แนวปฏิบัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ที่ปลอดโรคปลอดภัยสำหรับผู้ประกอบอาชีพ เพื่อการป้องกันและควบคุมโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผ่อนปรน

แนวปฏิบัติ (Standard Operation Procedures: SOPs)
ทปี่ ลอดโรคปลอดภยั สำ� หรับผปู้ ระกอบอาชพี

เพอ่ื การปอ้ งกันและควบคุมโรคตดิ เชอ้ื ไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19)
ระยะผ่อนปรน

จดั พมิ พโ์ ดย : ศูนยพ์ ัฒนาวชิ าการอาชีวอนามัยและส่งิ เเวดลอ้ ม
จงั หวดั สมุทรปราการ
กรมควบคมุ โรค กระทรวงสาธารณสขุ
Website : http://ddc.moph.go.th/oehdc
โทรศพั ท์ : 0 2394 0166, 0 2394 0193
โทรสาร : 0 2394 0214
อีเมล : [email protected]
facebook : ศนู ยพ์ ฒั นาวิชาการอาชีวอนามยั
และสิง่ เเวดลอ้ ม จังหวัดสมทุ รปราการ
พมิ พ์ครัง้ แรก : มถิ นุ ายน 2563
ISBN (Ebook) : 978-616-11-4311-4
จดั รูปเลม่ โดย : สำ� นักพมิ พ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดไี ซน์

คำ� น�ำ

ดว้ ยสถานการณแ์ พร่ระบาดของโรคติดเชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 ต้ังแตป่ ลายเดอื น
ธนั วาคม ปี 2562 เพ่อื ใหก้ ารปอ้ งกัน ควบคุมโรค เปน็ ไปอย่างมีประสทิ ธภิ าพ กิจการ
บางประเภทต้องปิดตามข้อก�ำหนดของกฎหมาย ท�ำให้ผู้ประกอบอาชีพบางกลุ่ม
ไมส่ ามารถปฏบิ ัตงิ านได้
จากมาตรการที่เข้มงวด สถิติการติดเชื้อฯ ในประเทศไทยได้ลดลงและเป็นไปใน
ทศิ ทางทดี่ ี ปจั จบุ นั จงึ ไดม้ กี ารคลายมาตรการตา่ ง ๆ ลง โดยใหป้ ระชาชนบางกลมุ่ อาชพี
สามารถกลับมาท�ำงานหรือประกอบอาชีพได้อย่างไรก็ตามการท�ำงานหรือประกอบ
อาชพี นน้ั ๆ จะตอ้ งไมเ่ พม่ิ ความเสยี่ งในการแพรเ่ ชอื้ ใหแ้ กต่ วั ผปู้ ระกอบอาชพี เพอ่ื นรว่ ม
งานหรือลูกคา้ ท่ีมาตดิ ตอ่ รวมทง้ั ในชมุ ชนดว้ ย
ดว้ ยเหตนุ ี้ กรมควบคุมโรค จงึ เห็นความจ�ำเป็นท่ีจะจัดท�ำแนวปฏบิ ตั ิทางวิชาการ
เพ่ือเป็นข้อเสนอแนะในการป้องกันและควบคุมโรคโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019
สำ� หรบั ผ้ปู ระกอบอาชพี ต่างๆ จำ� นวน 19 อาชพี ในระยะผ่อนปรน โดยมวี ตั ถุประสงค์
เพอ่ื ใหเ้ จา้ หนา้ ทที่ เี่ กย่ี วขอ้ งทางดา้ น สขุ ภาพ หรอื อาชวี อนามยั ทปี่ ฏบิ ตั งิ านในภาคสว่ น
ต่างๆ ท้ังภาครัฐและเอกชนน�ำไปใช้เป็นแนวทางในการด�ำเนินงาน รวมทั้งใช้หลักการ
วิเคราะห์งานเพื่อความปลอดภัย และหลักการควบคุมความเสี่ยงไปขยายผลจัดท�ำ
แนวปฏบิ ตั กิ ลมุ่ อาชพี อน่ื ๆ ในพนื้ ทไ่ี ดต้ ามความเหมาะสม อยา่ งไรกต็ ามเนอ่ื งจากแนวทาง
ฉบับน้ยี งั ไมไ่ ด้ทดลองน�ำไปใชจ้ ริง ดังนัน้ ผู้ทนี่ �ำไปใช้สามารถปรบั ใหเ้ หมาะสมกับบริบท
การด�ำเนินงาน และแนวทางท่ีศูนย์บริหารสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือ
ไวรสั โคโรนา 2019 (ศบค.) กำ� หนด ทง้ั นคี้ ณะผจู้ ดั ทำ� ขอขอบคณุ สำ� นกั งานกองทนุ เงนิ ทดแทน
สำ� นักงานประกนั สงั คม กระทรวงแรงงาน ที่สนบั สนนุ คา่ ใช้จา่ ยในการจดั พมิ พ์แนวทาง
ครัง้ นี้ และยนิ ดรี ับข้อเสนอแนะต่างๆ เพือ่ น�ำไปปรบั ปรุงใหเ้ หมาะสมยิง่ ข้นึ ซ่ึงจะเป็น
ประโยชนใ์ นการป้องกันโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ในแตล่ ะกล่มุ อาชีพตอ่ ไป

คณะผ้จู ัดทำ�
19 พฤษภาคม 2563

สารบัญ หน้า
5
บทท่ี 1 บทนำ� 11
19
บทที่ 2 การประเมินความเสย่ี งกล่มุ อาชพี 19
22
บทท่ี 3 หลกั การวิเคราะห์งานเพ่อื ความปลอดภยั 25
และการควบคุมความเสย่ี งจากการทำ� งาน
3.1 หลักการวเิ คราะห์งานเพอื่ ความปลอดภัย 31
3.2 หลักการควบคุมความเสย่ี งจากการท�ำงาน
กรณีการระบาดของโรคตดิ เช้อื ไวรสั โคโรนา 2019 33
3.3 ตัวอยา่ งการควบคมุ ความเสี่ยงเพอื่ ป้องกนั โรคตดิ เชอ้ื 37
ไวรัสโคโรนา 2019 ในกลุ่มอาชีพของต่างประเทศ 41
46
บทที่ 4 ตวั อยา่ งการวเิ คราะหง์ านเพ่อื เสนอวิธปี รับการทำ� งาน 50
ส�ำหรบั ผู้ปฏบิ ตั ิงานอาชีพต่าง ๆ ในการป้องกนั 55
โรคตดิ เชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19)
1. วธิ ปี รับการท�ำงานส�ำหรบั อาชพี จ�ำหนา่ ยสนิ คา้
ในตลาดสด ตลาดนดั
2. วิธปี รับการทำ� งานสำ� หรับอาชพี สง่ สนิ คา้ ตามบา้ น/สำ� นกั งาน
3. วธิ ีปรบั การทำ� งานส�ำหรบั อาชีพกลมุ่ ก่อสรา้ ง
4. วธิ ีปรับการทำ� งานสำ� หรบั อาชีพพนักงานรา้ นสะดวกซอ้ื
5. วธิ ปี รบั การทำ� งานสำ� หรบั อาชพี สำ� หรบั รา้ นขายอาหารตามสงั่
6. วิธีปรบั การทำ� งานสำ� หรับอาชีพช่างท่ใี หบ้ ริการ
ลา้ งเครอื่ งปรบั อากาศ

7. วิธีปรับการท�ำงานสำ� หรบั อาชพี พนักงานทำ� ความสะอาด หน้า
8. วธิ ปี รบั การทำ� งานสำ� หรบั อาชพี เจา้ หนา้ ทร่ี กั ษาความปลอดภยั 58
9. วิธปี รบั การท�ำงานสำ� หรบั อาชพี ร้านเสรมิ สวย 62
10. วิธปี รับการท�ำงานสำ� หรบั ผ้ปู ฏิบตั งิ านในหา้ งสรรพสนิ ค้า 66
11. วธิ ปี รบั การท�ำงานสำ� หรับพนกั งานธนาคาร 71
12. วิธีปรับการทำ� งานสำ� หรบั พนักงาน/เจ้าหนา้ ท่ี 82
ที่ใหบ้ ริการประชาชนในส�ำนักงาน 88
13. วธิ ีปรับการทำ� งานสำ� หรับสถานประกอบการท่วั ไป
14. วิธปี รับการท�ำงานส�ำหรับสถานประกอบการ 93
ท่มี ีลูกจา้ งแรงงานต่างด้าว 107
15. วธิ ีปรับการทำ� งานส�ำหรับอาชพี ท่ีปฏิบตั งิ าน
ในระบบขนสง่ สาธารณะภายในประเทศ 114
16. วิธปี รบั การทำ� งานส�ำหรบั อาชีพพนกั งานเก็บขยะ
17. วธิ ีปรบั การทำ� งานส�ำหรบั ผปู้ ฏิบตั งิ านในโรงแรม 119
18. วธิ ีปรับการทำ� งานส�ำหรบั อาชพี ทที่ �ำงานในกองถา่ ยละคร/ 124
ภาพยนตร/์ โฆษณา 135
19. วธิ ีปรับการทำ� งานส�ำหรับอาชพี ท่ีปฏบิ ตั ิงานในฟิตเนส/
สโมสรสุขภาพ 145

ภาคผนวก 151
- ขอ้ ก�ำหนดออกตามความในมาตรา 9 แหง่ พระราชกำ� หนด 152
การบรหิ ารราชการในสถานการณฉ์ กุ เฉนิ พ.ศ. 2548 (ฉบบั ที่ 6)

Sociadlistancing

บทท่ี 1

บทนำ�

ท่ีมา:
จากสถานการณก์ ารระบาดของโรคตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ซง่ึ มกี าร
ระบาดไปท่ัวโลก รวมท้ังประเทศไทย ท�ำให้มีผู้ป่วยและเสียชีวิตเป็นจ�ำนวนมาก
และองคก์ ารอนามยั โลกกำ� หนดใหโ้ รคนเี้ ปน็ โรคระบาดทวั่ โลก เมอ่ื วนั ที่ 11 มนี าคม 2563
หลาย ๆ ประเทศรวมท้ังประเทศไทยได้มีมาตรการในการควบคุมและป้องกันโรค
ดงั กลา่ ว สำ� หรบั ประเทศไทยนน้ั ไดม้ กี ารเตรยี มการ และดำ� เนนิ มาตรการมาอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง
ทั้งมาตรการทางการแพทย์และสาธารณสุข เช่น การสอบสวน วินิจฉัย รักษาโรค
การป้องกัน ควบคุมโรคต่างๆ ด้วยมาตรการทางสังคม เช่น มาตรการท�ำงานที่บ้าน
การกำ� หนดระยะหา่ งทางสงั คม การใสห่ น้ากากอนามยั /หน้ากากผา้ เวลาออกนอกบ้าน
เป็นต้น และมาตรการทางกฎหมาย เช่น การประกาศพระราชก�ำหนดฉุกเฉินในวันท ่ี
25 มนี าคม 2563 และปจั จบุ นั ขยายถงึ วนั ท่ี 30 มถิ นุ ายน 2563 เพอ่ื ควบคมุ การระบาด
ของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 หรอื โควิด-19 เพอ่ื ลดการรวมกลุ่ม และมีมาตรการ
ห้ามออกนอกเคหสถานในช่วงเวลา 22.00 น. - 04.00 น.
มาตรการต่าง ๆ ที่ได้ด�ำเนินการมาน้ัน มีการประเมินว่าได้ผลดี เพราะในช่วง
ตอ่ มามจี ำ� นวนผตู้ ดิ เชอ้ื รายใหมล่ ดลง บางจงั หวดั ไมม่ กี ารรายงานผตู้ ดิ เชอ้ื อยา่ งไรกต็ าม
มาตรการดังกล่าว มีผลกระทบทางด้านเศรษฐกิจและสังคม โดยเฉพาะในกลุ่ม
ผู้ประกอบอาชีพท่ีมีรายได้น้อย เพราะบางอาชีพไม่สามารถประกอบการได ้
บางคนต้องออกจากงานหรือไมม่ งี านท�ำ เป็นต้น

แนวปฏิบัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทปี่ ลอดโรคปลอดภัยสำ� หรบั ผู้ประกอบอาชีพ 5
เพื่อการปอ้ งกันและควบคุมโรคตดิ เชอ้ื ไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน

ในวนั ที่ 30 เมษายน 2563 ศนู ยบ์ รหิ ารสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของโรคตดิ เชอ้ื
ไวรัสโคโรนา 2019 หรือ ศบค. แถลงเรื่องข้อก�ำหนดและมาตรการผ่อนปรน
ออกตามความในมาตรา 9 แหง่ พระราชกำ� หนดการบรหิ ารราชการในสถานการณฉ์ กุ เฉนิ
พ.ศ. 2548 ฉบับท่ี 4 ผลการประชุม ศบค. จะมีมาตรการผ่อนปรนกิจการต่าง ๆ
ในระยะแรก ไดแ้ ก่

1. ตลาด ได้แก่ ตลาดสด ตลาดนัด ตลาดน้�ำ ตลาดชุมชน
ถนนคนเดนิ และแผงลอย

2. ร้านอาหาร ได้แก่ ร้านอาหารทั่วไป ร้านเคร่ืองด่ืม
ขนมหวาน ไอศรีม (นอกห้าง) รา้ นอาหารริมทาง รถเขน็
และหาบเร่

3. กจิ การคา้ ปลกี -ส่ง ไดแ้ ก่ ซเู ปอรม์ ารเ์ กต็ ร้านสะดวกซื้อ
บริเวณพ้ืนท่ีนั่ง/ยืนรับประทาน รถเร่ หรือ รถวิ่งขาย
สินคา้ อปุ โภคบรโิ ภค รา้ นคา้ ปลกี ขนาดย่อย

4. กีฬาสนั ทนาการ ได้แก่ กจิ กรรมในสวนสาธารณะ ได้แก่
เดนิ รำ� ไทเกก็ สนามกฬี ากลางแจง้ ทเ่ี ปน็ การออกกำ� ลงั กาย
โดยไมไ่ ดเ้ ล่นเปน็ ทมี และไมม่ ีการแขง่ ขนั ไดแ้ ก่ เทนนิส
ยงิ ปืน ยิงธนู จักรยาน กอล์ฟ

6 แนวปฏิบัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ท่ปี ลอดโรคปลอดภยั ส�ำหรับผูป้ ระกอบอาชีพ
เพ่อื การป้องกนั และควบคมุ โรคตดิ เช้ือไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน

5. รา้ นตดั ผม-เสริมสวย เฉพาะตดั สระ ไดรผ์ ม
6. อน่ื ๆ เชน่ ร้านตดั ขนสตั ว์ รา้ นรบั เล้ยี งรบั ฝากสัตว์

ทง้ั นแี้ นวทางการดำ� เนนิ งานตอ้ งคำ� นงึ
ประเด็นทางสาธารณสขุ เป็นหลัก ตามดว้ ย
สงั คมและเศรษฐกจิ โดยจะเรมิ่ คลายมาตรการ
ให้กิจการ 6 ประเภทดังกล่าวข้างต้น
เปดิ ดำ� เนนิ กจิ การได้ ตงั้ แตว่ นั ที่ 3 พฤษภาคม
2563 ในระยะแรก ถ้าสามารถด�ำเนินการ
ได้ดี ภายใน 14 วัน มจี �ำนวนผ้ปู ่วยใหมไ่ ม่
เกนิ 20-30 คนตอ่ วนั จะสามารถดำ� เนนิ การ
ในระยะ 2 และ ระยะ 3 ตอ่ ได้ ทงั้ นกี้ ารผอ่ น
ปรนในการดำ� เนนิ กจิ การตา่ งๆ ทาง ศบค.
จะประกาศออกมาเป็นระยะ

แนวปฏบิ ัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทปี่ ลอดโรคปลอดภยั สำ� หรบั ผู้ประกอบอาชพี 7
เพื่อการป้องกนั และควบคมุ โรคติดเช้ือไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผ่อนปรน

ในวนั ท่ี 1 พฤษภาคม 2563 เวบ็ ไซตร์ าชกจิ จานเุ บกษา
ได้เผยแพร่ข้อก�ำหนดออกตามความในมาตรา 9
แห่งพระราชก�ำหนดการบริหารราชการในสถานการณ์
ฉุกเฉนิ พ.ศ. 2548 (ฉบบั ที่ 6) มรี ายละเอียดดงั นี้ ตามที่
ได้มีประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินในทุกเขตท้องท่ีทั่วราช
อาณาจกั ร ต้ังแตว่ ันท่ี 26 มนี าคม 2563 และตอ่ มาได้
ขยายระยะเวลาการบงั คบั ใชป้ ระกาศสถานการณฉ์ กุ เฉนิ
ดงั กลา่ วออกไป จนถงึ วนั ท่ี 30 มถิ นุ ายนน้ี ไดม้ กี ารผอ่ นคลาย
ความเขม้ งวดของการบงั คบั ใชบ้ างมาตรการปอ้ งกนั การแพรร่ ะบาดของโรคตดิ เชอื้ ไวรสั
โคโรนา 2019 ตามลำ� ดบั ขนั้ ตอนการควบคมุ โอกาสเสย่ี งของบคุ คล สถานท่ี และประเภท
กจิ กรรมทเ่ี กยี่ วขอ้ งเพอ่ื ลดผลกระทบตอ่ ประชาชนดา้ นเศรษฐกจิ สงั คม และความมน่ั คง
ตามหลักเกณฑ์ขององค์การอนามัยโลก และตามผลการประเมินสถานการณ์ของฝ่าย
สาธารณสุข โดยรับฟังความคิดเห็นจากฝ่ายเศรษฐกิจ ฝ่ายผู้ประกอบการ และฝ่าย
ผู้บริโภค แต่ยังคงให้ปฏิบัติตามมาตรการป้องกันโรค และค�ำแนะน�ำของทางราชการ
อาศัยอ�ำนาจตามความในมาตรา 9 แห่ง พ.ร.ก.ฉุกเฉินฯ และมาตรา 11 แห่ง
พ.ร.บ.ระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ. 2534 นายกรัฐมนตรี จึงออกข้อก�ำหนด
เปน็ การท่ัวไปและขอ้ ปฏบิ ตั ิแก่สว่ นราชการทั้งหลาย ดงั ต่อไปนี้ ขอ้ 1. การผ่อนคลาย
ให้ด�ำเนนิ การหรือทำ� กจิ กรรมบางอยา่ งได้ เพือ่ อ�ำนวยความสะดวกแกป่ ระชาชนในการ
ท�ำกิจกรรมด้านเศรษฐกิจ และการด�ำเนินชีวิต ตลอดจนด้านการออกก�ำลังกาย
หรอื การดแู ลรกั ษาสขุ ภาพ อนั เปน็ การชว่ ยปอ้ งกนั โรคไดท้ างหนงึ่ ภายใตบ้ งั คบั ขอ้ กำ� หนด
ว่าด้วยการห้ามออกนอกเคหสถาน และภายใตม้ าตรการปอ้ งกนั โรคและคำ� แนะนำ� ของ
ทางราชการ ให้สถานท่ี สถานประกอบการหรือกิจกรรม ซึ่งรัฐอนุญาตให้เปิดบริการ
หรือมีนโยบายสนับสนุน ให้เปิดด�ำเนินการได้อยู่ก่อนแล้วตามข้อ 12 แห่งข้อก�ำหนด
(ฉบบั ที่ 1) ลงวนั ท่ี 25 มนี าคม 2563 เชน่ ธนาคาร โรงงาน สถานบี รกิ ารเชอื้ เพลงิ บรกิ าร
ส่งสินค้าและอาหารตามสั่ง ยังคงเปิดด�ำเนินการต่อไปได้เช่นเดิม ส่วนสถานท่ี
สถานประกอบการ หรอื กจิ กรรมใด ซงึ่ เคยมขี อ้ กำ� หนด ประกาศ หรอื คำ� สงั่ ใหป้ ดิ หรอื จำ� กดั
การดำ� เนนิ การชว่ั คราว หรอื เคยผอ่ นผนั โดยมเี งอื่ นไขไว้ ในระยะแรกนี้ ใหเ้ ปดิ ดำ� เนนิ การ
ไดท้ ่ัวราชอาณาจักรตามความสมัครใจ และความพรอ้ ม ท้งั น้ี ต้ังแตว่ ันที่ 3 พฤษภาคม
เป็นต้นไป ดังตอ่ ไปนี้ (1) กจิ กรรมดา้ นเศรษฐกิจและการดำ� เนนิ ชีวิต และ (2) กิจกรรม
ด้านการออกก�ำลังกายหรือการดูแลสุขภาพ รายละเอียดกิจกรรมอยู่ในข้อก�ำหนด
ฉบับท่ี 6 ในภาคผนวก

8 แนวปฏบิ ัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ท่ีปลอดโรคปลอดภัยสำ� หรบั ผูป้ ระกอบอาชีพ
เพอ่ื การปอ้ งกนั และควบคมุ โรคตดิ เช้ือไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน

ปจั จบุ นั จงึ ไดม้ กี ารคลายมาตรการตา่ ง ๆ โดยใหป้ ระชาชนบางอาชพี สามารถกลบั
มาท�ำงานหรือประกอบอาชีพได้ อย่างไรก็ตามการท�ำงานหรือประกอบอาชีพนั้น ๆ
จะต้องไม่เพิ่มความเสี่ยงในการแพร่เชื้อให้แก่ตัวผู้ประกอบอาชีพ เพื่อนร่วมงานหรือ
ลูกค้าทมี่ าติดต่อ รวมทงั้ ในชมุ ชนดว้ ย
ดว้ ยเหตนุ ้ี กรมควบคุมโรค จึงเห็นความจ�ำเป็นในการทีจ่ ะทำ� แนวปฏิบตั ิทป่ี ลอด
โรคปลอดภยั ในการประกอบอาชพี หรอื การทำ� งาน เพอื่ เปน็ การปอ้ งกนั และควบคมุ โรค
ตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 ในบางอาชพี โดยเฉพาะอาชพี ทเี่ สยี่ ง เพอ่ื เปน็ แนวทางในการ
ปฏบิ ตั ิงานแต่ละกล่มุ อาชพี ต่อไป โดยมวี ิธกี ารด�ำเนนิ งาน ดังนี้

ทบทวนเอกสารวิชาการเกี่ยวกับเรื่องโรคและมาตรการของโรคติดเช้ือไวรัส
โคโรนา 2019 กระบวนการประเมินความเส่ียงจากการท�ำงาน กระบวนการ
วิเคราะหง์ านเพ่ือความปลอดภยั (Job Safety Analysis: JSA) และการจดั ท�ำ
แนวปฏิบตั ทิ ี่ปลอดภัย (Standard Operation Procedures: SOPs)

พจิ ารณาคัดเลอื กอาชีพทีเ่ สีย่ ง
จัดท�ำเกณฑ์การประเมินความเสี่ยง และยกตัวอย่างการประเมินความเสี่ยง

แต่ละอาชพี
วิเคราะห์งานเพื่อความปลอดภัย (Job Safety Analysis: JSA) ในแตล่ ะอาชีพ
ยกร่างแนวปฏิบตั ิทป่ี ลอดโรคปลอดภัยในการท�ำงานแต่ละอาชีพ เพ่อื เสนอวธิ ี

ปรบั การทำ� งานสำ� หรบั อาชพี ตา่ ง ๆ ในการปอ้ งกนั โรคตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019
รบั ฟงั ความคดิ เหน็ จากผเู้ ชย่ี วชาญและหนว่ ยงานภาคที เี่ กยี่ วขอ้ งใหข้ อ้ เสนอแนะ
ปรบั ปรงุ เนอ้ื หา จดั ทำ� เปน็ แนวปฏบิ ตั ทิ ปี่ ลอดโรคปลอดภยั สำ� หรบั ผปู้ ระกอบอาชพี

เพื่อการป้องกันและควบคุมโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 ฉบับสมบูรณ์และ
ส่งใหผ้ ู้ทรงคณุ วฒุ ิทบทวนเน้ือหาใหข้ ้อเสนอแนะเพ่มิ เตมิ
ปรบั ปรงุ แก้ไข และเผยแพรแ่ นวปฏบิ ัตฯิ

แนวปฏบิ ัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทีป่ ลอดโรคปลอดภยั สำ� หรับผู้ประกอบอาชีพ 9
เพอ่ื การปอ้ งกันและควบคมุ โรคตดิ เช้ือไวรสั โคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผ่อนปรน

บรรณานกุ รม

ราชกจิ จานเุ บกษา ขอ้ กำ� หนดออกตามความในมาตรา 9 แหง่ พระราชกำ� หนดการบรหิ าร
ราชการในสถานการณฉ์ กุ เฉนิ พ.ศ. 2548 (ฉบบั ที่ 6) สบื คน้ วนั ท่ี 2 พฤษภาคม 2563
ทาง <http://www. ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2563/E/102/T_0004.PDF>

10 แนวปฏบิ ตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ท่ปี ลอดโรคปลอดภัยสำ� หรบั ผูป้ ระกอบอาชีพ
เพื่อการปอ้ งกันและควบคมุ โรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผ่อนปรน

บทที่ 2

การประเมินความเสย่ี ง
จากการทำ� งานรายกล่มุ อาชีพ

การจดั ทำ� แนวปฏบิ ตั ทิ ป่ี ลอดโรคปลอดภยั ในการประกอบอาชพี (SOPs) หรอื การ
ทำ� งานในอาชพี ทมี่ คี วามเสยี่ ง เพอื่ การปอ้ งกนั และควบคมุ การตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019
ใหพ้ จิ ารณาถงึ ลกั ษณะการทำ� งานในแตล่ ะชว่ งของการปฏบิ ตั งิ าน ไดแ้ ก่ กอ่ นเขา้ ปฏบิ ตั ิ
งาน ขณะปฏบิ ัตงิ าน และหลงั ปฏิบตั งิ าน ตอ้ งวิเคราะห์ความเส่ยี งของการแพร่กระจาย
เชื้อในแต่ละข้ันตอน เพื่อให้เกิดความครอบคลุม ในทุกมิติของความปลอดภัยในการ
ทำ� งาน และสามารถน�ำไปสกู่ ารป้องกันควบคุมโรคตดิ เช้ือไวรัสโคโรนา 2019
ดังน้ันข้ันตอนการประเมินความเสี่ยงของกลุ่มอาชีพ หรือลักษณะการท�ำงาน
ในแต่ละประเภทกิจการ จึงมคี วามส�ำคญั ในการเลือกมาตรการในการปอ้ งกัน หากกลุม่
อาชพี ใดหรอื ลกั ษณะงานแบบใดทมี่ ี ความเสยี่ งสงู มาตรการในการปอ้ งกนั จะตอ้ งมคี วาม
รดั กมุ และทำ� ด้วยความระมดั ระวงั มากกวา่ กลมุ่ อาชีพท่ีมคี วามเสย่ี งต่อการตดิ เชื้อตำ�่

แนวปฏบิ ัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทปี่ ลอดโรคปลอดภยั ส�ำหรบั ผูป้ ระกอบอาชพี 11
เพื่อการปอ้ งกนั และควบคุมโรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน

เกณฑก์ ารพจิ ารณาจดั กลมุ่ อาชพี ทเ่ี สยี่ งตอ่ การตดิ เชอื้ โรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา2019(โควดิ -19)
โดยใช้ Risk matrix

มีแนวทางการให้คะแนน โดยพิจารณาจาก
5 องค์ประกอบ ดังนี้
1. การมีอุบัติการณ์การเกิดโรคของผู้ท่ี
ประกอบอาชพี นน้ั ๆ ในชว่ งระยะเวลาทผ่ี า่ นมาจาก
สถิตขิ องกระทรวงสาธารณสขุ
2. โอกาสในการท่ีจะเกิดการแพร่เชื้อ
ในขณะปฏบิ ตั ิงาน พจิ ารณาจากลกั ษณะงาน วา่ มี
องคป์ ระกอบความเสยี่ งดงั ต่อไปน้ีหรือไม่

โอกาสแพร่เช้ือ น้อย ปานกลาง มาก
ลกั ษณะงาน

ความหนาแน่นของคน หา่ งกันมากกวา่ ห่างกันนอ้ ยกว่า เบียดเสยี ด หรอื
ทมี่ ารวมกนั ในชว่ งเวลาใด ๆ 1 เมตร 1 เมตร แตไ่ ม่ หา่ งกนั น้อยกวา่
เบียดเสียด 30 เซนติเมตร

ระยะเวลาทีใ่ ช้ น้อยกวา่ 30 นาที 30 นาท-ี 1 ชัว่ โมง มากกวา่ 1 ชั่วโมง
ลักษณะการพดู คยุ พดู ธรรมดา หรอื
ระหวา่ งปฏิบตั ิงาน ไมม่ กี ารพูดคยุ มีการใช้เสียงดงั มกี ารร้อง ตะโกน
ระหว่างทำ� งาน หรือต้องตะโกน เกอื บตลอดเวลา
การระบายอากาศ ทำ� งานในท่ีโลง่ เปน็ บางชว่ ง
ไม่มเี คร่อื งปรับ
อากาศ สถานทปี่ ดิ สถานทีป่ ิด
ติดเคร่ืองปรบั ติดเครื่องปรับ
อากาศและมีการ อากาศและไมม่ ี
ระบายอากาศ การระบายอากาศ
เพยี งพอ

12 แนวปฏิบตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ท่ปี ลอดโรคปลอดภัยสำ� หรบั ผปู้ ระกอบอาชีพ
เพื่อการปอ้ งกนั และควบคมุ โรคตดิ เช้ือไวรสั โคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผ่อนปรน

3. ความยากงา่ ยของมาตรการปอ้ งกนั ปอ้ งกนั ไดง้ า่ ยหมายถงึ มาตรการทส่ี ามารถ
ใช้หน้ากากผ้าหรือหน้ากากอนามัย ใช้เจลแอลกอฮอล์ 70% ท�ำฉากก้ัน โดยไม่เป็น
อุปสรรคต่อการท�ำงาน กรณีป้องกันได้ยากหมายถึงมาตรการนั้น ๆ ต้องปรับเปล่ียน
กระบวนการทำ� งาน สภาพการทำ� งาน หรอื ปรบั ปรงุ ดา้ นสง่ิ แวดลอ้ มการทำ� งาน ทจี่ ำ� เปน็
ต้องมีการลงทุนมากในการด�ำเนนิ มาตรการ
4. ประชาชนมีความกังวลหรือตระหนักถงึ ความไมป่ ลอดภยั ในอาชพี นี้ พจิ ารณา
จากอาชีพทสี่ ังคมใหค้ วามสนใจ และเกิดผลกระทบในวงกว้างหากเกิดการตดิ เชือ้
5. ทีมงานสาธารณสุขหรือหนว่ ยงานท่เี กยี่ วข้อง เฝ้าระวังติดตาม ดแู ลรกั ษาหรือ
สอบสวนโรค เจา้ หนา้ ทส่ี าธารณสขุ เขา้ ถงึ งา่ ย โดยมลี กั ษณะเปน็ หนว่ ยงาน แรงงานในระบบ
รวมทง้ั สามารถติดตามผู้สมั ผสั ไดง้ ่าย
โดยแตล่ ะข้อ จะให้ คะแนน 4 ระดบั คอื
0 = ไม่มี 1 = นอ้ ย 2 = ปานกลาง 3 = มาก
จากนน้ั เอาคะแนนแตล่ ะองคป์ ระกอบมารวมกนั และจดั แบง่ ระดบั ความเสยี่ ง เปน็
3 ระดบั ดงั น้ี
0-5 คะแนน อาชีพนั้น มีความเสย่ี งระดบั ต�ำ่
6-10 คะแนน อาชีพนัน้ มีความเสย่ี งระดับปานกลาง
11-15 คะแนน อาชพี นน้ั มคี วามเสี่ยงระดับสงู

0-5 6-10 11-15

ขอ้ จำ� กดั : หลักการประเมินความเสี่ยงกลุ่มอาชีพคร้ังน้ีเป็นการประเมินเชิงคุณภาพ
จึงเหมาะท่ีจะน�ำไปใช้ในการประเมินความเสี่ยงเบื้องต้น ในการพิจารณาจ�ำเป็นต้องใช้
ข้อมูลอื่น ๆ ร่วมด้วย เพ่ือน�ำไปสู่การบริหารจัดการการป้องกันการระบาดของโรค
ในกลุ่มอาชีพต่าง ๆ ที่มีประสิทธิภาพเกิดความปลอดภัยแก่ผู้ประกอบอาชีพและผู้ท่ี
เกีย่ วขอ้ งให้มากท่สี ดุ ตัวอย่างการประเมนิ ความเส่ียงกลุม่ อาชีพ แสดงดงั ตารางที่ 2-1

แนวปฏิบัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ท่ีปลอดโรคปลอดภยั ส�ำหรบั ผ้ปู ระกอบอาชพี 13
เพ่อื การปอ้ งกันและควบคมุ โรคติดเชื้อไวรสั โคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผอ่ นปรน

14 ตารางท่ี 2-1 Rish matrix ประเมินกลุ่มอาชีพที่เส่ียงต่อการตดิ

แนวปฏบิ ตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ที่ปลอดโรคปลอดภยั สำ� หรับผู้ประกอบอาชพี อุบตั ิการณ์ โอกาสในการท่ี คว
เพ่อื การป้องกันและควบคมุ โรคตดิ เชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน ของโรค จะเกดิ การแพร่ มา

เช้อื ในขณะ
ปฏบิ ัตงิ าน

อาชพี 0 = ไมม่ ี 0 = ไม่มี 0=
3 = มี 1 = น้อย 1=
พนักงานรา้ นเสรมิ สวย 2 = ปานกลาง 2=
พนักงานขบั แท็กซี่/ 0 3 = มาก 3=
รถโดยสาร 3
พนกั งานสถานบันเทงิ 2
พนกั งานสนามมวย 3
พนกั งานทำ� ความสะอาด 3 3
3
2
3
1

ดเชอื้ โรคติดเช้ือไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19)

วามยากง่ายของ ประชาชนมี ความยากง่ายของ ระดับ
าตรการปอ้ งกัน ความกังวล การตดิ ตามในการ ความเส่ยี ง
หรือตระหนัก เฝา้ ระวัง ติดตาม
ไม่ยาก ถงึ ความไม่ ปานกลาง
ยากเล็กน้อย ปลอดภัย สอบสวนโรค สงู
ยากพอสมควร ในอาชพี น้ี
ยากมาก 0 = ไม่มี 0 = ไม่ยาก
1 = นอ้ ย 1 = ยากเลก็ นอ้ ย
2 2 = ปานกลาง 2 = ยากพอสมควร
2 3 = มาก 3 = ยากมาก

2 1
0
3

3 3 2 สูง
3 3 3 สงู
2 0 1 ตำ�่

อบุ ตั ิการณ์ โอกาสในการท่ี คว
ของโรค จะเกดิ การแพร่ มา

แนวปฏิบตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทีป่ ลอดโรคปลอดภัยสำ� หรับผู้ประกอบอาชีพ 0 = ไมม่ ี เชอื้ ในขณะ
เพ่อื การปอ้ งกันและควบคมุ โรคติดเชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผ่อนปรน 3 = มี ปฏิบัตงิ าน

อาชีพ 3 0 = ไมม่ ี 0=
3 1 = นอ้ ย 1=
พนกั งานผูค้ มุ เรือนจำ� 2 = ปานกลาง 2=
พนักงานขาย 0 3 = มาก 3=
ในหา้ งสรรพสินคา้ / 0
minimart/ร้านคา้ ต่างๆ 2
คนขบั มอเตอรไ์ ซด์รับจ้าง
พนักงานในส�ำนกั งาน 2
ใหบ้ รกิ ารประชาชน
เช่น ธนาคาร สถานตี ำ� รวจ 1
ขายบตั รโดยสาร ฯลฯ 2

15

วามยากง่ายของ ประชาชนมี ความยากงา่ ยของ ระดับ
าตรการปอ้ งกนั ความกงั วล การตดิ ตามในการ ความเสยี่ ง
หรือตระหนัก เฝา้ ระวัง ตดิ ตาม
ไมย่ าก ถงึ ความไม่ ปานกลาง
ยากเล็กนอ้ ย ปลอดภยั สอบสวนโรค ปานกลาง
ยากพอสมควร ในอาชพี น้ี
ยากมาก 0 = ไมม่ ี 0 = ไมย่ าก
1 = นอ้ ย 1 = ยากเล็กนอ้ ย
3 2 = ปานกลาง 2 = ยากพอสมควร
2 3 = มาก 3 = ยากมาก

1 0
0
3

2 1 1 ต�ำ่
1 1 1 ตำ�่

16 อุบตั ิการณ์ โอกาสในการท่ี คว
ของโรค จะเกดิ การแพร่ มา
แนวปฏบิ ตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ที่ปลอดโรคปลอดภยั สำ� หรับผู้ประกอบอาชพี
เพ่อื การป้องกันและควบคมุ โรคตดิ เชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน เชือ้ ในขณะ
ปฏิบัติงาน

อาชีพ 0 = ไมม่ ี 0=
1 = น้อย 1=
0 = ไม่มี 2 = ปานกลาง 2=
3 = มี 3 = มาก 3=

พนักงานส่งของ (delivery) 0 1
พนักงานบรษิ ทั / 3
สถานประกอบการ 2
พนักงานบนเคร่อื งบิน 3
พนกั งานร้านอาหาร/ 3 3
คนขายอาหาร 2

วามยากงา่ ยของ ประชาชนมี ความยากง่ายของ ระดบั
าตรการป้องกนั ความกังวล การติดตามในการ ความเส่ียง
หรือตระหนัก เฝ้าระวงั ตดิ ตาม
ไมย่ าก ถึงความไม่ ต่�ำ
ยากเล็กน้อย ปลอดภัย สอบสวนโรค ปานกลาง
ยากพอสมควร ในอาชีพน้ี
ยากมาก 0 = ไม่มี 0 = ไม่ยาก
1 = น้อย 1 = ยากเลก็ นอ้ ย
1 2 = ปานกลาง 2 = ยากพอสมควร
1 3 = มาก 3 = ยากมาก

3 1
0
2

2 3 0 สงู
2 2 2 สูง

อบุ ตั ิการณ์ โอกาสในการท่ี คว
ของโรค จะเกิดการแพร่ มา

แนวปฏิบตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทีป่ ลอดโรคปลอดภัยสำ� หรับผู้ประกอบอาชีพ เชอื้ ในขณะ
เพ่อื การปอ้ งกันและควบคมุ โรคติดเชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผ่อนปรน ปฏบิ ัตงิ าน

อาชีพ 0 = ไมม่ ี 0=
1 = นอ้ ย 1=
0 = ไม่มี 2 = ปานกลาง 2=
3 = มี 3 = มาก 3=

พนักงานท่ตี อ้ งท�ำงานติดตอ่ 3 2
กับตา่ งประเทศ เชน่
สนามบนิ ไกดท์ ัวร์

จากตารางท่ี 2-1 เปน็ ตัวอย่างกลมุ่ อาชพี ทย่ี งั ไมไ่ ด้ครอบคลมุ
สำ� นกั งานสาธารณสขุ จงั หวดั สามารถนำ� หลกั ารประเมนิ ความเสย่ี
จากอาชีพทั่วไปได้ โดยต้องมีการวิเคราะห์งานเพื่อความปลอดภ
ต่อไป

17

วามยากงา่ ยของ ประชาชนมี ความยากงา่ ยของ ระดับ
าตรการปอ้ งกัน ความกงั วล การตดิ ตามในการ ความเส่ยี ง
หรือตระหนกั เฝา้ ระวงั ติดตาม
ไมย่ าก ถงึ ความไม่ สงู
ยากเลก็ นอ้ ย ปลอดภัย สอบสวนโรค
ยากพอสมควร ในอาชีพนี้
ยากมาก 0 = ไมม่ ี 0 = ไม่ยาก
1 = น้อย 1 = ยากเลก็ นอ้ ย
2 2 = ปานกลาง 2 = ยากพอสมควร
3 = มาก 3 = ยากมาก

3 1

มทุกกลุม่ ทง้ั นี้หนว่ ยงานในพน้ื ท่ี เชน่ ส�ำนักงานป้องกันควบคุมโรค
ยงไปปรบั ใชส้ ำ� หรบั ประเมนิ กลมุ่ อาชพี ทมี่ คี วามจำ� เพาะ แตกตา่ งไป
ภัย และก�ำหนดมาตรการควบคุมความเส่ียงที่จะกล่าวในบทท่ี 3

บรรณานกุ รม

กระทรวงสาธารณสุข. (2563). คู่มือการปฏิบัติตามมาตรการผ่อนปรนกิจการและ
กิจกรรมเพ่ือป้องกันการแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 (ฉบับวันท่ี 2 พฤษภาคม
พ.ศ. 2563). (พิมพ์คร้งั ท่ี 1). สำ� นักพิมพ์อกั ษรกราฟฟิคแอนดด์ ีไซน.์ กทม.

Safety and Health Topics | COVID-19 - Control and Prevention. Occupa-
tional Safety and Health Administration: [Internet]. [Accessed 1 Apr
2020]. Available at : https://www.osha.gov/SLTC/covid-19/controlpre-
vention.html.

Covid19 - Standard Operating Procedures. UNHAS ROSS: [Internet].
[Accessed 1 Apr 2020]. Available at : https://web.tresorit.com/l#lcx-
TIn_-TjL4bO1M9x5h2g.

18 แนวปฏิบตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ที่ปลอดโรคปลอดภยั สำ� หรับผูป้ ระกอบอาชพี
เพ่อื การป้องกนั และควบคมุ โรคตดิ เชอื้ ไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผ่อนปรน

บทท่ี 3

หลกั การวเิ คราะหง์ าน
เพือ่ ความปลอดภัยและการควบคมุ

ความเสยี่ งจากการท�ำงาน

3.1 หลกั การวิเคราะหง์ านเพอ่ื ความปลอดภัย

การวเิ คราะหง์ านเพื่อความปลอดภยั (Job Safety Analysis : JSA หรือ Job
Hazard Analysis : JHA) เป็นเทคนิคท่ีเน้นวิเคราะห์หาอันตรายท่ีเกี่ยวข้องระหว่าง
ผปู้ ฏิบัติงาน วธิ ีการปฏบิ ตั ิงาน เครอื่ งมอื เครือ่ งจกั ร/อปุ กรณท์ ่ีใช้ และสภาพแวดลอ้ ม
ของการปฏิบัติงานนั้น ๆ เพ่ือน�ำสู่ขั้นตอนการขจัดหรือลดความเสี่ยงจนท�ำให้ผู้ปฏิบัติ
งานทำ� งานได้อย่างปลอดภยั
การวิเคราะห์งานเพ่ือความปลอดภัย เป็นกิจกรรมเร่ิมต้นของการบริหารจัดการ
งานด้านความปลอดภัยท่ีท�ำให้การก�ำหนดมาตรต่าง ๆ เหมาะสมกับสภาพอันตราย
ท่ีมีอยู่จริง ช่วยก�ำหนดวิธีการท�ำงานที่มีประสิทธิภาพ และการจัดการสภาพแวดล้อม
การทำ� งานทปี่ ลอดภยั ขนึ้ ชว่ ยทำ� ใหห้ วั หนา้ งาน หรอื ผปู้ ฏบิ ตั งิ านไดเ้ รยี นรแู้ ละมสี ว่ นรว่ ม
เก่ยี วกบั วธิ ีการปฏิบัติงาน อนั ตรายทีแ่ ฝงมากบั กระบวนการท�ำงาน และมาตรการขจัด
หรอื ลดอนั ตรายนัน้ ๆ

แนวปฏิบัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ที่ปลอดโรคปลอดภัยส�ำหรับผปู้ ระกอบอาชพี 19
เพ่ือการปอ้ งกนั และควบคมุ โรคติดเชื้อไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน

ขัน้ ตอนการวิเคราะห์งานเพ่อื ความปลอดภยั ประกอบด้วย
3.1.1 การคัดเลือกงานทจ่ี ะทำ� การวิเคราะห์
คดั เลอื กงานทม่ี ีโอกาสเกิดอันตรายจากการท�ำงาน หรอื อาจ
พิจารณาจากสถติ ิการประสบอันตรายท่ผี ่านมา หรอื เป็นงานใหม่ หรอื
เป็นงานท่ีมีการเปลี่ยนแปลง/ปรับปรุง/เพ่ิมเติม ในส่วนของวิธีการ กิจกรรม หรือ
เครอ่ื งจกั ร/อุปกรณ์ เปน็ ตน้
3.1.2 การจำ� แนกรายละเอยี ดของงานทเ่ี ลอื กมาวเิ คราะหอ์ นั ตราย
เปน็ การจำ� แนกรายละเอยี ดของงานนนั้ ออกเปน็ ขน้ั ตอนยอ่ ย ๆ
โดยท่ัวไปจะเรียงตามล�ำดับข้ันตอนหรือวิธีการท�ำงาน ดังน้ัน
ผู้วิเคราะห์ควรเดินส�ำรวจเบ้ืองต้นก่อนว่า งานท่ีเลือกมาน้ันมี
กระบวนการทำ� งานต้งั แตเ่ รม่ิ ตน้ จนจบอยา่ งไร (cycle of work) เพื่อสามารถแตกงาน
ออกเปน็ ขนั้ ตอนยอ่ ย ๆ ไดอ้ ยา่ งเหมาะสม นอกจากนค้ี วรพจิ ารณาถงึ ผปู้ ฏบิ ตั งิ านวา่ ตอ้ ง
มีการท�ำกิจกรรมอะไรบ้าง อาศัยจากการสังเกตและสอบถามผู้ปฏิบัติงานเพ่ือให้แน่ใจ
และท�ำการจดบันทึกงานแตล่ ะขัน้ ตอน
3.1.3 การวิเคราะห์หาอันตรายท่ีมีอยู่และที่แอบแฝงอยู่ในแต่ละ
ขั้นตอนย่อย
เปน็ ขน้ั ตอนทมี่ คี วามสำ� คญั มาก ตอ้ งใชค้ วามละเอยี ดรอบคอบ
เพราะหากผลการวิเคราะห์ไม่ครอบคลุม ท�ำให้อันตรายต่าง ๆ ยังคง
แอบแฝงอยใู่ นขนั้ ตอนการปฏบิ ตั งิ าน และสง่ ผลใหข้ นั้ ตอนการขจดั หรอื
ลดอนั ตรายมปี ระสทิ ธภิ าพไมเ่ พยี งพอได้ ดงั นน้ั ควรศกึ ษารายงานการสอบสวนอบุ ตั เิ หตุ
ข้อมูลมาตรการความปลอดภัย แนวปฏิบัติงานเพื่อความปลอดภัยที่มีอยู่ร่วมด้วย
เพอ่ื ทำ� ใหก้ ารกำ� หนดมาตรการขจดั หรอื ลดอนั ตรายไมซ่ ำ�้ ซอ้ นกนั วธิ กี ารเกบ็ ขอ้ มลู จงึ อาจ
ใช้การบันทึกภาพ การอัดคลิปวีดีโอเข้ามาช่วย วิธีการวิเคราะห์หาอันตรายสามารถ
ดำ� เนนิ การได้ดังน้ี คอื
1) การสงั เกตวธิ กี ารปฏบิ ตั งิ านของผปู้ ฏบิ ตั งิ าน แลว้ ประเมนิ วา่ มอี ะไรบา้ ง
ท่ีจะท�ำให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพ (เจ็บป่วย) มีอะไรบ้างท่ีท�ำให้เกิดอุบัติเหต ุ

20 แนวปฏิบัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ที่ปลอดโรคปลอดภัยสำ� หรบั ผปู้ ระกอบอาชพี
เพอ่ื การปอ้ งกนั และควบคุมโรคตดิ เชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน

(บาดเจบ็ หรอื ทรพั ยส์ นิ เสยี หาย) หรอื สงิ่ ทที่ ำ� ใหเ้ กดิ อนั ตรายตอ่ สขุ ภาพ (hazards) ไดแ้ ก่
อันตรายด้านกายภาพ (physical hazard) อันตรายด้านเคมี (chemical hazard)
อันตรายด้านชีวภาพ (biological hazard) และการยศาสตร์ (ergonomic) ส�ำหรับ
สงิ่ ทท่ี ำ� ใหเ้ กดิ อบุ ตั เิ หตุ ไดแ้ ก่ การกระทำ� ทไี่ มป่ ลอดภยั (unsafe act) และสภาพแวดลอ้ ม
ในการทำ� งานทไ่ี มป่ ลอดภยั (unsafe condition) โดยการแตง่ กายไมร่ ดั กมุ พน้ื ทปี่ ฏบิ ตั ิ
คับแคบจนเกินไป การท�ำงานลัดข้นั ตอน เป็นตน้
2) การบนั ทกึ ขอ้ มลู อนั ตรายทค่ี น้ พบในแตล่ ะขนั้ ตอน แลว้ ใหส้ อบถามกบั
ผปู้ ฏบิ ัตงิ านอีกครัง้ เพอ่ื ยนื ยนั หรือหาขอ้ มลู เพ่ิมเติม

3.1.4 การพิจารณาหาวิธีการขจัดและลดอันตรายท่ีแฝงอยู่ใน
การทำ� งาน
เป็นการน�ำผลการวิเคราะห์อันตรายในแต่ละขั้นตอนย่อยมา
พิจารณาก�ำหนดมาตรการต่าง ๆ เพื่อป้องกันท่ีสาเหตุ และบรรเทา
ท่ีผลเมอ่ื เกดิ อุบัติเหตขุ ึ้น การพจิ ารณาจำ� เป็นตอ้ งครอบคลมุ และเหมาะสมกับลกั ษณะ
อนั ตรายทเ่ี กดิ ขนึ้ หรอื อาจจะเกดิ ขน้ึ โดยกำ� หนดมาตรการเพมิ่ เตมิ หรอื ปรบั ปรงุ มาตรการ
เดมิ ที่มีอยู่

3.1.5 การจัดทำ� มาตรฐานวิธกี ารท�ำงานอย่างปลอดภัย
เปน็ การน�ำ JSA ทไ่ี ดม้ าพัฒนา โดยการนำ� มาตรการขจัดหรอื
ลดอันตรายต่าง ๆ ท่ีก�ำหนดขึ้นมาเรียบเรียงสอดแทรกไปกับวิธีการ
ปฏบิ ตั งิ านในแต่ละขั้นตอนยอ่ ย เพื่อใหเ้ กดิ การปฏิบตั ิไดจ้ ริง การสอด
แทรกมาตรการตา่ ง ๆ ควรเรม่ิ ตง้ั แตช่ ว่ งกอ่ นปฏบิ ตั งิ าน ขณะปฏบิ ตั งิ าน และหลงั ปฏบิ ตั งิ าน
เนื้อหาของมาตรฐานควรถูกทบทวนให้มั่นใจได้ว่าผู้ปฏิบัติงานสามารถปฏิบัติงานได้
โดยไม่เกิดอันตราย ซึ่งผ่านการทบทวนจากหัวหน้างาน ผู้ปฏิบัติงาน เจ้าหน้าท่ี
ความปลอดภัยในการท�ำงาน ฯลฯ ควรน�ำมาตรฐานวธิ ีการท�ำงานอย่างปลอดภัยไปใช้
หรอื อบรมใหแ้ กพ่ นกั งานและพนกั งานใหม่ ควรสงั เกตการณก์ ารปฏบิ ตั งิ านของพนกั งาน
เปน็ ระยะ ๆ เพอื่ ตดิ ตามวา่ พนกั งานสามารถนำ� ไปปฏบิ ตั งิ านไดจ้ รงิ และปฏบิ ตั ติ ามทรี่ ะบไุ ว้
โดยไม่เกิดอันตราย และควรมีการทบทวนซ�้ำ ถ้าหากยังมีอุบัติเหตุ/อันตรายเกิดขึ้น
เพ่ือหาสาเหตุวา่ มสี ่ิงใดทไี่ ม่สามารถปฏบิ ตั ิตามได้

แนวปฏิบัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทปี่ ลอดโรคปลอดภยั ส�ำหรบั ผู้ประกอบอาชีพ 21
เพอ่ื การปอ้ งกนั และควบคุมโรคติดเชื้อไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน

ส�ำหรับการวิเคราะห์งานเพ่ือความปลอดภัยในกลุ่มอาชีพต่าง ๆ ในกรณี
ผ่อนปรนมาตรการก็ใช้หลกั การเดยี วกนั แต่จะกล่าวเฉพาะอนั ตรายจากการสัมผัสเชื้อ
ไวรสั โคโรนา 2019 เทา่ นนั้ พรอ้ มระบวุ ธิ ปี ฏบิ ตั งิ านเพอ่ื ความปลอดภยั ในแตล่ ะขน้ั ตอน
ตวั อยา่ งการวเิ คราะหง์ านเพอื่ ความปลอดภยั สำ� หรบั อาชพี ตา่ ง ๆ หลงั ผอ่ นปรนมาตรการ
เพ่อื ปอ้ งกนั โรคติดเชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 ได้กลา่ วรายละเอียดไว้ในบทที่ 4

3.2 หลักการควบคมุ ความเส่ียงจากการทำ� งานกรณกี ารระบาด
ของโรคตดิ เชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019
การควบคุมความเสี่ยงตามล�ำดับช้ันหรือมาตรการการควบคุมความเส่ียงท่ีเกิด
ขนึ้ ในกระบวนการท�ำงาน (The hierarchy of control measures) ประกอบดว้ ย
3.2.1 การขจัด (elimination) เปน็ วธิ กี ารควบคุมทีม่ ีประสิทธภิ าพมากทส่ี ดุ
เพอื่ ลดหรอื ขจดั ความเสย่ี งอันตรายทเ่ี กิดข้นึ กรณโี รคติดเชอ้ื ไวรัสโคโรนา 2019 ได้แก่

การใหว้ คั ซนี เพอ่ื กำ� จดั เชอ้ื ซงึ่ ปจั จบุ นั อยรู่ ะหวา่ งการพฒั นา
วคั ซนี จงึ ยงั ไมม่ วี คั ซนี กำ� จดั เชอื้ โรคน้ี อยา่ งไรกต็ ามองคก์ าร
อนามยั โลกไดก้ ลา่ วไวว้ า่ ยงั ไมส่ ามารถรบั ประกนั ไดว้ า่ วคั ซนี
จะปอ้ งกนั โรคได้ 100%

3.2.2 การแทนที่ (substitution) เปน็ การปรับเปลีย่ น
วัสดุหรือกระบวนการท�ำงานด้วยสิ่งท่ีมีอันตรายน้อยกว่า ได้แก่
การให้ยารักษาต่าง ๆ ในผู้ป่วยท่ีติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019
เพอ่ื ลดอตั ราการเสียชีวิต

22 แนวปฏบิ ตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ท่ีปลอดโรคปลอดภัยสำ� หรบั ผูป้ ระกอบอาชพี
เพอ่ื การปอ้ งกันและควบคมุ โรคตดิ เชื้อไวรสั โคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผอ่ นปรน

3.2.3 ทางวศิ วกรรม (engineering) โดยการออกแบบการตดิ ตง้ั อปุ กรณเ์ พอื่
ลดอนั ตราย ไดแ้ ก่
การตดิ ตง้ั ระบบระบายอากาศ (exhaust
ventilation system) แบบต่าง ๆ รวมไปถงึ ระบบ
ห้องแยกผู้ป่วยติดเชื้อทางอากาศท่ีควบคุมสภาวะ
อากาศภายในหอ้ งเตม็ รูปแบบ (Airborne Infection
Isolation Room: AIIR) การตดิ ตั้งฉาก กระจก หรอื พลาสตกิ กัน้ ระหวา่ งผใู้ หบ้ ริการ
และผู้รับบริการในสถานท่ีท�ำงานที่ให้บริการประชาชนจ�ำนวนมาก เช่น ธนาคาร
ส�ำนกั งานตา่ ง ๆ เป็นต้น
3.2.4 การบรหิ ารจดั การ (administration) หมายถงึ มาตรการเพื่อช่วยลด
การสัมผัสความเสี่ยงที่ก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพ โดยหน่วยงานควรมีการก�ำหนด
นโยบายในการป้องกันโรคติดเชื้อฯ ก�ำหนดเวลาท�ำงาน หรือจำ� นวนช่ัวโมงการท�ำงาน
ของผ้ปู ฏบิ ตั ิงาน เชน่ การส่งเสริมการท�ำงานที่บา้ น การใช้เทคโนโลยชี ว่ ยในการทำ� งาน
ท่ีบ้าน การจดั ทำ� แผนตอ่ เน่ืองทางธุรกิจ (Business Continuity Plans: BCM) การแต่ง

ตงั้ ผจู้ ดั การแผน BCM การจดั ทำ� สอื่ ปา้ ยเตอื นตา่ ง ๆ
เพอื่ ปอ้ งกนั โรค การคดั กรองกลมุ่ เสยี่ ง การฝกึ อบรม
ใหผ้ ปู้ ฏบิ ตั งิ านกอ่ นเข้าท�ำงาน เช่น การใช้อุปกรณ์
คุม้ ครองความปลอดภยั ส่วนบุคคลต่าง ๆ เป็นต้น

3.2.5 การสวมใสอ่ ปุ กรณค์ มุ้ ครองความปลอดภยั สว่ นบคุ คล
(Personal Protective Equipment: PPE) คอื อปุ กรณ์ หรอื เครอื่ ง
แตง่ กายทใ่ี ชข้ ณะปฏบิ ตั งิ าน เพอ่ื ปกปอ้ งรา่ งกายจากความเสย่ี งอนั ตราย
เช่น หน้ากากอนามยั หน้ากาก N-95 ถงุ มือ ทคี่ รอบตา แวน่ ตา เปน็ ตน้
โดยทั่วไปมาตรการควบคุมความเสี่ยง โดยการใช้ PPE ถือว่าเป็น
มาตรการที่มีประสิทธิภาพต�่ำสุด ผู้ปฏิบัติงานจึงควรใช้เสริมกับ

แนวปฏบิ ัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ท่ปี ลอดโรคปลอดภัยสำ� หรบั ผปู้ ระกอบอาชพี 23
เพอื่ การปอ้ งกันและควบคมุ โรคตดิ เชอ้ื ไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผ่อนปรน

มาตรการควบคุมอ่ืนๆ เพ่ือลดการสัมผัสกับความเส่ียงให้เหลือน้อยท่ีสุด แต่กรณีการ
ระบาดของโรคตดิ เชอ้ื ไวรัสโคโรนา 2019 มาตรการน้มี ีความส�ำคัญและไดน้ �ำมาใชเ้ ป็น
มาตรการแรก ๆ ในการด�ำเนนิ งาน เนอ่ื งจากสามารถดำ� เนินการไดอ้ ย่างรวดเร็ว และ
ปรับใช้ได้กับทุกกล่มุ อาชีพ
การควบคมุ ความเสยี่ งจากการทำ� งานนนั้ คงตอ้ งอาศยั หลาย ๆ วธิ รี ว่ มกนั
สำ� หรบั การควบคมุ ความเสย่ี งจากโรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 ระยะสน้ั นนั้ มงุ่ เนน้ การ
ควบคมุ ความเสย่ี งดว้ ยการบรหิ ารจดั การ และการสวมใสอ่ ปุ กรณค์ มุ้ ครองความปลอดภยั
สว่ นบคุ คล สว่ นระยะยาวคงตอ้ งนำ� มาตรการอนื่ ๆ มาใชเ้ พอ่ื ใหเ้ กดิ ประสทิ ธภิ าพในการ
ควบคมุ ความเส่ยี งสงู สุด สรปุ แนวคิดการควบคุมความเสย่ี งดงั ภาพท่ี 3-1

efMfeocstitve Hierarchy of Controls tPhheyhsaiczaallrydremove

Elimination

Substitution tRheephlaaczeard

EnCgoinnetreorlisng fIsroomlattehePehoapzlaerd

AdmCoinnistrtoralstive Change the way
people work
PPE PPerorsteocntatlhPerowtoerckteivrewEitqhuipment

effLeocwtive Elimination

ภาพที่ 3-1 ลำ� ดับข้นั การควบคุมความเสี่ยงจากการท�ำงาน

24 แนวปฏิบตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ท่ีปลอดโรคปลอดภยั ส�ำหรบั ผู้ประกอบอาชพี
เพ่ือการปอ้ งกันและควบคมุ โรคติดเช้ือไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน

3.3 ตัวอย่างการควบคมุ ความเส่ยี งเพ่ือป้องกันโรคตดิ เชอ้ื ไวรัสโคโรนา 2019
ในกลมุ่ อาชพี ต่าง ๆ ของต่างประเทศ

3.3.1 อาชีพกอ่ สรา้ ง (ข้อก�ำหนดของประเทศแคนาดา)
การป้องกันตวั เองและผอู้ น่ื
• ด�ำเนินการตามแนวทางปฏิบัติท่ีปลอดภัย หากผู้ปฏิบัติงานรู้สึกไม่
ปลอดภยั ให้แจง้ ผคู้ วบคุมงาน หรอื คณะกรรมการสุขภาพและความปลอดภยั ทนั ที
• หากพบวา่ ปว่ ยใหห้ ยุดอย่บู า้ น และแจ้งสาธารณสขุ ทนั ที
• สวมถงุ มือ และหา้ มสัมผสั ใบหนา้
• ล้างมอื ก่อนเข้าท�ำงาน กอ่ นรับประทานอาหาร เคร่ืองด่มื หลังเข้าห้อง
สว้ ม และก่อนเลกิ งาน
• ห้ามใช้ PPE โทรศัพท์มอื ถอื บุหร่ี รว่ มกัน
• หา้ มบว้ นน�้ำลายบนพ้นื
สขุ าภบิ าลในพนื้ ทที่ �ำงาน
• จัดใหม้ อี า่ งมอื ล้างมอื และสบ่ใู นบริเวณท�ำงาน
• กรณีส�ำนกั งานทำ� ความสะอาดพ้นื ผิว จดุ สัมผัสตา่ ง ๆ รวมทัง้ อุปกรณ์
ท่มี กี ารใช้รว่ มกนั เชน่ โทรศพั ท์ ดว้ ยนำ้� ยาฆ่าเชอื้ เช่น แอลกอฮอล์ 70% ขึน้ ไป หรอื
น�้ำยาฆ่าเชือ้ อน่ื ๆ ทกุ วนั
• มอบหมายพนักงานขับรถประจ�ำพาหนะ หากต้องใช้พาหนะร่วมกัน
ต้องท�ำความสะอาดกอ่ นการเปล่ยี นคนขบั ทกุ คร้งั

แนวปฏบิ ัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ท่ปี ลอดโรคปลอดภัยสำ� หรับผู้ประกอบอาชีพ 25
เพือ่ การปอ้ งกนั และควบคมุ โรคติดเช้ือไวรสั โคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผ่อนปรน

การจดั การในพน้ื ท่ีท�ำงาน
• ลดจำ� นวนลกู จ้างท่ีตอ้ งมาท�ำงานพร้อมกนั เพอื่ ลดความแออัด
• ลกู จา้ งตอ้ งแจง้ การมาปฏบิ ตั งิ านทกุ วนั หากพบวา่ ปว่ ยตอ้ งหยดุ งานทนั ที
• ลดการสัมผัส กรณีลูกจ้างต้องเซ็นชื่อก่อนเข้างาน แยกปากกา หรือ
มีหวั หนา้ งานเช็คจำ� นวนเพยี งคนเดยี ว
• ลดการสัมผัส กระดาษ หรือเอกสารต่าง ๆ ใช้วิธีการส่งทาง
อิเล็คทรอนกิ ส์แทน
• ควบคมุ การยา้ ย site งานอย่างระมดั ระวัง เชน่ การย้ายนัง่ ร้าน
• จัดท�ำทางเดนิ ทค่ี �ำนงึ ถงึ ระยะหา่ งทางสงั คม เช่น แยกบนั ไดข้นึ และ
บนั ไดลง ใหช้ ดั เจน
• หากจ�ำเป็นต้องประชุม ด�ำเนินการในพื้นท่ีขนาดใหญ่ ค�ำนึงถึงระยะ
ห่างทางสงั คม ข้นั ต�ำ่ 2 เมตร

การจัดการลูกจา้ ง
• กำ� หนดจำ� นวนลกู จา้ ง 3-4 คน ตอ่ 1000 ตารางฟตุ หรอื ลกู จา้ ง 10 คน
ต่อ 10,000 ตารางฟตุ
• กำ� หนดกลุ่มทำ� งาน กลมุ่ ใหญ่ 5 คน กลุ่มเล็ก 3 คน
• สวม PPE เชน่ หน้ากาก กระบังหนา้ ถงุ มือ เสอ้ื แขนยาว ตามความ
เหมาะสม และฝึกอบรมการสวม PPE
• ฝึกอบรมลูกจ้างในการท�ำงานอย่างปลอดภัย เมื่อเปล่ียนงานทุกครั้ง
เช่น การใชเ้ ครอ่ื งมอื โรค การปฐมพยาบาล เปน็ ตน้
• ปรบั การทำ� งาน เชน่ เพม่ิ กะ เพ่อื ลดความหนาแน่นลกู จา้ ง

26 แนวปฏบิ ตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทป่ี ลอดโรคปลอดภยั ส�ำหรบั ผู้ประกอบอาชพี
เพ่ือการป้องกันและควบคมุ โรคตดิ เช้ือไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน

3.3.2 อาชพี ขนสง่ (ขอ้ กำ� หนดของประเทศแคนาดา)
การป้องกนั ตนเองและผู้อ่นื
• ด�ำเนินการตามแนวทางปฏิบัติท่ีปลอดภัย หากผู้ปฏิบัติงานรู้สึกไม่
ปลอดภัยใหแ้ จง้ ผู้ควบคมุ งาน หรอื คณะกรรมการสขุ ภาพและความปลอดภัยทนั ที
• ฝกึ การปฏบิ ัตริ ะยะห่างทางสงั คมอย่างน้อย 2 เมตร
• หากพบวา่ ป่วยให้หยุดอยูบ่ า้ น และแจ้งสาธารณสุขทนั ที
• ล้างมอื กอ่ นเขา้ ทำ� งาน ก่อนรับประทานอาหาร เครือ่ งด่ืม หลังเข้าหอ้ ง
ส้วม และก่อนเลกิ งาน
• ห้ามใช้ PPE โทรศัพท์มือถอื บหุ รี่ รว่ มกัน
บนถนน
• ขับรถตามความเร็วท่ีก�ำหนดถึงแม้ถนนจะโล่ง พักผ่อนอย่างเพียงพอ
ทั้งร่างกายและจติ ใจกอ่ นขับรถ
• มีเจลแอลกอฮอล์ 70% ในพาหนะทีข่ ับ
• ใช้ easy pass กรณีขึน้ ทางด่วน เพือ่ ลดการสัมผัสธนบัตร หรือเหรียญ
• ทำ� ความสะอาดพาหนะ พืน้ ผิว จดุ สัมผัสตา่ ง ๆ เก้าอี้ มอื จบั พวงมาลยั
คอนโซล ฯลฯ ด้วยนำ�้ ยาฆา่ เชื้อ เชน่ แอลกอฮอล์ 70% ข้นึ ไป หรือนำ้� ยาฆา่ เชือ้ อ่ืน ๆ
ทุกวัน
• หากตอ้ งพักในโรงแรม ความสะอาด พ้นื ผิว จุดสมั ผสั ตา่ ง ๆ เชน่ โต๊ะ
เกา้ อี้ เตยี ง ในหอ้ งพัก ดว้ ยแอลกอฮอล์ 70% ข้นึ ไป
• อาบน�้ำ และเปลยี่ นเสอื้ ผา้ ทกุ วัน
• หยดุ ตรงจดุ พกั รถเท่าที่จำ� เปน็

แนวปฏิบตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทีป่ ลอดโรคปลอดภยั ส�ำหรบั ผู้ประกอบอาชีพ 27
เพื่อการปอ้ งกันและควบคุมโรคติดเชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน

จุดพกั รถ
• พยายามไม่ออกนอกรถ ถ้าไม่จ�ำเป็น ด�ำเนินการต่าง ๆ เช่น การย่ืน
เอกสารจากในรถ
• รักษาระยะหา่ งทางสังคม ไมจ่ ับมอื
• ล้างมอื บอ่ ย ๆ โดยเฉพาะเมื่ออยู่ในท่ีสาธารณะ
การบริหารจัดการ
• มอบหมายพนกั งานขับรถประจำ� พาหนะเท่าทีจ่ ะดำ� เนินการได้
• สอื่ สารนโยบาย และแนวปฏบิ ตั ติ า่ ง ๆ ใหก้ บั พนกั งานขบั รถตลอดเวลา
เชน่ การปว่ ย จ�ำนวนชว่ั โมงการท�ำงาน การสนบั สนนุ PPE รวมทงั้ สอื่ สารให้กับลกู คา้
ท่มี าใชบ้ ริการ
• ตดิ ต่อลูกค้าผา่ น โทรศพั ท์ หรอื ระบบออนไลน์
• สอื่ สารชอ่ งทางตา่ ง ๆ ในการดำ� เนนิ การ เชน่ การปว่ ยระหวา่ งเดนิ ทาง/ขบั รถ
• ฝกึ อบรมพนกั งานขับรถ เชน่ หลักการใช้ PPE การดูแล และขอ้ จ�ำกดั
การใช้ PPE ตา่ ง ๆ เปน็ ต้น

3.3.3 ร้านค้าปลีก (ข้อก�ำหนดของเขตบริหารพิเศษฮ่องกงแห่งสาธารณรัฐ
ประชาชนจนี )
ความสะอาดและระบบระบายอากาศ
• ทำ� ความสะอาดพืน้ ผวิ ท่เี สีย่ งตอ่ การปนเปื้อน เชน่ ชัน้ วางสนิ คา้ โตะ๊ ที่
รับช�ำระเงนิ พน้ื อยา่ งนอ้ ยวนั ละ 2 ครงั้ ด้วยผงซักฟอกและนำ้� เปลา่ และกรณพี ื้นผวิ
โลหะใช้ แอลกอฮอล์ 70% ข้นึ ไป

28 แนวปฏิบัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทีป่ ลอดโรคปลอดภัยส�ำหรบั ผู้ประกอบอาชีพ
เพ่อื การปอ้ งกนั และควบคมุ โรคตดิ เช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผ่อนปรน

• วางเจลแอลกอฮอล์70%ขนึ้ ไปทปี่ ระตทู างเขา้ สำ� หรบั ลกู คา้ และผปู้ ฏบิ ตั งิ าน
• ขยะตา่ ง ๆ ท้งิ ในภาชนะปดิ และมดั ปากถุงให้แน่นกอ่ นส่งกำ� จัดทุกวัน
• ปรบั ปรงุ ระบบระบายอากาศ และมกี ารควบคมุ จำ� นวนลกู คา้ ไมใ่ หแ้ นน่ รา้ น
• ตดิ โปสเตอรข์ อ้ แนะนำ� ตา่ ง ๆ ในการปอ้ งกนั โรคตดิ เชอื้ โควดิ -19 บรเิ วณ
ที่ลกู ค้าสามารถอา่ นได้ เช่น บริเวณห้องสุขา
การคัดกรองลูกค้า
• ผู้ปฏิบัติงานเช็คอุณหภูมิก่อนเข้าท�ำงาน หากมีอาการ ไข้ อ่อนเพลีย
ไอแหง้ ๆ หายใจเหนอื่ ย ให้สวมหน้ากากอนามัย หยุดงานและไปพบแพทยท์ นั ที
• ผปู้ ฏบิ ตั งิ านสวมหนา้ กากอนามยั หลกี เลย่ี งการสมั ผสั รา่ งกาย การจบั มอื
สขุ ลักษณะ
• พักผอ่ นอย่างเพียงพอ รบั ประทานอาหารที่มีประโยชน์ ออกก�ำลงั กาย
สม่�ำเสมอ หลีกเลี่ยงการดืม่ แอลกอฮอล์ และสูบบุหร่ี
• จัดรอบการพักรบั ประทานอาหาร
• ลา้ งมอื บอ่ ย ๆ ดว้ ยสบู่ ถอู ยา่ งนอ้ ย 20 วนิ าที หรอื แอลกอฮอล์ 70-80%
การยืดหย่นุ การท�ำงาน
• อนญุ าตใหพ้ นักงานทำ� งานท่ีบา้ นได้
• วางระบบonlinestoreและประชาสมั พนั ธ์ลดราคาหรอื aftersalesupport

สรุป เมื่อวิเคราะห์งานเพ่ือความปลอดภัยแล้วจะต้องเสนอแนะมาตรการควบคุม
ความเส่ียงควบคู่ไปด้วย โดยการป้องกัน ควบคุมโรคโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019
จำ� เปน็ ตอ้ งมกี ารวเิ คราะหก์ ระบวนการทำ� งานในแตล่ ะขน้ั ตอนวา่ มคี วามเสยี่ งตรงจดุ ไหน
จากนน้ั เสนอแนะมาตรการควบคมุ ความเสยี่ งตามหลกั การควบคมุ ความเสย่ี งตามลำ� ดบั
ช้ัน ตวั อยา่ งการวเิ คราะหง์ านเพอ่ื ความปลอดภยั ทเี่ สนอวธิ ปี รบั การทำ� งานสำ� หรบั อาชพี
ตา่ ง ๆ ท้ังหมด 19 อาชพี หลังผอ่ นปรนมาตรการเพ่อื ป้องกนั โรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา
2019 ได้กล่าวรายละเอียดไว้ในบทท่ี 4

แนวปฏบิ ตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทป่ี ลอดโรคปลอดภยั ส�ำหรบั ผ้ปู ระกอบอาชีพ 29
เพื่อการป้องกนั และควบคุมโรคติดเช้ือไวรสั โคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผ่อนปรน

บรรณานกุ รม

กรมควบคมุ โรค. ส�ำนกั โรคจากการประกอบอาชีพและส่ิงแวดล้อม. (2554). คู่มือการ
ประเมนิ ความเสย่ี งจากการทำ� งานของบคุ ลากรในโรงพยาบาล (ฉบบั ปรบั ปรงุ แกไ้ ข
พ.ศ. 2554). (พิมพ์ครั้งท่ี 3). กรุงเทพ. โรงพิมพ์ชุมชนสหกรณ์การเกษตรแห่ง
ประเทศไทย.

อมุ ารตั น์ ศริ จิ รญู วงศ.์ (2554). การวเิ คราะหง์ านเพอ่ื ความปลอดภยั : เทคนคิ ชบี้ ง่ อนั ตราย
เพอ่ื ปอ้ งกนั อบุ ตั เิ หตจุ ากงาน Job Safety Analysis (JSA): Hazard Identification
Technique for Work Accident Prevention. วารสาร มฉก.วิชาการ. 14(28),
233-245.

American Society of Safety Professionals (ASSP). How to Apply the Hierarchy
of Controls in a Pandemic. [Internet]. [Accessed 20 may 2020].
Available at: https://www.assp.org/news-and-articles/2020/03/31/
how-to-apply-the-hierarchy-of-controls-in-a-pandemic>

Canadian Center for Occupational Health and Safety (CCOHS). Pandemic
(COVID-19) TipSheets: Pandemic guidance for higher-risk and essential
occupations and industries. [Internet]. [Accessed 25 may 2020].
Available at: https://www.assp.org/news-and-articles/2020/03/31/
how-to-apply-the-hierarchy-of-controls-in-a-pandemic>

Occupational Safety & Health Council (OSHC). COVID-19 OSH Information
Pack. [Internet]. [Accessed 25 may 2020]. Available at: http://www.
oshc.org.hk/eng/main/hot/infection_ctrl/>

30 แนวปฏิบัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทป่ี ลอดโรคปลอดภัยสำ� หรับผปู้ ระกอบอาชีพ
เพื่อการปอ้ งกนั และควบคุมโรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผ่อนปรน

บทที่ 4

ตวั อย่างการวิเคราะหง์ านเพ่อื เสนอวธิ ีปรับการทำ� งาน
ส�ำหรบั ผูป้ ฏบิ ัตงิ านอาชีพต่าง ๆ

ในการปอ้ งกันโรคติดเช้อื ไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19)

ประเภทกจิ การทแ่ี บง่ ตามความเสย่ี งในการดำ� เนนิ กจิ กรรมตา่ ง ๆ ตามแผนแนวทาง
การผ่อนปรน ในภาคธุรกจิ ตา่ ง ๆ ของศนู ย์บริหารสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของโรค
ตดิ เชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 (ศบค.) แบง่ ออกมาเป็น 4 กลุ่มใหญ่ ประกอบดว้ ย

กลุม่ ที่ 1 สีขาว (ได้รับขอ้ ยกเวน้ ) คือ กจิ การหรือสถาน
ประกอบการขนาดเล็ก ที่อยู่ในที่โล่งแจ้งมีลักษณะเป็น
หาบแร่ แผงลอย หรอื ขายอาหารบนทางเดนิ สถานทร่ี วม
ร้านค้าขนาดเล็ก เช่น ตลาดสด ตลาดนัด ตลาดอาหาร
ถนนคนเดนิ สวนสาธารณะ

กล่มุ ที่ 2 สเี ขียว (ความเสี่ยงต่ำ� ) คือ กจิ การหรอื สถาน
ประกอบการขนาดเล็ก ติดแอร์ หรอื ไมต่ ิดแอร์ ไม่มกี าร
สมั ผัสตัว เชน่ ร้านขายหนงั สือ รา้ นขายเส้ือผ้า รา้ นขาย
ของทั่วไป ร้านขายวัสดุก่อสร้าง สวนดอกไม้ สวน
พฤกษศาสตร์ สนามออกกำ� ลงั กายกลางแจง้ ลานกฬี า เชน่
สนามเทนนสิ

แนวปฏิบตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ท่ีปลอดโรคปลอดภัยสำ� หรับผูป้ ระกอบอาชพี 31
เพื่อการปอ้ งกนั และควบคุมโรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผ่อนปรน

กลมุ่ ที่ 3 สเี หลอื ง (ความเสยี่ งปานกลาง) กจิ การขนาดใหญ่
เช่น ห้างสรรพสินค้า ร้านค้า คอมมูนิต้ีมอลล์ กิจการ
ขนาดเลก็ ตดิ แอร์ มกี ารสมั ผสั ตัว เชน่ รา้ นทำ� ผม คลินกิ
ความงาม คลินิกแพทย์ คลินิกท�ำฟัน สถานกีฬาบาง
ประเภท มีพ้ืนที่ห่างกันทม่ี กี ารระบายอากาศ เชน่ สนาม
แบดมนิ ตัน สระว่ายน้�ำ
กลมุ่ ที่ 4 สแี ดง (ความเส่ยี งสูง) คือ กจิ การขนาดเล็กติด
แอรห์ รอื นงั่ อยกู่ บั ทน่ี าน ๆ เชน่ รา้ นเกมส์ รา้ นอนิ เตอรเ์ นต็
สถานประกอบการมลี กั ษณะทผี่ ใู้ ชบ้ รกิ ารตอ้ งนงั่ นานเปน็
เวลา 1-2 ช่งั โมง เช่น โรงภาพยนตร์ โรงละคร ร้านนวด
กิจการท่ีมีการชุมชนจ�ำนวนมาก อยู่ในสถานท่ีปิด เช่น
ศูนยก์ ารแสดงสนิ ค้า ศนู ย์ประชุม หอ้ งจดั เลีย้ งขนาดใหญ่
กิจการท่ีชักน�ำให้มีการเคลื่อนท่ีของคนข้ามพื้นที่ เช่น
คนกวดวิชา กิจการที่มีหลักฐานว่าเป็นเหล่งแพร่เชื้อ
เนอ่ื งจากมพี นื้ ทป่ี ดิ อากาศไมถ่ า่ ยเท มกี จิ กรรมการสง่ เสยี ง
ตะโกนเชยี ร์ เชน่ ผบั บาร์ คาราโอเกะ สนามมวย โรงเรยี น
สอนมวย สนามกีฬาในห้องแอร์

ศบค. จะมีการประชุมและประกาศแนวทางการดำ� เนินงานของกจิ การแต่ละกลมุ่
และประเมนิ ผลการดำ� เนนิ งานทเี่ ปน็ ไปไดใ้ นทางปฏบิ ตั ิ กอ่ นทจี่ ะมกี ารผอ่ นปรนกจิ การ
ที่มคี วามเสี่ยงเพ่ิมขึ้นเป็นระยะ ๆ
เพือ่ เปน็ ขอ้ เสนอแนะในการด�ำเนินงานในบทน้ี จึงไดย้ กตัวอยา่ งการวิเคราะหง์ าน
เพอ่ื ความปลอดภยั สำ� หรบั ปรบั การทำ� งานของผู้ปฏบิ ตั งิ านในอาชพี ต่าง ๆ ทัง้ หมด 19
กลมุ่ อาชพี โดยเสนอมาตรการขนั้ ตำ่� ทจ่ี ำ� เปน็ ในการปอ้ งกนั โรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019
(โควิด-19) สำ� หรับผ้ปู ระกอบอาชีพนำ� ไปปฏบิ ตั ิ ตามรายละเอยี ดดังนี้
 

32 แนวปฏิบตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทีป่ ลอดโรคปลอดภยั ส�ำหรับผปู้ ระกอบอาชีพ
เพอ่ื การป้องกันและควบคมุ โรคติดเชื้อไวรสั โคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผอ่ นปรน

1. วิธปี รับการท�ำงานสำ� หรบั อาชีพจ�ำหนา่ ยสินค้าในตลาดสด ตลาดนดั
เพ่อื ป้องกันโรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 (โควิด-19)

ลกั ษณะงาน: เป็นงานจ�ำหนา่ ยสนิ ค้าอปุ โภคบรโิ ภคตา่ ง ๆ อาหารสด อาหารแหง้
อาหารปรุงส�ำเร็จ ให้กับประชาชน ในตลาดสด ตลาดนัด ซ่ึงเป็นรวมตัวกันของผู้ซื้อ
ผู้ขาย มโี อกาสติดเช้ือโควดิ -19 จากการจดั เตรียมสินคา้ การขาย การพูดคุย การเลอื ก
ซ้อื สินคา้ การรบั จ่ายเงินจากลูกค้า

ความรเู้ บอ้ื งตน้ ของโรคตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) เปน็ โรคทเี่ กดิ จาก
เช้อื ไวรสั กล่มุ โคโรนาที่ท�ำให้มีไข้ และอาการระบบทางเดนิ หายใจ ผูป้ ว่ ยส่วนใหญ่มักมี
อาการไข้ ไอ เจบ็ คอ หายใจล�ำบาก บางรายอาจมปี อดอักเสบรุนแรงถงึ ขน้ั เสยี ชวี ติ ได้
เชอ้ื สามารถตดิ ตอ่ จากคนสคู่ นแพร่โรคผ่านทางละอองเสมหะทางการไอ จามของผูท้ ม่ี ี
เช้ือและสัมผัสใกล้ชดิ ผู้ปว่ ย หรือการสัมผสั สิง่ ของที่ปนเป้ือนสารคัดหลั่ง แลว้ มาสัมผัส
บรเิ วณ จมกู ปาก ตา มีระยะฟกั ตัว 2-14 วัน องค์การอนามัยโลก กำ� หนดให้โรคนีเ้ ป็น
โรคระบาดท่ัวโลก เมอ่ื วนั ท่ี 11 มนี าคม 2563 ดงั นั้นความรว่ มมอื ของประชาชนเปน็
สิ่งส�ำคญั ทส่ี ุดเพ่ือลดการแพรก่ ระจายของโรค

แนวปฏบิ ัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ท่ปี ลอดโรคปลอดภัยสำ� หรบั ผู้ประกอบอาชพี 33
เพื่อการปอ้ งกันและควบคมุ โรคตดิ เชือ้ ไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผ่อนปรน

34 กิจกรรมหรือขนั้ ตอนการทำ� งานทม่ี คี วามเส่ยี ง ดังน้ี

แนวปฏบิ ตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ที่ปลอดโรคปลอดภยั สำ� หรับผู้ประกอบอาชพี ลักษณะงาน ข้ันตอน ช่องทางกา
เพ่อื การป้องกันและควบคมุ โรคตดิ เชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน การท�ำงาน เชือ้ ไวรสั โ

จำ� หน่าย/ขายสนิ คา้ 1. จัดเตรียมสินค้า - สมั ผสั จากการป
ในตลาดสด ต่างๆ เช่น โต๊ะ
อุปกรณป์ ระกอบ
2. การขายสนิ ค้า - สัมผัสจากการ
สินค้าท่เี ตรียมขา
- สัมผัสจากสาร
การพดู คุย ไอ จา
- สมั ผสั จากการป
ท่ีเลอื กซอ้ื การรบั

ารสัมผัส มาตรการในการป้องกนั /แนวปฏบิ ัติใหม่
โคโรนา

ปนเปอ้ื นพน้ื ผวิ - กรณีขายอาหารปรุงส�ำเร็จ ให้ใส่ถุง หรือภาชนะ
ะ ช้ันวาง หรือ มีฝาปิด หรือจัดท�ำอุปกรณ์ครอบหรือก้ันอาหาร
บการขาย เพื่อป้องกันละอองฝอยหรือสารคัดหล่ังปนเปื้อนใน
รปนเปื้อนจาก อาหารได้
าย

รคัดหล่ัง เช่น ปฏบิ ัติตามหลักสขุ วิทยาสว่ นบคุ คล ไดแ้ ก่
าม จากลูกค้า - สวมหนา้ กากอนามัยหรอื หนา้ กากผ้าตลอดเวลา
ปนเปอ้ื นสนิ คา้ - หมั่นล้างมือด้วยสบู่ หรือเจลแอลกอฮอล์ 70%
บ-จ่ายเงนิ โดยเฉพาะหลังจากการใชห้ ้องน�ำ้ -หอ้ งส้วมสาธารณะ

- ระมดั ระวังไมใ่ หม้ ือสมั ผัสใบหน้า ตา จมกู ปาก
- กรณีขายอาหารสด เช่น เนื้อสัตว์ จัดให้มีท่ีคีบ
เพือ่ ไมใ่ หผ้ ู้ขาย/ลูกค้าสมั ผัสเน้ือสัตวโ์ ดยตรง

่ชองทางกา สัม ัผสจากการป
เ ื้ชอไว ัรสโ เ ่ชน โ ๊ตะ ห ืรอจุดส
ลูกค้า ืยน ื้ซอของ

ขั้นตอน 3. ห ัลงขาย ิสน ้คา
การ �ทำงาน
2. การขาย ิสน ้คา (ต่อ)

ัลกษณะงาน

แนวปฏิบตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทีป่ ลอดโรคปลอดภัยสำ� หรับผู้ประกอบอาชีพ 35
เพ่อื การปอ้ งกันและควบคมุ โรคติดเชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผ่อนปรน

ารสัมผัส มาตรการในการปอ้ งกนั /แนวปฏบิ ตั ิใหม่
โคโรนา ยึดหลกั การเว้นระยะห่างทางสังคม ไดแ้ ก่
- ไม่อยู่ใกล้ชิดให้เว้นระยะห่างจากลูกค้าอย่างน้อย
1 เมตร

- หากไม่สามารถจัดระยะห่างให้มากกว่า 1 เมตร
อาจจัดท�ำฉาก/พลาสติกใสก้ันระหว่างผู้ขายกับลูกค้า
(พจิ ารณาตามสภาพความเหมาะสมของพนื้ ท)ี่
ปนเปื้อนพ้ืนผิว - ท�ำความสะอาดแผงขายสินค้าด้วยผงซักฟอกหรือ
สมั ผสั บรเิ วณที่ น�้ำยาท�ำความสะอาดฆ่าเชื้อ เช่น น้�ำยาฟอกขาว
(โซเดียมไฮโปคลอไรท์) 0.1% ทุกวนั ก่อนปิดแผง

การจดั การสิ่งแวดล้อม (สำ� หรบั เจา้ ของ/ผ้จู ัดการตลาด)
1) จดั ใหม้ ที ล่ี า้ งมอื พรอ้ มสบู่ หรอื เจลแอลกอฮอล์ 70% สำ� หรบั ทำ� ความสะอาดมอื
บริเวณตา่ งๆ ของตลาดตามความเหมาะสมของพื้นท่ี
2) ท�ำความสะอาดตลาด พื้น ทางเดิน แผงจ�ำหน่าย ด้วยผงซักฟอกหรือน�้ำยา
ท�ำความสะอาดฆ่าเช้ือ เช่น โซเดียมไฮโปคลอไรท์ (น้�ำยาฟอกขาว) 0.1% อย่างน้อย
วนั ละ 1 ครั้ง
3) ท�ำความสะอาดห้องน้�ำ ห้องส้วมสาธารณะของตลาด โดยเน้นจุดท่ีเสี่ยงที่มี
ผู้สัมผัสมาก เช่น ท่ีจับสายฉีดช�ำระ โถปัสสาวะ ลูกบิด กลอนประตู ก๊อกน�้ำ ฯลฯ
ดว้ ยน้�ำยาทำ� ความสะอาด หรอื น�้ำยาฟอกขาว (โซเดียมไฮโปคลอไรท์) 0.1% แลว้ ลา้ ง
ดว้ ยน�้ำให้สะอาด อยา่ งนอ้ ยวันละ 2 ครั้ง
4) ขยะต่าง ๆ ทิ้งในภาชนะปิด และมดั ปากถุงใหแ้ นน่ กอ่ นส่งก�ำจัดต่อไป
มาตรการเสรมิ อื่น ๆ
1) หากผขู้ ายพบเพือ่ นผขู้ าย หรอื สมาชิกครอบครัว มไี ข้ ไอ จาม เจ็บคอ มีน้�ำมูก
เหนอื่ ยหอบผดิ ปกติ ควรแนะนำ� ใหไ้ ปโรงพยาบาลทนั ที เพอ่ื รบั การตรวจรกั ษาตามขนั้ ตอน
2) ส่ือสาร ให้ความรู้ข้อแนะน�ำในช่องทางต่าง ๆ ในการป้องกันโรค
ตดิ เชอื้ โควดิ -19 เชน่ ตดิ โปสเตอร์ บรเิ วณบอรด์ ประชาสมั พนั ธ์ หรอื ประชาสมั พนั ธเ์ สยี ง
ตามสายในตลาด
การเฝ้าระวงั ทางสขุ ภาพ ผูป้ ฏบิ ตั งิ าน
1) สงั เกตอาการตนเองหากมอี าการสงสยั เชน่ ไข้ ไอ เจบ็ คอ เหนอื่ ยหอบ ผดิ ปกติ
ควรหยดุ ขายและไปพบแพทยท์ ันที
2) ปฏิบัติตามค�ำแนะน�ำด้านสุขอนามัยตามมาตรการในการป้องกันโรค
ตดิ เชอื้ โควดิ -19 อยา่ งเครง่ ครดั เชน่ การลา้ งมอื การสวมหนา้ กาก การไมใ่ ชข้ องใชส้ ว่ นตวั
เชน่ แก้วน้ำ� ร่วมกบั ผูอ้ นื่
3) ออกก�ำลงั กายสม�่ำเสมอ หลกี เลย่ี งการดืม่ แอลกอฮอล์ และสูบบุหร่ี

36 แนวปฏบิ ัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทป่ี ลอดโรคปลอดภัยสำ� หรบั ผู้ประกอบอาชีพ
เพอ่ื การปอ้ งกนั และควบคุมโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผ่อนปรน

2. วธิ ปี รบั การทำ� งานส�ำหรบั อาชีพส่งสินค้าตามบ้าน/ส�ำนกั งาน
เพือ่ ป้องกันโรคตดิ เชอื้ ไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19)

ลักษณะงาน: เป็นอาชพี ที่ให้บริการซอ้ื และจัดสง่ อาหาร หรอื การสง่ ของจากผสู้ ง่
มาถึงผู้รับตามบ้าน/ส�ำนักงาน ซ่ึงมีโอกาสติดเชื้อจากการสัมผัสสารคัดหล่ังท่ีปนเปื้อน
บริเวณต่าง ๆ ภายในรา้ นท่ไี ปติดตอ่ ซอ้ื หรือสถานท่ไี ปสง่ สนิ ค้า หรือตอ้ งไปต่อแถวเพอื่
จดั ชอื้ อาหารในพนื้ ทที่ แี่ ออดั มลี กู คา้ จำ� นวนมาก รวมทงั้ การสมั ผสั เชอ้ื จากจากผรู้ บั สนิ คา้
หรือผู้รับบรกิ าร หากไมไ่ ดป้ อ้ งกันตนเอง

ความรเู้ บอ้ื งตน้ ของโรคตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) เปน็ โรคทเี่ กดิ จาก
เช้อื ไวรสั กลุม่ โคโรนาท่ีท�ำใหม้ ีไข้ และอาการระบบทางเดนิ หายใจ ผปู้ ่วยส่วนใหญม่ กั มี
อาการไข้ ไอ เจบ็ คอ หายใจล�ำบาก บางรายอาจมปี อดอกั เสบรนุ แรงถึงขนั้ เสียชีวติ ได้
เชอ้ื สามารถติดตอ่ จากคนสู่คนแพรโ่ รคผ่านทางละอองเสมหะทางการไอ จามของผทู้ ่ีมี
เชือ้ และสมั ผัสใกล้ชิดผปู้ ่วย หรอื การสมั ผัสสงิ่ ของท่ปี นเปอ้ื นสารคดั หลัง่ แลว้ มาสัมผสั
บริเวณ จมกู ปาก ตา มรี ะยะฟกั ตัว 2-14 วัน องค์การอนามยั โลก กำ� หนดให้โรคนเี้ ปน็
โรคระบาดทวั่ โลก เมอ่ื วนั ที่ 11 มนี าคม 2563 ดงั นัน้ ความรว่ มมือของประชาชนเป็นส่ิง
ส�ำคัญที่สุดเพือ่ ลดการแพร่กระจายของโรค

แนวปฏิบตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ท่ปี ลอดโรคปลอดภัยส�ำหรับผ้ปู ระกอบอาชีพ 37
เพ่ือการป้องกันและควบคมุ โรคตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผ่อนปรน

38 กิจกรรมหรือขัน้ ตอนการท�ำงานทม่ี ีความเสี่ยง

แนวปฏบิ ตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ที่ปลอดโรคปลอดภยั สำ� หรับผู้ประกอบอาชพี ลักษณะงาน ขนั้ ตอน ชอ่ งทางกา
เพ่อื การป้องกันและควบคมุ โรคตดิ เชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผอ่ นปรน การท�ำงาน เชอ้ื ไวรัสโ

ซ้ือและจัดส่งอาหาร 1. การส่งั สินค้า สัมผสั จากสารคดั
หรือการส่งของจาก พดู คยุ ไอ จาม จา
ผู้ส่งมาถึงผู้รับตาม สั่งสนิ คา้ ดว้ ยกัน
บา้ น/ส�ำนกั งาน จากการสมั ผัสสงิ่

2. การรบั สินคา้ และ สัมผัสเชื้อจากกา
ช�ำระเงนิ ตา่ ง ๆ

ารสัมผัส มาตรการในการป้องกนั /แนวปฏิบตั ิใหม่
โคโรนา

ดหล่ัง เช่น การ กรณีทตี่ ้องไปสัง่ สนิ ค้าดว้ ยตนเอง
ากผคู้ นทตี่ อ่ ควิ - ผู้ปฏิบัติงานสวมหน้ากากอนามัยตลอดเวลาการ
และสัมผสั เช้ือ ทำ� งาน
งของตา่ ง ๆ - ล้างมือก่อน-หลัง ให้บริการทุกคร้ัง หรือตามความ

จ�ำเป็น ด้วยน�้ำสบู่ อย่างน้อย 20 วินาที หรือใช ้
เจลแอลกอฮอล์ 70% ขนึ้ ไป
- ยืนรอคิว สั่งสินค้า โดยมีระยะห่างอย่างน้อย 1-2
เมตร และรอสินคา้ นอกรา้ น งดการตะโกนสง่ั สินค้า

ารสัมผัสส่ิงของ - ท�ำความสะอาดกล่องบรรจุสินค้า ด้วยการฉีดหรือ
เช็ดแอลกอฮอล์ 70% ขึ้นไป หลังการให้บริการ
ในแตล่ ะคร้งั
- กรณที ่ี พนกั งานสง่ สนิ คา้ ตอ้ งจา่ ยเงนิ สดเอง หลงั จาก
สัมผัสธนบัตร หรือเหรียญทุกครั้ง ต้องล้างมือด้วยนำ้�
สบหู่ รือใช้เจลแอลกอฮอล์ 70% ขน้ึ ไป ทุกครง้ั

่ชองทางกา สัม ัผสเ ้ชือจากกา
เ ้ืชอไว ัรสโ ัสม ัผส ิส่งของ ่ตาง

ัข้นตอน 3. การ ่สงสิน ้คา
การท�ำงาน

ัลกษณะงาน

แนวปฏิบตั ิ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทีป่ ลอดโรคปลอดภัยสำ� หรับผู้ประกอบอาชีพ 39
เพ่อื การปอ้ งกันและควบคมุ โรคติดเชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 (โควดิ -19) ระยะผ่อนปรน

ารสัมผสั มาตรการในการปอ้ งกนั /แนวปฏบิ ตั ิใหม่
โคโรนา

- แยกเก็บสินค้าเป็นสัดส่วน เช่น อาหารปรุงสุกกับ
เคร่ืองดม่ื เปน็ ตน้
- หลีกเล่ียงการสัมผัสอาหารโดยตรง โดยให้ทางร้าน
บรรจอุ าหารในภาชนะทปี่ ดิ สนทิ และสะดวกในการจดั
วางในกล่องบรรจุสินคา้

ารพูดคุย และ - พนกั งานส่งสนิ คา้ และผู้รับ ควรมีระยะหา่ งกันอย่าง
ง ๆ นอ้ ย 1 เมตรขน้ึ ไป

- ควรให้ผู้รับสินค้าจ่ายเงินผ่านระบบออนไลน์
หากจ�ำเป็นต้องรับเงินสด หลังจากสัมผัสเงินทุกคร้ัง
ให้พนักงานส่งสินค้า ล้างมือด้วยเจลแอลกอฮอล์
70% ขึ้นไปทกุ คร้งั

การจดั การสง่ิ แวดล้อม
1) ทางรา้ นจัดใหม้ กี ารรอคิวใหม้ รี ะยะหา่ งอย่างน้อย 1-2 เมตร
2) เลอื กใชภ้ าชนะบรรจุทสี่ ะอาดและเหมาะสมกับสินค้า
3) จดั สถานทตี่ า่ ง ๆ ของรา้ นใหส้ ะอาดและถกู สขุ อนามยั โดยมกี ารทำ� ความสะอาด
อุปกรณ์ และบริเวณท่มี ผี ู้สมั ผสั มากอยา่ งสมำ�่ เสมอ เชน่ ที่จับประตู ประตู (หรือใชเ้ ปน็
ประตูเปิด-ปิด อัตโนมัติ) ด้วยแอลกอฮอล์ 70% ข้ึนไป หรือน้�ำยาฟอกขาว (โซเดียม
ไฮโปคลอไรท์) 0.1% ตามความเหมาะสมของวัสดุพื้นผวิ
4) ท�ำความสะอาดห้องน�ำ้ ห้องสว้ มของรา้ นอย่างนอ้ ยวนั ละ 2 ครง้ั
5) กอ่ นเรม่ิ ทำ� งาน และหลงั เลกิ งาน ควรเปดิ ประตู หนา้ ตา่ ง เพอื่ การระบายอากาศ
ทกุ วนั
6) ทางร้านจัดให้มีอ่างล้างมือ สบู่และกระดาษเช็ดมือ ไว้บริการ หรือ
เจลแอลกอฮอล์ 70% ขนึ้ ไป และกำ� หนดใหผ้ มู้ ารบั สนิ คา้ ลา้ งมอื กอ่ นเขา้ รบั บรกิ ารทกุ ครง้ั
7) ทางรา้ นควรจดั ใหม้ กี ารจา่ ยเงนิ ผา่ น QRcodeพรอ้ มเพย์หรอื โอนผา่ นระบบออนไลน์
มาตรการเสรมิ อ่นื ๆ
หากพบเพื่อนร่วมงาน หรือสมาชิกครอบครัว มีไข้ ไอ จาม มีน�้ำมูก ผิดปกติ
ควรแนะน�ำใหไ้ ปโรงพยาบาลทนั ที เพ่ือรบั การตรวจรกั ษาตามขนั้ ตอน
การเฝา้ ระวงั ทางสขุ ภาพ
1) หากมไี ข้ ไอแหง้ เจบ็ คอ หายใจเหนอ่ื ย ควรงดใหบ้ รกิ ารจดั สง่ สนิ คา้ และไปพบ
แพทยท์ นั ที
2) ท�ำความสะอาดร่างกายและสวมใส่เสื้อผ้าทีสะอาดทุกคร้ังก่อนให้บริการ
สง่ สินคา้
3) ควรหลีกเล่ยี งการไปสถานทแี่ ออัดมีผคู้ นจำ� นวนมาก
4) ออกก�ำลังกายสมำ�่ เสมอ หลกี เลี่ยงการดมื่ แอลกอฮอล์ และสบู บหุ ร่ี

40 แนวปฏบิ ัติ (Standard Operation Procedures: SOPs) ทปี่ ลอดโรคปลอดภัยส�ำหรบั ผปู้ ระกอบอาชีพ
เพอื่ การปอ้ งกนั และควบคุมโรคติดเช้อื ไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) ระยะผอ่ นปรน