แผนการจัดการเรียนรู้ ม.1 เทอม 2

97

98

99

กจิ กรรมทา้ ยบทบทที่ 1
คา่ ความร้อนจำเพาะของสารเก่ียวข้องกบั ส่งิ มีชวี ิตและสิ่งแวดล้อมอยา่ งไร
จุดประสงค์ของกิจกรรม
อธิบายผลของความรอ้ นจำเพาะของนำ้ ทมี่ ีต่อสงิ่ มชี วี ติ และสง่ิ แวดล้อม
วิธกี ารดำเนินกิจกรรม

100

คำถามท้ายกิจกรรม
1. คา่ ความรอ้ นจำเพาะของสารทีแ่ ตกต่างกนั มผี ลต่อการเปลี่ยนแปลงอณุ หภูมขิ องสารอย่างไร
เม่อื ได้รบั หรอื สญู เสียความรอ้ น
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
2. ถ้านำความรอ้ นจำเพาะของนำ้ ลดลงครึง่ หนึ่งหรือเพิม่ ข้ึนสองเท่าจากเดิม นักเรียนคดิ ว่าจะเกดิ
ผลกระทบตอ่ สง่ิ มีชีวติ อาศัยอยู่ในน้ำหรือไม่ อย่างไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
3. ถ้าค่าความร้อนจำเพาะของนำ้ ลดลงครึง่ หนงึ่ หรือเพ่ิมข้นึ สองเทา่ จากเดิม นักเรียนคิดวา่ จะมี
ผลตอ่ การเกิดลมบก ลมทะเลหรอื ไม่ อยา่ งไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

สมาชกิ ในกลุม่
ม.1/.......

ชื่อ-สกุล ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ชอ่ื -สกุล ........................................................................................................ เลขท่ี ...........
ชอื่ -สกลุ ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ชอ่ื -สกลุ ........................................................................................................ เลขท่ี ...........
ชอ่ื -สกุล ........................................................................................................ เลขท่ี ...........

101

แผนการจัดการเรียนร้ทู ี่ 7

กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี โรงเรียนสาธติ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏอุดรธานี

รายวชิ าวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี รหัสวิชา ว21102 ชัน้ มัธยมศกึ ษาปีท่ี 1

หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 5 เรื่อง พลังงานความรอ้ น เวลา 27 ชั่วโมง

หนว่ ยการเรียนรู้ย่อยท่ี 5.2 เรอ่ื ง การถ่ายโอนความรอ้ นในชวี ติ ประจำวัน (1) เวลา 3 ชั่วโมง

ครูผสู้ อน นางสาวธพิ าพร บตุ รอนิ ทร์ ภาคเรียนที่ 2 ปกี ารศึกษา 2564

1. มาตรฐานการเรยี นรู้และตวั ช้ีวดั
ว 2.3 เข้าใจความหมายของพลังงาน การเปลี่ยนแปลงและการถ่ายโอนพลังงาน ปฏิสัมพันธ์

ระหวา่ งสสารและพลังงาน พลงั งานในชวี ติ ประจำวัน ธรรมชาติของคล่ืน ปรากฏการณท์ ีเ่ กยี่ วขอ้ งกับเสียง
แสง และคล่ืนแมเ่ หล็กไฟฟ้า รวมทง้ั นำความรู้ไปใชป้ ระโยชน์

ชน้ั ตัวชีว้ ัด สาระการเรียนรู้แกนกลาง

ม.1 6. สร้างแบบจำลองที่อธิบายการถ่าย • การถา่ ยโอนความรอ้ นมี 3 แบบ คือ การนำความ

โอนความร้อนโดยการนำความรอ้ น การ ร้อน การพาความร้อนและการแผ่รังสีความร้อน

พาความรอ้ น การแผร่ ังสคี วามรอ้ น การนำความรอ้ นเปน็ การถา่ ยโอนความรอ้ นท่ีอาศัย

7. ออกแบบ เลือกใช้และสร้างอุปกรณ์ ตัวกลาง โดยที่ตัวกลางไม่เคลื่อนที่การพาความ

เพือ่ แก้ปญั หาในชวี ิตประจำวนั โดยใช้ ร้อนเป็น การถ่ายโอนความร้อนที่อาศัยตัวกลาง

ความรู้เก่ียวกับการถา่ ยโอนความร้อน โดยที่ตัวกลางเคลื่อนที่ไปด้วย ส่วนการแผ่รังสี

ความร้อนเปน็ การถา่ ยโอนความรอ้ นทไี่ ม่ต้องอาศัย

ตวั กลาง

• ความรู้เกี่ยวกับการถ่ายโอนความร้อนสามารถ

นำไปใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันได้ เช่น การ

เลือกใช้วัสดุเพื่อนำมาทำภาชนะบรรจุอาหารเพ่ือ

เก็บความร้อน หรือการออกแบบระบบระบาย

ความร้อนในอาคาร

102

2. สาระสำคญั /ความคดิ รวบยอด
การถ่ายโอนความร้อนมี 3 วิธี คือ การนำความรอ้ น การพาความร้อนและการแผ่รังสีความร้อน

การนำความร้อนเปน็ การถ่ายโอนความร้อนท่ีอาศัยตัวกลาง โดยทอ่ี นภุ าคของตัวกลางไม่เคลื่อนที่ แต่ส่ัน
ตอ่ เนอ่ื งกนั ไป การพาความรอ้ นเป็นการถ่ายโอนความรอ้ นซง่ึ อาศยั ตัวกลางทเี่ ปน็ ของเหลวหรอื แก๊ส โดยท่ี
อนุภาคของตวั กลางเคล่ือนท่ีไปพร้อมกบั พาความร้อนไปด้วย การแผ่รงั สีความร้อนเป็นการถ่ายโอนความ
ร้อนทไี่ มต่ อ้ งอาศยั ตัวกลาง แต่ความรอ้ นสง่ ผา่ นโดยคลื่นแมเ่ หล็กไฟฟา้

3. จุดประสงค์การเรยี นรู้
หลังจากจบกิจกรรมการจดั การเรยี นรนู้ กั เรียนสามารถ
1. อธบิ ายการถ่ายโอนความร้อนจากสสารหน่ึงไปยังอีกสสารหนึ่งได้ (K)
2. อธิบายการนำความรู้ เร่ือง การถา่ ยโอนความร้อนไปใชป้ ระโยชน์ได้ (K)
3. สร้างแบบจำลองเพอื่ อธิบายการถา่ ยโอนความร้อนวิธีต่าง ๆ ได้ (P)
4. มีความรับผิดชอบในงานที่ได้รบั มอบหมาย แสดงความคิดเหน็ ภายในกลุ่ม และยอมรบั ฟงั
ความคิดเห็นของผูอ้ ืน่ (A)

4. สาระการเรียนรู้
การถ่ายโอนความร้อนมี 3 แบบ คือ การนำความร้อน การพาความร้อน และการแผ่รังสีความ

รอ้ น
การถา่ ยโอนความร้อนโดยการนำความร้อน เปน็ การถา่ ยโอนความรอ้ นโดยความร้อนจะเคลื่อนท่ี

ไปตามเน้อื ของวตั ถจุ ากตำแหน่งที่มอี ณุ หภมู สิ ูงไปสตู่ ำแหน่งที่มอี ุณหภูมติ ่ำกว่า โดยที่วัตถุทีเ่ ป็นตัวกลางใน
การถา่ ยโอนความรอ้ นไม่ได้เคลื่อนท่ี เช่น การนำแผ่นอะลูมเิ นยี มมาเผาไฟ โมเลกลุ ของแผ่นอะลูมิเนียมที่
อยใู่ กลเ้ ปลวไฟจะร้อนก่อนโมเลกลุ ที่อยไู่ กลออกไป เม่อื ได้รับความรอ้ นจะสนั่ มากขึน้ จึงชนกับโมเลกุลที่อยู่
ติดกันและทำให้โมเลกุลที่อยู่ติดกันสั่นต่อเนื่องกันไป ความร้อนจึงถูกถ่ายโอนไปโดยการสั่นของโมเลกลุ
ของแผ่นอะลูมิเนยี ม โลหะต่าง ๆ เช่น เงิน ทอง อะลมู ิเนยี ม เหลก็ เป็นวัตถทุ นี่ ำความร้อนได้ดี จึงถกู นำมา
ทำภาชนะในการหุงต้มอาหาร วตั ถุทน่ี ำความรอ้ นไมด่ ีจะถูกนำมาทำฉนวนกันความร้อน เช่น ไม้ พลาสติก
แก้ว กระเบ้ืองเป็นต้น

103

การถา่ ยโอนความร้อนโดยการพาความร้อน เปน็ การถา่ ยโอนความร้อนโดยวัตถุท่ีเปน็ ตัวกลางใน
การพาความร้อนจะเคลื่อนที่ไปพร้อมกับความร้อนที่พาไป ตัวกลางในการพาความร้อนจึงเป็นสารที่
โมเลกุลเคลื่อนที่ได้ง่าย ได้แก่ ของเหลวและแก๊ส ลมบกลมทะเลเป็นการเคลื่อนที่ของอากาศที่พาความ
รอ้ นจากบริเวณหนึ่งไปยงั อกี บริเวณหน่งึ การตม้ การน่ึง และการทอดอาหารเป็นการทำให้อาหารสุกโดย
การพาความรอ้ น

การถ่ายโอนความร้อนโดยการแผ่รังสีความร้อน เป็นการถ่ายโอนความร้อนโดยไม่ต้องอาศัย
ตวั กลาง เชน่ การแผ่รังสคี วามรอ้ นจากดวงอาทิตยม์ ายังโลก การแผ่รงั สคี วามร้อนจากเตาไฟไปยังอาหาร
ที่ปง้ิ ยา่ งบนเตาไฟ เปน็ ตน้

5. สมรรถนะสำคญั ของผู้เรยี น
1. ความสามารถในการส่อื สาร
2. ความสามารถในการคดิ
3. ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี

6. คุณลักษณะอนั พึงประสงค์
1. มวี นิ ยั
2. ใฝเ่ รยี นรู้
3. มุง่ มนั่ ในการทำงาน

7. กจิ กรรมการเรยี นรู้
วธิ กี ารสืบเสาะหาความรู้ (Inquiry Method : 5E)
7.1 ขนั้ สร้างความสนใจ (Engagement)
1. กระตนุ้ ความสนใจโดยให้นักเรียนดูภาพในหนังสือเรยี นวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ม.1 เล่ม 2

หน้า 63 ที่เก่ยี วกับการทำประมงในทะเลนำ้ ลึก พรอ้ มทง้ั ให้นักเรียนอ่านเนือ้ หานำบท
2. จากนั้นครูและนักเรียนอภิปรายถึงวิธีการที่ชาวประมงเก็บรักษาสัตว์ทะเลที่จับได้ให้ยังคง

ความสดไมเ่ นา่ เสียจากแบคทีเรียท่ีเจริญเติบโตในอุณหภูมิสงู ได้อย่างไร การป้องกนั การเน่าเสียของสัตว์
ทะเลเกี่ยวขอ้ งกบั การถ่ายโอนความร้อนอย่างไร (นักเรยี นตอบตามความเขา้ ใจของตนเอง)

104

3. ใหน้ กั เรียนอา่ นจุดประสงค์การเรียนรู้ของบท เพื่อให้นกั เรียนทราบเป้าหมายและแนวทางการ
ประเมินผลของบทเรียนนี้ จากนั้นครูนำอภิปรายเพื่อเชื่อมโยงไปสู่เรื่องท่ี 1 การถ่ายโอนความร้อนใน
ชีวิตประจำวนั ในเรื่องนี้นักเรียนจะได้เรยี นรู้เก่ียวกับการถ่ายโอนความร้อน 3 วิธี คือ การนำความร้อน
การพาความร้อนและการแผ่รังสีความร้อน รวมถึงการนำความรู้เกี่ยวกับการถ่ายโอนความร้อนไปใช้
ประโยชนใ์ นชีวติ ประจำวัน

4. กระต้นุ ความสนใจเก่ียวกับเรื่องการถ่ายโอนความร้อนวธิ ีตา่ ง ๆ โดยอาจใชภ้ าพในหนังสอื เรยี น
วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ม.1 เลม่ 2 หน้า 64 ท่ีแสดงถึงการประกอบอาหารด้วยความร้อนวธิ ีตา่ ง ๆ

5. นักเรยี นอ่านเน้อื หานำเร่ือง จากนน้ั ครอู าจใชค้ ำถามเพอ่ื อภปิ รายดงั นี้
• ในภาพแสดงวิธกี ารทำอาหารอะไรบ้าง (การยา่ ง การทอด)
• การประกอบอาหารแต่ละวิธี มีการถ่ายโอนความร้อนหรือไม่ อย่างไร (นักเรียนตอบ

ตามความเข้าใจของตนเองครูยังไม่เฉลยคำตอบ)
6. ให้นักเรียนทำกิจกรรมทบทวนความรู้ก่อนเรียนเพื่อประเมินความรู้พื้นฐานของนักเรียน

เกีย่ วกับความหมายของการถา่ ยโอนความรอ้ นและการจดั เรียงอนภุ าค การเคลอื่ นท่ขี องอนุภาคของสสาร
ในแตล่ ะสถานะ

7.2 ขน้ั สำรวจและคน้ หา (Exploration)
1. กระตุ้นความสนใจนักเรียนโดยใชภ้ าพแสดงแท่งเหล็กทม่ี ีลกู ช้นิ เสยี บไวห้ ลายลกู ปลายดา้ น
หนึ่งของแท่งเหลก็ ได้รับความรอ้ นครกู ระตนุ้ ใหน้ ักเรยี นคดิ วา่ มีการถา่ ยโอนความรอ้ นอยา่ งไร ลกู ชิ้นท่ี
ตำแหนง่ ใดจะสุกก่อน เพอ่ื เช่ือมโยงเขา้ สูก่ จิ กรรมท่ี 5.5 ความรอ้ นถา่ ยโอนผา่ นของแขง็ ไดอ้ ย่างไร
2. ครูใหน้ กั เรียนแบ่งกล่มุ 5 กล่มุ เพอ่ื ทำกจิ กรรมท่ี 5.5 ความร้อนถา่ ยโอนผ่านของแขง็ ได้
อยา่ งไร
3. ใหน้ ักเรียนอา่ นวิธกี ารดำเนินกิจกรรมในหนงั สอื เรียน จากนัน้ ครใู ชค้ ำถามถามนกั เรยี นเพ่ือ
ตรวจสอบความเขา้ ใจจากการอ่านดงั นี้

• กิจกรรมนเ้ี กย่ี วกบั เรื่องอะไร (เรื่องการถา่ ยโอนความร้อนของแผ่นอะลมู ิเนียม)
• การทำกิจกรรมมีขั้นตอนโดยสรุปอย่างไร (เตรียมอุปกรณต์ ามภาพในหนังสือเรียน แล้ว
ทำกจิ กรรมเพ่ือสงั เกตการเปล่ยี นแปลงของชิน้ เทียนไขซง่ึ วางบนแผน่ อะลูมิเนยี มทไี่ ดร้ ับความรอ้ น จากนนั้
สร้างแบบจำลองการถ่ายโอนความร้อนของของแข็ง และสืบค้นข้อมูลแบบจำลองการถ่ายโอนความร้อน
ของของแข็งจากแหลง่ ที่เชือ่ ถือได้ เพอ่ื นำมาปรับปรุงแบบจำลองของตนเอง และนำเสนอ)

105

4. ครูแจกอปุ กรณใ์ หน้ กั เรยี นทำกิจกรรมรว่ มกัน นักเรยี นทำกจิ กรรมตามข้ันตอนพรอ้ มกับสังเกต
การเปลยี่ นแปลงทเ่ี กิดขึน้ และบนั ทกึ ผล

5. ครูเดินสงั เกตนกั เรียนทุกกลมุ่ เพื่อแนะนำการทำกจิ กรรมแกน่ กั เรียนอย่างใกล้ชิด โดยเน้นให้
นกั เรียนทุกคนไดม้ ีสว่ นร่วมในการทำกจิ กรรม

7.3 ขน้ั อธิบายและลงขอ้ สรุป (Explanation)
1. ให้นักเรียน 1 - 2 กลุ่ม นำเสนอผลการสังเกต นักเรียนกลุ่มอื่นฟังการนำเสนอ เพื่อ
เปรยี บเทยี บผลการทำกจิ กรรมร่วมกนั หากมีข้อผิดพลาดควรอภปิ รายเพอ่ื แกไ้ ขให้ถกู ตอ้ ง
2. ให้นักเรยี นแต่ละกลมุ่ อภิปรายร่วมกันเพ่ือวาดแบบจำลองการถ่ายโอนความร้อนผ่านของแข็ง
โดยแสดงถึงการจัดเรียงอนุภาคของของแข็งเมื่อได้รับความร้อน จากนั้นนำเสนอแบบจำลองที่สร้างข้ึน
ตามความคิดของตนเอง
3. ให้นักเรยี นรว่ มกันสบื ค้นขอ้ มูลการถ่ายโอนความร้อนผา่ นของแข็งจากแหลง่ ข้อมูลท่ีเช่ือถือได้
เช่น หนังสือ หรือเว็บไซต์โดยให้นกั เรยี นระบุแหล่งที่มาของขอ้ มูล นักเรียนนำข้อมลู ทีร่ วบรวมได้มาปรบั
แก้แบบจำลองของตนเอง พร้อมท้งั อธิบายแนวทางในการปรบั แกแ้ บบจำลองอกี ครั้ง
4. ให้นักเรยี นรว่ มกันอภิปรายถึงสถานการณ์ที่ครูได้เคยถามนกั เรียนก่อนนำเข้าสู่กิจกรรมว่าการ
นำลูกชิ้นหลายลกู เสียบกับแท่งเหล็กแล้วนำปลายดา้ นหนึ่งของแท่งเหลก็ ไปให้ความร้อน จะเกิดการถา่ ย
โอนความร้อนอย่างไร และลูกชิ้นที่ตำแหน่งใดจะสุกก่อน เพราะเหตุใด (นักเรียนควรตอบได้ว่าเกิดจาก
การนำความร้อนจากปลายแท่งเหล็กที่ได้รับความรอ้ นต่อเนื่องไปยังบริเวณอื่นที่มีอุณหภูมิต่ำกว่าซ่งึ อยู่
ขา้ งเคยี ง มีผลทำให้ลูกช้นิ ทเี่ สยี บไว้ใกลก้ บั ปลายแท่งเหลก็ ด้านทไ่ี ดร้ ับความรอ้ นสุกก่อนลูกท่ีอย่ถู ัดไป)

7.4 ขั้นขยายความรู้ (Elaboration)
1. ครูอธิบายถึง การนำความร้อน ว่าเป็นการถ่ายโอนความร้อนโดยการสั่นของอนุภาค เม่ือ
อนุภาคซึ่งเปน็ ตวั กลางได้รบั ความรอ้ น อนุภาคน้ันจะสนั่ มากขนึ้ มีอณุ หภมู ิเพ่มิ ขึน้ และไปชนกับอนุภาคที่
อยู่ข้างเคียง ทำใหอ้ นภุ าคทอ่ี ยูข่ า้ งเคียงสัน่ มากข้นึ และมีอุณหภูมิเพมิ่ ขึ้นตามไปด้วย ความร้อนจะถ่ายโอน
จากบรเิ วณทอ่ี ย่ใู กล้แหล่งพลังงานความรอ้ นไปยังบริเวณทีห่ า่ งออกไป การนำความรอ้ นเกดิ ข้นึ กบั สสารได้
ทุกสถานะ สสารแต่ละชนิดจะนำความร้อนได้แตกต่างกัน ดังนั้นเราสามารถนำความรู้เกี่ยวกับการนำ
ความร้อนไปใช้ในการเลอื กวสั ดใุ หเ้ หมาะสมกับการใชง้ าน

106

2. ถ้าครูพบว่านักเรียนมีแนวคิดคลาดเคลื่อนเกี่ยวกับเรื่องนี้ ให้ครูแก้ไขโดยให้นักเรียนร่วมกนั
อภิปรายเพื่อแกไ้ ขแนวคิดคลาดเคลอื่ นให้ถูกต้อง เชน่ แนวคดิ ทคี่ ลาดเคลื่อน คอื การนำความร้อนเกิดขึ้น
ในสสารท่เี ป็นของแข็งเท่านน้ั แก้ไขเปน็ แนวคดิ ที่ถกู ต้อง คือ สสารทุกสถานะสามารถนำความร้อนได้ แต่
สสารแต่ละชนิดซ่ึงมีสถานะต่าง ๆ สามารถนำความรอ้ นไดไ้ มเ่ ท่ากนั

7.5 ขัน้ ประเมินผล (Evaluation)
1. ให้นักเรียนยกตัวอย่างการนำความรู้เกี่ยวกับเรื่องการนำความร้อนไปใช้ในกิจกรรมอื่น ๆ
นอกเหนอื จากในหนังสอื เรียน
2. ครูประเมินการเรียนรู้ของนักเรียน ดังนี้ สังเกตพฤติกรรมของนักเรียนขณะทำงานร่วมกัน
สังเกตการตอบคำถามของนกั เรียนในช้ันเรียน สังเกตการตอบคำถามจากกจิ กรรม
2. ครตู รวจกจิ กรรมท่ี 5.5 ความร้อนถ่ายโอนผา่ นของแข็งได้อยา่ งไร

8. สอื่ /แหลง่ การเรียนรู้
1. หนงั สอื เรยี นรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เล่ม 2 ช้นั มัธยมศึกษาปีที่ 1 (สสวท.)
2. ใบกิจกรรมท่ี 5.5 ความร้อนถ่ายโอนผา่ นของแขง็ ได้อย่างไร
3. แหล่งสบื ค้นขอ้ มลู อืน่ ๆ เชน่ อนิ เทอร์เน็ต
4. เทยี นไข
5. เทยี นไขขนาดเล็ก
6. แผ่นอะลมู เิ นียม
7. วงเวียน
8. ไม้ขีดไฟ
9. ท่กี ัน้ ลมของชุดตะเกียงแอลกอฮอล์
10. ไม้บรรทดั
11. มดี คัตเตอร์
12. กรรไกร
13. เครื่องบันทกึ ภาพเคลือ่ นไหว (ถา้ มี)

107

9. การวัดและประเมินผลการเรยี นรู้

จดุ ประสงค์การเรียนรู้ วิธีการวดั เคร่ืองมอื ท่ใี ชว้ ัด เกณฑ์การประเมิน

ด้านความรู้ (K) - การตอบคำถามใน - คำถาม ผ่านเกณฑ์รอ้ ยละ
1. อธบิ ายการถา่ ยโอนความ ชัน้ เรียน
ร้อนจากสสารหนง่ึ ไปยงั อีก - ตรวจใบกิจกรรมท่ี - ใบกจิ กรรมท่ี 5.5 70 ขึ้นไป
สสารหนง่ึ ได้ 5.5
2. อธิบายการนำความรู้ เร่ือง - แบบสงั เกต ผา่ นเกณฑร์ ้อยละ
การถ่ายโอนความร้อนไปใช้ - สงั เกตพฤติกรรม พฤตกิ รรม 70 ข้นึ ไป
ประโยชน์ได้ - ตรวจใบกิจกรรมท่ี - ใบกิจกรรมท่ี 5.5
ดา้ นทกั ษะกระบวนการ (P) 5.5
1. สรา้ งแบบจำลองเพือ่ อธิบาย
การถา่ ยโอนความร้อนวธิ ตี า่ ง ๆ
ได้

ดา้ นคุณลกั ษณะ (A) - การตอบคำถามใน - คำถาม ผ่านเกณฑ์ระดบั ดี

1.มคี วามรบั ผดิ ชอบในงานท่ี ช้นั เรียน - แบบสังเกต ข้นึ ไป

ไดร้ ับมอบหมาย แสดงความ - สังเกตพฤติกรรม พฤติกรรมการทำงาน
คิดเห็นภายในกลมุ่ และยอมรบั
กลุม่
ฟังความคิดเหน็ ของผอู้ น่ื

108

แบบสงั เกตพฤติกรรมการทำงานกลมุ่

คำชี้แจง: ให้ผู้สอนสงั เกตพฤตกิ รรมของผเู้ รยี นในระหวา่ งการทำกจิ กรรม แลว้ ขดี  ลงในที่ช่องให้

คะแนน

กลุม่ ที่ ............................................................

ช่อื - สกุล มีส่วนร่วมใน ยอมฟังความ รบั ผดิ ชอบใน ให้ความ มีข้ันตอนใน คะแนน
การแสดง คดิ เห็นของ งานท่ไี ดร้ บั ร่วมมอื ในการ การทำงาน รวม
ความคิดเห็น มอบหมาย อย่างเป็น 15
ผู้อื่น ทำงาน คะแนน
ระบบ

321321321321321

ลงช่อื .....................................................................ผู้ประเมนิ
วันท่ี.................เดอื น.................................. พ.ศ. ....................

เกณฑ์การใหค้ ะแนน 3 คะแนน
พฤตกิ รรมท่ีทำเปน็ ประจำ 2 คะแนน
พฤติกรรมท่ที ำเปน็ บางคร้งั
พฤติกรรมทท่ี ำนอ้ ยครั้ง 1 คะแนน

เกณฑก์ ารตัดสินคณุ ภาพ

ชว่ งคะแนน ระดบั คุณภาพ

12-15 ดมี าก

11-13 ดี

8-10 พอใช้

ต่ำกวา่ 8 ปรับปรงุ

109

110

111

กจิ กรรมที่ 5.5 ความรอ้ นถ่ายโอนผ่านของแขง็ ไดอ้ ยา่ งไร

จุดประสงค์ของกิจกรรม
1. สงั เกตและอธิบายการถ่ายโอนความร้อนของแผ่นอะลมู เิ นยี ม
2. รวบรวมขอ้ มูลและสรา้ งแบบจำลองเพ่อื อธิบายการถา่ ยโอนความร้อนของของแขง็

วัสดุและอปุ กรณ์ 2. เขียนไขขนาดเล็ก
1. เทยี นไข 4. วงเวียน
3. แผน่ อะลมู เิ นียม 6. ท่กี ัน้ ลมของชดุ ตะเกียงแอลกอฮอล์
5. ไม้ขดี ไฟ 8. มีดคตั เตอร์
7. ไมบ้ รรทัด 10. เครื่องบันทกึ ภาพเคลือ่ นไหว (ถา้ มี)
9. กรรไกร

วธิ ีการดำเนนิ กิจกรรม

112

ตารางบันทกึ ผลการทดลอง การเปล่ยี นแปลง
แผ่นอะลูมิเนยี ม
วงที่ 1

วงท่ี 2

วงที่ 3

ภาพแสดงการจดั เรียงอนุภาค 113
แบบจำลองตามความคดิ ของนกั เรยี น แบบจำลองเม่อื ได้รบั การปรับปรุงแล้ว

อภปิ ราย/สรปุ ผลการทดลอง
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

คำถามท้ายกจิ กรรม
1. เม่อื ใหค้ วามรอ้ นแกแ่ ผน่ อะลมู เิ นยี ม การเปลี่ยนแปลงของชน้ิ เทียนไขแต่ละตำแหน่งเหมือนหรือ
แตกตา่ งกันอย่างไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
2. การถ่ายโอนความร้อนของแผน่ อะลูมเิ นียมเป็นอย่างไร ทราบได้อยา่ งไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

114

3. แบบจำลองการถา่ ยโอนความรอ้ นของของแขง็ ท่ีสร้างขึน้ ในตอนแรกเหมือนหรือแตกตา่ งจาก
แบบจำลองที่ปรับปรงุ แลว้ อยา่ งไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
4. แบบจำลองการถ่ายโอนความร้อนท่ีปรับปรงุ แล้วอธบิ ายการถ่ายโอนความรอ้ นของของแขง็ ได้อย่างไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
5. แบบจำลองการถ่ายโอนความร้อนของของแขง็ ทสี่ ร้างขนึ้ มีอะไรบ้างท่ีไม่สามารถแสดงให้เหน็ ตาม
ความเปน็ จรงิ ได้
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

สมาชกิ ในกล่มุ
ม.1/.......

ชอ่ื -สกุล ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ช่อื -สกลุ ........................................................................................................ เลขท่ี ...........
ชอ่ื -สกุล ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ชื่อ-สกุล ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ชื่อ-สกลุ ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ชอ่ื -สกุล ........................................................................................................ เลขที่ ...........

115

แผนการจัดการเรียนรทู้ ี่ 8

กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี โรงเรียนสาธติ มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏอุดรธานี

รายวชิ าวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี รหัสวิชา ว21102 ชัน้ มัธยมศกึ ษาปีท่ี 1

หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 5 เรื่อง พลังงานความรอ้ น เวลา 27 ชั่วโมง

หนว่ ยการเรียนรู้ย่อยท่ี 5.2 เรอ่ื ง การถ่ายโอนความรอ้ นในชวี ติ ประจำวัน (2) เวลา 3 ชั่วโมง

ครูผสู้ อน นางสาวธพิ าพร บตุ รอนิ ทร์ ภาคเรียนที่ 2 ปกี ารศึกษา 2564

1. มาตรฐานการเรยี นรู้และตวั ช้ีวดั
ว 2.3 เข้าใจความหมายของพลังงาน การเปลี่ยนแปลงและการถ่ายโอนพลังงาน ปฏิสัมพันธ์

ระหวา่ งสสารและพลังงาน พลงั งานในชวี ติ ประจำวัน ธรรมชาติของคล่ืน ปรากฏการณท์ ีเ่ กยี่ วขอ้ งกับเสียง
แสง และคล่ืนแมเ่ หล็กไฟฟ้า รวมทง้ั นำความรู้ไปใชป้ ระโยชน์

ชน้ั ตัวชีว้ ัด สาระการเรียนรู้แกนกลาง

ม.1 6. สร้างแบบจำลองที่อธิบายการถ่าย • การถา่ ยโอนความรอ้ นมี 3 แบบ คือ การนำความ

โอนความร้อนโดยการนำความรอ้ น การ ร้อน การพาความร้อนและการแผ่รังสีความร้อน

พาความรอ้ น การแผร่ ังสคี วามรอ้ น การนำความรอ้ นเปน็ การถา่ ยโอนความรอ้ นท่ีอาศัย

7. ออกแบบ เลือกใช้และสร้างอุปกรณ์ ตัวกลาง โดยที่ตัวกลางไม่เคลื่อนที่การพาความ

เพือ่ แก้ปญั หาในชวี ิตประจำวนั โดยใช้ ร้อนเป็น การถ่ายโอนความร้อนที่อาศัยตัวกลาง

ความรู้เก่ียวกับการถา่ ยโอนความร้อน โดยที่ตัวกลางเคลื่อนที่ไปด้วย ส่วนการแผ่รังสี

ความร้อนเปน็ การถา่ ยโอนความรอ้ นทไี่ ม่ต้องอาศัย

ตวั กลาง

• ความรู้เกี่ยวกับการถ่ายโอนความร้อนสามารถ

นำไปใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันได้ เช่น การ

เลือกใช้วัสดุเพื่อนำมาทำภาชนะบรรจุอาหารเพ่ือ

เก็บความร้อน หรือการออกแบบระบบระบาย

ความร้อนในอาคาร

116

2. สาระสำคญั /ความคดิ รวบยอด
การถ่ายโอนความร้อนมี 3 วิธี คือ การนำความรอ้ น การพาความร้อนและการแผ่รังสีความร้อน

การนำความร้อนเปน็ การถ่ายโอนความร้อนท่ีอาศัยตัวกลาง โดยทอ่ี นภุ าคของตัวกลางไม่เคลื่อนที่ แต่ส่ัน
ตอ่ เนอ่ื งกนั ไป การพาความรอ้ นเป็นการถ่ายโอนความรอ้ นซง่ึ อาศยั ตัวกลางทเี่ ปน็ ของเหลวหรอื แก๊ส โดยท่ี
อนุภาคของตวั กลางเคล่ือนท่ีไปพร้อมกบั พาความร้อนไปด้วย การแผ่รงั สีความร้อนเป็นการถ่ายโอนความ
ร้อนทไี่ มต่ อ้ งอาศยั ตัวกลาง แต่ความรอ้ นสง่ ผา่ นโดยคลื่นแมเ่ หล็กไฟฟา้

3. จุดประสงค์การเรยี นรู้
หลังจากจบกิจกรรมการจดั การเรยี นรนู้ กั เรียนสามารถ
1. อธบิ ายการถ่ายโอนความร้อนจากสสารหน่ึงไปยังอีกสสารหนึ่งได้ (K)
2. อธิบายการนำความรู้ เร่ือง การถา่ ยโอนความร้อนไปใชป้ ระโยชน์ได้ (K)
3. สร้างแบบจำลองเพอื่ อธิบายการถา่ ยโอนความร้อนวิธีต่าง ๆ ได้ (P)
4. มีความรับผิดชอบในงานที่ได้รบั มอบหมาย แสดงความคิดเหน็ ภายในกลุ่ม และยอมรบั ฟงั
ความคิดเห็นของผูอ้ ืน่ (A)

4. สาระการเรียนรู้
การถ่ายโอนความร้อนมี 3 แบบ คือ การนำความร้อน การพาความร้อน และการแผ่รังสีความ

รอ้ น
การถา่ ยโอนความร้อนโดยการนำความร้อน เปน็ การถา่ ยโอนความรอ้ นโดยความร้อนจะเคลื่อนท่ี

ไปตามเน้อื ของวตั ถจุ ากตำแหน่งที่มอี ณุ หภมู สิ ูงไปสตู่ ำแหน่งที่มอี ุณหภูมติ ่ำกว่า โดยที่วัตถุทีเ่ ป็นตัวกลางใน
การถา่ ยโอนความรอ้ นไม่ได้เคลื่อนท่ี เช่น การนำแผ่นอะลูมเิ นยี มมาเผาไฟ โมเลกลุ ของแผ่นอะลูมิเนียมที่
อยใู่ กลเ้ ปลวไฟจะร้อนก่อนโมเลกลุ ที่อยไู่ กลออกไป เม่อื ได้รับความรอ้ นจะสนั่ มากขึน้ จึงชนกับโมเลกุลที่อยู่
ติดกันและทำให้โมเลกุลที่อยู่ติดกันสั่นต่อเนื่องกันไป ความร้อนจึงถูกถ่ายโอนไปโดยการสั่นของโมเลกลุ
ของแผ่นอะลูมิเนยี ม โลหะต่าง ๆ เช่น เงิน ทอง อะลมู ิเนยี ม เหลก็ เป็นวัตถทุ นี่ ำความร้อนได้ดี จึงถกู นำมา
ทำภาชนะในการหุงต้มอาหาร วตั ถุทน่ี ำความรอ้ นไมด่ ีจะถูกนำมาทำฉนวนกันความร้อน เช่น ไม้ พลาสติก
แก้ว กระเบ้ืองเป็นต้น

117

การถ่ายโอนความรอ้ นโดยการพาความร้อน เป็นการถา่ ยโอนความร้อนโดยวัตถุท่ีเป็นตัวกลางใน
การพาความร้อนจะเคลื่อนที่ไปพร้อมกับความร้อนที่พาไป ตัวกลางในการพาความร้อนจึงเป็นสารที่
โมเลกุลเคลื่อนที่ได้ง่าย ได้แก่ ของเหลวและแก๊ส ลมบกลมทะเลเป็นการเคลื่อนที่ของอากาศที่พาความ
รอ้ นจากบรเิ วณหนึ่งไปยงั อีกบริเวณหนงึ่ การตม้ การนงึ่ และการทอดอาหารเป็นการทำให้อาหารสุกโดย
การพาความร้อน

การถ่ายโอนความร้อนโดยการแผ่รังสีความร้อน เป็นการถ่ายโอนความร้อนโดยไม่ต้องอาศัย
ตัวกลาง เช่น การแผ่รังสีความรอ้ นจากดวงอาทิตย์มายังโลก การแผร่ ังสีความรอ้ นจากเตาไฟไปยังอาหาร
ที่ปิง้ ย่างบนเตาไฟ เป็นต้น

5. สมรรถนะสำคญั ของผเู้ รยี น
1. ความสามารถในการส่ือสาร
2. ความสามารถในการคดิ
3. ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี

6. คุณลักษณะอนั พึงประสงค์
1. มีวินัย
2. ใฝเ่ รียนรู้
3. มงุ่ มน่ั ในการทำงาน

7. กิจกรรมการเรียนรู้
วิธีการสบื เสาะหาความรู้ (Inquiry Method : 5E)
7.1 ขัน้ สร้างความสนใจ (Engagement)
1. ครูถามคำถามเพื่อทบทวนกิจกรรมที่ 5.5 ความร้อนถ่ายโอนผ่านของแขง็ ได้อย่างไร
โดยถามคำถาม ดังน้ี
• ความร้อนจะถา่ ยโอนผ่านของแขง็ ไดอ้ ยา่ งไร (ความร้อนจะถา่ ยโอน

จากบรเิ วณทอี่ ยใู่ กลแ้ หลง่ พลงั งานความรอ้ นไปยังบรเิ วณทีห่ า่ งออกไป)

118

• การนำความรอ้ นเกิดขึ้นกับสสารสถานะใดได้บ้าง (การนำความรอ้ นเกิดข้ึนกับสสาร
ไดท้ กุ สถานะ)

• นักเรียนสามารถนำความรู้เกี่ยวกับการนำความร้อนไปใช้ในการเลือกวัสดุให้
เหมาะสมกับการใช้งานได้อย่างไร (นักเรยี นตอบตามความเข้าใจของตนเอง)

2. ครูเชอ่ื มโยงความรู้ทีไ่ ด้เรียนรไู้ ปสูก่ ิจกรรมต่อไปโดยใช้คำถามว่า มกี ารถา่ ยโอนความร้อนด้วย
วิธอี นื่ อกี หรือไม่ อยา่ งไร (นกั เรยี นตอบตามความเข้าใจของตนเอง)

7.2 ข้ันสำรวจและค้นหา (Exploration)
1. ครูใหน้ กั เรยี นแบง่ กลมุ่ 5 กล่มุ เพอ่ื ทำกิจกรรมท่ี 5.6 การถา่ ยโอนความรอ้ นของของเหลวและ
แก๊สเป็นอย่างไร
2. ให้นักเรียนอ่านวธิ กี ารดำเนนิ กิจกรรมในหนงั สอื เรยี น จากน้นั ครูใช้คำถามถามนกั เรียนเพอื่
ตรวจสอบความเข้าใจจากการอ่านดังน้ี

• กิจกรรมนเ้ี กย่ี วกบั เรอื่ งอะไร (เร่อื งการถ่ายโอนความร้อนของน้ำและอากาศ)
• วิธีดำเนินกิจกรรมมีขั้นตอนโดยสรุปอย่างไร (ตอนที่ 1 ให้ความร้อนแก่น้ำ สังเกตการ
เปลีย่ นแปลงของเมล็ดแมงลักในน้ำ วัดอุณหภูมขิ องน้ำเม่ือไดร้ ับความร้อน สร้างแบบจำลองการถ่ายโอน
ความร้อนของของเหลวตามความคิดของกลุ่มและสืบค้นข้อมูลการถ่ายโอนความร้อนของของเหลวจาก
แหล่งท่เี ช่อื ถือได้ แลว้ นำมาปรับปรงุ แบบจำลองของตนเอง นำเสนอ ตอนที่ 2 แขวนพกู่ ระดาษให้สูงจาก
เทียนไข เมื่อจุดเทียนไขแล้ววัดอุณหภูมิของอากาศ สังเกตการเปล่ียนแปลงของพู่กระดาษ สร้าง
แบบจำลองการถ่ายโอนความร้อนของแก๊สตามความคิดของกลุ่ม และสบื คน้ ข้อมลู การถ่ายโอนความร้อน
ของแก๊สจากแหลง่ ท่ีเชื่อถือได้ แลว้ นำมาปรับปรุงแบบจำลองของตนเอง นำเสนอ)
• ข้อควรระวังในการทำกิจกรรมมีอะไรบ้าง (ควรระวังการใช้ชดุ ตะเกยี งแอลกอฮอล์ และ
การจดุ เทียนไข)
3. เปิดโอกาสให้นักเรียนซักถามเกย่ี วกับข้นั ตอนการทำกิจกรรมที่นักเรียนยงั ไม่เข้าใจ จากนั้นครู
และนกั เรียนรว่ มอภิปรายเพ่ือแก้ไขสิง่ ที่นักเรียนยังไม่เข้าใจ เน้นย้ำเก่ยี วกบั วธิ ีการบันทึกผล ข้อควรระวัง
ในการทำกิจกรรม โดยอาจใชค้ ำถามดงั น้ี
• ในตอนท่ี 1 นักเรียนต้องติดตั้งเทอร์มอมิเตอร์วัดอุณหภูมิของน้ำที่ตำแหน่งใดบ้าง
(จุ่มกระเปาะเทอร์มอมเิ ตอร์ลงในบริเวณใกล้กับก้นบีกเกอร์ และจุ่มอีกอันลงในบริเวณใกล้กับผิวน้ำ ให้
กระเปาะเทอรม์ อมเิ ตอร์จมใตผ้ ิวน้ำ)

119

• ในตอนท่ี 1 ส่งิ ท่ตี อ้ งสังเกตและวดั มอี ะไรบ้าง (สังเกตส่ิงทีเ่ กิดขนึ้ กับเมลด็ แมงลกั และวัด
อณุ หภูมิของน้ำบริเวณใกลก้ ับก้นบกี เกอร์ และบริเวณใกลผ้ ิวน้ำ ทกุ ๆ 30 วนิ าที จนน้ำเดือด)

• ในตอนที่ 2 นักเรียนต้องติดตั้งเทอร์มอมิเตอร์วัดอุณหภูมิของอากาศที่ตำแหน่งใดบ้าง
(จดั เทอรม์ อมเิ ตอร์ใหก้ ระเปาะอย่บู รเิ วณปลายบนและปลายลา่ งของพ่กู ระดาษ)

• ในตอนที่ 2 สิ่งที่ต้องสงั เกตและวัดมอี ะไรบ้าง (สังเกตสิ่งท่ีเกิดขึ้นกับพูก่ ระดาษ และวัด
อณุ หภมู ิของอากาศท่ตี ำแหนง่ ปลายบนและปลายลา่ งของพ่กู ระดาษ ทกุ ๆ 30 วินาที เป็นเวลา 3 นาที)

4. ครูแจกอุปกรณ์ให้นักเรียนทำกจิ กรรมร่วมกนั นักเรียนทำกิจกรรมตามขั้นตอนวิธีการดำเนิน
กิจกรรมตอนที่ 1 ในหนังสือเรียน และสงั เกตการเปล่ยี นแปลงท่ีเกดิ ขึ้น

5. ครเู ดินสังเกตนักเรยี นทุกกลุ่ม เพ่อื แนะนำการทำกิจกรรมแกน่ ักเรยี นอย่างใกล้ชิด โดยเน้นให้
นักเรียนทุกคนได้มสี ่วนร่วมในการทำกิจกรรม

6. ใหน้ กั เรยี นรว่ มกนั ทำกิจกรรมตามวิธีการดำเนนิ กิจกรรมตอนที่ 2 ในหนังสอื เรยี น สังเกตการ
เปลี่ยนแปลงที่เกิดข้ึน

7.3 ขัน้ อธบิ ายและลงข้อสรุป (Explanation)
1. ให้นักเรียน 1 - 2 กลุ่ม นำเสนอผลการสังเกตตอนที่ 1 นักเรียนกลุ่มอื่นฟังการนำเสนอ เพ่ือ
เปรียบเทียบผลการทำกิจกรรมร่วมกัน หากมีข้อแตกต่างควรอภิปรายเพื่อแก้ไขให้เข้าใจถูกต้องตรงกนั
2. ให้นักเรียนแต่ละกล่มุ อภิปรายร่วมกัน และวาดแบบจำลองการถ่ายโอนความร้อนของ
ของเหลว โดยแสดงถึงการจัดเรียงอนุภาคของของเหลวเมื่อได้รับความร้อน จากนั้นนักเรียนนำเสนอ
แบบจำลองที่สร้างขน้ึ ตามความคิดของกลุ่ม
3. ใหน้ กั เรียนร่วมกันสบื คน้ ข้อมลู การถ่ายโอนความรอ้ นของของเหลวจากแหลง่ ขอ้ มลู ท่ีเช่ือถือได้
เช่น หนังสือ เว็บไซต์ หรือวีดิทัศน์ โดยให้นักเรยี นระบุแหล่งที่มาของข้อมลู นักเรียนนำข้อมูลทีร่ วบรวม
ได้มาปรับแก้แบบจำลองของกล่มุ พร้อมทงั้ อธิบายแนวทางในการปรับแก้แบบจำลองอกี ครั้ง
4. ให้นกั เรยี น 1 - 2 กลุม่ ท่ไี ม่ซำ้ กับกลุ่มเดิมในตอนท่ี 1 นำเสนอผลการสงั เกตตอนที่ 2 นกั เรียน
กลุ่มอื่นฟังการนำเสนอ และเปรียบเทียบผลการทำกิจกรรมร่วมกัน หากมีข้อผิดพลาดควรอภิปรายเพอื่
แกไ้ ขใหถ้ กู ตอ้ ง
5. ใหน้ กั เรียนแตล่ ะกลุ่มอภิปรายร่วมกนั และวาดแบบจำลองการถ่ายโอนความรอ้ นของแก๊ส โดย
แสดงถึงการจัดเรยี งอนุภาคของแก๊สเมื่อได้รบั ความรอ้ น จากนนั้ นกั เรียนแตล่ ะกล่มุ นำเสนอแบบจำลองท่ี
สรา้ งขึ้นตามความคดิ ของตนเอง

120

6. ให้นกั เรียนรว่ มกันสืบค้นขอ้ มลู การถา่ ยโอนความรอ้ นของแก๊สจากแหล่งขอ้ มูลทเ่ี ชอ่ื ถือได้ เช่น
หนังสือ เว็บไซต์หรือวีดิทัศน์ พร้อมทั้งระบุแหล่งที่มาของข้อมูลด้วย จากนั้นนำข้อมูลที่รวบรวมได้มา
ปรับแก้แบบจำลองของตนเอง และอธบิ ายแนวทางการปรับแกแ้ บบจำลอง

7. ครแู ละนกั เรียนรว่ มกนั อภิปรายเกี่ยวกับการนำความรู้เร่อื งการพาความรอ้ นไปใช้ประโยชน์ใน
การออกแบบระบบระบายอากาศในอาคาร น่ันคอื การทำชอ่ งเปดิ หรอื หน้าต่างบริเวณด้านบนอาคารหรือ
หลังคาเพื่อระบายอากาศที่มีอุณหภูมิสูงให้ออกจากอาคาร หรือนำความรู้มาใช้อธิบายปรากฏการณ์ใน
ธรรมชาติ เชน่ การเกดิ ลม การเคลอื่ นทข่ี องกระแสน้ำในมหาสมุทร เปน็ ต้น

7.4 ขน้ั ขยายความรู้ (Elaboration)
1. ครูอธิบาย การพาความร้อน ว่าเกิดขึ้นกับสสารที่เป็นของเหลวและแก๊ส ตัวกลางจะพาความ
ร้อนไปพร้อมกับการเคลื่อนที่ของอนุภาคของตัวกลาง และความรู้เกี่ยวกับการพาความร้อนสามารถ
นำไปใชอ้ ธบิ ายปรากฏการณต์ ่าง ๆ ได้
2. ครูเปรียบเทียบความเหมอื นและความแตกต่างกันระหว่างการพาความรอ้ นและนำความร้อน
โดยควรสรุปได้ดงั ตวั อยา่ งดงั น้ี

3. ครูใชค้ ำถามเพ่อื ให้นักเรียนเกิดข้อสงสัยว่า “ถ้าบรเิ วณท่ไี ม่มีสสารท่ีเปน็ ตวั กลางใดเลยในการ
นำความร้อนหรือพาความร้อนความร้อนจะถ่ายโอนมายังบริเวณที่มีอุณหภูมิต่ำกว่าได้หรือไม่ เช่น ใน
อวกาศระหวา่ งโลกและดวงอาทิตย์ บางชว่ งไมม่ ีตวั กลาง ไมม่ ีอากาศ โลกของเราไดร้ ับพลงั งานความร้อน
จากดวงอาทติ ย์ได้อย่างไร” เพื่อเชอ่ื มโยงเขา้ สกู่ ิจกรรมที่ 5.7

121

4. แบ่งกลุ่มนักเรยี น กลุ่มละ 5 - 6 คน ทำกิจกรรมท่ี 5.7 โดยรว่ มกนั อภิปรายการถ่ายโอนความ
ร้อนโดยไมอ่ าศยั ตัวกลางและสร้างแบบจำลองตามความคิดของสมาชกิ ในกลุม่

5. ให้นักเรียนรว่ มกนั สบื ค้นข้อมลู เกี่ยวกับการถ่ายโอนความร้อนโดยไม่อาศัยตัวกลาง พร้อมท้งั
ระบุแหล่งทมี่ าของขอ้ มูลครแู นะนำตวั อย่างแหล่งสืบคน้ ขอ้ มลู ที่เช่ือถือได้ เชน่ หนงั สือ วดี ทิ ัศน์

6. ใหน้ กั เรียนนำข้อมลู ท่ีรวบรวมไดม้ าปรับแกแ้ บบจำลองของกลมุ่ ตนเอง จากนั้นนักเรยี นอธิบาย
แนวทางในการปรับแกแ้ บบจำลอง แล้วนำเสนอแบบจำลองที่ได้ปรับแกแ้ ลว้ อีกครง้ั

7. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายเพื่อให้ได้ข้อสรุปว่า การแผ่รังสีความร้อนเป็นการถ่ายโอน
ความรอ้ นโดยไมต่ ้องอาศัยตวั กลางทเ่ี ป็นอนภุ าคของสสาร แต่ความรอ้ นถา่ ยโอนโดยแผร่ ังสอี นิ ฟราเรดซึ่ง
เป็นคล่นื แม่เหล็กไฟฟ้า

7.5 ข้นั ประเมินผล (Evaluation)
1. ให้นกั เรยี นดภู าพการสง่ หนังสือเรียนจากหน้าห้องไปหลังห้องดงั ภาพด้านล่าง แล้วให้นักเรียน
คิดเปรียบเทียบว่า ภาพแต่ละภาพแสดงการถ่ายโอนความร้อนแบบใด เพราะเหตุใด และสิ่งที่อยู่ในภาพ
แทนอะไร

(ภาพทั้ง 3 ภาพ แสดงวิธีการที่นักเรียนส่งหนังสือจากที่หนึง่ ไปยังอกี ที่หนึ่ง ด้วยวิธีการที่แตกต่างกัน 3
แบบเปรียบเสมือนการถ่ายโอนความร้อนแต่ละวิธี โดยนักเรียนแต่ละคนแทนอนุภาคของสสาร และ
หนงั สอื สแี ดงแทนความร้อนภาพ ก เปรยี บไดก้ บั การนำความรอ้ น เพราะหนงั สือที่ส่งผ่านแต่ละคนไปนั้น
นกั เรยี นแตล่ ะคนไมไ่ ดเ้ คลื่อนที่ ภาพ ข เปรยี บได้กับการพาความร้อน เพราะนกั เรียนถือหนังสือไปพร้อม
กับการเคลื่อนที่ไปด้วย ภาพ ค เปรียบได้กับการแผ่รังสีความร้อน เพราะหนังสือถูกส่งไปได้โดยไม่ต้อง
อาศยั ตัวนักเรยี นเป็นผถู้ อื ไป)

122

2. ครใู ห้นักเรยี นตอบคำถามดังตอ่ ไปน้ี
• การถ่ายโอนความร้อนมีกี่แบบ อะไรบ้าง (การถ่ายโอนความร้อนมี 3 วิธี คือการนำ

ความร้อน การพาความร้อนและการแผ่รังสีความร้อน การนำความร้อนและการพาความร้อนต้องอาศัย
ตวั กลางในการถ่ายโอนความรอ้ นในขณะทีก่ ารแผ่รงั สีความร้อนไม่ตอ้ งอาศัยตัวกลาง ความรู้เกี่ยวกับการ
ถา่ ยโอนความร้อน)

• แตล่ ะวิธีนำไปใช้ประโยชน์ในชวี ิตประจำวันได้อย่างไร (เช่น การอธิบายปรากฏการณ์
ในธรรมชาติหรือการออกแบบส่ิงของตา่ ง ๆ ที่เกี่ยวข้องกบั ความรอ้ น)

3. ครูประเมินการเรียนรู้ของนักเรียน ดังนี้ สังเกตพฤติกรรมของนักเรียนขณะทำงานร่วมกัน
สังเกตการตอบคำถามของนักเรียนในช้นั เรียน สังเกตการตอบคำถามจากกจิ กรรม

4. ครูตรวจกจิ กรรมที่ 5.6 การถ่ายโอนความร้อนของของเหลวและแกส๊ เปน็ อยา่ งไร
5. ครตู รวจกิจกรรมท่ี 5.7 การถ่ายโอนความรอ้ นโดยไมอ่ าศัยตัวกลางเป็นอย่างไร

8. สอื่ /แหล่งการเรยี นรู้
1. หนังสอื เรียนรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี เลม่ 2 ชัน้ มัธยมศกึ ษาปที ี่ 1 (สสวท.)
2. ใบกจิ กรรมที่ 5.6 การถ่ายโอนความรอ้ นของของเหลวและแกส๊ เป็นอยา่ งไร
3. ใบกิจกรรมท่ี 5.7 การถ่ายโอนความร้อนโดยไม่อาศยั ตวั กลางเป็นอยา่ งไร
4. แหล่งสืบคน้ ขอ้ มูลอน่ื ๆ เชน่ อนิ เทอรเ์ นต็ วิดทิ ศั น์
5. บีกเกอร์ ขนาด 250 cm3
6. ชดุ ตะเกยี งแอลกอฮอล์
7. เทอร์มอมเิ ตอร์
8. ขาต้งั พรอ้ มทจ่ี ับ
9. เมลด็ แมงลัก
10. น้ำ
11. ไมข้ ีดไฟ
12. นาฬิกาจบั เวลา
13. กระดาษลอกลาย
14. เส้นดา้ ย

123

15. กรรไกร
16. เทยี นไข
17. เครื่องบนั ทึกภาพเคลอ่ื นไหว (ถ้ามี)

9. การวัดและประเมินผลการเรียนรู้

จุดประสงค์การเรียนรู้ วิธีการวดั เคร่ืองมอื ทใี่ ช้วดั เกณฑ์การประเมิน

ดา้ นความรู้ (K) - การตอบคำถามใน - คำถาม ผ่านเกณฑ์รอ้ ยละ
1. อธบิ ายการถ่ายโอนความ - ใบกจิ กรรมท่ี 5.6 70 ขึ้นไป
รอ้ นจากสสารหนง่ึ ไปยงั อกี ชนั้ เรียน - ใบกิจกรรมท่ี 5.7
สสารหนงึ่ ได้
2. อธบิ ายการนำความรู้ เรอ่ื ง - ตรวจใบกิจกรรมท่ี
การถา่ ยโอนความร้อนไปใช้ 5.6
ประโยชน์ได้ - ตรวจใบกิจกรรมที่
5.7

ด้านทักษะกระบวนการ (P) - สงั เกตพฤตกิ รรม - แบบสังเกต ผา่ นเกณฑร์ ้อยละ
1. สร้างแบบจำลองเพือ่ อธบิ าย - ตรวจใบกิจกรรมท่ี พฤติกรรม 70 ข้นึ ไป
การถา่ ยโอนความร้อนวิธีต่าง ๆ 5.6 - ใบกจิ กรรมท่ี 5.6
ได้ - ตรวจใบกิจกรรมที่ - ใบกิจกรรมที่ 5.7
5.7

ด้านคณุ ลักษณะ (A) - การตอบคำถามใน - คำถาม ผ่านเกณฑ์ระดบั ดี

1.มีความรบั ผิดชอบในงานท่ี ชั้นเรียน - แบบสงั เกต ข้ึนไป

ไดร้ บั มอบหมาย แสดงความ - สังเกตพฤตกิ รรม พฤตกิ รรมการทำงาน
คิดเห็นภายในกลมุ่ และยอมรบั
กลมุ่
ฟงั ความคิดเหน็ ของผอู้ ื่น

124

แบบสังเกตพฤตกิ รรมการทำงานกลมุ่

คำชแ้ี จง: ใหผ้ ู้สอนสังเกตพฤติกรรมของผู้เรยี นในระหว่างการทำกจิ กรรม แลว้ ขดี  ลงในที่ช่องให้

คะแนน

กลุม่ ท่ี ............................................................

ช่ือ - สกุล มสี ่วนร่วมใน ยอมฟงั ความ รบั ผดิ ชอบใน ให้ความ มีข้ันตอนใน คะแนน
การแสดง คดิ เห็นของ งานท่ไี ดร้ บั ร่วมมอื ในการ การทำงาน รวม
ความคดิ เหน็ มอบหมาย อย่างเป็น 15
ผ้อู น่ื ทำงาน คะแนน
ระบบ

321321321321321

ลงช่อื .....................................................................ผู้ประเมนิ
วันท่.ี ................เดอื น.................................. พ.ศ. ....................

เกณฑ์การให้คะแนน 3 คะแนน
พฤตกิ รรมทีท่ ำเป็นประจำ 2 คะแนน
พฤตกิ รรมท่ีทำเป็นบางครงั้
1 คะแนน
พฤติกรรมท่ีทำนอ้ ยครัง้

เกณฑ์การตดั สินคณุ ภาพ

ชว่ งคะแนน ระดบั คุณภาพ

12-15 ดมี าก

11-13 ดี

8-10 พอใช้

ต่ำกวา่ 8 ปรับปรงุ

125

126

127

กจิ กรรมท่ี 5.6 การถ่ายโอนความร้อนของของเหลวและแก๊สเป็นอยา่ งไร

จดุ ประสงค์ของกิจกรรม

1. สังเกตและอธบิ ายการถา่ ยโอนความรอ้ นของนำ้ และอวกาศ

2. รวบรวมขอ้ มลู และสรา้ งแบบจำลองเพ่อื อธิบายการถ่ายโอนความรอ้ นของของเหลวและแกส๊

วัสดแุ ละอุปกรณ์

1. บีกเกอร์ ขนาด 250 cm3 2. ชดุ ตะเกียงแอลกอฮอล์

3. เทอรม์ อมิเตอร์ 4. ขาตั้งพร้อมท่จี ับ

5. เมลด็ แมงลกั 6. น้ำ

7. ไมข้ ีดไฟ 8. นาฬิกาจบั เวลา

9. กระดาษลอกลาย 10. เสน้ ด้าย

11. กรรไกร 12. เทยี นไข

13. เคร่ืองบนั ทกึ ภาพเคลอ่ื นไหว (ถ้ามี)

วธิ ีการดำเนนิ กิจกรรม

2. ใหค้ วามร้อนแก่นำ้ โดยใชต้ ะเกยี งแอลกอออล์ และเริม่ จับเวลา
3. วัดและบันทึกอุณหภูมิของน้ำทั้งสองบริเวณทุก ๆ ครึ่งนาที จนน้ำเดือด สังเกตและบันทึกผลการ
เปลี่ยนแปลงของเมลด็ แมงลัก ตงั้ แตเ่ ร่มิ จนน้ำเดือด หรอื ถา่ ยภาพเคลือ่ นไหว

128

4. นำข้อมูล ที่ได้จากการสังเกต มาสร้างแบบจำลองโดยวาดภาพการจัดเรียงอนุภาคแสดงการ
ถา่ ยโอนความรอ้ นของของเหลวในบีกเกอร์

5. สืบค้นข้อมูลการถา่ ยโอนความร้อนของของเหลวในระดับอนุภาคจากแหล่งคน้ คว้าที่เช่ือถือได้
บนั ทกึ ผล

6. ปรับปรุงแบบจำลองการถา่ ยโอนความร้อนของของเหลวในขอ้ 4 ใหถ้ กู ตอ้ ง นำเสนอ

ตารางบันทกึ ผลการทดลอง

เวลา (วนิ าที) อณุ หภมู ิ (๐C) การเปล่ยี นแปลงของเมล็ดแมงลกั

บรเิ วณผิวนำ้ บรเิ วณใกลก้ น้ บกี เกอร์

30

60

90

120

150

180

210

240

270

300

330

360

390

420

ภาพการจดั เรียงอนภุ าค 129
แบบจำลองตามความคดิ ของนกั เรยี น แบบจำลองตามความคดิ ของนักเรยี น

อภปิ ราย/สรปุ ผลการทดลอง
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

คำถามทา้ ยกิจกรรม
1. เมื่อให้ความรอ้ นแก่นำ้ ความรอ้ นถ่ายโอนจากบรเิ วณใดไปสู่บรเิ วณใด ทราบไดอ้ ย่างไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
2. เม่ือให้ความร้อนแกน่ ำ้ น้ำมกี ารเคลือ่ นทอี่ ยา่ งไร ทราบไดอ้ ย่างไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
3. แบบจำลองการถ่ายโอนความร้อนของของเหลวทีส่ รา้ งขนึ้ ในตอนแรกเหมอื นหรือตา่ งจาก แบบจำลอง
ท่ีปรบั ปรงุ แล้วอย่างไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

130

4. แบบจำลองการถ่ายโอนความรอ้ นทีป่ รบั ปรุงแลว้ อธิบายการถ่ายโอนความร้อนของของเหลวไดอ้ ยา่ งไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
5. แบบจำลองการถา่ ยโอนความรอ้ นของของเหลวท่ีสร้างขนึ้ มีอะไรบา้ งทีไ่ มส่ ามารถแสดงให้เหน็ ตาม
ความเปน็ จรงิ ได้
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

วธิ กี ารดำเนนิ กิจกรรม ตอนที่ 2

131

ตารางบนั ทกึ ผลการทดลอง ผลการสังเกต

กจิ กรรม
ก่อนจดุ เทยี น

จดุ เทียน
เมอ่ื นำเทียนไขออก

เวลา อณุ หภูมิ (๐C)

(วนิ าที) เทอร์มอมิเตอรบ์ ริเวณด้านบนของพู่ เทอร์มอมเิ ตอรบ์ รเิ วณด้านบนของพู่

กระดาษ กระดาษ

30

60

90

120

150

180

ภาพการจัดเรียงอนุภาค แบบจำลองตามความคิดของนักเรียน
แบบจำลองตามความคดิ ของนกั เรียน

อภิปราย/สรปุ ผลการทดลอง
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

132

คำถามทา้ ยกิจกรรม
1. เมื่อให้ความร้อนแก่อากาศ ความร้อนถ่ายโอนจากบรเิ วณใดไปสู่บริเวณใด ทราบไดอ้ ยา่ งไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
2. เม่อื ใหค้ วามร้อนแก่อากาศ อากาศมีการเคลอ่ื นทีอ่ ย่างไร ทราบไดอ้ ยา่ งไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
3. แบบจำลองการถ่ายโอนความรอ้ นของแก๊สที่สร้างข้นึ ในตอนแรกเหมือนหรือต่างจาก แบบจำลองท่ี
ปรบั ปรงุ แลว้ อย่างไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
4. แบบจำลองการถา่ ยโอนความร้อนที่ปรับปรุงแล้วอธิบายการถา่ ยโอนความรอ้ นของแก๊สได้อย่างไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
5. แบบจำลองการถ่ายโอนความรอ้ นของแก๊สท่ีสร้างข้นึ มีอะไรบา้ งทไ่ี มส่ ามารถแสดงให้เห็นตามความ
เป็นจริงได้
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

133

สมาชิกในกลุ่ม
ม.1/.......

ชอ่ื -สกลุ ........................................................................................................ เลขท่ี ...........
ชื่อ-สกลุ ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ชื่อ-สกลุ ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ชื่อ-สกุล ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ช่อื -สกุล ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ชื่อ-สกุล ........................................................................................................ เลขที่ ...........

134

กจิ กรรมท่ี 5.7 การถา่ ยโอนความร้อนโดยไม่อาศยั ตวั กลางเป็นอยา่ งไร

จดุ ประสงค์ของกิจกรรม
สบื ค้นขอ้ มูลและสรา้ งแบบจำลองการถา่ ยโอนความรอ้ นไม่อาศัยตัวกลาง

วธิ ีการดำเนินกจิ กรรม
1. อภิปรายร่วมกันเกี่ยวกับการถ่ายโอนความร้อนโดยไม่อาศัยตัวกลางในปรากฏการณ์ต่าง ๆ ใน
ชวี ติ ประจำวัน เชน่ การถ่ายโอนความร้อนจากดวงอาทิตย์มายังโลก
2. สรา้ งแบบจำลองการถา่ ยโอนความร้อนโดยไมอ่ าศยั ตวั กลางตามความคดิ ของตนเอง
3. สืบค้นข้อมูลการถ่ายโอนความร้อนโดยไม่อาศัยตัวกลางจากแหล่งค้นคว้าที่เชื่อถือได้ บันทึกข้อมูลท่ี
รวบรวมได้
4. ปรับปรุงแบบจำลองการถา่ ยโอนความรอ้ นโดยไมอ่ าศัยตวั กลางในขอ้ 2 ให้ถกู ตอ้ ง นำเสนอ

ตารางบันทึกกจิ กรรม แบบจำลองตามความคิดของนกั เรยี น
แบบจำลองตามความคดิ ของนกั เรียน

อภิปราย/สรปุ ผลการเปลยี่ นแปลง
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

135

คำถามทา้ ยกจิ กรรม
1. การถ่ายโอนความรอ้ นโดยไมอ่ าศยั ตัวกลางเป็นอย่างไร ตวั อยา่ งการถ่ายโอนความร้อนโดยไมอ่ าศยั
ตัวกลางมีอะไรบ้าง
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
2. แบบจำลองการถา่ ยโอนความร้อนโดยไมอ่ าศยั ตวั กลางท่สี รา้ งขนึ้ ในตอนแรกเหมือนหรอื แตกต่างจาก
แบบจำลองทป่ี รับปรงุ แลว้ อยา่ งไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
3. แบบจำลองการถา่ ยโอนความรอ้ นที่ปรบั ปรงุ แล้วอธิบายการถ่ายโอนความร้อนโดยไม่อาศยั ตัวกลางได้
อยา่ งไร
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
4. แบบจำลองการถ่ายโอนความร้อนโดยไมอ่ าศัยตัวกลางท่สี ร้างขึน้ มีอะไรบา้ งที่ไมส่ ามารถแสดงใหเ้ หน็
ตามความเป็นจรงิ ได้
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

สมาชิกในกล่มุ ม.1/.......
ช่ือ-สกลุ ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ชอ่ื -สกลุ ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ชอ่ื -สกลุ ........................................................................................................ เลขท่ี ...........
ช่อื -สกุล ........................................................................................................ เลขที่ ...........
ชื่อ-สกุล ........................................................................................................ เลขที่ ...........

136

แผนการจัดการเรยี นรทู้ ี่ 9

กล่มุ สาระการเรยี นร้วู ิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี โรงเรียนสาธิตมหาวิทยาลยั ราชภัฏอดุ รธานี

รายวิชาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี รหสั วชิ า ว21102 ชนั้ มธั ยมศึกษาปีท่ี 1

หน่วยการเรยี นรทู้ ่ี 5 เรือ่ ง พลังงานความรอ้ น เวลา 27 ชว่ั โมง

หน่วยการเรียนรูย้ ่อยที่ 5.2 เร่ือง สมดุลความรอ้ น เวลา 3 ช่ัวโมง

ครูผู้สอน นางสาวธิพาพร บตุ รอนิ ทร์ ภาคเรียนท่ี 2 ปีการศึกษา 2564

1. มาตรฐานการเรยี นร้แู ละตวั ชี้วัด
ว 2.3 เข้าใจความหมายของพลังงาน การเปลี่ยนแปลงและการถ่ายโอนพลังงาน ปฏิสัมพันธ์

ระหวา่ งสสารและพลังงาน พลังงานในชวี ิตประจำวัน ธรรมชาติของคลืน่ ปรากฏการณ์ทีเ่ กี่ยวขอ้ งกับเสียง
แสง และคลืน่ แม่เหล็กไฟฟ้า รวมท้งั นำความรู้ไปใชป้ ระโยชน์

ชน้ั ตวั ชี้วัด สาระการเรยี นรแู้ กนกลาง

ม.1 5. วิเคราะห์สถานการณ์การถ่ายโอน • ความรอ้ นถ่ายโอนจากสสารทมี่ ีอุณหภูมสิ ูงกว่าไป

ความรอ้ นและคำนวณปริมาณความร้อน ยังสสารที่มีอุณหภมู ิต่ำกวา่ จนกระทั่งอุณหภูมขิ อง

ที่ถ่ายโอนระหว่างสสารจนเกิดสมดุล สสารทง้ั สองเทา่ กัน สภาพทสี่ สารทัง้ สองมีอุณหภูมิ

ความรอ้ นโดยใชส้ มการ เท่ากนั เรียกวา่ สมดุลความรอ้ น

Q สูญเสยี = Q ไดร้ บั • เมอ่ื มกี ารถา่ ยโอนความร้อนจากสสารท่ีมีอุณหภูมิ
ต่างกันจนเกดิ สมดุลความร้อน ความร้อนทีเ่ พ่ิมขึ้น

ของสสารหนึ่งจะเท่ากับความร้อนที่ลดลงของอีก

สารหน่ึง

2. สาระสำคญั /ความคดิ รวบยอด
ความร้อนถ่ายโอนจากสสารที่มีอณุ หภูมสิ ูงกว่าไปยังสสารที่มีอุณหภูมิต่ำกว่าจนกระทัง่ อุณหภมู ิ

ของสสารทัง้ สองเทา่ กนั สภาพที่สสารทง้ั สองมอี ุณหภมู ิเทา่ กนั เรยี กว่า สมดุลความร้อน เม่อื มกี ารถ่ายโอน
ความรอ้ นระหว่างสสารซ่ึงมอี ณุ หภูมติ ่างกันจนเกดิ สมดุลความรอ้ น ปรมิ าณความร้อนท่สี สารหนง่ึ ได้รับจะ
เท่ากบั ปรมิ าณความรอ้ นท่ีอีกสสารหนง่ึ สูญเสีย

137

3. จุดประสงค์การเรยี นรู้
หลังจากจบกิจกรรมการจัดการเรยี นรู้นกั เรียนสามารถ
1. อธบิ ายการถ่ายโอนความรอ้ นระหว่างน้ำท่มี อี ุณหภมู ิตา่ งกัน ได้ (K)
2. วิเคราะห์สถานการณก์ ารถ่ายโอนความร้อนและคำนวณปริมาณความร้อนทถ่ี ่ายโอนระหวา่ ง
สสารจนเกดิ สมดุลความรอ้ นได้ (P)
3. ออกแบบ เลือกใช้ และสรา้ งอปุ กรณ์เพอ่ื แก้ปัญหาในชีวิตประจำวันโดยใช้ความรูเ้ กย่ี วขอ้ ง
กับการถา่ ยโอนความรอ้ นได้ (P)
4. มีความรับผิดชอบในงานทไี่ ดร้ บั มอบหมาย แสดงความคดิ เหน็ ภายในกลุ่ม และยอมรบั ฟัง
ความคดิ เหน็ ของผอู้ ่นื (A)

4. สาระการเรียนรู้
สมดุลความร้อน หมายถึง ภาวะที่สารที่มีอุณหภูมิต่างกันสัมผัสกัน และถ่ายโอนความร้อน

จนกระทง่ั สสารท้งั สองมีอุณหภมู ิเท่ากัน (และหยดุ การถ่ายโอนความร้อน) เช่น การผสมนำ้ ร้อนกับน้ำเย็น
เขา้ ดว้ ยกันน้ำรอ้ นจะถา่ ยโอนพลงั งานความรอ้ นให้กับน้ำเยน็ และเมอื่ น้ำที่ผสมมอี ุณหภมู ิเทา่ กนั การถ่าย
โอนความร้อนจึงหยุด

จากการถ่ายโอนความร้อน วัตถุชนิ้ แรกทม่ี ีพลังงานความร้อนมาก จะถ่ายเทพลังงานความร้อนไป
ยังวัตถุชิ้นท่ีสองท่ีมีพลังงานความร้อนน้อยกว่า ทำให้วัตถุชิ้นแรกมีพลังงานความร้อนลดลง และวัตถุอีก
ชน้ิ ท่สี องมพี ลังงานความร้อนเพ่ิมขนึ้ เท่ากับพลังงานความร้อนท่ีลดลงในวัตถชุ ิน้ แรก และจะหยุดถ่ายโอน
เมื่ออุณหภมู ขิ องทงั้ สองช้นิ เท่ากัน ซงึ่ เปน็ สภาพท่ีเรยี กว่า สมดลุ ความร้อน (Thermal Equilibrium) โดย
จะไมข่ ึ้นอยู่กับชนิดหรอื ขนาดของวัตถุ

การถ่ายโอนพลังงานจะเปน็ ไปตามกฎการอนุรักษ์พลังงาน โดยถ้าไม่มีการสูญเสยี พลังงานให้แก่
สิง่ แวดล้อม และพลังงานที่เพิ่มขึ้นของวตั ถุชิน้ ที่สอง และพลงั งานที่ลดลงของวัตถุช้ินท่ีหน่ึงเท่ากัน จะได้
วา่ ความรอ้ นลด = ความรอ้ นเพมิ่

Qสูญเสยี = Qไดร้ บั
โดยการคำนวณจะใช้สูตร Q = mcΔt หรือ Q = mL ในการคำนวณ

138

5. สมรรถนะสำคญั ของผเู้ รียน
1. ความสามารถในการสือ่ สาร
2. ความสามารถในการคดิ
3. ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี

6. คุณลักษณะอันพงึ ประสงค์
1. มีวนิ ัย
2. ใฝเ่ รียนรู้
3. มงุ่ มัน่ ในการทำงาน

7. กิจกรรมการเรยี นรู้
วิธีการสบื เสาะหาความรู้ (Inquiry Method : 5E)
7.1 ขั้นสร้างความสนใจ (Engagement)
1. ใช้ภาพในหนังสือเรยี นวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ม.1 เล่ม 2 หน้า 78 และถามคำถามสรา้ ง

ความสนใจ ดงั น้ี
• ใช้อุปกรณ์ใดในการวัดอุณหภูมิของร่างกายและมีวิธีการวัดอย่างไร จึงจะทราบผลว่า

อณุ หภมู ิของรา่ งกายเปน็ เท่าใด (นกั เรียนตอบตามความคดิ ของตนเอง)
2. ให้นักเรียนทำกิจกรรมทบทวนความรู้ก่อนเรียนในหนังสือเรียนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ม.1 เล่ม 2 หน้า 78 เพื่อประเมินความรูพ้ ื้นฐาน เกี่ยวกับปัจจัยที่มผี ลต่อปริมาณความร้อนที่ทำให้สสาร
เปล่ียนสถานะและเปลี่ยนอณุ หภมู ิ

3. ครูตั้งคำถามให้นักเรียนเกิดขอ้ สงสัยว่า “เมื่อมีการถ่ายโอนความร้อนระหว่างน้ำที่มอี ุณหภูมิ
ตา่ งกนั อณุ หภมู ิของน้ำทง้ั สองจะเปลี่ยนแปลงไปจนกระทัง่ เป็นอย่างไร” เพือ่ เชอ่ื มโยงเขา้ สูก่ จิ กรรมท่ี 5.8
นำ้ อณุ หภมู ติ า่ งกนั ผสมกันจะเปน็ อย่างไร (นักเรียนตอบตามความเขา้ ใจของตนเอง)

7.2 ขัน้ สำรวจและคน้ หา (Exploration)
1. ครูให้นกั เรียนแบ่งกลุม่ 5 กล่มุ เพือ่ ทำกิจกรรมท่ี 5.8 น้ำอณุ หภูมิตา่ งกนั ผสมกนั จะเป็น
อย่างไร

139

2. ใหน้ กั เรียนอ่านวิธีการดำเนินกจิ กรรมในหนังสอื เรียน จากนัน้ ครูใชค้ ำถามถามนกั เรยี นเพ่ือ
ตรวจสอบความเขา้ ใจจากการอา่ นดงั น้ี

• กิจกรรมนเ้ี กย่ี วกบั เร่ืองอะไร (เร่ืองการถ่ายโอนความร้อนระหว่างน้ำทมี่ อี ุณหภูมิตา่ งกัน)
• วิธีดำเนินกิจกรรมมีขั้นตอนโดยสรุปอย่างไร (เทน้ำเย็น 25 ลูกบาศก์เซนติเมตร ลงใน
แคลอรีมิเตอร์ แล้ววดั และบันทกึ อุณหภมู เิ ร่ิมตน้ วัดและบนั ทึกอุณหภูมนิ ำ้ รอ้ น 25 ลกู บาศก์เซนติเมตร ท่ี
บรรจุในแก้ว แล้วเทน้ำร้อนลงในแคลอรีมิเตอร์ปดิ ฝาให้แน่น จากนั้นวัดอุณหภมู ิของน้ำทุก ๆ 10 วินาที
เป็นเวลา 2 นาที เขียนกราฟแสดงความสัมพันธ์ระหว่างอุณหภูมิของน้ำกับเวลา หลังจากนั้นทำกจิ กรรม
ทง้ั หมดซ้ำอกี ครั้ง โดยเปลีย่ นอณุ หภูมขิ องน้ำให้ตา่ งจากเดมิ )
3. ครูแจกอุปกรณใ์ หน้ กั เรยี นทำกิจกรรมร่วมกนั นักเรยี นทำกจิ กรรมตามขน้ั ตอนพร้อมกับบันทึก
ผลการสังเกต
4. ครูเดนิ สังเกตนักเรยี นทุกกลุ่ม เพื่อแนะนำการทำกิจกรรมแกน่ ักเรียนอย่างใกล้ชิด โดยเน้นให้
นกั เรยี นทกุ คนได้มีส่วนรว่ มในการทำกิจกรรม
5. ครูให้นักเรียน 1 - 2 กลุ่ม นำเสนอผลการทำกิจกรรมโดยให้นักเรียนกลุ่มอื่นฟังการนำเสนอ
และเปรียบเทียบผลการทำกจิ กรรมร่วมกนั

7.3 ขั้นอธบิ ายและลงขอ้ สรุป (Explanation)
1. ใหน้ กั เรยี นนำผลจากการทำกิจกรรมมาอภปิ รายร่วมกัน และตอบคำถามทา้ ยกิจกรรม
2. ให้นักเรียนอ่านเน้ือหาในหนังสือเรียนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ม.1 เล่ม 2 หน้า 80 หลัง
การทำกิจกรรม จากนั้นครูและนักเรียนอภิปรายร่วมกันเพื่อให้ได้ข้อสรุปว่า เมื่อผสมสสารที่มีอุณหภูมิ
ตา่ งกัน สสารจะมกี ารถา่ ยโอนความร้อนจนกระท่งั สมดลุ ความร้อน ซง่ึ อณุ หภูมิของสสารทง้ั สองจะเท่ากนั

7.4 ข้นั ขยายความรู้ (Elaboration)
1. ครูอธบิ ายวิธีการคำนวณปริมาณความร้อนของสสารทีถ่ ่ายโอนในขณะสมดุลความร้อน เพ่ือให้
ไดข้ อ้ สรปุ ว่า ในขณะสมดุลความร้อน ปริมาณความร้อนท่ีสสารหนง่ึ สญู เสยี ไปจะเท่ากบั ปรมิ าณความร้อน
ทีอ่ ีกสสารหน่ึงได้รบั หรือเขียนอธบิ ายโดยใชค้ วามสมั พันธ์ Q สูญเสีย = Q ไดร้ บั
2. ให้นักเรียนศึกษาวิธีการคำนวณหาสมดุลความร้อนของสสาร และปริมาณอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง
โดยครูให้นักเรียนอ่านทำความเข้าใจโจทย์ตัวอย่างในหนงั สือเรียนทีละขอ้ เพื่อให้นักเรยี นเขา้ ใจแนวทาง
ในการวเิ คราะหแ์ ละวิธกี ารหาคำตอบ ถา้ นกั เรยี นไมเ่ ข้าใจครจู ะคอยอธิบายเสรมิ

140

3. ใหน้ ักเรียนตอบคำถามชวนคิดในหนังสือเรยี นวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยมี .1 เลม่ 2 หน้า 85
จำนวน 3 ข้อ โดยแสดงวธิ กี ารคำนวณเพ่อื ตรวจสอบความเข้าใจ ทำใส่สมดุ

4. จากน้นั ให้นักเรียนอภิปรายและส่งตวั แทนออกมานำเสนอวิธกี ารคำนวณ

7.5 ขนั้ ประเมินผล (Evaluation)
1. ครใู หน้ ักเรยี นตอบคำถามตอ่ ไปนี้

• สมดุลความร้อนเกิดขึ้นได้อยา่ งไร (เมื่อสสารที่มอี ุณหภูมิต่างกันมาสัมผัสกนั หรอื ผสม
กนั สสารที่มีอุณหภมู สิ ูงกว่าจะถ่ายโอนความรอ้ นไปยังสสารที่มีอุณหภูมิตำ่ กว่า จนมีอุณหภมู เิ ทา่ กัน หรือ
สมดลุ ความร้อน โดยขณะเกดิ สมดุลความรอ้ น ปริมาณความร้อนท่ีสสารหน่ึงสูญเสียไปจะเท่ากับปริมาณ
ความร้อนทอี่ ีกสสารหน่งึ ไดร้ ับ)

• ความรู้เกี่ยวกับการถ่ายโอนความร้อนนำไปใช้ในการแก้ปัญหาในชีวิตประจำวันได้
อยา่ งไรบา้ ง (ความรเู้ กี่ยวกับการถา่ ยโอนความรอ้ นนำมาใช้ในการเลอื กวัสดุสำหรับทำภาชนะหงุ ต้มต่าง ๆ
การออกแบบโครงสร้างของสิง่ กอ่ สร้าง เช่น อาคารที่อยูอ่ าศัย หรือใช้ความรู้ในการอธิบายปรากฏการณ์
ต่าง ๆ ในชวี ิตประจำวนั เช่น การเกดิ ลม การเคล่อื นท่ขี องกระแสน้ำในมหาสมุทร)

2. ครูให้นักเรียนในกลุ่มเดิม ทำกิจกรรมท้ายบทบทที่ 2 สร้างตู้ขนส่งสินค้ากันความร้อนได้
อย่างไร เพอ่ื ตรวจสอบการใชค้ วามรูเ้ กี่ยวกบั การถ่ายโอนความรอ้ น

3. ครูประเมินการเรียนรู้ของนักเรียน ดังนี้ สังเกตพฤติกรรมของนักเรียนขณะทำงานร่วมกัน
สังเกตการตอบคำถามของนักเรียนในชน้ั เรียน สงั เกตการตอบคำถามจากกจิ กรรม

4. ครูตรวจกจิ กรรมท่ี 5.8 นำ้ อุณหภูมติ า่ งกนั ผสมกันจะเปน็ อยา่ งไร
5. ครูตรวจสมุดการคำนวณเกย่ี วกับสมดุลความรอ้ น
6. ครตู รวจกจิ กรรมทา้ ยบทบทท่ี 2 สร้างตู้ขนสง่ สินคา้ กนั ความร้อนได้อย่างไร

141

8. สอ่ื /แหลง่ การเรียนรู้
1. หนังสอื เรยี นรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี เล่ม 2 ชัน้ มธั ยมศกึ ษาปที ี่ 1 (สสวท.)
2. ใบกจิ กรรมท่ี 5.8 นำ้ อุณหภมู ติ ่างกันผสมกนั จะเป็นอย่างไร
3. สมุด
4. ใบกจิ กรรมท้ายบทบทที่ 2 สร้างตู้ขนส่งสนิ ค้ากันความร้อนไดอ้ ยา่ งไร
5. เทอร์มอมเิ ตอร์
6. แคลอรีม่ ิเตอร์
7. น้ำรอ้ น
8. นำ้ เย็น
9. ถว้ ยตวง
10. กระดาษกราฟ
11. นาฬกิ าจบั เวลา
12. แก้วนำ้
13. ดินน้ำมัน
14. ลงั กระดาษ
15. แผน่ โฟม แผน่ พลาสติกลูกฟกู แผน่ อะลูมิเนียมฟอยล์ หรอื กระดาษหนังสอื พิมพ์
16. กรรไกร
17. กาว
18. เทปกาว
19. เครอื่ งช่ังมวล

142

9. การวัดและประเมินผลการเรยี นรู้

จุดประสงค์การเรยี นรู้ วิธีการวดั เคร่ืองมอื ทีใ่ ชว้ ัด เกณฑ์การประเมิน

ด้านความรู้ (K) - การตอบคำถามใน - คำถาม ผ่านเกณฑ์รอ้ ยละ

1. อธบิ ายการถา่ ยโอนความ ชัน้ เรยี น - ใบกิจกรรมท่ี 5.8 70 ขึ้นไป

รอ้ นระหว่างน้ำที่มอี ณุ หภูมิ - ตรวจใบกิจกรรมที่
ตา่ งกนั ได้ (K) 5.8

ดา้ นทักษะกระบวนการ (P) - สงั เกตพฤตกิ รรม - แบบสงั เกต ผ่านเกณฑร์ ้อยละ
พฤติกรรม 70 ข้นึ ไป
1. วิเคราะหส์ ถานการณก์ าร - ตรวจสมุด - สมุด
- ใบกิจกรรมทา้ ยบท
ถา่ ยโอนความร้อนและคำนวณ - ตรวจใบกิจกรรม บทท่ี 2

ปรมิ าณความร้อนที่ถ่ายโอน ท้ายบทบทท่ี 2

ระหวา่ งสสารจนเกิดสมดุล

ความรอ้ นได้

2. ออกแบบ เลอื กใช้ และสร้าง

อปุ กรณ์เพอื่ แกป้ ญั หาใน

ชวี ิตประจำวนั โดยใช้ความรู้

เก่ียวขอ้ งกับการถา่ ยโอนความ

รอ้ นได้

ดา้ นคุณลักษณะ (A) - การตอบคำถามใน - คำถาม ผ่านเกณฑ์ระดบั ดี

1.มคี วามรบั ผิดชอบในงานท่ี ช้ันเรียน - แบบสังเกต ขึ้นไป

ไดร้ ับมอบหมาย แสดงความ - สงั เกตพฤติกรรม พฤตกิ รรมการทำงาน
คดิ เหน็ ภายในกล่มุ และยอมรับ
กลมุ่
ฟงั ความคิดเหน็ ของผู้อนื่

143

แบบสังเกตพฤตกิ รรมการทำงานกลมุ่

คำชแ้ี จง: ใหผ้ ู้สอนสังเกตพฤติกรรมของผู้เรยี นในระหว่างการทำกจิ กรรม แลว้ ขดี  ลงในที่ช่องให้

คะแนน

กลุม่ ท่ี ............................................................

ช่ือ - สกุล มสี ่วนร่วมใน ยอมฟงั ความ รบั ผดิ ชอบใน ให้ความ มีข้ันตอนใน คะแนน
การแสดง คดิ เห็นของ งานท่ไี ดร้ บั ร่วมมอื ในการ การทำงาน รวม
ความคดิ เหน็ มอบหมาย อย่างเป็น 15
ผ้อู น่ื ทำงาน คะแนน
ระบบ

321321321321321

ลงช่อื .....................................................................ผู้ประเมนิ
วันท่.ี ................เดอื น.................................. พ.ศ. ....................

เกณฑ์การให้คะแนน 3 คะแนน
พฤตกิ รรมทีท่ ำเป็นประจำ 2 คะแนน
พฤตกิ รรมท่ีทำเป็นบางครงั้
1 คะแนน
พฤติกรรมท่ีทำนอ้ ยครัง้

เกณฑ์การตดั สินคณุ ภาพ

ชว่ งคะแนน ระดบั คุณภาพ

12-15 ดมี าก

11-13 ดี

8-10 พอใช้

ต่ำกวา่ 8 ปรับปรงุ

144

145

146

กิจกรรมที่ 5.8 น้ำอุณหภูมิตา่ งกนั ผสมกนั จะเปน็ อย่างไร

จดุ ประสงค์ของกิจกรรม

วัดอณุ หภมู ินำ้ และอธบิ ายการถ่ายโอนความรอ้ นระหวา่ งน้ำท่มี อี ณุ หภูมติ ่างกนั

วัสดแุ ละอุปกรณ์

1. เทอรม์ อมเิ ตอร์ 2. แคลอร่ีมิเตอร์

3. นำ้ รอ้ น 4. นำ้ เยน็

5. ถ้วยตวง 6. กระดาษกราฟ

7. นาฬิกาจับเวลา 8. แกว้ นำ้

วธิ ีการดำเนนิ กิจกรรม

1. เทน้ำเยน็ 25 ลูกบาศกเ์ ซนตเิ มตร ลงในแคลอรีมเิ ตอร์ วดั และบนั ทึกอณุ หภมู ิ

2. เทน้ำร้อน 25 ลกู บาศกเ์ ซนติเมตร ลงในแก้วน้ำ วัดและบันทึกอณุ หภมู ิ

3. เทน้ำร้อนลงในแคลอรี่มิเตอร์แล้วปิดฝาให้แน่นทันที วัดและบันทึกอุณหภูมิของน้ำในแคลอรี่มิเตอร์

ทกุ ๆ 10 วนิ าที เปน็ เวลา 2 นาที เขียนกราฟแสดงความสมั พันธร์ ะหว่างอุณหภูมิของน้ำกับเวลา

4. วเิ คราะห์กราฟเพื่อสงั เกตการเปล่ยี นแปลงอุณหภูมขิ องนำ้ หลังผสมในชว่ งเวลาตา่ ง ๆ

5. ทำกิจกรรมท้ังหมดซ้ำอกี 1 คร้ัง โดยเปลีย่ นอุณหภูมิของนำ้ รอ้ นและน้ำเยน็

ตารางบนั ทกึ ผลการทดลอง

น้ำ อุณหภูมิ (๐C)

นำ้ เยน็ ในแคลอรม่ี เิ ตอร์

น้ำรอ้ นในแก้ว

นำ้ ร้อนในแคลอร่มี ิเตอร์

10 วินาที

20 วินาที

30 วนิ าที

40 วินาที

50 วินาที