คู่มือครูรายวิชาพื้นฐาน วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 2

คูมอื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วัสดุและสสาร 160

สงั เกตและอธบิ ายรปู รางของของเหลว
ข้นึ อยูกับการคาดคะเน
ขึ้นอยกู ับผลการสังเกต

สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

161 คูม ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วสั ดุและสสาร
สงั เกตและอธบิ ายระดับผิวหนา ของของเหลว

ข้นึ อยกู ับการคาดคะเน

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วสั ดแุ ละสสาร 162
ข้นึ อยกู ับผลการสงั เกต

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

163 คูม อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วัสดุและสสาร

นักเรียนตอบตามท่คี าดคะเนไว เชน เหมอื นกับที่คาดคะเนไว คือมีปริมาตรเทา เดมิ คือ
40 ลูกบาศกเ ซนติเมตร
ปรมิ าตรของนํา้ สไี มเ ปล่ยี นแปลง มีคา เทา กบั 40 ลกู บาศกเ ซนตเิ มตร
เม่อื รนิ นา้ํ สีจากบีกเกอรใ บหนึ่งไปอกี ใบหน่ึง น้าํ สีมีปริมาตรคงที่
รูปรา งของนํา้ สีในภาชนะแตล ะใบจะไมเ หมือนกนั แตกตางกนั ตามรูปรา งของภาชนะ
นํ้าสีมรี ูปรางเหมือนภาชนะท่ีบรรจุ

 สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วสั ดแุ ละสสาร 164

ระดับผิวหนา ของนํ้าสอี ยใู นแนวราบแนวเดียวกับระดับของขอบโตะ

ระดบั ผิวหนาของน้ําสีอยใู นแนวราบในแนวเดียวกับระดับของขอบโตะ ไมวาจะ
เอยี งแบบจาํ ลองในลกั ษณะใด
เพราะน้ําสีมีสมบตั ริ กั ษาระดับผิวหนาใหอยูในแนวราบเสมอ
เม่ือวางแบบจาํ ลองในแนวราบและเอียงในลักษณะตางๆ ระดบั ผวิ หนาของนาํ้ สใี น
แบบจําลองจะอยูแนวเดียวกับขอบโตะ
ของเหลวมีปริมาตรคงที่ แตรูปรา งไมคงท่ี และรกั ษาระดับผิวหนาอยูในแนวราบ
เสมอ

สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

165 คมู อื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วัสดแุ ละสสาร

คาํ ถามของนักเรยี นทต่ี ั้งตามความอยากรูของตนเอง










 สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วสั ดแุ ละสสาร 166

แนวการประเมินการเรียนรู

การประเมินการเรียนรขู องนกั เรยี นทาํ ได ดังน้ี
1. ประเมินความรเู ดิมจากการอภปิ รายในชน้ั เรยี น
2. ประเมนิ การเรยี นรจู ากคําตอบของนกั เรียนระหวางการจัดการเรียนรูแ ละจากแบบบนั ทึกกิจกรรม
3. ประเมินทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรแ ละทักษะแหงศตวรรษที่ 21 จากการทาํ กิจกรรมของนกั เรยี น

การประเมินจากการทาํ กิจกรรมที่ 2.2 ของเหลวมีปรมิ าตร รูปรา งและระดับผิวหนา เปนอยา งไร

ระดับคะแนน 2 คะแนน หมายถึง พอใช 1 คะแนน หมายถึง ควรปรับปรงุ
3 คะแนน หมายถงึ ดี

รหัส สง่ิ ทป่ี ระเมิน คะแนน
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร
S1 การสังเกต
S5 การหาความสมั พันธระหวา งสเปซกับสเปซ
S6 การจดั กระทําและสือ่ ความหมายขอ มูล
S8 การลงความเหน็ จากขอมลู
ทักษะแหงศตวรรษท่ี 21
C4 การส่อื สาร

C5 ความรวมมอื

รวมคะแนน

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

167 คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วสั ดุและสสาร

ตาราง แสดงการวิเคราะหทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรต ามระดับความสามารถของนกั เรยี น
โดยอาจใชเกณฑก ารประเมิน ดังน้ี

ทักษะกระบวนการ รายการประเมิน ดี (3) ระดับความสามารถ ควรปรบั ปรุง (1)
ทางวิทยาศาสตร พอใช (2)

S1 การสังเกต สิง่ ทส่ี ังเกตได สามารถใชป ระสาทสมั ผัส สามารถใชป ระสาทสมั ผสั เก็บ ไมสามารถใชป ระสาท

S5 การหา เกีย่ วกบั นา้ํ สี เก็บรายละเอยี ดเกี่ยวกบั รายละเอยี ดเก่ียวกบั ปริมาตร สัมผสั เก็บรายละเอยี ด
ความสมั พันธ
ระหวางสเปซ ประกอบดว ย ปริมาตร รปู รางและระดบั รูปรา งและระดบั ผิวหนาของ เก่ยี วกับปริมาตร รปู ราง
กับสเปซ
- ปริมาตร ผิวหนา ของน้ําสีไดถกู ตอง นํา้ สไี ดถูกตอ งโดยตองอาศัย และระดับผวิ หนาของน้าํ สี
S6. การจัดกระทาํ
และสื่อความหมาย - รปู ราง ดวยตนเองโดยไมเพิม่ ความ การช้ีแนะของครูหรือผูอน่ื ไดถ ูกตอ งดว ยตนเอง หรือมี
ขอ มูล
- ระดบั ผิวหนา คดิ เห็น หรอื เพ่ิมเติมความคิดเห็น การเพิ่มเตมิ ความคิดเห็น

แมว าครหู รอื ผูอื่นชว ย

แนะนําหรอื ชี้แนะ

การหา สามารถบอกความสัมพันธ สามารถบอกความสัมพันธ ไมส ามารถบอก

ความสมั พนั ธ ระหวางระดบั ผิวหนาของ ระหวา งระดับผวิ หนา ของน้าํ ความสัมพนั ธร ะหวางระดับ

ระหวา งระดับ นา้ํ สีกับการวางภาชนะใน สีกบั การวางภาชนะใน ผิวหนาของนํ้าสกี บั การวาง

ผวิ หนา ของนาํ้ สกี บั ลกั ษณะตา ง ๆ ไดถ ูกตอง ลกั ษณะตา ง ๆ ไดถูกตอ งโดย ภาชนะในลักษณะตาง ๆ

การวาง ดวยตนเอง อาศัยการชแ้ี นะจากครูหรือ ไดแมว า ครูหรือผอู น่ื ชวย

แบบจาํ ลองใน ผูอ น่ื แนะนําหรอื ชแ้ี นะ

ลักษณะตา งๆ

การนาํ เสนอขอ มลู สามารถนาํ เสนอขอ มลู ทีไ่ ด สามารถนําเสนอขอ มูลท่ไี ด ไมส ามารถนําเสนอขอมูลที่

เกย่ี วกับรปู รางและ จากสังเกตรปู รา งและระดบั จากสังเกตรปู รางและระดบั ไดจากสังเกตรปู รา งและ

ระดบั ผวิ หนา ของน้าํ ผวิ หนา ของนํ้าสีใหผูอ ืน่ ผวิ หนา ของนํ้าสีใหผอู น่ื เขาใจ ระดับผิวหนา ของนา้ํ สีให

สี เขาใจไดงายและชัดเจน ใน ไดใ นรูปแบบภาพวาดระบายสี ผอู น่ื เขา ใจไดแมวา ครหู รอื

รปู แบบภาพวาดระบายสไี ด ไดถูกตอ งจากการช้ีแนะของ ผูอ่นื ชว ยแนะนําหรอื ชแ้ี นะ

ถูกตองดวยตนเอง ครูหรอื ผูอ ่ืน

 สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วสั ดุและสสาร 168

ทกั ษะกระบวนการ รายการประเมิน ระดบั ความสามารถ
ทางวิทยาศาสตร
ดี (3) พอใช (2) ควรปรับปรุง (1)

S8. การลง การระบปุ รมิ าตร สามารถลงความเห็นจาก สามารถลงความเห็นจาก ไมส ามารถลงความเห็นจาก
ความเห็นจาก รูปรางและระดบั
ผวิ หนาของนา้ํ สี ขอ มูลที่มีอยูจ ากการสงั เกต ขอมูลท่ีมอี ยจู ากการสงั เกต ขอ มูลท่ีมีอยูจากการสังเกต
ขอมูล
ปริมาตรรูปรางและระดับ ปริมาตรรูปรางและระดับ ปรมิ าตรรปู รางและระดับ

ผิวหนาของนาํ้ สไี ดถูกตอง มี ผิวหนาของน้ําสไี ดถกู ตอง ผวิ หนาของนํา้ สไี ดแมว า ครู

เหตผุ ล จากความรหู รอื จากการชี้แนะของครูหรือผอู ื่น หรอื ผอู ่ืนชว ยแนะนําหรือ

ประสบการณเดมิ ไดด วย ช้ีแนะ

ตนเอง

สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

169 คมู ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วสั ดแุ ละสสาร

ตาราง แสดงการวิเคราะหท ักษะแหง ศตวรรษท่ี 21 ตามระดบั ความสามารถของนกั เรยี น
โดยอาจใชเ กณฑการประเมนิ ดังน้ี

ทักษะแหง รายการประเมิน ระดบั ความสามารถ
ศตวรรษท่ี 21
C4 การส่อื สาร การนําเสนอขอ มูล ดี (3) พอใช (2) ควรปรับปรุง (1)

นํ า ข อ มู ล จ า ก ก า ร จั ด นําขอมูลจากการจัดกระทํา ไมสามารถนําขอมูลจากการ

กระทํามาอธิบายใหผูอ่ืน มาอธิบายใหผูอื่นเขาใจได จัดกระทํามาอธิบายใหผูอื่น

เขาใจไดงายและชัดเจน งายและชัดเจนจากการ เขา ใจแมว าครูหรือผูอ่ืนจะชวย

ดว ยตนเอง ชี้แนะของครหู รือผอู ืน่ แนะนําหรือชี้แนะ

C5 ความ การทํางานรวมมือ สามารถทํางานรวมกับ สามารถทํางานรวมกับผูอื่น ไมสามารถทํางานรวมกับ

รว มมอื กนั ในกลุม ผูอื่นรวมท้ังยอมรับฟง รวมทั้งยอมรับฟงความ ผูอื่นรวมทั้งยอมรับฟงความ

ความคิดเห็นของผูอื่น คิ ด เ ห็ น ข อ ง ผู อ่ื น อ ย า ง คิ ด เ ห็ น ข อ ง ผู อ่ื น อ ย า ง

