คู่มือครูรายวิชาพื้นฐาน วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 เล่มที่ 2

คูมือครูรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 210

ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรและทกั ษะแหง ศตวรรษที่ 21

รหสั ทกั ษะ กิจกรรมที่
1.1 1.2
ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร 
S1 การสังเกต
S2 การวดั 
S3 การใชจ ํานวน 
S4 การจําแนกประเภท
S5 การหาความสัมพันธระหวาง 

 สเปซกบั สเปซ
 สเปซกบั เวลา 
S6 การจัดกระทําและส่อื ความหมายขอ มูล 
S7 การพยากรณ 
S8 การลงความเหน็ จากขอมูล
S9 การตง้ั สมมติฐาน
S10 การกําหนดนยิ ามเชงิ ปฏบิ ตั กิ าร
S11 การกาํ หนดและควบคุมตวั แปร
S12 การทดลอง
S13 การตีความหมายขอมลู และลงขอ สรุป
S14 การสรา งแบบจาํ ลอง
ทักษะแหงศตวรรษท่ี 21
C1 การสรางสรรค
C2 การคดิ อยางมีวจิ ารณญาณ
C3 การแกป ญหา
C4 การสอื่ สาร
C5 ความรวมมอื
C6 การใชเ ทคโนโลยีสารสนเทศและการส่อื สาร

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

211 คมู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ

แนวคิดคลาดเคลือ่ น

ครฟู ง การสนทนาอภิปรายของนักเรียนอยา งตอ เน่ือง พรอมบนั ทึกแนวคิดของนักเรียนไว เพื่อนาํ ไปใชใ นการจัดการ
เรยี นรูใหส ามารถแกไขแนวคิดคลาดเคลือ่ นและตอยอดแนวคิดท่ถี ูกตอ ง

แนวคดิ คลาดเคลอ่ื น แนวคดิ ท่ีถูกตอ ง
• ดวงจนั ทรมีแสงในตัวเอง
• ดวงจนั ทรโ คจรรอบโลก 1 รอบ ใชเวลา 1 วนั • ดวงจันทรไ มมีแสงในตัวเอง
• ดวงจันทรสังเกตไดเฉพาะตอนกลางคนื เทาน้ัน • ดวงจันทรโ คจรรอบโลก 1 รอบ ใชป ระมาณ 29.5 วัน
• ในบางวนั อาจสังเกตดวงจนั ทรไดใ นเวลากลางวัน
• ดวงจันทรทป่ี รากฏใหเห็นมีรูปรา งเหมอื นกนั ทุกวนั
(Hoang & Dunford, 2018)
• ดวงจนั ทรที่ปรากฏแตละวนั มีรปู รางท่ีแตกตา งกัน

(Hapkiewicz, 1992)

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 212

บทนี้เร่ิมตนอยางไร (1 ช่ัวโมง)

1. นําเขาสูบ ทเรียนโดยใหนกั เรยี นนําเสนอนทิ านที่เกี่ยวกบั ดวงจันทร ค รู รั บ ฟ ง เ ห ตุ ผ ล ข อ ง
จากน้นั ครสู อบถามขอ มลู เกีย่ วกบั ดวงจันทรด ว ยคําถามดงั น้ี นักเรียนเปนสําคัญ ครูยังไม
1.1 ดวงจนั ทรในนทิ านมีรปู รางอยา งไร (นกั เรียนตอบไดตามความคิด เฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวนให
ของตนเอง) หาคําตอบที่ถูกตองจากกิจกรรม
1.3 ในอวกาศดวงจนั ทรม รี ูปรา งอยา งไร เหมือนหรือแตกตางจากดวง ตาง ๆ ในบทเรียน้ี
จันทรท่ีมองเห็นบนทองฟา (นักเรยี นตอบไดตามความคิดของ
ตนเอง)
1.4 ดวงจันทรเ ก่ียวของกบั เราหรอื ไม อยางไร (นักเรยี นตอบไดตาม
ความคดิ ของตนเอง)

2. นกั เรียนอภิปรายความรูพน้ื ฐานเกีย่ วกับการขึ้นและตกของดวงอาทติ ยท่ี
นกั เรยี นเคยสังเกต โดยอาจใชคาํ ถามดังนี้
2.1 นักเรียนรูจักปรากฏการณอะไรบางที่เกี่ยวกับดวงอาทิตย
(ปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงอาทิตย กลางวัน และ
กลางคนื )
2.2 นักเรียนรูจักปรากฏการณอะไรบางท่ีเกี่ยวกับดวงจันทร (นักเรียน
ตอบไดตามความเขาใจของตนเอง แตเมื่อจบบทเรียนนักเรียนควร
ตอบไดวา ปรากฏการณการข้ึนและตกและปรากฏการณการ
เปล่ยี นแปลงรูปรางของดวงจนั ทร)

3. ครูชักชวนนกั เรียนศกึ ษาเรอื่ ง ดวงจันทรข องเรา โดยใหนักเรียนอาน
หนงั สือเรียนบทที่ 1 ของหนวยท่ี 5 หนา73 โดยเรม่ิ จากการอา นช่อื บท
และจดุ ประสงคการเรียนรปู ระจําบท จากนน้ั ครูตรวจสอบความเขาใจ
ดว ยคําถามดังน้ี
3.1 เมือ่ จบบทเรียนนักเรียนจะสามารถทําอะไรไดบา ง (อธิบายแบบ
รปู การมองเหน็ การข้นึ และตกของดวงจนั ทร และสรางแบบจําลอง
ที่อธิบายและพยากรณการเปลี่ยนแปลงรปู รางของดวงจนั ทรในแต
ละวนั )

4. นกั เรียนเปดหนงั สือเรยี นหนา 74 อา นช่ือบท และแนวคิดสําคัญ โดยครู
อาจใชค าํ ถาม ดงั น้ี
4.1 ในบทนี้จะเรียนเรื่องอะไรบาง (ในบทนี้จะไดเรียนเร่ืองปรากฏการณ
การขนึ้ และตกและการเปลย่ี นแปลงรูปรางของดวงจันทร)

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

213 คูมือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ

5. นักเรียนอานเน้ือเรื่องในหนังสือเรียน หนา 74 โดยใชวิธีอานตามความ
เหมาะสม แลว ถามประเมนิ ความเขาใจจากการอานทีละยอหนาตามแนว
คําถามดงั ตอไปนี้
5.1 จากเน้ือเร่ืองกลาวถึงดาวดวงใดบาง (ดวงอาทิตย โลก และดวง
จันทร)
5.2 คนบนโลกสามารถสงั เกตดวงจันทรไดช ัดเจนในเวลาใด (ยามค่ําคนื )
5.3 นักเรียนคิดวา ปรากฏการณ มคี วามหมายวาอยางไร (นักเรียนตอบ
ไดตามความเขาใจของตนเอง ครูอาจใหนักเรียนชวยกันเปด
พจนานุกรมฉบับนักเรียน และใหความรูวา ปรากฏการณ หมายถึง
สิ่งท่สี ําแดงหรือแสดงออกมาใหเหน็ )
5.4 เมื่อสังเกตทองฟา นักเรียนเคยเห็นปรากฏการณของดวงจันทร
อยางไรบาง (ปรากฏการณการข้ึนและตกของ ดวงจันทร และ
ปรากฏการณการเปลี่ยนแปลงรูปราง โดยนักเรียนอธิบาย
ปรากฏการณด งั กลา วไดต ามความเขา ใจของตนเอง)

6. ครูชักชวนนักเรียนทําสํารวจความรูกอนเรียน ต้ังคําถามวานักเรียนรู
อะไรแลวบา งเกี่ยวกับดวงจนั ทรของเรา

7. นักเรียนทําสํารวจความรูกอนเรียน ในแบบบันทึกกิจกรรม หนา 76
โดยอา น ชือ่ หนวย ช่ือบท

8. นักเรียนอานคําถาม ครูตรวจสอบความเขาใจของนักเรียนเก่ียวกับ
คําถามแตละขอ จนแนใจวานักเรียนสามารถทําไดดวยตนเอง จึงให
นักเรียนตอบคําถาม โดยคําตอบของแตละคนอาจแตกตางกันได และ
อาจตอบถกู หรอื ผิดกไ็ ด

9. ครสู งั เกตการตอบคําถามของนักเรียนเพื่อตรวจสอบวานักเรียนมีแนวคิด
เกี่ยวกับการข้ึนและตกและรูปรางของดวงจันทรอยางไรบาง โดยยังไม
ตองเฉลยคําตอบท่ีถูกตองกับนักเรียน แตจะใหนักเรียนยอนกลับมา
ตรวจสอบอีกครั้งหลังเรียนจบบทนี้แลว ท้ังนี้ครูอาจบันทึกแนวคิด
คลาดเคล่ือนหรือแนวคิดท่ีนาสนใจของนักเรียน แลวนํามาออกแบบการ
จดั การเรยี นการสอนเพอื่ แกไขแนวคิดใหถกู ตอง

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ 214

แนวคําตอบในแบบบันทึกกิจกรรม

การสํารวจความรูกอนเรยี น นักเรยี นอาจตอบคําถามถกู หรือผดิ ก็ไดข น้ึ อยูกับความรูเ ดิมของนักเรียน
แตเ ม่ือเรยี นจบบทเรียนแลว ใหน ักเรียนกลบั มาตรวจสอบคําตอบอกี คร้ังและแกไขใหถกู ตอง ดงั ตวั อยาง

ตะวันออก ตะวันตก

สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

215 คมู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ

เร่ืองท่ี 1 การขึ้นและตกและรูปรางของดวงจันทร

ใ น เ ร่ื อ ง นี้ นั ก เ รี ย น จ ะ ไ ด เ รี ย น รู เ ก่ี ย ว กั บ ส่ือการเรียนรแู ละแหลงเรียนรู
ปรากฏการณการข้ึนและตกและการเปล่ียนแปลงรูปราง
ของดวงจันทร ซึ่งปรากฏการณดังกลาวจะมีลักษณะการ 1. หนังสือเรยี น ป. 4 เลม 2 หนา 76-84
เปลย่ี นแปลงท่ตี อ เนอื่ งซ้ํากันทุกเดอื นเปน วฏั จกั ร 2. แบบบนั ทกึ กิจกรรม ป. 4 เลม 2 หนา 77-85
3. โปรแกรมประยุกตทางดาราศาสตร เชน
จุดประสงคก ารเรยี นรู
steralium
1. อธบิ ายลกั ษณะการเคล่ือนท่ีท่ีสัมพันธกันของดวง
อาทิตย โลก และดวงจันทร

2. สรางแบบจําลองและอธิบายปรากฏการณการข้ึน
และตกของดวงจันทร

3. ส ราง แบบจํ าล อง ท่ีอธิ บายแ ล ะพย ากร ณ
ป ร า ก ฏ ก า ร ณ ก า ร เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง รู ป ร า ง ข อ ง
ดวงจนั ทรใ นแตละวัน

4. พยากรณการเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทร
ในแตละวัน

เวลา 5 ชวั่ โมง

วัสดุ อปุ กรณสําหรบั ทาํ กจิ กรรม

ลกู โลก ดนิ นา้ํ มัน ไมปลายแหลม ดินสอ

 สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 216

แนวการจัดการเรยี นรู (60 นาที)

ขนั้ ตรวจสอบความรู (10 นาที)

1. ครูนําเขาสูบทเรียน โดยใหนักเรียนชมวีดิทัศนหรือรูปนักบินอวกาศ ในการตรวจสอบความรู ครู
บนดวงจันทร จากนั้นตรวจสอบความรูเดิมเก่ียวกับ ดวงจันทร เพียงรับฟงเหตุผลของนักเรียนและ
โดยใชคําถามดังนี้ ยังไมเฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวน
ใหนักเรียนไปหาคําตอบดวยตนเอง
1.1 ดาวดวงแรกท่ีนักบินอวกาศเดินทางไปลงบนดาวดวงนี้คือดาวอะไร จากการอา นเนือ้ เรอ่ื ง
(ดวงจันทร)
นักเรียนอาจไมสามารถตอบ
1.2 เหตุใดนักดาราศาสตรจึงใหความสนใจดาวดวงนี้ (นักเรียนตอบได คําถามหรืออภิปรายไดตามแนว
ตามความคดิ ของตนเอง) คําตอบ ครูควรใหเวลานักเรียนคิด
อยางเหมาะสม รอคอยอยางอดทน
1.3 นักเรียนอยากรูอะไรเก่ียวกับดวงจันทรอีกบาง (นักเรียนตอบไดตาม แ ล ะ รั บ ฟ ง แ น ว ค ว า ม คิ ด ข อ ง
ความคิดของตนเอง) นกั เรียน

ครูเชื่อมโยงสูการเรียนเร่ืองการข้ึนและตกและรูปรางของดวงจันทร โดย
กลาววา จากคําถามของนักเรียนอาจหาคําตอบไดเมื่อนักเรียนอานเร่ือง
การข้ึนและตกและรูปรางของดวงจันทร

ขน้ั ฝก ทกั ษะจากการอา น (40 นาที)

2. นักเรียนอาน ชื่อเร่ือง และคําถามใน คิดกอนอาน ในหนังสือเรียนหนา
76 แลวรวมกันอภิปรายในกลุมเพื่อหาแนวคําตอบ ครูบันทึกคําตอบ
ของนักเรยี นบนกระดานเพือ่ ใชเปรียบเทียบคาํ ตอบหลังการอานเรื่อง

3. นักเรียนอานคําใน คําสําคัญ ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ ครูอาจให
นักเรียนอธิบายความหมายตามความเขาใจ และชักชวนใหหา
ความหมายท่ีถูกตอ งจากการอา นเน้ือเรื่อง

4. ครูชวนนักเรียนอานเนื้อเรื่อง โดยฝกการอานตามวิธีท่ีเหมาะสมกับ
ความสามารถของนักเรียน จากน้ันรวมกันอภิปรายใจความสําคัญตาม
แนวคําถามดังน้ี
4.1 ดวงจันทรมลี ักษณะอยางไร (ดวงจันทรมีลักษณะคลายทรงกลม มี
พน้ื ผิวขรขุ ระเปน หลมุ บอ )
4.2 เหตุใดดวงจันทรจ งึ เปน บริวารของโลก (เพราะ ดวงจันทรเคลื่อนที่
หรอื โคจรรอบโลก)
4.3 ดวงอาทิตย โลก และดวงจันทรมีการเคล่ือนท่ีสัมพันธกันอยางไร
(ดวงจันทรหมุนรอบตัวเองและโคจรรอบโลกในทิศทางทวนเข็ม

สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

217 คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ

นาฬิกา ขณะทโี่ ลกหมุนรอบตวั เองและโคจรไปรอบดวงอาทิตย ใน การเตรียมตัวลว งหนา สาํ หรับครู
ทิศทางทวนเข็มนาฬกิ า เมอ่ื สังเกตจากบริเวณเหนือขว้ั โลกเหนอื ) เพ่อื จดั การเรียนรใู นครง้ั ถดั ไป
ครูอาจใหนักเรียนแสดงบทบาทสมมติ แสดงการเคลื่อนที่ท่ีสัมพันธกัน
ของดวงอาทิตย โลก และดวงจันทร โดยใหนักเรียน จัดกลุม กลุมละ 3 ในครั้งถัดไป นักเรียนจะไดทํา
คน แสดงบทบาทสมมติตามทกี่ ําหนด กิจกรรมที่ 1.1 ดวงจันทรมีการขึ้นและ
ตกหรือไม อยางไรผานการสังเกต
4.4 บนดวงจันทรมีกระตาย หรือตากับยายจริงหรือไม เพราะเหตุใด เสนทางการข้ึนและตกของดวงจันทร
(ไมมีจริง เพราะ ส่ิงท่ีมองเห็นคือรองรอยสีเทา ซ่ึงบางคนอาจ ซึ่งกิจกรรมน้ีจะมีวีดิทัศนประกอบการ
จินตนาการเปน รูปรา งแตกตา งกนั เชน กระตาย) เรียนการสอน ดังนั้นครูควรเตรียมหา
อุปกรณเพอื่ เปดวดี ิทศั นด งั กลาว
4.5 ความสวางของทองฟาในคืนท่ีมีดวงจันทรเต็มดวงเปนอยางไร
เกี่ยวของกับการมองเห็นอยางไร (ทองฟาจะสวางกวาคืนอื่น ๆ
สามารถมองเหน็ สง่ิ ตาง ๆ ชดั เจน)

4.6 รูปรางของดวงจันทรเกี่ยวของกับความสวางของทองฟาอยางไร
(รูปรางของดวงจันทรเกี่ยวของกับความสวางของทองฟา โดยถา
รูปรางของดวงจันทรเปนเสี้ยวขนาดใหญจนเต็มดวง จะมองเห็น
ดวงจันทรมีสวนสวางมาก จึงทําใหทองฟาสวางไปดวย แตถา
รูปรางของดวงจันทรเปนเส้ียว ขนาดเล็กจนมืดไปท้ังดวง จะ
มองเห็นดวงจันทรมีสวนสวางนอย หรือมองไมเห็นเลย จึงทําให
ทองฟา สวา งนอยลงไปดว ยเชนกัน)

4.7 ถานักเรียนจะออกไปดูดาว ควรเลือกดูในคืนท่ี ดวงจันทรมีรูปราง
เปนอยางไร เพราะเหตุใด (นักเรียนสามารถตอบไดตามความคิด
ของตนเอง แตคําตอบและเหตุผลควรสอดคลองกัน เชน เลือก
สงั เกตทอ งฟา ในคืนท่ีดวงจันทรเปนเส้ียวขนาดเล็กหรือมองไมเห็น
ดวงจันทรเลย เน่ืองจากทองฟาไมสวางมีแสงรบกวนนอยจึงเห็น
ดาวตาง ๆ ชัดเจน)

ข้นั สรุปจากการอาน (10 นาที)

5. ครูชักชวนนักเรียนชวยกันสรุปเรื่องที่รูปรางของดวงจันทรก็มีผลตอ
ความสวางของทองฟา

6. นกั เรยี นตอบคาํ ถามใน รูหรอื ยงั ในแบบบันทกึ กิจกรรม หนา 77
7. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายเพ่ือเปรียบเทียบคําตอบของนักเรียนในรู

หรือยงั กบั คําตอบทีเ่ คยตอบตอนทํากิจกรรมคดิ กอนอา นซ่ึงครูบันทึกไว
8. ครูชักชวนนักเรียนลองตอบคําถามทายเร่ืองที่อาน โดยทบทวนสาเหตุ

การเกิดปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงอาทิตย วาเกิดจากการ

 สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 218
หมุนรอบตัวเองของโลก จากน้ัน กระตุนใหนักเรียนสงสัยวา การหมุน
รอบตัวเองของโลก ทาํ ใหเกิดปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงจันทร
ดวยหรือไม อยางไร และ ในแตละวันมองเห็นดวงจันทรมีการ
เปลี่ยนแปลงรูปรางอยางไร ครูบันทึกคําตอบของนักเรียนบนกระดาน
โดยยังไมเฉลยคําตอบแตชักชวนใหนักเรียนไปหาคําตอบจากการทํา
กิจกรรม

ความรเู พมิ่ เตมิ สําหรบั ครู

ดวงจนั ทรเปนดาวบรวิ ารของโลก ซ่งึ เปน วตั ถทุ ่มี รี ปู รางคลายทรงกลม เมื่อมองจากบนโลกจะมองเห็น
ดวงจนั ทรม รี ูปรา งคลา ยวงกลม เนือ่ งจากดวงจนั ทรอยูไ กลจากโลกมาก โดยเฉพาะในคืนวันเพ็ญหรือขึ้น 15
คํ่า จะมองเห็นดวงจันทรมีรูปรางคลายวงกลม สวางเต็มดวง สวนรองรอยสีเทาที่เราสังเกตเห็นบนดวง
จันทร รองรอยเหลาน้ีคือหลุมบอบนดวงจันทร ซึ่งเกิดจากการพุงชนของอุกกาบาต เน่ืองจากดวงจันทรมี
บรรยากาศนอยมาก จนอาจกลาวไดวา ดวงจันทรไมมีชั้นบรรยากาศ ดังน้ันเม่ืออุกกาบาตพุงเขาสูช้ัน
บรรยากาศและเคลอ่ื นท่ีสพู ืน้ ดวย แรงดงึ ดูดของดวงจันทรจึงไมเกิดการลุกไหม อุกกาบาตจึงพุงชนพ้ืนผิว
ของดวงจันทร นอกจากน้ีพื้นผิวของ ดวงจันทรยังมีลักษณะแตกตางกันมาก บริเวณที่มีสีออนจะเปน
พื้นที่สูง สวนบริเวณที่มีสีเขมจะเปนพ้ืนที่ที่ต่ํากวา และการท่ีพ้ืนผิวบริเวณน้ีมีสีเขมเกิดจากการที่เกิดการ
ปะทุของลาวา เม่ือ 3-4 พันลานปกอน ดังน้ัน พื้นผิวของ ดวงจันทรบริเวณนี้จึงมีหินท่ีมีสีแตกตางจาก
บริเวณอืน่ (Hoang & Dunford, 2018)

สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

219 คมู ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ

แนวคําตอบในแบบบนั ทกึ กิจกรรม

ดวงจันทรห มุนรอบตัวเองและโคจรรอบโลก ขณะทโ่ี ลกหมุนรอบตัวเองและโคจรรอบดวง
อาทิตย ในทศิ ทางทวนเข็มนาฬกิ าเม่ือสังเกตจากบรเิ วณเหนอื ข้ัวโลกเหนือ
ในคืนวนั เพญ็ จะมองเหน็ ดวงจันทรม ี
รปู รา งกลม สวา งเต็มดวง และ
มองเห็นรอ งรอยสีเทารปู รางคลา ย
กระตา ย

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 220

กจิ กรรมที่ 1.1 ดวงจนั ทรม กี ารขึ้นและตกหรือไม อยา งไร

กิจกรรมนี้นักเรียนจะไดสังเกตเพื่อหาคําตอบวา

สิง่ ของใดจมหรือลอยนํ้า โดยอธิบายและใชวิธีการสืบเสาะ

เพอ่ื ตอบคําถามท่ีสงสยั

เวลา 2 ชวั่ โมง
จุดประสงคก ารเรียนรู

สรา งแบบจาํ ลองและอธิบายปรากฏการณการข้ึน

และตกของดวงจนั ทร

วสั ดุ อุปกรณสําหรบั ทํากจิ กรรม
ส่งิ ทค่ี รูตองเตรียม/หอ ง

คอมพิวเตอรหรือแท็บเล็ตสําหรับเปด วดี ทิ ัศนก ารขน้ึ

และตกของดวงอาทติ ย ดวงจันทร และดาว

ส่งิ ทค่ี รูตอ งเตรยี ม/กลมุ

1. ลูกโลก 1 ใบ ส่อื การเรียนรูและแหลง เรียนรู

2. ดินนา้ํ มนั 2 สี สลี ะ 1 กอน 1. หนงั สอื เรยี น ป. 4 เลม 2 หนา 78-80

3. ไมป ลายแหลม 1 แทง 2. แบบบนั ทึกกิจกรรม ป. 4 เลม 2 หนา 78-81

ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร 3. วีดิทัศนการขึ้นและตกของดวงอาทิตย ดวงจันทร และ
ดาว หรือเขา URL : http://ipst.me/7845
S1 การสงั เกต
S8 การลงความเห็นจากขอมูล
S14 การสรา งแบบจาํ ลอง

ทักษะการเรียนรูใ นศตวรรษท่ี 21

C1 การคิดอยางสรา งสรรค
C4 การสือ่ สาร
C5 ความรว มมือ

สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

221 คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ

แนวการจดั การเรยี นรู ค รู รั บ ฟ ง เ ห ตุ ผ ล ข อ ง
นักเรียนเปนสําคัญ ครูยังไม
1. ครูถามคําถามเพื่อทบทวนความรูพ้ืนฐานและตรวจสอบความรูเดิม เฉลยคาํ ตอบใด ๆ แตชักชวนให
ห า คํ า ต อ บ ท่ี ถู ก ต อ ง จ า ก
เกยี่ วกบั ปรากฏการณก ารขึ้นและตกของดวงอาทิตยและดวงจันทร โดย กจิ กรรมตาง ๆ ในบทเรียนี้

ใชค ําถามดงั นี้

1.1 ดวงอาทิตยมีปรากฏการณการข้ึนและตกหรือไม อยางไร (ดวง
อาทิตยขึ้นและตก โดยจะปรากฏขึ้นทางดานทิศตะวันออก และ
ตกทางดานทศิ ตะวนั ตกเสมอ)

1.2 ปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงอาทิตย เกิดจากสาเหตุใด
(การหมุนรอบตัวเองของโลกในทิศทางทวนเข็มนาฬิกา เม่ือมอง
จากบริเวณเหนอื ขว้ั โลกเหนือ)

1.3 ดวงจันทรมีปรากฏการณการข้ึนและตกหรือไม อยางไร (นักเรียน
ตอบไดต ามความเขาใจของตนเอง)

1.4 ปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงจันทร เกิดจากสาเหตุใด
(นักเรียนตอบไดตามความเขาใจของตนเอง แตเมื่อเรียนจบแลว
นักเรียนควรตอบไดวา ปรากฏการณการข้ึนและตกของดวงจันทร
เกิดจากการหมนุ รอบตวั เองของโลกในทิศทางทวนเข็มนาฬิกา เม่ือ
มองจากบรเิ วณเหนอื ขวั้ โลกเหนือ)

2. ครูชกั ชวนนักเรียนใหคิดและเสนอวิธีหาคําตอบวา ปรากฏการณการข้ึน

และตกของดวงจันทรนาจะเกิดจากสาเหตุใด ครูยังไมเฉลยคําตอบ แต

ชักชวนนกั เรยี นใหหาคําตอบจากการทํากิจกรรม

3. นักเรียนอานชื่อกิจกรรม ดวงจันทรมีการข้ึนและตกหรือไม อยางไร

และ ทําเปนคิดเปน โดยรวมกันอภิปรายทีละประเด็นเพื่อตรวจสอบ

ความเขาใจเกี่ยวกบั จุดประสงค ในการทาํ กิจกรรมโดยใชคําถามดังนี้

3.1 กจิ กรรมน้ีนกั เรยี นจะไดเรียนเร่ืองอะไร (ปรากฏการณการข้ึนและ
ตกของดวงจันทร)

3.2 นักเรยี นจะไดเ รยี นรเู รอื่ งนดี้ ว ยวธิ ีใด (สรางแบบจาํ ลอง)
3.3 เม่ือเรียนแลวนักเรียนจะทําอะไรได (อธิบายปรากฏการณการข้ึน

และตกของดวงจันทร)
ครูใหนักเรียนบันทึกจุดประสงคลงในแบบบันทึกกิจกรรม หนา 78
และ อานส่ิงท่ีตองใชในการทํากิจกรรม ครูยังไมแจกวัสดุอุปกรณแก

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 222

นักเรียน แตนํามาแสดงใหนักเรียนดูทีละอยาง ทบทวนวิธีใชและขอ นักเรียนอาจไมสามารถตอบ
ควรระวังในการใช คําถามหรืออภิปรายไดตามแนว
4. นักเรียนอาน ทําอยางไร ทีละขอแลวรวมกันอภิปรายเพ่ือสรุปลําดับ คําตอบ ครูควรใหเวลานักเรียนคิด
ขั้นตอนตามความเขาใจโดยครูอาจชวยเขียนสรุปส้ัน ๆ บนกระดาน อยางเหมาะสม รอคอยอยางอดทน
และรวมกนั อภปิ รายเพ่มิ เติมตามแนวคําถามดังตอไปนี้ แ ล ะ รั บ ฟ ง แ น ว ค ว า ม คิ ด ข อ ง
4.1 นักเรียนตองคาดคะเนเกี่ยวกับส่ิงใด (จะมองเห็นดวงจันทรมี นกั เรียน

เสนทางการขึ้นและตกอยางไร)
4.2 เม่ือนักเรียนดูวีดิทัศนนักเรียนตองทําอะไรบาง (สังเกตเสนทาง

การขน้ึ และตกของดวงจันทร เปรียบเทียบกับที่คาดคะเนไว และ
อภปิ รายถงึ สาเหตุการเกดิ ปรากฏการณน้ี บนั ทกึ ผล)
4.3 นักเรียนตองทําอะไรอีกบาง (ออกแบบแบบจําลอง บันทึกผล
จากนั้นสรางแบบจาํ ลองตามที่ออกแบบไว)
5. เม่ือนักเรียนเขาใจข้ันตอนการทํากิจกรรม ครูใหนักเรียนเร่ิมทํา
กิจกรรมโดยคาดคะเนวา จะมองเห็นดวงจันทรมีเสนทางการข้ึนและ
ตกอยางไร แลวบันทึกผลการคาดคะเน ดวยการวาดรูปและเขียน
คําอธิบายลงในแบบบนั ทกึ กิจกรรมหนา 78
6. ครูเปดวีดิทัศนการข้ึนและตกของดวงอาทิตย ดวงจันทร และดาว
หรือใชส มารตโฟน แสกนไปที่ QR code เพ่ือเปดวีดิทัศน จากน้ัน ให
นักเรียนสังเกตเสนทางการขึ้นและตกของดวงจันทร บันทึกผลการ
สังเกต (S1) จากนัน้ ครูกระตนุ ใหนกั เรียนอภิปรายเกย่ี วกับสาเหตุการ
เกิดปรากฏการณดังกลาว (S8) โดยครูอาจใชคําถามในการอภิปราย
ดงั น้ี
6.1 เมื่อสังเกตดวงจันทรจากอวกาศ (ภาพจากวีดิทัศนในชวงแรก)
ดวงจันทรมีปรากฏการณการขึ้นและตกหรือไม อยางไร (ไมมี
ปรากฏการณการขึ้นและตก โดยดวงจันทรมีการเคล่ือนท่ีรอบ
โลก ขณะทโ่ี ลกหมนุ รอบตัวเอง)
6.2 เมื่อสังเกตจากบนโลก ดวงจันทรมีปรากฏการณการข้ึนและตก
หรือไม อยางไร (ดวงจันทรมีการขึ้นและตก โดยดวงจันทรจะ
ปรากฏข้ึนทางดานตะวันออก และดูเหมือนเคลื่อนที่ไปบน
ทองฟา จากนัน้ ดวงจนั ทรล บั ขอบฟาทางดานตะวันตก)
6.3 ปรากฏการณดังกลาว ใชระยะเวลาเทาใด (ประมาณ 12 ชั่วโมง
หรอื 1 คืน)

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

223 คูม อื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ

6.4 จากวีดทิ ัศน เมอื่ โลกหมุนรอบตวั เอง 1 รอบซึ่งใชเวลา 1 วนั ดวง ขอ เสนอแนะในการจดั การเรยี นรสู าํ หรับ
จันทรมีการเคล่ือนท่ีหรือไม อยางไร (ดวงจันทรมีการเคล่ือนที่ นกั เรยี นทมี่ ีสมรรถนะแตกตางกัน
โดยเมื่อโลกหมุนรอบตัวเอง 1 รอบซึ่งใชเวลา 1 วัน ดวงจันทรมี
การโคจรรอบโลกไดร ะยะทางเพียงเลก็ นอย) 1. นกั เรยี นท่ีมีสมรรถนะสูง ครูอาจใหนักเรียน
ยายตําแหนงของดวงจันทรไปตามแนวโคจร
หากนักเรียนไมสามารถตอบได ครูอาจอธิบายเพิ่มเติมวา โลกหมุน ของดวงจันทรรอบโลก เพื่ออธิบายการ
มองเห็นดวงจนั ทรใ นเวลากลางวนั หรือครูอาจ
รอบตัวเองใชเวลา 1 วัน ขณะที่ดวงจันทรโคจรรอบโลกใชเวลา ใหนักเรียนปนดินน้ํามันเพ่ือแทนดาวแลวเพ่ิม
ลงในแบบจําลอง เพื่ออธิบายปรากฏการณข้ึน
ประมาณ 30 วนั ดงั น้ัน ใน 1 วนั ดวงจันทรจ ะโคจรรอบโลกไปไดเปน และตกของดาวเพ่ิมเติม

ระยะทางประมาณ 1/30 รอบ หรอื เคล่ือนทไ่ี ปไดเพียงเล็กนอ ย 2. นักเรียนที่ตองการความชวยเหลือ ครูอาจ
ใหเวลาในการทํากิจกรรม หรือทบทวนความรู
6.5 ปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงจันทรซึ่งเกิดขึ้นภายใน 1 พ้ืนฐานที่เรียนมาแลวตอน ป.3 เกี่ยวกับ
วันนาจะเกิดจากสาเหตุใด (การหมุนรอบตัวเองของโลก) ปรากฏการณท่ีเกิดจากการหมุนรอบตัวเอง
นักเรียนตอบตามความเขาใจของตนเอง โดยครูยังไมเฉลย ของโลกวา ปรากฏการณการขึ้นและตกของ
คําตอบ แตใหนักเรียนหาคําตอบรวมกันจากการสราง ดวงอาทิตย เกิดจากการหมุนรอบตัวเองของ
แบบจาํ ลองในกิจกรรม โลก โดยคนบนโลกจะเคล่อื นที่ไปพรอมกับโลก
ขณะที่โลกหมุนรอบตัวเอง จะมองเห็นดวง
7. ครูใหนกั เรียนออกแบบแบบจาํ ลองโดยใชว สั ดุอุปกรณท่ีกําหนดใหเพื่อ อาทิตยปรากฏข้ึนจากขอบฟาและลับขอบฟา
อธิบายการเกิดปรากฏการณการข้ึนและตกของดวงจันทร บันทึกผล ทางดานตะวันตก และการที่โลกมีลักษณะ
(C1) จากน้ันเร่ิมสรางแบบจําลองการขึ้นและตกของดวงจันทรตาม คลายทรงกลม ทําใหโลกดานท่ีไดรับแสงจาก
ความเขาใจของตนเอง (S14) (C5) โดยครูอาจเนนยํ้ากับนักเรียนวา ดวงอาทิตยหรือดานท่ีหันเขาหาดวงอาทิตย
แบบจําลองท่ีนักเรียนสรางขึ้น ตองแสดงใหเห็นวาคนท่ีอยูบนโลกซึ่ง เปนเวลากลางวัน สวนดานที่ไมไดรับแสงจาก
หมุนรอบตัวเอง จะเหน็ ดวงจันทรมกี ารเคลอื่ นที่อยางไร ดวงอาทติ ยเ ปน เวลากลางคืน

8. ครูสํารวจแบบจําลองของแตละกลุมแลวเลือกแบบจําลองท่ีมีแนวคิด
แตกตา งกนั 2 – 3 กลุมเพอื่ ใหน ําเสนอหนา ช้ันเรียน (C4)

9. นักเรียนอาจนําเสนอแนวคิดวา ปรากฏการณการข้ึนและตกของดวง
จันทรเกิดจากการท่ีดวงจันทรโคจรรอบโลก ครูแกไขแนวคิด
คลาดเคลื่อนน้ี โดยจัดกลุมนักเรียนกลุมละ 3 คน กําหนดให แตละ
คนแทน ดวงอาทิตย โลก และดวงจันทร แลวแสดงบทบาทสมมติ
แสดงการเคลื่อนท่ีท่ีสัมพันธกันของดาวเหลาน้ีอีกคร้ัง จากน้ันให
นักเรียนสังเกตวา นักเรียนท่ีแสดงเปนโลกหมุนรอบตัวเองในทิศทาง
ทวนเข็มนาฬิกาเมื่อมองจากบริเวณเหนือศีรษะ 1 รอบซ่ึงนับเปน
เวลา 1 วัน จะมองเหน็ ดวงจนั ทรเปนอยางไร ดวงจันทรโคจรรอบโลก
ไปไดเพียงเล็กนอ ยหรือเปนระยะทางประมาณ 1/30 รอบ (นักเรียนที่
แสดงเปนโลก จะมองเห็นดวงจันทรปรากฏขึ้นทางดานหน่ึงและลับ
สายตาไปอกี ดา นหนึง่ )

 สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 224

10. ครใู ชแ บบจาํ ลอง ดังรูป เพื่ออภิปรายรวมกับนักเรียนเกี่ยวกับการเกิด รปู แบบจําลองอธิบายปรากฏการณการขึน้
ปรากฏการณก ารขึ้นและตกของดวงจนั ทร โดยใชแ นวคาํ ถาม ดังนี้
10.1 จากแบบจําลอง ขณะทีโ่ ลกหมนุ รอบตวั เอง 1 รอบ คนบนโลกจะ และตกของดวงจนั ทร
มองเหน็ ดวงจนั ทรตลอด ใน 1 วันหรือไม อยางไร (คนบนโลกไม
สามารถมองเห็นดวงจันทรไดตลอดใน 1 วัน แตจะมองเห็นดวง การเตรยี มตวั ลวงหนา สาํ หรับครู
จันทร เมื่อคนบนโลกอยูในตําแหนงท่ีหันเขาหาดวงจันทร หรือ เพื่อจัดการเรียนรใู นครง้ั ถัดไป
มองเห็นไดชัดเจนในเวลากลางคืน)
10.2 จากแบบจําลอง ดังรูป คนบนโลกจะมองเห็นปรากฏการณการ ในครั้งถัดไป นักเรียนจะไดทํา
ขน้ึ และตกของดวงอาทิตยและดวงจันทรเหมือนหรือแตกตางกัน กิจกรรมท่ี 1.2 ในแตละวันมองเห็นดวง
อยางไร (เหมือนกัน คือ จะมองเห็นเหมือนดวงอาทิตยและดวง จันทรมีรูปรางอยางไร ผานการสังเกต
จันทรเคลื่อนท่ีไปบนทองฟา โดยปรากฏข้ึนทางดานทิศ ดวงจันทรบนทองฟาและจากวีดิทัศน ซ่ึง
ตะวันออกและลับขอบฟาทางดานทิศตะวันตก แตแตกตางกัน ครูไดวางแผนลวงหนาโดยใหนักเรียน
ตรงชว งเวลาทสี่ งั เกต) สังเกตดวงจันทรในวันตาง ๆ 7 วันซ่ึง
10.3 ปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงจันทรเกิดขึ้นอยางตอเน่ือง ตอเน่ืองท้ัง เดือน โ ดย ครูใชปฏิทิ น
และมีลักษณะซ้ําแบบเดิมจนเปนแบบรูปหรือไม เพราะเหตุใด จันทรคติ เพ่ือกําหนดวันท่ีนักเรียนตองไป
(เปนแบบรูปเน่ืองจาก คนบนโลกจะมองเห็นดวงจันทรปรากฏ สงั เกต เชน
ขึ้นทางดานทศิ ตะวนั ออกและลับขอบฟาทางดานทิศตะวันตกทุก • ข้นึ 15 คํา่ (เวลาประมาณ 19.30 น.)
วันแบบเดมิ จึงเปน แบบรูป) • แรม 5 คํ่า (เวลาประมาณ 7.30 น.)
• แรม 10 คา่ํ (เวลาประมาณ 8.00 น.)
11. ครูแล ะนักเรียนรวมกันอภิปรายแล ะลงขอส รุปรว มกันวา • แรม 15 ค่ํา (สงั เกตไมเห็นดวงจนั ทร)
ปรากฏการณการข้ึนและตกของดวงจันทรเกิดจากการหมุนรอบ • ขนึ้ 5 ค่ํา (เวลาประมาณ 19.00 น.)
ตัวเองของโลกในทิศทางทวนเข็มนาฬิกาเม่ือมองจากบริเวณเหนือขั้ว • ขน้ึ 10 ค่ํา (เวลาประมาณ 20.00 น.)
โลกเหนือ ทําใหคนบนโลกมองเห็นดวงจันทรปรากฏขึ้นทางดาน • ขึ้น 15 ค่ํา ของเดือนถัดไป (เวลา
ตะวันออกและลับขอบฟาทางดานตะวันตกหมุนเวียนซํ้าเดิมทุกวัน
เปนแบบรปู (S13) ประมาณ 20.00 น.)
น อ ก จ า ก นี้ กิ จ ก ร ร ม น้ี ยั ง มี วี ดิ ทั ศ น
12. นักเรียนรวมกันอภิปรายคําตอบใน ฉันรูอะไร โดยครูอาจใชคําถาม ประกอบการเรียนการสอน ดังน้ันครูควร
เพ่ิมเติมในการอภิปรายเพ่ือใหไดคําตอบท่ีถูกตองตามที่เฉลยทาย เตรียมหาอุปกรณเพอื่ เปดวีดทิ ศั นด ังกลา ว
กจิ กรรมน้ี

13. ครูใหนักเรียนสรุปส่ิงที่ไดเรียนรูในกิจกรรมน้ี จากน้ันครูใหนักเรียน
อา น สิง่ ทไี่ ดเรยี นรู และเปรยี บเทยี บกบั ขอสรุปของตนเอง

14. ครูกระตุนใหนักเรียนฝกต้ังคําถามเก่ียวกับเรื่องที่สงสัยหรืออยากรู
เพิ่มเติมใน อยากรอู กี วา จากนน้ั ครอู าจสมุ นักเรยี น 2 -3 คน นําเสนอ
คําถามของตนเองหนาชั้นเรียน และใหนักเรียนรวมกันอภิปราย
เก่ยี วกบั คําถามทน่ี ําเสนอ

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

225 คูมอื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ
15. ครูนําอภิปรายเพ่ือใหนักเรียนทบทวนวาไดฝกทักษะกระบวนการทาง

วิทยาศาสตรและทักษะแหงศตวรรษท่ี 21 อะไรบางและในข้ันตอน
ใดบาง และบันทกึ ลงในแบบบันทกึ กจิ กรรมหนา 81

ความรเู พิม่ เติมสาํ หรบั ครู

ดวงจนั ทรปรากฏข้นึ บนทองฟาทางดานตะวนั ออก และลับขอบฟาทางดานตะวนั ตกเชนเดียวกบั ดวงอาทติ ย
การที่ดวงจันทรโคจรรอบโลกและหมุนรอบตวั เองทําใหรูปรางของดวงจนั ทรห รือสวนสวา งของ ดวงจันทรท่ีปรากฏ
แกค นบนโลกเปล่ียนแปลงไปทกุ วนั เวลาที่ดวงจันทรข ้ึนในแตล ะคืนจะชาลงประมาณ 50 นาที เพราะดวงจันทร
โคจรรอบโลกไปทางเดยี วกบั การหมุนรอบตวั เองของโลก โดยดวงจันทรโ คจรรอบโลกใชเวลา 27.3 วนั ดังนนั้ บาง
วันเราจึงเห็นดวงจนั ทรอ ยบู นทองฟา ในเวลากลางวัน

 สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ 226

แนวคาํ ตอบในแบบบนั ทกึ กิจกรรม

สรางแบบจาํ ลองและอธบิ ายปรากฏการณ
การขนึ้ และตกของดวงจันทร

นักเรยี นตอบไดต ามความเขาใจ
ของตนเอง

ดวงจนั ทรป รากฏขึน้ บนทองฟา
ทางดา นตะวนั ออกและลับขอบฟา
ทางดา นตะวันตก หมนุ เวียนซาํ้ เดิม
ทกุ วนั

การหมุนรอบตัวเองของโลก

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

227 คมู อื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ

ปรากฏการณการข้นึ และตกของดวงจนั ทรเ กิดจากการหมนุ รอบตัวเองของโลกใน
ทิศทางทวนเขม็ นาฬกิ าเม่ือมองจากบริเวณเหนือขั้วโลกเหนือ ทําใหคนบนโลกมองเห็น
ดวงจันทรปรากฏขน้ึ บนทองฟาทางดา นตะวันออกและลับขอบฟา ทางดานตะวนั ตก
และเน่อื งจากโลกหมุนรอบตัวเองอยา งตอเนือ่ ง ปรากฏการณน้จี ึง หมนุ เวียนซ้ําเดิมเปน
แบบรปู ทุกวัน

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ 228

ปรากฏการณที่มองเห็นเหมือนดวงจันทรปรากฏขนึ้ บนทองฟา ทางดา นตะวนั ออก
แลว เคล่ือนที่สูงข้นึ และลับขอบฟา ทางดา นตะวนั ตก

ปรากฏการณการข้ึนและตกของดวงจันทรเปน แบบรูป เนอ่ื งจากโลกหมนุ รอบตัวเอง
อยา งตอเนอ่ื ง ทาํ ใหค นบนโลกมองเหน็ ปรากฏการณก ารขน้ึ และตกของดวงจนั ทร
หมนุ เวยี นซ้ําเดิมเปน แบบรปู ทุกวัน
การหมุนรอบตัวเองของโลก
ปรากฏการณก ารขึน้ และตกของดวงจนั ทร เกิดจากการหมุนรอบตัวเองของโลกใน
ทิศทางทวนเข็มนาฬกิ าเม่ือมองจากบรเิ วณเหนือข้วั โลกเหนือ ทาํ ใหคนบนโลกมองเห็น
ดวงจนั ทรปรากฏขึน้ ทางดานตะวันออกและตกทางดา นตะวนั ตก และเนอ่ื งจากโลก
หมนุ รอบตัวเองอยางตอเนอื่ ง ปรากฏการณน จ้ี งึ หมุนเวียนซํา้ เดิมเปนแบบรูปทุกวนั
ปรากฏการณก ารขน้ึ และตกของดวงจนั ทร เกดิ จาก
การหมนุ รอบตัวเองของโลก

สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

229 คูม อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ

คาํ ถามของนกั เรียนทีต่ งั้ ตามความอยากรู

ของตนเอง









 สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 230

แนวการประเมินการเรียนรู

การประเมนิ การเรียนรขู องนกั เรียนทาํ ได ดังนี้
1. ประเมนิ ความรเู ดิมจากการอภิปรายในช้ันเรยี น
2. ประเมนิ การเรียนรจู ากคําตอบของนักเรยี นระหวางการจัดการเรียนรแู ละจากแบบบนั ทึกกจิ กรรม
3. ประเมนิ ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรแ ละทักษะแหง ศตวรรษท่ี 21 จากการทํากจิ กรรมของนักเรยี น

การประเมนิ จากการทาํ กิจกรรมท่ี 1.1 ดวงจนั ทรมกี ารขน้ึ และตกหรือไม อยางไร

ระดับคะแนน 2 คะแนน หมายถึง พอใช 1 คะแนน หมายถึง ควรปรับปรุง
3 คะแนน หมายถงึ ดี

รหสั สิง่ ท่ีประเมนิ คะแนน
ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร
S1 การสงั เกต
S8 การลงความเห็นจากขอมูล
S14 การสรางแบบจาํ ลอง
ทักษะแหงศตวรรษท่ี 21
C1 การคดิ อยางสรางสรรค
C4 การสือ่ สาร
C5 ความรวมมอื

รวมคะแนน

สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

231 คมู อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ

ตาราง แสดงการวิเคราะหท ักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรต ามระดบั ความสามารถของนักเรยี น

โดยอาจใชเ กณฑก ารประเมนิ ดงั นี้

ทกั ษะกระบวนการ รายการประเมนิ ดี (3) ระดบั ความสามารถ ควรปรับปรงุ (1)
ทางวิทยาศาสตร พอใช (2)

S1 การสงั เกต การวาดหรอื สามารถใชประสาท สามารถใชประสาท สามารถใชป ระสาทสมั ผัสเก็บ

บรรยายการ สมั ผัสเกบ็ รายละเอยี ด สมั ผัสเกบ็ รายละเอียด รายละเอียดของขอมลู

เปล่ียนแปลง ของขอมูลเก่ียวกบั การ ของขอ มูลเก่ยี วกับการ เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลง

ตาํ แหนงของดวง เปลี่ยนแปลงตาํ แหนง เปล่ียนแปลงตาํ แหนง ตําแหนง ของดวงจันทรจากวดี ิ

จันทรจากวีดทิ ศั น ของดวงจนั ทรจ ากวดี ิ ของดวงจันทรจ ากวดี ิ ทัศนได แมว าจะไดรบั คํา

ทัศนไ ดดว ยตนเอง ทศั นได จากการชแี้ นะ ชี้แนะจากครหู รือผอู ื่น

ของครหู รือผูอนื่ หรือมี

การเพิ่มเติมความ

คิดเหน็

S8 การลงความเหน็ ลงความเหน็ จาก สามารถลงความเห็น สามารถลงความเหน็ ไมสามารถลงความเห็นจาก

จากขอมูล ขอมูลไดว า การ จากขอมูลไดว า การ จากขอมลู ไดว า การ ขอ มูลไดว า การมองเห็น

มองเหน็ เสน ทาง มองเหน็ เสน ทางการ มองเห็นเสนทางการ เสนทางการขึ้นและตกของ

การขึน้ และตกของ ข้นึ และตกของดวง ข้นึ และตกของดวง ดวงจันทรเกดิ จากการ

ดวงจนั ทรเกดิ จาก จันทรเกดิ จากการ จนั ทรเกดิ จากการ หมนุ รอบตวั เองของโลก แมว า

การหมุนรอบ หมุนรอบตวั เองของ หมนุ รอบตวั เองของ จะไดรับคําช้แี นะจากครหู รือ

ตวั เองของโลก โลกไดอ ยางถกู ตอง ได โลกไดอ ยา งถกู ตอง ผูอ ื่น

ดวยตนเอง จากการช้แี นะของครู

หรอื ผูอ่นื

S13 การสราง อธิบายการเกดิ สามารถอธิบายการ ครหู รือผูอื่นตองชวย ไมส ามารถสามารถสามารถ
แบบจาํ ลอง ปรากฏการณการ เกดิ ปรากฏการณการ แนะนําจึงจะสามารถ อธิบายการเกิดปรากฏการณ
ข้ึนและตกของดวง ขน้ึ และตกของดวง อธบิ ายการเกดิ การขน้ึ และตกของดวงจนั ทร
จันทร โดยใช จันทร โดยใช ปรากฏการณการขึน้ โดยใชแ บบจําลองท่ีสรางขึ้น
แบบจําลองที่สราง แบบจาํ ลองทีส่ รา งขึน้ และตกของดวงจันทร ได แมว าจะมคี รูหรือผอู น่ื ให
ขึน้ ไดดวยตนเองอยาง โดยใชแบบจาํ ลองที่ คําแนะนํา
สรางข้นึ ได
ถูกตอง

 สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 232

ตาราง แสดงการวิเคราะหทักษะแหง ศตวรรษที่ 21 ตามระดับความสามารถของนกั เรียน
โดยอาจใชเกณฑการประเมิน ดงั นี้

ทกั ษะแหง รายการประเมิน ดี (3) ระดับความสามารถ ควรปรับปรงุ (1)
ศตวรรษที่ 21 สามารถออกแบบ และ พอใช (2) ไมสามารถสามารถ
C1 การคิด ออกแบบและสราง สรางแบบจาํ ลองแสดง ออกแบบ และสราง
อยา ง แบบจาํ ลอง เพื่อ ปรากฏการณการขนึ้ และ สามารถออกแบบ และ แบบจาํ ลองแสดง
สรางสรรค อธิบายการเกิด ตกของดวงจนั ทร เพอื่ สรางแบบจําลองแสดง ปรากฏการณการขึ้นและ
ปรากฏการณการ อธบิ ายการเกิดไดดว ย ปรากฏการณการขึน้ และ ตกของดวงจนั ทร เพอ่ื
C4 การสอ่ื สาร ขึ้นและตกของดวง ตนเองอยางถูกตอง ตกของดวงจนั ทร เพ่อื อธิบายการเกิด แมว า จะ
จันทร อธิบายการเกดิ ได โดย ไดร บั คําแนะนาํ จากครู
C5 ความ สามารถนําเสนอขอ มูล ตอ งอาศยั การชี้แนะของ หรือผอู ื่น
รว มมอื นาํ เสนอขอมลู จาก จากการออกแบบและ ครหู รือผูอื่น
การออกแบบและ สรา งแบบจําลอง เพ่ือ ไมส ามารถนาํ เสนอขอ มลู
สรางแบบจําลอง อธบิ ายการเกิด สามารถนาํ เสนอขอ มลู จากการออกแบบและ
เพ่อื อธบิ ายการเกิด ปรากฏการณการขึ้นและ จากการออกแบบและ สรา งแบบจาํ ลอง เพ่ือ
ปรากฏการณการ ตกของดวงจนั ทรเพ่อื ให สรา งแบบจาํ ลอง เพื่อ อธิบายการเกดิ
ขน้ึ และตกของดวง ผอู นื่ เขาใจไดดวยตนเอง อธิบายการเกดิ ปรากฏการณการข้ึนและ
จันทรเพอ่ื ใหผ อู น่ื ปรากฏการณการข้นึ และ ตกของดวงจันทรเพื่อให
เขา ใจ สามารถทํางานรวมกบั ตกของดวงจันทรเพ่ือให ผอู ่นื เขา ใจได แมวา จะได
ผูอ นื่ ในการอภปิ รายและ ผูอืน่ เขาใจได โดยอาศยั รบั คาํ ช้ีแนะจากครหู รอื
ทาํ งานรว มกับผูอืน่ สรา งแบบจาํ ลอง เพ่ือ การช้ีแนะจากครหู รอื ผูอน่ื ผูอ ื่น
ในการอภปิ รายและ อธบิ ายการเกิด
สรางแบบจําลอง ปรากฏการณการขึ้นและ สามารถทํางานรว มกบั ไมส ามารถทํางานรวมกบั
เพ่ืออธบิ ายการเกิด ตกของดวงจันทร รวมทงั้ ผูอืน่ ในการอภิปรายและ ผอู นื่ ไดตลอดเวลาท่ีทํา
ปรากฏการณการ ยอมรับความคิดเหน็ ของ สรางแบบจําลอง เพื่อ กจิ กรรม
ขน้ึ และตกของดวง ผูอ่ืนตัง้ แตเริ่มตน จน อธบิ ายการเกดิ
จันทร รวมท้งั สําเรจ็ ปรากฏการณการขนึ้ และ
ยอมรับความ ตกของดวงจันทร รวมทั้ง
คดิ เหน็ ของผอู ืน่ ยอมรบั ความคิดเห็นของ
ผูอน่ื บางชวงเวลาที่ทํา
กจิ กรรม

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

233 คมู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ

กจิ กรรมที่ 1.2 ในแตละวันมองเหน็ ดวงจนั ทรมีรปู รา งอยา งไร

กิจกรรมน้ีนักเรียนจะไดสังเกตดวงจันทรบนทองฟา สือ่ การเรียนรูและแหลงเรียนรู
และ จากวดี ทิ ัศน และสรางแบบจําลอง เพ่ืออธิบายแบบ
รูปการเปลี่ยนแปลงรูปรางของดวงจันทรในแตละวัน และ 1. หนงั สอื เรียน ป. 4 เลม 2 หนา 81-83
พยากรณปรากฏการณการเปล่ียนแปลงรูปรางของดวง 2. แบบบนั ทกึ กจิ กรรม ป. 4 เลม 2 หนา 82-85
จนั ทรใ นแตล ะวัน 3. วีดิทัศนการเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทรใน 3 เดือน

เวลา 2 ชั่วโมง หรอื URL : http://ipst.me/7846

จุดประสงคก ารเรยี นรู 4. ตวั อยางวีดทิ ัศนป ฏิบัตกิ ารวิทยาศาสตรเรื่อง ดวงจันทรแต
ละวันปรากฏรูปรางอยา งไรบาง http://ipst.me/8057
สรางแบบจําลองทอี่ ธิบายและพยากรณปรากฏการณ
การเปลี่ยนแปลงรปู รางของดวงจนั ทรในแตละวนั

วัสดุ อปุ กรณส ําหรับทาํ กจิ กรรม

สิ่งท่คี รูตอ งเตรยี ม/หอ ง

คอมพวิ เตอรห รือแท็บเล็ตสําหรบั เปด วดี ทิ ศั นก าร
เปล่ยี นแปลงรูปรา งของดวงจันทรใ น 3 เดือน

สงิ่ ท่ีนกั เรยี นตอ งเตรียม/กลมุ

ดนิ สอสี 1 กลอง

ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร

S1 การสงั เกต
S7 การพยากรณ
S14 การสรา งแบบจาํ ลอง

ทักษะการเรียนรใู นศตวรรษท่ี 21

C2 การคดิ อยา งมีวิจารณญาณ
C4 การส่ือสาร
C5 ความรวมมือ

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ 234

แนวการจดั การเรยี นรู ค รู รั บ ฟ ง เ ห ตุ ผ ล ข อ ง
นักเรียนเปนสําคัญ ครูยังไม
1. ครูทบทวนความรูเดิมของนักเรียนเก่ียวกับดวงจันทรโดยนํารูป เฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวนให
วาดดวงจันทรที่นักเรียนเคยเห็นในกิจกรรมสํารวจความรูกอน หาคําตอบที่ถูกตองจากกิจกรรม
เรยี นมานําเสนอเพื่อสรุปแนวคิดเกี่ยวกับรูปรางของดวงจันทร ซึ่ง ตา ง ๆ ในบทเรียน้ี
อาจสรุปแนวคิดไดดังตอไปน้ี ดวงจันทรสวางทั้งดวง ดวงจันทรมี
รูปรางเปนเส้ียว ดวงจันทรมีรูปกระตาย เปนตน จากน้ัน ใช
คําถามดงั นี้
1.1 เรามองเห็นดวงจันทรในแตละวัน เหมือนหรือแตกตางกัน
หรือไม อยางไร (นักเรียนตอบไดตามความเขาใจของตนเอง
แตเม่ือเรียนจบคว รตอบไดวา ดว งจันทรมีรูปราง
เปลี่ยนแปลงไปในแตละวนั )
1.2 ถาวันนี้เปนวันท่ีดวงจันทรเต็มดวง อีกกี่วันจึงจะเห็นดวง
จันทรเต็มดวงอีกครั้งหนึ่ง (นักเรียนตอบไดตามความเขาใจ
ของตนเอง แตเมอ่ื เรียนจบควรตอบไดว า ประมาณ 30 วัน)
คําตอบของนักเรียนอาจเหมือนหรือแตกตางกันก็ได ทั้งน้ีครู

ชักชวนนักเรียนใหมารวมกันหาคําตอบท่ีถูกตองจากการทํา

กจิ กรรมตอ ไป

2. นักเรียนอานช่ือกิจกรรมในแตละวันมองเห็นดวงจันทรมีรูปราง
อยางไรและ ทาํ เปนคิดเปน โดยรวมกันอภิปรายทีละประเด็นเพื่อ
ตรวจสอบความเขาใจเกี่ยวกับจุดประสงค ในการทํากิจกรรมโดย
ใชคําถามดงั น้ี
2.1 กิจกรรมนี้นักเรียนจะไดเรียนเร่ืองอะไร (การเปลี่ยนแปลง
รูปรา งของดวงจันทรในแตละวนั )
2.2 นกั เรียนจะไดเ รยี นรเู รื่องน้ดี ว ยวิธีใด (สรางแบบจําลอง)
2.3 เมื่อเรียนแลวนักเรียนจะทําอะไรได (อธิบายและพยากรณ
ปรากฏการณก ารเปลี่ยนแปลงรูปรางของดวงจนั ทรในแตละ
วนั )

นกั เรยี นบนั ทกึ จดุ ประสงคล งในแบบบันทึกกจิ กรรม หนา 82

3. นักเรียนอาน ทําอยางไร ขอ 1-2 แลวรวมกันอภิปรายเพื่อสรุปลําดับ
ขนั้ ตอนตามความเขาใจโดยครอู าจชว ยเขยี นสรปุ สั้น ๆ บนกระดานและ

นําอภปิ รายตามแนวคาํ ถามดังตอ ไปนี้

สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

235 คมู อื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ

3.1 นักเรียนจะตองแบงหนาที่กันสังเกตและบันทึกรูปรางของดวง รูปตวั อยา งแบบท่ี 1 แบบจาํ ลองการ
จนั ทรทั้งหมดก่ีวนั (7 วัน) เปล่ียนแปลงรูปรา งของดวงจนั ทร

3.2 นักเรียนจะสังเกตดวงจันทรวันใดบาง (วันข้ึน 15 คํ่า แรม 5 คํ่า รูปตวั อยา งแบบท่ี 2 แบบจําลองการ
แรม 10 คํ่า แรม 15 คํ่า ข้ึน 6 คํ่า ข้ึน 9 ค่ํา และข้ึน 15 ค่ํา ของ เปลยี่ นแปลงรูปรา งของดวงจนั ทร
เดือนถัดไป)

3.3 นักเรียนจะทราบไดอยางไรวาวันเหลานี้เปนวันที่เทาใด (ดูจาก
ปฏทิ ิน)

3.4 เม่ือนักเรียนบันทึกผลการสังเกตดวงจันทรครบท้ัง 7 วัน แลว
นักเรียนตองทําอะไรตอไป (ออกแบบและสรางแบบจํา ลอง
ปรากฏการณก ารเปล่ยี นแปลงรปู รางของดวงจันทร บันทึกผล)

3.5 นักเรียนสามารถสรางแบบจําลองเปนแบบใด และใชวัสดุอะไรได
บาง (นักเรียนตอบไดตามความคิดสรางสรรคของตนเอง เชน
สรางแบบจําลองโดยการวาดรูปลงบนกระดาษวาดเขียน สราง
แบบจําลองโดยการปน ดวยดินนํ้ามัน หรือใชวัตถุ เชน คุกกี้สอด
ใสครีมสขี าว และแกวน้าํ ตวั อยา งดังรปู )

4. เมื่อแนใจวานักเรียนสามารถทํากิจกรรมได ครูใหนักเรียนเร่ิมทํา
กิจกรรม โดยนําผลการสังเกตดวงจันทรตามที่ครูมอบหมายใหนักเรียน
สังเกตรูปรางของดวงจันทรบนทองฟาในวันข้ึน 15 คํ่า แรม 5 ค่ํา แรม
10 คํ่า แรม 15 ค่ํา ข้ึน 5 ค่ํา ขึ้น 10 คํ่า และข้ึน 15 คํ่า ของเดือน
ถัดไปมาลวงหนา (S1) แลวนําผลการสังเกตมาอภิปรายรวมกันในชั้น
เรียน เพื่อออกแบบและสรางแบบจําลองการเปล่ียนแปลงรูปรางของ
ดวงจันทร (S14) จากน้ันรวมกันอภิปรายรูปรางของดวงจันทร โดยครู
สามารถใชตวั อยางคาํ ถามดังนี้
4.1 รูปรางของดวงจันทรในแตละวันเปนอยางไร (รูปรางของดวง
จันทรใ นแตละวันแตกตางกัน ดงั นี้ บางวันเปนเสี้ยวเล็ก ๆ บางวันเปน
เส้ียวใหญ บางวันคลา ยครง่ึ วงกลม และบางวนั คลายวงกลม
4.2 รูปรางของดวงจันทรสังเกตเห็นไดอยางไร (รูปรางของ ดวง
จันทรสังเกตเห็นไดจ ากสว นสวา งของดวงจนั ทร)
4.3 ดวงจันทรในวันขึ้น 15 ค่ํา หรือวันเพ็ญมีลักษณะอยางไร (ดวง
จันทรใ นคนื วันเพ็ญมรี ูปรา งคลา ยวงกลม และสวา งเต็มดวง)
4.4 ในชวงขางแรมดวงจันทรมีการเปลี่ยนแปลงรูปรางอยางไร (ชวง
ขางแรม รูปรางของดวงจันทรจะแหวงไปทีละนอยจนเหลือคลาย

 สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 236

คร่ึงวงกลมและจะแหวงตอไปจนเปนเส้ียวเล็กลงเร่ือย ๆ จนไม
สามารถเห็นดวงจันทรใ นทอ งฟา)
4.5 ในชวงขางข้ึนดวงจันทรมีการเปล่ียนแปลงรูปรางอยางไร (ชวง
ขางขึ้น ดวงจันทรเปลี่ยนแปลงรูปรางจากเส้ียวเล็ก ๆ แลวเพ่ิม
ขนาดขึ้นอยางตอเน่ือง เปนเสี้ยวใหญ, คร่ึงวงกลม, และคลาย
วงกลม ตามลําดบั )
4.6 ในชวงเวลา 1 เดือน รูปรางของดวงจันทรท่ีมองเห็นในแตละวัน
เหมือนหรือแตกตางกันหรือไม อยางไร (แตกตางกัน ถาสังเกตใน
วันขึ้น 15 คํ่า เราจะมองเห็นดวงจันทรมีรูปรางคลายวงกลมสวาง
เต็มดวงหลังจากน้ันดวงจันทรจะคอย ๆ ลดสวนสวางลงจนเห็น
เปนเสี้ยว คร่ึงวงกลม และลดลงเปนเสี้ยวขนาดเล็กลงเร่ือย ๆ จน
ไมสามารถเห็นดวงจันทร ตามลําดับ จากน้ันดวงจันทรจะมีสวน
สวางมากขึ้นเรื่อย ๆ จากรูปรางเปนเส้ียวเล็ก ๆ จนมีรูปรางเปน
คร่งึ วงกลม และคลายวงกลมสวา งท้งั ดวงตามลาํ ดับอกี คร้งั หน่งึ )
5. นักเรียนอาน ทําอยางไร ขอ 3-5 แลวรวมกันอภิปรายเพ่ือสรุปลําดับ
ขั้นตอนตามความเขา ใจโดยครอู าจชวยเขยี นสรปุ ส้นั ๆ บนกระดานและ
นําอภิปรายตามแนวคาํ ถามดงั ตอไปนี้
5.1 หลังจากนักเรียนดูวีดิทัศนการเปลี่ยนแปลงรูปรางสวนสวางของ
ดวงจันทรใน 3 เดือนแลวนักเรียนตองทําอะไรตอไป (อภิปราย
เปรียบเทียบรูปรางดวงจันทรจากแบบจําลองท่ีนักเรียนสราง
ข้ึนกับรูปรางดวงจันทรในวีดิทัศนวาเหมือนหรือแตกตางกัน
อยางไร พรอมเสนอแนวทางการปรับปรุงแบบจําลอง และ
นําเสนอ)
5.2 แบบจําลองท่ีนักเรียนสรางข้ึนมีประโยชนอยางไร (อธิบาย
ปรากฏการณการเปล่ยี นแปลงรปู รางของดวงจันทร)
6. ครูเปดวีดิทัศนส่ือเสริมเพ่ิมความรู จาก QR code ซ่ึงใหขอมูลการ
เปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทรใน 3 เดือน นักเรียนสังเกตและ
อภิปรายเปรียบเทียบรูปรางดวงจันทรจากแบบจําลองที่นักเรียนสราง
ข้ึนกับรูปรางดวงจันทรในวีดิทัศนวาเหมือนหรือแตกตางกันอยางไร
พรอ มเสนอแนวทางการปรบั ปรงุ แบบจาํ ลอง (C2, C5)
7. นักเรียนแตละกลุมนําเสนอแบบจําลอง (C4) โดยใชแบบจําลองอธิบาย
ปรากฏการณการเปลี่ยนแปลงรูปรางของ ดวงจันทร และรวมกัน

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

237 คูมือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ

อภิปรายเก่ียวกับปรากฏการณดังกลาว โดยครูสามารถใชตัวอยาง นักเรียนอาจไมสามารถตอบ
คาํ ถามดังนี้ คําถามหรืออภิปรายไดตามแนว
7.1 การเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทรที่นักเรียนสังเกตเหมือนกับ คําตอบ ครูควรใหเวลานักเรียนคิด
อยางเหมาะสม รอคอยอยางอดทน
การเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทรในวีดิทัศนหรือไม อยางไร แ ล ะ รั บ ฟ ง แ น ว ค ว า ม คิ ด ข อ ง
(เหมือนกัน คือ ดวงจันทรท่ีสังเกตเห็นจะมี การเปลี่ยนแปลง นักเรียน
รูปราง โดยเร่ิมจากมองไมเห็นดวงจันทร จากนั้นดวงจันทรจะมี
รูปรางเปนเส้ียวขนาดเล็กและเพ่ิมขนาดใหญขึ้น จนมองเห็นดวง
จนั ทรมรี ปู รา งกลมสวา งเตม็ ดวง หลังจากนั้น ดวงจันทรจะปรากฏ
เปนเสี้ยวจากขนาดใหญ แลวสวนสวางคอย ๆ ลดขนาดเล็กลงจน
เหลือครึ่งดวงและสวนสวางนอยลงเรื่อยจนไมสามารถสังเกตใน
ทองฟา ไดอ ีกคร้ังหนึง่
7.2 การเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทร จากรูปรางคลายวงกลม
สวางเต็มดวง จนกลับมาสวางเต็มดวงอีกครั้ง ใชเวลาเทาใด
(ประมาณ 1 เดอื น)
7.3 การเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจันทรเปนแบบรูปหรือไม รูได
อยางไร (เปนแบบรูป โดยปรากฏการณการเปล่ียนแปลงรูปราง
ของดวงจันทรนี้จะมีลักษณะซ้ําแบบเดิมอยางตอเน่ืองซ่ึงใชเวลา
ประมาณ 30 วันหรือ 1 เดือน โดยในเดือนถัดไปการเปลี่ยนแปลง
นีก้ ม็ ีลักษณะเชนเดมิ ตอ ไปไมมีทสี่ ิน้ สดุ )
7.4 ถาวันน้ีเปนวันท่ีดวงจันทรสวางเต็มดวง พยากรณวา อีก 45 วัน
เราจะสามารถมองเหน็ ดวงจันทรบ นทอ งฟาไดห รอื ไม และมีรูปราง
อยางไร (ในวันดังกลาว เราจะมองไมเห็นรูปรางของดวงจันทร
เพราะไมสามารถสังเกตดวงจันทรบนทองฟาได เน่ืองจากเปนวัน
แรม 15 คาํ่ ) (S7)
8. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายและลงขอสรุปรวมกันวา ดวงจันทรมี
ปรากฏการณการเปล่ียนแปลงรูปราง โดยในชวงขางข้ึน สวนสวางจะ
เพ่ิมขึ้น ทําใหมองเห็นดวงจันทรมีรูปรางเปนเสี้ยวใหญข้ึนเรื่อย ๆ จน
มีรูปรางกลมและสวางเต็มดวง สวนในชวงขางแรม จะมองเห็นดวง
จันทรจากท่ีมีสวนสวางเต็มดวง จนสวนสวางคอย ๆ ลดลง ทําให
มองเห็นดวงจนั ทรมรี ปู รา งเปนเสีย้ วเล็กลงเรื่อย ๆ และมองไมเห็นดวง
จนั ทรในท่สี ุด ซึ่งปรากฏการณก ารเปลยี่ นแปลงรปู รา งของดวงจันทรน้ี
จะมลี กั ษณะซ้าํ ๆ แบบเดมิ อยา งตอ เน่อื งทกุ เดือนจนเปนแบบรูป

 สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 238

9. นักเรียนรวมกันอภิปรายคําตอบใน ฉันรูอะไร โดยครูอาจใชคําถาม
เพม่ิ เติมในการอภิปรายเพอ่ื ใหไดค าํ ตอบที่ถกู ตอง

10. นักเรียนสรุปส่ิงที่ไดเรียนรูจากกิจกรรมนี้ จากน้ันครูใหนักเรียนอาน
ส่งิ ท่ีไดเ รียนรู และเปรยี บเทยี บกับขอ สรปุ ของตนเอง

11. ครูกระตุนใหนักเรียนฝกตั้งคําถามเก่ียวกับเร่ืองท่ีสงสัยหรืออยากรู
เพ่ิมเติมใน อยากรอู กี วา จากนัน้ ครอู าจสมุ นกั เรยี น 2 -3 คน นําเสนอ
คําถามของตนเองหนาช้ันเรียน และใหนักเรียนรวมกันอภิปราย
เกี่ยวกับคาํ ถามที่นาํ เสนอ

12. ครนู ําอภิปรายเพ่ือใหนักเรียนทบทวนวาไดฝกทักษะกระบวนการทาง
วิทยาศาสตรและทักษะแหงศตวรรษที่ 21 อะไรบางและในข้ันตอน
ใดบา ง แลว บันทึกลงในแบบบนั ทกึ กจิ กรรม หนา 83

13. นักเรียนรวมกันอานรูอะไรในเร่ืองน้ี ในหนังสือเรียน หนา 84 ครูนํา
อภปิ รายเพอื่ นําไปสูขอสรุปเก่ียวกับส่ิงท่ีไดเรียนรูในเรื่องนี้ จากนั้นครู
กระตุนใหนักเรียนตอบคําถามในชวงทายของเน้ือเร่ือง ดังนี้ “เคย
สงั เกตหรือไมว า ดาวตาง ๆ มีปรากฏการณการขึ้นและตกเหมือนดวง
อาทิตยและดวงจันทรหรือไม อยางไร ถาตองการสังเกตดาวบน
ทองฟาใหชัดเจน นักเรียนจะเลือกสังเกตในวันใด” ครูและนักเรียน
รวมกันอภิปรายแนวการตอบคําถาม เชน ดาวตาง ๆ มีปรากฏการณ
การข้ึนและตกเหมือนดวงอาทิตยและดวงจันทร เนื่องจากการ
หมุนรอบตัวเองของโลก ทําใหคนบนโลกมองเห็นวัตถุทองฟา เหมือน
กําลังเคลื่อนที่ไปบนทองฟา และถาตองการสังเกตดาวบนทองฟาให
ชัดเจน นักเรียนจะเลือกสังเกตในวันท่ีไมเห็นดวงจันทรปรากฏบน
ทองฟา เนื่องจากไมมีแสงสวางของดวงจันทรกลบแสงจากดาวอ่ืน
นักเรียนอาจมีคําตอบท่ีแตกตางจากนี้ ครูควรเนนใหนักเรียนตอบ
คาํ ถามพรอ มอธบิ ายเหตผุ ลประกอบ

14. นักเรียนอาน เกร็ดนารู และสามารถใชแอฟลิเคชัน ช่ือ วิทย ป.5
สําหรบั การสงั เกตภาพเสมือนจริง (AR) ในหนังสือเรียน หนา 85 และ
รว มกันอภปิ รายเกี่ยวกบั การมองเห็นดวงจันทรในชั่วโมงหรอื นอกเวลา
เรยี นรว มกนั

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

239 คูม ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ

ความรเู พิม่ เติมสําหรบั ครู

การเกดิ ปรากฏการณขา งข้นึ ขา งแรม
ดวงจันทรเปนวัตถุทึบแสงที่ไมมีแสงในตัวเอง เรามองเห็นดวงจันทรไดเน่ืองจากแสงจากดวงอาทิตยตก
กระทบไปท่ีดวงจันทรแลวสะทอนเขาตาเรา ในทุก ๆ ตําแหนงที่ดวงจันทรโคจรรอบโลก ดวงจันทรไดรับแสงจากดวง
อาทิตยประมาณครง่ึ ดวงเสมอ ดังรปู ในวงกลมวงใน แตคนบนโลกจะมองเห็นสวนท่ีไดรับแสงของดวงจันทรแตกตางไป
ในแตละวัน เพราะดวงจันทรเปล่ียนตําแหนงทุกวันขณะโคจรรอบโลก โดยเราจะมองเห็นเฉพาะสวนของดวงจันทรท่ี
ไดรบั แสงท่หี นั เขาหาโลกเทา นั้น ดวงจันทรจ ึงมกี ารเปล่ียนแปลงรูปราง ดงั รูป ในวงกลมวงนอก

ชวงเวลาท่ีมองเห็นดวงจันทรมีสวนสวางเพิ่มข้ึนจนสวางเต็มดวงเรียกวา ขางขึ้น สวนชวงเวลาที่มองเห็น
ดวงจันทรมีสวนสวางลดลงจนมองไมเห็นสวนสวางเลย เรียกวา ขางแรม การมองเห็นรูปรางของดวงจันทรท่ี
เปล่ียนแปลงไปจะเปนแบบรูปซาํ้ เดมิ และตอเน่อื งเชนนีท้ ุกเดือนเปน วัฏจักร

รปู การไดรบั แสงของดวงจนั ทรแ ละการมองเห็นดวงจนั ทรจ ากโลก

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 240

แนวคาํ ตอบในแบบบนั ทกึ กจิ กรรม

สรางแบบจาํ ลองท่ีอธบิ ายและพยากรณป รากฏการณ
การเปลีย่ นแปลงรปู รา งของดวงจันทรใ นแตละวัน

12 มกราคม 2560 17 มกราคม 2560 22 มกราคม 2560
19:30 น. 6:30 น. 6:30 น.

ไมเ หน็ ดวงจันทร 6 กมุ ภาพนั ธ 2560

27 มกราคม 2560 1 กมุ ภาพันธ 2560 20:30 น.

19:00 น.

11 กมุ ภาพนั ธ 2560

19:30 น.

สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

241 คูมือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ

นกั เรียนออกแบบแบบจาํ ลองได
ตามความคิดของกลมุ

นกั เรยี นตอบไดตาม
ผลการอภปิ รายรว มกนั ในกลมุ

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 242

แตกตา งกนั ในแตล ะวนั ดวงจนั ทรที่มองเหน็ บนทอ งฟา มีสวนมดื และสว นสวางไม
เทากัน โดยบางวันดวงจันทรม สี ว นสวางทง้ั ดวง บางวันคอนดวง คร่งึ ดวง และบางวนั
มองเปนเส้ียว เปน ตน
สว นมืดและสวนสวางของดวงจันทรเ กี่ยวขอ งกบั รปู รา งของดวงจนั ทร ดังนี้ คอื
รปู รางของดวงจนั ทรท ีม่ องเหน็ จากบนโลกขน้ึ อยูกับพ้ืนทส่ี วนสวางของดวงจนั ทร

เปนแบบรปู เพราะ ปรากฏการณก ารเปลีย่ นแปลงรูปรา งของดวงจันทรจ ะมีลกั ษณะ
ซํา้ แบบเดิมซึง่ ใชเ วลาประมาณ 30 วันหรอื 1 เดือน โดยในเดือนถัดไปการเปลยี่ นแปลง
น้กี ็มีลักษณะซ้ําเดิมอกี เปน เชนน้อี ยา งตอ เนอ่ื งเปนวัฏจกั ร

รปู รา งของดวงจันทรทม่ี องเหน็ บนทองฟาจะคลา ย
วงกลม สวางเตม็ ดวง

ในเวลา 1 เดือน คนบนโลกจะมองเหน็ ดวงจันทรม ีรูปรางเปลย่ี นแปลงไป โดยดวงจนั ทรใ นชว ง
ขางข้ึน จะมองเห็นดวงจนั ทรม ีรปู รางเปน เสย้ี วใหญข ึ้นเรื่อย ๆ จนคลายวงกลมเต็มดวง สวนในชวง
ขา งแรม จะมองเหน็ ดวงจนั ทรม สี วนสวางคอ ย ๆ ลดลง ทําใหม องเห็นดวงจนั ทรมีรูปรา งเปน เสีย้ ว
เล็กลงเรอื่ ย ๆ จนมองไมเ ห็นดวงจันทร ซง่ึ ปรากฏการณน ม้ี ีลักษณะซํา้ ๆ แบบเดิมจนเปน แบบรูป

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

243 คมู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ

ปรากฏการณการเปล่ียนแปลงรูปรางของดวงจนั ทร เปนปรากฏการณท ่คี นบนโลก
มองเหน็ ดวงจันทรมีรปู รางเปลยี่ นแปลงไปในแตละวนั ในชวงเวลา 1 เดือน เปนแบบรูป

คําถามของนักเรียนทตี่ ั้งตามความอยากรู

ของตนเอง









 สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 244

แนวการประเมินการเรียนรู

การประเมนิ การเรียนรขู องนักเรียนทาํ ได ดงั นี้
1. ประเมนิ ความรูเ ดิมจากการอภิปรายในชน้ั เรียน
2. ประเมนิ การเรียนรูจากคาํ ตอบของนักเรยี นระหวางการจัดการเรยี นรแู ละจากแบบบนั ทึกกจิ กรรม
3. ประเมินทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรและทักษะแหง ศตวรรษท่ี 21 จากการทาํ กจิ กรรมของนักเรียน

การประเมนิ จากการทาํ กจิ กรรมที่ 1.2 ดวงจนั ทรมกี ารขน้ึ และตกหรอื ไม อยางไร

ระดบั คะแนน 2 คะแนน หมายถงึ พอใช 1 คะแนน หมายถงึ ควรปรับปรงุ
3 คะแนน หมายถึง ดี

รหสั สิ่งทีป่ ระเมนิ คะแนน
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร
S1 การสังเกต
S7 การพยากรณ
S14 การสรางแบบจําลอง
ทักษะแหงศตวรรษที่ 21
C2 การคดิ อยางมีวิจารณญาณ
C4 การสื่อสาร
C5 ความรว มมอื

รวมคะแนน

สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

245 คมู ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ

ตาราง แสดงการวเิ คราะหท ักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรต ามระดับความสามารถของนกั เรยี น

โดยอาจใชเ กณฑการประเมิน ดังน้ี

ทกั ษะกระบวนการ รายการประเมิน ดี (3) ระดบั ความสามารถ ควรปรบั ปรงุ (1)
ทางวิทยาศาสตร พอใช (2)

S1 การสังเกต การบรรยาย สามารถใชประสาท สามารถใชประสาท ไมส ามารถใชป ระสาทสมั ผสั เกบ็

รายละเอียดเกี่ยวกบั สัมผสั เก็บรายละเอียด สมั ผสั เกบ็ รายละเอียด รายละเอียดของขอมลู เกีย่ วกับ

การเปล่ยี นแปลง ของขอ มูลเกยี่ วกบั การ ของขอมูลเกีย่ วกบั การ การเปลยี่ นแปลงรูปรางของดวง

รปู รา งของดวงจนั ทร เปลย่ี นแปลงรปู รา ง เปลยี่ นแปลงรปู รา งของ จันทรบนทองฟาได

บนทองฟา ของดวงจนั ทรบน ดวงจนั ทรบนทองฟา ได แมวา จะไดร ับคาํ ชี้แนะจากครู

ทอ งฟา ไดดวยตนเอง จากการชแ้ี นะของครู หรอื ผูอืน่

โดยไมเพ่ิมเตมิ ความ หรือผูอืน่ หรือมีการ

คดิ เหน็ เพิ่มเติมความคิดเห็น

S7 การพยากรณ พยากรณไดวา ใน พยากรณส ิง่ ท่จี ะ พยากรณส ง่ิ ทจ่ี ะ ไมสามารถพยากรณสง่ิ ทจี่ ะ

วันถดั ๆ ไป ดวง เกดิ ขน้ึ ไดอ ยา งมี เกิดขึ้นไดอยางมีเหตผุ ล เกดิ ขึ้นไดอยา งมีเหตผุ ลโดย
จนั ทรจ ะมีการ เหตผุ ลโดยอาศัยขอมูล โดยอาศัยขอมลู ที่ได อาศัยขอ มลู ท่ไี ดจากการ
เปลีย่ นแปลง
รูปรา งอยา งไร โดย ทไ่ี ดจากการสังเกตและ จากการสังเกตและ สงั เกต และขอมลู หรือความรู
อาศยั ขอมูลหรือ อาศัยขอมูลหรือความรู อาศยั ขอ มูลหรือความรู ทมี่ ีอยู แมว า จะไดร ับคําช้แี นะ

ความรูทีม่ ีอยู ท่ีมอี ยู ไดดว ยตัวเอง ท่มี อี ยู โดยตองอาศัย จากครหู รอื ผูอ่ืน
จากการชีแ้ นะของครู

หรอื ผอู ่ืน

S13 การสราง อธิบาย สามารถอธิบาย สามารถอธบิ าย ไมส ามารถอธบิ าย
แบบจําลอง ปรากฏการณการ ปรากฏการณการ ปรากฏการณการ ปรากฏการณการ
เปลย่ี นแปลง เปลย่ี นแปลงรปู รา ง เปลี่ยนแปลงรปู รา ง เปลี่ยนแปลงรปู รางของดวง
รปู รางของดวง ของดวงจนั ทรโดยใช ของดวงจนั ทร โดยใช จนั ทรโ ดยใชแ บบจาํ ลองที่
จันทร โดยใช แบบจําลองทีส่ ราง แบบจําลองทส่ี รา งข้นึ สรา งข้ึน แมว า จะไดรับการ
แบบจาํ ลองท่สี รา ง ขึน้ ไดด วยตนเอง ไดจ ากการชแ้ี นะจาก ชีแ้ นะจากครหู รือผอู ื่น
ขนึ้ ครูหรือผูอื่น

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูม ือครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 246

ตาราง แสดงการวเิ คราะหทักษะแหง ศตวรรษท่ี 21 ตามระดับความสามารถของนักเรียน
โดยอาจใชเ กณฑก ารประเมนิ ดังนี้

ทักษะแหง รายการประเมิน ระดบั ความสามารถ

ศตวรรษท่ี 21 ดี (3) พอใช (2) ควรปรับปรุง (1)

C2 การคดิ อยาง วิเคราะหข อมูลที่ไดจากการ สามารถวิเคราะหขอมูล สามารถวเิ คราะหขอมูล ไมสามารถวิเคราะหขอมลู

มวี จิ ารณญาณ สงั เกตและอภปิ ราย แลว ลงความเห็นเพ่ือ แลว ลงความเห็นเพื่อ แลวลงความเหน็ เพ่ือ

เปรยี บเทียบรูปรางดวงจันทร พยากรณแ บบรปู การ พยากรณแ บบรปู การ พยากรณแบบรปู การ

จากแบบจําลองท่นี ักเรยี นสรา ง เปลีย่ นแปลงรูปรา งปรากฏ เปลีย่ นแปลงรปู รา งปรากฏ เปล่ยี นแปลงรปู รา งปรากฏ

ข้นึ กบั รปู รางดวงจนั ทรในวดี ิ ของดวงจนั ทรไดอยา งสม ของดวงจนั ทรไดอยา งสม ของดวงจนั ทรไดอยางสม

ทัศน เพอ่ื ลงความเห็นและ เหตผุ ลดวยตนเอง เหตุผล โดยตองอาศัยการ เหตผุ ล

พยากรณแบบรูปการ ช้แี นะของครูหรือผอู ่ืน

เปลยี่ นแปลงรูปรางปรากฏของ

ดวงจนั ทรไดอยา งสมเหตุผล

ดว ยตนเอง

C4 การส่อื สาร นําเสนอขอมูลจากการ สามารถนําเสนอขอมูล สามารถนําเสนอขอมลู จาก ไมส ามารถนาํ เสนอขอมูลจาก

ออกแบบและสราง จากการออกแบบและ การออกแบบและสรา ง การออกแบบและสราง

แบบจาํ ลอง เพื่ออธิบาย สรา งแบบจาํ ลอง เพ่ือ แบบจาํ ลอง เพ่ืออธิบาย แบบจําลอง เพื่ออธบิ ายและ

และพยากรณแบบรูปการ อธบิ ายและพยากรณแบบ และพยากรณแบบรปู การ พยากรณแบบรปู การ

เปลีย่ นแปลงรปู รา งของดวง รปู การเปล่ียนแปลงรปู รา ง เปลย่ี นแปลงรูปรา งของ เปลี่ยนแปลงรปู รางของดวง

จนั ทรท มี่ องเห็นเพื่อใหผ ูอ่ืน ของดวงจันทรที่มองเหน็ ดวงจันทรท่ีมองเห็นเพ่ือให จนั ทรท่ีมองเห็น เพื่อใหผูอ ่ืน

เขาใจ เพอื่ ใหผอู น่ื เขา ใจไดดวย ผูอ่ืนเขา ใจได โดยอาศยั เขาใจได แมวา จะไดร บั คํา

ตนเอง การชีแ้ นะจากครหู รอื ผูอื่น ชีแ้ นะจากครูหรือผูอ่ืน

C5 ความ ทํางานรว มกบั ผูอื่นในการ สามารถทํางานรวมกับผูอื่นใน สามารถทํางานรวมกับผูอ่ืนใน ไมส ามารถทํางานรว มกับ

รว มมอื อภิปรายและสราง การอภิ ปรายและสร าง การอภิ ปรายและสร าง ผูอืน่ ไดต ลอดเวลาทท่ี าํ

แบบจําลอง เพ่ืออธบิ าย แบบจําลอง เพ่ืออธิบายและ แบบจําลอง เพื่ออธิบายและ กิจกรรม

และพยากรณแบบรูปการ พ ย า ก ร ณ แ บ บ รู ป ก า ร พ ย า ก ร ณ แ บ บ รู ป ก า ร

เปลี่ยนแปลงรูปรา งของดวง เปลี่ยนแปลงรูปรางของดวง เปล่ียนแปลงรูปรางของดวง

จันทรท ม่ี องเหน็ รวมท้งั จันทรท่ีมองเหน็ รวมท้ังยอมรับ จนั ทรทีม่ องเหน็ รวมทั้งยอมรับ

ยอมรับความคิดเหน็ ของ ความคิดเห็นของผูอ่ืนรวมทั้ง ความคิดเห็นของผูอื่น รวมทั้ง

ผอู ื่น ยอมรับความคิดเห็นของผูอ่ืน ยอมรับความคิดเห็นของผูอ่ืน

ตง้ั แตเ รม่ิ ตน จนสาํ เร็จ บางชว งเวลาท่ที ํากิจกรรม

สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

247 คมู ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ

กิจกรรมทา ยบทท่ี 1 ดวงจันทรข องเรา (1 ช่ัวโมง)

1. ครูใหนักเรยี นวาดรูปหรือเขียนสรุปสิ่งท่ีไดเรียนรูจากบทนี้ ในแบบบันทึก
กิจกรรม หนา 86

2. นักเรียนตรวจสอบการสรุปสิ่งท่ีไดเรียนรูของตนเองโดยเปรียบเทียบกับ
ผงั มโนทัศนในหวั ขอ รูอะไรในบทน้ี ในหนังสือเรียน หนา 86

3. นักเรียนกลับไปตรวจสอบคําตอบของตนเองในสํารวจความรูกอนเรียน
ในแบบบันทกึ กจิ กรรม หนา 76 อีกคร้ัง ถาคําตอบของนักเรียนไมถูกตอง
ใหข ดี เสนทับขอความเหลา นน้ั แลวแกไขใหถูกตอง หรืออาจแกไขคําตอบ
ดว ยปากกาทม่ี สี ตี างจากเดมิ นอกจากนี้ครูอาจนําคําถาม ในหนังสือเรียน
หนา 74 มารว มกนั อภปิ รายคําตอบกับนักเรียนอีกคร้ัง ดังนี้ “ดวงจันทรมี
ปรากฏการณการขึ้นและตกและรูปรางเปนอยางไรในขณะที่โคจรรอบโลก”
ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายแนวทางการตอบคําถาม โดยนักเรียนควร
ตอบคําถามตามความเขาใจ ดวยคําพูดของตนเอง เชน เมื่อสังเกตดวงจันทร
จากบนโลก จะเห็นปรากฏการณการขึ้นและตกของดวงจันทรและ
ปรากฏการณการเปลี่ยนแปลงรูปรางของดวงจันทรเปนแบบรูป โดยดวง
จันทรจะปรากฎขึ้นท่ีขอบฟาดานตะวันออกแลวเคลื่อนท่ีไปบนทองฟา จน
ลับขอบฟา ทางดานตะวันตก นอกจากนี้ดวงจันทรบนทองฟาจะเปลี่ยนแปลง
รปู รา งไปในแตล ะวนั

4. นักเรียนทํา แบบฝกหัดทายบทท่ี 1 ดวงจันทรของเรา จากนั้นนักเรียน
นําเสนอคําตอบหนาช้ันเรียน หากคําตอบยังไมถูกตอง ครูนําอภิปราย
หรือใหสถานการณเพ่มิ เตมิ เพือ่ แกไขแนวคดิ คลาดเคล่อื นใหถกู ตอง

5. นักเรยี นรวมกนั ทาํ กิจกรรม รวมคิดรวมทํา โดยสืบคนโปรแกรมประยุกต
ทีช่ ว ยอธิบายปรากฏการณการข้ึนและตกของดวงจนั ทรแ ละปรากฏการณ
การเปลี่ยนแปลงรปู รา งของดวงจนั ทร เชน Lumos, The moon

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ 248

แนวคาํ ตอบในสรปุ ผลการเรียนรูของตนเอง

ในวันถัดไป ดวงจนั ทรจะปรากฏบนทองฟาดานเดิม เนอ่ื งจากปรากฏการณ
การขน้ึ และตกของดวงจันทรเ ปน แบบรปู โดยดวงจันทรจะปรากฏขน้ึ ท่ี
ขอบฟา ดา นตะวนั ออกและเคลอ่ื นทไี่ ปบนทองฟา และลับขอบฟาทาง
ดา นตะวนั ตกเสมอ

2  1 6  3  8  7 4

สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

249 คูม อื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ

นักเรียนตอบไดตามความคดิ ของตนเอง แตควรมเี หตุผลประกอบคาํ อธบิ าย โดย
แนวคําตอบที่ถูกตอ ง คอื คนบนโลกจะยังคงเหน็ ปรากฏการข ึ้นและตกของ
ดวงอาทิตยและดวงจนั ทร แตถา ทศิ ทางการหมุนเปลยี่ นไปในทิศทางตรงกนั ขาม
คนบนโลกก็จะเห็นดวงอาทติ ยแ ละดวงจนั ทรข ้นึ และตกในดา นตรงกันขามเชน กนั

 สถาบนั สงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 250

บทที่ 2 ระบบสรุ ิยะของเรา

จุดประสงคก ารเรยี นรูประจําบท บทนีม้ ีอะไร ระบบสุรยิ ะ
ระบบสุริยะ (solar system) ดาวเคราะห
เมอ่ื เรยี นจบบทนี้ นักเรยี นสามารถ เรอ่ื งที่ 1 (planet)
คาํ สําคญั
1. สรางแบบจําลองท่ีแสดงองคประกอบของระบบ ระบบสุริยะมีลกั ษณะอยางไร
สุรยิ ะ กจิ กรรมที่ 1

2. อธิบายเปรียบเทียบคาบการโคจรของดาวเคราะห
แตละดวง

แนวคิดสําคัญ

ระบบสรุ ิยะของเราเปนระบบท่ีมีดวงอาทติ ยเ ปน
ศูนยก ลาง โดยมีดาวเคราะห บริวารของดาวเคราะห ดาว
เคราะหแ คระ ดาวเคราะหนอย ดาวหาง และวัตถุขนาดเล็ก
อื่นโคจรรอบดวงอาทติ ย โดยดาวเคราะหและวตั ถุตาง ๆ มี
ขนาด ตําแหนง และคาบการโคจรรอบดวงอาทติ ยแตกตา ง
กัน

ส่อื การเรียนรูและแหลงเรียนรู

1. หนงั สือเรยี น ป. 4 เลม 2 หนา 91-106

2. แบบบันทกึ กิจกรรม ป. 4 เลม 2 หนา 90-100

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

251 คูม อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ

ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรและทกั ษะแหงศตวรรษท่ี 21

รหสั ทักษะ กจิ กรรมท่ี
1

ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร

S1 การสงั เกต

S2 การวัด

S3 การใชจํานวน 

S4 การจาํ แนกประเภท

S5 การหาความสัมพันธระหวาง

 สเปซกบั สเปซ

 สเปซกับเวลา 

S6 การจัดกระทาํ และสอ่ื ความหมายขอมูล

S7 การพยากรณ

S8 การลงความเหน็ จากขอมลู

S9 การตัง้ สมมติฐาน

S10 การกําหนดนยิ ามเชงิ ปฏิบัติการ

S11 การกําหนดและควบคุมตวั แปร

S12 การทดลอง

S13 การตคี วามหมายขอมลู และลงขอ สรุป 

S14 การสรางแบบจาํ ลอง 

ทักษะแหงศตวรรษท่ี 21

C1 การสรางสรรค 

C2 การคดิ อยางมวี จิ ารณญาณ 

C3 การแกป ญหา

C4 การสอ่ื สาร 

C5 ความรวมมือ 

C6 การใชเ ทคโนโลยีสารสนเทศและการ 
สื่อสาร

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยที่ 5 โลกและอวกาศ 252

แนวคิดคลาดเคลื่อน

ครบู นั ทกึ แนวคิดท่ีไดจ ากการฟงการสนทนาและการอภปิ ราย เพอ่ื นาํ ไปใชในการจดั การเรียนรูใหสามารถแกไขแนวคิด
คลาดเคลอ่ื นและตอยอดแนวคิดที่ถูกตอง

แนวคดิ คลาดเคล่อื น แนวคิดที่ถูกตอ ง

• โลกเปน ศนู ยกลางของระบบสุรยิ ะ มดี วงอาทติ ยแ ละ • ดวงอาทิตยเปนศูนยกลางของระบบสรุ ิยะ มโี ลกและดาว
ดาวเคราะหอ่นื ๆ โคจรอยโู ดยรอบ เคราะหอ่นื ๆ โคจรอยโู ดยรอบ

• โลก ดวงอาทิตย และดวงจนั ทรม ีขนาดเทากนั • ดวงอาทิตยมีขนาดใหญก วาโลก และโลกมีขนาดใหญ
กวา ดวงจนั ทร

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

253 คมู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ

บทนีเ้ รมิ่ ตนอยางไร (1 ช่ัวโมง)

1. ครทู บทวนความรูพน้ื ฐานเกีย่ วกับโลก และอวกาศ โดยอาจใชคําถามดังนี้ ค รู รั บ ฟ ง เ ห ตุ ผ ล ข อ ง
1.1 โลก ดวงอาทติ ย และดวงจันทรม กี ารเคลอื่ นทีส่ ัมพนั ธก ันอยา งไร (โลก นักเรียนเปนสําคัญ ครูยังไม
โคจรรอบดวงอาทติ ย และดวงจันทรโ คจรรอบโลก) เฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวนให
1.2 ถานกั เรียนนง่ั ยานอวกาศออกไปในอวกาศ นักเรียนคิดวา นักเรียนจะพบ หาคําตอบที่ถูกตองจากกิจกรรม
อะไรบาง (นักเรียนตอบไดต ามความคิดของตนเอง โดยนักเรียนอาจตอบ ตา ง ๆ ในบทเรยี น้ี
วา ดาวพุธ ดาวศุกร ดาวเคราะหนอ ย ดาวหาง)

2. ครชู กั ชวนนักเรียนหาคาํ ตอบจากคําถามขอ 1.2 โดยการศกึ ษาเร่ือง ระบบ
สรุ ิยะของเรา นักเรียนอา นหนงั สือเรยี นบทท่ี 2 ของหนวยที่ 5 โดยเริม่ จาก
การอา นชอื่ บทและจุดประสงคการเรยี นรปู ระจําบท จากนั้นครใู ชค ําถามดงั น้ี
2.1 เมื่อจบบทเรียนนักเรียนจะสามารถทําอะไรไดบาง (สรางแบบจําลองท่ี
แสดงองคป ระกอบของระบบสรุ ยิ ะอธบิ ายเปรยี บเทียบคาบการโคจรของ
ดาวเคราะหแ ตละดวง)

3. นักเรียนเปดหนังสือเรียนหนา 92 อานช่ือบท อานแนวคิดสําคัญ โดยครู
อาจใชค ําถาม ดงั น้ี
3.1 ในบทน้ีจะเรียนเร่ืองอะไรบาง (ในบทนี้จะไดเรียนเร่ืององคประกอบ
ของระบบสุรยิ ะและคาบการโคจรของดาวเคราะหแตละดวง)
3.2 ระบบสุริยะของเรามีลักษณะเปนอยางไร (ระบบสุริยะของเราเปน
ระบบท่ีมีดวงอาทิตยเปนศูนยกลาง โดยมีดาวเคราะหบริวารของดาว
เคราะห ดาวเคราะหแคระ ดาวเคราะหนอย ดาวหาง และวัตถุขนาด
เลก็ อ่ืน โคจรโดยรอบ)

4. ครูใหนักเรียนอานเนื้อเรื่องในหนังสือเรียน หนา 92 โดยครูกําหนดวิธีอาน
ตามความสามารถของนักเรียน เมื่ออานจบครูประเมินความเขาใจจากการ
อานทีละยอ หนาตามแนวคําถามดงั ตอไปนี้
4.1 เนื้อเร่ืองท่ีอานกลาวถึงสถานท่ีใด และมีลักษณะอยางไร (อวกาศ ซ่ึง
เปนสถานที่ท่ีกวางใหญไพศาล ประกอบดวยกาแล็กซีตาง ๆ นับลาน
กาแลก็ ซ)ี

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 254

4.2 จากรูป สวนใดเรียกวา กาแล็กซี และกาแล็กซีมีรูปรางอยางไร
(นักเรียนระบุตําแหนงท่ีเปนกาแล็กซีได ดังรูป โดยกาแล็กซีมีรูปราง
กลม รี และไรร ูปรา ง)

กาแลก็ ซี

4.3 นักเรียนเรียงลําดับขนาดของ โลก กาแล็กซี และ ระบบสุริยะจากเล็ก
ไปหาใหญไ ดอยา งไร (โลก ระบบสุริยะ และกาแล็กซี)

4.4 โลก กาแล็กซี ระบบสรุ ิยะและอวกาศสมั พันธกันอยางไร (โลกเปนสวน
หนงึ่ ของระบบสุริยะ ระบบสุริยะก็อยูในกาแล็กซีทางชางเผือก ซ่ึงเปน
เพยี งกาแล็กซหี นง่ึ ในอวกาศ)

4.5 ในระบบสุริยะมีองคประกอบ และลักษณะอยางไร (นักเรียนตอบได
ตามความเขาใจของตนเอง) จากนั้น ครูชักชวนนักเรียนไปหาคําตอบ
รวมกนั จากการทาํ กิจกรรม

5. ครูชักชวนนักเรียนทําสํารวจความรูกอนเรียน ต้ังคําถามวานักเรียนรูอะไร
แลว บางเกี่ยวกบั ระบบสุริยะของเรา

6. ครูใหนักเรียนทําสํารวจความรูกอนเรียน ในแบบบันทึกกิจกรรม หนา 90
โดยอาน ช่อื หนวย ชื่อบท

7. ครใู หน กั เรยี นอานคาํ ถามและตรวจสอบความเขาใจวธิ กี ารตอบคําถามแตละ
ขอ โดยใชคําถามดงั น้ี
7.1 กิจกรรมนนี้ ักเรยี นตอ งทาํ อะไร (วาดภาพระบบสุริยะตามความคิดของ
ตนเอง และตอบคาํ ถามเก่ยี วกบั องคป ระกอบของระบบสุรยิ ะ)
7.2 ภาพท่ีนักเรียนวาดตองเขียนช่ือดาวตาง ๆ ดวยหรือไม เพราะเหตุใด
(ตองเขียนชือ่ ดาว เพราะจะไดท ราบวาดาวแตละดวงชอ่ื อะไร)

สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

255 คมู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยที่ 5 โลกและอวกาศ

เม่ือครูแนใจวานักเรียนเขาใจคําถามแลว จึงใหนักเรียนตอบคําถามตาม ค รู รั บ ฟ ง เ ห ตุ ผ ล ข อ ง
ความเขาใจของตนเอง โดยคาํ ตอบของแตละคนอาจแตกตางกันได และอาจ นักเรียนเปนสําคัญ ครูยังไม
ตอบถกู หรือผิดก็ได เฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวนให
8. ครูสังเกตการตอบคําถามของนักเรียนเพื่อตรวจสอบวานักเรียนมีแนวคิด หาคําตอบที่ถูกตองจากกิจกรรม
เกี่ยวกับลักษณะและองคประกอบของระบบสุริยะของเราอยางไรบาง หรือ ตา ง ๆ ในบทเรียน้ี
อาจสุม ใหน ักเรยี น 2-3 คน นาํ เสนอคาํ ตอบของตนเองในแตละขอ โดยยังไม
ตองเฉลยคําตอบใหนักเรียน แตจะใหนักเรียนยอนกลับมาตรวจสอบอีกคร้ัง
หลงั เรยี นจบบทน้ีแลว ท้ังน้ีครูอาจบันทึกแนวคิดคลาดเคลื่อนหรือแนวคิดท่ี
นาสนใจของนักเรียน แลว นํามาออกแบบการจัดการเรียนการสอนเพ่ือแกไข
แนวคิดใหถูกตอ งตอ ไป

 สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ 256

แนวคาํ ตอบในแบบบนั ทกึ กจิ กรรม

การสํารวจความรูกอนเรียน นกั เรยี นอาจตอบคําถามถกู หรือผิดก็ไดข้ึนอยูกบั ความรเู ดมิ ของนักเรียน
แตเ มอื่ เรยี นจบบทเรยี นแลว ใหน กั เรียนกลับมาตรวจสอบคําตอบอกี คร้ังและแกไขใหถูกตอง ดังตัวอยา ง

นักเรียนวาดรปู ไดตามความคดิ ของตนเอง
แตเ มือ่ จบบทเรียนนักเรยี นควรกลับมาพิจารณารปู ที่วาดวา
องคป ระกอบ และตําแหนงของดาวและวตั ถุทองฟา ถกู ตองหรือไม
ระบบสรุ ิยะประกอบดวยดวงอาทิตยเ ปนศูนยกลาง มีบรวิ าร คือ ดาวเคราะห 8
ดวง ซึ่งโคจรรอบดวงอาทิตยโ ดยดาวเคราะหท ั้ง 8 ดวงมวี งโคจรของตนเอง
นอกจากนยี้ ังมอี งคประกอบอน่ื ๆ ไดแก ดวงจนั ทรบรวิ ารของดาวเคราะห
ดาวเคราะหแคระ ดาวเคราะหน อย และดาวหาง

สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

257 คูม อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ

เรื่องที่ 1 ระบบสุริยะ

ในเรื่องนี้นักเรียนจะไดเรียนรูเก่ียวกับลักษณะและ
องคประกอบของระบบสุริยะ และเปรียบเทียบเวลาท่ีดาว
เคราะหใชในการโคจรรอบดวงอาทิตยครบ 1 รอบหรือ
เปรยี บเทียบคาบการโคจรของดาวเคราะหแตละดวง

จดุ ประสงคก ารเรยี นรู ส่ือการเรียนรแู ละแหลงเรียนรู

1. สรา งแบบจําลองและอธิบายลักษณะและ 1. หนังสือเรียน ป. 4 เลม 2 หนา 94-103
องคประกอบของระบบสรุ ยิ ะ 2. แบบบันทกึ กจิ กรรม ป. 4 เลม 2 หนา 91-98

2. เปรียบเทียบคาบการโคจรของดาวเคราะหแ ตล ะ
ดวง

เวลา 4 ชั่วโมง

วสั ดุ อุปกรณส ําหรับทํากจิ กรรม

ดนิ น้ํามนั กรรไกร สีเมจิก กระดาษสี ไมบรรทัดหรือ
ตลบั เมตร กระดาษแขง็ หรอื กระดาษลูกฟูก

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนวยท่ี 5 โลกและอวกาศ 258

แนวการจดั การเรยี นรู (60 นาที) ขอ เสนอแนะเพ่มิ เติม

ข้ันตรวจสอบความรู (10 นาท)ี ครูอาจนําขอมูลเกี่ยวกับระบบสุริยะท่ี

1. ครูนําเขาสบู ทเรยี น โดยใหนกั เรียนดูรูปปริศนาซ่ึงเปนรูปดาวฤกษ ดาว นาํ เสนอในสื่ออื่น ๆ เชน โปรแกรม stellarium
เคราะห หรือองคประกอบตาง ๆ ในระบบสุริยะ เชน ดาวหาง ดาว
เคราะหนอย โดยใชกระดาษหรือโปรแกรมนําเสนออ่ืน ๆ ทําเปนจ๊ิก และ Celestia โ ป ร แ ก ร ม ป ร ะ ยุ ก ต
ซอวปดภาพไว แลวคอย ๆ เปดภาพทีละสวน เพื่อใหนักเรียนสังเกต
ภาพหรือเลนเกมทายช่ือดาว พรอมบอกเหตุผลประกอบ วาเหตุใดจึง (Application) บนโทรศัพทเคลื่อนที่ เชน
คิดวาเปนส่ิงน้ัน ครูเชื่อมโยงประสบการณเดิมของนักเรียนสูการเรียน
เรอ่ื งระบบสุริยะและชกั ชวนนกั เรยี นอา นเรอ่ื งระบบสุริยะ Skyview Free, Star Chart, Solar Walk และ

Space Journey มากระตุนความสนใจของ

นักเรียนในการนําเขาสูบทเรียนหรือใชเปน

ตวั อยา งแบบจาํ ลองในการสรุปบทเรียน

ข้นั ฝก ทกั ษะจากการอา น (40 นาท)ี ในการตรวจสอบความรู ครู
เพียงรับฟงเหตุผลของนักเรียนและ
2. ครูใหนักเรียนอานชื่อเร่ือง และคําถามในคิดกอนอาน ในหนังสือเรียน ยังไมเฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวน
หนา 94 แลวรวมกันอภิปรายในกลุมเพ่ือหาแนวคําตอบ ครูบันทึก ใหนักเรียนไปหาคําตอบดวยตนเอง
คําตอบของนักเรียนบนกระดานเพื่อใชเปรียบเทียบกับคําตอบหลังการ จากการอานเนื้อเร่อื ง
อา นเร่ือง
นักเรียนอาจไมสามารถตอบ
3. นักเรียนอา นคําในคําสําคัญ ท้ังภาษาไทยและภาษาอังกฤษ และอาจให คําถามหรืออภิปรายไดตามแนว
นักเรียนอธิบายความหมายของคําตามความเขาใจ และชักชวนไปหา คําตอบ ครูควรใหเวลานักเรียนคิด
ความหมายหลงั จากการอานเน้ือเรื่อง อยางเหมาะสม รอคอยอยางอดทน
แ ล ะ รั บ ฟ ง แ น ว ค ว า ม คิ ด ข อ ง
4. ครูชวนนักเรียนอานเนื้อเร่ือง โดยฝกการอานดวยวิธีที่เหมาะสมกับ นักเรียน
ความสามารถของนักเรียน แลวรวมกันอภิปรายใจความสําคัญตามแนว
คําถามดังนี้
ยอหนาท่ี 1
4.1 โลกโคจรรอบดวงอาทิตยดวยความเร็วเทาใด (ประมาณ 30
กโิ ลเมตรตอ วินาที ซง่ึ เร็วกวา เคร่อื งบนิ ความเร็วสูงถงึ 100 เทา)
4.2 เหตุใดคนบนโลกจึงไมรูสึกวาตนเองกําลังเคลื่อนที่อยู (นักเรียน
ตอบไดตามความเขาใจของตนเอง โดยครูอาจเฉลยคําตอบและ
ยกตัวอยางประกอบวา เพราะ เราอยูบนโลก จึงเคลื่อนท่ีไปพรอม
กับโลก คลา ยกบั การนัง่ รถท่ีกําลังแลน )

สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

259 คมู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ป.4 เลม 2 | หนว ยท่ี 5 โลกและอวกาศ

ยอ หนา ที่ 2

4.3 ระบบสุริยะมีลักษณะอยางไร (ระบบสุริยะเปนระบบที่มีดวง
อาทติ ยเปน ศนู ยก ลาง มดี าวเคราะหโคจรอยูโ ดยรอบ)

4.4 เสนสมมติที่แทนเสนทางที่ดาวเคราะหโคจรรอบดวงอาทิตยมีชื่อ
เรียกวาอะไร และมีลักษณะอยางไร (วงโคจรของดาวเคราะห มี
ลักษณะเปนวงรที ี่เกอื บกลม)

4.5 ดาวเคราะห คืออะไร และแตกตางจากดวงอาทิตยอยางไร (ดาว
เคราะหเปนดาวท่ีไมมีแสงในตัวเอง และโคจรรอบดวงอาทิตย ซ่ึง
เปนศูนยกลางของระบบสุริยะ สวนดวงอาทิตยเปนดาวฤกษดวง
เดยี วในระบบและมีแสงในตัวเอง)

ยอหนาที่ 3
4.6 ดาวเคราะหในระบบสุริยะมีกี่ดวง อะไรบาง (8 ดวง ดาวพุธ ดาว

ศุกร โลก ดาวอังคาร ดาวพฤหัส ดาวเสาร ดาวยูเรนัสและดาว
เนปจูน)
4.7 การมองเห็นดาวเคราะหขึ้นอยูกับอะไรบาง (ขนาดของดาว
เคราะหแ ละระยะทางที่หางจากโลก)
ยอ หนาท่ี 4
4.8 คาบการโคจรของดาวเคราะหค ืออะไร (ระยะเวลาท่ีดาวเคราะหใช
ในการโคจรรอบดวงอาทติ ยครบ 1 รอบ)
ข้นั สรปุ จากการอา น (10 นาที)

5. ครูชักชวนนักเรียนชวยกันสรุปเรื่องท่ีอานซึ่งควรสรุปไดวา ระบบสุริยะ
เปนระบบท่ีมีดวงอาทิตยเปนศูนยกลาง โดยมวลสวนใหญของระบบ
สุริยะเปนมวลของดวงอาทิตยเกือบท้ังหมด นอกจากนี้ ระบบสุริยะยังมี
ดาวเคราะห 8 ดวง โคจรโดยรอบ ซ่ึงคนบนโลกสามารถเห็นดาวเคราะห
บางดวงไดดว ยตาเปลา

6. นกั เรียนตอบคําถามใน รูห รอื ยัง ในแบบบนั ทกึ กิจกรรม หนา 91
7. ครแู ละนักเรยี นรว มกนั อภิปรายเพ่ือเปรียบเทียบคําตอบของนักเรียนในรู

หรือยังกับคําตอบทีเ่ คยตอบและบันทึกไวใ นคิดกอนอา น
8. ครูชักชวนนักเรียนลองตอบคําถามทายเร่ืองที่อาน โดยกระตุนให

นักเรียนสงสัยและตอบคําถามตามความเขาใจของตนเอง วา นอกจาก
ดวงอาทิตย ดวงจันทร และดาวเคราะหแลว ระบบสุริยะยังประกอบไป

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี