะกรรมการÿิทธิมนุþยชนแĀ่งÿĀประชาชาติ (CCPR) ก็ได้ทำรายงาน “Concluding observations on the second periodic report of Thailand”27 โดยมีการ เขียนเกี่ยüกับการบังคับÿูญĀายในไทยไü้ü่า แม้จะมีการร่างพระราชบัญญัติที่เกี่ยüข้องกับการ ป้องกันและปราบปรามการบังคับÿูญĀายและการทรมานแล้ü (นั่นคือตัü พ.ร.บ. อุ้มĀาย ที่ได้ ผ่านเป็นกฎĀมายแล้üในปัจจุบัน) แต่ทางคณะกรรมการได้เĀ็นถึงคüามไม่ใÿ่ใจและล่าช้าในการ ผลักดันใĀ้เกิดการบังคับใช้พระราชบัญญัติขึ้นมา อีกทั้งคณะกรรมการก็ได้มีคüามกังüลต่อการ บังคับÿูญĀายบุคคลที่เป็นผู้เรียกร้องÿิทธิมนุþยชนในไทย โดยเฉพาะในแถบชายแดนใต้ของ ประเทý อีกทั้งได้พูดถึงกรณีของทนายÿมชาย นีละไพจิตร กรณีของบิลลี่ และกรณีการซ้อม ทรมานนางÿาüกริชÿุดา คุณะแÿน โดยย้ำใĀ้รัฐไทยต้องทำการÿอบÿüนอย่างเป็นกลาง และนำผู้กระทำการบังคับÿูญĀายและการทรมานมาลงโทþอย่างเĀมาะÿม ใĀ้นำเÿนอคüามจริง เกี่ยüกับชะตากรรมของเĀยื่อ เน้นย้ำการฝึกฝนในการทำงานของเจ้าĀน้าที่รัฐใช้การใช้กำลังเข้า จับกุมอย่างถูกต้อง เพื่อป้องกันและปราบปรามการบังคับÿูญĀายและการทรมานในไทย และที่ 25 ÿถานทูตÿĀรัฐอเมริกาประจำประเทýไทย. รายงานด้านÿิทธิมนุþยชนประจำปี พ.ý. 2562 – ประเทýไทย [ออนไลน์]. แĀล่งที่มา: https://th.usembassy.gov/th/our-relationship-th/offcial-reports-th/2019-human-rights-reportsthailand-th/ [11 กันยายน 2566] 26 ÿถานทูตÿĀรัฐอเมริกาประจำประเทýไทย. รายงานด้านÿิทธิมนุþยชนประจำปี พ.ý. 2565 ประเทýไทย [ออนไลน์]. แĀล่งที่มา: https://th.usembassy.gov/th/our-relationship-th/offcial-reports-th/2022-human-rightsreports-thailand-th/ [11 กันยายน 2566] 27 CCPR. Concluding observations on the second periodic report of Thailand, CCPR/C/THA/CO/2 [Online]. Available from: https://www.refworld.org/docid/591e9d914.html/ [2023, September 7]

Āนังÿือรพีพัฒนýักดิ์| 157 ÿำคัญคือ ใĀ้ยกเลิกคำÿั่งĀัüĀน้าคณะรักþาคüามÿงบแĀ่งชาติ ที่ 3/255828 เพื่อเป็นการปฏิบัติ ตามเนื้อĀาในÿนธิÿัญญา ICCPR 1.4 ประเทศไทยยังมีĀวังĀรือไม่กับการเข้าเป็นภาคีÿนธิÿัญญา ICPPED และ OPCAT Āลังจากที่ได้มีÿภาผู้แทนราþฎร ชุดที่ 26 และคณะรัฐมนตรี คณะที่ 63 อันเป็นผลมา จากการเลือกตั้งÿมาชิกÿภาผู้แทนราþฎรไทยเป็นการทั่üไป ในüันที่ 14 พฤþภาคม พ.ý. 2566 และการลงมติเลือกนายกรัฐมนตรี ในüันที่ 22 ÿิงĀาคม พ.ý. 2566 ตามลำดับ ทำใĀ้เกิดการ เรียกร้องใĀ้รัฐบาลชุดใĀม่จากภาคเอกชน ใĀ้รัฐบาลเร่งดำเนินการนำประเทýไทยเข้าไปเป็นภาคี ใน ICPPED และ OP-CAT โดยไร้คำแถลงตีคüามและข้อÿงüนทั้งÿิ้น29 ซึ่งดังที่ได้เคยเกริ่นไü้ก่อน Āน้านี้ในตอนท้ายของบทที่ 1.2 Āลังจากที่ýาลรัฐธรรมนูญได้มีคำüินิจฉัยที่ 7/256630 ซึ่งüินิจฉัย ü่าการตราพระราชกำĀนดเพื่อชะลอการบังคับใช้บางมาตราใน พ.ร.บ. อุ้มĀาย ไม่มีผลบังคับใช้ มาตั้งแต่ต้น ทำใĀ้ พ.ร.บ. อุ้มĀาย ทั้งฉบับ มีผลบังคับใช้มาตั้งแต่ 22 กุมภาพันธ์ พ.ý. 2566 จึง ทำใĀ้นักเคลื่อนไĀüเพื่อÿิทธิมนุþยชน ได้มีการเตรียมÿ่งจดĀมายเปิดผนึกไปยังนายกรัฐมนตรี เพื่อเรียกร้องใĀ้พาไทยเข้าไปเป็นรัฐภาคีใน ICPPED31 คุณพรเพ็ญ คงขจรเกียรติ32 ได้ใĀ้ÿัมภาþณ์ไü้ü่า ขณะนี้กระทรüงการต่างประเทýกำลัง Āารือกับกระทรüงยุติธรรมเกี่ยüกับการตั้งข้อÿงüนตีคüามในการเข้าเป็นภาคีใน ICPPED โดยได้ แÿดงคüามเป็นĀ่üงü่า ภาคประชาชนĀรือผู้ที่เกี่ยüข้องจะได้มีÿ่üนร่üมในการพูดคุยระĀü่าง 28 “คำÿั่งĀัüĀน้าคณะรักþาคüามÿงบแĀ่งชาติ ที่ 3/2558 เรื่อง การรักþาคüามÿงบเรียบร้อยและคüามมั่นคงของชาติ,” ราช กิจจานุเบกþา 132 ตอนพิเýþ 73 ง (1 เมþายน 2558): 1-4. 29 ÿัมภาþณ์ พรเพ็ญ คงขจรเกียรติ, ผู้อำนüยการมูลนิธิผÿานüัฒนธรรม, 17 กันยายน 2566. 30 “คำüินิจฉัยของýาลรัฐธรรมนูญ คำüินิจฉัยที่ 7/2566 เรื่อง พระราชกำĀนดแก้ไขเพิ่มเติมพระราชบัญญัติป้องกันและ ปราบปรามการทรมานและการกระทำใĀ้บุคคลÿูญĀาย พ.ý. 2565 พ.ý. 2566 เป็นไปตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 172 üรรคĀนึ่ง,” ราชกิจจานุเบกþา 140 ตอนที่ 35 ก (12 มิถุนายน 2566): 36-53. 31 ÿัมภาþณ์ พรเพ็ญ คงขจรเกียรติ, ผู้อำนüยการมูลนิธิผÿานüัฒนธรรม, 17 กันยายน 2566. 32 ผู้อำนüยการมูลนิธิผÿานüัฒนธรรม Cross Cultural Foundation (CrCF) ผู้เป็นนักÿิทธิมนุþยชนที่ทำงานตรüจÿอบข้อ ร้องเรียนด้านการละเมิดÿิทธิมนุþยชนในพื้นที่จังĀüัดชายแดนใต้ ทั้งประเด็นการทรมาน การบังคับÿูญบุคคลใĀ้ÿูญĀาย การใช้ คüามรุนแรงต่อผู้บริÿุทธิ์ในพื้นที่ เคยดำรงตำแĀน่งประธานของแอมเนÿตี้ ประเทýไทย

158 | Āนังÿือรพีพัฒนýักดิ์ กระทรüงĀรือไม่ แต่ทั้งนี้การมีการĀารือกันแÿดงใĀ้เĀ็นü่ารัฐบาลไทยมีคüามมุ่งĀüังจะเข้าเป็น ภาคีใน ICPPED ในอนาคต33 ในÿ่üนของ OP-CAT คุณพรเพ็ญ คงขจรเกียรติได้แÿดงคüามคิดเĀ็นü่า ไทยน่าจะได้เข้า เป็นภาคีใน OP-CAT ก่อน ICPPED เนื่องจากการเข้าเป็นภาคีใน OP-CAT จะทำใĀ้เกิด National Preventive Mechanism (NPM)34 ขึ้นมา ซึ่งคุณพรเพ็ญคิดü่าประเทýไทยมีคüามพร้อมแล้ü อีกทั้งได้คาดĀมายไü้ด้üยü่า ประเทýไทยน่าจะได้เข้าเป็นภาคีใน OP-CAT เร็ü ๆ นี้35 โดยรüม ประเทýไทยตั้งแต่ พ.ý. 2566 เป็นต้นไป Āากอำนาจของรัฐบาลไม่ถูก แทรกแซงจากการรัฐประĀารĀรือโดยüิธีการอื่น ๆ อีก อาจทำใĀ้ประเทýเรามุ่งÿู่การเป็นรัฐภาคี ในÿนธิÿัญญาที่ÿำคัญต่อÿิทธิมนุþยชน ซึ่งมีมากกü่าเพียง ICPPED และ OP-CAT ทั้งนี้ การ ÿ่งเÿริมใĀ้ภาคประชาชนมีÿ่üนร่üมในการตัดÿินใจของรัฐบาล36 ก็ยังเป็นÿิ่งที่ÿำคัญและพึง กระทำอยู่เÿมอ 2. การบังคับบุคคลÿูญĀายในประเทศไทยเกิดจากอะไร 2.1 ความĀมายของการบังคับใĀ้บุคคลÿูญĀาย ตามข้อบทบัญญัติที่ 2 ของอนุÿัญญาระĀü่างประเทýü่าด้üยการคุ้มครองบุคคลทุกคน จากการĀายÿาบÿูญโดยถูกบังคับ ได้ใĀ้นิยามคำü่า “การบังคับใĀ้บุคคลÿูญĀาย” ไü้ดังนี้ “การบังคับบุคคลใĀ้ÿูญĀาย Āมายถึง การจับ คüบคุมตัü ลักพาตัü Āรือüิธีการอื่นใดใน การกระทำใĀ้บุคคลÿูญเÿียอิÿรภาพ กระทำโดยตัüแทนของรัฐ บุคคลĀรือกลุ่มบุคคลโดยการ อนุญาต การÿนับÿนุน Āรือการรู้เĀ็นเป็นใจจากรัฐ และรัฐปฏิเÿธการกระทำนั้น Āรือโดยปกปิด 33 ÿัมภาþณ์ พรเพ็ญ คงขจรเกียรติ, ผู้อำนüยการมูลนิธิผÿานüัฒนธรรม, 17 กันยายน 2566. 34 โปรดดูĀัüข้อ 1.1.2.1 35 ÿัมภาþณ์ พรเพ็ญ คงขจรเกียรติ, ผู้อำนüยการมูลนิธิผÿานüัฒนธรรม, 17 กันยายน 2566. 36 ÿัมภาþณ์ พรเพ็ญ คงขจรเกียรติ, ผู้อำนüยการมูลนิธิผÿานüัฒนธรรม, 17 กันยายน 2566.

ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์| 159 ชąตćกรรม ĀรČĂÿถćนทĊ่ĂยĎ่ขĂงบčคคลนĆ้น ทĈใĀ้บčคคลนĆ้นต้ĂงตกĂยĎ่ภćยนĂกคüćมคč้มครĂงขĂง กฎĀมćย”37 ĂĊกทĆ้งพรเพ็ญ คงขจรเกĊยรตĉผĎ้ĂĈนüยกćรมĎลนĉธĉผÿćนüĆฒนธรรม ได้ใĀ้ÿĆมภćþณ์เพĉ่มเตĉม เนČ่ĂงในüĆนผĎ้ÿĎญĀćยÿćกล38 ทĊ่ผ่ćนมć ในเรČ่ĂงเกĊ่ยüกĆบกćรทĊ่ปรąชćชนถĎกĂč้มĀćยไü้ดĆงนĊ้ “กćรพĎด ถċงคํćü่ć “ÿĎญĀćย” ในĂนčÿĆญญć Āมćยถċง กćรคčมขĆง กćรกĆกตĆü กćรลĉดรĂนเÿรĊภćพในรĎปแบบ ĂČ่นโดยเจ้ćĀน้ćทĊ่ขĂงรĆฐĀรČĂกลč่มบčคคลซċ่งกรąทĈกćรโดยได้รĆบĂนčญćตĀรČĂยĉนยĂมจćกรĆฐ เพČ่ĂใĀ้ บčคคลนĆ้นได้รĆบÿćรภćพก็ดĊได้ใĀ้ข้ĂมĎลพćดพĉงถċงบčคคลทĊ่ÿćมก็ดĊ”39 จċงกล่ćüได้ü่ć กćรบĆงคĆบใĀ้ÿĎญĀćย ต้Ăงเป็นกćรกรąทĈขĂงเจ้ćĀน้ćทĊ่รĆฐ ĀรČĂกลč่มบčคคล ทĊ่รĆฐใĀ้ĂĈนćจแลąคüćมยĉนยĂม รĆฐต้Ăงเป็นÿ่üนĀนċ่งขĂงกćรทĈใĀ้บčคคลÿĎญĀćย Āćกเป็นเพĊยง กćรกรąทĈขĂงกลč่มปรąชćชนทĊ่ต้Ăงกćรก่Ăคüćมไม่ÿงบ ĀรČĂกćรทĊ่ปรąชćชนทĊ่ไม่ได้รĆบĂĈนćจ จćกรĆฐลĆกพćตĆüบčคคลĂČ่น ย่Ăมไม่เข้ćข่ćยขĂงกćร “ÿĎญĀćย” แต่Ăย่ćงใด บčคคลทĊ่ถĎกบĆงคĆบใĀ้ÿĎญ ĀćยนĆ้นĂćจถĎกจĆบ คüบคčมตĆü ลĆกพćตĆü รüมไปถċงüĉธĊใดก็ตćมทĊ่ทĈใĀ้บčคคลนĆ้นเÿĊยĂĉÿรภćพไป ซċ่ง เมČ่ĂมĊคดĊขċ้น รĆฐจąใĀ้กćรปฏĉเÿธไม่มĊÿ่üนรĎ้เĀ็น ĀรČĂไม่เปิดเผยข้ĂมĎลü่ćบčคคลนĆ้นĂยĎ่ทĊ่ใด ตĈแĀน่ง ใด ยĆงมĊชĊüĉตĂยĎ่ĀรČĂไม่ กćรกรąทĈขĂงรĆฐในลĆกþณąนĊ้ทĈใĀ้บčคคลทĊ่ถĎกบĆงคĆบใĀ้ÿĎญĀćยเÿĊยÿĉทธĉ แลąเÿรĊภćพไปĂย่ćงÿĉ้นเชĉง ซċ่งเป็นเรČ่ĂงทĊ่ขĆดกĆบรĆฐธรรมนĎญขĂงไทยĂย่ćงร้ćยแรง เนČ่Ăงจćกในบćงÿถćนกćรณ์ กćรแยกü่ćกćรกรąทĈในลĆกþณąนĆ้นเข้ćข่ćยกćรĂč้มĀćย ĀรČĂไม่เป็นเรČ่ĂงทĊ่ยćกÿĈĀรĆบปรąชćชนทĆ่üไปทĊ่ไม่ได้ĂยĎ่ในüงกćรกฎĀมćย จċงมĊĂงค์กรĂĉÿรąทĊ่มĊ Āน้ćทĊ่เกĊ่ยüข้ĂงกĆบกฎĀมćยแลąกćรบĆงคĆบใช้ ได้ยกตĆüĂย่ćง 3 กรณĊทĊ่มĊลĆกþณą เพČ่ĂüĉเครćąĀ์ü่ć เĀตčกćรณ์ใดบ้ćงทĊ่เข้ćข่ćยกćรĂč้มĀćย40 37 คณąนĉตĉýćÿตร์ มĀćüĉทยćลĆยเชĊยงใĀม่. ร่ćงคĈแปลĂย่ćงไม่เป็นทćงกćรÿćรąÿĈคĆญĂนčÿĆญญćรąĀü่ćงปรąเทýü่ćด้üยกćร คč้มครĂงบčคคลทčกคนจćกกćรĀćยÿćบÿĎญโดยถĎกบĆงคĆบ [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://www.law.cmu.ac.th/law2011/journal/e1475149784.pdf [11 กĆนยćยน 2566] 38 üĆนผĎ้ÿĎญĀćยÿćกล (International Day of the Disappeared) ตรงกĆบüĆนทĊ่ 30 ÿĉงĀćคมขĂงทčกปี 39 ÿมćคมÿĉทธĉเÿรĊภćพขĂงปรąชćชน [ÿÿÿ.]. รćยกćร ÿÿÿ.เÿüนćทĆýนą ในĀĆüข้Ă "ผĎ้ÿĎญĀćยกĆบคüćมรĆบผĉดชĂบขĂงรĆฐ" [ĂĂนไลน์]. ÿมćคมÿĉทธĉเÿรĊภćพขĂงปรąชćชน (ÿÿÿ.). แĀล่งทĊ่มć: https://www.facebook.com/watch/?v=643133697622285 [14 กĆนยćยน 2566] 40 iLaw. เข้ćใจคüćมĀมćยขĂงกćร “Ăč้มĀćย” เขĊยนกฎĀมćยใĀ้แก้ปัญĀć [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://ilaw.or.th/node/2818 [11 กĆนยćยน 2566]

160 | ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์ กรณĊทĊ่ 1 : นĆกธčรกĉจผĎ้ชĂบüĉจćรณ์กćรเมČĂงĀćยตĆüไปĂย่ćงไร้ร่ĂงรĂย ภćยĀลĆงคนขĆบรถ ÿćรภćพü่ćเป็นคนฆ่ćเพČ่ĂเĂćเงĉนÿดÿĉบล้ćน ในกรณĊทĊ่ 1 ไม่เข้ćข่ćยกćรบĆงคĆบบčคคลใĀ้ÿĎญĀćย ทćงĂงค์กรได้ใĀ้คĈĂธĉบćยü่ć กรณĊนĊ้ คนขĆบรถเป็นคนฆ่ć ซċ่งคนขĆบรถเป็นเพĊยงปรąชćชนธรรมดć จċงไม่ใช่กćรกรąทĈโดยเจ้ćĀน้ćทĊ่รĆฐ เü้นแต่จąปรćกฏü่ć คนขĆบรถได้กรąทĈไปโดยกćรยĉนยĂม กćรÿนĆบÿนčน ĀรČĂกćรรĎ้เĀ็นเป็นใจขĂง เจ้ćĀน้ćทĊ่รĆฐ แลąเมČ่ĂเจĂýพแล้ü ก็ถČĂü่ćกćรกรąทĈคüćมผĉดฐćนบĆงคĆบบčคคลใĀ้ÿĎญĀćยนĆ้นÿĉ้นÿčด ลง เนČ่ĂงจćกกćรทรćบชąตćกรรมขĂงนĆกธčรกĉจ กรณĊทĊ่ 2 : เจ้ćĀน้ćทĊ่ทĀćรมćเĂćตĆüผĎ้ต้ĂงÿงÿĆยจćกทĊ่บ้ćนต่ĂĀน้ćญćตĉพĊ่น้Ăง แลąปฏĉเÿธ ทĊ่จąใĀ้ข้ĂมĎลเกĊ่ยüกĆบÿถćนทĊ่แลąรąยąเüลćทĊ่คüบคčมตĆü ในกรณĊทĊ่ 2 ยĆงไม่ถČĂü่ćเป็นกćรบĆงคĆบบčคคลใĀ้ÿĎญĀćย เนČ่ĂงจćกรĆฐไม่ได้ปฏĉเÿธกćร คüบคčมตĆü แลąญćตĉขĂงผĎ้ถĎกคüบคčมยĆงĂćจใช้มćตรกćรĂย่ćงĂČ่น เช่น มćตรกćรทćงýćลในกćร ร้ĂงขĂใĀ้ปล่ĂยตĆüได้ Āćกเป็นกćรคüบคčมตĆüทĊ่ไม่ชĂบด้üยกฎĀมćย Ăย่ćงไรก็ดĊ มĊนĆกüĉชćกćรบćงท่ćนไม่เĀ็นด้üยกĆบข้ĂÿรčปนĊ้ เนČ่Ăงจćกแม้ü่ćรĆฐบćลจą ยĂมรĆบü่ćเĂćตĆüไปจรĉง แต่ĀćกรĆฐบćลมĊกćรปิดบĆงแลąปกปิดชąตćกรรมไม่บĂกทĊ่ĂยĎ่ĀรČĂ คüćมเป็นไปขĂงผĎ้ถĎกเĂćตĆüไป ไม่ปรąกćýü่ćผĎ้นĆ้นยĆงคงมĊชĊüĉตĂยĎ่ĀรČĂไม่ นĆบเป็นกćรบĆงคĆบบčคคล ใĀ้ÿĎญĀćยเช่นเดĊยüกĆน เพรćąเป็นกรณĊขĂงกćรเĂćตĆüไปแลąปกปิดÿถćนกćรณ์ดĈรงĂยĎ่ขĂงผĎ้ถĎก เĂćตĆüไปตćมนĉยćมกćรÿĎญĀćย41 กรณĊทĊ่ 3 : ตĈรüจจĆบคนค้ćยćเÿพตĉดแลąคüบคčมไปÿĂบปćกคĈ รąĀü่ćงกćรÿĂบปćกคĈ มĊกćรทĈร้ćยร่ćงกćยเพČ่ĂใĀ้ได้ข้ĂมĎลจนตćย ตĈรüจตĆดÿĉนใจนĈýพไปถ่üงน้ĈเพČ่Ăปกปิดคüćมผĉด42 ในกรณĊทĊ่ 3 เป็นกćรบĆงคĆบบčคคลใĀ้ÿĎญĀćย มĊเĀตčผลปรąกĂบกćรพĉจćรณć ดĆงนĊ้กćรทĊ่ ตĈรüจจĆบผĎ้ต้ĂงÿงÿĆยมć แม้ü่ćกćรกรąทĈนĆ้นจąได้รĆบĂนčญćตจćกรĆฐบćลĀรČĂไม่ก็ตćม เพรćą ตĈรüจมĊฐćนąเป็นเจ้ćĀน้ćทĊ่ขĂงรĆฐ เมČ่Ăเจ้ćĀน้ćทĊ่ขĂงรĆฐได้ทĈร้ćยร่ćงกćยขĂงปรąชćชนจนเป็น เĀตčใĀ้ถċงแก่คüćมตćย ĂĊกทĆ้งยĆงมĊเจตนćซ่ĂนýพโดยกćรนĈร่ćงผĎ้ตćยถ่üงน้Ĉซċ่งมĊลĆกþณąเป็นกćร 41 ปรĊดć โพธĉ์จĆนทร์, “86 ชĊüĉตทĊ่ถĎกบĆงคĆบใĀ้ÿĎญĀćยในไทย กĆบĀลĆกÿĉทธĉมนčþยชนแลąกรąบüนกćรกćรคč้มครĂงบčคคลจćกกćร บĆงคĆบÿĎญĀćยในไทย,” üćรÿćรธรรมýćÿตร์39,1 (2563): 56. 42 iLaw. เข้ćใจคüćมĀมćยขĂงกćร “Ăč้มĀćย” เขĊยนกฎĀมćยใĀ้แก้ปัญĀć.

ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์| 161 ปฏĉเÿธทĊ่จąเปิดเผยถċงทĊ่ĂยĎ่แลąชąตćกรรมขĂงผĎ้นĆ้นĂย่ćงชĆดเจน กรณĊนĊ้กćรกรąทĈขĂงตĈรüจจċง เข้ćข่ćยขĂงกćรบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćยโดยตรง จćกกćรนĉยćมคĈü่ć “กćรบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćย” มĊเพĊยงคüćมเĀ็นขĂงนĆกüĉชćกćรแลą ตรćÿćรรąĀü่ćงปรąเทýทĊ่ไทยได้เข้ćร่üมซċ่งยĆงไม่ได้ใĀ้ÿĆตยćบĆนแต่Ăย่ćงใด แต่ü่ćไม่มĊคĈนĉยćมจćก ฝ่ćยขĂงเจ้ćĀน้ćทĊ่รĆฐ ตĈรüจ ทĀćร ĀรČĂผĎ้ทĊ่มĊĂĈนćจĀน้ćทĊ่ในกćรจĆบกčมผĎ้ต้ĂงÿงÿĆยĀรČĂผĎ้ทĊ่ก่Ă คüćมไม่ÿงบแต่Ăย่ćงใด กćรทĊ่ไม่มĊนĉยćมทĊ่เป็นข้ĂคüćมชĆดเจนย่Ăมÿ่งผลเÿĊยต่ĂÿĆงคมขĂงภćค ปรąชćชน เพรćąเจ้ćĀน้ćทĊ่รĆฐไม่ทรćบแน่ชĆดü่ć ลĆกþณąกćรกรąทĈขĂงตนเĂงนĆ้นเข้ćข่ćย กćรĂč้มĀćยĀรČĂไม่ จċงĂćจÿ่งผลใĀ้ไม่กล้ćทĈกćรจĆบกčมผĎ้ทĊ่กรąทĈคüćมผĉดกฎĀมćยĀรČĂผĎ้ทĊ่มĊ ชČ่ĂเÿĊยง ในลĆกþณąทĊ่Ăćจเกĉดคüćมรčนแรงได้แม้ü่ćจąได้กรąทĈตćมĂĈนćจĀน้ćทĊ่Ăย่ćงถĎก กฎĀมćยก็ตćม 2.2 คüามเป็นมาและบริบทการบังคับใĀ้บุคคลÿูญĀายในประเทýไทย ในปรąเทýไทยมĊกćรปรąท้üงทćงกćรเมČĂงĂย่ćงต่ĂเนČ่Ăง เกČĂบทčกกćรปรąท้üงมĊ จčดปรąÿงค์เพČ่Ăร้ĂงขĂคüćมช่üยเĀลČĂจćกรĆฐ เรĊยกร้Ăงÿĉทธĉ แลąต้ĂงกćรแÿดงคüćมคĉดเĀ็น เกĊ่ยüกĆบนโยบćยขĂงรĆฐเพČ่ĂใĀ้รĆฐจĆดกćรยกเลĉก ปรĆบปรčงĀรČĂพĆฒนćใĀ้เĀมćąÿมยĉ่งขċ้น โดย ปรąเทýไทยมĊกćรปรąท้üงครĆ้งÿĈคĆญ 4 ครĆ้ง ได้แก่ เĀตčกćรณ์14 ตčลćคม 2519, 16 ตčลćคม 2519, พฤþภćทมĉā 2535 แลąกćรปรąท้üงขĂงฝ่ćยเÿČ้ĂเĀลČĂงแลąเÿČ้ĂแดงทĊ่มĊคüćมยČดเยČ้Ă ยćüนćน ในทčกครĆ้งทĊ่มĊกćรปรąท้üง รĆฐบćลมĊกćรใช้คüćมรčนแรงเกĉนกü่ćเĀตčเพČ่ĂปรćบปรćมผĎ้ทĊ่ ĂĂกมćปรąท้üงทĆ้งÿĉ้น เช่น กćรใช้แก๊ÿน้Ĉตć กćรใช้กรąÿčนจรĉง กćรใช้ÿćรเคมĊร้ćยแรง43 ไม่ü่ć ผĎ้ชčมนčมจąเป็นเด็กĀรČĂไม่ก็ตćม44 รüมไปถċงกćรปิดกĆ้นเÿ้นทćงต่ćง ๆ จนÿ่งผลใĀ้ปรąชćชนได้รĆบ คüćมเดČĂดร้ĂนจćกกćรกรąทĈขĂงรĆฐ แม้ü่ćÿ่üนใĀญ่กลč่มเĀล่ćนĊ้ใช้กćรปรąท้üงเรĊยกร้ĂงĂย่ćง 43 แĂมเนÿตĊ้ ĂĉนเตĂร์เนชĆ่นแนล. ĀลĆกกćร 30 ข้ĂเพČ่Ăคüบคčมกćรใช้ÿćรเคมĊทĊ่ÿร้ćงคüćมรąคćยเคČĂงขĂงตĈรüจ [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://www.amnesty.or.th/latest/blog/900/ [14 กĆนยćยน 2566] 44 แĂมเนÿตĊ้ ĂĉนเตĂร์เนชĆ่นแนล, “แถลงกćรณ์ ปรąเทýไทย: ตĈรüจมĆกใช้คüćมรčนแรง แลąใช้ÿćรเคมĊทĊ่ÿร้ćงคüćมรąคćยเคČĂงกĆบ ผĎ้ชčมนčมทĊ่เป็นเยćüชน,” 2 กรกฎćคม 2564

162 | ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์ ÿงบแลąÿĆนตĉ เช่นเดĊยüกĆนกĆบกรณĊขĂงคüćมรčนแรงทćงกćรเมČĂงโดยใช้ĂćüčธทĊ่ยČดเยČ้ĂทĊ่ÿčด คČĂ กćรก่Ăคüćมไม่ÿงบเพČ่Ăต่Ăต้ćนรĆฐไทยในชćยแดนภćคใต้45 ปัญĀćนĊ้มĊกćรพยćยćมแก้ไขในĀลćยครĆ้ง ในÿมĆยรĆฐบćลขĂงพลเĂกเปรม ตĉณÿĎลćนนท์มĊ กćรจĆดตĆ้งกĂงกํćลĆงรĆกþćคüćมมĆ่นคงแลąฝ่ćยปกครĂงใĀม่ในพČ้นทĊ่โดยใĀ้ĂยĎ่ภćยใต้ýĎนย์ ĂĈนüยกćรบรĉĀćรจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต้ (ýĂ.บต.)46 ถċงแม้ü่ćคüćมพยćยćมนĊ้จąไม่ÿมบĎรณ์แบบ ตćมทĊ่ปรąชćชนต้Ăงกćร แต่Ăย่ćงไรก็ตćมนโยบćยเĀล่ćนĊ้ก็ช่üยรąงĆบกćรก่ĂคüćมรčนแรงในพČ้นทĊ่ ได้ปรąมćณ 20 ปี ทü่ćในช่üงกćรดĈรงตĈแĀน่งขĂงพĆนตĈรüจโท ดร.ทĆกþĉณ ชĉนüĆตร นćยกรĆฐมนตรĊในÿมĆยแรกนĆ้น ÿถćนกćรณ์คüćมมĆ่นคงในชćยแดนภćคใต้กลĆบแย่ลงĂย่ćงมćก เพรćąมĊกćรĂĂกนโยบćยใĀม่เพČ่ĂจĆดกćรแก้ปัญĀćคüćมรčนแรงในพČ้นทĊ่ภćคใต้ โดยกćรยčบ โครงÿร้ćงกćรปกครĂงพĉเýþในพČ้นทĊ่ แลąมĂบĀมćยใĀ้Āน่üยงćนตĈรüจเข้ćคüบคčมดĎแลคüćม มĆ่นคงแทน Ăย่ćงทĊ่ถĎกคćดกćรณ์ไü้ นโยบćยขĂงพĆนตĈรüจโท ดร.ทĆกþĉณ ชĉนüĆตร ถĎกต่Ăต้ćนĂย่ćง รčนแรงจćกปรąชćชนในบćงพČ้นทĊ่จนนĈไปÿĎ่กćรใช้คüćมรčนแรงครĆ้งใĀม่ ĂĊกทĆ้งรĆฐบćลในทčกÿมĆย เน้นกćรใช้กĈลĆงทĀćรเพČ่Ăปรćบปรćมคüćมไม่ÿงบทĊ่เกĉดขċ้นในภćคใต้ มĊกćรüćงกĂงกํćลĆงจĈนüน มćก กćรจĆดตĆ้งĂćÿćÿมĆครป้ĂงกĆนตนเĂงขĂงĀมĎ่บ้ćน แลąกćรนํćกฎĂĆยกćรýċกแลąกćรปรąกćý ÿถćนกćรณ์ฉčกเฉĉนมćใช้ แนüทćงเĀล่ćนĊ้ เมČ่ĂปรąกĂบกĆบคüćมรčนแรงแลąกćรคčกคćมขĂงฝ่ćยก่Ă คüćมไม่ÿงบ47 จċงเป็นกćรÿ่งเÿรĉมใĀ้เกĉดกćรĂč้มĀćยขĂงปรąชćชนจćกเจ้ćĀน้ćทĊ่รĆฐได้ง่ćยมćกขċ้น โดยĂćจเรĉ่มต้นจćกกćรถĎกคüบคčมตĆüโดยพลกćร กćรถĎกทรมćน กćรถĎกกรąทĈกćรโดยมĉชĂบ ด้üยกฎĀมćยจćกเจ้ćĀน้ćทĊ่ทĀćรขĂงรĆฐ ĀรČĂบčคคลทĊ่รĆฐใĀ้ĂĈนćจ เช่น กรณĊขĂงĀąยĊÿčĀลง โต๊ąมĊ นć ซċ่งได้ĀćยตĆüไปใน พ.ý. 249748 กรณĊนĊ้มĊกćรกล่ćüĀćตĈรüจจćกจĆงĀüĆดÿงขลćü่ćได้นํćเขćไป ถ่üงน้ĈทĊ่ทąเลÿćบ ĀąยĊÿčĀลง โต๊ąมĊนć เป็นผĎ้ก่ĂตĆ้งโรงเรĊยนÿĂนýćÿนćĂĉÿลćมแลąกลćยเป็นผĎ้นํćด้ćน ýćÿนćแลąüĆฒนธรรมเพČ่Ăต่Ăต้ćนกĆบนโยบćยด้ćนüĆฒนธรรมขĂงจĂมพล ป. พĉบĎลÿงครćม 45 มĎลนĉธĉยčตĉธรรมเพČ่ĂÿĆนตĉภćพ, กćรบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćยในปรąเทýไทย, (กรčงเทพĄ : มĎลนĉธĉ, 2555), Āน้ć 10. 46 เรČ่ĂงเดĊยüกĆน, Āน้ć 13. 47 เรČ่ĂงเดĊยüกĆน, Āน้ć 16. 48 บĊบĊซĊไทย. ĀąยĊÿčĀลง ĂĆบดčลกĂเดร์ โต๊ąมĊนć : 66 ปี บĆงคĆบÿĎญĀćยผĎ้นĈทćงýćÿนćแลąกćรเมČĂงคนÿĈคĆญขĂงปćตćนĊ [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://www.bbc.com/thai/thailand-53761549 [14 กĆนยćยน 2566]

ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์| 163 นćยกรĆฐมนตรĊขĂงไทยในขณąนĆ้น เขćได้เÿนĂแผนกćรปกครĂงภćคใต้ขĂงไทย 7 ข้Ă ซċ่งเกĊ่ยüข้Ăง กĆบกćรปกครĂงตนเĂงแลąเÿรĊภćพด้ćนýćÿนćแลąüĆฒนธรรม แต่ýćลมĊคํćพĉพćกþćตĆดÿĉนü่ćมĊ คüćมผĉดในข้ĂĀćขบถแลąถĎกคüบคčมตĆü แม้ü่ćเขćจąได้รĆบกćรปล่ĂยตĆüในภćยĀลĆงแต่กลĆบถĎก ตĉดตćมจćกตĈรüจโดยตลĂด ในเดČĂนÿĉงĀćคม 2497 ĀąยĊÿčĀลง โต๊ąมĊนćแลąลĎกชćยคนโตซċ่งทĈ Āน้ćทĊ่เป็นล่ćม ได้รĆบเชĉญใĀ้ไปพบกĆบพĆนตĈรüจโทบčญเลĉý เลĉýปรĊชć ผĎ้กĈกĆบกćรตĈรüจÿĆนตĉบćล ÿงขลć ĀลĆงจćกนĆ้นก็ไม่มĊคนพบตĆüเขćĂĊกเลย ซċ่งก่ĂนĀน้ćนĆ้นในüĆนทĊ่ 13 ÿĉงĀćคม 2497 มĊผĎ้พบ ตĆüเขćเป็นครĆ้งÿčดท้ćยรąĀü่ćงทĊ่ĂยĎ่กĆบตĈรüจทĊ่มĊĂćüčธในมĆÿยĉดแĀ่งĀนċ่งในĂĈเภĂĀćดใĀญ่ จĆงĀüĆด ÿงขลć ÿĈĀรĆบคดĊนĊ้รĆฐบćลในขณąนĆ้นปฏĉเÿธคüćมรĆบผĉดชĂบĂย่ćงเป็นทćงกćร แต่ในขณąทĊ่จĂม พล ป. พĉบĎลÿงครćม กĆบท่ćนผĎ้ĀญĉงลąเĂĊยด พĉบĎลÿงครćมได้ไปเยĊ่ยมภรรยćขĂงĀąยĊÿčĀลงแลą มĂบเงĉนใĀ้ 5,000 บćทต่ĂเดČĂน เพČ่Ăเป็นค่ćชดเชยแลąเป็นทčนกćรýċกþćกĆบบčตรขĂงเขć49 จćกคüćมเป็นมćทĊ่ได้กล่ćüมćข้ćงต้นÿćมćรถÿรčปได้ü่ć รĆฐบćลไทยได้ใช้กĂงกĈลĆงทĀćร ในกćรเข้ćคüบคčมÿถćนกćรณ์คüćมไม่ÿงบในภćคใต้มćโดยตลĂด แลąในĀลćยเĀตčกćรณ์ เจ้ćĀน้ćทĊ่ขĂงรĆฐได้ใช้คüćมรčนแรงเกĉนคüćมจĈเป็นจนมĊผĎ้บćดเจ็บรüมไปถċงผĎ้เÿĊยชĊüĉตจĈนüนมćก จนก่ĂใĀ้เกĉดคüćมไม่พĂใจแลąทüĊคüćมรčนแรงขĂงÿถćนกćรณ์มćกขċ้น ถċงแม้ü่ćในÿมĆยขĂง พลเĂก เปรม ตĉณÿĎลćนนท์ ปัญĀćนĊ้ได้ลดลงไปบćงÿ่üน แต่เมČ่ĂถċงในÿมĆยขĂงพĆนตĈรüจโท ดร. ทĆกþĉณ ชĉนüĆตร ปัญĀćนĊ้กลĆบได้เพĉ่มคüćมรčนแรงมćกยĉ่งขċ้นจćกกćรยčบโครงÿร้ćงกćรปกครĂง พĉเýþในพČ้นทĊ่ รüมถċงกćรมĂบĀมćยใĀ้Āน่üยงćนตĈรüจเข้ćคüบคčมดĎแลคüćมมĆ่นคงแทน จนเกĉด เĀตčกćรณ์ทĊ่เป็นชนüนคüćมรčนแรงครĆ้งใĀม่ในภćคใต้ แลąÿ่งผลใĀ้เĀตčกćรณ์กćรถĎกĂč้มĀćย เพĉ่มขċ้นมćกขċ้นĂย่ćงต่ĂเนČ่Ăง 2.3 การปราบปรามการก่อคüามไม่ÿงบในชายแดนภาคใต้ของไทย คüćมรčนแรงทćงกćรเมČĂงในภćคใต้ได้ปąทčขċ้นมćĂĊกช่üง พ.ý. 2545 พร้ĂมกĆบกćรแต่งตĆ้ง พĆนตĈรüจโท ดร.ทĆกþĉณ ชĉนüĆตร ขċ้นเป็นนćยกรĆฐมนตรĊ มĊกćรเปลĊ่ยนนโยบćยกćรบรĉĀćรงćน ภćคใต้ โดยยčบĀน่üยงćนบรĉĀćรพĉเýþแลąเพĉ่มบทบćทด้ćนคüćมมĆ่นคงขĂงÿĈนĆกงćนตĈรüจ 49 มĎลนĉธĉยčตĉธรรมเพČ่ĂÿĆนตĉภćพ, กćรบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćยในปรąเทýไทย, (กรčงเทพĄ : มĎลนĉธĉ, 2555), Āน้ć 19.

164 | ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์ แĀ่งชćตĉ50 โดยเĀตčกćรณ์ทĊ่เป็นจčดเรĉ่มต้นขĂงคüćมรčนแรงคČĂเĀตčกćรณ์ปล้นปืนกĂงพĆนพĆฒนćทĊ่ 4 จĆงĀüĆดนรćธĉüćÿ พ.ý. 254751 ÿ่งผลใĀ้ผĎ้ก่Ăคüćมไม่ÿงบได้ใช้ĂćüčธทĊ่ปล้นมćได้เป็นจĈนüนมćก ÿร้ćงคüćมรčนแรงขċ้นในพČ้นทĊ่เพČ่ĂแÿดงĂĈนćจแลąท้ćทćยต่ĂรĆฐบćล ในÿ่üนรĆฐบćลได้ใช้กĈลĆง ทĀćรในกćรเข้ćคüบคčมใĀ้กลĆบเข้ćÿĎ่ÿถćนกćรณ์ดĆงเดĉม ในเดČĂนมĊนćคม พ.ý. 2548 ได้มĊกćรจĆดตĆ้งคณąกรรมกćรĂĉÿรąเพČ่ĂคüćมÿมćนฉĆนท์ แĀ่งชćตĉ (กĂÿ.) ซċ่งมĊĂĈนćจĀน้ćทĊ่ใĀ้ข้ĂเÿนĂแนąต่ĂรĆฐบćลด้ćนนโยบćย มćตรกćร แลąกลไกทĊ่ จąนํćไปÿĎ่คüćมปรĂงดĂงแลąÿĆนตĉภćพในÿćมจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต้ กĂÿ. ได้เÿนĂชčดมćตรกćร เพČ่ĂยčตĉคüćมรčนแรงในจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต้ เช่น กćรĀćทćงเจรจćกĆบกลč่มต่Ăต้ćน กćรจĆดตĆ้งทĊม ปฏĉบĆตĉกćรเพČ่ĂรĆกþć52 Ăย่ćงไรก็ตćม ข้ĂเÿนĂแนąเĀล่ćนĊ้ÿ่üนใĀญ่แล้üไม่ได้มĊกćรนĈไปปฏĉบĆตĉแต่ Ăย่ćงใด ĀรČĂĀćกนĈไปปฏĉบĆตĉแล้üก็ไม่ได้ผลลĆพธ์ทĊ่ดĊเพĊยงพĂ ภćยĀลĆงกćรทĈรĆฐปรąĀćรใน พ.ý. 2549 รĆฐบćลทĀćรได้กĈĀนดโครงÿร้ćงใĀม่ÿĈĀรĆบ กĂงĂĈนüยกćรรĆกþćคüćมมĆ่นคงภćยในรćชĂćณćจĆกร (กĂ.รมน.) ýĎนย์ĂĈนüยกćรบรĉĀćรจĆงĀüĆด ชćยแดนภćคใต้ (ýĂ.บต.) แลąกĂงบĆญชćกćรผÿมพลเรČĂน ตĈรüจ ทĀćร (พตท.) ขċ้นในพČ้นทĊ่ รĆฐบćลได้กํćĀนดใĀ้ กĂ.รมน. แลąÿภćคüćมมĆ่นคงแĀ่งชćตĉ (ÿมช.) เป็นผĎ้รĆบผĉดชĂบด้ćนคüćม มĆ่นคงตĆ้งแต่ปี 2550 ÿ่งผลใĀ้เกĉดกćรใช้ĂĈนćจĂย่ćงมĉชĂบแลąกćรลąเมĉดÿĉทธĉมนčþยชนได้เพĉ่ม จĈนüนขċ้น ÿĂดคล้ĂงกĆบจĈนüนกćรร้ĂงเรĊยนขĂงทนćยคüćมแลąĂงค์กรเĂกชน (NGO) ในพČ้นทĊ่ Ăย่ćงมĊนĆยยą53 จċงĂćจกล่ćüได้ü่ćโครงÿร้ćงใĀม่นĊ้มĊÿ่üนในกćรทĈใĀ้ปรąชćชนในพČ้นทĊ่ภćคใต้ถĎก บĆงคĆบใĀ้ÿĎญĀćยมćกขċ้น ผลกรąทบจćกเĀตčกćรณ์ปล้นĂćüčธปืนทĊ่เกĉดขċ้นÿ่งผลใĀ้รĆฐได้ใช้กĂงกĈลĆงทĀćรเข้ćทĈ กćรคüบคčมĂĊกครĆ้งจนก่ĂใĀ้เกĉดคüćมรčนแรงครĆ้งใĀม่ แม้ü่ćจąมĊคณąกรรมกćรĂĉÿรąเพČ่Ăคüćม ÿมćนฉĆนท์แĀ่งชćตĉทĊ่ทĈกćรĂĂกนโยบćยเพČ่Ăแก้ปัญĀćนĊ้โดยตรงก็ตćม แต่เนČ่Ăงด้üยÿถćนกćรณ์ คüćมไม่ÿงบแลąกćรเมČĂงขĂงปรąเทýไทยทĈใĀ้กćรĂč้มĀćยจćกเจ้ćĀน้ćทĊ่รĆฐเกĉดได้ง่ćยมćกขċ้น 50 เรČ่ĂงเดĊยüกĆน. 51 Thai PBS. ย้ĂนรĂยเĀตčกćรณ์โจมตĊฐćนปฏĉบĆตĉกćร-ปล้นปืนทĊ่จĆงĀüĆดชćยแดนใต้[ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://www.thaipbs.or.th/news/content/146952 [14 กĆนยćยน 2566] 52 มĎลนĉธĉยčตĉธรรมเพČ่ĂÿĆนตĉภćพ, กćรบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćยในปรąเทýไทย, (กรčงเทพĄ : มĎลนĉธĉ, 2555), Āน้ć 19. 53 เรČ่ĂงเดĊยüกĆน, Āน้ć 20.

ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์| 165 2.4 นโยบายที่ÿ่งผลใĀ้เกิดÿภาพแüดล้อมที่นำไปÿู่การÿูญĀายของบุคคล กćรทĊ่รĆฐบćลได้รĉเรĉ่มโครงกćรต่ćง ๆ เพČ่Ăกรąตč้นใĀ้ผĎ้ต้ĂงÿงÿĆยมćแÿดงตน ทćงกĂงกํćลĆง ฝ่ćยคüćมมĆ่นคงได้ “เชĉญ” ใĀ้บčคคลมćพบ ĀรČĂมćรćยงćนตĆüทĊ่ค่ćยทĀćร ตćมข้ĂมĎลขĂงทćงกćร รąบčü่ć จčดปรąÿงค์ĀลĆกขĂงนโยบćยเชĉญใĀ้มćพบคČĂกćรจĆดเก็บข่ćüกรĂง ผĎ้ทĊ่เข้ćมćพบจąถĎก ÿĂบปćกคํćเกĊ่ยüกĆบกĉจกรรมทĊ่ผ่ćนมć รćยชČ่ĂเพČ่ĂนĀรČĂผĎ้ทĊ่เขćตĉดต่Ă แลąแนüทćงขĂงĂčดมกćรณ์ คüćมเชČ่Ă54 ซċ่งนโยบćยนĊ้มĊปรąชćชนทĊ่เข้ćร่üมตćมคĈเชĉญจĈนüนมćก กćรจćกüĉเครćąĀ์ข้ĂมĎล ÿćมćรถแบ่งผĎ้ทĊ่มćรćยงćนตĆüตćม “คĈเชĉญ” ได้ ดĆงนĊ้ กลč่มแรก คČĂผĎ้ทĊ่มĊĀมćยจĆบตćมปรąมüลกฎĀมćยüĉธĊพĉจćรณćคüćมĂćญć ĀćกผĎ้ต้ĂงÿงÿĆยมćแÿดงตนจą ได้รĆบÿĉทธĉในกćรปรąกĆนตĆü ÿćมćรถเข้ćถċงทนćยได้ เมČ่Ăได้รĆบกćรปล่ĂยตĆüจąมĊกćรตĉดตćมกćร เคลČ่ĂนไĀü แลąได้รĆบกćรร้ĂงขĂใĀ้ช่üยÿนĆบÿนčนข้ĂมĎลกĆบทćงกćร ผĎ้ต้ĂงÿงÿĆยในกลč่มทĊ่ÿĂง คČĂ ผĎ้ทĊ่ถČĂü่ćเป็นภĆยคčกคćมต่ĂคüćมมĆ่นคงแĀ่งชćตĉ ĂćจมĊกćรĂĂกĀมćยจĆบตćมพรąรćชกĈĀนดกćร บรĉĀćรรćชกćรในÿถćนกćรณ์ฉčกเฉĉน เมČ่Ăมćแÿดงตนแล้ü พüกเขćจąถĎกบĆงคĆบใĀ้เข้ćรĆบกćรĂบรม เป็นเüลć 1 เดČĂน ĀลĆงจćกนĆ้นจąได้รĆบĂนčญćตใĀ้กลĆบบ้ćนได้ Ăย่ćงไรก็ตćม ทćงกćรจąเฝ้ćรąüĆง ใĀ้มĊคüćมร่üมมČĂต่Ăไป กลč่มทĊ่ÿćม คČĂ คนทĊ่มĊชČ่ĂĂยĎ่ในบĆญชĊดĈขĂงรĆฐบćล โดยถČĂü่ćเป็น ผĎ้ÿนĆบÿนčนĀรČĂมĊใจฝักใฝ่ฝ่ćยก่Ăคüćมไม่ÿงบ แต่ไม่ปรćกฏü่ćได้กรąทĈคüćมผĉดĂćญćใด ๆ มć ก่Ăน แลąยĆงไม่มĊĀมćยจĆบ ซċ่งกลč่มนĊ้จąถĎกคüบคčมตĆüเพČ่Ăเข้ćรĆบกćรĂบรมเป็นเüลć 7-10 üĆน ĀลĆงจćกมćแÿดงตน ชćüบ้ćนทĊ่ถĎกจĆดĂยĎ่ในกลč่มนĊ้มĆกรĎ้ü่ćได้รĆบเชĉญตĆüใĀ้เข้ćพบĀรČĂจĈเป็นต้Ăงเข้ć รĆบกćรĂบรมตćมจดĀมćยจćกรĆฐบćลĀรČĂผĎ้ใĀญ่บ้ćนเป็นคนมćแจ้งข่ćü55 Ăย่ćงไรก็ตćม จćกข้ĂมĎลขĂงมĎลนĉธĉยčตĉธรรมเพČ่ĂÿĆนตĉภćพได้ชĊ้ใĀ้เĀ็นü่ćมĊเĀยČ่ĂĂย่ćงน้Ăย 5 รćย ได้ĀćยตĆüไปĀลĆงได้รĆบเชĉญใĀ้เข้ćพบกĆบกĂงกํćลĆงฝ่ćยคüćมมĆ่นคง แลąมĊกćรบĆงคĆบใĀ้ บčคคลตĉดตćมไปด้üย ได้แก่ 54 ทนćย เพĉ่มพĎน, “กćรตĉดตćมนโยบćยกćรบรĉĀćรแลąกćรพĆฒนćจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต้,” üćรÿćรกćรเมČĂง กćรบรĉĀćร แลą กฎĀมćย 12 (23 ธĆนüćคม 2562): 13 55 มĎลนĉธĉยčตĉธรรมเพČ่ĂÿĆนตĉภćพ, กćรบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćยในปรąเทýไทย, (กรčงเทพĄ : มĎลนĉธĉ, 2555), Āน้ć 21.

166 | ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์ นćยยć เจąดĂเลćąĀ์แลąนćยแüăćรง รĂăĉง ซċ่งได้รĆบเชĉญตĆüใĀ้ไปพบกĆบเจ้ćĀน้ćทĊ่ตํćรüจ ทĊ่ĂํćเภĂเมČĂงยąลć มĊผĎ้พบเĀ็นทĆ้งคĎ่ĂĂกจćกบ้ćนเพČ่ĂไปตćมÿถćนทĊ่นĆดพบแลąไม่ได้กลĆบมćĂĊก ต่ĂมćมĊผĎ้พบýพขĂงนćยยć เจąดĂเลćąĀ์ถĎกยĉงเÿĊยชĊüĉต56 นćยมąยĎนĉต โลนĊยą เป็นผĎ้ทĊ่เคยเข้ćรĆบกćรĂบรมใน พ.ý. 2547 เพČ่ĂใĀ้มĊกćรลบชČ่Ăจćก บĆญชĊดĈ ต่ĂมćในเดČĂนกรกฎćคม พ.ý. 2550 เขćได้รĆบ “เชĉญ” ใĀ้ไปพบกĆบกํćนĆนขĂงĀมĎ่บ้ćนใน จĆงĀüĆดนรćธĉüćÿ ĀลĆงĂĂกจćกบ้ćนไปพร้ĂมกĆบนćยกĂงค์กćรบรĉĀćรÿ่üนตĈบล เขćก็ĀćยตĆüไป57 นćยรĂÿąมĉง ÿćมąแม ได้รĆบ “เชĉญ” จćกทĀćรพรćนใĀ้ไปพบกĆบผĎ้บĆงคĆบบĆญชćเมČ่Ă เดČĂนมĊนćคม พ.ý. 2552 แต่ไม่นćนĀลĆงจćกนĆ้น เขćก็ถĎกบĆงคĆบใĀ้ÿĎญĀćย58 นćยมąยćเต็ง มąรćนĂ ได้รĆบ “เชĉญ” จćกทĀćรพรćนค่ćย ฉก.41 เพČ่Ăเข้ćรĆบกćร ÿĂบปćกคํćทĊ่ค่ćยทĀćรเขČ่Ăนบćงลćง ยąลć เขćได้เดĉนทćงไปพร้ĂมกĆบทĀćรพรćนเĀล่ćนĆ้นเมČ่Ă เดČĂนมĉถčนćยน พ.ý. 2550 จćกนĆ้นได้ĀćยตĆüไป59 นćยแüĂćซĉ แüซĎ ได้รĆบ “เชĉญ” จćกเจ้ćĀน้ćทĊ่คüćมมĆ่นคง 2 นćยเพČ่ĂใĀ้ข้ĂมĎลโดยต้Ăงไป ทĊ่โรงพĆก เขćĂĂกจćกบ้ćนพร้Ăมเจ้ćĀน้ćทĊ่เมČ่ĂเดČĂนพฤýจĉกćยน พ.ý. 2550 แลąĀćยตĆüไป60 กćรÿĎญĀćยไปขĂงปรąชćชนทĊ่ได้รĆบข้ĂมĎลĂย่ćงน้Ăย 5 กรณĊนĊ้ ซċ่งในปัจจčบĆนยĆงไม่ได้รĆบ ข้ĂมĎลü่ćบčคคลดĆงกล่ćüยĆงมĊชĊüĉตĂยĎ่ĀรČĂไม่ ÿ่งผลใĀ้ปรąชćชนในพČ้นทĊ่ĀüćดกลĆüเป็นĂย่ćงมćกเมČ่Ă ตนเĂงได้รĆบ “ĀนĆงÿČĂเชĉญ” เนČ่ĂงจćกมĊผĎ้ทĊ่ได้รĆบกćรเชĉญนĊ้ÿĎญĀćยไปเป็นจĈนüนมćก Ăćจกล่ćü ได้ü่ć กćรÿ่ง “ĀนĆงÿČĂเชĉญ” ไปทĊ่ปรąชćชนเป็นกćรเปิดโĂกćÿใĀ้มĊกćรบĆงคĆบบčคคลใĀ้ÿĎญĀćยใน ภćคใต้มćกขċ้นแทนทĊ่จąเป็นผลดĊต่ĂปรąชćชนดĆงทĊ่ได้กล่ćüĂ้ćงไü้ ÿćเĀตčĂĊกปรąกćรĀนċ่งทĊ่ÿ่งผลใĀ้เกĉดกćรĂč้มĀćยมćกขċ้นในภćคใต้ คČĂ ในทčกรĆฐบćลทĊ่ ผ่ćนมćเน้นกćรใช้กํćลĆงทĀćรเพČ่ĂตĂบโต้กĆบกćรก่Ăกćรร้ćยแลąคüćมไม่ÿงบทĊ่เกĉดขċ้นในภćคใต้ 56 เรČ่ĂงเดĊยüกĆน, Āน้ć 22. 57 Cross Cultural Foundation [CrCF]. 30 ÿĉงĀćคม üĆนผĎ้ÿĎญĀćยÿćกล International Day of the Disappeared [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://m.facebook.com/CrCF.Thailand/photos/a.417098988337393/4265661120147808/?type=3 pdf [11 กĆนยćยน 2566] 58 มĎลนĉธĉยčตĉธรรมเพČ่ĂÿĆนตĉภćพ. กćรบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćยในปรąเทýไทย, Āน้ć 22. 59 เรČ่ĂงเดĊยüกĆน. 60 CrCF. 30 ÿĉงĀćคม üĆนผĎ้ÿĎญĀćยÿćกล International Day of the Disappeared.

ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์| 167 กĂงทĆพบกได้ÿ่งกํćลĆงทĀćรไปปรąจĈในภćคใต้ปรąมćณ 74,000 นćย แลąĀลĆงจćกนĆ้นรĆฐบćลยĆง ÿ่งกํćลĆงทĀćรเพĉ่ม 4,000 นćย แผนกćรขĂงกĂงทĆพบก คČĂ กćรคĆดเลČĂกĂćÿćÿมĆครฝ่ćยพลเรČĂน เพČ่ĂมćปฏĉบĆตĉĀน้ćทĊ่แทนกํćลĆงพลในยćมปกตĉแลąจąทĈใĀ้จĈนüนĂćÿćÿมĆครพลเรČĂนเĀล่ćนĊ้มĊ มćกกü่ćทĀćรแลąทĀćรพรćน61 ด้üยเĀตčดĆงกล่ćü ทĈใĀ้มĊกćรเพĉ่มĂĆตรćผĎ้ช่üยผĎ้ใĀญ่บ้ćนด้ćนคüćมมĆ่นคงจćก 1-2 คน เป็น 5 คนÿĈĀรĆบแต่ลąĀมĎ่บ้ćน เพČ่ĂทĈĀน้ćทĊ่ร่üมกĆบกĂงĂćÿćรĆกþćดĉนแดน (Ăÿ.) ในกćรดĎแล ชčดรĆกþćคüćมปลĂดภĆยĀมĎ่บ้ćน (ชรบ.) แลąĂćÿćÿมĆครรĆกþćĀมĎ่บ้ćน (Ăรบ.) ในแต่ลąĀมĎ่บ้ćน กล่ćüคČĂ 2,050 ĀมĎ่บ้ćนในÿćมจĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต้จąมĊกĂงกํćลĆงเป็นขĂงตนเĂง ซċ่งกćรขยćย กํćลĆงพลเรČĂนยĆงเกĉดขċ้นพร้ĂมกĆบกćรÿ่งมĂบĂćüčธปืนĂย่ćงน้Ăย 15 กรąบĂกใĀ้กĆบแต่ลąĀน่üย นโยบćยฝึกใĀ้ชćüบ้ćนเป็นทĀćร62 นโยบćยข้ćงต้นĂćจดĎเĀมČĂนมĊข้ĂดĊในกćรÿร้ćงคüćมแข็งแกร่ง ใĀ้กĆบปรąเทýชćตĉ แต่ในทćงกลĆบกĆน นโยบćยนĊ้เĂČ้Ăต่ĂกćรถĎกบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćยเป็นĂย่ćง มćก กćรใĀ้ĂćüčธปืนแลąกćรฝึกใĀ้ชćüบ้ćนเป็นทĀćร ทĈใĀ้ชćüบ้ćนทĊ่เป็น ชรบ. บćงคนถĎก ÿงÿĆยü่ćมĊÿ่üนเกĊ่ยüข้ĂงกĆบผĎ้ก่Ăคüćมไม่ÿงบเนČ่ĂงจćกมĊĂćüčธปืนแลąรĎ้ข้ĂมĎลกćรใช้ปืน เป็นเĀตčใĀ้ มĊกćรÿĆงĀćร ชรบ. บćงคนทĊ่ถĎกรĆฐÿงÿĆยü่ćมĊÿ่üนรĎ้เĀ็นในกćรก่Ăกćรร้ćย แลąĂćจเป็นเĀตčใĀ้มĊ ปัญĀćกćรบĆงคĆบบčคคลใĀ้ÿĎญĀćยเพĉ่มขċ้นในĂนćคต ในกรณĊขĂงĂĆบดčลเลćą ĀąยĊมąÿćแลąทĊ่Āćย ตĆüไปใน üĆนทĊ่ 5 มĉถčนćยน 254863 มĊข้ĂกĆงüลü่ćกćรĀćยตĆüไปขĂงเขćĂćจเป็นผลมćจćกกćรทĊ่ ชรบ. มĊข้ĂÿงÿĆยต่ĂตĆüเขćเช่นกĆน ปรąกćรทĊ่ÿĂง ĂćÿćÿมĆครพลเรČĂนมĊĀน้ćทĊ่ในกćรรćยงćนคüćมเคลČ่ĂนไĀüในĀมĎ่บ้ćน แลąบรĉเüณใกล้เคĊยง ซċ่งกćรทĈงćนในลĆกþณąเช่นนĊ้ ĂćÿćพลเรČĂนจąรĎ้จĆกกĆบเจ้ćĀน้ćทĊ่คüćม มĆ่นคงในพČ้นทĊ่ ทĈใĀ้บćงครĆ้งก็ทรćบถċงกćรปฏĉบĆตĉĀน้ćทĊ่64 ในบćงกรณĊ ชćüบ้ćนบćงคนซċ่งทĈ Āน้ćทĊ่เป็น “ÿćยข่ćü” ใĀ้กĆบกĂงกํćลĆงฝ่ćยคüćมมĆ่นคงก็ได้ĀćยตĆüไป เช่นในกรณĊขĂง 61 มĎลนĉธĉยčตĉธรรมเพČ่ĂÿĆนตĉภćพ. กćรบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćยในปรąเทýไทย, Āน้ć 23. 62 เรČ่ĂงเดĊยüกĆน. 63 CrCF. 30 ÿĉงĀćคม üĆนผĎ้ÿĎญĀćยÿćกล International Day of the Disappeared [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://m.facebook.com/CrCF.Thailand/photos/a.417098988337393/4265661120147808/?type=3 pdf [14 กĆนยćยน 2566] 64 มĎลนĉธĉยčตĉธรรมเพČ่ĂÿĆนตĉภćพ. กćรบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćยในปรąเทýไทย, Āน้ć 23.

168 | ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์ นćยมąยćเต็ง มąรćนĂ65 นĆกกćรภćรโรงในโรงเรĊยนแĀ่งĀนċ่ง จĆงĀüĆดยąลć ทĊ่ĀćยÿćบÿĎญไป ปกตĉ เขćมĊĀน้ćทĊ่ในกćรÿ่งข่ćüใĀ้กĆบกĂงกํćลĆงฝ่ćยคüćมมĆ่นคงĂย่ćงÿม่ĈเÿมĂ แลąได้ĀćยตĆüไปในüĆนทĊ่ 24 มĉถčนćยน 2550 โดยครĆ้งÿčดท้ćยมĊคนเĀ็นเจ้ćĀน้ćทĊ่คüćมมĆ่นคงมćเĂćตĆüเขćไปเพČ่ĂขĂข้ĂมĎล เกĊ่ยüกĆบกćรüćงเพลĉงโรงเรĊยนในĀมĎ่บ้ćน จćกทĆ้ง 2 นโยบćยข้ćงต้นล้üนÿ่งผลใĀ้เกĉดกćรบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćยเป็นĂย่ćงมćก ไม่ ü่ćจąเป็นนโยบćยกćร “เชĉญ” เข้ćพบเพČ่Ăต้Ăงกćรข้ĂมĎลข่ćüกรĂง ĀรČĂเป็นนโยบćยกćรเพĉ่มคüćม แข็งแกร่งใĀ้กĆบปรąเทýชćตĉ แม้ü่ćคüćมต้ĂงกćรทĊ่แท้จรĉงขĂงรĆฐบćลทĊ่ได้ĂĂกนโยบćยดĆงกล่ćüจą มĊจčดปรąÿงค์ทĊ่ดĊมćกน้ĂยเพĊยงใด แต่กćรปฏĉบĆตĉใช้ตćมนโยบćยขĂงเจ้ćĀน้ćทĊ่ รüมถċงผลลĆพธ์ทĊ่ได้ กลĆบไม่เป็นไปตćมทĊ่กล่ćüĂ้ćงไü้แต่Ăย่ćงใด ทĆ้งยĆงเป็นกćรเพĉ่มโĂกćÿใĀ้ปรąชćชนในภćคใต้ถĎกĂč้ม Āćยมćกขċ้นด้üย 3. เครื่องมือทางกฎĀมายที่รัฐไทยใช้และÿ่งผลใĀ้เกิดการอุ้มĀายมากขึ้น 3.1 เครื่องมือทางกฎĀมายที่ออกโดยฝ่ายนิติบัญญัติ 3.1.1 พระราชบัญญัติกฎอัยการýึก พระพุทธýักราช 2457 พรąรćชบĆญญĆตĉกฎĂĆยกćรýċก พčทธýĆกรćช 245766 เป็นกฎĀมćยพĉเýþ กล่ćüคČĂเป็น กฎĀมćยทĊ่บĆงคĆบใช้ในÿถćนกćรณ์ĂĆนจĈเป็นจąต้ĂงรĆกþćคüćมÿงบเรĊยบร้ĂยขĂงบ้ćนเมČĂงใĀ้ ปรćýจćกภĆยĂĆนมćจćกภćยนĂก รüมถċงภćยในปรąเทý Ăćจกล่ćüได้ü่ćในÿภćüąปกตĉ พรąรćชบĆญญĆตĉกฎĂĆยกćรýċกดĆงกล่ćüจąไม่มĊผลบĆงคĆบใช้ กćรปรąกćýกฎĂĆยกćรýċกในครĆ้งนĊ้ เกĉดขċ้นĀลĆงภćยĀลĆงจćกเĀตčกćรณ์กćรปล้นĂćüčธปืน ครĆ้งใĀญ่ ทĊ่กĂงพĆนทĀćรพĆฒนćทĊ่ 4 ค่ćยกรมĀลüงนรćธĉüćÿรćชนครĉนทร์ ĀรČĂ "ค่ćยปิเĀล็ง" ĂĈเภĂเจćąไĂร้Ăง จĆงĀüĆดนรćธĉüćÿ เมČ่ĂüĆนทĊ่ 4 มกรćคม 2547 ทĈใĀ้ฝ่ćยมĆ่นคงขĂงรĆฐบćล มĊกćรบĆงคĆบใช้มćตรกćรทćงกฎĀมćย โดยกćรปรąกćýใช้กฎĂĆยกćรýċก 65 CrCF. Ā้ĂงÿมčดคดĊ นćยมąยćเต็ง มąรćนĂ[ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://crcfthailand.org/case-library/mayatehmaranoh/ [14 กĆนยćยน 2566] 66 “พรąรćชบĆญญĆตĉกฎĂĆยกćรýċก พรąพčทธýĆกรćช 2457,” รćชกĉจจćนčเบกþć 31 ก (13 กĆนยćยน 2457): 388-395.

ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์| 169 ในกćรบĆงคĆบใช้พรąรćชบĆญญĆตĉกฎĂĆยกćรýċกนĆ้นจąต้ĂงรąบčใĀ้ชĆดแจ้งถċงขĂบเขตพČ้นทĊ่ กćรบĆงคĆบใช้ ĀรČĂĀćกปรąกćýใช้ทĆ่üรćชĂćณćจĆกรก็จąต้ĂงรąบčขĂบเขตในเรČ่ĂงขĂงüĆนแลąเüลć67 แลąเนČ่ĂงจćกพรąรćชบĆญญĆตĉกฎĂĆยกćรýċกเป็นกฎĀมćยด้ćนคüćมมĆ่นคง กฎĀมćยดĆงกล่ćüจċงใĀ้ ĂĈนćจเจ้ćĀน้ćทĊ่ฝ่ćยทĀćรมćกกü่ćในÿภćüąปกตĉ แลąมĊĂĈนćจเĀนČĂฝ่ćยพลเรČĂนเช่นกĆน นĂกจćกนĊ้ยĆงมĊĂĈนćจในกćรตรüจค้น เกณฑ์ Ā้ćม ยċด เข้ćĂćýĆย รüมไปถċงĂĈนćจในกćรกĆกตĆü ĀรČĂคüบคčมตĆüบčคคล68 ĂĈนćจในกćรกĆกตĆüĀรČĂคüบคčมตĆüบčคคลนĆ้น เป็นกรณĊทĊ่เจ้ćĀน้ćทĊ่ฝ่ćยทĀćรมĊเĀตčĂĆนคüร ÿงÿĆยü่ćบčคคลใดเป็นรćชýĆตรĎĀรČĂฝ่ćฝืนต่ĂบทบĆญญĆตĉขĂงกฎĂĆยกćรýċก ĀรČĂฝ่ćฝืนคĈÿĆ่งขĂง เจ้ćĀน้ćทĊ่ เจ้ćĀน้ćทĊ่มĊĂĈนćจในกćรกĆกตĆüบčคคล69 นĆ้น ÿ่งผลใĀ้เกĉดกćรบĆงคĆบบčคคลใĀ้ÿĎญĀćย โดยÿถćนกćรณ์นĊ้ÿćมćรถĂธĉบćยได้ü่ć กฎĂĆยกćรýċกซċ่งมĊกćรปรąกćýใช้ในภćคใต้ยćüนćนกü่ć กฎĀมćยฉบĆบĂČ่น เปิดโĂกćÿใĀ้เจ้ćĀน้ćทĊ่ÿćมćรถคüบคčมตĆüบčคคลมćกถċง 7 üĆนเพČ่ĂÿĂบปćกคํć โดยไม่ต้ĂงมĊĀมćยýćล ไม่ต้ĂงขĂĂĈนćจตรüจÿĂบจćกýćล แลąเป็นกćรปฏĉเÿธÿĉทธĉทĊ่จąขĂใĀ้มĊ กćรตรüจÿĂบคüćมชĂบขĂงกćรคüบคčมตĆü70 คณąกรรมกćรนĆกนĉตĉýćÿตร์ÿćกลพบü่ć มĆกไม่มĊกćรเปิดเผยข้ĂมĎลÿถćนทĊ่คüบคčมตĆü71 แลąÿ่üนใĀญ่คนทĊ่ถĎกจĆบจąถĎกคüบคčมตĆüในค่ćยทĀćรĀรČĂในÿถćนทĊ่ชĆ่üครćüบćงแĀ่ง กćรĀćยตĆü ขĂงบčคคลทĊ่กล่ćüถċงด้ćนล่ćงเป็นกรณĊทĊ่เกĉดขċ้นจćก กćรคüบคčมตĆüโดยพลกćรโดยĂ้ćงĂĈนćจตćม กฎĂĆยกćรýċก แลąในกćรใช้ĂĈนćจตćมกฎĂĆยกćรýċกนĆ้นได้มĊข้Ăยกเü้นในเรČ่ĂงกćรรĆบผĉด โดย 67 ĂรĆญ พĆนธčมจĉนดć. ĀลĆกกฎĀมćยเกĊ่ยüกĆบกćรใช้ĂĈนćจแลąข้Ăยกเü้นคüćมรĆบผĉดตćมพรąรćชบĆญญĆตĉกฎĂĆยกćรýċก พรą พčทธýĆกรćช 2457 [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: http://dspace.spu.ac.th/handle/123456789/6430 [11 กĆนยćยน 2566] 68 เรČ่ĂงเดĊยüกĆน. 69 คณąกรรมกćรกฤþฎĊกć. พรąรćชบĆญญĆตĉกฎĂĆยกćรýċก พรąพčทธýĆกรćช 2457.[ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://www.unodc.org/roseap/uploads/archive/documents/2009/02/TOC/14.2_Martial_Law_Act_B.E._2457.P DF [11 กĆนยćยน 2566]; “ปรąกćýขĂงคณąปฏĉüĆตĉฉบĆบทĊ่303,” รćชกĉจจćนčเบกþć 89 ตĂนทĊ่ 190 ก (13 ธĆนüćคม 2515): 16. 70 iLaw. กฎĂĆยกćรýċก-พ.ร.ก.ฉčกเฉĉนĄ ĂĈนćจพĉเýþคüบคčมตĆüคนได้ 7 üĆน [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://ilaw.or.th/node/5353 [11 กĆนยćยน 2566] 71 ปรĊดć โพธĉ์จĆนทร์, “86 ชĊüĉตทĊ่ถĎกบĆงคĆบใĀ้ÿĎญĀćยในไทย กĆบĀลĆกÿĉทธĉมนčþยชนแลąกรąบüนกćรกćรคč้มครĂงบčคคลจćกกćร บĆงคĆบÿĎญĀćยในไทย,” üćรÿćรธรรมýćÿตร์39,1 (2563): 61.

170 | ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์ ÿćมćรถĂธĉบćยได้ü่ć เจ้ćĀน้ćทĊ่ฝ่ćยทĀćรไม่ต้ĂงรĆบผĉดต่ĂคüćมเÿĊยĀćยทĊ่เกĉดขċ้นจćกกćร ดĈเนĉนกćรตćมกฎĂĆยกćรýċก72 กรณĊทĊ่เป็นทĊ่ปรąจĆกþ์ชĆดขĂงผĎ้ÿĎญĀćยเนČ่ĂงจćกคĆดค้ćนกćรใช้กฎĂĆยกćรýċก คČĂ กรณĊกćร ÿĎญĀćยขĂงนćยÿมชćย นĊลąไพจĉตร ĀรČĂทนćยÿมชćย ĂดĊตปรąธćนชมรมนĆกกฎĀมćยมčÿลĉม แลąนĆกเคลČ่ĂนไĀüÿĉทธĉมนčþยชน ซċ่งเป็นทนćยทĊ่ใĀ้คüćมช่üยเĀลČĂชćüบ้ćนในพČ้นทĊ่โดยเฉพćąคดĊ ทĊ่ปรąชćชนถĎกกล่ćüĀćü่ćพĆüพĆนกĆบกćรก่Ăกćรร้ćยดĆงทĊ่ได้กล่ćüมćข้ćงต้น ซċ่งผลขĂงกćรตĆดÿĉนคČĂ จĈเลยพ้นจćกข้Ăกล่ćüĀćเกČĂบทčกคดĊ แต่Ăย่ćงไรก็ตćม ก่Ăนนćยÿมชćยจąü่ćคüćมทĊ่ýćลจĆงĀüĆดนรćธĉüćÿ แลąมĊแผนทĊ่จąยČ่น รćยชČ่ĂคĆดค้ćนกćรใช้กฎĂĆยกćรýċกต่ĂนćยทĆกþĉณ ชĉณüĆตร ในüĆนทĊ่นćยทĆกþĉณมĊกĈĀนดกćรจą เดĉนทćงไปปัตตćนĊในüĆนทĊ่ 16 มĊนćคม ได้ถĎกกลč่มชćยฉกรรจ์จĈนüน 5 ถċง 6 คน จงใจขĆบรถชน เพČ่ĂใĀ้นćยÿมชćยลงมćดĎเĀตčกćรณ์ก่ĂนจąถĎกทĈร้ćยแลąลĆกพćตĆüไปĂย่ćงĂčกĂćจ73 กćรปรąกćýใช้พรąรćชบĆญญĆตĉกฎĂĆยกćรýċก พ.ý. 2457 นĊ้แม้จąมĊจčดปรąÿงค์เพČ่ĂใĀ้ ÿถćนกćรณ์คüćมรčนแรงในภćคใต้ÿงบลง แต่ในทćงคüćมเป็นจรĉงกลĆบตรงกĆนข้ćม เนČ่Ăงจćก พรąรćชบĆญญĆตĉดĆงกล่ćüมĊกćรใĀ้ĂĈนćจเจ้ćĀน้ćทĊ่ในกćรคüบคčมตĆüบčคคลได้ถċง 7 üĆนโดยไม่ต้ĂงมĊ Āมćยýćล ÿ่งผลใĀ้ขćดกćรตรüจÿĂบĂĈนćจแลąนĈไปÿĎ่กćรซ้ĂมทรมćนเพČ่ĂใĀ้รĆบÿćรภćพในข้Ă กล่ćüĀć ĀรČĂทĈใĀ้ÿĎญĀćยไปก่ĂนนĈตĆüบčคคลทĊ่ถĎกกล่ćüĀćเข้ćÿĎ่กรąบüนกćรยčตĉธรรม แลąไม่ เพĊยงแต่กćรใĀ้ĂĈนćจในกćรคüบคčมตĆüจนนĈไปÿĎ่กćรÿĎญĀćยเท่ćนĆ้น แต่รüมถċงบčคคลทĊ่เกĊ่ยüข้Ăง ในกćรใĀ้คüćมช่üยเĀลČĂĀรČĂยกเลĉกพรąรćชบĆญญĆตĉกฎĂĆยกćรýċกดĆงกล่ćüยĆงถĎกทĈใĀ้ÿĎญĀćยด้üย เช่นกĆน จċงกล่ćüได้ü่ćกćรปรąกćýใช้พรąรćชบĆญญĆตĉกฎĂĆยกćรýċก พ.ý. 2457 นĊ้ ไม่เพĊยงแต่จąไม่ÿćมćรถแก้ปัญĀćเรČ่Ăงคüćมรčนแรงในภćคใต้แต่ยĆงรüมถċงทĈใĀ้เกĉดกćรบĆงคĆบใĀ้ ÿĎญĀćยแลąถĎกทรมćนĂĆนเป็นกćรกรąทĈทĊ่ลąเมĉดต่ĂÿĉทธĉมนčþยชนĂĊกด้üย 72 ร้ĂยตรĊýĉüąดล นĆนทćภĉรĆกþ์. ปัญĀćกćรชดใช้ค่ćเÿĊยĀćยจćกกćรใช้ĂĈนćจขĂงเจ้ćĀน้ćทĊ่ฝ่ćยทĀćรตćมกฎĂĆยกćรýċก [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: http://www.lawgrad.ru.ac.th/AbstractsFile/6224011303/1646296154895f3df2c854a67370d047de66f7dc52_abs tract.pdf [11 กĆนยćยน 2566] 73 ไม่ปรćกฏ. จćก ทĆกþĉณ ÿĎ่ ปรąยčทธ์ กćรÿĎญĀćยขĂง ÿมชćย นĊลąไพจĉตร กĆบ ไฟใต้ ทĊ่ยĆงไร้คĈตĂบ [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://www.bbc.com/thai/thailand-47521488 [16 กĆนยćยน 2566]

ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์| 171 3.1.2 พระราชบัญญัติรักþาคüามมั่นคงภายในราชอาณาจักร 2551 พรąรćชบĆญญĆตĉรĆกþćคüćมมĆ่นคงภćยในรćชĂćณćจĆกร เป็นกฎĀมćยทĊ่บĆงคĆบใช้กรณĊทĊ่ ปรćกฏเĀตčกćรณ์ĂĆนกรąทบต่ĂคüćมมĆ่นคง แต่ไม่จĈเป็นต้Ăงปรąกćýเป็นÿถćนกćรณ์ฉčกเฉĉน แลą เĀตčกćรณ์ดĆงกล่ćüมĊแนüโน้มจąĂยĎ่ต่Ăไปเป็นเüลćนćน74 เป็นกฎĀมćยทĊ่จĆดตĆ้งกĂงĂĈนüยกćร รĆกþćคüćมมĆ่นคงภćยในรćชĂćณćจĆกร (กĂ.รมน.) ÿĆงกĆดÿĈนĆกนćยกรĆฐมนตรĊ75 พรąรćชบĆญญĆตĉรĆกþćคüćมมĆ่นคงภćยในรćชĂćณćจĆกร 2551 เป็นกฎĀมćยทĊ่เปิดโĂกćÿ ใĀ้บčคคลได้รĆบคĈÿĆ่งýćลใĀ้ถĎกคüบคčมตĆüในค่ćยฝึกĂบรมขĂงทĀćรเป็นเüลćนćนถċงĀกเดČĂน โดย ไม่จĈเป็นต้ĂงมĊข้Ăกล่ćüĀćĀรČĂกćรลงโทþทćงĂćญć มĊกćรแก้ไขปรąมüลกฎĀมćยüĉธĊพĉจćรณć คüćมĂćญćใĀ้ครĂบคลčมถċงกćรกรąทĈĂĆนเป็นกćรก่Ăกćรร้ćยด้üย จนกรąทĆ่งปัจจčบĆน มĊกćรนํć พ.ร.บ. คüćมมĆ่นคงĄ มćบĆงคĆบใช้ใน 4 ĂํćเภĂขĂงจĆงĀüĆด ÿงขลć ตĆ้งแต่เดČĂนพฤýจĉกćยน 2552 โดยรüมกĆบกćรทĊ่ปรąมüลกฎĀมćยüĉธĊพĉจćรณćคüćมĂćญć เปิดโĂกćÿใĀ้มĊกćรคüบคčมตĆüบčคคลได้นćนถċง 84 üĆน ĀลĆงจćกตĆ้งข้Ăกล่ćüĀćÿํćĀรĆบคüćมผĉด ร้ćยแรง คณąกรรมกćรนĆกนĉตĉýćÿตร์ÿćกลพบü่ć ในบćงคดĊมĊกćรคüบคčมตĆüบčคคลไü้Āลćยปี รąĀü่ćงรĂขċ้นýćล76 กćรขćดกćรตรüจÿĂบแลąถ่üงดčลขĂงĂํćนćจคüบคčมตĆüตćมกฎĀมćยเĀล่ćนĊ้ ÿ่งผลโดยตรงต่ĂกćรบĆงคĆบบčคคลใĀ้ÿĎญĀćยในพČ้นทĊ่ทĊ่กฎĀมćยแต่ลąฉบĆบมĊผลบĆงคĆบใช้ ตĆüĂย่ćง กรณĊขĂงนćยมĎăĆมĀมĆด ไซมĊกĎนć ÿąท้ĂนใĀ้เĀ็นผลกรąทบขĂงกฎĀมćย เกĊ่ยüกĆบกćรคüบคčมตĆüทĊ่นํćไปÿĎ่กćรบĆงคĆบบčคคลใĀ้ÿĎญĀćยเพรćąมĊรćยงćนข่ćüü่ć นćยมĎăĆมĀมĆด ได้ĀćยตĆüไปในเดČĂนกรกฎćคม 2548 ต่Ăมćในปี 2553 ญćตĉได้มćพบü่ćเขćถĎกคüบคčมตĆüทĊ่ เรČĂนจํćกลćงจĆงĀüĆดปัตตćนĊตćมĀมćยจĆบĂćญć77 74 “พรąรćชบĆญญĆตĉกćรรĆกþćคüćมมĆ่นคงภćยในรćชĂćณćจĆกร พ.ý. 2551,” รćชกĉจจćนčเบกþć 125 ตĂนทĊ่ 39 ก (27 กčมภćพĆนธ์2551): 39. 75 บรรเจĉด ÿĉงคąเนตĉ. พรąรćชบĆญญĆตĉกćรรĆกþćคüćมมĆ่งคงภćยในรćชĂćณćจĆกร พ.ý. 2551 [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title=พรąรćชบĆญญĆตĉกćรรĆกþćคüćมมĆ่งคงภćยในรćชĂćณćจĆกร_พ.ý._2551 [11 กĆนยćยน 2566] 76 มĎลนĉธĉยčตĉธรรมเพČ่ĂÿĆนตĉภćพ. กćรบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćยในปรąเทýไทย, Āน้ć 20. 77 เรČ่ĂงเดĊยüกĆน, Āน้ć 21.

172 | ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์ 3.2 เครื่องมือทางกฎĀมายที่ไม่ได้ออกโดยฝ่ายนิติบัญญัติ 3.2.1 พระราชกำĀนดฉุกเฉิน 2548 พรąรćชกĈĀนดฉčกเฉĉน 2548 เป็นกฎĀมćยทĊ่ใĀ้ĂĈนćจคณąรĆฐมนตรĊในกćรปรąกćý ÿถćนกćรณ์ฉčกเฉĉนทĊ่มĊคüćมร้ćยแรง โดยใĀ้นćยกรĆฐมนตรĊมĊĂĈนćจÿĆ่งโดยตรงแลąĂĂกข้ĂกĈĀนด ทĊ่จĈกĆดÿĉทธĉเÿรĊภćพปรąชćชนเพČ่Ăแก้ไขÿถćนกćรณ์ฉčกเฉĉน โดยมĉต้Ăงผ่ćนคüćมเĀ็นชĂบขĂง รĆฐÿภć กćรปรąกćýใช้พรąรćชกĈĀนดฉčกเฉĉนดĆงกล่ćüมĊÿćเĀตčจćกเĀตčกćรณ์คüćมไม่ÿงบในÿćม จĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต้ โดยมĊรćยลąเĂĊยด คČĂ ในüĆนทĊ่ 14 กรกฎćคม 2548 เกĉดเĀตčกćรณ์คนร้ćย üćงรąเบĉดเÿćไฟฟ้ćแรงÿĎง ณ Āน้ćÿถćนĊจ่ćยไฟฟ้ćบ้ćนพงยČĂไร ตĈบลบĆนนĆงÿćเร็ง ĂĈเภĂเมČĂง จĆงĀüĆดยąลć แลąกลč่มคนร้ćยก่ĂเĀตčüćงรąเบĉดแลąโจมตĊเจ้ćĀน้ćทĊ่78 ในพรąรćชกĈĀนดฉčกเฉĉน 2548 ได้ใĀ้ĂĈนćจเจ้ćĀน้ćทĊ่ในกćรคčมตĆüผĎ้ต้ĂงÿงÿĆยแลą เชĉญตĆüมćใĀ้ปćกคĈได้ โดยคčมตĆüได้มćกถċง 30 üĆน โดยไม่ต้ĂงนĈตĆüบčคคลนĆ้นมćปรćกฏตĆüต่Ăýćล รüมทĆ้งĂนčญćตใĀ้กĆกตĆüนĂกÿถćนทĊ่รćชกćร79 รüมถċงได้มĊกćรยกเü้นคüćมรĆบผĉด ซċ่งÿćมćรถ Ăธĉบćยได้ü่ć เจ้ćพนĆกงćนผĎ้บĆงคĆบใช้กฎĀมćยจąได้รĆบคüćมคč้มกĆนโดยไม่ต้ĂงถĎกฟ้Ăงร้ĂงดํćเนĉนคดĊ ทĆ้งทćงแพ่ง ทćงĂćญć แลąทćงüĉนĆย Āćกเป็นกćรกรąทํćโดยÿčจรĉต จċงเป็นเĀตčใĀ้ĂćจมĊกćรใช้ กฎĀมćยĂย่ćงมĉชĂบเพČ่Ăป้ĂงกĆนไม่ใĀ้เจ้ćĀน้ćทĊ่ถĎกฟ้ĂงคดĊเมČ่Ăเกĉดกćรลąเมĉดÿĉทธĉมนčþยชนขċ้น แลąนํćไปÿĎ่บรรยćกćýทĊ่เจ้ćĀน้ćทĊ่ไม่เกรงกลĆüü่ćจąมĊผลกรąทบจćกกćรลąเมĉดÿĉทธĉขĂงตน โดยĀลĆกกćร กćรปรąกćýÿถćนกćรณ์ฉčกเฉĉนจąต้ĂงมĊเงČ่ĂนไขÿĈคĆญ คČĂ ต้ĂงชĆ่üครćü แต่จćกÿถćนกćรณ์จĆงĀüĆดชćยแดนภćคใต้ได้มĊกćรปรąกćýÿถćนกćรณ์ฉčกเฉĉนทĊ่ต่ĂเนČ่Ăงนćนถċง 16 ปี กćรบĆงคĆบใช้พรąรćชกĈĀนดฉčกเฉĉนทĈใĀ้ปรąชćชนจĈนüนมćกถĎกคüบคčมตĆüแลąÿĂบÿüน ĀลćยคนถĎกจĆบกčมทรมćนแลąเÿĊยชĊüĉตขณąถĎกคüบคčมตĆü 78 The Last Journalist. 15 ปี พ.ร.ก.ฉčกเฉĉน 2548 จćกชćยแดนใต้ÿĎ่กฎĀมćยคčมม็ĂบเมČĂงกรčง [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://themomentum.co/15-years-of-emergency-decree/ [11 กĆนยćยน 2566] 79 ปรĊดć โพธĉ์จĆนทร์, “86 ชĊüĉตทĊ่ถĎกบĆงคĆบใĀ้ÿĎญĀćยในไทย กĆบĀลĆกÿĉทธĉมนčþยชนแลąกรąบüนกćรกćรคč้มครĂงบčคคลจćกกćร บĆงคĆบÿĎญĀćยในไทย,” üćรÿćรธรรมýćÿตร์39,1 (2563): 61.

ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์| 173 เปิดโĂกćÿใĀ้เจ้ćĀน้ćทĊ่ÿćมćรถคüบคčมตĆüบčคคลโดยมĊĀมćยýćล แต่ไม่ต้ĂงมĊข้Ăกล่ćü ĀćทćงĂćญć เจ้ćĀน้ćทĊ่ÿćมćรถคüบคčมตĆüผĎ้ต้ĂงÿงÿĆยได้นćนถċง 7 üĆน แลąÿćมćรถขยćย รąยąเüลćกćรคüบคčมตĆüได้รüมกĆนทĆ้งĀมดไม่เกĉน 30 üĆน80 ซċ่งในทćงปฏĉบĆตĉเจ้ćĀน้ćทĊ่ÿćมćรถขĂ Āมćยýćลได้ง่ćย แลąýćลเĂงก็มĊคüćมÿćมćรถจํćกĆดในกćรตรüจÿĂบü่ćจąเป็นกćรคüบคčมตĆü โดยพลกćรĀรČĂไม่แม้ü่ćตćม พ.ร.ก.ฉčกเฉĉนĄ ผĎ้ถĎกคüบคčมตĆüมĊÿĉทธĉไปปรćกฏตĆüต่Ăýćลทčกเจ็ดüĆน เพČ่ĂขĂใĀ้ตรüจÿĂบคüćมจํćเป็นขĂงกćรคüบคčมตĆü Ăย่ćงไรก็ตćมในทćงปฏĉบĆตĉ ผĎ้ถĎกคüบคčมตĆü มĆกไม่ถĎกนํćตĆüไปขċ้นýćล เช่นเดĊยüกĆบกฎĂĆยกćรýċก ดĆงนĆ้น พ.ร.ก.ฉčกเฉĉนĄ จċงทĈใĀ้เกĉดพฤตĉกćรณ์ ทĊ่บčคคลĂćจถĎกทรมćนโดยปิดลĆบจćกโลกภćยนĂก แลąยĆงทํćใĀ้มĊช่üงเüลćตĆ้งแต่ 7-30 üĆน ซċ่งĂćจ ทํćใĀ้มĊกćรĀćยตĆüขĂงบčคคลĀรČĂกćรÿĆงĀćรบčคคลโดยคนทĆ่üไปไม่ทรćบได้81 ÿถćนทĊ่คüบคčมตĆü ต้Ăงเป็นÿถćนทĊ่ทĊ่กĈĀนดไü้เท่ćนĆ้น ซċ่งไม่ใช่ÿถćนĊตĈรüจ ทĊ่คčมขĆง ทĆณฑÿถćน ĀรČĂเรČĂนจĈ ซċ่งในรąเบĊยบปฏĉบĆตĉขĂงกĂงĂĈนüยกćรรĆกþćคüćมมĆ่นคงภćยใน (กĂ. รมน.) ภćค 4 ÿ่üนĀน้ć ในฐćนąผĎ้ปฏĉบĆตĉĀน้ćทĊ่ตćมพรąรćชกĈĀนดฉบĆบนĊ้ ได้กĈĀนดÿถćนทĊ่ คüบคčมตĆüไü้ 2 แĀ่ง ได้แก่ ýĎนย์เÿรĉมÿร้ćงคüćมÿมćนฉĆนท์ (ýÿฉ.) ซċ่งได้ตĆ้งĂยĎ่ภćยใน ค่ćยĂĉงคยčทธบรĉĀćร ตĈบลบ่ĂทĂง ĂĈเภĂĀนĂงจĉก จĆงĀüĆดปัตตćนĊĀรČĂĂćร์ท รĊÿĂร์ท ĂĊกแĀ่งคČĂ ýĎนย์ปฏĉบĆตĉกćรตĈรüจแĀ่งชćตĉ ÿ่üนĀน้ć (ýปก.ตร.ÿน.) ตĆ้งĂยĎ่ภćยในโรงเรĊยนตĈรüจภĎธร 9 ĂĈเภĂเมČĂง จĆงĀüĆดยąลć ในกรณĊตĆüĂย่ćงทĊ่เป็นทĊ่ปรąจĆกþ์คČĂ กćรเÿĊยชĊüĉตรąĀü่ćงกćรคüบคčมตĆüในค่ćยĂĉงคยčทธ บรĉĀćรขĂงนćยÿčไลมćน แนซć ผĎ้ต้ĂงÿงÿĆยชćüĂĈเภĂÿćยบčรĊจĆงĀüĆดปัตตćนĊ เมČ่ĂüĆนทĊ่ 30 พฤþภćคม 2553 ในท่ćแขüนคĂ โดยýćลมĊคĈÿĆ่งÿรčปü่ćเÿĊยชĊüĉตจćกกćรขćดเลČĂดไปเลĊ้ยงÿมĂง เป็นกćรฆ่ćตĆüตćย เนČ่ĂงจćกกćรผĎกคĂด้üยผ้ćเช็ดตĆüผĎกตĉดกĆบเĀล็กดĆดĀน้ćต่ćงรąĀü่ćง กćรคüบคčมตĆüขĂงเจ้ćĀน้ćทĊ่ตćมĀน้ćทĊ่ แม้จąมĊกćรเบĉกคüćมขĂงพยćน ซċ่งคČĂ นćยĂĆบดčลกĂเดร์บćกć ผĎ้ถĎกคüบคčมตĆüในช่üงเüลćเดĊยüกĆนü่ć ได้ยĉนเÿĊยงรถยนต์ขĆบเข้ćมćยĆง บรĉเüณĀน้ćĀ้ĂงพĆกขĂงนćยÿčไลมćน แลąได้ยĉนเÿĊยงคนÿĂงคนÿนทนćกĆนü่ć เÿร็จĀรČĂยĆง เร็ü ๆ Āน่Ăย ýćลเĀ็นü่ćกćรเบĉกคüćมขĂงนćยĂĆลดčลกĂเดร์เป็นเพĊยงแค่ได้ยĉนเÿĊยงเท่ćนĆ้น จċงต้Ăงฟัง 80 มĎลนĉธĉยčตĉธรรมเพČ่ĂÿĆนตĉภćพ. กćรบĆงคĆบใĀ้บčคคลÿĎญĀćยในปรąเทýไทย, Āน้ć 20. 81 เรČ่ĂงเดĊยüกĆน.

174 | ĀนĆงÿČĂรพĊพĆฒนýĆกดĉ์ คüćมĂย่ćงรąมĆดรąüĆง แลąแม้แพทย์Āญĉงเปมĉกć ตĆกขąนćจąเบĉกคüćมเกĊ่ยüกĆบเลČĂดทĊ่ไĀลĂĂก จćกรĎทüćรĀนĆกขĂงนćยÿčไลมćนü่ćคนทĊ่ผĎกคĂตćยไม่คüรจąมĊเลČĂดไĀลĂĂกทćงทüćรĀนĆก82 กćรตรüจÿĂบกćรดĈเนĉนงćนขĂงเจ้ćĀน้ćทĊ่ทĀćรรąĀü่ćงกćรคüบคčมตĆüผĎ้ต้ĂงÿงÿĆยเป็น เรČ่Ăงยćกจนถċงเป็นไปไม่ได้เนČ่Ăงจćก พ.ร.ก.ฉčกเฉĉนไม่ได้รąบčü่ćกćรซĆกถćมผĎ้ต้ĂงÿงÿĆยจąต้ĂงมĊ ทนćยคüćมĀรČĂญćตĉร่üมฟัง รüมทĆ้งมĊกćรĂ้ćงรąเบĊยบĀ้ćมเยĊ่ยมภćยใน 3 üĆนแรกขĂงเจ้ćĀน้ćทĊ่ จċงทĈใĀ้ผĎ้ต้ĂงÿงÿĆยตćม พ.ร.ก.ฉบĆบนĊ้ง่ćยต่ĂกćรถĎกทรมćนเพČ่ĂใĀ้รĆบÿćรภćพ 3.2.2 คำÿั่งคณะรักþาคüามÿงบแĀ่งชาติ ที่ 3/2558 เรื่อง การรักþาคüาม ÿงบเรียบร้อยและคüามมั่นคงแĀ่งชาติ จćกคĈÿĆ่งคณąรĆกþćคüćมÿงบแĀ่งชćตĉ ทĊ่ 3/2558 มĊกćรใĀ้ĂĈนćจเจ้ćพนĆกงćนรĆกþć คüćมÿงบเรĊยบร้ĂยมĊĂĈนćจในกćรเรĊยกตĆüบčคคลนĆ้นเพČ่ĂÿĂบถćมข้ĂมĎล กรณĊÿĂบถćมแล้üยĆงไม่ แล้üเÿร็จจąคüบคčมตĆüบčคคลนĆ้นก็ได้แต่ต้Ăงไม่เกĉน 7 üĆน ซċ่งกćรคüบคčมตĆüไü้ในÿถćนทĊ่ĂČ่นทĊ่มĉใช่ ÿถćนĊตĈรüจทĊ่คčมขĆง ทĆณฑÿถćน ĀรČĂเรČĂนจĈ แลąในคĈÿĆ่งฉบĆบเดĊยüกĆน ใĀ้ĂĈนćจ คÿช. ในกćร เรĊยกคนเข้ćรćยงćนตĆüต่Ă คÿช. โดยจąต้ĂงรćยงćนตĆüทĊ่ÿโมÿรกĂงทĆพบกĀรČĂถĎกÿ่งแยกไปคčมขĆง ในค่ćยทĀćร83 กćรคüบคčมตĆüซċ่งเป็นĂĈนćจจćกคĈÿĆ่งคณąรĆกþćคüćมÿงบแĀ่งชćตĉฉบĆบดĆงกล่ćüนĊ้ ไม่มĊ กฎĀมćยคč้มครĂงตćมกรąบüนกćรยčตĉธรรม คČĂ ไม่ต้ĂงมĊĀมćยýćล ไม่ต้ĂงมĊทนćย โดยเจ้ćĀน้ćทĊ่ ใĀ้เĀตčผลü่ć “ยĆงไม่ใช่ผĎ้ต้ĂงĀćตćมคดĊĂćญć เพรćąยĆงไม่ได้แจ้งข้Ăกล่ćüĀćตćมปรąมüลกฎĀมćย Ăćญć แค่เรĊยกมćคčยเป็นกฎĀมćยพĉเýþ ดĆงนĆ้นเมČ่Ăไม่ได้เป็นผĎ้ต้ĂงĀćตćมกฎĀมćยก็ไม่ต้ĂงมĊ ทนćย”84 ĂĈนćจกćรเรĊยกรćยงćนตĆüจċงเป็นĀนċ่งในเครČ่ĂงมČĂปิดปćกผĎ้เĀ็นต่ćงจćกรĆฐบćล กćรเรĊยก คนเข้ćรćยงćนตĆüต่Ă คÿช.ในรąยąแรกเป็นกćรĂĂกคĈÿĆ่ง คÿช.Ăย่ćงเป็นทćงกćรโดยมĊกćร ปรąกćýรćยชČ่ĂบčคคลทĊ่ต้Ăงเข้ćรćยงćนตĆü บčคคลทĊ่ถĎกเรĊยกต้ĂงไปรćยงćนตĆüทĊ่ÿโมÿรกĂงทĆพบก 82 ăĆÿซĆน โตąดง. ýćลÿรčป ‘ÿčไลมćน แนซć’ ผĎกคĂตćย ญćตĉถĂนฟ้Ăงแพ่ง เĀตčได้ชดเชย 7.5 ล.แล้ü [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://prachatai.com/journal/2012/09/42752 [16 กĆนยćยน 2566] 83 iLaw. คĈÿĆ่งĀĆüĀน้ć คÿช. ฉบĆบทĊ่ 3/2558 กĆบ 13/2559: บทเรĊยนปัญĀćĂĈนćจนĂกรąบบทĊ่ตรüจÿĂบถ่üงดčลไม่ได้ [ĂĂนไลน์]. แĀล่งทĊ่มć: https://www.ilaw.or.th/node/4085 [11 กĆนยćยน 2566] 84 ปรĊดć โพธĉ์จĆนทร์, “86 ชĊüĉตทĊ่ถĎกบĆงคĆบใĀ้ÿĎญĀćยในไทย กĆบĀลĆกÿĉทธĉมนčþยชนแลąกรąบüนกćรกćรคč้มครĂงบčคคลจćกกćร บĆงคĆบÿĎญĀćยในไทย,” üćรÿćรธรรมýćÿตร์39,1 (2563): 61.