อยา งสรา งสรรคในการทํา ส ร า ง ส ร ร ค ใ น ก า ร ทํ า สรางสรรคในการทํากิจกรรม

กิจกรรมเกี่ยวกับเรื่อง กิจ ก ร ร มเ ก่ี ย ว กับ เ รื่ อ ง เกยี่ วกับเร่ืองปริมาตร รูปราง

ปริมาตร รูปรางแล ะ ปริมาตร รูปรางและระดับ และระดับผิวหนาของนํ้าสี

ระดับผิวหนาของน้ําสี ผิ ว ห น า ข อ ง น้ํ า สี เ ป น ตั้งแตเริ่มตนจนเสร็จสิ้น

ตั้งแตเร่ิมตนจนเสร็จสิ้น บางครั้งท้ังนี้ตองอาศัยการ กิจกรรมแมวาจะไดรับการ

กิจกรรม กระตุนจากครหู รอื ผอู ืน่ กระตุน จากครหู รือผูอ ่ืน

 สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูม ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วสั ดแุ ละสสาร 170

เรอ่ื งที่ 3 แกส

ในเรอื่ งนี้ นกั เรียนจะไดเ รียนรเู กีย่ วกบั สมบัตขิ องแกส

จดุ ประสงคก ารเรียนรู

สังเกตและอธิบายสมบัติของสสารในสถานะแกส

เวลา 2.5 ช่วั โมง
วสั ดุ อุปกรณสาํ หรบั ทาํ กจิ กรรม

ลูกโปง ยางรัดของ เคร่ืองช่ังแบบคาน 3 แขน แกวนํ้าใส
เทปใส หลอดดูดแบบงอได ถุงพลาสติกใส อางนํ้า หลอด
ฉีดยา ถงุ มอื ยาง หลอดพลาสติกแขง็ ลกู โปง

ส่อื การเรยี นรแู ละแหลง เรียนรู

1. หนงั สอื เรียน ป.4 เลม 2 หนา 58-66
2. แบบบันทึกกิจกรรม ป.4 เลม 2 หนา 58-67

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

171 คมู อื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วสั ดุและสสาร

แนวการจดั การเรียนรู (30 นาที) หากนกั เรียนไมสามารถตอบคําถาม
หรืออภิปรายไดตามแนวคําตอบ ครู
ขั้นตรวจสอบความรู (5 นาท)ี ควรใหเวลานกั เรียนคิด อยางเหมาะสม
ร อ ค อ ย อ ย า ง อ ด ท น แ ล ะ รั บ ฟ ง
1. ครูทบทวนความรูพ้ืนฐานจากกิจกรรมท่ีผานมาเก่ียวกับสมบัติของ แนวความคิดของนักเรียน
ของแข็งและของเหลว โดยใชคําถามดงั ตอ ไปน้ี
1.1 ของแข็งมีสมบัติอยางไร (นักเรียนตอบไดตามความเขาใจ ซ่ึง
นักเรียนตองตอบไดวา ของแข็งมีมวล ตองการท่ีอยู รูปรางและ
ปริมาตรคงท่ี)
1.2 ของเหลวมีสมบัติอยางไร (นักเรียนตอบตามความเขาใจของตนเอง
ซง่ึ ตอ งตอบไดวา ของเหลวมีมวล ตองการที่อยู ปริมาตรคงที่ แตรูปราง
ไมคงท่ีเปล่ียนแปลงตามภาชนะที่บรรจุ ผิวหนาของของเหลวรักษา
ระดบั )

2. ครตู รวจสอบความรูเดมิ ของนักเรียนเกี่ยวกับสมบัตขิ องแกส
โดยใชค ําถามดังตอ ไปนี้
2.1 นกั เรียนคิดวา รอบตัวเรามีอะไรบางทเ่ี ปนแกส ยกตัวอยาง และ
เพราะเหตุใดจึงคิดเชนนั้น (นักเรียนตอบไดตามความเขาใจของ
ตนเอง)
2.2 แกสมีสมบัติอะไรบาง (นักเรียนตอบไดตามความเขาใจของ
ตนเอง)
2.3 สมบัติของแกสเหมือนและแตกตางจากของแข็งและของเหลว
อยางไร (นกั เรียนตอบไดต ามความเขาใจของตนเอง)
ครูบันทึกคําตอบของนักเรียนเพื่อเปนขอมูลในการแกไขความเขาใจ

คลาดเคลอื่ นของนกั เรยี น

ขน้ั ฝกทักษะจากการอาน (20 นาท)ี

นั3. นักเรียนอานช่ือเร่ืองและ คิดกอนอาน ในหนังสือเรียนหนา 58
จากนั้นนักเรียนลองตอบคําถามตามความเขาใจของตนเอง ครู
บันทึกคําตอบของนักเรียนบนกระดานเพื่อใชเปรียบเทียบคําตอบ
หลังการอาน นักเรียนอานคําศัพทใน คําสําคัญ หากนักเรียนอาน
ไมได ครคู วรสอนการอา นที่ถกู ตองแกนักเรียน

4. ครูใหนักเรียนอานเนื้อเร่ือง จากนั้นใชคําถามเพ่ือตรวจสอบความ

เขา ใจจากการอา น ดงั นี้

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วสั ดแุ ละสสาร 172

4.2 เร่ืองทอ่ี า นเปนเร่อื งเกี่ยวกับอะไร (แกส ) การเตรียมตัวลว งหนาสําหรบั ครู
4.2 จากเรื่องที่อาน กลาวถึงแกสอะไรบาง (แกสออกซิเจน (O2) เพื่อจัดการเรียนรูในครง้ั ถัดไป

แกสคารบอนไดออกไซด (CO2) แกสปโ ตรเลยี มเหลว) ในคร้ังถัดไป นักเรียนจะไดทํา
4.4 แกส แตละชนิดมีประโยชนหรือมีโทษ อยางไร (มีประโยชน เชน กิจกรรมท่ี 3.1 แกสมีมวลและตองการ

แกสออกซิเจนชวยในการหายใจ แกสคารบอนไดออกไซดพืช ท่ีอยูหรือไม โดยนักเรียนจะตอง
ใชส รา งอาหาร แกส ปโตรเลยี มเหลวใชเปนเชอ้ื เพลงิ ) สังเกตเพื่ออธิบายสมบัติของแกสเก่ียวกับ
ขัน้ สรุปจากการอาน (5 นาที) มวลและการตองการท่ีอยู ครูเตรียมการ
จัดกจิ กรรม ดังนี้
5. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายวา แกสเปนสถานะอยางหนึ่งของ
สสาร รอบตัวเรามีแกสหลายชนิดซึ่งนํามาใชประโยชนไดตางๆ กัน 1. เตรียมน้าํ สี โดยผสมสีผสมอาหาร
นอกจากนี้ในอากาศยังมีแกสอีกหลายชนิดผสมกันอยู ครูควร กับน้ําใหมีปริมาณเพียงพอกับปริมาณท่ี
ยกตวั อยา งแกสอนื่ ๆ เชน ไนโตรเจน ตองใช ในการจัดกิจกรรม นักเรียนแตละ
กลมุ จะใชน้ําสีกลุมละ 1 ขวด
6. นกั เรยี นตอบคําถาม รูหรือยัง ในแบบบนั ทกึ กิจกรรม หนา 58
7. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายเพื่อเปรียบเทียบคําตอบของ 2. ครูอาจมอบหมายใหนักเรียนทุก
คนอานกิจกรรมที่ 3.1 แกสมีมวลและ
นักเรียนในรูหรือยังกับคําตอบที่เคยตอบและบันทึกไวในคิดกอน ตองการที่อยูหรือไม มาลวงหนาเพ่ือใชใน
อานวาเหมือนหรือตา งกนั อยางไร และแกไขคาํ ตอบทผ่ี ดิ ใหถกู ตอง การอภิปรายและสรุปวาจะไดเรียนเร่ือง
8. ครูเนนยํ้ากับนักเรียนเกี่ยวกับคําถามทายเน้ือเรื่องวาสสารใดบางมี อะไรและทาํ อยา งไร
สถานะเปนแกสและมีสมบัติอยางไร เพื่อชักชวนใหนักเรียนหา
คาํ ตอบรว มกนั ในกิจกรรมตอ ไป

สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

173 คมู อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วัสดุและสสาร

แนวคําตอบในแบบบันทึกกิจกรรม

แกส ออกซิเจน แกส ปโ ตรเลยี มเหลว แกส คารบ อนไดออกไซด
แกส ออกซิเจนชวยในการหายใจ แกสปโ ตรเลียมเหลวใชในการหงุ ตม แกส
คารบอนไดออกไซดใ ชใ นการสงั เคราะหดว ยแสงของพืช

 สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วสั ดุและสสาร 174

กิจกรรมท่ี 3.1 แกสมีมวลและตองการทอี่ ยูหรอื ไม

กจิ กรรมนนี้ ักเรียนจะไดส งั เกตมวลและการตองการท่ี

อยูของแกสโดยช่ังมวลของอากาศในลูกโปงเพื่ออธิบาย

มวลและสังเกตการเปล่ียนแปลงเม่ือบีบอากาศในถุงเขาไป

ในแกวทีบ่ รรจุนํา้ เตม็ เพอ่ื อธิบายการตอ งการทีอ่ ยูของแกส

เวลา 1 ชว่ั โมง

จดุ ประสงคก ารเรยี นรู

สงั เกต และอธิบายเกย่ี วกับมวลและการตองการท่ี

อยูข องแกส

วสั ดุ อุปกรณส าํ หรับทํากจิ กรรม

ส่ิงทค่ี รตู องเตรียม/กลมุ

1. เครอื่ งชัง่ แบบคาน 3 แขน อยา งนอย 1 เคร่ือง

2. ลูกโปง 1 ใบ

3. เทปใส 1 มว น

4. แกว นา้ํ ใส 1 ใบ

5. อางนํา้ 1 ใบ สอื่ การเรียนรูแ ละแหลง เรียนรู

6. หลอดดดู แบบงอได 1 หลอด 1. หนังสอื เรยี น ป.4 หนา 59-61

7. ถงุ พลาสตกิ ใส 1 ใบ 2. แบบบันทกึ กิจกรรม ป.4 หนา 59–62
3. ตัวอยางวดี ทิ ัศนปฏิบตั กิ ารวิทยาศาสตรเ รอ่ื งแกส มี
8. ยางรดั ของ 1 วง
มวลและตองการที่อยูหรอื ไม http://ipst.me/8066
ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร

S1 การสงั เกต

S2 การวดั

S3 การใชจ ํานวน

S5 การหาความสมั พันธระหวางสเปซกับสเปซ

S8 การลงความเห็นจากขอมูล

ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร

C4 การสื่อสาร

C5 ความรวมมือ

สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

175 คูมือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วัสดแุ ละสสาร

แนวการจดั การเรยี นรู ขอ เสนอแนะ

1. ครูนําเขาสูกิจกรรม โดยตรวจสอบความรูเดิมของนักเรียนเพื่อเขาสู 1. ครอู าจใชส ายยางแทนหลอดดดู
กิจกรรมใหมเกี่ยวกับสมบัติของแกส โดยอาจใชคําถามวานักเรียน 2. ครูติดกาว 2 หนาไวบนเคร่ืองชั่งมวล
คิดวารอบตัวเรา มีอะไรบางท่ีเปนแกส ยกตัวอยาง เพราะเหตุใดจึง
คิดเชนนั้น (นักเรียนตอบตามความเขาใจของตนเองซึ่งครูตอง จากนนั้ ปรบั สเกลเครื่องช่งั ใหเ ปน ศูนย
ซกั ถามเพอ่ื ใหนักเรียนใหเหตุผลวาแกสในความคิดของนักเรียนตอง 3. ครูอาจใหนักเรียนทุกคนไปอานกิจกรรม
มสี มบัติอยางไร)
น้ีมากอนลวงหนา เมื่อเขาเรียน ครูสุม
2. นกั เรยี นเปด หนงั สือเรยี นหนา 59 อา นชื่อกิจกรรม และ นักเรียนบางกลุมใหเลาโดยสรุปวาวันนี้
ทําเปนคิดเปน ตรวจสอบความเขาใจของนักเรียนเก่ียวกับสิ่งที่จะ นักเรียนจะทํากิจกรรมเกี่ยวกับอะไร
เรียน โดยใชคําถามดังตอ ไปน้ี และทําอยางไร
2.1 กิจกรรมน้ีนักเรียนจะไดเรียนเก่ียวกับเรื่องอะไร (มวล และการ
ตอ งการที่อยูข องแกส) ขอเสนอแนะเพิม่ เติม
2.2 นกั เรยี นจะไดเ รยี นเรื่องน้ีดว ยวิธีใด (การสงั เกต)
2.3 เม่ือเรียนแลวนักเรียนจะทําอะไรได (สามารถอธิบายเก่ียวกับ ถา ครสู งั เกตเหน็ วา นักเรยี นบางคนอาจทาํ
มวล และการตอ งการทอี่ ยูของแกส) ความเขา ใจไมทนั ครูแสดงวิธีการคิดและ
นักเรียนบันทึกจุดประสงคของกิจกรรม จากนั้นอานส่ิงที่ตองใชใน คํานวณบนกระดาน
กิจกรรมซ่ึงครูนําวัสดุอุปกรณตาง ๆ มาแสดงใหนักเรียนดูทีละ
อยางและยังไมแ จกอุปกรณใ หแ กน กั เรยี น มวลของอากาศและลูกโปง – มวลของลูกโปง = มวล
ของอากาศ
3. นักเรียนอาน ทําอยางไร ตอนที่ 1 ในหนังสือเรียนหนา 59 โดยครู
ใชวิธีการอานตามความเหมาะสมกับความสามารถของนักเรียน ครู
ตรวจสอบความเขาใจข้ันตอนการทํากิจกรรมทีละขอ โดยใชคําถาม
ดงั น้ี
3.1 กิจกรรมนใ้ี ชอะไรเปน ตวั แทนของแกส (กิจกรรมนใ้ี ชอากาศเปน
ตวั แทนของแกส )
3.2 นักเรียนตองทําอยางไรบางในกิจกรรมตอนท่ี 1 (อภิปรายวา
อากาศมีมวลหรือไม และหาวิธีตรวจสอบมวลของอากาศจาก
อปุ กรณท ่ีกําหนดให)
3.3 จากรายการอุปกรณในสิ่งท่ีตองใช นักเรียนจะเลือกอุปกรณ
ใดบางมาใชหามวลของอากาศ (นักเรียนตอบตามความเขาใจ
เชน ใชลกู โปง ยางรดั ของ และเครือ่ งช่ังแบบคาน 3 แขน)

4. ครูใหเวลานักเรียนวางแผนการตรวจสอบมวลของอากาศโดยใช
อุปกรณที่กําหนดแลวนําเสนอ ครูบันทึกผลการนําเสนอของ

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วัสดุและสสาร 176

นักเรียนบนกระดาน จากน้ันรวมกันอภิปรายขั้นตอนการทํา
กิจกรรมซึ่งควรไดผลดังน้ี ช่ังมวลของลูกโปงและยางรัดของ 
เปาลูกโปง รัดดวยยางรัดของแลวชั่งมวล  คํานวณหามวลของ
อากาศ
ครใู หค ําแนะนําวา เม่ือจะชั่งลูกโปงที่เปาแลว ใหนักเรียนวางลูกโปงบน
เทปกาว 2 หนา ทค่ี รตู ิดไวทเ่ี ครื่องช่งั เพ่อื กนั ไมใหลูกโปง ลอย
5. ครูใหตัวแทนนักเรียนมารับอุปกรณและลงมือทํากิจกรรม ตาม
ขนั้ ตอนดังน้ี

• รวมกันอภิปรายและใหเหตุผลเกย่ี วกบั อากาศมีมวลหรือไม (C4)

• ตรวจสอบมวลของอากาศ บันทึกผล (S1, S2, S3)

• อภปิ รายและลงขอ สรปุ เก่ยี วกบั มวลของแกส (S8)
6. หลังจากทํากิจกรรมแลวแตละกลุมเก็บอุปกรณใหเรียบรอยและ

นําเสนอผลการทํากิจกรรม
7. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายผลการทํากิจกรรม ตามแนวคําถาม

ดังน้ี
7.1 มวลของลูกโปงเหมือนหรือแตกตางกันระหวางกอนและหลัง

การเปาอากาศเขาไปในลูกโปง อยางไร (แตกตางกัน มวลของ
ลูกโปงเมื่อเปา อากาศเขาไปมีมวลมากกวา )
7.2 นักเรียนคน พบอะไรบา งจากกจิ กรรมน้ี (อากาศมมี วล)
6.4 นักเรียนคิดวาแกส อนื่ ๆ มีมวลหรือไม และคิดวามีวิธีตรวจสอบ
อยางไร (แกสมีมวล ตรวจสอบไดโดยนําแกสนั้น ๆ บรรจุใน
ภาชนะที่ปด สนิท แลวนํามาช่ัง)
7. ครแู ละนักเรยี นรว มกนั อภิปรายและลงขอสรุปวา แกส มีมวล
8. ครูนําเขาสูกิจกรรม ตอนที่ 2 โดยทบทวนสิ่งท่ีนักเรียนไดเรียนรู
เกีย่ วกับสมบตั ิของแกส ในกจิ กรรมตอนทผี่ านมา ซ่ึงนักเรียนควรบอกได
วา กจิ กรรมทผ่ี านมาไดเ รยี นรวู าแกสมีมวล
9. นักเรียนอาน ทําอยางไร ตอนท่ี 2 จากนั้นรวมกันอภิปราย โดยใช
คําถามดังน้ี
9.1 จุดประสงคของกิจกรรมตอนท่ี 2 คืออะไร (สังเกตและอธิบาย
เกย่ี วกับการตองการท่อี ยขู องแกส )
9.2 กิจกรรมน้ีใชอะไรเปนตัวแทนแกส (กิจกรรมนี้ใชอากาศเปน
ตวั แทนของแกส)

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

177 คูมือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วัสดแุ ละสสาร

9.3 นักเรียนตองทําอะไรบางในกิจกรรมนี้ (นักเรียนควรตอบไดวา
เมื่อบรรจุน้ําใหเต็มแกวแลวควํ่าลงในอางน้ํา จากน้ันนํา
ถุงพลาสติกเปลาบรรจุอากาศใหเต็ม เสียบหลอดดูดท่ีปากถุง
แลว มัดปากถุงดวยยางรัดของใหแนน คาดคะเนวาจะเกิดอะไร
ขึ้นถาสอดปลายหลอดดูดอีกดานหน่ึงเขาไปในแกวที่บรรจุน้ํา
แลวบีบถุงบรรจุอากาศเขาไปในแกว บันทึกผล จากนั้นทํา
กจิ กรรมเพื่อตรวจสอบการคาดคะเน)

9.4 การบนั ทึกผลการคาดคะเนและการสงั เกต นักเรียนทาํ อยา งไร
ครูแนะนําใหนักเรียนดูแบบบันทึกประกอบ (จดบันทึก และ
วาดรปู )

10. ตวั แทนนกั เรยี นรับอุปกรณแลวเรม่ิ ทํากจิ กรรม ตามขน้ั ตอนดังนี้

• อภิปรายและใหเ หตุผลเกี่ยวกับอากาศตองการท่ีอยูหรอื ไม

• บนั ทึกผลการคาดคะเนในแบบบันทึก

• วางแผนและตรวจสอบการตองการที่อยูของอากาศ บันทึกผล
(S1, S5) (C4)

• อภิปรายและลงขอสรุปเกี่ยวกับการตองการท่ีอยูของอากาศ
(S8) (C4) (C5)

11.หลังจากทํากิจกรรมแลวแตละกลุมเก็บอุปกรณและนําเสนอผลการ
ทํากิจกรรม

12. ครอู ภปิ รายผลการทาํ กจิ กรรมรว มกบั นกั เรียน โดยใชคาํ ถาม ดงั น้ี
12.1 เมื่อบีบอากาศจากถุงพลาสติกเขาไปในแกวน้ํา นักเรียน
สงั เกตเหน็ อะไรบาง (นกั เรียนตอบตามท่ีสงั เกตเห็นซ่ึงควรตอบ
ไดว า เห็นฟองอากาศผดุ ขน้ึ มาในนาํ้ สี ระดับนํ้าสีในแกวลดลง)
12.2 ระดับน้ําสีท่ีลดลงเปนเพราะเหตุใด (เพราะอากาศจาก
ถุงพลาสติกเขาไปอยูแทนท่ีนํ้าทําใหนํ้าสีบางสวนตองยายท่ี
ออกมาอยใู นอา งนํ้า)
12.3 จากสิ่งที่สังเกตเห็น อากาศตองการท่ีอยูหรือไม รูไดอยางไร
(ตอ งการทอี่ ยู เพราะเมอื่ บีบอากาศเขาไปในแกวนํ้า ระดับนํ้าสี
จะลดลง แสดงวาอากาศเขาไปแทนพื้นท่ีสวนที่น้ําสีเคย
ครอบครองอยู)
12.4 นักเรียนคนพบอะไรบางจากกิจกรรมนี้ (อากาศตองการ
ทีอ่ ยู)

 สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูม อื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วสั ดุและสสาร 178

12.5 นักเรียนสรุปกิจกรรมตอนนี้ไดอยางไร (แกสตองการ การเตรยี มตัวลวงหนา สําหรับครู
เพอ่ื จดั การเรียนรใู นครง้ั ถดั ไป
ท่ีอยู)
13. ครแู ละนักเรยี นรว มกนั อภปิ ราย และลงขอ สรุปกิจกรรมทั้ง 2 ตอน ในคร้ังถัดไป นักเรียนจะไดทํากิจกรรมท่ี
3.2 แกสมสี มบัติอะไรอกี บาง โดยนกั เรียนจะได
อกี ครง้ั หน่ึงวา แกสมมี วลและตอ งการท่อี ยู สังเกตปริมาตรและรูปรางของแกสเพ่ืออธิบาย
14. นักเรียนรวมกันอภิปรายคําตอบใน ฉันรูอะไร โดยครูอาจเพ่ิมเติม วาแกสมีปริมาตรไมคงที่ รูปรางเปล่ียนแปลง
ตามภาชนะที่บรรจุ ครูเตรียมการจัดกิจกรรม
คําถามในการอภิปรายเพ่ือใหไดแนวคําตอบตามคําถามทาย โดย อาจมอบหมายใหนักเรียนทุกคนอาน
กิจกรรมท่ี 3.2 แกสมีปริมาตรและรูปรางเปน
กิจกรรมนี้ อยางไร มาลวงหนาเพื่อนํามาใชในการ
อภิปรายและสรุปเก่ียวกับการทํากิจกรรมใน
15. นักเรียนเขียนสรุปส่ิงท่ีไดเรียนรูในกิจกรรมน้ี ดวยสํานวนภาษา ครง้ั ถดั ไป
ของตนเอง จากนั้นครูใหนักเรียนอาน ส่ิงท่ีไดเรียนรู และ
เปรยี บเทียบกบั ขอสรุปของตนเอง

16. ครูชักชวนนักเรียนตอบคําถาม เร่ืองแกสวาสสารใดบางมีสถานะ
เปนแกสและรูไดอยางไร (อากาศเปนแกสเพราะ มีมวลและ

ตอ งการทอี่ ยู ปริมาตรและรปู รา งของแกสไมคงที่)
17. นักเรียนตั้งคําถามใน อยากรูอีกวา ลงในแบบบันทึกกิจกรรม

จากนั้นครูสุมนักเรียน 2-3 คน นําเสนอคําถามของตนเองหนาชั้น

เรยี น

18. ครูนําอภิปรายเพื่อใหนักเรียนทบทวนวาไดฝกทักษะกระบวนการ
ทางวิทยาศาสตรแ ละทกั ษะการเรยี นรูในศตวรรษที่ 21 ในขั้นตอน

ใดบางแลว ใหบ นั ทกึ ในแบบบันทกึ กิจกรรมหนา 62

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

179 คมู ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วสั ดแุ ละสสาร

แนวคําตอบในแบบบนั ทกึ กิจกรรม

สงั เกตและอธบิ ายเก่ยี วกับมวลของแกส

ลูกโปง ยางรัดของ เครื่องช่ังแบบคาน 3 แขน
1. ชงั่ มวลของลกู โปง และยางรัดของ
2. เปา ลูกโปง รัดดวยยางรัดของแลว ช่ังมวล
3. คํานวณหามวลของอากาศ
=………….กรมั

มวลของอากาศทีช่ ่ังไดข ้ึนอยูกับขอมูลทน่ี กั เรยี นบนั ทกึ ตามทช่ี ่ังไดจรงิ

 สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วสั ดุและสสาร 180

สงั เกตและอธิบายเกีย่ วกับการตองการทอ่ี ยขู องแกส

คําตอบขึน้ อยูกับการ คําตอบขึน้ อยูกับผลที่
คาดคะเนของนักเรียน สงั เกตไดข องนกั เรยี น

สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

181 คูมอื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วสั ดแุ ละสสาร

อากาศมีมวล เพราะเม่ือเปา อากาศเขาไปในลูกโปง แลว นาํ ไปช่งั พบวา มีมวลเพ่ิมข้นึ
แสดงวา มวลท่เี พ่ิมขนึ้ คือมวลของอากาศ
เม่ือช่ังมวลลกู โปงทบ่ี รรจุอากาศ และคํานวณหามวลของอากาศได. ...
กรัมแสดงวา อากาศมมี วล

เมื่อบีบอากาศในถงุ พลาสติกเขาไปในแกวทมี่ นี ้ําสีอยูเตม็ จะมฟี องอากาศผุดขึ้นในนํา้
สี ระดบั นาํ้ สีในแกว ลดลง เพราะมีอากาศเขาไปแทนทนี่ ้ําสีในแกว
อากาศตอ งการท่ีอยู รูไดจ ากเม่อื บีบอากาศในถุงพลาสติกเขาไปในแกว ท่ีมนี ํา้ สีอยเู ต็ม
จะมอี ากาศไปแทนท่นี ํ้าในแกว นํา้ และระดับนาํ้ สีในแกว ลดลง
เมอื่ บีบอากาศในถงุ พลาสติกเขา ไปในแกวทีม่ นี ํา้ อากาศจะเขาไปอยใู นแกว และ
ระดบั น้ําในแกวจะคอยๆ ลดลงๆ ในขณะที่อากาศในแกวจะมปี ริมาณเพิม่ ขึน้

อากาศมมี วลและตองการท่ีอยู

 สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วัสดุและสสาร 182

คําถามของนักเรยี นที่ต้ังตามความอยากรขู องตนเอง












สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

183 คูม ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วสั ดแุ ละสสาร

แนวการประเมินการเรียนรู

การประเมินการเรยี นรขู องนักเรียนทาํ ได ดังนี้
1. ประเมินความรเู ดิมจากการอภิปรายในชนั้ เรียน
2. ประเมนิ การเรียนรูจากคําตอบของนักเรียนระหวา งการจัดการเรียนรแู ละจากแบบบันทึกกิจกรรม
3. ประเมนิ ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรและทกั ษะแหง ศตวรรษที่ 21 จากการทํากิจกรรมของนกั เรียน

การประเมนิ จากการทาํ กจิ กรรมที่ 3.1 แกส มมี วลและตอ งการทอี่ ยหู รือไม

ระดับคะแนน 2 คะแนน หมายถงึ พอใช 1 คะแนน หมายถงึ ควรปรับปรงุ
3 คะแนน หมายถึง ดี

รหัส สง่ิ ที่ประเมนิ คะแนน
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร
S1 การสังเกต
S2 การวดั
S3 การใชจ าํ นวน
S5 การหาความสัมพันธระหวางสเปซ

กับสเปซ

S8 การลงความเห็นจากขอมลู
ทักษะแหงศตวรรษท่ี 21
C2 การคดิ อยา งมวี ิจารณญาณ
C4 การสอ่ื สาร
C5 ความรวมมอื

รวมคะแนน

 สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วสั ดแุ ละสสาร 184

ตาราง แสดงการวิเคราะหท ักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรตามระดับความสามารถของนกั เรียน

โดยอาจใชเ กณฑการประเมนิ ดงั นี้

ทักษะกระบวนการ รายการประเมนิ ระดบั ความสามารถ
ทางวิทยาศาสตร การสงั เกตมวลของ
S1 การสงั เกต อากาศในลกู โปง ดี (3) พอใช (2) ควรปรบั ปรุง (1)
และการตองการที่ สามารถใชป ระสาทสมั ผัส
S2 การวัด อยูข องอากาศโดย เก็บรายละเอียดเกีย่ วกับ สามารถใชป ระสาทสัมผสั เก็บ ไมสามารถใช
การแทนี่นา้ํ ในแกว การเปลี่ยนแปลงมวลของ
น้ําสี ลกู โปง กอ นและหลังบรรจุ รายละเอียดเกีย่ วกับการ ประสาทสมั ผสั เก็บ
อากาศและการตองการท่ี
การใชเคร่ืองช่ังชงั่ อยขู องอากาศโดยสงั เกต เปล่ียนแปลงมวลของลูกโปง รายละเอยี ดเก่ียวกับ
มวล การอานคา จากฟองอากาศและระดับ
มวลและการระบุ นาํ้ สีทล่ี ดลงไดถูกตองดว ย กอ นและหลังบรรจอุ ากาศและ การเปล่ียนแปลง
หนว ยของมวล ตนเอง
การตองการท่ีอยูของอากาศ มวลของลกู โปงกอน
สามารถใชเคร่ืองช่ังชัง่ มวล
อา นคา มวล และระบุ โดยสงั เกตจากฟองอากา และหลงั บรรจุ
หนวยของมวลไดถูกตอง
ดว ยตนเอง สและระดบั น้ําสีทลี่ ดลงได อากาศและการ

ถกู ตองโดยตองอาศัยการ ตอ งการทีอ่ ยูของ

ช้ีแนะจากครหู รือผอู ื่น อากาศโดยดจู าก

ฟองอากาศและ

ระดับนาํ้ สที ี่ลดลงได

แมวาครหู รอื ผูอน่ื

ชว ยแนะนาํ หรอื

ช้ีแนะ

สามารถใชเครื่องช่ังชง่ั มวล ไมส ามารถใชเครื่อง

อา นคามวล และระบุหนวย ชง่ั ช่งั มวล และอาน

ของมวลไดถูกตอ งจากการ คามวลได

แนะนําของครหู รอื ผอู ่นื ถกู ตอง รวมท้งั ไม

สามารถระบุหนว ย

ของมวลได แมว า ครู

หรือผอู น่ื ชว ยแนะนํา

หรือช้แี นะ

สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

185 คูม อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วสั ดแุ ละสสาร

ทกั ษะกระบวนการ รายการประเมนิ ดี (3) ระดับความสามารถ ควรปรบั ปรงุ (1)
ทางวิทยาศาสตร สามารถคํานวณหาผลตา ง พอใช (2) ไมส ามารถ
มวลของลูกโปงหลงั บรรจุ คาํ นวณหาผลตาง
S3 การใชจ ํานวน การหาผลตา งมวล อากาศกบั กอนบรรจุ สามารถคาํ นวณหาผลตา ง มวลของลกู โปงหลัง
อากาศเพื่อคํานวณหาคา มวลของลกู โปง หลังบรรจุ บรรจอุ ากาศกบั กอ น
ของลกู โปงหลัง มวลของอากาศไดถูกตอง อากาศกบั กอนบรรจุอากาศ บรรจอุ ากาศเพื่อ
ดว ยตนเอง เพือ่ คํานวณหาคามวลของ คาํ นวณหาคามวล
บรรจอุ ากาศกบั อากาศไดถกู ตอง โดยอาศยั ของอากาศไดแมว า
การช้แี นะจากครู ครหู รือผูอน่ื ชวย
กอนบรรจุอากาศ แนะนําหรือชี้แนะ

เพ่ือคาํ นวณหาคา

มวลของอากาศ

S5 การหา การระบุ สามารถระบุความสมั พันธ สามารถระบุความสัมพนั ธ ไมส ามารถระบุ
ความสมั พนั ธ ความสมั พันธ
ระหวางสเปซ ระหวางอากาศใน ระหวา งที่อยูของอากาศใน ระหวา งที่อยูของอากาศใน ความสมั พันธ
กับสเปซ ถงุ พลาสติกและ
อากาศในแกวนํา้ ถงุ พลาสติกและอากาศใน ถุงพลาสติกและในแกว น้ํา ระหวา งที่อยูของ
S8 การลง
ความเหน็ จาก การระบมุ วลและ แกว นา้ํ เม่ือบีบอากาศจาก เม่ือบบี อากาศจาก อากาศใน
ขอ มูล การตองการท่ีอยู
ของอากาศ ถงุ พลาสติกเขา ไปในแกว ถงุ พลาสติกเขาไปในแกว นํา้ ถงุ พลาสติกและ

นํา้ ไดถ ูกตองดว ยตนเอง ไดถ ูกตอ งโดยอาศยั การ อากาศในแกว นาํ้ เม่ือ

ชแ้ี นะจากครูหรือผอู ่นื บบี อากาศจาก

ถุงพลาสติกเขา ไปใน

แกวนาํ้ ไดแมวา ครู

หรอื ผูอ ่ืนชว ยแนะนาํ

หรอื ช้แี นะ

สามารถลงความเหน็ ขอมูล สามารถลงความเห็นขอ มูล ไมสามารถลง

จากการสังเกตมวลและ จากการสังเกตมวลและการ ความเหน็ ขอมลู จาก

การตอ งการท่ีอยูของ ตองการที่อยูของอากาศไดว า การสงั เกตมวลและ

อากาศไดว าอากาศมีมวล อากาศมมี วลและตองการที่ การตอ งการท่ีอยูข อง

และตอ งการท่ีอยูไดถ ูกตอ ง อยูไดถกู ตองโดยอาศัยการ อากาศไดวา อากาศมี

ดว ยตนเอง ชี้แนะจากครหู รือผูอื่น มวลและตอ งการท่ี

อยูไดแมวาครูหรือ

ผูอ่ืนชวยแนะนาํ หรือ

ชี้แนะ

 สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วสั ดแุ ละสสาร 186

ตาราง แสดงการวเิ คราะหทักษะแหงศตวรรษท่ี 21 ตามระดบั ความสามารถของนักเรยี น
โดยอาจใชเ กณฑการประเมนิ ดงั น้ี

ทักษะแหง รายการประเมิน ระดบั ความสามารถ

ศตวรรษท่ี 21 ดี (3) พอใช (2) ควรปรับปรุง (1)

C2 การคิด ก า ร ตั ด สิ น เ ลื อ ก สามารถบอกวิธีการหา สามารถบอกวิธีการหามวล ไมสามารถบอกวิธีการหา

อ ย า ง มี วิธีการหามวลของ มวลของอากาศอยางเปน ของอากาศอยางเปนลําดับ มวลของอากาศอยางเปน

วิจารณญาณ อากาศ ลําดับขั้นตอนที่ถูกตองได ขั้นตอนที่ถูกตองไดจากการ ลําดับข้ันตอนแมวาครู

ดว ยตนเอง ช้แี นะของครหู รอื ผอู ืน่ หรอื ผูอ่ืนชวยแนะนําหรือ

ช้ีแนะ

C4 การสอ่ื สาร การนําเสนอขอมลู สามารถนําเสนอขอมูลที่ สามารถนําเสนอขอมูลท่ีได ไมสามารถนําเสนอขอมูล

ไดจากกิจกรรมซ่ึงสรุปได จากกจิ กรรมซึ่งสรุปไดวาแกส ท่ีไดจากกิจกรรมซึ่งสรุป

วาแกสมีมวลและตองการ มีมวลและตองการที่อยูใน ไ ด ว า แ ก ส มี ม ว ล แ ล ะ

ท่ีอยูในรูปแบบท่ีชัดเจน รูปแบบที่ชัดเจนและเขาใจ ตองการท่ีอยูในรูปแบบท่ี

และเขาใจงา ยดวยตนเอง งายโดยอาศัยการช้ีแนะจาก ชัดเจนและเขาใจงาย

ครูหรือผอู นื่ แ ม ว า ค รู ห รื อ ผู อื่ น ช ว ย

แนะนําหรอื ชแ้ี นะ

C5 ความ การทํางานรวมมือ ทํ า ง า น ร ว ม กั บ ผู อื่ น ทํางานรวมกับผูอ่ืนรวมทั้ง ไ ม ส า ม า ร ถ ทํ า ง า น

รว มมอื กันในกลมุ รวมท้ังยอมรับฟงความ ยอมรับฟงความคิดเห็นของ ร ว ม กั บ ผู อ่ื น อ ย า ง

คิดเห็นของผูอ่ืนอยาง ผูอื่นอยางสรางสรรคในการ สรางสรรคในการทํา

สรางส รรคในการทํา ทํากิจกรรมมวลและการ กิจกรรมมวลและการ

กิจกรรมมวลและการ ตองการท่ีอยูของแกส เปน ตองการท่ีอยูของแกส

ตองการท่ีอยูของแกส บางครั้งในขณะทีท่ ํากิจกรรม แ ม ว า จ ะ ไ ด รั บ ก า ร

ต้ังแตเริ่มตนจนส้ินสุด ท้ังน้ีตองอาศัยการกระตุน กระตุน จากครูหรือผอู ืน่

การทาํ กจิ กรรม จากครหู รอื ผูอนื่

สถาบนั สงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

187 คมู อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วสั ดุและสสาร

กจิ กรรมท่ี 3.2 แกสมปี รมิ าตรและรูปรา งเปน อยา งไร

กิจกรรมนี้นักเรียนจะไดสังเกตปริมาตรและรูปราง

ของแกสโดยใชกระบอกฉีดยา ลูกโปงและถุงมือยางเพื่อ

อธิบายปริมาตรและรปู รา งของแกส

เวลา 1 ชว่ั โมง
จดุ ประสงคการเรยี นรู

สงั เกตและอธิบายเกยี่ วกับปริมาตรและรูปรา งของ

แกส

วัสดุ อปุ กรณสําหรับทาํ กจิ กรรม
สง่ิ ท่ีครตู องเตรียม/กลมุ

1. หลอดฉีดยา 1 หลอด

2. ถงุ มือยาง 1 ถุง สื่อการเรียนรแู ละแหลง เรียนรู

3. ลกู โปง 1 ลูก 1. หนงั สือเรยี น ป.4 เลม 2 หนา 62-65

4. ยางรัดของ 1 วง 2. แบบบนั ทกึ กจิ กรรม ป.4 เลม 2 หนา 63–67
3. ตัวอยา งวดี ิทศั นป ฏิบตั ิการวทิ ยาศาสตรเ รือ่ งแกสมี
5. หลอดพลาสตกิ แข็ง 1 หลอด
รูปรางและปรมิ าตรเปนอยา งไร
ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร http://ipst.me/8067

S1 การสังเกต

S2 การวดั

S5 การหาความสมั พนั ธระหวางสเปซกับสเปซ

S8 การลงความเหน็ จากขอมูล

ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร

C4 การสื่อสาร

C5 ความรวมมือ

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วัสดแุ ละสสาร 188

แนวการจดั การเรียนรู ขอ เสนอแนะ

1. ครูนําเขาสูกิจกรรม โดยทบทวนความรูจากกิจกรรมท่ีผานมาและ 1. ครอู าจใชสายยางแทนหลอดดดู
นําเขา สกู จิ กรรมใหมเ กยี่ วกับสมบตั ขิ องแกส โดยอาจใชคาํ ถามดงั นี้
2. ครูติดกาว 2 หนาไวบนเคร่ืองช่ังมวล
1.1 จากกิจกรรมท่ีผานมาเราไดเรียนรูวา แกสมีสมบัติอะไรบาง จากนั้นปรบั สเกลเครื่องชัง่ ใหเ ปนศูนย
(แกส มมี วลและตองการทีอ่ ยู)
3. ครูอาจใหนักเรียนทุกคนไปอานกิจกรรม
1.2 นอกจากแกสมมี วลและตอ งการที่อยูแลว ยงั มสี มบตั อิ ะไร นี้มากอนลวงหนา เมื่อเขาเรียน ครูสุม
อีกบาง (นกั เรียนตอบตามความเขา ใจ) นักเรียนบางกลุมใหเลาโดยสรุปวาวันนี้
นักเรียนจะทํากิจกรรมเก่ียวกับอะไร
2. นักเรียน อานช่ือกิจกรรม และ ทําเปนคิดเปน ในหนังสือเรียนหนา และทําอยา งไร
62 ครูตรวจสอบความเขาใจของนักเรียนเก่ียวกับส่ิงที่จะเรียน โดยใช
คําถามดงั ตอ ไปนี้

2.1 กิจกรรมนี้นักเรียนจะไดเรียนเกี่ยวกับเรื่องอะไร (ปริมาตรและ
รูปรา งของแกส)

2.2 นักเรียนจะไดเ รียนเรื่องนด้ี วยวธิ ีใด (การสงั เกต)
2.3 เม่ือเรียนแลวนักเรียนจะทําอะไรได (สามารถอธิบายเก่ียวกับ

ปริมาตรและรูปรางของแกส )
นักเรียนบันทึกจุดประสงคของกิจกรรมและอานส่ิงท่ีตองใชในการ

ทํากิจกรรม จากน้ันครูนําอุปกรณมาแสดงใหนักเรียนดูทีละ
อยา ง
3. นักเรียนแตละกลุมอาน ทําอยางไร ตอนที่ 1 และอภิปรายรวมกัน
โดยครอู าจใชค ําถามดงั นี้
3.1 จุดประสงคของกิจกรรมตอนที่ 1 คืออะไร (สังเกตและอธิบาย
เกี่ยวกบั ปริมาตรของอากาศ)
3.2 นักเรียนตองทําอยางไรบางในกิจกรรมตอนน้ี (ดึงกานหลอดฉีด
ยาเพื่อดูดอากาศเขาไปในหลอดจนเต็ม อานปริมาตรของ
อากาศในหลอดฉีดยา จากนั้นคาดคะเนวาเม่ือปดปลายหลอด
ฉีดยาและดันกานหลอดฉีดยาจนดันตอไปไมได ปริมาตรของ
อากาศจะเปนอยางไรและเม่ือปลอยกานหลอดฉีดยา ปริมาตร
ของอากาศจะเปนอยางไร ทํากิจกรรมเพ่ือตรวจสอบการ
คาดคะเน)
3.3 ในการบันทึกผลการสังเกต นักเรียนทําอยางไร ครูใหนักเรียน
เปดแบบบันทกึ และแนะนาํ วิธบี นั ทึก

สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

189 คูมอื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วสั ดุและสสาร

4. ตัวแทนนกั เรียนมารบั อปุ กรณและเรมิ่ ทํากจิ กรรม ตามลําดับขั้นตอน
ดังน้ี

• ดงึ กานหลอดฉีดยาจนสุด บนั ทึกปรมิ าตรอากาศ (S1, S2)

• คาดคะเนวาถาใชมือปดปลายหลอดฉีดยาและดันกานหลอด
ฉีดยาจนดันตอไปไมได ปริมาตรของอากาศจะเปนอยางไร
และเม่ือปลอยกานหลอดฉีดยา ปริมาตรของอากาศจะเปน
อยางไร บนั ทกึ ผล

• ทํากจิ กรรมเพ่ือตรวจสอบการคาดคะเน บันทึกผล เม่ือดันกาน
หลอดฉีดยาไมได และเมื่อปลอยกานหลอดฉีดยา (S1, S5)
(C4, C5)

• อภิปรายและลงขอสรุปเกยี่ วกบั ปริมาตรของแกส (S8)
5. หลังจากทํากิจกรรมเสร็จแลวใหนักเรียนแตละกลุมเก็บอุปกรณให

เรยี บรอ ยและและนําเสนอผลการทาํ กิจกรรม
6. ครแู ละนักเรียนรวมกันอภิปรายผลการทํากิจกรรม ตามแนวคําถาม

ดังตอไปน้ี
6.1 นักเรียนสังเกตเห็นอะไรบางเมื่อดันกานหลอดฉีดยา จนดัน

ตอไปไมไดและเม่ือปลอยมือที่ดันกานหลอดฉีดยา (สามารถ
ดันกานหลอดฉีดยาไดระดับหนึ่ง พบวาปริมาตรของอากาศ
ลดลงและเม่ือปลอ ยมอื ที่ดนั กานหลอดฉีดยาจะเล่ือนขึ้นแสดง
วาปรมิ าตรของอากาศเพิ่มข้ึน)
6.2 อากาศภายในหลอดฉีดยาออกมาภายนอกหลอดฉีดยาหรือไม
(ไมม ี เพราะ
อุดปลายหลอดฉดี ยาแนน จนอากาศออกมาไมได)
6.3 จากส่งิ ทีค่ น พบ ลงความเหน็ ไดวาอยางไร (ปริมาตร
ของอากาศเปลย่ี นแปลงได)
6.4 จากสิ่งท่คี น พบ แกส มีสมบตั ิอยางไร (ปริมาตรของแกส ไมคงที่)
7. ครูนําเขาสูกิจกรรมตอนท่ี 2 โดยใหนักเรียนอภิปรายวาแกสยังมี
สมบัติอะไรอีกบาง จากนั้นใหนักเรียนอาน ทําอยางไร ตอนท่ี 2
และอภิปรายรวมกัน โดยครูอาจใชคําถามวาจุดประสงคของ
กจิ กรรมตอนท่ี 2 คอื อะไร (เพ่ือสงั เกตรปู รางของอากาศ)
8. หลงั จากนกั เรียนเขาใจวิธีการทํากิจกรรมแลว ครูใหตัวแทนนักเรียน
มารับอุปกรณและเริม่ ทาํ กิจกรรม ตามข้ันตอนดังนี้

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วัสดุและสสาร 190

• เปาอากาศเขาไปในลูกโปง
• คาดคะเนวาถาใหอากาศจากลูกโปงผานหลอดพลาสติกแข็ง

เขา ไปในถุงมือยาง รูปรา งของถุงมือยางจะเปนอยา งไร
• ทํากิจกรรมเพ่ือตรวจสอบการคาดคะเน บันทึกผล (S1, S5)

(C5)
• อภปิ รายและลงขอสรปุ เกีย่ วกับรูปรา งของแกส (S8)
9. หลังจากทํากิจกรรมเสร็จแลวนักเรียนแตละกลุมเก็บอุปกรณให
เรียบรอ ยและนาํ เสนอผลการทาํ กิจกรรม
10.ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายผลการทํากิจกรรม ตามแนวคําถาม
ดงั ตอไปน้ี
10.1 รูปรางของอากาศในลูกโปงเปนอยา งไร (อากาศ

มรี ูปรางคลา ยทรงกลมเหมือนลกู โปง )
10.2 เม่ือปลอยอากาศจากลูกโปงเขาไปในถุงมือยางรูปรางของ

อากาศเปนอยางไร (อากาศที่เขาไปในถุงมือยาง จะมีรูปราง
เหมือนถุงมือ)
10.3 จากสิ่งที่คนพบ นักเรียนลงความเห็นไดวาอยางไร (อากาศมี
รูปรางไมคงที่ เปลี่ยนแปลงตามภาชนะที่บรรจุ และฟุง
กระจายเต็มภาชนะ)
10.4 จากส่ิงที่คนพบ แกสมีสมบัติอยางไร (แกสมีรูปราง
ไมคงที่ เปลี่ยนแปลงตามภาชนะท่ีบรรจุ และฟุงกระจายเต็ม
ภาชนะ)
11. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายกิจกรรมที่ 3.1 และ 3.2 และลง
ขอสรุปรวมกันวา แกสมีมวล ตองการท่ีอยู รูปรางและปริมาตรไม
คงที่ ครอู าจใชค าํ ถามเพื่อเปรียบเทียบสมบัติของสสารท้ัง 3 สถานะ
วาสมบัติของแกสเหมือนและแตกตางจากของแข็งและของเหลว
อยางไร (แกสมีมวลและตองการที่อยูเชนเดียวกับของแข็งและ
ของเหลว แกส มสี มบตั ิแตกตางจากของแขง็ คือ ปริมาตรและรูปราง
ของแกสไมคงที่ ในขณะท่ีปริมาตรและรูปรางของของแข็งคงที่ เมื่อ
เปรียบเทียบสมบัติของแกสกับของเหลวพบวา แกสและของเหลวมี
สมบัตทิ ีเ่ หมือนกนั คอื รปู รา งไมคงที่ เปลีย่ นแปลงตามภาชนะที่บรรจุ
แตสมบัติที่แตกตางกันคือ ของเหลวไมฟุงกระจายขณะท่ีแกสฟุง

สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

191 คมู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วัสดแุ ละสสาร

กระจายได และปริมาตรของของเหลวคงที่ ขณะที่ปริมาตรของแกส
ไมคงท่ี)
12.นักเรียนตอบคําถาม ฉันรูอะไร และ อยากรูอีกวา ในแบบบันทึก
กิจกรรมหนา 65-67 จากน้ัน นักเรียนนําเสนอคําถามคนละ 1 ขอ
หนาชั้นเรียน และใหระบุวา ในกิจกรรมน้ีนักเรียนไดฝกทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรและทักษะในศตวรรษท่ี 21 อะไรบาง
แลวบนั ทกึ ลงในแบบบันทกึ กจิ กรรมหนา 65
13. นักเรียนรวมกันอภิปรายคําตอบใน ฉันรูอะไร โดยครูอาจเพิ่มเติม
คําถามในการอภิปรายเพ่ือใหไดแนวคําตอบตามคําถามทาย
กจิ กรรมน้ี
14. นกั เรียนเขียนสรปุ สิ่งท่ีไดเรยี นรูในกจิ กรรมน้ีดว ยสํานวนภาษาของ
ตนเอง จากนั้นนักเรียนอาน ส่ิงท่ีไดเรียนรู และเปรียบเทียบกับ
ขอสรุปของตนเอง
15. ครูชักชวนนักเรียนตอบคําถามจากเนื้อเรื่องในเรื่องแกส วามี
อะไรบางที่เปนแกสและมีสมบัติอยางไร (จากเนื้อเร่ือง มีแกส
คารบ อนไดออกไซด ไอนา้ํ และลมหายใจ แกสมีสมบัติดังนี้ แกสมี
มวล ตองการที่อยูมรี ปู รา งและปรมิ าตรไมคงท่ี)
16. นักเรียนรวมกันอาน รูอะไรในเร่ืองน้ี ในหนังสือเรียน หนา 66
จากน้นั ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายเพ่ือนาํ ไปสูขอสรุปเกี่ยวกับ
สิ่ ง ที่ ไ ด เ รี ย น รู ใ น เ รื่ อ ง นี้ แ ล ะ ก า ร นํ า แ ก ส ม า ใ ช ป ร ะ โ ย ช น ใ น
ชีวติ ประจาํ วัน เชน จากน้นั ครูชักชวนใหนกั เรียนอภิปรายเก่ียวกับ
การนําแกสมาใชประโยชน เชน การเปาอากาศเขาไปในหวงยาง
สําหรบั ใชพ ยุงตวั ในการวายนาํ้ เปน ตน

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วสั ดุและสสาร 192

แนวคําตอบในแบบบันทกึ กจิ กรรม

สังเกตและอธิบายเก่ยี วกับมวลของแกส

ปรมิ าตรของอากาศเทากบั ……………..ลกู บาศกเซนตเิ มตร

ขนึ้ อยกู ับผลการคาดคะเน ข้นึ อยูกับผลการสังเกต

ข้นึ อยูก ับผลการคาดคะเน ขึน้ อยูก ับผลการสังเกต

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

193 คูม ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วสั ดุและสสาร

สังเกตและอธบิ ายรปู รางของแกส

ลูกโปง ข้นึ อยกู ับการ รูปรางของอากาศ
คาดคะเน เหมือนกบั ลกู โปง

ถุงมือยาง ขน้ึ อยกู ับการ รปู รา งของอากาศ
คาดคะเน เหมอื นกับถุงมือยาง

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วสั ดุและสสาร 194

ปรมิ าตรของอากาศในหลอดฉดี ยามีการเปลย่ี นแปลง ดงั น้ี เมอื่ ดงึ กานหลอดฉดี ยาจนสุดปรมิ าตรของอากาศ
เทา กับ ...ลูกบาศกเซนตเิ มตร เมอื่ ดนั กา นหลอดฉีดยาปริมาตรอากาศเทากบั ...ลูกบาศกเ ซนติเมตร และเม่อื
ปลอ ยกา นหลอดฉดี ยาปริมาตรของอากาศ...ลกู บาศกเ ซนตเิ มตร

ปริมาตรของอากาศจะเทา กับขนาดของหลอดฉดี ยา
อากาศมีปริมาตรไมค งที่เพราะคาปรมิ าตรท่ีอา นไดแตล ะครัง้ แตกตา งกัน
อากาศมปี รมิ าตรไมค งท่ี

อากาศท่บี รรจอุ ยใู นลูกโปง มีรปู รางเปน รูปคลายทรงกลมเหมือนกับลูกโปง
อากาศในลกู โปงจะเคลอ่ื นทีเ่ ขาไปอยใู นถงุ มอื ยาง มผี ลทําใหลูกโปงมีขนาดเล็กลง ถุงมอื
ยางมีขนาดใหญขึ้น

สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

195 คูม ือครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วสั ดแุ ละสสาร

เปน เพราะอากาศสวนหนึง่ จากลูกโปงถายเทเขาไปอยใู นถงุ มือยาง ทําใหถุงมือยางพองขน้ึ
อากาศมีรูปรา งเหมอื นถุงมือยาง
อากาศเปลีย่ นแปลงรปู รางได ข้นึ อยกู ับรูปรา งของภาชนะท่บี รรจุ
อากาศจะมีรปู รางเหมือนภาชนะทบี่ รรจุ

เม่ือบรรจุอากาศในลกู โปง และถงุ มือยาง รูปรางของอากาศจะเปลยี่ นแปลงตามรูปรา งของ
ลกู โปงและถุงมือยาง
แกส มปี ริมาตรและรูปรา งไมคงที่

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วสั ดุและสสาร 196

คาํ ถามของนกั เรียนทตี่ ้ังตามความอยากรขู องตนเอง












สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

197 คูมอื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 4 วัสดุและสสาร

แนวการประเมินการเรียนรู

การประเมนิ การเรียนรูข องนกั เรยี นทาํ ได ดังน้ี
1. ประเมนิ ความรูเดิมจากการอภิปรายในชน้ั เรยี น
2. ประเมินการเรียนรูจ ากคําตอบของนักเรยี นระหวางการจัดการเรยี นรแู ละจากแบบบันทึกกิจกรรม
3. ประเมินทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรและทกั ษะแหง ศตวรรษที่ 21 จากการทาํ กจิ กรรมของนกั เรยี น

การประเมินจากการทาํ กจิ กรรมที่ 3.2 แกสมปี ริมาตรและรปู รางเปนอยา งไร

ระดบั คะแนน 2 คะแนน หมายถงึ พอใช 1 คะแนน หมายถึง ควรปรับปรงุ
3 คะแนน หมายถงึ ดี

รหัส ส่ิงท่ปี ระเมิน คะแนน
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร
S1 การสังเกต
S2 การวัด
S5 การหาความสัมพันธระหวางสเปซ

กับสเปซ

S8 การลงความเหน็ จากขอมลู
ทกั ษะแหงศตวรรษท่ี 21
C4 การสอ่ื สาร
C5 ความรว มมือ

รวมคะแนน

 สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วัสดแุ ละสสาร 198

ตาราง แสดงการวเิ คราะหทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรต ามระดบั ความสามารถของนกั เรียน

โดยอาจใชเ กณฑการประเมิน ดังน้ี

ทกั ษะกระบวนการ รายการประเมิน ระดับความสามารถ
ทางวิทยาศาสตร
ดี (3) พอใช (2) ควรปรับปรุง (1)
สามารถใชป ระสาทสมั ผสั
S1 การสังเกต การสงั เกตการ เก็บรายละเอียดเก่ียวกบั สามารถใชป ระสาทสัมผัสเกบ็ ไมส ามารถใชประสาท
การเปล่ียนแปลงปริมาตร
เปลยี่ นแปลง และรูปรา งของอากาศได รายละเอียดเกยี่ วกับการ สมั ผัสเกบ็ รายละเอยี ด
ถกู ตองดวยตนเอง
ปริมาตรและ เปลย่ี นแปลงปรมิ าตรและ เกยี่ วกบั การเปล่ยี นแปลง

รปู รา งของอากาศ รูปรา งของอากาศไดถูกตอง ปริมาตรและรปู รา งของ

โดยตอ งอาศยั การช้ีแนะจาก อากาศได แมวา ครหู รอื

ครูหรือผูอ ่นื ผูอน่ื ชวยแนะนาํ หรอื ชีแ้ นะ

S2 การวัด การวัดปรมิ าตร สามารถวดั ปริมาตรและ สามารถวดั ปรมิ าตรและระบุ ไมส ามารถวัดปรมิ าตรและ

S5 การหา และระบหุ นว ย ระบหุ นวยปริมาตรของ หนว ยปรมิ าตรของอากาศ ระบหุ นวยปรมิ าตรของ
ความสัมพนั ธ
ระหวางสเปซ ปรมิ าตรของ อากาศโดยใชห ลอดฉีดยา โดยใชหลอดฉีดยาไดถกู ตอง อากาศโดยใชห ลอดฉดี ยา
กบั สเปซ
อากาศโดยใช ไดถ ูกตองดวยตนเอง โดยอาศัยการชแี้ นะจากครู ได แมวา ครหู รือผูอนื่ ชว ย
S8. การลง
ความเห็นจาก หลอดฉดี ยา หรอื ผูอื่น แนะนาํ หรือชี้แนะ
ขอมูล
การอธบิ าย สามารถบอกความสัมพันธ สามารถบอกความสัมพนั ธ ไมส ามารถบอก

ความสัมพนั ธ ระหวา งรูปรางของอากาศ ระหวา งรูปรางของอากาศใน ความสมั พนั ธระหวา ง

ระหวา งรปู รา งของ ในลูกโปง กับถุงมือยางและ ลูกโปงกบั ถุงมือยางและ รูปรา งของอากาศในลูกโปง

ลกู โปง กบั ถงุ มือ ความสัมพันธร ะหวาง ความสัมพนั ธระหวาง กับถงุ มือยางและ

ยาง ปรมิ าตรของ ปริมาตรของอากาศใน ปริมาตรของอากาศในหลอด ความสัมพนั ธร ะหวา ง

อากาศกบั การกด หลอดฉีดยาเม่ือดันกา น ฉดี ยาเม่ือดันกานหลอดฉีดยา ปริมาตรของอากาศใน

และปลอ ยกา น หลอดฉีดยาและปลอ ยกา น และปลอยกานหลอดฉดี ยา หลอดฉดี ยาเมื่อดนั กา น

หลอดฉีดยา หลอดฉีดยาไดถ ูกตอ งดว ย ไดถูกตอ งโดยอาศยั กการ หลอดฉดี ยาและปลอยกาน

ตนเอง ชี้แนะจากครหู รือผอู น่ื หลอดฉีดยาไดแมวา ครูหรอื

ผูอืน่ ชวยแนะนาํ หรอื ชแ้ี นะ

การใชขอ มลู จาก สามารถใชข อมูลจากการ สามารถใชขอมลู จากการ ไมสามารถใชข อมูลจากการ

การสงั เกตและการ สงั เกตและการวดั เพ่ือสรุป สงั เกตและการวดั เพื่อสรปุ สงั เกตและการวัดเพ่ือสรุป

วดั เพือ่ สรปุ เกีย่ วกับ เกี่ยวกับปรมิ าตรและรปู รา ง เกี่ยวกบั ปริมาตรและรปู รา ง เกย่ี วกับปริมาตรและรูปราง

ปริมาตรและรปู รา ง ของอากาศไดอยา งถูกตอ ง ของอากาศไดอ ยางถูกตอง มี ของอากาศได แมวา ครูหรือ

ของอากาศ มีเหตผุ ลดวยตนเอง เหตุผลโดยอาศยั การชแี้ นะ ผอู นื่ ชวยแนะนาํ หรือช้แี นะ

จากครูหรอื ผูอนื่

สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

199 คมู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วสั ดุและสสาร

ตาราง แสดงการวเิ คราะหท ักษะแหงศตวรรษที่ 21 ตามระดบั ความสามารถของนกั เรียน
โดยอาจใชเกณฑก ารประเมิน ดงั น้ี

ทักษะแหง รายการประเมิน ระดบั ความสามารถ

ศตวรรษที่ 21 ดี (3) พอใช (2) ควรปรับปรุง (1)

C4 การสือ่ สาร การนาํ เสนอขอ มูล สามารถนําเสนอขอมูลที่ได สามารถนําเสนอขอมูลท่ีได ไมสามารถนําเส นอ

จากการสังเกตและการวัด จากการสังเกตและการวัด ข อ มู ล ท่ี ไ ด จ า ก ก า ร

ปริมาตรและรูปรางของแกส ปริมาตรและรูปรางของแกส สั ง เ ก ต แ ล ะ ก า ร วั ด

ในรูปแบบท่ีชัดเจนแล ะ ในรูปแ บบท่ีชัด เจนแล ะ ปริมาตรและรูปรางของ

เขา ใจงา ยไดด ว ยตนเอง เขาใจงายโดยอาศัยการ แกสไดแมวาครูหรือ

ชแ้ี นะจากครูหรอื ผูอน่ื ผูอื่นชวยแนะนําหรือ

ช้ีแนะ

C5 ความ การทํางานรวมมือ สามารถทํางานรวมกับผูอื่น สามารถทํางานรวมกับผูอ่ืน ไม ส า มา ร ถทํ าง า น

รว มมอื กันในกลมุ รวมท้ังยอมรับฟงความ รวมทั้งยอมรับฟงความ ร ว ม กั บ ผู อ่ื น อ ย า ง

คิ ด เ ห็ น ข อ ง ผู อ่ื น อ ย า ง คิ ด เ ห็ น ข อ ง ผู อ่ื น อ ย า ง ส ร า ง ส ร ร ค ใ น ก า ร

สรางสรรคในการสังเกต สรา งสรรคใ นการสงั เกตและ สังเกตและวัดปริมาตร

และวัดปริมาตรและรูปราง วัดปริมาตรและรูปรางของ และรูปรางของแกส

ของแกส อยางตอเนื่อง แ ก ส ทั้ ง นี้ เ ป น ไ ป บ า ง แมวา จะได รับกา ร

ตั้งแตเร่ิมทํากิจกรรมจน ชวงเวลาโดยตองอาศัยการ กระตุนจากครูหรือ

สิน้ สุดการทาํ กิจกรรม กระตุน จากครหู รอื ผูอ ืน่ ผอู ่ืน

 สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วสั ดุและสสาร 200

กจิ กรรมทา ยบทที่ 2 สถานะของสสาร ( 1 ชวั่ โมง)

1. นักเรียนวาดรูปหรือเขียนสรุปส่ิงที่ไดเรียนรูจากบทน้ี ในแบบ
บนั ทึกกจิ กรรม หนา 68

2. นักเรียนตรวจสอบการสรุปส่ิงที่ไดเรียนรูของตนเองโดย
เปรียบเทยี บกับ แผนภาพในหัวขอ รูอะไรในบทน้ี ในหนังสือเรียน
หนา 67

3. นกั เรียนกลับไปตรวจสอบคําตอบของตนเองในสํารวจความรูกอน
เรียน ในแบบบันทึกกิจกรรม หนา 34 อีกครั้ง หากคําตอบของ
นักเรียนไมถูกตองใหขีดเสนทับขอความเหลาน้ัน แลวแกไขให
ถูกตอง หรืออาจแกไขคําตอบดวยปากกาตางสี นอกจากน้ีครูอาจ
นําสถานการณ ในรูปนําบทในหนังสือเรียน หนา 40 มารวมกัน
อภิปรายคําตอบอีกคร้ัง ดังน้ี “การเปาฟองสบู มีสสารในสถานะ
ใดบาง” ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายแนวทางการตอบคําถาม
เชน มีแกส ของแข็งและของเหลว โดยน้ําสบูเปนของเหลว ขวดเปน
ของแข็ง อากาศทอี่ ยูในฟองสบูเปนแกส

4. นักเรียนทํา แบบฝกหัดทายบทท่ี 2 จากน้ันนําเสนอคําตอบหนาชั้น
เรยี น ถาคําตอบไมถกู ตองครูนําอภปิ รายหรอื ใหสถานการณเพิ่มเติมเพื่อ
แกไขแนวคิดคลาดเคลื่อนใหถกู ตอ ง

5. นักเรยี นรว มกนั ทํากิจกรรม รว มคดิ รว มทํา
6. นักเรยี นรวมกันอา นและอภปิ รายเนอ้ื เร่อื งในหัวขอ วิทยใกลต วั

สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

201 คมู ือครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วสั ดุและสสาร

สรปุ ผลการเรยี นรูข องตนเอง

คาํ ตอบของนกั เรยี นข้ึนอยูกับความเขาใจของนกั เรียน ซึ่งควรสรปุ ไดวา
สสารมีทั้งของแขง็ ของเหลว และแกส ทัง้ 3 สถานะมสี มบัตเิ หมอื นกนั คือมี
มวลและตอ งการท่ีอยู สวนสมบตั ิทีแ่ ตกตา งกันคอื
ของแข็งมลี ักษณะเปน กอน หยิบจับได มีปริมาตรและรูปรา งคงท่ี
ของเหลวหยบิ ไมได มีปริมาตรคงทแี่ ตรูปรางไมคงที่ เปลี่ยนแปลงตามรูปรา ง
ของภาชนะที่บรรจุ ผิวหนา รกั ษาระดับในแนวราบเสมอ
แกสหยิบไมไ ด มีปริมาตรและรูปรางไมค งทีเ่ ปล่ยี นแปลงตามภาชนะทบ่ี รรจุ

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครูรายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วสั ดแุ ละสสาร 202

แนวคําตอบในแบบฝก หัดทายบท

/
/
/

/
/

สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

203 คมู อื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วสั ดแุ ละสสาร

สมบตั ิของของแข็งคอื มีปริมาตรและรปู รางคงที่ ดงั นัน้ สาร A มีสมบัติ
ดงั กลา วจงึ เปน ของแขง็
สมบัตขิ องของเหลวคือมีปริมาตรคงทแี่ ตรปู รา งไมคงท่ี ดังนัน้ สาร C มี
สมบัตดิ ังกลาวจึงเปน ของเหลว

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 4 วัสดแุ ละสสาร 204

สมบัติของแกสคือมีปรมิ าตรและรปู รา งไมค งท่ี ดังนนั้ สาร B มปี ริมาตรและ
รปู รางเปล่ยี นแปลงตามภาชนะทบ่ี รรจุจงึ เปนแกส

แกสทงั้ สองถงั มีมวลเทากนั คือ 20 กโิ ลกรมั แตปรมิ าตรของแกส จะ
เปล่ยี นแปลงตามภาชนะที่บรรจุคือมีปริมาตร 20 ลิตรและ 40 ลิตร ดงั นัน้
มวลของแกส ท้งั สองถงั เทา กันแตป รมิ าตรไมเ ทากัน

สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

205 คูม ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 4 วัสดุและสสาร

นา้ํ เปนของเหลว จึงมีปรมิ าตรคงที่ และรูปรางเปล่ียนแปลงตามรูปรา งของ
ภาชนะ จากรปู รูปรา งของภาชนะท้ังสองถังเทากัน ดังน้ันรูปรางของน้าํ จงึ
เหมอื นเดมิ ไมเปล่ียนแปลง

 สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 4 วสั ดแุ ละสสาร 206

คาํ ตอบขน้ึ อยูกบั นักเรียน เชน ถา แปงฝนุ มี
สถานะเปน ของเหลว ผวิ หนาของแปงฝุน
จะตองมีระดบั ผิวหนา อยใู นแนวราบ
อาจใหเพ่ือนเทแปงฝุนลงในภาชนะแลว
สงั เกตผิวหนา ของแปงฝุน ซึ่งจะพบวา
ผวิ หนาของแปงฝนุ ไมไดร กั ษาระดบั ใน
แนวราบเหมอื นน้ํา ดงั นัน้ แปง ฝนุ จึงไมใช
ของเหลว

สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

207 คูมือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ

หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ

ภาพรวมการจัดการเรียนรปู ระจําหนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ

บท เรือ่ ง กจิ กรรม ลาํ ดบั การจดั การเรยี นรู ตัวชีว้ ดั

บทที่ 1 ดวงจันทรของ เร่ืองท่ี 1 การข้ึนและตก • ดวงจันทรเปนดาวที่มีลักษณะ มาตรฐาน ว 3.1 ป. 4
เรา และรปู รางของดวงจันทร
คลายทรงกลม เปนบริวารของ 1. อธิบายแบบรูป
กจิ กรรมท่ี 1.1 ดวงจันทรมีการ โลก
ข้ึนและตกหรอื ไม อยา งไร • ในคืนวันเพ็ญจะมองเห็นดวง เสนทางการข้ึนและ
จันทรมีรูปรางคลายวงกลม มีสี ตกของดวงจันทร
กิจกรรมที่ 1.2 ในแตละวัน ขาวนวล มรี อ งรอยสีเทาแตงแตม โดยใชหลักฐานเชิง
มองเห็นดวงจันทรมรี ูปรา ง
อยา งไร •ดวงจันทรมีปรากฏการณการข้ึน ประจกั ษ

และตก ซ่ึงเกิดจากการที่โลก 2. สรางแบบจําลองท่ี
หมนุ รอบตวั เองในทิศทางทวนเข็ม
นาฬิกาเมื่อมองจากบริเวณเหนือ อธิบายแบบรูปการ
ขั้วโลกเหนือ ทําใหคนบนโลก เปล่ียนแปลงรูปราง
มองเห็นดวงจันทรปรากฏข้ึนจาก ปรากฏของ
ขอบฟาทางดา นตะวันออกและลับ ด ว ง จั น ท ร แ ล ะ
ขอบฟา ทางดา นตะวนั ตก พ ย า ก ร ณ รู ป ร า ง

•รปู รา งของดวงจันทรท่ีมองเห็นบน ป ร า ก ฏ ข อ ง

ทองฟาในแตละวันแตกตางกัน ดวงจนั ทร

โดยชวงเวลาท่ีมองเห็นดวงจันทรมี

สวนสวางมากขึ้นจนสวางเต็มดวง

เปนขางขึ้น สวนชวงเวลาท่ีสวน

สวางลดลง จนมืดทั้งดวงเปน

ขางแรม

 สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 208

บท เรอ่ื ง กจิ กรรม ลําดับการจดั การเรยี นรู ตัวชวี้ ดั

บทที่ 2 ระบบ เรอ่ื งที่ 1 ระบบสรุ ยิ ะ กิจกรรมท่ี 1 ระบบสุริยะมี • ระบบสุริยะเปนระบบ มาตรฐาน ว 3.1 ป. 4
สุริยะของเรา
ลักษณะอยางไร ท่ีมีดวงอาทิตยเปนศูนยกลาง 3. สรางแบบจําลอง

และมีดาวบริวารโคจรอยู แสดงองคประกอบของ
โ ด ย ร อ บ ร ะ บ บ สุ ริ ย ะ ระบบสุริยะ และอธิบาย
ประกอบดวย ดวงอาทิตย เปรียบเทียบคาบการ
และดาวเคราะห 8 ดวง ดาว โคจรของ ดาวเคราะห
เคราะห แตละดวงมีขนาด
และระยะทางเฉล่ียจากดวง ตาง ๆ จากแบบจําลอง

อา ทิต ยแ ตก ต าง กัน ด า ว

เ ค ร า ะ ห ที่ อ ยู ไ ก ล จ า ก ด ว ง

อาทิตยจึงมีคาบการโคจรหรือ

เวลาท่ีใชในการโคจรรอบดวง

อาทิตยมากกวาดาวเคราะห

ดวงอ่ืน

• นอกจากน้ี ระบบสุริยะ

ยังประกอบดวย ดาวเคราะห

แคระ ดาวเคราะหนอย ดาว

หาง และวัตถุขนาดเล็กอ่ืน ๆ

โคจรอยรู อบดวงอาทิตย

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

209 คูม ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ

บทที่ 1 ดวงจันทรของเรา

จดุ ประสงคการเรยี นรูประจําบท

เมอ่ื เรียนจบบทน้ี นักเรยี นสามารถ

1. อธิบายแบบรูปการมองเห็นการขึ้นและตกของดวง
จนั ทร

2. สรางแบบจําลองที่อธิบายและพยากรณการ
เปลี่ยนแปลงรปู รา งของดวงจันทรใ นแตล ะวนั

แนวคิดสําคญั

ดวงจนั ทรมปี รากฏการณการขึน้ และตกและการ
เปล่ยี นแปลงรูปรา งอยา งตอเนอื่ งและคงทีเ่ ปนแบบรปู

สอื่ การเรยี นรแู ละแหลง เรียนรู บทน้ีมอี ะไร

1. หนงั สือเรียน ป. 4 เลม 2 หนา 73-88 เรื่องที่ 1 การขึน้ และตกและรปู รา งของดวงจันทร
คําสําคัญ ดวงจันทร (Moon) โคจร (orbit)
2. แบบบันทกึ กิจกรรม ป. 4 เลม 2 หนา 76-88
กิจกรรมท่ี 1.1 ดวงจนั ทรม กี ารข้ึนและตกหรือไม อยา งไร
3. โปรแกรมประยุกตทางดาราศาสตร เชน Lumos,
The moon กจิ กรรมท่ี 1.2 ในแตละวันมองเห็นดวงจนั ทรมีรูปราง

อยางไร

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี