The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.

คู่มือครูรายวิชาพื้นฐาน วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 2

Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by Thatchapongpat, 2022-06-06 02:34:29

คู่มือครูรายวิชาพื้นฐาน วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 2

คู่มือครูรายวิชาพื้นฐาน วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 2

คคูมูมือือคครรู รูายายวชิวชิาพาพ้นื น้ื ฐฐานาน

วทิ ยาศาสตร
เลม ๒

ตตาามมมมาาตตรรฐฐาานนกกาารรเเรรยีียนนรรแููแลละะตตัวัวชชี้วี้วัดดั
กกลลมุมุ สสาารระะกกาารรเเรรยียี นนรรวููว ทิิทยยาาศศาาสสตตรร ((ฉฉบบบัับปปรรับับปปรรงุุง พพทุทุ ธธศศกักั รราาชช ๒๒๕๕๖๖๐๐))
ตตาามมหหลลักกั สสูตูตรรแแกกนนกกลลาางงกกาารรศศกึึกษษาาขขั้นนั้ พพน้ื้นื ฐฐาานน พพุทุทธธศศกัักรราาชช ๒๒๕๕๕๕๑๑

คูมอื ครรู ายวชิ าพื้นฐานวิทยาศาสตร
ชนั้ ประถมศึกษาปท ี่ ๔ เลม ๒

กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร

ตามมาตรฐานการเรียนรูและตวั ชวี้ ดั กลมุ สาระการเรยี นรวู ิทยาศาสตร
(ฉบับปรบั ปรุง พุทธศกั ราช ๒๕๖๐)

ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พื้นฐาน พุทธศกั ราช ๒๕๕๑

จัดทาํ โดย
สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

คาํ ชีแ้ จง

สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี (สสวท.) ไดจัดทําตัวชี้วัดและสาระการเรียนรู
แกนกลาง กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร (ฉบับปรับปรุง พุทธศักราช ๒๕๖๐) ตามหลักสูตรแกนกลาง
การศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ โดยมีจุดเนนเพื่อตองการพัฒนาผูเรียนใหมีความรูความสามารถที่
ทัดเทียมกับนานาชาติ ไดเรียนรูวิทยาศาสตรที่เช่ือมโยงความรูกับกระบวนการในการสืบเสาะหาความรูและ
การแกปญหาท่ีหลากหลาย มีการทํากิจกรรมดวยการลงมือปฏิบัติเพ่ือใหผูเรียนไดใชทักษะกระบวนการทาง
วิทยาศาสตรและทักษะแหงศตวรรษท่ี ๒๑ ซึ่งในปการศึกษา ๒๕๖๑ เปนตนไปน้ี โรงเรียนจะตองใชหลักสูตร
กลุม สาระการเรียนรวู ิทยาศาสตร (ฉบับปรบั ปรุง พุทธศกั ราช ๒๕๖๐) สสวท. จึงไดจัดทําหนังสือเรียนท่ีเปนไป
ตามมาตรฐานการเรยี นรูและตวั ช้ีวัดของหลกั สูตรเพ่ือใหโ รงเรียนไดใชส ําหรับจดั การเรยี นการสอนในชั้นเรยี น

คมู ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร ช้นั ประถมศกึ ษาปท่ี ๔ เลม ๒ กลมุ สาระการเรียนรูวิทยาศาสตร
เลมนี้ สสวท. ไดพัฒนาขึ้น เพ่ือนําไปใชประกอบหนังสือเรียนรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ช้ันประถมศึกษา
ปท ่ี ๔ เลม ๒ โดยภายในคมู ือครปู ระกอบดวยผังมโนทศั น ตวั ชว้ี ัด ขอแนะนําการใชคูมือครู ตารางแสดงความ
สอดคลอ งระหวา งเน้ือหาและกจิ กรรมในหนงั สือเรียนกบั มาตรฐานการเรียนรูและตัวช้ีวัด กลุมสาระการเรียนรู
วิทยาศาสตร (ฉบับปรับปรุง พุทธศักราช ๒๕๖๐) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน
พุทธศักราช ๒๕๕๑ ตลอดจนแนวการจัดกิจกรรมการเรียนรูที่มุงเนนการพัฒนาทักษะรอบดาน ทั้งการอาน
การฝกปฏิบัติ การสาํ รวจตรวจสอบ การปฏบิ ัติการทดลอง การสืบคนขอ มลู และการอภปิ ราย โดยมีเปาหมาย
ใหนักเรียนพัฒนาทั้งดานความรู ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร ทักษะแหงศตวรรษที่ ๒๑
จิตวิทยาศาสตร กระบวนการสืบเสาะหาความรู ทักษะการคิด การอาน การส่ือสาร การแกปญหา ตลอดจน
การนาํ ความรูไ ปใชในชวี ติ ประจําวนั อยา งมีคุณธรรมและคานิยมท่ีเหมาะสม สามารถดํารงชีวิตอยูในสังคมแหง
การเปลี่ยนแปลงในศตวรรษที่ ๒๑ อยางมีความสุข ในการจัดทําคูมือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร
ชั้นประถมศึกษาปที่ ๔ เลม ๒ กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตรเลมน้ี ไดรับความรวมมืออยางดียิ่งจาก
คณาจารย ผูทรงคณุ วฒุ ิ นกั วิชาการ และครูผูสอน จากสถาบนั การศกึ ษาตา ง ๆ จงึ ขอขอบคุณไว ณ ท่นี ี้

สสวท. หวังเปนอยางยิ่งวาคูมือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ชั้นประถมศึกษาปที่ ๔ เลม ๒
กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตรเลมน้ี จะเปนประโยชนแกครูและผูเกี่ยวของทุกฝาย ที่จะชวยใหการจัด
การศึกษาดานวิทยาศาสตรมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล หากมีขอเสนอแนะใดท่ีจะทําใหคูมือครูเลมนี้
สมบรู ณย ิง่ ข้นึ โปรดแจง สสวท. ทราบดว ย จกั ขอบคุณยิ่ง

(ศาสตราจารยชกู ิจ ลิมปจ ํานงค)
ผอู าํ นวยการ

สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี
กระทรวงศกึ ษาธิการ

สารบญั

หนา

คําช้แี จง

เปาหมายของการจัดการเรยี นการสอนวทิ ยาศาสตร ก

คุณภาพของผูเรียนวิทยาศาสตรเมอื่ จบช้นั ประถมศกึ ษาปท่ี 6 ข

ทักษะท่ีสาํ คัญในการเรียนรวู ทิ ยาศาสตร ง

ผังมโนทัศนร ายวชิ าพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร ช้นั ประถมศึกษาปท่ี 4 เลม 2 ซ

ตัวช้วี ัด สาระการเรียนรแู กนกลางวิทยาศาสตร ช้นั ประถมศึกษาปท่ี 4 เลม 2 ฌ

ขอ แนะนาํ การใชค ูม ือครู ฎ

การจดั การเรยี นการสอนวิทยาศาสตรในระดับประถมศึกษา น

การจัดการเรียนการสอนท่ีเนนการสืบเสาะความรูทางวทิ ยาศาสตร น

การจัดการเรยี นการสอนทีส่ อดคลอ งกบั ธรรมชาตขิ องวิทยาศาสตรแ ละกระบวนการทางวิทยาศาสตร พ

การวัดผลและประเมนิ ผลการเรยี นรวู ทิ ยาศาสตร ม

ตารางแสดงความสอดคลองระหวา งเนอ้ื หาและกิจกรรม ระดับชน้ั ประถมศกึ ษาปท ี่ 4 เลม 2 ล

กบั หลกั สูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพน้ื ฐาน พุทธศักราช 2551 (ฉบับปรับปรงุ พุทธศักราช 2560)

หนวยที่ 4 วสั ดแุ ละสสาร 1

ภาพรวมการจัดการเรียนรูประจําหนว ยท่ี 4 วัสดแุ ละสสาร 1

บทท่ี 1 สมบตั ิทางกายภาพของวสั ดุ 3

บทน้ีเร่มิ ตนอยางไร 6

เร่อื งที่ 1 ความแขง็ ของวัสดุ 11

กจิ กรรมท่ี 1 วัสดแุ ตละชนิดมีความแข็งเปนอยา งไร 15

เรอ่ื งท่ี 2 สภาพยืดหยนุ ของวัสดุ 32

กจิ กรรมท่ี 2 วสั ดุแตละชนดิ มีสภาพยืดหยนุ เปน อยางไร 37

เร่อื งที่ 3 การนาํ ความรอ นของวัสดุ 54

กิจกรรมที่ 3 วัสดแุ ตละชนดิ มกี ารนาํ ความรอนเปนอยา งไร 60

เรือ่ งท่ี 4 การนาํ ไฟฟาของวสั ดุ 78

กิจกรรมท่ี 4 วัสดแุ ตละชนดิ มกี ารนําไฟฟาเปนอยางไร 82

กิจกรรมทายบทที่ 1 สมบตั ทิ างกายภาพของวัสดุ 93

แนวคําตอบในแบบฝกหดั ทายบท 94

บทท่ี 2 สถานะของสสาร สารบญั
บทน้เี ร่มิ ตน อยางไร
หนา
เรื่องท่ี 1 ของแข็ง 100
กจิ กรรมที่ 1.1 ของแขง็ มีมวลและตองการท่ีอยูหรือไมและมีรูปรา งอยางไร 103
กจิ กรรมที่ 1.2 ของแขง็ มีปริมาตรเปน อยางไร 106
110
เร่ืองที่ 2 ของเหลว 126
กจิ กรรมท่ี 2.1 ของเหลวมีมวลและตองการที่อยูห รือไม 139
กิจกรรมที่ 2.2 ของเหลวมีปริมาตร รปู รา ง และระดบั ผวิ หนา เปนอยางไร 143
156
เรือ่ งที่ 3 แกส 172
กิจกรรมท่ี 3.1 แกสมีมวลและตองการท่ีอยูหรือไม 176
กจิ กรรมท่ี 3.2 แกสมปี ริมาตรและรปู รา งเปน อยา งไร 189
202
กิจกรรมทา ยบทท่ี 2 สถานะของสสาร
209
หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ
209
ภาพรวมการจัดการเรยี นรปู ระจําหนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 211
214
บทท่ี 1 ดวงจนั ทรข องเรา 218
บทนเี้ ริ่มตนอยางไร 223
235
เรือ่ งท่ี 1 การขน้ึ และตกและรูปรา งของดวงจนั ทร 248
กิจกรรมท่ี 1.1 ดวงจนั ทรมกี ารข้ึนและตกหรือไม อยา งไร 249
กจิ กรรมที่ 1.2 ในแตละวันมองห็นดวงจันทรม รี ปู รางอยางไร 251
258
กิจกรรมทายบทท่ี 1 ดวงจันทรข องเรา 263
แนวคาํ ตอบในแบบฝก หดั ทายบท 277
บทท่ี 2 ระบบสุริยะของเรา 278
เรอ่ื งที่ 1 ระบบสุริยะ 281
286
กจิ กรรมท่ี 1 ระบบสรุ ิยะมีลักษณะอยางไร 287
กจิ กรรมทา ยบทที่ 2 ระบบสรุ ิยะของเรา
แนวคาํ ตอบในแบบฝกหดั ทายบท
แนวคําตอบในแบบทดสอบทา ยเลม
บรรณานุกรม
คณะทาํ งาน

ก คูมอื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2
เปาหมายของการจดั การเรียนการสอนวิทยาศาสตร

วิทยาศาสตรเปนเร่ืองของการเรียนรูเกี่ยวกับธรรมชาติ โดยมนุษยใชกระบวนการสังเกต สํารวจ
ตรวจสอบ และการทดลองเกี่ยวกับปรากฏการณทางธรรมชาติและนําผลท่ีไดมาจัดระบบหลักการ แนวคิด
และทฤษฎี ดังนั้นการเรียนการสอนวิทยาศาสตรจึงมุงเนนใหนักเรียนไดเรียนรูและคนพบดวยตนเองมากที่สุด
น่นั คอื ใหไดท งั้ กระบวนการและองคความรู

การจดั การเรียนรูวทิ ยาศาสตรใ นสถานศกึ ษามเี ปา หมายสาํ คญั ดงั น้ี
1. เพอ่ื ใหเขา ใจแนวคิด หลักการ ทฤษฎี กฎและความรูพื้นฐานในวทิ ยาศาสตร
2. เพอื่ ใหเ ขา ใจขอบเขตของธรรมชาติของวิทยาศาสตร และขอจาํ กัดของวทิ ยาศาสตร
3. เพือ่ ใหมีทกั ษะทส่ี ําคญั ในการสบื เสาะหาความรูและพฒั นาเทคโนโลยี
4. เพื่อใหตระหนักการมีผลกระทบซ่ึงกันและกันระหวางวิทยาศาสตร เทคโนโลยี มวลมนุษย และ

สภาพแวดลอม
5. เพื่อนําความรูในแนวคิดและทักษะตาง ๆ ทางวิทยาศาสตร และ เทคโนโลยีไปใชใหเกิดประโยชนตอ

สงั คมและการดาํ รงชีวติ
6. เพ่ือพัฒนากระบวนการคิดและจินตนาการ ความสามารถในการ แกปญหาและการจัดการ ทักษะใน

การสอ่ื สาร และความสามารถใน การประเมนิ และตัดสินใจ
7. เพื่อใหเปนผูที่มีจิตวิทยาศาสตร มีคุณธรรม จริยธรรม และคานิยมในการใชวิทยาศาสตรและ

เทคโนโลยอี ยางสรา งสรรค

 สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 ข

คณุ ภาพของนักเรยี นวิทยาศาสตร เม่ือจบชัน้ ประถมศึกษาปท ่ี 6

นักเรียนท่ีเรียนจบช้ันประถมศึกษาปท่ี 6 ควรมีความรู ความคิด ทักษะ กระบวนการ และจิตวิทยาศาสตร
ดังน้ี

1. เขาใจโครงสราง ลักษณะเฉพาะและการปรับตัวของส่ิงมีชีวิต รวมท้ังความสัมพันธของส่ิงมีชีวิตใน
แหลงทอี่ ยู การทาํ หนา ที่ของสวนตาง ๆ ของพชื และการทาํ งานของระบบยอยอาหารของมนุษย

2. เขาใจสมบัติและการจําแนกกลุมของวัสดุ สถานะและการเปลี่ยนสถานะของสสาร การละลาย
การเปล่ยี นแปลงทางเคมี การเปลยี่ นแปลงที่ผนั กลบั ไดแ ละผนั กลบั ไมได และการแยกสารอยางงาย

3. เขาใจลักษณะของแรงโนมถวงของโลก แรงลัพธ แรงเสียดทาน แรงไฟฟาและผลของแรงตางๆ ผลที่
เกิดจากแรงกระทําตอวัตถุ ความดัน หลักการที่มีตอวัตถุ วงจรไฟฟาอยางงาย ปรากฏการณเบ้ืองตน
ของเสียง และแสง

4. เขาใจปรากฏการณก ารขึน้ และตก รวมถึงการเปล่ียนแปลงรูปรางปรากฏของดวงจันทร องคประกอบ
ของระบบสุริยะ คาบการโคจรของดาวเคราะห ความแตกตางของดาวเคราะหและดาวฤกษ การข้ึน
และตกของกลุมดาวฤกษ การใชแผนที่ดาว การเกิดอุปราคา พัฒนาการและประโยชนของเทคโนโลยี
อวกาศ

5. เขาใจลักษณะของแหลงนํ้า วัฏจักรนํ้า กระบวนการเกิดเมฆ หมอก นํ้าคาง นํ้าคางแข็ง หยาดน้ําฟา
กระบวนการเกิดหิน วัฏจักรหิน การใชประโยชนหินและแร การเกิดซากดึกดําบรรพ การเกิดลมบก
ลมทะเล มรสุม ลักษณะและผลกระทบของภัยธรรมชาติ ธรณีพิบัติภัย การเกิดและผลกระทบของ
ปรากฏการณเ รือนกระจก

6. คน หาขอ มลู อยางมปี ระสทิ ธภิ าพและประเมนิ ความนา เชอ่ื ถอื ตดั สนิ ใจเลือกขอมูลใชเหตุผลเชิงตรรกะ
ในการแกปญหา ใชเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารในการทํางานรวมกัน เขาใจสิทธิและหนาท่ี
ของตน เคารพสทิ ธิของผูอนื่

7. ตั้งคําถามหรือกําหนดปญหาเก่ียวกับส่ิงที่จะเรียนรูตามท่ีกําหนดใหหรือตามความสนใจ คาดคะเน
คําตอบหลายแนวทาง สรางสมมติฐานท่ีสอดคลองกับคําถามหรือปญหาที่จะสํารวจตรวจสอบ
วางแผนและสํารวจตรวจสอบโดยใชเครื่องมือ อุปกรณ และเทคโนโลยีสารสนเทศที่เหมาะสม ในการ
เก็บรวบรวมขอ มูลทัง้ เชิงปริมาณและคุณภาพ

8. วิเคราะหขอมูล ลงความเห็น และสรุปความสัมพันธของขอมูลที่มาจากการสํารวจตรวจสอบใน
รูปแบบท่ีเหมาะสม เพื่อส่ือสารความรูจากผลการสํารวจตรวจสอบไดอยางมีเหตุผลและหลักฐาน
อา งองิ

9. แสดงถึงความสนใจ มุงมั่น ในสิ่งที่จะเรียนรู มีความคิดสรางสรรคเกี่ยวกับเรื่องท่ีจะศึกษาตามความ
สนใจของตนเอง แสดงความคิดเห็นของตนเอง ยอมรับในขอมูลท่ีมีหลักฐานอางอิง และรับฟงความ
คิดเห็นผอู ื่น

สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ค คมู อื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2

10. แสดงความรับผิดชอบดวยการทํางานท่ีไดรับมอบหมายอยางมุงมั่น รอบคอบ ประหยัด ซื่อสัตย จน
งานลุลวงเปนผลสําเร็จ และทํางานรวมกับผอู ่นื อยา งสรา งสรรค

11. ตระหนักในคณุ คาของความรูวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ใชความรูและกระบวนการทางวิทยาศาสตร
ในการดํารงชีวิต แสดงความชื่นชม ยกยอง และเคารพสิทธิในผลงานของผูคิดคนและศึกษาหาความรู
เพิ่มเติม ทําโครงงานหรอื ชนิ้ งานตามที่กําหนดใหห รอื ตามความสนใจ

12. แสดงถึงความซาบซ้ึง หวงใย แสดงพฤติกรรมเก่ียวกับการใช การดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติและ
ส่งิ แวดลอมอยา งรคู ุณคา

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 ง

ทกั ษะทส่ี าํ คญั ในการเรยี นรวู ทิ ยาศาสตร

ทกั ษะสําคัญท่ีครผู ูส อนจาํ เปนตอ งพัฒนาใหเกิดขน้ึ กบั นักเรียนเมื่อมีการจัดการเรียนรูวิทยาศาสตร
เชน ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร ทักษะแหงศตวรรษที่ 21

ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร (Science Process Skills)

การเรียนรูทางวิทยาศาสตรจําเปนตองใชทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรเพ่ือนําไปสู

การสืบเสาะคนหาผานการสังเกต ทดลอง สรางแบบจําลอง และวิธีการอื่นๆ เพ่ือนําขอมูล สารสนเทศและ

หลักฐานเชิงประจักษมาสรางคําอธิบายเก่ียวกับแนวคิดหรือองคความรูทางวิทยาศาสตร ทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตร ประกอบดว ย

ทกั ษะการสงั เกต (Observing) เปนความสามารถในการใชป ระสาทสมั ผัสอยางใดอยางหน่ึง หรือ
หลายอยางสํารวจวัตถุหรือปรากฏการณตาง ๆ ในธรรมชาติหรือจากการทดลอง โดยไมลงความคิดเห็นของ

ผสู งั เกตลงไปดว ย ประสาทสัมผสั ท้งั 5 อยาง ไดแก การดู การฟง เสียง การดมกลิ่น การชมิ รส และการสัมผัส

ทักษะการวัด (Measuring) เปนความสามารถในการเลือกใชเครื่องมือในการวัดปริมาณตาง ๆ
ไดอยางเหมาะสม รวมถึงความสามารถในการหาปริมาณของสิ่งตาง ๆ จากเครื่องมือท่ีเลือกใชออกมาเปน

ตัวเลขไดถ กู ตอ งและรวดเร็ว พรอมระบุหนวยของการวดั ไดอยา งถูกตอง

ทักษะการลงความเห็นจากขอมูล (Inferring) เปนความสามารถในการคาดการณอยางมี

หลักการเกี่ยวกับเหตุการณหรือปรากฏการณ โดยใชขอมูล (Data) หรือสารสนเทศ (Information) ท่ีเคย

เก็บรวบรวมไวในอดีต

ทักษะการจําแนกประเภท (Classifying) เปนความสามารถในการแยกแยะ จัดพวกหรือจัดกลุม
ส่ิงตาง ๆ ท่ีสนใจ เชน วัตถุ ส่ิงมีชีวิต ดาว และเทหะวัตถุตาง ๆ หรือปรากฏการณท่ีตองการศึกษาออกเปน

หมวดหมู นอกจากน้ียังหมายถึงความสามารถในการเลือกและระบุเกณฑหรือลักษณะรวมลักษณะใดลักษณะ

หนึ่งของสงิ่ ตา ง ๆ ทต่ี อ งการจําแนก

ทักษะการหาความสัมพันธของสเปซกับเวลา (Relationship of Space and Time) สเปซ
คือ พื้นท่ีท่ีวัตถุครอบครอง ในที่น้ีอาจเปนตําแหนง รูปราง รูปทรงของวัตถุ ส่ิงเหลาน้ีอาจมีความสัมพันธกัน

ดงั น้ี

การหาความสมั พนั ธระหวางสเปซกับสเปซ เปนความสามารถในการหาความเก่ียวของ
สั ม พั น ธ กั น ร ะ ห ว า ง พ้ื น ที่ ท่ี วั ต ถุ ต า ง ๆ
(Relationship between Space and Space) ครอบครอง

สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

จ คมู ือครูรายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2

การหาความสมั พันธร ะหวางสเปซกับเวลา เปนความสามารถในการหาความเกี่ยวของ

(Relationship between Space and Time) สัมพันธกันระหวางพื้นท่ีท่ีวัตถุครอบครอง
เมื่อเวลาผานไป

ทักษะการใชจํานวน (Using Number) เปนความสามารถในการใชความรูสึกเชิงจํานวน และ
การคํานวณเพ่ือบรรยายหรอื ระบุรายละเอยี ดเชงิ ปริมาณของสง่ิ ท่ีสงั เกตหรือทดลอง

ทักษะการจัดกระทําและส่ือความหมายขอมูล (Organizing and Communicating Data)
เปน ความสามารถในการนาํ ผลการสังเกต การวดั การทดลอง จากแหลงตาง ๆ มาจัดกระทําใหอยูในรูปแบบท่ี

มคี วามหมายหรือมีความสมั พนั ธก ันมากขน้ึ จนงา ยตอการทาํ ความเขา ใจหรอื เห็นแบบรปู ของขอมูล นอกจากน้ี
ยังรวมถึงความสามารถในการนําขอมูลมาจัดทําในรูปแบบตาง ๆ เชน ตาราง แผนภูมิ แผนภาพ วงจร กราฟ

สมการ การเขยี นบรรยาย เพ่อื สอ่ื สารใหผ อู ื่นเขาใจความหมายของขอ มูลมากขึ้น

ทักษะการพยากรณ (Predicting) เปนความสามารถในบอกผลลัพธของปรากฏการณ สถานการณ
การสังเกต การทดลองที่ไดจากการสังเกตแบบรูปของหลักฐาน (Pattern of Evidence) การพยากรณที่

แมนยําจึงเปนผลมาจากการสังเกตที่รอบคอบ การวัดท่ีถูกตอง การบันทึก และการจัดกระทํากับขอมูลอยาง

เหมาะสม

ทักษะการตั้งสมมติฐาน (Formulating Hypotheses) เปนความสามารถในการคิดหาคําตอบ
ลวงหนากอนจะทําการทดลอง โดยอาศัยการสังเกต ความรู ประสบการณเดิมเปนพ้ืนฐานคําตอบที่คิด

ลวงหนาที่ยังไมรูมากอน หรือยังไมเปนหลักการ กฎ หรือ ทฤษฎีมากอน การตั้งสมมติฐานหรือคําตอบท่ีคิดไว
ลวงหนามักกลาวไวเปนขอความท่ีบอกความสัมพันธระหวางตัวแปรตนกับตัวแปรตาม ซึ่งอาจเปนไปตามที่

คาดการณไ วหรือไมก ็ได

ทักษะการกําหนดนิยามเชิงปฏิบัติการ (Defining Operationally) เปนความสามารถในการ
กาํ หนดความหมายและขอบเขตของส่ิงตา ง ๆ ที่อยใู นสมมตฐิ านของการทดลอง หรือที่เกี่ยวของกับการทดลอง

ใหเขาใจตรงกนั และสามารถสงั เกตหรอื วดั ได

ทักษะการกําหนดและควบคุมตัวแปร (Controlling Variables) เปนความสามารถในการ
กําหนดตัวแปรตาง ๆ ทั้งตัวแปรตน ตัวแปรตาม และตัวแปรที่ตองควบคุมใหคงที่ ใหสอดคลองกับสมมติฐาน

ของการทดลอง รวมถึงความสามารถในการระบุและควบคุมตัวแปรอ่ืน ๆ นอกเหนือจากตัวแปรตน แตอาจ

สงผลตอผลการทดลอง หากไมควบคุมใหเหมือนกันหรือเทากัน ตัวแปรท่ีเก่ียวของกับการทดลอง ไดแก
ตวั แปรตน ตวั แปรตาม และตวั แปรท่ีตอ งควบคมุ ใหค งที่ ซงึ่ ลวนเปน ปจ จัยทีเ่ ก่ยี วขอ งกับการทดลอง ดังน้ี

ตวั แปรตน ส่งิ ท่เี ปน ตน เหตุทาํ ใหเกิดการเปลี่ยนแปลง จงึ ตองจัด

(Independent Variable) สถานการณใหม ีส่งิ น้แี ตกตางกัน

 สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 ฉ

ตัวแปรตาม สง่ิ ทีเ่ ปน ผลจากการจัดสถานการณบางอยางให
(Dependent Variable) แตกตา งกัน และเราตอ งสังเกต วดั หรือตดิ ตามดู

ตัวแปรท่ีตองควบคมุ ใหค งที่ ส่ิงตา ง ๆ ทอ่ี าจสงผลตอการจัดสถานการณ จึงตองจัด
(Controlled Variable) ส่งิ เหลานีใ้ หเ หมอื นกนั หรอื เทากัน เพ่ือใหม นั่ ใจวาผล
จากการจัดสถานการณเกดิ จากตัวแปรตน เทา นั้น

ทกั ษะการทดลอง (Experimenting) การทดลองประกอบดวย 3 ขั้นตอน คือ การออกแบบการ
ทดลอง การปฏิบัติการทดลอง และการบันทึกผลการทดลอง ทักษะการทดลองจึงเปนความสามารถในการ

ออกแบบและวางแผนการทดลองไดอยางรอบคอบ และสอดคลองกับคําถามการทดลองและสมมติฐาน รวมถึง
ความสามารถในการดําเนินการทดลองไดตามแผน และความสามารถในการบันทึกผลการทดลองไดละเอียด

ครบถว น และเทีย่ งตรง

ทักษะการตีความหมายขอมูลและลงขอสรุป (Interpreting and Making Conclusion)
ความสามารถ ในการแปลความหมาย หรือการบรรยาย ลักษณะและสมบัติของขอมูลที่มีอยู ตลอดจน

ความสามารถในการสรปุ ความสัมพันธข องขอ มลู ทั้งหมด

ทักษะการสรางแบบจําลอง (Formulating Models) ความสามารถในการสรางและใชส่ิงท่ีทํา
ข้ึนมาเพ่ือเลียนแบบหรืออธิบายปรากฏการณท่ีศึกษาหรือสนใจ เชน กราฟ สมการ แผนภูมิ รูปภาพ

ภาพเคล่ือนไหว รวมถึงความสามารถในการนําเสนอขอมูล แนวคิด ความคิดรวบยอดเพื่อใหผูอ่ืนเขาใจในรูป

ของแบบจําลองแบบตา ง ๆ

ทักษะแหง ศตวรรษที่ 21 (21st Century Skills)

ราชบัณฑิตยสถานไดระบุทักษะที่จําเปนแหงศตวรรษท่ี 21 ท่ีสอดคลองกับสมรรถนะท่ีควรมีในพลเมือง

ยุคใหมรวม 7 ดาน (สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ, 2558; ราชบัณฑิตยสถาน, 2557)

ในระดับประถมศกึ ษาจะเนน ใหค รูผสู อนสงเสรมิ ใหน ักเรียนมีทักษะ ดังตอ ไปนี้
การคิดอยางมีวิจารณญาณ (Critical Thinking) หมายถึง การคิดโดยใชเหตุผลท่ีหลากหลาย

เหมาะสมกับสถานการณ มีการคดิ อยางเปนระบบ วิเคราะห และประเมินหลกั ฐานและขอคิดเห็นดวยมุมมองท่ี

หลากหลาย สังเคราะห แปลความหมาย และจัดทําขอสรุป สะทอนความคิดอยางมีวิจารณญาณโดยใช
ประสบการณแ ละกระบวนการเรียนรู

การแกปญ หา (Problem Solving) หมายถึง การแกปญหาทไี่ มค ุน เคย หรือปญหาใหมได โดยอาจ
ใชความรู ทกั ษะ วิธกี ารและประสบการณทีเ่ คยรูม าแลว หรือการสืบเสาะหาความรู วิธีการใหมมาใชแกปญหา
กไ็ ด นอกจากน้ียังรวมถงึ การซักถามเพ่ือทําความเขา ใจมมุ มองทแ่ี ตกตาง หลากหลายเพื่อใหไดวิธีแกปญหาท่ีดี

มากข้ึน

สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ช คูมอื ครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2

การสื่อสาร (Communications) หมายถึง ความสามารถในการส่ือสารไดอยางชัดเจน เชื่อมโยง
เรียบเรยี งความคิดเเละมมุ มองตาง ๆ แลวส่ือสารโดยการใชคําพูด ไมใชคําพูดหรือการเขียน เพ่ือใหผูอื่นเขาใจ
ไดหลากหลายรูปแบบและวัตถุประสงคนอกจากนี้ยังรวมไปถึงการฟงอยางมีประสิทธิภาพเพ่ือใหเขาใจ
ความหมายของผูสง สาร

ความรวมมือ (Collaboration) หมายถึง การแสดงความสามารถในการทํางานรวมกับคนกลุมตาง ๆ
ท่ีหลากหลายอยางมีประสิทธิภาพและใหเกียรติ มีความยืดหยุนและยินดีที่จะประนีประนอม เพื่อใหบรรลุ
เปาหมาย การทํางาน พรอมทั้งยอมรับและแสดงความรับผิดชอบตองานท่ีทํารวมกัน และเห็นคุณคาของ
ผลงานท่ีพัฒนาขึน้ จากสมาชิกแตละคนในทมี

การสรางสรรค (Creativity) หมายถึง การใชเทคนิคท่ีหลากหลายในการสรางสรรคแนวคิด เชน
การระดมพลังสมอง รวมถึงความสามารถในการพัฒนาตอยอดแนวคิดเดิม หรือไดแนวคิดใหม และ
ความสามารถในการกล่นั กรอง ทบทวน วเิ คราะห และประเมินแนวคิด เพ่ือปรับปรุงใหไดแนวคิดที่จะสงผลให
ความพยายามอยา งสรางสรรคน ี้เปนไปไดม ากทีส่ ุด

การใชเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (Information and Communication Technology
(ICT)) หมายถึง การใชเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสารเพื่อเปนเคร่ืองมือในการสืบคน จัดกระทํา
ประเมินและสอ่ื สารขอ มูลความรูตลอดจนรูเ ทา ทนั ส่ือโดยการใชสือ่ ตาง ๆ ไดอ ยางเหมาะสมมีประสทิ ธิภาพ

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 ซ

ผงั มโนทศั น (concept map)
รายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ชัน้ ประถมศึกษาปท ่ี 4 เลม 2

เนื้อหาการเรยี นรวู ิชาวทิ ยาศาสตร
ชั้นประถมศกึ ษาปที่ 4 เลม 2

ประกอบดวย

หนวยที่ 4 วสั ดุและสสาร หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ
ไดแ ก
ไดแ ก
ความแข็งของวัสดุ การขน้ึ และตกและ
รปู รางของดวงจันทร
สภาพยืดหยนุ ของวัสดุ
ระบบสรุ ยิ ะ

การนาํ ความรอ นของวัสดุ

การนาํ ไฟฟา

ของแข็ง
ของเหลว

แกส

สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ฌ คมู อื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2
ตัวชีว้ ดั สาระการเรยี นรแู กนกลาง วิทยาศาสตร ป.4 เลม 2

ตัวชีว้ ดั ช้นั ป สาระการเรียนรแู กนกลาง

มาตรฐาน ว ๒.๑ เปรยี บเทยี บสมบัตทิ าง วสั ดแุ ตละชนิดมสี มบัตทิ างกายภาพแตกตางกัน วัสดุท่ีมี

กายภาพ ดา นความแข็ง ความแข็งจะทนตอแรงขูดขีด วัสดุท่ีมีสภาพยืดหยุนจะ

สภาพยดื หยนุ การนาความ เปล่ียนแปลงรูปรางเมื่อมีแรงมากระทําและกลับสภาพ

รอ น และการนาไฟฟาของ เดิมได วัสดุที่นําความรอนจะรอนไดเร็วเม่ือไดรับความ

วสั ดุโดยใชหลกั ฐานเชิง รอน และวัสดุที่นําไฟฟาได จะใหกระแสไฟฟาไหลผาน

ประจักษจากการทดลองและ ได ดังนั้น จึงอาจนําสมบัติตาง ๆ มาพิจารณาเพื่อใชใน

ระบุการนาสมบัตเิ รือ่ งความ กระบวนการออกแบบชิ้นงานเพ่ือใชประโยชนใน

แขง็ สภาพยดื หยุน การนา ชวี ติ ประจาํ วนั

ความรอ น และการนาไฟฟา

ของวสั ดไุ ปใชในชวี ิตประจา

วนั ผานกระบวนการ

ออกแบบชน้ิ งาน

มาตรฐาน ว ๒.๑ แลกเปล่ยี นความคิดกบั ผอู ่ืน

โดยการอภิปรายเกย่ี วกับ

สมบตั ิทางกายภาพของวัสดุ

อยา งมเี หตุผลจากการทดลอง

มาตรฐาน ว ๒.๑ เปรยี บเทยี บสมบัติของสสาร วัสดุเปนสสารเพราะมีมวลและตองการท่ีอยู สสารมี
ทงั้ ๓ สถานะ จากขอ มลู ทไี่ ด สถานะเปนของแข็ง ของเหลว หรือแกส ของแข็งมี
จากการสงั เกตมวล การ ปริมาตรและรูปรางคงท่ี ของเหลวมีปริมาตรคงท่ีแตมี
ตอ งการทอี่ ยู รปู รางและ รูปรา งเปลยี่ นไปตามภาชนะเฉพาะสวนท่ีบรรจุของเหลว
ปริมาตรของสสาร สวนแกสมีปริมาตรและรูปรางเปล่ียนไปตามภาชนะท่ี
บรรจุ

มาตรฐาน ว ๒.๑ ใชเ คร่ืองมือเพือ่ วัดมวล และ

ปริมาตรของสสารทั้ง ๓

สถานะ

มาตรฐาน ว ๒.๒ ระบุผลของแรงโนมถวงที่มี แรงโนมถวงของโลกเปนแรงดึงดูดท่ีโลกกระทําตอวัตถุมี

ตอวัตถุจากหลักฐานเชิง ทิศทางเขาสูศูนยกลางโลกและเปนแรงไมสัมผัส แรง

ประจักษ ดึงดูดท่ีโลกกระทํากับวัตถุหนึ่ง ๆ ทําใหวัตถุตกลงสูพ้ืน

 สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 ญ

ตัวชว้ี ดั ชนั้ ป สาระการเรียนรูแกนกลาง

โลก และทําใหวัตถุมีน้ําหนัก วัดนํ้าหนักของวัตถุไดจาก

เครื่องช่ังสปริง นํ้าหนักของวัตถุขึ้นกับมวลของวัตถุ โดย

วัตถุที่มีมวลมากจะมีนํ้าหนักมาก วัตถุที่มีมวลนอยจะมี

น้ําหนักนอย

มาตรฐาน ว ๒.๒ ใชเคร่ืองช่ังสปริงในการวัด

น้ําหนักของวตั ถุ

มาตรฐาน ว ๒.๒ บรรยายมวลของวัตถุที่มีผล มวล คือ ปริมาณเนื้อของสารท้ังหมดท่ีประกอบกันเปน

ตอการเปล่ียนแปล งการ วัตถุซึ่งมีผลตอความยากงายในการเปล่ียนแปลงการ

เ ค ล่ื อ น ท่ี ข อ ง วั ต ถุ จ า ก เคลื่อนท่ีของวัตถุวัตถุที่มีมวลมากจะเปล่ียนแปลงการ

หลกั ฐานเชิงประจักษ เคลือ่ นทไ่ี ดยากกวา วัตถทุ ม่ี มี วลนอ ย

ดังน้ันมวลของวัตถุนอกจากจะหมายถึงเน้ือท้ังหมดของ

วัตถุนั้นแลวยังหมายถึงการตานการเปลี่ยนแปลงการ

เคลื่อนที่ของวตั ถนุ ั้นดวย

มาตรฐาน ว ๒.๓ จําแนกวัตถุเปนตัวกลาง เม่ือมองส่ิงตาง ๆ โดยมีวัตถุตางชนิดกันมากั้น จะทําให

โปรงใส ตัวกลางโปรงแสง การมองเห็นส่ิงน้ันชัดเจนตางกัน จึงจําแนกวัตถุท่ีมากั้น

และวัตถุทึบแสง โดยใช แสงออกเปนตัวกลางโปรงใส ซึ่งทําใหมองเห็นส่ิงตาง ๆ

ลักษณะการมองเห็นสิ่งตาง ไดช ดั เจน ตวั กลางโปรงแสงทาํ ใหม องเหน็ ส่ิงตาง ๆ ไดไม

ๆ ผานวัตถุนั้นเปนเกณฑ ชดั เจน และวัตถุทึบแสงทําใหมองไมเหน็ ส่ิงตา ง ๆ

จากหลักฐานเชงิ ประจักษ

มาตรฐาน ว ๓.๑ อธิบายแบบรูปเสนทางการ ดวงจันทรเปนบริวารของโลก โดยดวงจันทรโคจรรอบ

ขึ้นและตกของดวงจันทร โลกพรอมกับหมุนรอบตัวเอง ขณะที่โลกก็หมุนรอบ

โดยใชหลกั ฐานเชงิ ประจกั ษ ตัวเองดวยเชนกัน การหมุนรอบตัวเองของโลกจากทิศ

ตะวันตกไปทิศตะวันออกในทิศทางทวนเข็มนาฬิกาเมื่อ

มองจากขวั้ โลกเหนือ ทําใหมองเห็นดวงจันทรปรากฏข้ึน

ทางดานทิศตะวันออกและตกทางดานทิศตะวันตก

หมุนเวียนเปน แบบรูปซํ้า ๆ

มาตรฐาน ว ๓.๑ สรางแบบจาํ ลองท่ี อธบิ าย ดวงจันทรเปนวัตถุที่เปนทรงกลม แตรูปรางของดวง

แบบรปู การเปล่ียนแปลง จันทรท่ีมองเห็นหรือรูปรางปรากฏของดวงจันทรบน

รปู รา งปรากฏของดวงจันทร ทองฟาแตกตางกันไปในแตละวัน โดยในแตละวันดวง

และพยากรณร ปู รางปรากฏ จันทรจะมีรูปรางปรากฏเปนเส้ียวที่มีขนาดเพ่ิมข้ึนอยาง

ของดวงจันทร ตอเนื่องจนเต็มดวง จากน้ันรูปรางปรากฏของดวงจันทร

จะแหวงและมีขนาดลดลงอยางตอเน่ืองจนมองไมเห็น

สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ฎ คูมือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2

ตวั ชี้วัดช้นั ป สาระการเรยี นรแู กนกลาง
ดวงจันทร จากนั้นรูปรางปรากฏของดวงจันทรจะเปน
มาตรฐาน ว ๓.๑ สรา งแบบจาํ ลองแสดง เสี้ยวใหญข้ึนจนเต็มดวงอีกคร้ัง การเปล่ียนแปลงเชนนี้
องคประกอบของระบบสรุ ิยะ เปนแบบรูปซํ้ากนั ทกุ เดือน
และอธิบาย เปรียบเทียบคาบ
การโคจรของดาวเคราะหตา ง ระบบสรุ ยิ ะเปน ระบบที่มดี วงอาทิตยเ ปน ศนู ยกลางและมี
ๆ จากแบบจําลอง บริวารประกอบดวยดาวเคราะหแปดดวงและบริวาร ซ่ึง
ดาวเคราะหแตละดวงมีขนาดและระยะหางจากดวง
อาทิตยแตกตางกัน และยังประกอบดวย ดาวเคราะห
แคระ ดาวเคราะหนอย ดาวหาง และวัตถุขนาดเล็กอ่ืน
ๆ โคจรอยูรอบดวงอาทิตย วัตถุขนาดเล็กอื่น ๆ เม่ือเขา
มาในชั้นบรรยากาศเน่ืองจากแรงโนมถวงของโลกทําให
เกดิ เปน ดาวตกหรือผพี งุ ไตแ ละอกุ กาบาต

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 ฏ

ขอแนะนําการใชคมู ือครู

คูม อื ครเู ลมนีจ้ ัดทําขน้ึ เพือ่ ใชเ ปนแนวทางการจัดกจิ กรรมสําหรับครู ในแตละหนวยการเรียนรูนักเรียน
จะไดฝกทกั ษะจากการทํากิจกรรมตา ง ๆ ทัง้ การสงั เกต การสํารวจ การทดลอง การสืบคนขอมูล การอภิปราย
การทํางานรว มกัน ซ่ึงเปนการฝกใหน ักเรยี นชา งสงั เกต รูจักต้ังคําถาม รูจักคิดหาเหตุผล เพ่ือตอบปญหาตาง ๆ
ไดดวยตนเอง ใหนักเรียนไดเรียนรูและคนพบดวยตนเองมากท่ีสุด ดังนั้นในการจัดการเรียนรูครูจึงเปนผู
ชวยเหลอื สง เสรมิ และสนับสนุนนักเรียนใหร ูจักสืบเสาะหาความรูและมีทักษะจากการศึกษาหาความรูจากสื่อ
และแหลงการเรียนรตู าง ๆ และเพม่ิ เตมิ ขอมูลที่ถูกตองแกน กั เรยี น

เพื่อใหเกิดประโยชนจากคูมือครูเลมนี้มากท่ีสุด ครูควรทําความเขาใจในรายละเอียดของแตละหัวขอ
และขอ เสนอแนะเพ่ิมเตมิ ดงั น้ี

1. สาระการเรยี นรูแ กนกลาง

เปนสาระการเรียนรูเฉพาะกลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตรท่ีปรากฏในมาตรฐานการเรียนรูและ
ตัวชี้วัด ฯ (ฉบับปรับปรุง พุทธศักราช 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช
2551 กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ซง่ึ กําหนดไวเฉพาะสว นท่ีจาํ เปนสําหรับเปนพื้นฐานเก่ียวของกับชีวิตประจําวัน
และเปนพื้นฐานในการศึกษาตอในระดับท่ีสูงข้ึน โดยสอดคลองกับสาระและความสามารถ ความถนัด
และความสนใจของนักเรียน และในทุกกิจกรรมจะมีสาระสําคัญ ซ่ึงเปนเนื้อหาสาระที่ปรากฏอยูตาม
สาระการเรยี นรูโดยสถานศึกษาสามารถพัฒนาเพ่ิมเติมไดตามความเหมาะสม

สําหรับสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร ตามมาตรฐานการเรียนรูและตัวช้ีวัด ฯ (ฉบับปรับปรุง
พทุ ธศักราช 2560) ตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 ไดเพิ่มสาระเทคโนโลยี
ซึ่งประกอบดวยการออกแบบและเทคโนโลยี และวิทยาการคํานวณ ท้ังนี้เพื่อเอ้ือตอการจัดการเรียนรู
บูรณาการสาระทางคณิตศาสตร วิทยาศาสตร และเทคโนโลยี กับกระบวนการเชิงวิศวกรรมตามแนวคิด
สะเตม็ ศกึ ษา

2. ภาพรวมการจัดการเรียนรปู ระจาํ หนว ย

เปนภาพรวมการจัดการเรียนรูประจําหนวยมีไวเพ่ือเช่ือมโยงเน้ือหาสาระกับมาตรฐานการเรียนรู
และตวั ชีว้ ดั ที่จะไดเ รียนในแตละกิจกรรมของหนวยน้ัน ๆ และเปนแนวทางใหครูผูสอนนําไปปรับปรุง
และเพมิ่ เตมิ ตามความเหมาะสม

3. จุดประสงคการเรยี นรู

ในแตละหนวยการเรียนรูนักเรียนจะไดทํากิจกรรมอยางหลากหลาย ในแตละสวนของหนังสือเรียน
ท้ังสวนนําบท นําเรื่อง และกิจกรรมมีจุดประสงคการเรียนรูที่สอดคลองกับตัวชี้วัดชั้นปเพ่ือให นักเรียน
เกิดการเรยี นรู โดยยึดหลักใหนักเรียนไดลงมือปฏิบัติ สืบเสาะหาความรูดวยกระบวนการทางวิทยาศาสตร
กระบวนการแกปญหา การสื่อสาร และความสามารถในการตัดสินใจ การนําความรูไปใชในชีวิตและ
ในสถานการณใ หม มีทักษะในการใชเ ทคโนโลยี มีเจตคติ คุณธรรม จริยธรรม และคานิยมที่เหมาะสม
สามารถอยใู นสงั คมไทยไดอยางมีความสขุ

สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ฐ คมู อื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2
4. บทนม้ี ีอะไร

เปนสวนท่ีบอกรายละเอียดในบทน้ัน ๆ ซ่ึงประกอบดวยชื่อเรื่อง คําสําคัญ และช่ือกิจกรรม เพื่อ
ครูจะไดท ราบองคประกอบโดยรวมของแตล ะบท

5. สอื่ การเรียนรแู ละแหลงเรียนรู

เปน สว นทีบ่ อกรายละเอียดสือ่ การเรียนรูและแหลงเรียนรูที่ตองใชสําหรับการเรียนในบท เรื่อง และ
กิจกรรมนั้น ๆ โดยส่ือการเรียนรูและแหลงเรียนรูประกอบดวยหนาหนังสือเรียนและแบบบันทึกกิจกรรม
และอาจมีโปรแกรมประยุกต เว็บไซต สื่อสิ่งพิมพ สื่อโสตทัศนูปกรณหรือตัวอยางวีดิทัศนปฏิบัติการ
ทางวทิ ยาศาสตรเ พือ่ เสรมิ สรางความมัน่ ใจในการสอนปฏิบตั กิ ารวทิ ยาศาสตรส ําหรับครู

6. ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรและทกั ษะแหง ศตวรรษที่ 21

เปนทักษะท่ีนักเรียนจะไดฝกปฏิบัติในแตละกิจกรรม โดยทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร
เปนทักษะท่ีนักวิทยาศาสตรนํามาใชในกระบวนการตาง ๆ ในการสืบเสาะหาความรู สวนทักษะแหง
ศตวรรษที่ 21 เปนทักษะท่ีชวยเสริมสรางการเรียนรูและพัฒนาความสามารถของนักเรียนในดานตาง ๆ
เพ่อื ใหทันตอ การเปลย่ี นแปลงของโลก

 สถาบนั สงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 ฑ

ตวั อยางวีดิทศั นป ฏิบัตกิ ารวิทยาศาสตรเพอ่ื ฝกฝนทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรต า ง ๆ มีดังน้ี

รายการตัวอยา งวีดิทศั น ทักษะกระบวนการทาง Short link QR code
วิทยาศาสตร
ปฏบิ ตั กิ าร
ทางวิทยาศาสตร

วดี ทิ ัศน การสังเกตและการลง การสังเกตและการลง http://ipst.me/8115

ความเหน็ จากขอมลู ความเหน็ จากขอมลู

ทําไดอ ยางไร

วดี ทิ ัศน การวัดทําไดอยา งไร การวดั http://ipst.me/8116

วดี ิทัศน การใชตวั เลข การใชจ าํ นวน http://ipst.me/8117
ทาํ ไดอยา งไร

วีดิทศั น การจาํ แนกประเภท การจําแนกประเภท http://ipst.me/8118
ทาํ ไดอยา งไร

วีดทิ ัศน การหาความสัมพันธ การหาความสัมพนั ธ http://ipst.me/8119
ระหวา งสเปซกบั สเปซ ระหวา งสเปซกบั สเปซ http://ipst.me/8120
http://ipst.me/8121
ทําไดอยา งไร http://ipst.me/8122

วดี ิทศั น การหาความสัมพนั ธ การหาความสัมพนั ธ
ระหวา งสเปซกับเวลา ระหวางสเปซกับเวลา

ทาํ ไดอยา งไร

วีดทิ ัศน การจดั กระทาํ และสื่อ การจัดกระทาํ และส่ือ
ความหมายขอมูล ความหมายขอมลู

ทําไดอยา งไร

วีดิทศั น การพยากรณ การพยากรณ
ทําไดอยางไร

สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ฒ คมู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2

รายการตวั อยางวดี ิทศั น ทักษะกระบวนการทาง Short link QR code
ปฏิบตั ิการ วิทยาศาสตร http://ipst.me/8123

ทางวิทยาศาสตร การทดลอง

วีดทิ ศั น ทําการทดลองได

อยา งไร

วดี ิทัศน การตงั้ สมมติฐานทําได การตั้งสมมตฐิ าน http://ipst.me/8124
อยางไร

วดี ทิ ศั น การกําหนดและ การกาํ หนดและควบคุม http://ipst.me/8125
ควบคมุ ตัวแปรและ ตัวแปรและ http://ipst.me/8126
การกําหนดนยิ ามเชิง การกําหนดนยิ ามเชงิ
ปฏิบัตกิ ารทาํ ได ปฏิบัติการ
อยา งไร
การตคี วามหมายขอมูลและ
วดี ทิ ัศน การตีความหมายของ ลงขอ สรุป
ขอ มูลและลงขอสรปุ
ทาํ ไดอยา งไร

วีดทิ ศั น การสรางแบบจาํ ลอง การสรา งแบบจาํ ลอง http://ipst.me/8127
ทําไดอยางไร

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 ณ

7. แนวคิดคลาดเคลื่อน

เปนความเช่ือ ความรู หรือความเขาใจท่ีเกิดข้ึนกับนักเรียน ซ่ึงอาจเกิดข้ึนจากประสบการณใน
การเรียนรูที่รับมาผิดหรือนําความรูที่ไดรับมาสรุปความเขาใจของตนเองผิด แลวไมสามารถอธิบาย

ความเขาใจน้ันได โดยเม่ือเรียนจบบทนี้แลวครูควรแกไขแนวคิดคลาดเคล่ือนน้ันใหเปนแนวคิดท่ี

ถูกตอง

8. บทนเ้ี ร่ิมตน อยา งไร

เปนแนวทางสําหรบั ครูในการจัดการเรียนรวู ทิ ยาศาสตรเพ่ือสงเสริมใหน ักเรียนรจู ักคิดดวยตนเอง

รูจกั คนควาหาเหตุผล โดยครูกระตุนใหนักเรียนเกิดความสนใจในบทเรียนนั้น ๆ และใหนักเรียนตอบ
คาํ ถามสาํ รวจความรกู อ นเรยี น จากนัน้ ครูสังเกตการตอบคําถามของนักเรียนโดยครูยังไมเฉลยคําตอบ

ท่ีถูกตอง เพอื่ ใหน กั เรียนไปหาคําตอบจากเร่ืองและกจิ กรรมตา ง ๆ ในบทนัน้

9. เวลาทีใ่ ช

เปนการเสนอแนะวาในแตละสวนควรใชเวลาประมาณกี่ช่ัวโมง เพ่ือชวยใหครูผูสอนไดจัดทํา

แผนการจดั การเรยี นรูไ ดอยา งเหมาะสม อยางไรก็ตามครูอาจปรับเปลี่ยนเวลาไดตามสถานการณและ
ความสามารถของนกั เรียน

10. วสั ดอุ ปุ กรณ

เปนรายการวัสดุอุปกรณท่ีใชท้ังหมดในการจัดกิจกรรม โดยอาจมีท้ังวัสดุสิ้นเปลือง อุปกรณ
สําเรจ็ รปู อุปกรณพน้ื ฐาน หรืออ่ืน ๆ

11. การเตรยี มตวั ลว งหนา สาํ หรบั ครู เพ่อื จดั การเรียนรูในคร้ังถัดไป

เปนการเตรยี มตัวลวงหนาสําหรบั ครสู ําหรบั การจดั การเรียนรูในครั้งถัดไป เพื่อครูจะไดเตรียมสื่อ
อุปกรณ เครื่องมือตาง ๆ ที่ตองใชในกิจกรรมใหอยูในสภาพที่ใชการไดดีและมีจํานวนท่ีเพียงพอกับ

นักเรียน โดยอาจมีบางกิจกรรมตองทําลวงหนาหลายวัน เชน การเตรียมถุงปริศนาและขาวโพดค่ัว

หรือสิ่งที่กนิ ได
ขอ เสนอแนะเพ่ิมเตมิ

นักเรียนในระดับช้ันประถมศึกษา มีกระบวนการคิดที่เปนรูปธรรม จึงควรจัดการเรียนการสอนท่ี

มุงเนนใหนักเรียนไดลงมือปฏิบัติหรือทําการทดลองซึ่งเปนวิธีหน่ึงท่ีนักเรียนจะไดมีประสบการณตรง ดังนั้น
ครูผูสอนจงึ ตองเตรียมตัวเองในเรื่องตอไปน้ี

11.1 บทบาทของครู โดยครูจะตองเปล่ียนแปลงบทบาทจากการเปนผูช้ีนําหรือผูถายทอด

ความรูเปนผูชวยเหลือ สงเสริมและสนับสนุนนักเรียนในการแสวงหาความรูจากส่ือและ
แหลงการเรียนรูตาง ๆ และใหขอมูลที่ถูกตองแกนักเรียน เพ่ือนําขอมูลเหลาน้ันไปใช

สรา งสรรคความรขู องตนเอง

สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ด คมู ือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2

11.2 การเตรียมตัวของครูและนักเรียน โดยครูควรเตรียมนักเรียนใหพรอมอยูเสมอในการทํา
กจิ กรรมตาง ๆ บางคร้ังนักเรียนไมเขาใจและอาจจะทํากจิ กรรมไมถูกตอง ดังนั้นครูจึงตอง
เตรียมตัวเอง โดยทําความเขาใจในเรื่องตอไปนี้
การสืบคน ขอ มลู หรอื การคนควา เปน การหาความรูดว ยตนเอง โดยวิธีการตาง ๆ เชน
การสอบถามจากผูรูในทองถิ่น การดูจากรูปภาพแผนภูมิ การอานหนังสือหรือเอกสาร
เทาที่หาได นั่นคือการใหนักเรียนเปนผูหาความรูและพบความรูหรือขอมูลดวยตนเอง ซ่ึง
เปน การเรียนรูวิธแี สวงหาความรู
การนําเสนอ มีหลายวธิ ี เชน การใหนักเรียนหรือตัวแทนกลุมออกมาเลาเร่ืองที่ไดรับ
มอบหมายใหไปสํารวจ สังเกต หรือทดลองหรืออาจใหเขียนเปนคําหรือเปนประโยคลงใน
แบบบันทึกกิจกรรมหรือสมุดอ่ืนตามความเหมาะสม นอกจากนี้อาจใหวาดรูป หรือตัด
ขอ ความจากหนงั สือพิมพ แลว นาํ มาตดิ ไวใ นหอง เปน ตน
การสํารวจ ทดลอง สืบคนขอมูล สรางแบบจําลองหรืออื่น ๆ เพ่ือสรางองคความรู
เปนส่ิงสําคัญยิ่งตอการเรียนรูวิทยาศาสตร ครูผูสอนสามารถใหนักเรียนทํากิจกรรมไดทั้ง
ในหองเรียน นอกหองเรยี นหรือท่ีบาน โดยไมจาํ เปนตองใชอุปกรณวิทยาศาสตรราคาแพง
ซ่ึงอาจดัดแปลงจากสิ่งของเหลือใช หรือใชวัสดุธรรมชาติมาทํากิจกรรมได ขอสําคัญ คือ
ครูผสู อนตอ งใหน กั เรียนทราบวา ทําไมจึงตอ งทํากิจกรรมน้ัน และจะตองทําอะไร อยางไร
ผลจากการทํากิจกรรมจะสรุปผลอยางไร ซ่ึงจะทําใหนักเรียนไดความรู ความคิด และ
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรพรอมกับเกิดคานิยม คุณธรรม เจตคติทาง
วทิ ยาศาสตรด ว ย

12. แนวการจดั การเรียนรู

เปนแนวทางสําหรับครูในการจัดกิจกรรมการเรียนรูวิทยาศาสตรที่มุงสงเสริมใหนักเรียนรูจักคิด
ดว ยตนเอง รูจักคนควาหาเหตุผลและสามารถแกปญหาไดดวยการนําเอาวิธีการตาง ๆ ของกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรไปใช วิธีการจัดการเรียนรูที่ สสวท. เห็นวาเหมาะสมท่ีจะนํานักเรียนไปสูเปาหมายท่ี
กําหนดไวก็คือ วิธีสอนแบบสืบเสาะหาความรู ซ่ึงมีองคประกอบท่ีสําคัญ คือ การมองเห็นปญหา การ
สาํ รวจตรวจสอบ และอภปิ รายซักถามระหวางครกู ับนักเรยี นเพ่ือนําไปสขู อมลู สรปุ
ขอเสนอแนะเพม่ิ เตมิ
นอกจากครูจะจัดกิจกรรมตาง ๆ ตามคูมือครูน้ี ครูสามารถจัดกิจกรรมการเรียนรูตามบริบทของ
ตนเองใหบ รรลจุ ดุ มงุ หมาย โดยจะคาํ นึงถงึ เรอื่ งตาง ๆ ดงั ตอ ไปน้ี

12.1 การมสี วนรว มในกิจกรรมการเรียนรูของนักเรียน โดยครูควรใหนักเรียนทุกคนมีสวนรวมใน
กิจกรรมการเรียนรูตลอดเวลาดวยการกระตุนใหนักเรียนลงมือทํากิจกรรมและอภิปรายผล
โดยใชเทคนิคตาง ๆ ของการสอน เชน การใชคําถาม การเสริมพลังมาใชใหเปนประโยชน
ทีจ่ ะทาํ ใหการเรยี นการสอนนาสนใจและมชี วี ติ ชวี า

 สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 ต

12.2 การใชค าํ ถาม โดยครูควรวางแผนการใชคําถามอยางมีประสิทธิภาพ เพ่ือจะนํานักเรียนเขา
สูบทเรียนและลงขอสรุปไดโดยที่ไมใชเวลานานเกินไป ซ่ึงครูควรเลือกใชคําถามที่มีความ
ยากงายพอเหมาะกับความสามารถของนักเรยี น

12.3 การสํารวจตรวจสอบซํ้า เปนส่ิงจําเปนเพื่อใหไดขอมูลท่ีนาเช่ือถือ ดังน้ันในการจัดการเรียนรู ครู
ควรเนนยํ้าใหนักเรยี นไดส ํารวจตรวจสอบซ้ําเพื่อนาํ ไปสูข อ สรปุ ทีถ่ กู ตอ งมากขนึ้ และเชื่อถือได

13. ขอเสนอแนะเพ่ิมเตมิ

เปน ขอเสนอแนะสําหรับครูที่อาจเปนประโยชนในการจัดการเรียนรู เชน ตัวอยางวัสดุอุปกรณที่
เหมาะสม หรือใชแทน ขอควรระวัง วิธีการใชอุปกรณใหเหมาะสมและปลอดภัย วิธีการทํากิจกรรม

เพือ่ ลดขอ ผดิ พลาด ตัวอยางตาราง และเสนอแหลงเรยี นรเู พือ่ การคน ควาเพ่มิ เตมิ

14. ความรูเ พม่ิ เติมสาํ หรบั ครู

เปนความรูเพิ่มเติมในเนื้อหาที่สอนซ่ึงจะมีรายละเอียดท่ีลึกขึ้น เพื่อเพ่ิมความรูและความมั่นใจ

ใหกับครูในเรื่องท่ีจะสอนและแนะนํานักเรียนท่ีมีความสามารถสูง แตครูตองไมนําไปสอนนักเรียน
เพราะไมเ หมาะสมกบั วัยและระดบั ช้ัน

15. อยาลมื นะ

เปนสวนท่ีเตือนไมใหครูเฉลยคําตอบท่ีถูกตองใหกับนักเรียน หรือครูรับฟงความคิดและ
เหตุผลของนักเรียนกอน โดยครูควรใหคําแนะนําท่ีจะชวยใหนักเรียนหาคําตอบไดดวยตนเองและให

ความสนใจตอคาํ ถามของนกั เรยี นทุกคน เพ่อื ใหน ักเรียนไดคดิ ดวยตนเองและครูจะไดทราบวานักเรียน

มีความรูค วามเขาใจในเรื่องนน้ั อยางไรบาง

16. แนวการประเมินการเรยี นรู

เปนการประเมินการเรียนรูของนักเรียนที่ไดจากการอภิปรายในช้ันเรียน คําตอบของนักเรียน

ระหวางการจัดการเรียนรูและในแบบบันทึกกิจกรรม รวมท้ังการฝกทักษะกระบวนการทาง
วทิ ยาศาสตรแ ละทกั ษะแหง ศตวรรษที่ 21 จากการทํากจิ กรรมของนกั เรยี น

17. กจิ กรรมทา ยบท
เปน สว นท่ีใหน ักเรยี นไดส รุปความรู ความเขา ใจ ในบทเรยี น และไดตรวจสอบความรใู น

เนื้อหาทเ่ี รียนมาทง้ั บท หรอื อาจตอ ยอดความรูในเรอื่ งนน้ั ๆ

ขอแนะนาํ เพิม่ เตมิ
1. การสอนการอาน

พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายของคําวา “อาน” หมายถึง วาตาม

ตวั หนงั สอื ถา ออกเสยี งดวย เรียกวา อานออกเสียง ถาไมตองออกเสียง เรียกวา อานในใจ หรืออีกความหมาย
ของคําวา “อาน” หมายถึง สังเกตหรือพิจารณาดูเพ่ือใหเขาใจ เชน อานสีหนา อานริมฝปาก อานใจ ตีความ

เชน อานรหสั อานลายแทง

สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ถ คูมือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2

เม่ือปพุทธศักราช 2541 กรมวิชาการ ไดกลาวถึงความสําคัญของการอานไววา การอานเปนทักษะที่
สาํ คัญ จาํ เปนตอ งเนนและฝก ฝนใหแกน กั เรยี นเปนอยางมาก เน่ืองจากการอานเปนกระบวนการสําคัญที่ทําให
ผูอ า นสรา งความหมายหรอื พัฒนาการวิเคราะห ตีความในระหวา งอาน ผูอานจะตอ งรูหวั เรื่อง รจู ุดประสงคการ
อาน มีความรูทางภาษาใกลเคียงกับภาษาที่ใชในหนังสือท่ีอานและจําตองใชประสบการณเดิมท่ีเปน
ประสบการณพ้ืนฐานของผูอาน ทําความเขาใจเรื่องที่อาน ทั้งนี้นักเรียนแตละคนอาจมีทักษะในการอานที่
แตกตางกนั ข้นึ กับองคประกอบหลายอยาง เชน ประสบการณเดิมของนักเรียน ความสามารถดานภาษา หรือ
ความสนใจเร่ืองที่อาน ครูควรสังเกตนักเรียนวานักเรียนแตละคนมีความสามารถในการอานอยูในระดับใด ซึ่ง
ครูจะตองพิจารณาทั้งหลักการอาน และความเขาใจในการอานของนักเรียน ท้ังนี้ สสวท. ขอเสนอแนะวิธีการ
สอนแบบตา ง ๆ เพื่อเปนการฝกทักษะการอา นของนักเรียน ดังน้ี

 เทคนคิ การสอนแบบ DR-TA (The directed reading-thinking activity)
เปน การสอนอานท่ีมุงเนนใหนักเรียนไดฝกกระบวนการคิด กล่ันกรองและตรวจสอบขอมูลท่ีไดจากการ

อานดว ยตนเอง โดยใหนักเรียนคาดคะเนเน้ือหาหรือคําตอบลวงหนาจากประสบการณเดิมของนักเรียน โดยมี
ขั้นตอนการจัดการเรียนการสอน ดังน้ี

1. ครจู ัดแบง เน้อื เร่ืองท่ีจะอานออกเปน สวนยอ ย และวางแผนการสอนอา นของเน้อื เรือ่ งทง้ั หมด
2. ในการนาํ เขา สบู ทเรียน ครชู กั ชวนใหนกั เรยี นคิดวา นกั เรยี นรอู ะไรเก่ยี วกบั เรอ่ื งทจี่ ะอานบา ง
3. ครูใหน ักเรียนสงั เกตรูปภาพ หวั ขอ หรืออื่น ๆ ท่เี ก่ยี วกับเนื้อหาทจี่ ะเรยี น
4. ครูตั้งคําถามใหนักเรียนคาดคะเนเน้ือหาของเร่ืองที่กําลังจะอาน ซ่ึงอาจใหนักเรียนคิดวาจะไดเรียน

เก่ียวกับอะไร โดยครพู ยายามกระตนุ ใหน ักเรียนไดแ สดงความคดิ เหน็ หรอื คาดคะเนเนื้อหา
5. ครูอาจใหนักเรียนเขียนสิ่งที่ตนเองคาดคะเนไว โดยจะทําเปนรายคนหรือเปนคูก็ได หรือครูนํา

อภิปรายแลวเขยี นแนวคดิ ของนกั เรยี นแตละคนไวบ นกระดาน
6. นักเรียนอานเน้ือเร่ือง จากนั้นประเมินหรือตรวจสอบ และอภิปรายวาการคาดคะเนของตนเองตรง

กบั เนื้อเร่อื งทีอ่ านหรือไม ถานักเรียนประเมินวาเรื่องท่ีอานมีเนื้อหาตรงกับที่คาดคะเนไวใหนักเรียน
แสดงขอ ความทส่ี นับสนุนการคาดคะเนของตนเองจากเน้ือเรื่อง
7. ครูและนักเรียนอภิปรายรวมกัน โดยครูวิเคราะหวานักเรียนแตละคนสามารถใชการคาดคะเนดวย
ตนเองอยา งไรบาง
8. ทําซ้ําข้ันตอนเดิมในการอานเนื้อเร่ืองสวนอ่ืน ๆ เมื่อจบท้ังเรื่องแลว ครูปดเรื่องโดยการทบทวน
เนื้อหาและอภปิ รายถงึ วธิ ีการคาดคะเนของนักเรยี นท่คี วรใชสาํ หรับการอานเรื่องอน่ื ๆ
 เทคนคิ การสอนแบบ KWL (Know – Want – Learning)
เปนการสอนอานท่ีมุงเนนใหนักเรียนไดเชื่อมโยงประสบการณเดิมกับประสบการณใหมอยางเปน
รปู ธรรมและเปนระบบ โดยผานตาราง 3 ชอง คือ K-W-L (นักเรียนรูอะไรบางเก่ียวกับเร่ืองท่ีจะอาน นักเรียน
ตองการรูอ ะไรเก่ียวกบั เรือ่ งทจ่ี ะอาน นักเรียนไดเรยี นรูอะไรบา งจากเรื่องที่อาน) โดยมีขั้นตอนการจัดการเรียน
การสอน ดังนี้

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 ท

1. ครูนําเขาสูบทเรียนดวยการกระตุนความสนใจของนักเรียนเพ่ือเชื่อมโยงเขาสูเร่ืองท่ีจะอาน เชน
การใชคาํ ถาม การนําดว ยรูปภาพหรอื วดี ิทศั นท ่เี กีย่ วกับเน้อื เรื่อง

2. ครูทําตารางแสดง K-W-L และอธิบายขั้นตอนการทํากิจกรรมโดยใชเทคนิค K-W-L วามีขั้นตอน
ดงั นี้
ขนั้ ท่ี 1 กิจกรรมกอนการอาน เรียกวา ขั้น K มาจาก know (What we know) เปนขั้นตอนที่ให
นักเรียนระดมสมองแสดงความคิดเห็นเก่ียวกับเร่ืองที่จะอาน แลวบันทึกสิ่งที่ตนเองรูลงใน
ตารางชอง K ขั้นตอนน้ีชวยใหนักเรียนรูวาตนเองรูอะไรแลวตองอานอะไร โดยครูพยายาม
ตั้งคําถามกระตุนใหนกั เรียนไดแ สดงความคิดเหน็
ข้ันที่ 2 กิจกรรมระหวางการอาน เรียกวา ข้ัน W มาจาก want (What we want to know) เปน
ข้ันตอนที่ใหนักเรียนต้ังคําถามเก่ียวกับส่ิงที่ตองการรูเก่ียวกับเร่ืองท่ีกําลังจะอาน โดยครูและ
นักเรยี นรว มกันกําหนดคําถาม แลว บนั ทกึ ส่งิ ทต่ี อ งการรูลงในตารางชอง W
ข้ันที่ 3 กิจกรรมหลังการอาน เรียกวา ข้ัน L มาจาก learn (What we have learned) เปน
ข้ันตอนที่สํารวจวาตนเองไดเรียนรูอะไรบางจากการอาน โดยหลังจากอานเน้ือเร่ือง นักเรียน
หาขอความมาตอบคําถามท่ีกําหนดไวในตารางชอง W จากน้ันนําขอมูลท่ีไดจากการอานมา
จดั ลาํ ดับความสําคัญของขอมลู และสรุปเน้ือหาสําคัญลงในตารางชอง L

3. ครูและนักเรียนรว มกนั สรปุ เนอื้ หา โดยการอภิปรายหรอื ตรวจสอบคําตอบในตาราง K-W-L
4. ครูและนักเรยี นอาจรวมกันอภปิ รายเกี่ยวกับการใชตาราง K-W-L มาชวยในการเรยี นการสอนการอาน
 เทคนคิ การสอนแบบ QAR (Question-answer relationship)
เปนการสอนอานที่มุงเนนใหนักเรียนมีความเขาใจในการจัดหมวดหมูของคําถามและตั้งคําถาม เพ่ือจะ
ไดมาซึ่งแนวทางในการหาคําตอบ ซึ่งนักเรียนจะไดพิจารณาจากขอมูลในเน้ือเรื่องที่จะเรียนและประสบการณ
เดิมของนกั เรยี น โดยมขี น้ั ตอนการจัดการเรยี นการสอน ดงั นี้
1. ครูจดั ทาํ ชุดคําถามตามแบบ QAR จากเรื่องท่ีนักเรียนควรรูหรือเรื่องใกลตัวของนักเรียน เพ่ือชวยให

นักเรียนเขาใจถึงการจัดหมวดหมูของคําถามตามแบบ QAR และควรเชื่อมโยงกับเร่ืองที่จะอาน
ตอไป
2. ครูแนะนําและอธิบายเก่ียวกับการสอนแบบ QAR โดยครูควรชี้แจงนักเรียนในการอานและตั้งคําถาม
ตามหมวดหมู ไดแ ก คําถามท่ีตอบโดยใชเนื้อหาจากสิ่งท่ีอาน คําถามที่ตองคิดและคนควาจากส่ิงท่ีอาน
คาํ ถามทีไ่ มมีคาํ ตอบโดยตรงในเน้อื หาซง่ึ นักเรียนใชความรูเดิมและส่ิงที่ผูเขียนเขียนไว และคําถามท่ี
ใชความรูเ ดิมของนักเรยี นในการตอบคาํ ถาม
3. นกั เรยี นอานเน้ือเร่ือง ต้ังคําถามและตอบคําถามตามหมวดหมู และรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปคําตอบ
ของคาํ ถาม
4. ครแู ละนักเรียนรวมกันอภปิ รายเกีย่ วกบั การใชเ ทคนิคน้ดี ว ยตนเองไดอยา งไร
5. ครแู ละนักเรียนอาจรว มกันอภปิ รายเก่ียวกับการใชตาราง K-W-L มาชว ยในการเรยี นการสอนการอาน

สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ธ คูมือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2

2. การใชงานส่อื QR CODE
QR CODE เปนรหัสหรือภาษาท่ีตองใชโปรแกรมอานหรือสแกนขอมูลออกมา ซ่ึงตองใชงานผาน

โทรศัพทเคลื่อนท่ีหรืออุปกรณอิเล็กทรอนิกสที่ติดต้ังกลองไว แลวอาน QR Code ผานโปรแกรมตาง ๆ เชน
LINE (สําหรับโทรศัพทเคลื่อนท่ี) Code Two QR Code Reader (สําหรับคอมพิวเตอร) Camera (สําหรับ
ผลติ ภัณฑข อง Apple Inc.)

ขนั้ ตอนการใชง าน
1. เปด โปรแกรมสาํ หรบั อา น QR Code
2. เลอื่ นอปุ กรณอ ิเล็กทรอนิกส เชน โทรศัพทเคลอ่ื นที่ แท็บเล็ต เพ่อื สองรูป QR Code ไดทง้ั รปู
3. เปดไฟลหรอื ลงิ กท ่ีข้ึนมาหลงั จากโปรแกรมไดอ าน QR CODE

**หมายเหตุ อุปกรณท ่ใี ชอา น QR CODE ตองเปด Internet ไวเพอ่ื ดึงขอมูล
3. การใชง านโปรแกรมประยุกตค วามจรงิ เสริม (ภาพเคล่ือนไหว 3 มิติ)

โปรแกรมประยุกตค วามจรงิ เสรมิ (AR) เปนโปรแกรมที่สรางข้ึนเพื่อเปนสื่อเสริมชวยใหนักเรียนเขาใจ
เนื้อหาสาระของแตละชั้นปอยางเปนรูปธรรมมากขึ้น ซ่ึงสําหรับระดับประถมศึกษาปที่ 4 จะใชงานผาน
โปรแกรมประยุกต “วทิ ย ป.4” ซึ่งสามารถดาวนโ หลดไดทาง Play Store หรือ Apps Store
**หมายเหตุ เนื่องจากโปรแกรมมีขนาดไฟลท่ีใหญประมาณ 150 เมกะไบต หากพื้นท่ีจัดเก็บไมเพียงพออาจ
ตองลบขอ มูลบางอยางออกกอนติดตั้งโปรแกรม

ขน้ั ตอนการตดิ ตง้ั โปรแกรม

1. เขาไปที่ Play Store ( ) หรือ Apps Store ( )

2. คนหาคาํ วา “วทิ ย ป.4”

3. กดเขาไปทีโ่ ปรแกรมประยกุ ตที่ สสวท. พฒั นา

4. กด “ติดตัง้ ” และรอจนติดตั้งเรยี บรอ ย

5. เขาสูโปรแกรมจะปรากฏหนาแรก จากน้ันกด “วิธีการใชงาน” เพื่อศึกษาการใชงานโปรแกรม

เบื้องตน ดว ยตนเอง

6. หลังจากศึกษาวิธีการใชงานดวยตนเองแลว กด “สแกน AR”

และเปด หนงั สอื เรียนหนา ท่มี สี ัญลกั ษณ AR

7. สองรูปที่อยูบริเวณสัญลักษณ AR โดยมีระยะหางประมาณ 10

เซนตเิ มตร และเลอื กดูภาพในมมุ มองตา ง ๆ ตามความสนใจ

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 น

การจัดการเรยี นการสอนวิทยาศาสตรใ นระดบั ประถมศึกษา

นักเรียนในระดับประถมศึกษาตอนตน (ป.1 - ป.3) ตามธรรมชาติแลวมีความอยากรูอยากเห็น
เกย่ี วกบั สิง่ ตางๆ รอบตวั และเรยี นรูไดดที สี่ ดุ ดวยการคนพบ จากการลงมอื ปฏบิ ตั ดิ วยตนเองโดยอาศัยประสาท
สัมผัสทั้งหา สวนนักเรียนในระดับประถมศึกษาตอนปลาย (ป.4 - ป.6) มีพัฒนาการทางสติปญญาจากขั้นการคิด
แบบรูปธรรมไปสูขั้นการคิดแบบนามธรรม มีความสนใจในส่ิงตาง ๆ รอบตัว และสนใจวาส่ิงตาง ๆ ถูกประกอบ
เขาดวยกันอยางไร และสิ่งเหลานั้นทํางานกันอยางไร นักเรียนในชวงวัยน้ีสามารถทํางานรวมกันเปนกลุมได
ดังนั้นการจัดการเรียนการสอนใหกับนักเรียนในระดับประถมศึกษาตอนตน คือ การใหโอกาสนักเรียนมีสวน
รว มในการลงมือปฏบิ ตั ิ การสํารวจตรวจสอบ การคน พบ ตามดวยการต้ังคําถามเพ่ือนําไปสูการอภิปราย มีการ
แลกเปล่ียนผลการทดลองดวยคําพูด หรือวาดภาพ และมีการอภิปรายเพื่อสรุปผลรวมกัน สําหรับนักเรียนใน
ระดับชั้นประถมศึกษาตอนปลายตองการโอกาสท่ีจะมีสวนรวมในการทํากิจกรรมกลุมโดยการทํางานแบบ
รวมมือ ดังนั้นจึงควรสงเสริมใหนักเรียนทําโครงงานวิทยาศาสตรรวมกันซ่ึงจะเปนการสรางความสามัคคี และ
ประสานสมั พันธระหวา งนกั เรียนในระดับนด้ี ว ย

การจัดการเรียนการสอนที่เนนการสบื เสาะหาความรูทางวทิ ยาศาสตร

การสืบเสาะหาความรูทางวิทยาศาสตร หมายถึงวิธีการท่ีนักวิทยาศาสตรใชเพ่ือศึกษาสิ่งตาง ๆ รอบตัวอยาง
เปนระบบ และเสนอคําอธิบายเกี่ยวกับส่ิงท่ีศึกษาดวยขอมูลที่ไดจากการทํางานทางวิทยาศาสตร มีวิธีการอยู
หลากหลาย เชน การสํารวจ การสืบคน การทดลอง การสรา งแบบจําลอง

นกั เรียนทุกระดบั ช้นั ควรไดร บั โอกาสในการสืบเสาะหาความรูท างวิทยาศาสตรและพัฒนาความสามารถในการ
คิดและแสดงออกดวยวิธีการท่ีเช่ือมโยงกับการสืบเสาะหาความรูซ่ึงรวมท้ังการต้ังคําถาม การวางแผนและดําเนินการ
สืบเสาะหาความรู การใชเคร่ืองมือและเทคโนโลยีที่เหมาะสมในการรวบรวมขอมูล การคิดอยางมีวิจารณญาณและมี
เหตุผลเกี่ยวกับความสัมพันธระหวางพยานหลักฐานและการอธิบาย การสรางและวิเคราะหคําอธิบายที่หลากหลาย
และการสื่อสารขอโตแยงทางวิทยาศาสตร

การจดั การเรียนการสอนทเี่ นนการสบื เสาะหาความรู เปนการจัดการเรียนการสอนที่ใหนักเรียนมีสวนรวมใน
กระบวนการทํานาย จัดกระทําและตีความหมายขอมูล และส่ือสารเก่ียวกับผลท่ีไดโดยใชคําศัพททางวิทยาศาสตร
วิธีการน้ีมีศักยภาพสูงในการจูงใจนักเรียนและทําใหนักเรียนต่ืนตัว เปนการกระตุนความอยากรูอยากเห็นเก่ียวกับ
สิ่งตางๆ รอบตัวนักเรียน และในขณะเดียวกันก็พัฒนาทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรดวย การนําวิธีนี้ไปใชได
อยางประสบความสาํ เรจ็ ตอ งอาศัยการเตรียมตัวและการคิดลวงหนาของครูผูสอน การจัดการเรียนการสอนท่ีเนนการ
สืบเสาะหาความรู ควรมีหลายรูปแบบ แตละรูปแบบมีความตอเน่ืองกันจากที่เนนครูเปนสําคัญไปจนถึงเนนนักเรียน
เปน สําคัญ ดังน้ี การสบื เสาะหาความรแู บบครูเปนผูกําหนดแนวทาง (Structured Inquiry) การสืบเสาะหาความรูแบบ
ท้งั ครแู ละนักเรยี นเปนผกู ําหนดแนวทาง (Guided Inquiry) การสืบเสาะหาความรูแบบนักเรียนเปนผูกําหนดแนวทาง
(Open Inquiry) นกั เรียนทาํ กจิ กรรมตามท่ีครกู ําหนด นกั เรยี นพฒั นาวิธี ดําเนินการสํารวจ ตรวจสอบจากคําถามท่ีครู
ตงั้ ข้นึ นักเรยี นต้ังคําถามในหวั ขอ ที่ครเู ลือก พรอ มทัง้ ออกแบบการสํารวจตรวจสอบดว ยตนเอง

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

บ คมู อื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2

การสบื เสาะหาความรแู บบครเู ปน ผกู าํ หนดแนวทาง (Structured Inquiry)
การสืบเสาะหาความรูดวยวิธีน้ีครูเปนผูต้ังคําถามและบอกวิธีการใหนักเรียนคนหาคําตอบ ครูชี้แนะ

นักเรียนทุกขั้นตอนโดยใชกระบวนการทางวิทยาศาสตร เน้ือหาบางเรื่องในสาระการเรียนรูเหมาะที่จะใชการ
สืบเสาะดว ยวธิ นี ี้ โดยเฉพาะเร่อื งทเ่ี กย่ี วของกับคําถามตามมาตรฐานการเรียนรูท่ีตองใชเครื่องมือทดลองพิเศษ
เชน

 พชื สญู เสียนา้ํ โดยผานทางใบใชห รอื ไม
 อะไรบา งท่จี ําเปนตอการเผาไหม
 อะไรคอื ความสัมพนั ธร ะหวา งแรงและการเคลือ่ นที่
ประโยชนของการสบื เสาะหาความรโู ดยวิธีนีค้ ือ ทาํ ใหนกั เรยี นคนุ เคยกับวธิ กี ารสบื เสาะหาความรู เพื่อนําไปสู
การพัฒนาทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร เนือ่ งจากนักเรียนจะไดรับการฝกฝนเทคนิคบางอยาง เชน การทดสอบ
คา pH หรือการคาํ นวณหาคา ความหนาแนน ซึ่งครูสามารถทราบลวงหนาถึงคําถามที่นักเรียนจะต้ังขึ้นเพื่อหาคําตอบ
จงึ ทําใหครูมีความพรอ มในส่งิ ทตี่ องอภปิ รายรวมกนั
การสืบเสาะหาความรูแบบครูเปนผูกําหนดแนวทางอาจไมไดทําใหนักเรียนมีสวนรวมทั้งหมดหรือไมได
พฒั นาทกั ษะการคิดวจิ ารณญาณข้ันสงู เหมือนอยางสองรูปแบบถัดไป
การสบื เสาะหาความรูแบบทั้งครแู ละนักเรียนเปนผูก ําหนดแนวทาง (Guided Inquiry)
การสืบเสาะหาความรูดวยวิธีนี้ครูเปนผูต้ังคําถามและจัดหาวัสดุอุปกรณที่ใชในการสํารวจตรวจสอบ
ใหกับนักเรียน นักเรียนจะเปนผูออกแบบการทดลองดวยตัวเอง หัวขอเรื่องตามมาตรฐานการเรียนรูหลายหัวขอ
สามารถใชก ารสบื เสาะหาความรูแบบนี้ คําถามทีค่ รอู าจใชถามนักเรียน เชน
● จะเกดิ อะไรข้ึนกับบอลลนู ถาบอลลนู ลอยจากบรเิ วณทีม่ ีอากาศรอนไปสูบริเวณทม่ี ีอากาศเย็น
● พชื โดยทว่ั ไปมีโครงสรางอะไรท่ีเหมือนกัน
● จะเกดิ อะไรขึน้ เม่ือหยอนวตั ถทุ ่ีมมี วลตา งกนั ลงในน้าํ
การสืบเสาะหาความรูแบบท้ังครูและนกั เรียนเปนผูกําหนดแนวทางตองการใหนักเรียนคุนเคยกับขั้นตอน
หลักของการสืบเสาะหาความรู ครูมีความรับผิดชอบในการเตรียมการประเมินที่เนนการสืบเสาะหาความรูและ
ติดตามประเมนิ นักเรียน
การสืบเสาะหาความรูแบบนักเรยี นเปนผกู ําหนดแนวทาง (Open Inquiry)
การสืบเสาะหาความรูดวยวิธีนี้ครูเปนผูจัดหาวัสดุอุปกรณที่ใชในการสํารวจตรวจสอบใหกับนักเรียน แต
นักเรียนเปนผูตัง้ คาํ ถามและออกแบบการสํารวจตรวจสอบดวยตัวเอง ตอไปน้ีเปนตัวอยางวัสดุอุปกรณท่ีครูจัดหา
ใหกับนักเรียน แลว ใหน กั เรยี นตงั้ คาํ ถามปญ หาที่เกี่ยวของกับวัสดุอปุ กรณทจ่ี ดั ให เชน
● เทยี นไข ไมข ีดไฟ แผนกนั แสงทีแ่ สงผานไดตางกนั
● สง่ิ ของตางๆ หลายชนิดท่อี าจจมหรือลอยนํ้า
● ของแข็ง บกี เกอร น้าํ และแทงแกว คน
● ถุงทม่ี กี อ นหนิ ขนาดตาง ๆ 1 ถงุ

 สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 ป

เน่ืองจากนักเรียนเปนผูออกแบบการทดลองตามคําถามที่ตั้งข้ึนเอง จึงเปนการยากที่จะใชวิธีการน้ีกับ
หัวขอเรื่องตามมาตรฐานการเรียนรู สิ่งสําคัญในการสืบเสาะหาความรูแบบน้ีคือ การท่ีนักเรียนเลือกหัวขอเรื่อง
หลังจากการตรวจสอบวัสดุอุปกรณที่กําหนดมาให เพื่อใหประสบความสําเร็จกับการสืบเสาะหาความรูดวยวิธีนี้
ครูควรสามารถ จัดการเรียนการสอนไดดังน้ี

● วางแผนการประเมินท่ีเนนการสืบเสาะหาความรอู ยางรอบคอบ
● สรางกฎระเบียบในหองเรียนในการทํางานรวมกันของนักเรียน และการใชวัสดุอุปกรณการ

ทดลองไดอ ยา งมีประสทิ ธิภาพ
● ใหคําแนะนาํ กับนกั เรยี นทีย่ งั สับสนเกยี่ วกับการสืบเสาะหาความรูโดยวธิ ีนี้
● เตรียมคาํ ถามหลงั จากการทํากิจกรรมเพ่ือเชื่อมโยงกับมาตรฐานการเรียนรู การจัดการเรียนการ

สอนแบบการสืบเสาะหาความรูแบบนักเรียนเปนผูกําหนดแนวทางนี้ อาจทําใหครูตองเผชิญ
ปญหาเฉพาะหนามากข้ึนกวา การจัดการเรียนการสอนแบบการสืบเสาะหาความรูแบบครู
เปนผูกําหนดแนวทาง แตถาใชหัวขอท่ีเหมาะสมและมีการเตรียมบทเรียนอยางรอบคอบ วิธี
นี้สามารถทําใหท้ังนักเรียนและครูต่ืนตัว และยังเปนการใหโอกาสนักเรียนในการพัฒนา
ทกั ษะการสืบเสาะหาความรแู ละการใหเหตผุ ลเชิงวิทยาศาสตรอีกดวย
การสบื เสาะหาความรูทางวิทยาศาสตรในหอ งเรยี น

เราสามารถจัดการเรียนรูวิทยาศาสตรในหองเรียนโดยจัดโอกาสใหนักเรียนไดสืบเสาะหาความรูทาง
วิทยาศาสตรตามท่ีหลักสูตรกําหนด ดวยกระบวนการแบบเดียวกันกับที่นักวิทยาศาสตรสืบเสาะ แตอาจมี
รปู แบบท่หี ลากหลายตามบรบิ ทและความพรอ มของครูและนกั เรียน เชน การสืบเสาะหาความรูแบบปลายเปด
(Opened Inquiry) ที่นักเรียนเปนผูควบคุมการสืบเสาะหาความรูของตนเองตั้งแตการสรางประเด็นคําถาม
การสํารวจตรวจสอบ (Investigation) และอธบิ ายสงิ่ ท่ศี กึ ษาโดยใชข อมลู (Data) หรือหลักฐาน (Evidence) ท่ี
ไดจากการสํารวจตรวจสอบ การประเมินและเช่ือมโยงความรูท่ีเก่ียวของหรือคําอธิบายอ่ืนเพ่ือปรับปรุง
คําอธิบายของตนและนําเสนอตอผูอื่น นอกจากนี้ ครูอาจใชการสืบเสาะหาความรูที่ตนเองเปน ผูกําหนด
แนวในการทาํ กิจกรรม (Structured Inquiry) โดยครูสามารถแนะนํานกั เรียนไดตามความเหมาะสม

ในการจัดการเรียนรูแบบสืบเสาะหาความรูทางวิทยาศาสตร ครูสามารถออกแบบการสอนใหมี
ลักษณะสาํ คญั ของการสบื เสาะ ดังน้ี

1. นักเรยี นมสี ว นรวมในประเดน็ คําถามทางวิทยาศาสตร คําถามทางวิทยาศาสตรในที่น้ีหมายถึงคําถาม
ท่ีนําไปสูการสืบเสาะคนหาและรวบรวมขอมูลหลักฐาน คําถามท่ีดีควรเปนคําถามท่ีนักเรียนสามารถ
หาขอ มลู หรือหลักฐานเชงิ ประจกั ษเ พอื่ ตอบคําถามนน้ั ๆ ได

2. นักเรียนใหความสําคัญกับขอมูลหลักฐานในการอธิบายและประเมินคําอธิบายหรือคําตอบ นักเรียน
ตองลงมือทําปฏิบัติการ เชน สังเกต ทดลอง สรางแบบจําลอง เพ่ือนําหลักฐานเชิงประจักษตาง ๆ
มาเชื่อมโยง หาแบบรปู และอธิบายหรอื ตอบคําถามทีศ่ ึกษา

สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ผ คูมอื ครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2

3. นักเรียนอธิบายแนวคิดทางวิทยาศาสตรจากหลักฐานเชิงประจักษ โดยตองอยูบนพ้ืนฐานของเหตุผล
ตองแสดงความสัมพันธชองขอมูลเชิงประจักษท่ีรวบรวมได สามารถจําแนก วิเคราะห ลงความเห็น
จากขอมูล พยากรณ ตง้ั สมมติฐาน หรอื ลงขอ สรุป

4. นักเรียนประเมินคําอธิบายของตนกับคําอธิบายอ่ืนๆ ท่ีสะทอนใหเห็นถึงความเขาใจแนวคิด
ทางวิทยาศาสตร นักเรียนสามารถประเมิน (Judge) ขอมูลและหลักฐานตางๆ เพื่อตัดสินใจ (Make
Decision) วาควรเพิกเฉยหรือนําคําอธิบายนั้นมาพิจารณาและปรับปรุงคําอธิบายของตนเอง
ในขณะเดียวกันก็สามารถประเมินคําอธิบายของเพ่ือน บุคคลอื่น หรือแหลงขอมูลอ่ืน แลวนํามา
เปรยี บเทียบ เชอ่ื มโยง สัมพันธ แลว สรา งคําอธิบายอยางมีเหตผุ ลและหลกั ฐานสนับสนนุ ซึง่ สอดคลอง
กบั ความรูท างวิทยาศาสตรท ่ไี ดรับการยอมรับแลว

5. นักเรียนสื่อสารการคนพบของตนใหผูอ่ืนเขาใจ นักเรียนไดส่ือสารและนําเสนอการคนพบของตนใน
รูปแบบท่ีผูอ่ืนเขาใจ สามารถทําตามได รวมท้ังเปดโอกาสใหไดมีการซักและตอบคําถาม ตรวจสอบ
ขอมูล ใหเหตุผล วิจารณและรับคําวิจารณและไดแนวคิดหรือมุมมองอื่นในการปรับปรุงการ
อธบิ าย หรอื วิธีการสืบเสาะคนหาคาํ ตอบ
แผนผังการสืบเสาะหาความรู

มสี วนรว มในคาํ ถาม

สอื่ สารและใหเ หตุผล เกบ็ ขอมลู หลกั ฐาน

เชอ่ื มโยงส่ิงท่พี บกับสิง่ ที่ผูอน่ื พบ อธิบายส่ิงท่ีพบ

ภาพ วฏั จักรการสบื เสาะหาความรทู างวทิ ยาศาสตรในหอ งเรยี น

ในการจัดการเรียนรูวิทยาศาสตรแบบสืบเสาะหาความรู ครูสามารถออกแบบการสอนใหเหมาะสม

และสอดคลองกับเนื้อหาที่สอน สภาพหองเรียน ความพรอมของครูและนักเรียน และบริบทอื่นๆ การยืดหยุน

ระดบั การเรียนรูแบบสบื เสาะหาความรูสามารถอธิบายไดดงั ตารางที่ 1

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 ฝ

ตารางที่ 1 ลกั ษณะจําเปนของการสืบเสาะหาความรใู นชนั้ เรยี นและระดับของการสบื เสาะหาความรู

ลกั ษณะจําเปน ระดบั การสบื เสาะหาความรู

1. นักเรียนมสี ว นรว ม นกั เรียนเปนผูถ าม นักเรียนเลือกคาํ ถาม นกั เรียนพิจารณา นกั เรยี นสนใจคาํ ถาม

ในประเดน็ คาํ ถาม คาํ ถาม และสรา งคําถามใหม และปรับคําถามทค่ี รู จาก ส่อื การสอนหรือ

ทางวิทยาศาสตร จากรายการคําถาม ถามหรือคําถามจาก แหลงอืน่ ๆ

แหลง อ่ืน

2. นกั เรยี นให นักเรียนกาํ หนด นกั เรยี นไดร บั การ นกั เรียนไดรบั ขอ มลู นกั เรยี นไดร ับขอ มลู

ความสาํ คญั กับ ขอมลู ท่ีจาํ เปน ในการ ชี้นาํ ในการเกบ็ เพอ่ื นาํ ไปวิเคราะห และการบอกเลา

ขอ มูลหลักฐานท่ี ตอบคําถามและ รวบรวมขอ มลู ที่ เกี่ยวกับ การวิเคราะห

สอดคลอ งกบั รวบรวมขอ มลู จําเปน ขอ มลู

คาํ ถาม

3. นักเรียนอธบิ ายสิ่ง นกั เรียนอธบิ ายสง่ิ ท่ี นกั เรยี นไดรับการ นักเรยี นไดร บั นกั เรียนไดร ับหลักฐาน

ที่ศกึ ษาจาก ศกึ ษาหลังจาก ชีแ้ นะในการสรา ง แนวทาง หรอื ขอ มูล

หลักฐานหรือ รวบรวมและสรปุ คําอธิบายจากขอมลู ท่เี ปน ไปไดเ พ่อื สรา ง

ขอ มลู ขอ มูล/หลกั ฐาน หลักฐาน คําอธิบายจากขอมลู

หลักฐาน

4. นกั เรียนเชือ่ มโยง นักเรียนตรวจสอบ นกั เรยี นไดรับการ นกั เรยี นไดร บั การ นกั เรียนไดรบั การ

คําอธิบายกับ แหลง ขอมูลอนื่ และ ชี้นาํ เกย่ี วกับ แนะนําถงึ ความ เช่อื มโยงทง้ั หมด

องคค วามรูทาง เช่ือมโยงกับ แหลง ขอ มลู และ เชอ่ื มโยงที่เปน ไปได

วทิ ยาศาสตร คาํ อธบิ ายที่สรางไว ขอบเขตความรทู าง

วิทยาศาสตร

5. นักเรยี นส่ือสาร นกั เรยี นสราง นกั เรยี นไดร ับการ นกั เรียนไดรบั นักเรียนไดรับ

และใหเหตุผล ขอคิดเห็นทมี่ เี หตผุ ล ฝกฝนในการพฒั นา แนวทางกวางๆ คาํ แนะนําถงึ ขัน้ ตอน

เกี่ยวกบั การ และมีหลักการเพ่อื วธิ ีการสอื่ สาร สําหรับการสอื่ สารที่ และวิธกี ารสื่อสาร

คน พบของตน สอื่ สารคาํ อธิบาย ชดั เจน ตรงประเดน็

มาก ปริมาณการจัดการเรยี นรโู ดยนกั เรยี น นอย

นอย ปรมิ าณการชน้ี าํ โดยครูหรือส่อื การสอน มาก

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

พ คมู ือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2

การจดั การเรยี นการสอนทสี่ อดคลอ งกับธรรมชาตขิ องวทิ ยาศาสตร
และกระบวนการทางวิทยาศาสตร

ธรรมชาติของวิทยาศาสตร เปนลักษณะเฉพาะตัวของวิทยาศาสตรท่ีมีความแตกตางจากศาสตรอ่ืน ๆ
เปนคานิยม ขอสรุป แนวคิด หรือคําอธิบายท่ีบอกวา วิทยาศาสตรคืออะไร มีการทํางานอยางไร
นักวิทยาศาสตรคือใคร ทํางานอยางไร และงานดานวิทยาศาสตรมีความสัมพันธอยางไรกับสังคม คานิยม
ขอ สรปุ แนวคิด หรอื คําอธบิ ายเหลาน้จี ะผสมกลมกลนื อยูในตัววิทยาศาสตร ความรูทางวิทยาศาสตร และการ
พฒั นาความรูท างวิทยาศาสตรส ําหรบั นักเรียนในระดบั ประถมศกึ ษาตอนตน ความเขา ใจเกี่ยวกับธรรมชาติของ
วิทยาศาสตรและกระบวนการทางวิทยาศาสตรขึ้นอยูกับระดับพัฒนาการทางสติปญญาของนักเรียนและ
ประสบการณที่ครูจัดใหกับนักเรียน ความสามารถของนักเรียนในการสังเกตและการส่ือความหมายในสิ่งที่
สังเกตของนักเรียนในระดับนี้คอย ๆ พัฒนาขึ้น ครูควรอํานวยความสะดวกในการพัฒนาทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรและแนวคิดทางวิทยาศาสตรของนักเรียน นักเรียนในระดับน้ีเริ่มท่ีจะเขาใจวาวิทยาศาสตร
คืออะไร วิทยาศาสตรทํางานอยางไร และนักวิทยาศาสตรทํางานกันอยางไรจากการทํากิจกรรมในหองเรียน
จากเร่อื งราวเก่ยี วกับนกั วทิ ยาศาสตร และจากการอภิปรายในหองเรยี น

นกั เรียนในระดับประถมศึกษาตอนปลายซ่ึงกําลังพัฒนาฐานความรูโดยใชการสังเกตมากข้ึน สามารถ
นาํ ความรมู าใชเพ่อื กอ ใหเกิดความคาดหวงั เกย่ี วกบั ส่งิ ตาง ๆ รอบตวั โอกาสการเรียนรูสําหรับนักเรียนในระดับน้ี
ควรเนนไปที่ทักษะการต้ังคําถามเชิงวิทยาศาสตร การสรางคําอธิบายท่ีมีเหตุผลโดยอาศัยพยานหลักฐานท่ี
ปรากฏ และการสื่อความหมายเกี่ยวกับความคิดและการสาํ รวจตรวจสอบของตนเองและของนักเรียนคนอื่นๆ
นอกจากนี้เรื่องราวทางประวัติศาสตรสามารถเพ่ิมความตระหนักถึงความหลากหลายของคนในชุมชน
วิทยาศาสตร นักเรียนในระดับนี้ควรมีสวนรวมในกิจกรรมท่ีชวยใหเขาคิดอยางมีวิจารณญาณเก่ียวกับ
พยานหลักฐานและความสัมพนั ธระหวางพยานหลกั ฐานกบั การอธบิ าย

การเรยี นรูวิทยาศาสตรข องนักเรียนแตละระดบั ชัน้ มีพฒั นาการเปน ลําดบั ดังน้ี
นักเรียนในระดับช้ันประถมศึกษาปท่ี 1 สามารถตั้งคําถาม บรรยายคําถามดวยคําพูด และเขียน

เกี่ยวกับคําถาม เขาสามารถสํารวจตรวจสอบคําถาม และรวบรวมพยานหลักฐานจากการสังเกต การสังเกต
ของเขาจะมีรายละเอียดมากข้ึนและมีความสัมพันธกับคําถามท่ีมีอยู นักเรียนสามารถบันทึกขอมูลในส่ิงที่
สังเกตและจากประสบการณของเขา นักเรียนควรไดรับโอกาสในการฝกทักษะเหลานี้โดยผานการสํารวจ
ตรวจสอบในหองเรียน นักเรียนควรไดรับโอกาสในการมองหาพยานหลักฐานและสังเกตแบบแผนท่ีเกิดข้ึน
การอภิปรายในช้ันเรียนเพื่อแลกเปลี่ยนพยานหลักฐานและความคิดควรไปดวยกันกับการสํารวจตรวจสอบ
เพื่อใหนักเรียนไดใชความสามารถท่ีเกิดขึ้นในการทบทวนความคิดท่ีตั้งอยูบนพยานหลักฐานใหม เรื่องราว
ตางๆ ท่ีเกี่ยวกับนักวิทยาศาสตรสามารถชวยใหนักเรียนในระดับช้ันนี้เรียนรูวา นักวิทยาศาสตรมีความคิด
สรา งสรรคแ ละมคี วามอยากรูอ ยากเห็น และเขาสามารถเรียนรูรวมกันและแลกเปล่ียนความคิดของกันและกัน
โดยผา นเรือ่ งราวตางๆทีป่ รากฏ นักเรียนสามารถเรียนรวู า ทุกคนสามารถเรยี นรวู ทิ ยาศาสตรได

 สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูม ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 ฟ

นักเรยี นในระดับช้ันประถมศึกษาปที่ 2 สามารถพัฒนาความสามารถในการออกแบบและดําเนินการ
สํารวจตรวจสอบเพื่อตอบคําถามท่ีไดต้ังไว เขาควรไดรับการกระตุนในการวาดภาพส่ิงท่ีสังเกตไดและ
สือ่ ความหมายความคิดของเขาจากสิ่งท่ีสังเกต เขาควรไดรับคําแนะนําในการใชการสังเกตเพ่ือสรางคําอธิบายที่
มีเหตุผลในการตอบคําถามของตัวเอง การอานและการอภิปรายเร่ืองราวตางๆ วาวิทยาศาสตรคืออะไร และ
วิทยาศาสตรทํางานไดอยางไร เหลาน้ีลวนเปนกลวิธีที่มีประสิทธิภาพท่ีจะทําใหนักเรียนเรียนรูธรรมชาติของ

วทิ ยาศาสตรและกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร และสามารถชวยนาํ เสนอแนวคิดเชิงวิทยาศาสตรใ หม ๆ ดว ย

นักเรียนในระดับช้ันประถมศึกษาปท่ี 3 ในระดับนี้ครูสามารถสรางความอยากรูอยากเห็นเก่ียวกับ
ส่ิงตา ง ๆ รอบตัว โดยการใหนักเรียนไดต้ังคําถามท่ีสามารถตอบไดโดยการใชฐานความรูทางวิทยาศาสตรและ

การสังเกตของตัวนักเรียนเอง นักเรียนสามารถทํางานในกลุมแบบรวมมือเพ่ือทําการสํารวจตรวจสอบที่
เร่ิมตนจากคําถามและกระบวนการที่นําไปสูการคนหาขอมูลและการสื่อความหมายเก่ียวกับคําตอบของ
คําถามน้ันๆ ครูควรเนนใหนักเรียนสังเกตอยางละเอียดถี่ถวนและสรางคําบรรยายและคําอธิบายจากสิ่งท่ี
สังเกต ควรนําเสนอตัวอยางทางประวัติศาสตรท่ีนาสนใจของความแตกตางระหวางนักวิทยาศาสตรหญิงและ

ชายท่ีทํางานในชุมชนวิทยาศาสตรจากเร่ืองราวและวีดิทัศน ตัวอยางเหลานี้สามารถใหขอมูลเก่ียวกับวา

วทิ ยาศาสตรคืออะไรและวิทยาศาสตรทํางานอยา งไร

นกั เรยี นในระดับชั้นประถมศึกษาปที่ 4 ควรไดรับโอกาสท่ีจะพัฒนาและทําการทดลองอยางงาย ๆ ท่ี
มกี ารเปลี่ยนแปลงตัวแปรเพยี งตวั เดียวในแตล ะครัง้ ทที่ ําการทดลอง นักเรียนอาจตองการคําแนะนําบางในการ

ทดลอง ครูจึงควรเขาไปมสี วนรว มในกจิ กรรมทจ่ี ะชว ยเขาใหเหตุผลเก่ียวกับการสังเกต การส่ือความหมายกับ
คนอ่ืน ๆ และวิจารณการทํางานของตนเองและของคนอ่ืน ๆ โดยผานกิจกรรมที่ลงมือปฏิบัติการทดลองและ
การอภิปราย นักเรียน สามารถเรียนรูถึงความแตกตางระหวางการสังเกตและการลงความคิดเห็น (การ
ตีความหมายสิ่งท่ีสังเกตได) ขณะท่ีนักเรียนสํารวจตรวจสอบคําถาม นักเรียนตองการคําแนะนําในการคนหา
แหลง ขอ มูลทเ่ี ชื่อถือไดและบูรณาการขอมลู เหลานน้ั กับการสังเกตของตนเอง นักเรียนควรอานเรื่องราวตาง ๆ
และดูวดี ิทัศนเ กี่ยวกบั ตวั อยางทางประวัติศาสตรของนักวิทยาศาสตรชายและหญิงท่ีไดชวยพัฒนาวิทยาศาสตร

นักเรียนควรมีสวนรวมในการอภิปรายเกี่ยวกับวาวิทยาศาสตรคืออะไร วิทยาศาสตรทํางานอยางไร และใคร

ทาํ งานวิทยาศาสตร

นักเรียนในระดับช้ันประถมศึกษาปท่ี 5 ตองการคําแนะนําในการพัฒนาและนําการสํารวจ
ตรวจสอบไปใช การสํารวจตรวจสอบน้ีตองทันสมัยและแสดงถึงความสัมพันธระหวางการอธิบายและ
พยานหลักฐานทีม่ ี กจิ กรรมทน่ี ักเรยี นทําใหคําถามชัดเจนชวยใหเขาพัฒนาความสามารถในการตั้งคําถามทาง
วิทยาศาสตรท่ีทดสอบได นักเรียนควรไดรับโอกาสในการตีความหมายขอมูลและคิดอยางมีวิจารณญาณวา
ใชหรือไมท่ีพยานหลักฐานสนับสนุนหรือไมสนับสนุนคําอธิบายทางวิทยาศาสตร ตัวอยางทางประวัติศาสตร

สามารถนํามาใชเพื่อชวยใหนักเรียนเขาใจธรรมชาติของวิทยาศาสตรและกระบวนการทางวิทยาศาสตรที่วา

วิทยาศาสตรค อื ความมานะอตุ สาหะของมนุษยแ ละของคนในชุมชนวิทยาศาสตร และมนุษยจะไดผลประโยชน

จากความรูท่ีเพิ่มขนึ้ โดยผานทางวิทยาศาสตร

สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ภ คูมอื ครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2

นักเรียนในระดับช้ันประถมศึกษาปที่ 6 ควรเนนการสํารวจตรวจสอบท่ีทาทายคําอธิบายและความ
เขาใจในปจจุบันของพวกเขา นักเรียนในระดับน้ีควรดําเนินการสํารวจตรวจสอบท่ีเนนการหาคําอธิบายของ
คําถาม การสํารวจตรวจสอบเหลานี้จะพัฒนานักเรียนในเรื่องทักษะการสังเกต การทดสอบความคิด การ
รวบรวมขอมูลที่เก่ียวของ การมองหาแบบแผนของขอมูล การสื่อความหมายและการแลกเปล่ียนเรียนรู
กับคนอ่ืน ๆ การฟงและการถามคําถามเก่ียวกับคําอธิบายที่นําเสนอโดยคนอื่นๆ เม่ือนักเรียนไดพัฒนาทักษะ
เหลาน้ี นักเรียนเริ่มตนที่จะเขาใจวานักวิทยาศาสตรสรางคําอธิบายโดยอาศัยพยานหลักฐานจํานวนมาก
วิทยาศาสตรเปดกวางสูแนวคิดใหม วิทยาศาสตรยอมรับความคิดใหมถาพยานหลักฐานชี้วาความคิดใหมเปน
คําอธิบายท่ีดีท่ีสุด และพยานหลักฐานใหมอาจเปนสาเหตุใหเกิดการทบทวนความคิด การทําใหเกิดความ
แตกตางระหวางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี สามารถเริ่มตนไดในนักเรียนระดับน้ีถึงแมวาจะไมงายนัก
สําหรับนักเรียนในระดับช้ันประถมศึกษาปที่ 6 ก็ตาม การมีสวนรวมในการออกแบบและการแกปญหาเปน
พื้นฐานท่ีทําใหเขาใจถึงความเหมือน ความแตกตาง และความสัมพันธระหวางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
และสามารถชวยใหนักเรยี นเกดิ การเรียนรูวา วทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยีตางก็ขึน้ อยูกับกันและกัน การใชกรณี
ตัวอยางและเรื่องราวทางประวัติศาสตรสามารถชวยใหนักเรียนเขาใจวาชุมชนวิทยาศาสตรมีหลากหลาย
นักวิทยาศาสตรจํานวนมากทํางานเปนทีม และนักวิทยาศาสตรทั้งหมดสื่อสารกันและกันในเร่ืองงานวิจัย
พยานหลักฐาน และคําอธิบายของพวกเขา โดยผานทั้งตัวอยางทางประวัติศาสตรและตัวอยางสมัยใหม ครู
สามารถแสดงใหนักเรียนเห็นวานักวิทยาศาสตรชายและหญิงไมวาจะมาจากภูมิหลังทางเช้ือชาติ หรือ
วัฒนธรรมที่แตกตางกันสามารถมีสวนรวมในกิจกรรมทางวิทยาศาสตร และวิทยาศาสตรก็คือ ความมานะ
พยายาม และความอตุ สาหะของมนุษยและคนในขมุ ชนวิทยาศาสตรท่ีมพี ื้นฐานของความซื่อสัตยทางสติปญญา
ความสงสยั ใครร ู และใจกวางตอแนวคดิ ใหม

 สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 ม

การวัดผลและประเมินผลการเรียนรูวทิ ยาศาสตร

แนวคดิ สําคัญของการปฏิรูปการศึกษาตามพระราชบัญญตั ิการศึกษาแหงชาติ พุทธศักราช 2542 และ
ที่แกไขเพ่ิมเติม (ฉบับที่ 2) พุทธศักราช 2545 ที่เนนนักเรียนเปนสําคัญ คือ การจัดกิจกรรมการเรียนรูท่ีเปด
โอกาสใหนักเรียนคิดและลงมือปฏิบัติดวยกระบวนการท่ีหลากหลาย เพื่อใหเกิดการเรียนรูและพัฒนาตนเอง
เต็มตามศักยภาพ การวัดและประเมินผลจึงมีความสําคัญและจําเปนอยางยิ่งตอการจัดกิจกรรมการเรียนรูใน
หองเรยี น เพราะสามารถทําใหครปู ระเมินระดับพัฒนาการการเรียนรูของนักเรยี นได

กิจกรรมการเรียนรูของนักเรียนมีหลากหลาย เชน กิจกรรมสํารวจภาคสนาม กิจกรรมการสํารวจ
ตรวจสอบ การทดลอง กิจกรรมศกึ ษาคน ควา กจิ กรรมศกึ ษาปญ หาพิเศษ หรือโครงงานวิทยาศาสตร อยางไรก็
ตามในการทํากิจกรรมเหลานี้ตองคํานึงวานักเรียนแตละคนมีศักยภาพแตกตางกัน นักเรียนจึงอาจทํางาน
ช้นิ เดียวกันไดเ สรจ็ ในเวลาท่ีแตกตางกัน และผลงานที่ไดก็อาจแตกตางกันดวย เมื่อนักเรียนทํากิจกรรมเหลาน้ี
แลวก็ตองเก็บรวบรวมผลงาน เชน รายงาน ชิ้นงาน บันทึก และรวมถึงทักษะปฏิบัติตาง ๆ เจตคติทาง
วิทยาศาสตร เจตคติตอวิทยาศาสตร ความรัก ความซาบซ้ึง กิจกรรมท่ีนักเรียนไดทําและผลงานเหลานี้ตองใช
วิธีประเมินที่มีความเหมาะสมและแตกตางกันเพื่อชวยใหสามารถประเมินความรูความสามารถและความรูสึก
นึกคิดท่แี ทจ รงิ ของนักเรยี นได การวัดผลและประเมินผลจะมีประสิทธิภาพก็ตอเม่ือมีการประเมินหลายๆ ดาน
หลากหลายวิธี ในสถานการณตาง ๆ ทีส่ อดคลอ งกับชีวิตจริง และตองประเมินอยางตอเน่ือง เพ่ือจะไดขอมูลท่ี
มากพอท่จี ะสะทอ นความสามารถที่แทจ ริงของนกั เรยี นได

จดุ มุงหมายหลกั ของการวดั ผลและประเมนิ ผล

1. เพ่ือคนหาและวินิจฉัยวานักเรียนมีความรูความเขาใจเน้ือหาวิทยาศาสตร มีทักษะความชํานาญใน
การสํารวจตรวจสอบทางวิทยาศาสตร รวมถึงมีเจตคติทางวิทยาศาสตรอยางไรและในระดับใด เพื่อเปน
แนวทางใหครสู ามารถวางแผนการจัดการเรียนการสอนไดอยางเหมาะสมเพื่อพัฒนาการเรียนรูของนักเรียนได
อยางเต็มศักยภาพ

2. เพือ่ ใชเ ปน ขอมูลยอ นกลับใหกับนกั เรียนวา มีการเรียนรูอ ยางไร
3. เพื่อใชเปนขอมูลในการสรุปผลการเรียน และเปรียบเทียบระดับพัฒนาการดานการเรียนรูของนักเรียน
แตละคน
การประเมินการเรียนรูของนักเรียน มี 3 แบบ คือ การประเมินเพ่ือคนหาและวินิจฉัย การประเมิน
เพ่อื ปรับปรงุ การเรยี นการสอน และการประเมนิ เพอ่ื ตดั สินผลการเรยี นการสอน
การประเมนิ เพือ่ คนหาและวินิจฉัย เปนการประเมินเพ่ือบงชี้กอนการเรียนการสอนวา นักเรียนมีพื้น
ฐานความรู ประสบการณ ทกั ษะ เจตคติ และแนวคิดที่คลาดเคลื่อนอะไรบาง การประเมินแบบน้ีสามารถบงช้ี
ไดวานักเรียนคนใดตองการความชวยเหลือเปนพิเศษในเรื่องท่ีขาดหายไป หรือเปนการประเมินเพื่อพัฒนา
ทักษะที่จําเปนกอนท่ีจะเรียนเรื่องตอไป การประเมินแบบน้ียังชวยบงช้ีทักษะหรือแนวคิดที่มีอยูแลวของ
นักเรียนอกี ดว ย การประเมนิ เพือ่ ปรับปรงุ การเรียนการสอน เปน การประเมินในระหวางชว งทีม่ ีการเรยี นการสอน การ

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ย คมู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2

ประเมนิ แบบนจ้ี ะชวยครบู งชร้ี ะดบั ที่นักเรยี นกําลังเรยี นอยใู นเรื่องที่ไดสอนไปแลว หรือบงชี้ความรูของนักเรียนตาม
จุดประสงคการเรียนรูที่ไดวางแผนไว เปนการประเมินที่ใหขอมูลยอนกลับกับนักเรียนและกับครูวาเปนไปตาม
แผนการที่วางไวหรือไม ขอมลู ท่ีไดจ ากการประเมินแบบนไ้ี มใชเพ่ือเปา ประสงคในการใหระดบั คะแนน แตเพอ่ื ชวยครู
ในการปรับปรงุ การสอน และเพอื่ วางแผนประสบการณต างๆ ท่ีจะใหก บั นกั เรยี นตอ ไป

การประเมินเพ่ือตัดสินผลการเรียนการสอน เกิดข้ึนเม่ือสิ้นสุดการเรียนการสอนแลว สวนมากเปน “การ
สอบ” เพื่อใหระดับคะแนนกับนักเรียน หรือเพ่ือใหตําแหนงความสามารถของนักเรียน หรือเพื่อเปนการบงชี้
ความกาวหนาในการเรียนของนักเรียน การประเมินแบบน้ีถือวาสําคัญในความคิดของผูปกครองนักเรียน ครู
ผูบริหาร อาจารยแนะแนว ฯลฯ แตก็ไมใชเปนการประเมินภาพรวมทั้งหมดของความสามารถของนักเรียน ครูตอง
ระมัดระวังเมื่อประเมินผลรวมในการตัดสินผลการเรียนของนักเรียนเพ่ือใหเกิดความสมดุล ความยุติธรรม และเกิด
ความตรง

การตัดสินผลการเรียนของนักเรียนมักจะมีการเปรียบเทียบกับส่ิงอางอิง สวนมากการประเมินมักจะ
อางอิงกลุม (norm reference) คือเปนการเปรียบเทียบความสามารถของนักเรียนโดยเปรียบเทียบกับกลุมหรือ
คะแนนของนักเรียนคนอ่ืนๆ การประเมินแบบกลุมน้ีจะมี “ผูชนะ” และ “ผูแพ” แตในหลายบริบท กลุมอางอิง
หรือกลุมเปรียบเทียบน้ีจะมีความตรงและเหมาะสม อยางไรก็ตาม การประเมินแบบอิงกลุมน้ีจะมีนักเรียน
ครึ่งหน่ึงท่ีอยูตํ่ากวาระดับคะแนนเฉล่ียของกลุม นอกจากน้ียังมีการประเมินแบบอิงเกณฑ (criterion reference)
ซึ่งเปนการเปรียบเทียบความสามารถของนักเรียนกับเกณฑที่ตั้งเอาไวโดยไมคํานึงถึงคะแนนคนอ่ืนๆ ฉะนั้น
จุดมุงหมายในการเรียนการสอนจะตองชัดเจนและมีเกณฑที่บอกใหทราบวาความสามารถระดับใดจึงจะเรียกวา
บรรลุถึงระดับ “รอบรู” โดยท่ีนักเรียนแตละคน หรือชั้นเรียนแตละชั้น หรือโรงเรียนแตละโรงจะไดรับการตัดสิน
วาประสบผลสําเร็จก็ตอเม่ือ นักเรียนแตละคน หรือช้ันเรียนแตละชั้น หรือโรงเรียนแตละโรงไดสาธิตผลสําเร็จ
หรือสาธิตความรอบรูตามจุดประสงคการเรียนรูหรือตามเกณฑที่ตั้งไว ขอมูลท่ีใชสําหรับการประเมินเพ่ือวินิจฉัย
หรือเพื่อปรับปรุงการเรียนการสอน หรือเพื่อตัดสินผลการเรียนการสอนสามารถใชการประเมินแบบอิงกลุมหรือ
องิ เกณฑ เทาท่ผี า นมาการประเมินเพื่อตัดสนิ ผลการเรยี นการสอนจะใชการประเมนิ แบบอิงกลุม

แนวทางการวดั ผลและประเมนิ ผลการเรยี นรู

การเรยี นรูจะบรรลตุ ามเปา หมายของการจัดกจิ กรรมการเรียนรูทวี่ างไวไ ด ควรมีแนวทางดงั ตอ ไปน้ี
1. วัดและประเมินผลทั้งความรูความคิด ความสามารถ ทักษะกระบวนการ เจตคติ คุณธรรม จริยธรรม

คานยิ มในวทิ ยาศาสตร รวมท้ังโอกาสในการเรียนรูข องนกั เรยี น
2. วิธีการวัดและประเมนิ ผลตองสอดคลองกับมาตรฐานการเรียนรูที่กําหนดไว
3. เก็บขอ มลู ท่ีไดจ ากการวดั และประเมินผลอยางตรงไปตรงมา และตอ งประเมินผลภายใตขอมูลท่ีมีอยู
4. ผลของการวัดและประเมินผลการเรียนรูของนักเรียนตองนําไปสูการแปลผลและลงขอสรุปท่ี

สมเหตสุ มผล
5. การวดั และประเมนิ ผลตองมคี วามเที่ยงตรงและเปนธรรม ทง้ั ในดานของวิธกี ารวัดและโอกาสของการประเมิน

 สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 ร

วิธีการและแหลง ขอ มูลทใ่ี ชใ นการวดั ผลและประเมนิ ผล

เพ่ือใหก ารวดั ผลและประเมนิ ผลไดส ะทอนความสามารถที่แทจ ริงของนกั เรียน ผลการประเมินอาจ
ไดมาจากแหลงขอมูลและวิธกี ารตางๆ ดงั ตอไปนี้

1. สังเกตการแสดงออกเปน รายบุคคลหรือรายกลมุ
2. ช้นิ งาน ผลงาน รายงาน
3. การสมั ภาษณท ั้งแบบเปนทางการและไมเปน ทางการ
4. บันทึกของนักเรยี น
5. การประชุมปรึกษาหารอื รว มกนั ระหวางนักเรียนและครู
6. การวัดและประเมนิ ผลภาคปฏิบัติ
7. การวดั และประเมินผลดานความสามารถ
8. การวัดและประเมนิ ผลการเรยี นรูโดยใชแ ฟม ผลงาน

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ล คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2

ตารางแสดงความสอดคลองระหวางเนื้อหาและกจิ กรรม ระดบั ชน้ั ประถมศึกษาปท ่ี 4 เลม 2

กับตัวชวี้ ดั กลุมสาระการเรยี นรูว ิทยาศาสตร (ฉบบั ปรบั ปรงุ พทุ ธศกั ราช 2560)
ตามหลักสูตรแกนกลางการศกึ ษาขัน้ พน้ื ฐาน พุทธศกั ราช 2551

หนว ยการ ช่ือกิจกรรม เวลา ตวั ช้วี ัด
เรยี นรู (ชัว่ โมง)

หนวยท่ี 4 ภาพรวมการจัดการเรยี นรปู ระจําหนวยที่ 4 มาตรฐาน ว 2.1 ป. 4

วัสดแุ ละ วสั ดแุ ละสสาร 1. เปรียบเทียบสมบัติทางกายภาพดานความแข็ง

สสาร บทท่ี 1 สมบัตทิ างกายภาพของวัสดุ สภาพยืดหยุน การนําความรอน และการนํา

บทนีเ้ ริม่ ตนอยางไร 1.5 ไฟฟาของวัสดุโดยใชหลักฐานเชิงประจักษจาก

เร่อื งที่ 1 ความแข็งของวัสดุ 0.5 การทดลองและระบุการนําสมบัติเรื่องความแข็ง

กจิ กรรมท่ี 1 วสั ดุแตล ะชนดิ มี 1.5 สภาพยืดหยุน การนําความรอน และการนํา

ความแขง็ เปน ไฟฟาของวัสดุไปใชในชีวิตประจําวัน ผาน

อยางไร กระบวนการออกแบบชน้ิ งาน

เร่ืองท่ี 2 สภาพยดื หยนุ ของวสั ดุ 0.5 2. แลกเปลี่ยนความคิดกับผูอ่ืนโดยการอภิปราย

กิจกรรมท่ี 2 วสั ดุแตล ะชนดิ มี 2 เกีย่ วกับสมบตั ทิ างกายภาพของวัสดุ

สภาพยดื หยนุ เปน

อยา งไร

เร่ืองท่ี 3 การนําความรอนของวัสดุ 0.5

กจิ กรรมที่ 3 วสั ดุแตล ะชนดิ มี 1

การนาํ ความรอน

เปน อยางไร

เรอื่ งท่ี 4 การนาํ ไฟฟาของวัสดุ 0.5

กจิ กรรมท่ี 4 วสั ดแุ ตล ะชนดิ มี 1

การนําไฟฟาเปน

อยางไร

กจิ กรรมทายบทท่ี 1 สมบตั ิทางกายภาพ 1

ของวสั ดุ

แนวคําตอบในแบบบนั ทึกกิจกรรม

บทท่ี 2 สถานะของสสาร มาตรฐาน ว 2.1 ป. 4
บทน้เี ร่ิมตนอยางไร 1 3. เปรียบเทียบสมบัติของสสารทั้ง 3 สถานะ จาก
0.5 ขอมลู ที่ไดจ ากการสังเกต มวล การตองการที่อยู
เรือ่ งที่ 1 ของแข็ง 1 รปู รา งและปรมิ าตรของสสาร
กจิ กรรมท่ี 1.1 ของแข็งมมี วล

 สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 ว

หนวยการ ชือ่ กิจกรรม เวลา ตวั ชีว้ ดั
เรยี นรู (ชวั่ โมง)

และตอ งการท่ี 4. ใชเคร่ืองมือเพ่อื วัดมวล และปรมิ าตรของสสารท้ัง

อยูห รือไมแ ละมี 3 สถานะของวัสดุ

รูปรา งอยา งไร

กิจกรรมที่ 1.2 ของแข็งมี 1

ปริมาตรเปน

อยางไร

เรื่องท่ี 2 ของเหลว 0.5

กิจกรรมที่ 2.1 ของเหลวมีมวล 1

และตอ งการท่ี

อยหู รือไม

กิจกรรมที่ 2.2 ของเหลวมี 1

ปรมิ าตร รปู ราง

และระดับ

ผิวหนาเปน

อยา งไร

เรอ่ื งท่ี 3 แกส 0.5

กจิ กรรมที่ 3.1 แกส มีมวลและ 1

ตอ งการท่อี ยู

หรอื ไม

กจิ กรรมที่ 3.2 แกส มีปรมิ าตร 1

และรุปรางเปน

อยา งไร

กจิ กรรมทายบทท่ี 2 สถานะของสสาร 1

แนวคําตอบในแบบบันทึกกจิ กรรม

หนว ยที่ 5 ภาพรวมการจดั การเรียนรูประจาํ หนวยท่ี 5 มาตรฐาน ว 3.1 ป. 4

โลกและ โลกและอวกาศ 1. อธิบายแบบรูปเสนทางการข้ึนและตกของดวง

อวกาศ บทท่ี 1 ดวงจนั ทรของเรา จนั ทร โดยใชห ลกั ฐานเชงิ ประจกั ษ

บทนีเ้ รม่ิ ตนอยางไร 1 2. สรางแบบจําลองที่อธิบายแบบรูปการ

เรอื่ งท่ี 1 การข้ึนและตกและรูปรา งของ 1 เปล่ียนแปลงรูปรางปรากฏของดวงจันทร และ

ดวงจนั ทร พยากรณรปู รา งปรากฏของดวงจนั ทร

กจิ กรรมที่ 1.1 ดวงจันทรมีการ 2

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ศ คูมือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2

หนว ยการ ช่อื กิจกรรม เวลา ตัวชวี้ ัด
เรียนรู (ช่ัวโมง)

ขึ้นและตก

หรอื ไม อยา งไร

กจิ กรรมท่ี 1.2 ในแตละวนั มอง 2

ดวงจนั ทรม ี

รปู รา งอยางไร

กิจกรรมทายบทท่ี 1 ดวงจนั ทรข องเรา 1

แนวคําตอบในแบบบันทึกกจิ กรรม

บทที่ 2 ระบบสุริยะของเรา มาตรฐาน ว 3.1 ป. 4

บทนเี้ รม่ิ ตน อยางไร 1 1. สรางแบบจาํ ลองแสดงองคประกอบของระบบ

เรอ่ื งท่ี 1 ระบบสุรยิ ะ 1 สรุ ยิ ะ และอธิบายเปรียบเทียบคาบการโคจร

กจิ กรรมที่ 1 ระบบสุรยิ ะมี 3 ของดาวเคราะหตาง ๆ จากแบบจําลอง

ลกั ษณะอยางไร

กิจกรรมทายบทที่ 2 ระบบสรุ ิยะของเรา 1

แนวคาํ ตอบในแบบบนั ทึกกิจกรรม

รวมจาํ นวนชั่วโมง 32.5

หมายเหตุ: กิจกรรม เวลาทใ่ี ช และส่งิ ที่ตองเตรียมลวงหนา น้นั ครสู ามารถปรบั เปลย่ี นเพิ่มเตมิ ไดตามความ

เหมาะสมของสภาพทองถน่ิ

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 ษ

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

1 คูมือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วัสดุและสสาร

˹‹Ç·Õè 4 ÇÑÊ´ØáÅÐÊÊÒÃ

ภาพรวมการจดั การเรยี นรปู ระจําหนวยท่ี 4 วัสดุและสสาร

บท เรอ่ื ง กิจกรรม ลําดับการจัดการเรยี นรู ตัวชวี้ ดั

บทที่ 1 สมบัติทางกายภาพ เรอื่ งที่ 1 ความแข็งของวสั ดุ กิจกรรมที่ 1 วัสดุแตล ะชนดิ • ความแขง็ ของวัสดุ คือความ มาตรฐาน ว 2.1 ป.4
ของวัสดุ มีความแขง็ เปน อยา งไร ทนทานตอการเกิดรอยของ 1. เปรียบเทียบสมบัติ
เรอ่ื งที่ 2 สภาพยดื หยนุ ของวัสดุ วั ส ดุ เ มื่ อ มี แ ร ง ม า ก ร ะ ทํ า
กจิ กรรมที่ 2 วสั ดุแตล ะชนิด ทดสอบโดยการนําวัสดุมา ท า ง ก า ย ภ า พ ด า น
เรอ่ื งท่ี 3 การนําความรอ นของ มสี ภาพยดื หยุนเปน อยางไร ขูดขีด กัน สั งเกต รอย ท่ี ความแข็ง สภาพ
วัสดุ เกดิ ขน้ึ บนเน้อื วสั ดุ ยื ด ห ยุ น ก า ร นํ า
กิจกรรมท่ี 3 วสั ดแุ ตล ะชนิด ความรอน และการ
เรื่องที่ 4 การนาํ ไฟฟา ของวัสดุ มีการนาํ ความรอ นเปน • สภาพยืดหยุนของวัสดุ คือ นํ า ไ ฟ ฟ า ข อ ง วั ส ดุ
อยา งไร การเปล่ียนแปลงสภาพของ โดยใชหลักฐานเชิง
วัสดุ เมื่อมีแรงมากระทํา ป ร ะ จั ก ษ จ า ก ก า ร
กิจกรรมที่ 4 วัสดแุ ตละชนิด และสามารถกลับสูสภาพ ทดลองและระบุการ
มกี ารนําไฟฟา เปนอยางไร เดิมเมื่อหยดุ ออกแรงกระทํา นําสมบัติเร่ืองความ
ทดสอบโดยการออกแรงดึง แข็ง สภาพยืดหยุน
วั ส ดุ แ ล ะ ห ยุ ด อ อ ก แ ร ง ก า ร นํ า ค ว า ม ร อ น
สั ง เ ก ต ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง แ ล ะ ก า ร นํ า ไ ฟ ฟ า
สภาพของวัสดุ ข อ งวั ส ดุ ไ ป ใช ใ น
ชีวิตประจําวัน ผาน
• การนําความรอน คือการ กระบวนการ
ถ า ย โ อ น ค ว า ม ร อ น ผ า น ออกแบบชิน้ งาน
อนุภาคของวัสดุจากบริเวณ 2. แลกเปลี่ยนความคิด
ท่ี มี อุ ณ ห ภู มิ สู ง ก ว า ไ ป ยั ง กั บ ผู อ่ื น โ ด ย ก า ร
บริเวณที่มีอุณหภูมิตํ่ากวา อ ภิ ป ร า ย เ กี่ ย ว กั บ
วัสดุที่ความรอนถายโอน สมบัติทางกายภาพ
ผานไดดี เรียกวา ตัวนํา ของวัสดุ
ความรอ น

• วัสดุท่ีความรอนถายโอน
ผานไดไมดี หรือไมถายโอน
ความรอน เรียกวา ฉนวน
ความรอน ทดสอบโดยการ
ใหความรอนแกวัสดุแลว

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วัสดุและสสาร 2

บท เรอ่ื ง กิจกรรม ลาํ ดับการจัดการเรียนรู ตัวชี้วดั

บทที่ 2 สถานะของสสาร สั ง เ ก ต ก า ร เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง
เรื่องที่ 1 ของแข็ง
เรือ่ งท่ี 2 ของเหลว อุณหภมู ขิ องวสั ดุ
เร่อื งท่ี 3 แกส
• วัสดุแ ตละ ชนิดมี สมบั ติ

แ ต ก ต า ง กั น เ น่ื อง จ า ก

องคประกอบของวัสดุน้ัน
วัสดุบางชนิดประกอบดวย
สารชนิดเดียว วัสดุบางชนิด

ประกอบดว ยสารหลายชนิด

จึ ง นํ า ม า ใ ช ป ร ะ โ ย ช น ใ น

รว มคดิ รวมทํา ชีวิตประจําวนั

• วัสดุตาง ๆ เปนสสารซึ่งมี มาตรฐาน ว 2.1 ป.4
สถานะของแข็ง ของเหลว 3. เปรียบเทียบสมบัติ
และแกส สสารในสถานะ ข อ ง ส ส า ร ท้ั ง 3
ตาง ๆ มีสมบัติบางประการ สถานะ จากขอมูลที่
เหมือนกันและสมบัติบาง ไดจากการสังเกต
มวล การตองการที่
ประการแตกตางกัน
อ ยู รู ป ร า ง แ ล ะ
กิจกรรมที่ 1.1 ของแข็งมี • ของแขง็ มีมวล ตองการท่ีอยู ปรมิ าตรของสสาร
มวลและตองการที่อยูห รอื ไม รูปรา งและปริมาตรคงท่ี 4. ใชเคร่ืองมือเพ่ือวัด

และมีรูปรางเปนอยางไร มวล และปริมาตร

กิจกรรมท่ี 1.2 ของแข็งมี ข อ ง ส ส า ร ทั้ ง 3

ปรมิ าตรเปน อยา งไร สถานะของวสั ดุ
กิจกรรมที่ 2.1 ของเหลวมี • ของเหลวมีมวล ตองการที่
มวลและตอ งการท่ีอยูห รอื ไม อยู รูปรางจะเปล่ียนแปลง
กิจกรรมท่ี 2.2 ของเหลวมี ไ ป ต า ม ภ า ช น ะ ท่ี บ ร ร จุ
ปริมาตร รูปรางและระดับ ปริมาตรคงท่ี

ผิวหนาเปนอยา งไร

กิจกรรมที่ 3.1 แกสมีมวล • แกสมีมวล ตองการที่อยู
และตอ งการท่อี ยูห รือไม
รูปรางและปริมาตรของแกส
กิจกรรมที่ 3.2 แกสมี จะเปลี่ยนแปลงไปตามรูปราง
ปริมาตรและรูปรางเปน และปริมาตรของภาชนะที่
อยา งไร บรรจุ และฟุงกระจายเต็ม

ภาชนะทบี่ รรจุเสมอ

สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

3 คูม อื ครูรายวชิ าพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วสั ดแุ ละสสาร

บทที่ 1 สมบตั ิทางกายภาพของวัสดุ

จุดประสงคการเรยี นรูประจาํ บท บทนีม้ ีอะไร ความแข็งของวสั ดุ
ความแขง็ (hardness)
เมอื่ เรยี นจบบทน้ี นักเรียนสามารถ เรื่องที่ 1 วัสดุแตละชนดิ มีความแข็งเปน อยางไร
คาํ สาํ คญั สภาพยืดหยุนของวสั ดุ
1. เปรียบเทยี บสมบตั ทิ างกายภาพของวัสดุในดา น กิจกรรมท่ี 1 สภาพยืดหยนุ (elasticity)
ความแข็ง สภาพยืดหยุน การนําความรอน และ เรือ่ งท่ี 2 วั ส ดุ แ ต ล ะ ช นิ ด มี ส ภ า พ ยื ด ห ยุ น เ ป น
การนําไฟฟา คาํ สาํ คญั อยางไร
กิจกรรมท่ี 2 การนาํ ความรอนของวัสดุ
2. อธบิ ายการนําสมบัตทิ างกายภาพของวัสดุในดา น การถา ยโอนความรอน (heat transfer)
ความแข็ง สภาพยืดหยนุ การนําความรอ นและ เรือ่ งที่ 3 การนําความรอน(heat conductivity)
การนาํ ไฟฟาไปใชใ นชีวิตประจาํ วนั คาํ สาํ คัญ วัสดุแตละชนิดมีการนําความรอนเปน
อยางไร
3. เลือกใชว สั ดุอยางเหมาะสมตามสมบัติทาง กจิ กรรมที่ 3 การนาํ ไฟฟา ของวัสดุ
กายภาพในการออกแบบหรือสรางช้นิ งาน ตวั นาํ ไฟฟา (electrical conductivity)
เรอ่ื งท่ี 4 วั ส ดุ แ ต ล ะ ช นิ ด มี ก า ร นํ า ไ ฟ ฟ า เ ป น
แนวคดิ สําคัญ คําสําคญั อยา งไร
กจิ กรรมที่ 4
ความแข็ง สภาพยืดหยุน การนําความรอน และการ
นําไฟฟา เปนสมบัติทางกายภาพของวัสดุ ซ่ึงวัสดุแตละ
ชนิดมีสมบัติแตกตางกัน จึงนํามาใชประโยชนใน
ชวี ิตประจาํ วนั ไดแ ตกตา งกนั

สอื่ การเรยี นรแู ละแหลง เรียนรู

1. หนงั สือเรียน ป.4 เลม 2 หนา 1-37

2. แบบบนั ทกึ กจิ กรรม ป.4 เลม 2 หนา 2-33

 สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วัสดแุ ละสสาร 4

ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรและทกั ษะแหงศตวรรษที่ 21

รหสั ทักษะ กจิ กรรมที่
1234

ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร

S1 การสังเกต 

S2 การวดั 

S3 การใชจํานวน

S4 การจําแนกประเภท

S5 การหาความสัมพันธร ะหวา ง

 สเปซกับสเปซ

 สเปซกบั เวลา

S6 การจดั กระทาํ และสือ่ ความหมายขอ มลู 

S7 การพยากรณ

S8 การลงความเหน็ จากขอมูล 

S9 การตัง้ สมมติฐาน 

S10 การกาํ หนดนยิ ามเชิงปฏบิ ตั กิ าร 

S11 การกําหนดและควบคุมตัวแปร 

S12 การทดลอง 

S13 การตคี วามหมายขอมูลและลงขอสรุป 

S14 การสรา งแบบจําลอง

ทักษะแหงศตวรรษท่ี 21

C1 การสรางสรรค

C2 การคิดอยา งมีวิจารณญาณ 

C3 การแกปญหา

C4 การสอ่ื สาร 

C5 ความรว มมอื 

C6 การใชเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สาร    

สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

5 คูมอื ครูรายวชิ าพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วสั ดุและสสาร

แนวคิดคลาดเคล่อื น

ครบู นั ทึกแนวคดิ ท่ีไดจากการฟง การสนทนาและการอภิปราย เพ่ือนาํ ไปใชใ นการจดั การเรยี นรใู หส ามารถแกไ ขแนวคิด
คลาดเคล่ือนและตอยอดแนวคิดที่ถูกตอง

แนวคดิ คลาดเคลอ่ื น แนวคดิ ทถี่ กู ตอง

การสงั เกตคอื การมองดู การสงั เกตคือการใชป ระสาทสมั ผัสทัง้ การดู การดม การฟง
การชิมรส และการสมั ผสั เพ่อื บอกลกั ษณะของสิ่งตาง ๆ

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วัสดแุ ละสสาร 6

บทนเี้ ร่มิ ตนอยา งไร (1.5 ชั่วโมง)

1. ครูทบทวนความหมายและชนิดของวัสดุโดยใหนักเรียนสังเกตวัตถุ
หรือสิ่งของท่ีอยูรอบ ๆ ตัว เชน หนังสือ แกวน้ํา ปากกา รองเทา
นักเรียน ไมบรรทัดสเตนเลส ตุกตา แลวอภิปรายเกี่ยวกับวัตถุแตละ
ชิ้นวา ทํามาจากวัสดุอะไร เขยี นคําตอบลงในตารางบนกระดาน
ตัวอยา งตารางบนั ทึกคาํ ตอบ ดังนี้
วตั ถุ วัสดุ สมบัติ

1. หนงั สือ

2. แกว นา้ํ

3. ปากกา

4. รองเทา นกั เรยี น

5. ไมบรรทัดสเตนเลส

6. ตุกตา

2. ครูนําอภิปรายคาํ ตอบในตารางตามแนวคําถาม ดังน้ี ค รู รั บ ฟ ง เ ห ตุ ผ ล ข อ ง
2.1 วัตถุแตละชนิดทาํ จากวสั ดอุ ะไรบาง (ตวั อยางคาํ ตอบ เชน กระดาษ นักเรียนเปนสําคัญ ครูยังไม
แกว พลาสติก หนงั โลหะ ผา ) เฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวนให
2.2 วัสดุคืออะไร (วัสดุ คือ สิ่งท่ีนํามาประกอบกันเปนวัตถุหรือสิ่งของ หาคาํ ตอบที่ถูกตองจากกิจกรรม
ตาง ๆ) ตา ง ๆ ในบทเรียนี้
2.3 วัสดุอนื่ ๆ ท่ีนกั เรียนรจู กั มีอะไรบา ง (ตวั อยางคําตอบ เชน คอนกรีต
เสน ใย เหลก็ ทองแดง ไม)
2.4 วัสดุเหลา นี้ใชทาํ วัตถอุ ะไรบาง (คาํ ตอบสอดคลอ งกับวัสดุท่ีนักเรียน
ตอบในขอ 2.3 เชน คอนกรีตใชทํากระเบ้ืองมุงหลังคา ทําพ้ืน
อาคาร เสน ใยใชทอเปนผา ทองแดงใชทาํ สายไฟฟา ไมใ ชทาํ โตะ )

3. ครูชักชวนนักเรียนศึกษาสมบัติตาง ๆ ของวัสดุโดยนักเรียนอานช่ือบทและ
จดุ ประสงคก ารเรยี นรู ในหนังสอื เรยี นหนา 1 จากน้ันครูสอบถามวาเมื่อจบ
บทเรียนนักเรียนจะสามารถทําอะไรไดบาง (เปรียบเทียบสมบัติทาง
กายภาพของวัสดุ อธิบายการนําสมบัติทางกายภาพของวัสดุไปใชและ

สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

7 คมู ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วัสดุและสสาร

เลือกใชวัสดุตามสมบัติทางกายภาพดานความแข็ง สภาพยืดหยุน การนํา การเตรียมตัวลวงหนา สําหรับครู
ความรอ นและการนาํ ไฟฟา) เพ่ือจัดการเรยี นรใู นครง้ั ถดั ไป
4. นักเรียนอาน แนวคิดสําคัญ จากน้ันครูสอบถามถึงเรื่องที่จะเรียนใน
บทเรยี นนี้ (ในบทนีเ้ ราจะเรยี นเรื่องสมบัติทางกายภาพของวัสดุไดแก ความ ในคร้ังถัดไป นักเรียนจะไดเรียนเร่ือง
แขง็ สภาพยดื หยนุ การนาํ ความรอน และการนําไฟฟารวมถึงการนําวัสดุมา ความแข็งของวัสดุ โดยครูเตรียมการจัด
ใชป ระโยชนใ นชีวติ ประจําวนั ) กจิ กรรม ดงั นี้
5. นักเรียนอานเน้ือเร่ืองในหนังสือเรียน หนา 2 ครุใชวิธีอานตามความ
เหมาะสมตามความสามารถของนักเรียน จากน้ันสอบถามเพ่ือประเมิน 1. แผนไม 1 แผน
ความเขา ใจจากการอานโดยใชแ นวคําถามดงั ตอ ไปนี้ 2. ดินน้ํามัน(มีรูปรางเปนแผน
5.1 จากรูป มีอุปกรณกีฬาอะไรบาง (ลูกฟุตบอล ลูกบาสเกตบอล ลูก
เหมือนกับแผนไมในขอ 1) 1
ปงปอง ลกู เทนนสิ ลกู ขนไก ไมต ลี ูกปงปอง ไมตีลกู ขนไก) กอ น
5.2 นักเรียนคิดวา อุปกรณกีฬาแตละชนิดทําจากวัสดุอะไร (นักเรียนตอบ

ตามความเขาใจ)
5.3 นักเรียนคิดวา วัสดุแตละชนิดมีสมบัติอะไรบาง (นักเรียนตอบตาม

ความเขาใจ)
5.4 การเรียนรูสมบัติของวัสดุจะมีประโยชนกับเราอยางไร (นักเรียนตอบ

ตามความเขา ใจ)
6. ครูชักชวนนักเรียนทําสํารวจความรูกอนเรียน เพื่อตรวจสอบความรูเดิม

เกี่ยวกบั สมบัติทางกายภาพของวสั ดใุ นกจิ กรรมน้ี
7. นักเรียนทํากิจกรรมสํารวจความรูกอนเรียน ในแบบบันทึกกิจกรรม หนา 1-2

โดยอา น ชือ่ หนวย ชอ่ื บท
8. นกั เรียนอา นสถานการณและคําถาม ครตู รวจสอบจนแนใจวานักเรียนเขาใจ

คําถามแตละขอและสามารถทําไดดวยตนเอง จึงใหนักเรียนตอบคําถาม
โดยคําตอบของนักเรียนแตละคนอาจแตกตางกัน และอาจตอบถูกหรือผิดก็
ได
9. ครูรวบรวมคําตอบของนักเรียนเพื่อตรวจสอบวานักเรียนมีแนวคิดเกี่ยวกับ
สมบัติทางกายภาพของวัสดุและวิธีทดสอบอยางไรบาง ครูยังไมตองเฉลย
คําตอบทีถ่ กู ตอง แตจ ะใหน ักเรียนยอนกลับมาตรวจสอบคําตอบอีกครั้งหลัง
เรียนจบบทนี้แลว (ครูอาจบันทึกแนวคิดคลาดเคล่ือนของนักเรียน แลว
นํามาออกแบบการจดั การเรียนรูเพ่อื แกไ ขแนวคิดใหถูกตองตอไป)

 สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วัสดุและสสาร 8

ความรเู พิม่ เตมิ สําหรบั ครู

ลูกฟุตบอลมีสวนประกอบหลกั 2 สว นคือ สว นทีเ่ ปนลกู บอลดา นในและสวนที่เปนผิวดานนอก ลูก
บอลดานในทําจากยาง ผิวดา นนอกทาํ จากหนังซง่ึ อาจเปน หนงั แทห รือหนงั เทียม

ลกู ฟุตบอลเม่อื เติมลมแลว ควรมสี มบตั ิ ไมร ว่ั ซึม ดดู ซมึ น้ําไดนอย กระดอนไดด ี และมีความคงทน
ลูกเทนนสิ มสี ว นประกอบหลกั 2 สว นคอื สว นทีเ่ ปนลกู บอลขางในและสวนที่เปนผิวดานนอก ลูก
บอลดา นในทาํ จากยาง ผวิ ดา นนอกทําจากผาสกั หลาด ลูกเทนนสิ ควรมสี ภาพยดื หยุนดี ทนทาน
เอกสารอา งอิง
1. ชณิ รตั น ลาภพลู ธนอนันต ลูกฟุตบอล ศูนยวจิ ยั เทคโนโลยยี าง มหาวิทยาลัยมหิดล
2. ชิณรัตน ลาภพูลธนอนนั ต ลกู เทนนสิ ศูนยวจิ ยั เทคโนโลยยี าง มหาวิทยาลยั มหิดล

สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

9 คมู ือครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วัสดแุ ละสสาร

แนวคําตอบในแบบบนั ทกึ กิจกรรม

การสาํ รวจความรูกอนเรยี น นักเรียนอาจตอบคําถามถูกหรือผิดก็ไดขนึ้ อยูกบั ความรูเดมิ ของนักเรยี น
แตเ ม่ือเรยี นจบบทเรียนแลว ใหนกั เรยี นกลับมาตรวจสอบคําตอบอีกคร้ังและแกไขใหถูกตอง ดงั ตัวอยาง

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี


Click to View FlipBook Version