รายงานสรุปผล 22 ปี ศาลปกครอง

77 และค฾นหาสาเหตุของปัญหาอย฽างแท฾จริงได฾ สื่อสารแสวงหาวิธีได฾อย฽างรอบด฾าน 6. คําพิพากษาของศาลมีความศักดิ์สิทธิ์ ในคําบังคับ ทําให฾เกิดการเปลี่ยนแปลงทั้งในฝุายนิติบัญญัติและฝุายบริหาร รวมทั้งมีการให฾เหตุผลทางกฎหมาย ในคําพิพากษา เช฽น ละเลยไม฽ออกกฎในการที่จะไปดูแลเรื่อง Climate Change ถ฾าศาลออกคําพิพากษาแล฾วให฾ ดําเนินการก็ทําให฾เกิดการเปลี่ยนแปลงทั้งฝุายนิติบัญญัติในการออกกฎหมาย และฝุายปกครองเอง ก็สามารถนําไปดําเนินการทางปกครองได฾ รวมถึงบางอย฽างอาจตีความได฾ยาก เราก็สามารถให฾ศาลให฾เหตุผล ทางกฎหมายก็จะก฽อคุณูปการในเรื่องสิ่งแวดล฾อมต฽อไปในอนาคตได฾ 7. ภาคสังคมมีความเชื่อมั่นและศรัทธาใน การทํางานของศาล เมื่อเกิดข฾อพิพาทขึ้นทําให฾เกิดการตื่นตัวในเรื่องนี้ สร฾างคุณค฽าทางกฎหมายสิ่งแวดล฾อม และ ทําให฾ประชาชนหันมาให฾ความสําคัญมากขึ้น ศาลเป็นองค์กรหนึ่งในสามอํานาจหลักของประเทศของหลาย ๆ รัฐ ดังนั้น สังคมจึงมีความเชื่อมั่นถ฾าศาลมาทําเรื่องนี้ เพราะศาลมีคําว฽า Public Trust ความเชื่อมั่นต฽อสาธารณะ รวมถึง Confidenceในการทํางานของศาล เพราะว฽าศาลรวบรวมข฾อเท็จจริงอย฽างเต็มที่ เมื่อมีคําพิพากษาออกมาก็ ทําให฾เกิดการตื่นตัวทางสังคม ส฽งเสริมคุณค฽าทางกฎหมายสิ่งแวดล฾อมและให฾ประชาชนเห็นความสําคัญ ในเรื่องนี้มากขึ้น บทบาทของศาลที่สามารถทําให฾เรื่อง Climate Change เป็นวาระที่ทุกคนให฾ความสําคัญได฾ อีกเรื่องหนึ่ง คือ Climate Changeไม฽ได฾มาถึงประเทศไทยได฾เต็มที่นัก เพราะว฽าประเทศไทยเป็นประเทศ Annex ๒ คือ ประเทศที่ไม฽ได฾เป็นผู฾ที่ทําให฾เกิด Climate Change ใหญ฽ๆ ดังนั้น ในยุโรปหรือสหรัฐอเมริกาเองเป็นประเทศ ที่มีการปล฽อยคาร์บอนเยอะจึงมีการฟูองคดีเกี่ยวกับ Climate Change เยอะกว฽าประเทศในภูมิภาคของเรา ช฽วงหนึ่งในหนังสือวารสารวิชาการทางกฎหมายสิ่งแวดล฾อมเองก็มีการเขียนบทความเรื่องนี้ในฐานะคดี ในอเมริกาชื่อภาษาอังกฤษก็คือว฽า Climate Change Litigation and the National Environmental Policy Act เขียนโดยอาจารย์ Denise M. Keele, Associate Professor ซึ่งท฽านเป็นผู฾ช฽วยศาสตราจารย์ ที่ Western Michigan University ที่ประเทศสหรัฐอเมริกา หากแปลเป็นภาษาไทย ก็คือ เรื่องของการฟูองคดี การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและกฎหมายนโยบายสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติของสหรัฐอเมริกา ประเทศสหรัฐอเมริกา ก็เป็นประเทศหนึ่งที่ก฾าวหน฾าเรื่องกฎหมายสิ่งแวดล฾อมมาก มีประวัติเรื่องการพัฒนาเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม แล฾วส฽งผลกระทบ จนกระทั่งเรื่อง Climate Change เองก็มีผลกระทบต฽อนโยบาย มีผลต฽อกฎหมายอันหนึ่ง คือ กฎหมายนโยบายสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติ ถ฾าเทียบกับกฎหมายไทย คือ พระราชบัญญัติส฽งเสริมและรักษาคุณภาพ สิ่งแวดล฾อม พ.ศ. 2535 ประเทศสหรัฐอเมริกาก็มีเช฽นกันเป็นการวางแผนนโยบายเรื่องสิ่งแวดล฾อม แล฾วพอศึกษา ในเรื่องนี้จริง ๆ พบว฽า US Climate Change Litigation การฟูองร฾องเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ในอเมริกา ซึ่งมีลักษณะสําคัญ ๓ ประการ ที่อาจารย์ Denise M. Keele ได฾เขียนบทความเรื่องนี้ประการแรก การฟูองเพื่อต฾องการตอบสนองต฽อความล฾มเหลวของสถาบัน (as a response to institutional failure) อาจเป็นเรื่องฝุายปกครองหรือเป็นองค์กรเอกชน หรือเป็นภาคเอกชนที่เกี่ยวข฾องที่ทําเรื่องนี้และไม฽ประสบความสําเร็จ อาจจะทําให฾การปล฽อยก฿าซเรือนกระจกยังเกินค฽าอยู฽ ประการที่สอง การให฾เหตุผลทางกฎหมายเป็นการให฾อํานาจ ดําเนินการ (legal reasoning as providing authority for action) เพื่อนําไปสู฽การดําเนินการเรื่องใดเรื่องหนึ่ง อยากให฾ศาลตีความให฾เหตุผลและทําให฾เกิด Action อะไรบางอย฽างที่เป็นจริงจังขึ้นมา และประการที่สาม ทําให฾เป็นเวทีสําหรับการรวบรวมข฾อเท็จจริงในสังคม (as a forum for the coproduction of social facts) บางครั้งก็ไม฽รู฾ว฽ามีการปล฽อยก฿าซเรือนกระจกเกินหรือไม฽เกิน แต฽เมื่อศาลเปิดโอกาส และเวทีสังคมเปิด ทุกคนก็จะมา Declare ข฾อเท็จจริงกันแล฾วก็จะดูว฽าฝุายไหนที่พูดจริงหรือพูดเท็จ ซึ่งสหรัฐอเมริกาก็เป็นประเทศหนึ่ง ที่ให฾โอกาสในการพูดและแสดงความคิดเห็นอยู฽แล฾ว ทีนี้ในบทความชิ้นนี้ก็ได฾ยกคดีพิพาทเรื่องหนึ่ง ซึ่งเป็นคดีพิพาท ระหว฽างมลรัฐแมสซาชูเซตส์กับสํานักงานปกปูองสิ่งแวดล฾อมของสหรัฐอเมริกา หรือ EPA (Environmental Protection Agency) เป็นหน฽วยงานใหญ฽ แล฾วก็ดูเรื่องสิ่งแวดล฾อม ปรากฏข฾อเท็จจริงว฽า รัฐพบว฽ามีการปล฽อยควัน จากยานพาหนะในรัฐเยอะมาก แล฾วเกินค฽ามาตรฐานสิ่งแวดล฾อมก็เลยบอกว฽าสํานักงานปกปูองสิ่งแวดล฾อม ไม฽มาดูแล และค฽ามาตรฐานถึงแม฾ว฽าจะไม฽เกิน แต฽รถทุกคันปล฽อยควันหมด ทําให฾ส฽งผลกระทบ ขอให฾ไปออกกฎ 148

78 แล฾วก็มาควบคุมความเข฾มงวดการใช฾รถยนต์ในมลรัฐด฾วย ซึ่งศาลตัดสินก็คือให฾สํานักงานปกปูองสิ่งแวดล฾อม เข฾าไปตรวจสอบว฽า เกณฑ์เหมาะสมหรือไม฽ แล฾วก็ดําเนินการมาตรการใด ๆ ให฾มีการลดการปล฽อยก฿าซจากรถยนต์ อันนี้ก็เป็นคดีหนึ่งซึ่งอาจจะไม฽ได฾เกี่ยวกับ Climate Changeโดยตรง แต฽เป็นจุดเริ่มต฾นแล฾วว฽า อย฽างน฾อยมลพิษทางอากาศ ซึ่งเป็นส฽วนหนึ่งที่ทําให฾เกิดปัญหา Climate Change ได฾รับการมองเห็นโดยศาลขึ้นมา นอกจากนี้ หากมอง กฎหมายที่ภาคประชาชน หรือ NGO นํามาฟูองคดีเรื่อง Climate Change ในสหรัฐอเมริกาพบว฽ามี 4 กฎหมายสําคัญที่อ฾างถึง คือ ๑. กฎหมายนโยบายสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติ (National Environmental Policy Act) ซึ่งจะคล฾าย ๆ กับพระราชบัญญัติส฽งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติ พ.ศ. ๒๕35 ของประเทศไทย ของสหรัฐอเมริกามีThe Council on Environmental Quality (CEQ) หรือสภาคุณภาพ สิ่งแวดล฾อม ซึ่งคล฾ายกับคณะกรรมการสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติของประเทศไทย ที่จะมาดูเรื่องเกณฑ์ค฽ามาตรฐาน ต฽าง ๆ ซึ่งก็จะอ฾างกฎหมายฉบับนี้ว฽าไม฽ดําเนินการตามกฎหมาย อีกอันหนึ่งซึ่งไปไกลกว฽าประเทศไทย คือ ๒. กฎหมายอากาศสะอาด (Clean Air Act) คิดว฽าทุกคนคงอยากจะมีClean Air Act กัน เพราะประเทศไทย นั้นทรมานกับฝุุน PM2.5 มาหนักมากในช฽วงปีนี้ ซึ่งพอมีการปล฽อยก฿าซไม฽ว฽าจะเป็นอุตสาหกรรมรถยนต์ หรือ ภาคอะไรต฽าง ๆ ตลอดจนการเผาปุา กฎหมายฉบับนี้ก็จะถูกหยิบขึ้นมาใช฾เพื่อเป็นการอ฾างสิทธิในการฟูองคดี ในประเทศสหรัฐอเมริกา แล฾ว Climate Change เองไม฽ได฾ส฽งผลกระทบกับมนุษย์อย฽างเดียว มันทําให฾ Biodiversity หรือความหลากหลายทางชีวภาพในประเทศสหรัฐอเมริกาลดลงด฾วย เช฽น สัตว์บางชนิดที่ต฾องสูญ พันธุ์ไปเพราะว฽ามีการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เดี๋ยวร฾อน เดี๋ยวหนาว มีภัยพิบัติเยอะขึ้น จึงอาศัยกฎหมาย เรียกว฽า ๓. กฎหมายสัตว์ที่ใกล฾สูญพันธุ์(Endangered Species Act) เข฾ามาฟูองต฽อศาลด฾วย อีกประการหนึ่ง ก็คือ ๔. กฎหมายวิธีปฏิบัติราชการทางปกครอง (Administrative Procedure Act)จะดูขั้นตอนเรื่องของการมีส฽วนร฽วม ของการแสดงข฾อเท็จจริง ข฾อมูลข฽าวสารต฽าง ๆในเรื่องของ Climate Change บางทีผู฾ฟูองคดีก็นํามาเป็นส฽วนหนึ่ง ในการฟูองคดีในบทความเรื่องนี้ก็มีงานวิจัยในช฽วงปีค.ศ. 2016-2017 ในช฽วงที่ข฾อตกลงปารีสกําลังดังแล฾ว ทุกคนก็ให฾ความสนใจ เพราะว฽าเป็นพันธกรณีที่แต฽ละประเทศต฾องทําอุณหภูมิของโลกให฾ลดลง ไม฽ให฾เกิน 1.5 องศา เซลเซียส จึงมีการวิจัยว฽า ในประเทศสหรัฐอเมริกามีการฟูองเรื่อง Climate Change ผู฾ฟูองมีแรงจูงใจอะไรที่นําคดี มาฟูองต฽อศาล ซึ่งจะมีนักวิจัยชื่อ David Markell and JB Ruhl ได฾ทํางานวิจัยซึ่งแปลสั้น ๆ ได฾ว฽า แรงจูงใจ ที่เอามาฟูองต฽อศาล พบว฽า ๑. ต฾องการให฾ศาลตรวจสอบขั้นตอนเกี่ยวกับกระบวนการ มาตรการต฽าง ๆ ของ Climate Change ผลกระทบที่เกิดขึ้น รวมถึงการเปิดเผยข฾อมูลข฽าวสารเรื่อง Climate Change 2. ต฾องการให฾ศาลมีคําบังคับหรือการออกกฎที่เป็นรูปธรรมหรือดําเนินการใด ๆ เพื่อลดหรือบรรเทาความรุนแรง ของปัญหาจาก Climate Change รวมถึงการบังคับใช฾กฎหมายที่เกี่ยวข฾องอย฽างมีประสิทธิภาพ ประเทศสหรัฐอเมริกานั้นมีกฎหมายเรื่องสิ่งแวดล฾อมมากมาย ซึ่งบางทีก็มีช฽องโหว฽ จึงต฾องการให฾มีการ Enforce (บังคับใช฾) ไว฾ในเรื่องนี้อย฽างชัดเจนยิ่งขึ้น ๓. ต฾องการให฾วินิจฉัยตีความแหล฽งกําเนิด ที่เป็นภัยคุกคามต฽อสภาพ ภูมิอากาศ (Climate-Threated Resources) ต฾องการให฾ศาลตีความเพราะกฎหมายอาจจะไม฽ได฾เขียนชัด 4. ต฾องการการรับรองสิทธิและวินิจฉัยความรับผิด เป็นการให฾ศาลช฽วยรับรองสิทธิและวินิจฉัยความรับผิด บางประการที่อาจจะเกิดขึ้น สิทธิในที่นี้ส฽วนใหญ฽จะเป็นสิทธิในเชิงเนื้อหา ซึ่งหมายถึงสิทธิทางสิ่งแวดล฾อม ที่อาจจะไม฽ค฽อยมีใครพูดถึง และมีการนํามาอ฾างในการฟูองคดี คือ ๑. สิทธิในชีวิตร฽างกาย Right to Life คือ สิทธิในร฽างกายเรา หากเรามีสภาพแวดล฾อมที่ดีไม฽มีภัยธรรมชาติก็มีชีวิตอย฽างปกติสุขได฾ ซึ่งจะอ฾างว฽าเกิดผล กระทบจาก Climate Change อาจจะกระทบสิทธินี้หรือไม฽ 2. สิทธิในสุขภาพที่ต฽างจากสิทธิในชีวิตร฽างกาย สิทธิ ในสุขภาพคือ Right to Health เราต฾องมีสุขภาพที่ดีทุกวันนี้เราอาจจะไม฽ได฾อยู฽ในสุขภาพที่ดีเพราะมี PM2.5 เยอะ ทีนี้ตัวชี้วัดที่คนอเมริกันมาฟูองคือคนอเมริกันเสียชีวิตก฽อนวัยเยอะขึ้นในยุคปัจจุบัน ทุกคนคงเห็นข฽าวที่เชียงใหม฽มี คุณหมอท฽านหนึ่งเป็นมะเร็งปอด ประเทศสหรัฐอเมริกาจึงนําสถิตินี้มาบอกเลยว฽า Right to Health ของเขา ไม฽มีเลย สิทธิในอาหาร Right to Food ก็ถูกอ฾างอิงเหมือนกันเวลาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศทําให฾ 149

79 อาหาร ผลผลิตทางเกษตรมันเปลี่ยนแปลง เช฽น ช฽วงปรากฏการณ์ เอลนีโญ ลานีญาช฽วงหน฾าแล฾งน้ําไม฽มีเลย ทําให฾ความมั่นคงทางอาหารในโลกนี้หายไป Food Security ไม฽มี คนอเมริกันก็บอกว฽ามีผลมาจาก Right to Water สิทธิในน้ํา การเปลี่ยนแปลงทําให฾น้ําสะอาดอาจจะหายไป และรวมถึงสิทธิในอากาศ Right to Clean Air บางทีก็บอกว฽าสิทธิในการที่จะหายใจในอากาศสะอาดเหล฽านี้คนอเมริกันก็บอกว฽าเป็นการละเมิด Human Rights สิทธิมนุษยชนของเขา จึงนํามาฟูองเป็นคดีในศาลของประเทศสหรัฐอเมริกาได฾ แต฽ในศาลปกครองเอง ก็ยังไม฽ได฾มีการอ฾างสิทธิขนาดนี้ อย฽างที่บอกว฽าประเทศไทยไม฽ได฾เป็นประเทศที่ต฾องทําจริงจังในเรื่องของ Climate Change แต฽ถ฾ามีพระราชบัญญัติการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและมีหน฽วยงานที่เกี่ยวข฾อง แล฾วกระทบสิทธิ อาจจะนํามาสู฽การฟูองคดีที่ศาลได฾เช฽นกัน สําหรับคดีการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของต฽างประเทศ ที่ได฾รวบรวมมา ซึ่งในช฽วงต฾นเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ฽านมาศาลปกครองได฾เชิญ Professor ซึ่งเป็นตุลาการผู฾แถลงคดีในสภา แห฽งรัฐของประเทศฝรั่งเศสมาบรรยาย และท฽านบอกว฽ามีการฟูองคดีเรื่องนี้ที่ฝรั่งเศสหลายคดีแล฾วปรากฏว฽า ศาลก็ตัดสินให฾รัฐไปออกมาตรการต฽าง ๆ เพื่อจะบรรเทาเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ คดีแรกเป็นคดี Commune de Grande-Synthe v. France ซึ่ง Grande-Synthe นั้นเป็นเทศบาล สิ่งที่น฽าสนใจคดีนี้ คือ เทศบาลฟูองรัฐบาลฝรั่งเศสว฽า การไม฽ดําเนินมาตรการเกี่ยวกับ Climate Change จนทําให฾เกิด ความเดือดร฾อน เทศบาลนี้อยู฽ใกล฾กับชายฝั่งทะเล ในอนาคตหากมีการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเรื่อย ๆ เทศบาลต฾องเจอภัยพิบัติ เช฽น น้ําท฽วม สึนามิ ในอนาคตอาจมีการกัดเซาะชายฝั่ง ประชาชนอาจจะไม฽มีที่อยู฽ บนผืนแผ฽นดินประเทศฝรั่งเศสแล฾วก็ได฾ ดังนั้น เทศบาลจึงต฾องสามารถฟูองคดีนี้ต฽อศาลได฾ ซึ่งศาลปกครองฝรั่งเศส หรือสภาแห฽งรัฐฝรั่งเศสก็ได฾ให฾สิทธิการฟูองคดีนี้ต฽อศาล แล฾วก็มีการดําเนินคดี สุดท฾ายก็อาจตัดสิน ให฾ไปออกมาตรการซึ่งเทคนิคที่ศาลใช฾ในคดีนี้ก็น฽าสนใจ คือ ศาลไปดูเลยว฽างบประมาณแผ฽นดินของฝรั่งเศสใช฾ เพื่อที่จะช฽วยลดนั้น ใช฾จริงหรือไม฽ แล฾วแต฽ละปี เช฽น ปีนี้จะต฾องลด 10% 20% นั้นเป็นไปตามแผนหรือไม฽ ถ฾ายังไม฽เป็นไปตามแผนก็ไปดําเนินการให฾เป็นไปตามแผน ซึ่งศาลกล฾าที่จะใช฾พันธกรณีระหว฽างประเทศ เพื่อจะให฾ฝุายปกครองหรือรัฐบาลฝรั่งเศสดําเนินการ อีกคดีหนึ่งที่ฝรั่งเศส คือ Notre Affaire à Tous and Others v. France เป็น NGO 4 แห฽งในฝรั่งเศสได฾ฟูองคล฾ายๆ กับเทศบาล Grande-Synthe เช฽นกัน และมี Greenpeace France ด฾วย บอกว฽าได฾รับผลกระทบและมาฟูอง ซึ่งประเทศฝรั่งเศสอยู฽ในกลุ฽ม EU สหภาพยุโรป (European Union)ซึ่ง EU ก็มี EU Directive มีข฾อแนะนําหรือข฾อชี้แนะว฽า แต฽ละประเทศต฾องไป ดําเนินมาตรการในเรื่องนี้อย฽างจริงจัง ดังนั้น จึงมีความเข฾มข฾นของกฎหมายระหว฽างประเทศที่นํามาใช฾ใน ประเทศฝรั่งเศสมากกว฽าประเทศอื่น อย฽างเช฽นประเทศไทยเองก็อาจจะไม฽ได฾เข฾มข฾นแบบนี้ อีกคดีที่น฽าสนใจคือ คดีที่ประเทศสวีเดน Anton Foley and other v. Sweden เป็นคดีเกี่ยวกับเยาวชน ตามที่บอกว฽าเรื่อง Climate Change อาจจะไม฽ใช฽คนใน Generation นี้ อาจจะเป็น Future Generation ที่บอกว฽า ถ฾าอีก 20 หรือ 30 ปี ดํารงชีวิตไม฽ได฾บนโลกใบนี้เพราะว฽า Climate Change ทําให฾เขาถูกกระทบไปหมด สําหรับคดีนี้ เยาวชนที่เกิดในปี พ.ศ. 2539-2558 ได฾ยื่นฟูองรัฐสวีเดน ซึ่งประเทศสวีเดนก็อยู฽ภายใต฾ อนุสัญญายุโรปว฽าด฾วยสิทธิมนุษยชนด฾วย ควรให฾รัฐบาลสวีเดนกําหนดสัดส฽วนที่เป็นธรรมในการปล฽อยก฿าซเรือน กระจกแล฾วให฾โลกมีอุณหภูมิที่ต่ํากว฽า 1.5 องศาเซลเซียส อันนี้อาจจะยังไม฽ได฾มีคําพิพากษา เพราะเริ่มฟูอง เมื่อปี ค.ศ. 2022 แต฽ก็เป็นการเริ่มต฾นว฽าคนในยุโรป คนในอเมริกาก็ตื่นตัวเรื่องนี้มากขึ้นแล฾วก็นําคดีมาฟูองต฽อศาล ต฽อไปเป็นคดี Urgenda Foundation v. State of the Netherlands ซึ่งเป็นมูลนิธิเป็น NGO เกี่ยวกับ สิ่งแวดล฾อมอยู฽ที่ประเทศเนเธอร์แลนด์ ได฾ฟูองรัฐบาลเนเธอร์แลนด์ว฽า ดําเนินการเรื่องการเปลี่ยนแปลงสภาพ ภูมิอากาศไม฽เต็มที่ ปรากฏว฽าศาลก็พิพากษาในปี พ.ศ. ๒๕58 คดีนี้มีคําพิพากษาชัดเจนว฽าให฾รัฐเนเธอร์แลนด์ จํากัดการปล฽อยก฿าซเรือนกระจกให฾ต่ํากว฽า 25% ซึ่งจริง ๆ ตั้งไว฾จะลดให฾ได฾25% แต฽พอทําจริงทําได฾แค฽ 17% สุดท฾ายศาลสั่งให฾รัฐบาลปฏิบัติตามคําสั่งในการลดผลกระทบ โดยอาจจะมีข฾อเสนอแนะหลายอย฽างรวมถึง การขายสิทธิการปล฽อยก฿าซเรือนกระจก มีมาตรการทางภาษี ซึ่งคําพิพากษาก็เป็นศาลแรกที่พูดถึงเรื่องให฾รัฐ 150

80 จํากัดการปล฽อยก฿าซเรือนกระจก ซึ่งศาลฎีกาและศาลสูงสุดก็พิพากษายืนตามศาลชั้นต฾น อย฽างไรก็ตาม เรื่องนี้ ใช฾เรื่องอนุ สัญญาสิทธิมนุษยชนในยุ โรปเข฾ามาจับ ดังนั้น จึงเป็นเรื่ องของสิ ทธิ มนุษยชนด฾วย สําหรับในประเทศไทยซึ่งยังไม฽ได฾มีคดี Climate Change จริงจังแต฽เรามีคดีที่มีผลพวงหรือว฽ามีความเกี่ยวข฾อง หรือส฽งผลกระทบต฽อ Climate Change หลายคดีเช฽นกัน ยกตัวอย฽างคดีแรก คดีฝุุน PM2.5 ก็เป็นการฟูองคดี เมื่อปีที่แล฾วเป็นคดีหมายเลขดําที่ ส.6/2565 ซึ่งยังอยู฽ระหว฽างการดําเนินการแสวงหาข฾อเท็จจริงของศาล จึงยังไม฽มีคําพิพากษา คดีนี้เป็น NGO ในประเทศไทย Greenpeace ในประเทศไทย มูลนิธินิติธรรมสิ่งแวดล฾อม และประชาชนหลายคนรวมตัวกันฟูอง 1. คณะกรรมการสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติ 2. รัฐมนตรีกระทรวง ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อม 3. รัฐมนตรีกระทรวงอุตสาหกรรม ว฽าไม฽ดําเนินการออกกฎหรือระเบียบ ต฽าง ๆ ที่จะควบคุม PM2.5ให฾ได฾มาตรฐานสากล หรือมีมาตรการใด ๆ ที่ทําให฾แก฾ไขปัญหาเรื่องนี้ได฾อย฽างยั่งยืน ซึ่งขณะนี้อยู฽ระหว฽างการดําเนินกระบวนพิจารณาคดี และเมื่อสักครู฽ได฾คุยกับ ดร.พิรุณ สัยยะสิทธิ์พานิช เลขาธิการสํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อม ก็ปรากฏว฽าคณะกรรมการ สิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติได฾ประกาศควบคุม PM2.5ออกมาแล฾ว ต฽อไปเป็นคดีรถเมล์ควันดํา คดีนี้ศาลปกครองกลาง ได฾ตัดสินเรียบร฾อยแล฾ว ในช฽วงหนึ่งทุกท฽านจะเห็นว฽ารถเมล์ควันดํานั้นเยอะมาก ปรากฏว฽าก็มี NGO และประชาชน ในกรุงเทพมหานคร ได฾ยื่นฟูององค์การขนส฽งมวลชนกรุงเทพที่ 1 กรุงเทพมหานคร ที่ 2 ว฽า ไม฽ควบคุมรถเมล์ควัน ดํา ส฽งผลให฾คุณภาพอากาศในกรุงเทพมหานครนั้นแย฽มาก คดีนี้ศาลปกครองชั้นต฾นพิพากษาให฾ไปแก฾ไข และมีการอุทธรณ์ ต฽อมา ศาลปกครองสูงสุดได฾มีคําพิพากษา คดีหมายเลขแดงที่ อ.11-14/๒๕57 ให฾ ผู฾ถูกฟูองคดีที่ 2 กําหนดแผนปฏิบัติการในการกํากับดูแล ติดตาม ควบคุมเพื่อมิให฾ผู฾ถูกฟูองคดีที่ ๑ คือ องค์การ ขนส฽งมวลชนกรุงเทพ (ขสมก.) ปฏิบัติหน฾าที่ในการควบคุมรถเมล์ต฽าง ๆ ทั้ง ขสมก. และรถร฽วมเอกชนที่ออกวิ่ง และตรวจสอบว฽ามีการปล฽อยควันดําเกินมาตรฐานหรือไม฽ โดยให฾รายงานทุก 3 เดือน เป็นเวลา 1 ปี และให฾กระทรวง ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อมออกระเบียบกฎหมายที่เกี่ยวข฾องเพื่อควบคุมรถเมล์ที่ควันดํา ซึ่งคดีนี้น฽าสนใจ คือ พอศาลวินิจฉัยว฽าให฾ควบคุมการปล฽อยอากาศเสียตามมาตรา 68 แห฽งพระราชบัญญัติส฽งเสริมและรักษาคุณภาพ สิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติ พ.ศ. ๒๕๓๕ ต฽อมา จากฐานคําพิพากษา ปรากฏว฽าในปี พ.ศ. ๒๕63 กระทรวง ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อมกําหนดให฾รถโดยสารเป็นแหล฽งกําเนิดมลพิษ ซึ่งปกติแหล฽งกําเนิดมลพิษจะต฾อง อยู฽กับที่เหมือนโรงงานที่ปล฽อยควัน เมื่อก฽อนไม฽เคยคิดว฽ารถที่วิ่งซึ่งเป็นการเคลื่อนที่จะเป็นแหล฽งกําเนิดมลพิษได฾ ซึ่งมีการตีความจากคําพิพากษาของศาลปกครองกลางและศาลปกครองสูงสุด ในคดีนั้นกระทรวง ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อมจึงกําหนดให฾รถโดยสารเป็นแหล฽งกําเนิดควบคุมมลพิษที่ต฾องมีการควบคุม การปล฽อยควันดําสู฽บรรยากาศตั้งแต฽ปี พ.ศ. ๒๕63 เป็นต฾นมา และต฾องมีการตรวจเช็คด฾วยว฽าห฾ามมีการปล฽อยควัน ดํา หากพบเจอสามารถแจ฾งว฽าผิดกฎหมายได฾ ทั้งนี้ เฉพาะรถโดยสาร เพราะว฽าหากเป็นรถทั่วไปอาจจะไม฽สามารถ ควบคุมได฾ ในเบื้องต฾นกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อมจึงประกาศเฉพาะรถโดยสารก฽อน ผลพวงของคดี ที่อาจจะไม฽ใช฽เป็นคดีเกี่ยวกับ Climate Change โดยตรง แต฽ศาลปกครองเองก็มีบทบาทไม฽ว฽าจะเป็น PM2.5 หรือการปล฽อยควันจากรถยนต์หรือจากยานพาหนะซึ่งเป็นส฽วนหนึ่งที่ทําให฾การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เลวร฾ายขึ้น ในอนาคตเราอาจจะมีคดีที่เกี่ยวข฾องมากขึ้นและมีตัวอย฽างคดีที่เยอะขึ้น สุดท฾ายแล฾วหากพูดถึงแง฽มุม ที่น฽าสนใจของคดีเกี่ยวกับ Climate Change ที่จะนํามาสู฽ศาลปกครองนั้น มีประเด็นอะไรบ฾างที่ต฾องพิจารณา ประเด็นแรก คือ เรื่องของความเป็นผู฾เดือดร฾อนเสียหายในคดียกตัวอย฽างเช฽น ประเทศฝรั่งเศสก็จะมีเทศบาล ซึ่งเป็นคดีแรกที่ศาลบอกว฽าเทศบาลเป็นผู฾เดือดร฾อนเสียหายจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซึ่งหลัก ๆ ถ฾าตัวอย฽างต฽างประเทศก็จะเป็น NGO รวมถึงในประเทศไทยก็เป็น NGO ด฾วย สมาคม มูลนิธิต฽าง ๆ ที่เกี่ยวข฾อง กับสิ่งแวดล฾อมก็จะมีบทบาทฟูองคดีต฽อศาล แต฽หากท฽านเป็นเอกชน แล฾วถูกผลกระทบจาก Climate Change ต฾องแจ฾งว฽าท฽านมีผลกระทบต฽อประโยชน์ทางกฎหมายอย฽างไร ซึ่งก็สามารถพิสูจน์ได฾ และนําคดีมาฟูองต฽อศาลได฾ ประเด็นที่สอง ลักษณะประเภทคดี คดีสิ่งแวดล฾อมที่เจอส฽วนใหญ฽จะเข฾ามาตรา ๙ (๑) (๒) แห฽งพระราชบัญญัติ 151

81 จัดตั้งศาลปกครองและวิธีพิจารณาคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๔๒ และที่แก฾ไขเพิ่มเติม คือ คําสั่งก็ได฾ เรื่องละเลยล฽าช฾า ค฽อนข฾างเยอะจาก PM2.5 ละเลยเรื่องควันดําจากรถเมล์ซึ่งเป็นเรื่องละเลยเช฽นกัน แต฽เรื่องละเมิดก็อาจจะเกิดขึ้นได฾ ถ฾าก฽อความเสียหายต฽าง ๆ ประเด็นที่สาม ถ฾ามีการฟูองละเมิดเรื่องค฽าเสียหายจะทําอย฽างไร ซึ่งในต฽างประเทศเองก็มี การเรียกร฾องให฾รัฐตั้งกองทุนในการแก฾ไขเรื่อง Climate Change แต฽ที่ประเทศฝรั่งเศสก็มีการขอแต฽ว฽าศาลไม฽ให฾ จึงต฾องมาดูค฽าเสียหายเชิง Direct Indirect สมมติว฽า Climate Change ทําให฾ชายทะเลแห฽งหนึ่งเสียไป เรื่องของ Direct คือ การจับปลา การทําประมง ส฽วน Indirect คือ เรื่องการท฽องเที่ยว หากขอมาศาลจะต฾อง ดําเนินการเรื่องนี้อย฽างไร ซึ่งก็มีการศึกษาระดับหนึ่งแต฽ว฽าถ฾าเป็นผลพวงจาก Climate Change อาจจะยากใน การคํานวณ อีกเรื่องหนึ่งในต฽างประเทศสามารถใช฾กฎหมายระหว฽างประเทศมาใช฾ในการพิจารณาคดีได฾ ตัวอย฽างทั้งในยุโรปและในอเมริกาจะนําพันธกรณีข฾อตกลงปารีสหรือว฽า EU Directive มาเป็นลักษณะ Hard Law แล฾วก็เอามาใช฾ได฾ ประเด็นที่สี่ กระบวนการพิจารณาของศาลในการนํากฎหมายระหว฽างประเทศที่มี ลักษณะเป็น Soft Law มาปรับใช฾ในการพิจารณาพิพากษาคดีได฾มากน฾อยแค฽ไหน ในประเทศไทยเรียกว฽ายังเป็น Soft Law อยู฽ ยังไม฽มีการอนุวัติมาเป็นกฎหมายภายในประเทศจนกว฽าจะมีพระราชบัญญัติการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศ อาจจะมีคดีเพิ่มมากขึ้น ประการที่ 5 เรื่องของการนําหลักการพื้นฐานสิ่งแวดล฾อมมาใช฾ซึ่งหากมี การฟูองคดีเรื่องนี้จริง นอกจากทฤษฎีต฽าง ๆ เรื่องการพัฒนาอย฽างยั่งยืน เรื่อง PPP(Polluter Pays Principle : ผู฾ก฽อมลพิษเป็นผู฾จ฽าย) สิ่งหนึ่งที่ประเทศฝรั่งเศสใช฾เป็นหลักการสิ่งแวดล฾อมที่สําคัญและมีการพูดถึง อย฽างกว฾างขวาง คือ หลักการไม฽เสื่อมถอยของสิ่งแวดล฾อม กล฽าวคือ จะทําอะไรก็ได฾แต฽อย฽าให฾สิ่งแวดล฾อม เสื่อมถอยลงไป ซึ่งหลักการดังกล฽าวบางทีไม฽ได฾มีเขียนในกฎหมายสารบัญญัติ กฎหมายสิ่งแวดล฾อมในประเทศไทย แต฽นักกฎหมายสิ่งแวดล฾อมทุกคนก็รู฾ว฽าสามารถนํามาใช฾ได฾ และหลายประเทศก็ดึงมาใช฾ ดังนั้น ศาลจะกล฾า นํามาใช฾แค฽ไหน ซึ่งเห็นว฽าหลายคดีศาลปกครองก็กล฾านํามาใช฾ แต฽ว฽าหากมีการเขียนไว฾อย฽างเช฽นเรื่องของ PPP (Polluter Pays Principle : ผู฾ก฽อมลพิษเป็นผู฾จ฽าย) เขียนอยู฽ในพระราชบัญญัติส฽งเสริมและรักษาคุณภาพ สิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติ พ.ศ. ๒๕๓๕ ก็ยิ่งให฾ความมั่นใจกับศาลที่จะนํามาใช฾ได฾จริงจัง และประเด็นที่หก สุดท฾าย ตอนนี้ก็มีการพูดถึงการออกกฎหมายเกี่ยวกับอากาศสะอาด ซึ่งอาจจะเป็นจุดเริ่มต฾นของการที่จะนํามาสู฽ การฟูองคดีเกี่ยวกับ Climate Change เพราะว฽าหากประเทศไทยยังสงสัยว฽า Climate Change จะมีผลกระทบ กับคนไทยได฾อย฽างไร แต฽หากพูดว฽า PM2.5 ทุกคนจะนึกออกและรู฾ว฽าผลกระทบคืออะไร ซึ่งอาจเริ่มต฾นจากการ ออกกฎหมายอากาศสะอาดก฽อน แล฾วนําไปสู฽การเปลี่ยนแปลงหรือไม฽อย฽างไร ที่จะทําให฾คนไทยตื่นตัว และหากมี ข฾อพิพาทก็จะเป็นคดีที่นํามาสู฽ศาลปกครองมากขึ้น นางสาวกฤตยา ธีรนันท์ พนักงานคดีปกครองช านาญการ ส านักวิจัยและวิชาการ : ผู้ด าเนินการ สัมมนา วิทยากรได฾กล฽าวถึงประเด็นที่น฽าสนใจมาก ๆ เกี่ยวกับแง฽มุมที่ต฾องพิจารณา หากในอนาคต จะมีคดีเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเข฾ามามากขึ้นในศาลปกครอง ถึงแม฾ว฽าในปัจจุบันนี้ คดีที่เกี่ยวข฾องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศอาจจะยังมีไม฽มากในศาลปกครองไทย แต฽ด฾วยงานวิชาการ และคดีในต฽างประเทศที่วิทยากรได฾ยกขึ้นมา อาจจะช฽วยให฾เห็นภาพมากยิ่งขึ้นว฽า หากในอนาคตคดีเหล฽านี้ จะเกิดขึ้นในประเทศไทยจะมีลักษณะประมาณไหน ซึ่งเมื่อพูดถึงในแง฽มุมของคดีต฽างประเทศเมื่อสักครู฽แล฾ว วิทยากรก็ได฾ฝากให฾ ดร.อนันต์ คงเครือพันธุ์ ผู฾อํานวยการสํานักวิจัยและวิชาการ ช฽วยเพิ่มเติมข฾อมูลเกี่ยวกับ คดีในต฽างประเทศที่น฽าสนใจ 152

82 ดร.อนันต์ คงเครือพันธุ์ ผู้อ านวยการส านักวิจัยและวิชาการ : วิทยากร คดีตามที่ท฽านชาญวิทย์ ชัยกันย์ ตุลาการศาลปกครองกลาง ได฾กล฽าวถึงเกี่ยวกับเรื่อง Urgenda ซึ่งเป็นผู฾ฟูองที่เป็น NGO จึงขอสรุปให฾ทราบว฽า การพิจารณาคดีของศาลต฽างประเทศในคดีที่กล฽าวถึงหรือ กําลังจะกล฽าวถึง รวมไปถึงคดีที่เทศบาลฟูองในประเทศฝรั่งเศสมีการนํากลไกประเภทหนึ่ง หรือว฽าการพิจารณา ข฾อเท็จจริงประเภทหนึ่งของศาล คือ การนํารายงานการประเมินมาพิจารณา ซึ่งคณะกรรมการระหว฽างรัฐบาล ว฽าด฾วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (The Intergovernmental Panel on Climate Change : IPCC) จะใช฾ชื่อว฽า รายงานการประเมิน หรือ AR ชื่อเต็มคือ Assessment Report ปัจจุบันคณะกรรมการระหว฽างรัฐบาล ว฽าด฾วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศหรือ IPCC ทํารายงานการประเมินล฽าสุดก็คือ AR6 หรือ 6th Assessment Report ซึ่งจะมีการแบ฽ง Working Group หรือคณะทํางาน มีหน฾าที่ดูแลในเรื่องต฽าง ๆ ไม฽ว฽าจะเป็น เรื่องของผลกระทบ เรื่องของการปรับตัว เรื่องของข฾อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่เป็นพื้นฐานทางกายภาพ หรือว฽าในมุมของการลดการปล฽อยก฿าซเรือนกระจก โดยจัดทําเป็น Report รวบรวมออกมา และข฾อมูลหนึ่ง ที่น฽าสนใจ คือ ศาลที่พิจารณามักจะนํา ARซึ่งอาจจะเป็นแต฽ละครั้งที่เกิดข฾อพิพาทขึ้นในช฽วงเวลาที่เกิดประเด็นแห฽งคดี นํามาประกอบการพิจารณาทั้งสิ้น ด฾วยเหตุว฽าเรื่องนี้ไม฽ใช฽เป็นเรื่องกฎหมายของรัฐอย฽างเดียว และหากจะพูดถึงว฽า กฎหมายเขียนสภาพปัญหาไว฾ชัดเจนแบบนั้นได฾หรือไม฽ เป็นไปไม฽ได฾เพราะกฎหมายภายในรัฐไม฽ได฾เขียนไว฾ ซึ่งรายงานของ IPCC ไม฽ได฾ทําวิจัยเอง แต฽ IPCC เป็นผู฾รวบรวมสิ่งที่นักวิจัยทั่วโลกซึ่งมีกองทุน เงินกองกลาง สําหรับทําวิจัยอะไรหลายๆอย฽างที่เกิดขึ้น และนําข฾อมูลที่เชื่อถือได฾ พิสูจน์ได฾พิสูจน์ได฾คืออะไร เช฽น เวลาที่เห็นฝุุน PM นอกหน฾าต฽างก็สามารถบอกลูกหลานว฽าอย฽าออกไป แต฽ Climate Change ก็ยังอยู฽ไกลกว฽า อาจจะมาในช฽วงสิงหาคม เดือนกันยายน ซึ่งเป็นฤดูฝน แต฽ในความเป็นจริงอาจยังรู฾สึกไม฽ใกล฾มากนัก แต฽ข฾อมูลทางวิทยาศาสตร์นั้นชัดเจน ซึ่งศาลได฾ใช฾ IPCC ทั้งสิ้น เพราะว฽าคดีที่ประเทศเนเธอร์แลนด์เกิดขึ้น ผู฾ฟูองคดีคือสมาคมพิทักษ์สิ่งแวดล฾อม เพื่อให฾เข฾าใจง฽าย ๆ คือเป็น NGO ประเภทหนึ่ง ชื่อ Urgendaได฾ฟูองรัฐแต฽ผู฾ถูกฟูองคดีก็คือกระทรวงโครงสร฾างพื้นฐาน และสิ่งแวดล฾อมของประเทศเนเธอร์แลนด์บอกว฽าการกําหนดเปูาหมายในการลดก฿าซเรือนกระจกที่จะให฾ถึงในปี ค.ศ. 2020 คือ 17% เป็นกรณีที่ไม฽ได฾มองบทบาทตัวเองที่เหมาะสมเลย ทั้งที่จริง ๆ แล฾วในนานาประเทศก็ยัง กําหนดไว฾สูงกว฽านั้น ประเทศเนเธอร์แลนด์เองก็เป็นประเทศในภาคผนวกที่ 1 ก็คือ ประเทศที่มีบทบาท ในการสร฾างมาตั้งแต฽สมัยปฏิวัติอุตสาหกรรม เพราะฉะนั้น ต฾องรับผิดชอบ ต฾องดูแลมากกว฽านี้ การกําหนดไว฾แค฽นี้ ไม฽ได฾เป็นตัวช฽วยในการให฾โลกร฾อนลดลงเลย ข฾อเท็จจริงนี้เข฾าสู฽การพิจารณาของศาล 3 ชั้นศาล ได฾แก฽ ศาลชั้นต฾น ศาลอุทธรณ์ และศาลสูง คําพิพากษาศาลชั้นต฾นมีจํานวน 55 หน฾า ศาลอุทธรณ์ มีจํานวน 19 หน฾า และศาลสูง มีจํานวน 47 หน฾า มีคําพิพากษา 3 ชั้นศาล คือปี ค.ศ. 2015 ไปจบศาลฎีกาปีค.ศ. 2019 แต฽คดีนี้ การเริ่มต฾นของ NGO ก็คือ การไปแจ฾งกับกระทรวงว฽ามีบทบาทที่ต฾องทําอะไรบ฾าง โดยร฾องเรียนไปยังหน฽วยงาน ที่เกี่ยวข฾อง เหมือนกับการดําเนินการตามขั้นตอนก฽อนที่จะมาฟูองคดีต฽อศาล และแจ฾งให฾กระทรวงต฾อง ดําเนินการตั้งแต฽ 12 พฤศจิกายน 2012 โดยรัฐของเนเธอร์แลนด์ไม฽ได฾ช฽วยให฾บทบาทของเนเธอร์แลนด์ดีขึ้นเลย ในการแก฾ไขปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ผลลัพธ์คือ สมาคมพิทักษ์สิ่งแวดล฾อมชนะ ซึ่งชนะโดยการ นําข฾อมูลที่อยู฽ใน Assessment Report หรือว฽า AR ซึ่งในขณะนั้นเป็น AR4 หรือฉบับที่ 4 เท฽านั้นเอง นํามาใช฾ ประกอบในการพิจารณา มีการพูดถึงคําเทคนิคคําหนึ่งคือคําว฽า ppm หรือ Parts per million ที่ปรากฏอยู฽ใน คําพิพากษา คือ 45๐ Scenario หมายความว฽า หากถึง 450 ppm. เมื่อไหร฽ ในค฽าหน฽วยมีปัญหาแน฽นอน ดังนั้น Parts per million ก็หมายความว฽า 1 ส฽วนในล฾านส฽วน โดยเอกสารทางวิชาการระบุว฽า ในอากาศ 1 ล฾านส฽วน ถ฾ามีก฿าซ 450 ส฽วน จะเกิดปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่รุนแรงที่สุดแน฽นอน ปัจจุบันข฾อมูลทาง วิทยาศาสตร์ที่เชื่อถือได฾อยู฽ที่ 400 ppm. ต฾น ๆ และจะรักษาไว฾อย฽างไรไม฽ให฾ไปถึง 450 ppm. สิ่งนี้จึงเป็น วิทยาศาสตร์ที่คล฾าย ๆ กับค฽า PM แต฽ Climate Change ออกมาเป็นค฽าวิทยาศาสตร์ที่เชื่อถือได฾แล฾วว฽า 400- 500 ppm. เป็นโอกาสที่เกิดขึ้นได฾และถ฾า 400-500 ppm. เกิดขึ้น ไม฽ใช฽ไม฽เคยเกิดขึ้นในโลกแต฽เคยเกิดขึ้น 153

83 แล฾ว เช฽น น้ําท฽วมสูงบางที่ที่เราไม฽รู฾ในช฽วงชีวิตก฽อนหน฾านี้ หรือบางจังหวัดในประเทศไทย เช฽น จังหวัดแพร฽เกิด น้ําท฽วมถ้ํา และมีข฾อมูลที่บอกว฽านี่คือ ช฽วงเวลาที่ความร฾อนรุนแรงที่สุดแล฾วเกิดปัญหาขึ้นจริง ๆ ซึ่งเรื่องเหล฽านี้ ศาลสามารถนํามาประกอบการพิจารณาแล฾วว฽า 45๐ ppm. scenarioเป็นสิ่งที่ AR4 หรือ Assessment Report หรือรายงานการประเมินของ IPCC ได฾กําหนดเอาไว฾ซึ่งข฾อมูลทางวิทยาศาสตร์ชัดเจน เพราะฉะนั้น บทบาท ของรัฐไม฽ใช฽มีแค฽เพียงการบอกว฽าจะทําอะไรก็ได฾แต฽บทบาทของรัฐต฾อง Take Action Take Responsibility คือ การรับผิดชอบต฽อส฽วนรวม ถามว฽าการรับผิดชอบเหล฽านี้มีฐานความคิดจากหลักกฎหมายอะไร ศาลต฾องใช฾ หลักกฎหมายไม฽ใช฽ใช฾แค฽เพียงบางอย฽างที่คิดขึ้นมาเองแน฽นอน แต฽ส฽วนหนึ่งที่เป็นการใช฾ในคดีนี้ คือ การใช฾หลักการ ปูองกันไว฾ก฽อน (Precautionary Principle) ที่รู฾จักกันในกฎหมายสิ่งแวดล฾อม กับอีกหลักการหนึ่งที่ UNFCCC หรือ กรอบอนุสัญญาสหประชาชาติว฽าด฾วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศได฾ระบุเอาไว฾ คือ หลักความรับผิดชอบ ร฽วมกันในระดับที่แตกต฽าง (Common but Differentiated Responsibilities : CBDR) เมื่อสักครู฽ที่บอกให฾ท฽าน ทราบว฽ามีAnnex ๑ Non Annex ๑ ซึ่งประเทศไทยอยู฽ในตารางที่ 2 ก็คือ Non Annex ๑ หมายความว฽า ประเทศ ไทยไม฽ได฾เป็นประเทศที่ก฽อก฿าซเรือนกระจก เพราะฉะนั้นจึงไม฽ควรเอาภาระความรับผิดชอบของโลกใบนี้มาอยู฽ที่ ประเทศที่กําลังพัฒนา ซึ่งไม฽ได฾เป็นผู฾ก฽อให฾เกิดก฿าซเรือนกระจกอย฽างหนักหน฽วง เหล฽านี้จึงเป็นหลักการที่ศาลใช฾ ทั้งสิ้น เพราะฉะนั้นบทบาทของประเทศเนเธอร์แลนด์จึงเป็นบทบาทที่สร฾างปัญหามาอย฽างยาวนานเช฽นกัน บทบาทนี้ศาลใช฾ข฾อมูล AR6 มาใช฾เป็นข฾อมูลในการแสวงหาข฾อเท็จจริง ซึ่งสุดท฾ายแล฾ว Urgenda NGO ชนะคดี นี้ทั้ง 3 ศาล และศาลออกคําพิพากษามาในวันที่ 20 ธันวาคม 2019 อันนี้เป็นข฾อมูลประกอบที่จะโยงไปถึง AssessmentReport ที่ต฾องประกอบการพิจารณา เพราะว฽าศาลต฽างประเทศใช฾อีกตัวอย฽างสั้น ๆ คือคดีที่ประเทศ สเปน ซึ่งมีการพูดถึงกฎหมาย 2 ฉบับ คือ กฎหมายที่เรียกว฽าการซื้อขายคาร์บอนเครดิต และกฎหมายวิธีปฏิบัติ ราชการทางปกครอง คําพิพากษาพูดถึงกรณีที่รัฐบาลโดยคณะรัฐมนตรีกําหนดว฽า วันนี้เรารู฾แล฾วว฽าเราจะปล฽อย ก฿าซเรือนกระจกเท฽าไหร฽ตาม Commitment ที่ประกาศ เพราะฉะนั้น คณะรัฐมนตรีไม฽อาจกําหนดทิศทางได฾ หากไม฽ได฾เชื่อมโยงสิ่งเหล฽านี้แล฾วบอกว฽าแต฽ละส฽วนแต฽ละภาคมีสิทธิปล฽อยก฿าซเรือนกระจกเท฽าไหร฽อันนี้เป็นการเชื่อมโยง ที่เป็นรูปธรรม คณะรัฐมนตรีจึงมีมติคณะรัฐมนตรีว฽า บริษัทใดมีCarbon Budget คือ งบประมาณคาร์บอน เท฽าไหร฽ต฾องมีสิทธิในการปล฽อยก฿าซเรือนกระจกเท฽านั้น ปรากฏว฽า บริษัท Endesaซึ่งเป็นบริษัทสร฾างโรงไฟฟูาบอกว฽า การกําหนดของรัฐบาล หรือคณะรัฐมนตรีในการออกมตินั้นไม฽ชอบด฾วยกฎหมาย เนื่องจากการดําเนินการสิ่งเหล฽านี้ ไม฽ได฾ผ฽านกฎหมายวิธีปฏิบัติราชการทางปกครอง ซึ่งมาตรามาตรา 86.3 ของกฎหมายวิธีปฏิบัติราชการ ทางปกครองสเปน 1992 กล฽าวว฽า ผู฾มีอํานาจของรัฐต฾องแสดงให฾เห็นข฾อมูลอันเป็นองค์ประกอบในการกําหนด หรือตัดสินใจ ปรากฏว฽า คดีนี้ศาลเห็นว฽า ข฾อเท็จจริงในสํานวนไม฽ปรากฏข฾อมูลที่รัฐเอามาประกอบการตัดสินใจ ในการกําหนดให฾ บริษัท Endesa ปล฽อยก฿าซเรือนกระจกได฾เท฽านี้หน฽วยตันคาร์บอน เพราะฉะนั้น การกําหนด ลักษณะนี้จึงไม฽ชอบด฾วยกฎหมายศาลจึงสั่งให฾มีการเพิกถอนมติคณะรัฐมนตรีในส฽วนที่เกี่ยวข฾องกับผู฾ฟูองคดีคือ บริษัท Endesa อันนี้เป็นคําพิพากษาแผนกคดีปกครองในศาลฎีกาของประเทศสเปน เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม 2008 นี่คือ ภาพที่อยากจะให฾เห็นว฽าคดีก็เกิดขึ้นได฾ คดีเกิดขึ้นแล฾วจะใช฾อะไรดี และควรใช฾ข฾อมูลเหล฽านี้ประกอบ การพิจารณาด฾วย เพราะฉะนั้น เอกสารฉบับนี้จะหนามากและเป็นภาษาต฽างประเทศ จึงต฾องเสียเวลากับข฾อมูล ตรงนี้เยอะมาก แต฽บางครั้งบท Executive Summary หรือบทสรุปก็จําเป็น ซึ่งนักวิชาการอย฽างผู฾ทรงคุณวุฒิ ในสํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อมก็พยายามผลิตสิ่งเหล฽านี้ออกมา หรือองค์การ บริหารจัดการก฿าซเรือนกระจกก็เป็นแหล฽งข฾อมูลสําคัญที่บางครั้งก็เชื่อถือได฾แล฾วก็สามารถนํามาใช฾ประกอบ การพิจารณาว฽า กรณีใดผิด กรณีใดไม฽ผิด ข฾อมูลทางวิทยาศาสตร์ชัดเจนอย฽างไร อีกประเด็นเรื่องความเกี่ยวพัน ในเรื่องนี้ต฽อสิทธิมนุษยชน ปรากฏว฽า ต฽างประเทศยืนยันตรงกันว฽า เรื่องสิ่งแวดล฾อมเป็น Right to Life คือ สิทธิในชีวิตสิทธิเหล฽านี้คล฾ายๆกับสิ่งที่เจอในมุมของ PM2.5เพราะทุกคนกลัวมะเร็งปอด กลัวระบบทางเดินหายใจ ที่ผิดปกติ เพราะฉะนั้น Climate Change จึงมีการหยิบยกสิ่งเหล฽านี้มาใช฾ประกอบการพิจารณาเช฽นเดียวกัน 154

84 โดยถือว฽าเป็นสิทธิมนุษยชน สิทธินี้ไม฽ไกลจากทุกคนเมื่อใกล฾เข฾ามาเป็นสิทธิมนุษยชน ประเทศไทยเองก็ต฾องใช฾สิ่งเหล฽านี้ และถือว฽ามีความเข฾มข฾นในการที่จะคุ฾มครองในการช฽วยดูแลสิทธิเหล฽านี้ให฾สมบูรณ์ยิ่งขึ้น นางสาวกฤตยา ธีรนันท์ พนักงานคดีปกครองช านาญการ ส านักวิจัยและวิชาการ : ผู้ด าเนินการ สัมมนา ทุกท฽านก็ได฾ทราบถึงตัวอย฽างของต฽างประเทศที่น฽าสนใจมาก ๆ ไปแล฾ว ตัวอย฽างคดีที่ได฾ยกมาทั้งหมด ส฽วนใหญ฽เกี่ยวข฾องกับประเทศที่อยู฽ใน Annex ๑ ซึ่งอย฽างที่วิทยากรทุกท฽านได฾มีการกล฽าวถึงว฽า ภาระรับผิดชอบ ตามพันธกรณีระหว฽างประเทศแตกต฽างจากประเทศไทย จึงอยากจะสอบถาม ดร.พิรุณ สัยยะสิทธิ์พานิช เลขาธิการสํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อม คิดว฽าภาพของคดีปกครองที่จะเกิดขึ้น ในประเทศไทยซึ่งอาจจะไม฽ได฾เหมือนกับคดีของต฽างประเทศว฽ามีลักษณะอย฽างไรบ฾าง ดร.พิรุณ สัยยะสิทธิ์พานิช เลขาธิการส านักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม : วิทยากร ขอเสริมในส฽วนของประเทศเนเธอร์แลนด์ เพราะว฽าในหลักการของอนุสัญญา UNFCCC หรือ Paris Agreement หลักความรับผิดชอบร฽วมกันในระดับที่แตกต฽าง โดยเฉพาะประเทศพัฒนาแล฾วนั้นสําคัญ และถูกบัญญัติไว฾ชัดเจนทําให฾ประเทศพัฒนาแล฾วต฾องตั้งเปูาหมายที่ท฾าทายและเป็นผู฾นําในการลดก฿าซ เรือนกระจกเพื่อจะบรรลุ 1.5 องศาเซลเซียส และต฾องสนับสนุนทางการเงิน สร฾างขีดความสามารถและเทคโนโลยี ให฾กับประเทศกําลังพัฒนาให฾สามารถเปลี่ยนผ฽านและนําไปสู฽การลดก฿าซเรือนกระจกที่ท฾าทายขึ้นได฾จึงเป็นที่มาว฽า เมื่อศาลพิจารณาจึงต฾องดูเรื่องบทบาทของประเทศตัวเอง ซึ่งประเทศเนเธอร์แลนด์อยู฽ใน Annex ๑ เพราะเป็น ประเทศพัฒนาแล฾ว ส฽วนประเทศไทยอาจจะมองอีกบริบทหนึ่งว฽า วันนี้ต฾องตั้งเปูาหมายท฾าทายหรือไม฽ เช฽น ในโลก ตอนนี้ถ฾าจะไป 1.5 องศาเซลเซียส ภายในปีค.ศ. 2030 ต฾องลดก฿าซเรือนกระจกทั้งโลก 43% จากที่ปล฽อยอยู฽ ซึ่งประเทศไทยตั้งเปูาหมายในปี ค.ศ. 2030 ถึง 30%-40% นั้น ถือว฽าเปูาหมายของประเทศไทยค฽อนข฾างที่จะ ใกล฾เคียงกับเปูาหมายระดับโลกเรียบร฾อยแล฾ว แต฽สิ่งที่จะเกิดขึ้นในอนาคตของประเทศไทยคงไม฽ใช฾มติ คณะรัฐมนตรีเหมือนประเทศสเปน ประเทศไทยต฾องใช฾พระราชบัญญัติเพราะว฽าการกําหนดเปูาหมายการลด ก฿าซเรือนกระจกให฾กับเอกชนในแต฽ละ Sector อาจจะต฾องดูว฽าใครปล฽อยมากปล฽อยน฾อยเปูาหมายควรจะใส฽เป็น อย฽างไร ซึ่งตรงนี้อาจจะเป็นช฽องให฾เข฾ามาท฾าทายภาครัฐได฾ว฽าเป็นธรรมหรือไม฽ ในช฽วงเปลี่ยนผ฽านการกําหนด เปูาหมายที่สูง เม็ดเงินลงทุนที่เข฾าไปเปลี่ยนแปลงรูปแบบการผลิต การบริการต฾องมีด฾วย เช฽น หากประเทศไทยจะ ผลิตพลังไฟฟูา พลังงานทดแทนทั้งหมด เงินที่ใส฽ลงไปก็ต฾องเยอะตามไปด฾วย ซึ่งอาจจะต฾องไปสะท฾อนค฽าไฟ การใช฾ ไฟของประชาชนทั้งประเทศก็อาจจะเป็นไปได฾ที่เอกชนบอกว฽า รัฐตั้งเปูาหมายที่สูงเกินไป เกินขีดความสามารถ และความจําเป็น ทําให฾ไม฽สามารถแข฽งขันทางการค฾ากับระดับสากลได฾อันนี้ก็อาจจะเป็นช฽อง หรือประชาชน อาจจะมาฟูองว฽า รัฐไม฽ทําหน฾าที่อย฽างดีพอในเรื่องของการชดเชยเยียวยาความเสียหายจากการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศ ทุกวันนี้เรามีการชดเชยเรื่องเกษตรแต฽ไม฽ได฾บอกว฽าเกิดจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ก็แค฽น้ําแล฾ง หมายถึงว฽า ข฾าวไม฽เสียหาย น้ําท฽วมค฽าเสียหายก็ชดเชยกันไป แต฽อนาคตจะมีช฽องที่มองว฽า แล฾วการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศรัฐจะต฾องชดเชยอย฽างไร เป็นความยากอย฽างหนึ่งที่ต฽อไปจะต฾องทํางาน ร฽วมกับศาลปกครองให฾เยอะในระหว฽างที่เรายังไม฽มีกฎหมาย เพื่อทําความเข฾าใจในเรื่องนี้ให฾ตรงกัน เพราะไม฽ทราบว฽า 1. การชดเชยต฾องบอกว฽าใครทํา แล฾วทําให฾เกิดความเสียหายนั้นโดยตรงจากสาเหตุนั้นเท฽าไหร฽แล฾วจะชดเชย เท฽าไหร฽แต฽ Climate Change มาจากทั้งโลก อย฽างประเทศมาเลเซีย ประเทศอินโดนีเซียที่ปล฽อยก฿าซเรือน กระจกเยอะกว฽าไทย ความเข฾มข฾นที่ว฽านี้ก็กระจายไปทั่ว มันก็ Induced ในเรื่องของภัยพิบัติเปลี่ยนแปลงไปทั่ว นี่คือความยาก นี่คือความท฾าทายที่ถ฾าวันนั้นมีการฟูองศาลกันจริง ๆ เราก็ต฾องทํางานกับศาลปกครองกัน 155

85 พอสมควรเลยทีเดียวในการทําความเข฾าใจทั้งเรื่องการตั้งเปูาหมายการลดก฿าซเรือนกระจก การปรับตัวเพื่อรองรับ การชดเชยเยียวยาในเรื่องของผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ อันนี้ก็เป็นมุมมองที่ผมเห็นว฽า น฽าจะเกิดขึ้นในอนาคต นางสาวกฤตยา ธีรนันท์ พนักงานคดีปกครองช านาญการ ส านักวิจัยและวิชาการ : ผู้ด าเนินการ สัมมนา ขอเข฾าสู฽ช฽วงการถาม-ตอบคําถาม ซึ่งมีคําถามมาบ฾างบางส฽วน แต฽ว฽าด฾วยเวลาที่ค฽อนข฾างจํากัดจึงขออนุญาต เลือกมา 1 คําถาม ว฽าในปัจจุบันมีกฎหมายสิ่งแวดล฾อมของไทยที่ใช฾อยู฽แล฾ว ก็คือ ในส฽วนของพระราชบัญญัติ ส฽งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล฾อม พ.ศ. 2535 จึงมีคําถามมาว฽า ในส฽วนนี้จะสามารถนํากฎหมายฉบับนี้มา ใช฾ในการแก฾ปัญหาที่เกี่ยวข฾องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโดยที่ไม฽ต฾องมีการตรากฎหมายเฉพาะขึ้นมา ได฾หรือไม฽ อย฽างไร ผศ.ดร.นพร โพธิ์พัฒนชัย ผู้อ านวยการศูนย์กฎหมายทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ : วิทยากร พระราชบัญญัติส฽งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติ พ.ศ. ๒๕๓๕ เป็นกฎหมายแม฽บทอยู฽แล฾ว โดยตัวเองและทําหน฾าที่เกี่ยวข฾องกับการจัดการมลพิษ ซึ่งรวมถึงมลพิษที่ส฽งผลกระทบต฽อสิ่งที่ทําให฾ส฽งผลในรูปแบบ ของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศด฾วย แต฽พระราชบัญญัติส฽งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติ พ.ศ. 2535 ไม฽ได฾ถูกออกแบบมาเพื่อจัดการกับความเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศโดยตรงซึ่งเป็นความท฾าทายใหม฽ ถ฾าไปดูลักษณะทางโครงสร฾างของพระราชบัญญัติส฽งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติ พ.ศ. ๒๕๓๕ ก็จะเห็น ว฽าเป็นกฎหมายที่ออกแบบมาเพื่อจัดการหลัก ๆ เลย คือ Point Source Pollution (แหล฽งกําเนิดมลพิษที่มี จุดกําเนิดแน฽นอน สามารถระบุแหล฽งที่มาได฾) น้ําเสีย อากาศเสีย ที่มาจากแหล฽งกําเนิดที่ Identify ได฾ชัดเจน แต฽ว฽า ปัญหาที่เป็นภาพใหญ฽ เช฽น Climate Change ที่ผลกระทบไม฽ได฾มาจากมลพิษ แต฽มาในรูปแบบของภัยพิบัติ อย฽างที่ได฾นําเรียนว฽า ออกไปนอก Scope ของพระราชบัญญัติส฽งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติ พ.ศ. ๒๕๓๕ ซึ่งพระราชบัญญัติดังกล฽าว สามารถ Streamline ให฾มีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้นได฾อย฽างเช฽น การติดอาวุธ ให฾กับเจ฾าพนักงานสิ่งแวดล฾อมในการทําหน฾าที่โดยไม฽ต฾องไปยืมจมูกส฽วนราชการอื่นหายใจ อันนี้ทําได฾แต฽ถามว฽า เพียงพอหรือไม฽โดยที่ไม฽จําเป็นต฾องออกกฎหมายอื่น ถ฾าให฾ตอบ ณ วันนี้ในความเห็นส฽วนตัว เห็นว฽าไม฽เพียงพอ และจําเป็นต฾องมีกฎหมายเฉพาะ โดยเฉพาะยิ่งในประเด็นที่เป็นการ Integrated หรือบูรณาการข฾ามกระทรวง หรือข฾ามส฽วนราชการซึ่งจําเป็นมากที่ต฾องมีฐานทางกฎหมายรองรับ ดร.พิรุณ สัยยะสิทธิ์พานิช เลขาธิการส านักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม : วิทยากร ขอเสริมว฽า คงใช฾ไม฽ได฾ หากจะทําให฾บรรลุเปูาหมายของความเป็นกลางทางคาร์บอน เพราะจําเป็น ต฾องมีกฎหมายเฉพาะที่มีการจัดโครงสร฾างเชิงสถาบัน การวางนโยบายและแผนระยะยาว รวมถึง การ Mainstream แผน และเปูาหมายเข฾าไปสู฽ Sector ซึ่งเกี่ยวข฾องและมีCross-Cutting สําหรับ พระราชบัญญัติส฽งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติพ.ศ. ๒๕๓๕ นั้น เน฾นมลพิษอย฽างเดียว แต฽ Climate Change ไม฽ใช฽แค฽เรื่องของการปล฽อยก฿าซเรือนกระจก แต฽มีมิติกว฾างไกลกว฽านั้น รวมถึงกลไก ทางการเงินที่ต฾องเข฾ามา เรื่อง Carbon Pricing พระราชบัญญัติส฽งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติ พ.ศ. ๒๕๓๕ ไม฽มีรองรับตรงนี้เลย ขอเรียนในเบื้องต฾นอย฽างนี้ 156

86 ดร.ชาญวิทย์ ชัยกันย์ ตุลาการศาลปกครอง : วิทยากร การทําคดีสิ่งแวดล฾อม พระราชบัญญัติส฽งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติ พ.ศ. ๒๕๓๕ เป็นภาพแม฽บทของคดีสิ่งแวดล฾อมด฾วยเช฽นกัน และมีการฟูองคดีเรื่องนี้เยอะแล฾ว Focus หลัก ๆ คือ คณะกรรมการสิ่งแวดล฾อมแห฽งชาติซึ่งหน฾าที่หลัก ก็คือ การกําหนดค฽ามาตรฐานซึ่งดูแค฽มลพิษ แหล฽งกําเนิดซึ่งใน พระราชบัญญัติฉบับนี้จะเขียนว฽าอะไรคือมลพิษบ฾าง การจะตีความว฽ามลพิษที่บัญญัติไว฾แล฾วไป Refer ถึง Climate Change นั้นยากมาก ดังนั้น เห็นว฽าจะใช฾ยาก และแหล฽งกําเนิดหรือการประกาศเขตควบคุมต฾องการจะเข฾าไป จัดการแหล฽งกําเนิดมลพิษ ซึ่งประเทศไทยมีเยอะ และก฽อนปีพ.ศ. ๒๕35 ประเทศไทยก็มีปัญหาสิ่งแวดล฾อมที่ สั่งสมมานานแล฾ว กฎหมายฉบับนี้ใช฾กับบริบทประเทศไทยในสมัยก฽อน แต฽ว฽าปัจจุบันนี้Climate Change เป็นสิ่ง ที่เป็น Challenge ที่ใหม฽มาก ดังนั้น การมีกฎหมายเฉพาะน฽าจะนําไปสู฽การดําเนินการที่ดีกว฽าหรือว฽าหากมีข฾อ พิพาทก็น฽าจะจัดการได฾ดีกว฽ากฎหมายฉบับเดิม นอกจากนี้ ขอเพิ่มเติมประเด็นในเรื่องเกี่ยวกับการชดเชยค฽าเสียหาย จากผลกระทบ Climate Change ในอนาคตหากมีการฟูองคดีความรับผิดอย฽างอื่น เช฽น เรื่องเวนคืน หรือเรื่องน้ํา ท฽วม ปัจจุบันถือว฽าเป็นความรับผิดอย฽างอื่นเช฽นกัน เวลาชดเชยจากภัยพิบัติเมื่อปีพ.ศ. ๒๕54 แล฾วเกิดมีความ เสียหายจากการจัดการน้ําที่ไม฽ถูกต฾อง แล฾วรัฐเข฾าไปชดเชยให฾แล฾วไม฽เหมาะสม จึงมาฟูองเรียกค฽าเสียหายเพิ่มขึ้น ในกรณีของ Climate Change หากเกิดมีการจ฽ายให฾มีการออกเป็นมติคณะรัฐมนตรี หรือมีกฎหมายให฾อํานาจรัฐ ในการชดเชย แล฾วถ฾าเกิดไม฽พอใจ บอกว฽าเงินชดเชยไม฽พอกับการเกษตร ก็นําเรื่องมาฟูองศาล และศาลจะดู ค฽าเสียหาย ผลกระทบ เหตุและผลอย฽างไรว฽าน้ําท฽วมอาจจะเกิดจากอะไรต฽าง ๆ ที่เห็นจริง แต฽ว฽า Climate Change เป็นผลกระทบทั้งโลก ดังนั้น ศาลจะคํานวณค฽าเสียหายให฾เพิ่มขึ้นหรือน฾อยลงก็เป็นสิ่งที่ยากสําหรับศาล เช฽นกัน อันนี้ก็ฝากเป็นข฾อคิดถ฾าเกิดว฽านอกจากคดีประเภทอื่นแล฾วคดีความรับผิดอย฽างอื่นอาจจะมาที่ศาลปกครอง จาก Climate Change และอาจจะยากในการกําหนดค฽าเสียหาย ดร. อนันต์ คงเครือพันธุ์ ผู้อ านวยการส านักวิจัยและวิชาการ : วิทยากร ความเห็นในทางวิชาการส฽วนตัวเห็นว฽า ทําไม฽ได฾อย฽างที่ทางวิทยากรทั้ง 3 ท฽านพูดถึง ในการไปพยายาม ดําเนินการโดยอาศัยมาตรการกฎหมายในปี พ.ศ. ๒๕35 และหากไปแก฾กฎหมายนั้นยิ่งยาก เห็นว฽าเป็นเรื่องของ การเปลี่ยนบ฾านทรงไทยให฾เป็นตึกโรมัน ทําไม฽ได฾เพราะว฽าวัตถุประสงค์ต฽างกัน การมองปัญหาต฽างกัน เพราะฉะนั้น หากใช฾ได฾ก็คือการใช฾แบบลุ฽ม ๆ ดอน ๆ ไปก฽อน แล฾วต฾องรีบออกกฎหมายให฾เร็ว คือ กฎหมายฉบับนี้ ไม฽ใช฽กฎหมายที่รอได฾อย฽างที่นําเรียนว฽าอย฽างไรก็มีองค์ประกอบในทางระหว฽างประเทศมองอยู฽เสมอ เพราะฉะนั้น ฝุายบริหารเอง ฝุายนิติบัญญัติเอง เรื่องนี้น฽าจะให฾ความสําคัญและต฾องเร฽ง ซึ่งการเร฽งนี้ ไม฽ได฾หมายความว฽าเร฽งเพราะนักวิชาการพูดถึง แต฽เพราะว฽าแผนปฏิรูปประเทศได฾กําหนดไว฾ เพราะฉะนั้น จึงหนีไม฽พ฾น แต฽อยากให฾เกิดความเป็นไปได฾ในความเป็นจริงทางกฎหมาย น฽าจะเป็นจุดที่แก฾ปัญหาต฾นเหตุได฾จริง ๆ นางสาวกฤตยา ธีรนันท์ พนักงานคดีปกครองช านาญการ ส านักวิจัยและวิชาการ : ผู้ด าเนินการ สัมมนา ขอบคุณวิทยากรทุกท฽านที่ได฾กรุณาตอบคําถาม สําหรับในวันนี้ทุกท฽านคงได฾รับทราบข฾อมูล ที่ตรงกับวัตถุประสงค์ของการจัดงานในวันนี้ ไม฽ว฽าจะเป็นในแง฽ของข฾อมูลพื้นฐาน ปัญหาการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศ พันธกรณีต฽าง ๆ ที่ประเทศไทยได฾เข฾าผูกพันไว฾ กฎหมายที่จะเข฾ามาเกี่ยวข฾องในการรับมือ กับปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ทั้งในต฽างประเทศและในประเทศไทย รวมทั้งยังได฾ทราบถึงความท฾าทาย ที่น฽าสนใจ และเป็นเรื่องที่ควรให฾ความสําคัญ เพื่อช฽วยให฾การดําเนินการเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ 157

87 ในประเทศไทยเป็นไปอย฽างมีประสิทธิภาพ เกิดประสิทธิผลอย฽างสูงสุด และในท฾ายที่สุดทุกท฽านยังได฾เห็นภาพ ของคดีปกครองที่เกี่ยวข฾องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่จะเข฾ามาสู฽ศาลปกครองในอนาคตด฾วย 158

88 หัวข้อ “การพัฒนาระบบศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์(e-Admincourt) ก้าวที่ท้าทายสู่การสร้างโอกาสเข้าถึงความยุติธรรม” วันพฤหัสบดีที่ ๙ มีนาคม 256๖ เวลา ๐๙.๐๐–๑๕.๓๐ น. ณ ห้องสัมมนา ๑ ชั้น ๑๑ อาคารศาลปกครอง ถนนแจ้งวัฒนะ และผ่านระบบออนไลน์ วิทยากร : นายวิษณุ วรัญญู รองประธานศาลปกครองสูงสุด ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.วิศิษฏ์ วิศิษฏ์สรอรรถ ปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม นายสมคิด จันทมฤก รองปลัดกระทรวงมหาดไทย นายบัญชา เขียวต฽าย รองอธิบดีอัยการ สํานักงานคดีปกครอง สํานักงานอัยการสูงสุด ผู้ด าเนินการสัมมนา : นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน฾าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช เลขาธิการส านักงานศาลปกครอง : กล่าวรายงาน กราบเรียน ประธานศาลปกครองสูงสุด ด฾วยคณะกรรมการจัดงานครบรอบ ๒๒ ปี ศาลปกครอง ได฾กําหนดจัดงานสัปดาห์วิชาการศาลปกครอง เนื่องในโอกาสครบรอบ ๒๒ ป ศาลปกครอง ระหว฽างวันอังคารที่ ๗ มีนาคม 2566–วันจันทร์ที่ ๑๓ มีนาคม ๒๕๖๖ ภายใต฾แนวคิด “๒๒ ปี ศาลปกครอง เป็นธรรม รวดเร็ว ทันสมัย เพื่อประชาชน”การจัดงานในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ ๓ ประการ ดังนี้ ประการที่หนึ่ง เพื่อสื่อสารและเผยแพร฽ประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ การไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทในคดีปกครอง และการเปิดตัวศูนย์การเรียนรู฾ศาลปกครองออนไลน์ หรือ “ALL Cloud” ประการที่สอง เพื่อเสริมสร฾างความรู฾ความเข฾าใจและแลกเปลี่ยนความคิดเห็นทางวิชาการเกี่ยวกับ อํานาจหน฾าที่ของศาลปกครอง หลักกฎหมายปกครอง หลักการปฏิบัติราชการที่ดีจากคําพิพากษาศาลปกครอง และเพื่อให฾เจ฾าหน฾าที่ของรัฐใช฾เป็นแนวทางในการปฏิบัติราชการให฾ชอบด฾วยกฎหมาย ประการที่สาม เพื่อขับเคลื่อนกิจกรรมความร฽วมมือทางวิชาการกับหน฽วยงานที่ทําข฾อตกลงความร฽วมมือ ทางวิชาการกับสํานักงานศาลปกครอง การจัดงานสัปดาห์วิชาการศาลปกครอง เนื่องในโอกาสครบรอบ ๒๒ ปี ศาลปกครอง ในครั้งนี้ ประกอบด฾วยการจัดกิจกรรมสัมมนาทางวิชาการ รวม ๕ วัน ซึ่งได฾เริ่มต฾นในวันอังคารที่ ๗ มีนาคม ๒๕๖๖ เป็นการจัดสัมมนาทางวิชาการ ในหัวข฾อ “หลักกฎหมายเกี่ยวกับการบังคับคดีปกครอง” โดยมีกลุ฽มเปูาหมาย เป็นข฾าราชการและเจ฾าหน฾าที่ของรัฐที่สนใจทั่วประเทศ ในวันพุธที่ ๘ มีนาคม ๒๕๖๖ ได฾จัดกิจกรรม ๒ กิจกรรมหลัก กิจกรรมแรก คือ การเสริมสร฾างความรู ความเข฾าใจเกี่ยวกับศาลปกครอง และการอํานวยความยุติธรรมทางปกครอง ให฾แก฽นักเรียน ซึ่งเป็นการวางรากฐาน ความรู฾เกี่ยวกับกระบวนการยุติธรรมทางปกครองให฾แก฽เยาวชน โดยได฾จัดเป็นกิจกรรม “เปิดโลกความรู สูนอง ม.ปลาย : กฎหมายปกครองใกล฾ตัวกว฽าคิด” และกิจกรรม “พี่อาสา พานองเที่ยว ศาลปกครอง” กลุ฽มเปูาหมาย คือ นักเรียนในสังกัดกรุงเทพมหานครและสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ส฽วนกิจกรรมวิชาการได฾จัดสัมมนาในหัวข฾อ “กลไกในการตรวจสอบความชอบด฾วยกฎหมายโดยศาลปกครอง เกี่ยวกับการบริหารจัดการเมือง” และหัวข฾อ “การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ : แง฽มุมการพิจารณาในด฾าน กฎหมายปกครองและคดีปกครองของต฽างประเทศ และของไทย”โดยมีกลุ฽มเปูาหมาย เป็นกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล฾อม เจ฾าหน฾าที่ที่เกี่ยวข฾อง องค์กรเอกชน สถาบันการศึกษา และข฾าราชการในสังกัดกรุงเทพมหานคร 159

89 สําหรับวันพฤหัสบดีที่ ๙ มีนาคม ๒๕๖๖ เป็นการจัดกิจกรรมภายใต฾หัวข฾อศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ กับการอํานวยความยุติธรรมทางปกครองภายใต฾บริบทการเปลี่ยนแปลง ท฽านประธานศาลปกครองสูงสุด ได฾กรุณาให฾เกียรติกล฽าวเปิดการสัมมนา และผู฾แทนมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ในฐานะหน฽วยงานความร฽วมมือ ทางวิชาการ กล฽าวแสดงความยินดี รับชมวีดิทัศน์ “๒๒ ปี ศาลปกครอง เป็นธรรม รวดเร็ว ทันสมัย เพื่อประชาชน” มีการจัดสัมมนาทางวิชาการ ๒ หัวข฾อ ประกอบด฾วย ภาคเช฾าจะเป็นการจัดสัมมนา ในหัวข฾อ “การพัฒนาระบบ ศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ ก฾าวที่ท฾าทายสู฽การสร฾างโอกาสเข฾าถึงความยุติธรรม ” และในภาคบ฽าย เป็นการสัมมนาทางวิชาการ ในหัวข฾อ “ศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์กับการอํานวยความยุติธรรมทางปกครอง เพื่อประชาชน” นอกจากนี้ยังได฾มีการจัดบอร์ดประชาสัมพันธ์ เรื่อง “e-Admincourt เพื่อประชาชนและความเป็นธรรม ในสังคม” พร฾อมคลินิกกิจกรรมให฾คําปรึกษาและสาธิตการใช฾ระบบศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ ณ ห฾องสัมมนา ๒ ชั้น ๑๑ กลุ฽มเปูาหมายที่เข฾าร฽วมการสัมมนาในวันนี้ ประกอบด฾วย ตุลาการศาลปกครองสูงสุด ตุลาการศาลปกครอง หัวหน฾าส฽วนราชการระดับกระทรวง/กรม หรือเทียบเทา เจ฾าหน฾าที่ของรัฐที่รับผิดชอบในงานด฾านกฎหมาย สําหรับผู฾ว฽าราชการจังหวัดทั่วประเทศ ผู฾บริหารองค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น เจ฾าหน฾าที่ของรัฐที่รับผิดชอบงาน ด฾านกฎหมาย ในส฽วนราชการระดับภูมิภาค ระดับท฾องถิ่น และผู฾ที่สนใจทั่วไป สามารถเข฾ารับฟังการสัมมนา ผ฽านระบบออนไลน์ได฾ ในวันศุกร์ที่ ๑๐ มีนาคม ๒๕๖๖ จะเป็นการสัมมนาเกี่ยวกับการนํากระบวนการไกล฽เกลี่ยระงับข฾อพิพาท มาใช฾ในคดีปกครอง ๒ หัวข฾อ ได฾แก฽ “หลักเกณฑ์ทางกฎหมายเกี่ยวกับการไกลเกลี่ยข฾อพิพาทในคดีปกครอง” และหัวข฾อ “ข฾อพิจารณาที่เป็นประโยชน์เกี่ยวกับการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาททางปกครอง” สําหรับวันจันทร์ที่ ๑๓ มีนาคม ๒๕๖๖ จะเป็นการสัมมนาทางวิชาการ ในหัวข฾อ “คดีปกครอง เกี่ยวกับการบริหารงานบุคคลภาครัฐ” ซึ่งเป็นกิจกรรมสุดท฾ายของการจัดงานสัปดาห์วิชาการศาลปกครองฯ ในครั้งนี้ การจัดสัมมนาทางวิชาการในทุกหัวข฾อจะมีการถ฽ายทอดผ฽านระบบออนไลน์เพื่อให฾ผู฾ที่สนใจทั่วประเทศ สามารถเข฾าร฽วมงานได฾ ในโอกาสนี้ ขอกราบเรียนเชิญท฽านประธานศาลปกครองสูงสุด กรุณากล฽าวเปิดงานสัปดาห์วิชาการ ศาลปกครอง เนื่องในโอกาสครบรอบ ๒๒ ป ศาลปกครอง และเปิดตัวศูนย์การเรียนรู฾ศาลปกครองออนไลน์ (ALL Cloud) ขอกราบเรียนเชิญ ประธานศาลปกครองสูงสุด : กล่าวเปิดการสัมมนา ท฽านรองประธานศาลปกครองสูงสุด ท฽านประธานแผนกในศาลปกครองสูงสุด ท฽านตุลาการศาลปกครอง คณะกรรมการจัดงานครบรอบ ๒๒ ปี ศาลปกครอง ท฽านผู฾บริหารสํานักงานศาลปกครอง ท฽านผู฾แทนมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ ท฽านผู฾บริหาร หัวหน฾าส฽วนราชการ และผู฾เข฾าร฽วมสัมมนาทุกท฽าน ผมมีความยินดีเป็นอย฽างยิ่งที่ได฾มา เป็นประธานในพิธีเปิดตัวศูนย์การเรียนรู฾ศาลปกครองออนไลน์และเปิดการสัมมนาทางวิชาการเกี่ยวกับ ระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ การสัมมนาทางวิชาการเกี่ยวกับการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทในคดีปกครอง และการสัมมนาทางวิชาการคดีปกครองเกี่ยวกับบริหารงานบุคคลภาครัฐ ซึ่งถือเป็นส฽วนหนึ่งของกิจกรรม ในสัปดาห์วิชาการศาลปกครอง เนื่องในโอกาสครบรอบ 22 ปี ศาลปกครอง ทุกท฽านคงทราบกันดีอยู฽แล฾วว฽าศาลปกครองเป็นศาลที่รัฐธรรมนูญและกฎหมายบัญญัติให฾จัดตั้งขึ้น เพื่อให฾มีอํานาจหน฾าที่พิจารณาพิพากษาคดีพิพาทประเภทหนึ่ง ซึ่งเรียกว฽า “คดีปกครอง” โดยคดีปกครอง ที่อยู฽ในอํานาจพิจารณาพิพากษาของศาลปกครองนี้อาจจะนิยามได฾อย฽างคร฽าว ๆ ว฽าคือ “คดีพิพาทระหว฽าง หน฽วยราชการ หน฽วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ องค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น หรือเจ฾าหน฾าที่ของรัฐกับเอกชน หรือระหว฽างหน฽วยราชการ หน฽วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ องค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น หรือเจ฾าหน฾าที่ของรัฐ ด฾วยกันเอง ซึ่งเป็นข฾อพิพาทอันเนื่องมาจากการที่หน฽วยราชการ หน฽วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ องค์กรปกครอง 160

90 ส฽วนท฾องถิ่น หรือเจ฾าหน฾าที่ของรัฐ ใช฾อํานาจทางปกครอง ออกกฎ ออกคําสั่งหรือกระทําการอื่นใดโดยไม฽ชอบ ด฾วยกฎหมาย หรือเนื่องมาจากการที่หน฽วยราชการ หน฽วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ องค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น หรือเจ฾าหน฾าที่ของรัฐละเลยต฽อหน฾าที่ทางปกครองตามที่กฎหมายกําหนดให฾ต฾องปฏิบัติ หรือปฏิบัติหน฾าที่ ดังกล฽าวล฽าช฾าเกินสมควร หรือเป็นข฾อพิพาทเกี่ยวกับสัญญาทางปกครอง กฎหมายที่ศาลปกครองใช฾บังคับแก฽คดีปกครองมีทั้งที่เป็นกฎหมายมหาชนและกฎหมายเอกชน โดยเฉพาะอย฽างยิ่งกฎหมายแพ฽งและพาณิชย์ แต฽หลักกฎหมายที่ศาลปกครองใช฾ตัดสินคดีปกครองที่เป็นกฎหมายหลัก คือ กฎหมายปกครอง ซึ่งเป็นแขนงหนึ่งของกฎหมายมหาชนของในบรรดากฎหมายมหาชน 3 แขนง ได฾แก฽ กฎหมายรัฐธรรมนูญ กฎหมายปกครอง และกฎหมายการคลัง ในการตีความกฎหมายที่ต฾องใช฾บังคับแก฽คดีปกครอง และใช฾กฎหมายตามที่ตีความแล฾วบังคับแก฽คดีปกครองต฽าง ๆ อย฽างถูกต฾องและเป็นธรรมจึงเกิดคําพิพากษา เป็นบรรทัดฐานนํามาใช฾เป็นหลักในการปฏิบัติราชการที่ดีขึ้นทั้งการปฏิบัติราชการที่ดีในภาพรวมและหลักการ ปฏิบัติราชการที่ดีในแต฽ละด฾าน หลักการปฏิบัติราชการที่ดีที่เกิดจากคําพิพากษาบรรทัดฐานของศาลปกครองนี้ กฎหมายบัญญัติให฾สํานักงานศาลปกครองต฾องเผยแพร฽สู฽ประชาชน หน฽วยราชการ หน฽วยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ และองค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น แต฽หลักการปฏิบัติราชการที่ดีจะเกิดขึ้นไม฽ได฾เลยถ฾าตุลาการศาลปกครอง ข฾าราชการฝุายศาลปกครอง และเจ฾าหน฾าที่อื่นของรัฐ ขาดองค์ความรู฾เกี่ยวกับกฎหมายรัฐธรรมนูญ กฎหมายปกครอง และกฎหมายการคลัง ตลอดจนการบริหารรัฐกิจ หรือการบริหารราชการแผ฽นดินเป็นอย฽างดี ดังนั้น กฎหมาย จึงได฾บัญญัติให฾สํานักงานศาลปกครองจัดให฾มีการศึกษา อบรมและพัฒนาองค์ความรู฾ของตุลาการศาลปกครอง ข฾าราชการฝุายศาลปกครอง และเจ฾าหน฾าที่อื่นของรัฐที่เกี่ยวข฾อง หน฾าที่ของสํานักงานศาลปกครองทั้งสองประการ ข฾างต฾นนี้ เป็นที่มาของการเปิดตัว “ศูนย์การเรียนรู฾ศาลปกครองออนไลน์” ซึ่งเรียกโดยย฽อว฽า “ALL Cloud” ในวันนี้ โดยศูนย์การเรียนรู฾ศาลปกครองออนไลน์ ได฾รับการพัฒนาขึ้น เพื่อให฾เป็นศูนย์การเรียนรู฾เกี่ยวกับอํานาจหน฾าที่ ของศาลปกครอง หลักกฎหมายปกครอง และหลักการปฏิบัติราชการที่ดี ที่เกิดจากคําพิพากษาบรรทัดฐาน ของศาลปกครอง โดยระบบสําคัญที่จะเป็นประโยชน์เมื่อเข฾าใช฾งานมีอยู฽ด฾วยกัน 3 ระบบ ได฾แก฽ (1) ระบบ e-Learning (2) ระบบ Streaming (3) ระบบองค์ความรู฾ (Knowledge) ในส฽วนที่เกี่ยวกับการพิจารณาพิพากษาคดีปกครองนั้น ตุลาการศาลปกครองต฽างก็ตระหนักดีว฽า “คู฽ความ” หรือ “คู฽กรณี”ตลอดจนสาธารณชนโดยทั่วไป ไม฽ได฾คาดหมายให฾พวกเราปฏิบัติหน฾าที่ด฾วยความซื่อสัตย์ สุจริต และปราศจากอคติทั้งปวง ซึ่งจะเป็นหลักประกันในเบื้องต฾นแก฽ประชาชนที่เป็น “คู฽ความ” หรือ “คู฽กรณี” ว฽าคดีของตนจะได฾รับการตัดสินชี้ขาดอย฽างยุติธรรมเท฽านั้น หากแต฽ยังคาดหวังให฾พวกเราดําเนิน กระบวนพิจารณาคดีและพิพากษาคดีให฾แล฾วเสร็จภายในระยะเวลาอันสมควรด฾วยเพื่อเป็นการตอบสนอง ความคาดหวังประการหลังของ “คู฽ความ” หรือ “คู฽กรณี” และของสาธารณชนโดยทั่วไป ศาลปกครองได฾จัดให฾มี และพัฒนา “ระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์” ขึ้น เพื่อรองรับการดําเนินกระบวนพิจารณาคดีปกครอง โดยวิธีการอิเล็กทรอนิกส์ เช฽น การฟูองคดี การส฽งและรับคําให฾การ คําคัดค฾านคําให฾การ คําให฾การเพิ่มเติม คําชี้แจง คําแถลง คําร฾อง คําขอหรือพยานหลักฐาน รวมถึงคําสั่งศาล หมายเรียก หรือเอกสารอื่นใด ในรูปแบบ ข฾อมูลอิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งหากคู฽กรณีทุกฝุายต฽างประสงค์จะดําเนินกระบวนพิจารณาคดีปกครอง โดยวิธีการ ทางอิเล็กทรอนิกส์แล฾ว นอกจากจะยังผลทําให฾การดําเนินกระบวนพิจารณาคดีและพิพากษาคดีแล฾วเสร็จเร็วขึ้น เนื่องจากประหยัดเวลาในการส฽งคําคู฽ความแล฾ว ยังสามารถลดต฾นทุนในการดําเนินกระบวนพิจารณาของคู฽กรณี และของศาลได฾อีกด฾วย นอกจากนั้น ศาลปกครองยังได฾จัดให฾มีและพัฒนาวิธีระงับข฾อพิพาททางปกครองระหว฽าง ฝุายปกครองกับเอกชนวิธีอื่น นอกจากวิธีระงับข฾อพิพาทโดยการตัดสินชี้ขาดของศาล วิธีดังกล฽าว คือ การไกล฽เกลี่ย ข฾อพิพาท แม฾ศาลปกครองจะไม฽อาจไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทในคดีที่อยู฽ในอํานาจพิจารณาพิพากษาของศาลได฾ทุกคดี 161

91 แต฽คดีที่มีการฟูองร฾องต฽อศาลปกครองและศาลปกครองมีอํานาจไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทได฾ก็มีจํานวนมิใช฽น฾อย คดีดังกล฽าว ได฾แก฽ (1) คดีพิพาทเกี่ยวกับการที่หน฽วยงานทางปกครองหรือเจ฾าหน฾าที่ของรัฐละเลยต฽อหน฾าที่ ตามที่กฎหมายกําหนดให฾ต฾องปฏิบัติหรือปฏิบัติหน฾าที่ดังกล฽าวล฽าช฾าเกินสมควร (2) คดีพิพาทเกี่ยวกับ การกระทําละเมิดหรือความรับผิดอย฽างอื่นของหน฽วยงานทางปกครอง หรือเจ฾าหน฾าที่ของรัฐ (3) คดีพิพาทเกี่ยวกับ สัญญาทางปกครอง ในเวลาใด ๆ นับแต฽มีการฟูองคดีต฽อศาลจนถึงวันสิ้นสุดการแสวงหาข฾อเท็จจริง คู฽กรณี อาจยื่นคําขอต฽อศาลเพื่อให฾มีการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทได฾ และในกรณีที่การไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทในคดีปกครองสําเร็จ ก็จะทําให฾ประเด็นพิพาทในคดีเสร็จสิ้นไปทั้งหมดหรือบางส฽วน และคู฽กรณีก็จะได฾รับความยุติธรรมโดยไม฽ล฽าช฾า “ระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์” และวิธีระงับข฾อพิพาทในคดีปกครองโดยการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาท ที่ศาลปกครองได฾จัดให฾มีขึ้นและพัฒนามาอย฽างต฽อเนื่องจนอาจถือได฾ว฽าสมบูรณ์แล฾วนี้ ศาลปกครองขอเสนอ ต฽อท฽านทั้งหลายในฐานะที่เป็นส฽วนหนึ่งของกิจกรรมในสัปดาห์วิชาการศาลปกครอง เนื่องในโอกาสครบรอบ 22 ปี ศาลปกครอง ในวันนี้และวันพรุ฽งนี้ ส฽วนการสัมมนาทางวิชาการคดีปกครองเกี่ยวกับการบริหารงาน บุคคลภาครัฐ จะจัดให฾มีขึ้นในวันจันทร์ที่ ๑๓ มีนาคม ๒๕๖๖ ในนามของศาลปกครอง ผมขอขอบคุณผู฾แทนมูลนิธิคอนราด อาเดนาวร์ คณะวิทยากร คณะกรรมการจัดงานครบรอบ 22 ปี ศาลปกครอง ผู฾บริหาร หัวหน฾าส฽วนราชการ และผู฾เข฾าร฽วมสัมมนาทุกท฽าน บัดนี้ ได฾เวลาอันสมควรแล฾ว ผมขอเปิดตัวศูนย์การเรียนรู฾ศาลปกครองออนไลน์และเปิดการสัมมนาทางวิชาการ เกี่ยวกับระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ การสัมมนาทางวิชาการเกี่ยวกับการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทในคดีปกครอง และการสัมมนาทางวิชาการคดีปกครองเกี่ยวกับการบริหารงานบุคคลภาครัฐ นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : ผู้ด าเนินการสัมมนา กราบเรียนท฽านประธานศาลปกครองสูงสุด เรียนแขกผู฾มีเกียรติทุกท฽านที่อยู฽ในห฾องสัมมนา อาคารศาลปกครอง ถนนแจ฾งวัฒนะ และแขกผู฾มีเกียรติเข฾าร฽วมสัมมนาทางระบบออนไลน์ผ฽านระบบต฽าง ๆ อย฽างเช฽น Cisco Webex Meetings Facebook Live รวมทั้งระบบ Live Streaming บนเว็บของศาลปกครอง การสัมมนาในโอกาสครบรอบ ๒๒ ปี ศาลปกครอง ภายใต฾แนวคิด “๒๒ ปี ศาลปกครอง ความเป็นธรรม รวดเร็ว ทันสมัย เพื่อประชาชน” การสัมมนาทางวิชาการ หัวข฾อ การพัฒนาระบบศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ (e-Admincourt) ก฾าวที่ท฾าทายสู฽การสร฾างโอกาสในการเข฾าถึงการอํานวยความยุติธรรมทางปกครอง ในวันนี้ได฾รับเกียรติจากผู฾ทรงคุณวุฒิทั้งจากหน฽วยงานภายนอกทั้ง ๓ ท฽าน ประกอบด฾วย ศาสตราจารย์พิเศษ วิศิษฏ์ วิศิษฏ์สรอรรถ ปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม ท฽านสมคิด จันทมฤก รองปลัดกระทรวงมหาดไทย ผู฾บริหารเทคโนโลยีสารสนเทศระดับสูง (Chief Information Officer : CIO) ท฽านบัญชา เขียวต฽าย รองอธิบดีอัยการ สํานักงานคดีปกครอง สํานักงานอัยการสูงสุด และวิทยากรภายในศาลปกครอง ท฽านวิษณุ วรัญญู รองประธาน ศาลปกครองสูงสุด โดยเฉพาะท฽านที่เป็นผู฾ทรงคุณวุฒิจากหน฽วยงานภายนอก ท฽านมาทั้งใน ๒ ฐานะ ในฐานะแรก ก็คือ ท฽านเป็นผู฾ที่มีการขับเคลื่อนในลักษณะของการวางโครงสร฾างพื้นฐานเกี่ยวกับการใช฾เทคโนโลยีดิจิทัล มาบริการกับประชาชนรวมทั้งขับเคลื่อนและผลักดันให฾หน฽วยงานของรัฐได฾ใช฾ระบบเทคโนโลยีดิจิทัล มาเพิ่มประสิทธิภาพในการทํางานในการบริการแก฽ประชาชน และในฐานะที่สองในฐานะที่เป็นผู฾ที่ใช฾ระบบงานนี้ ทั้งในฐานะผู฾ฟูองคดี และผู฾ถูกฟูองคดี จะได฾มาให฾ความรู฾แลกเปลี่ยนกับศาลปกครอง รวมทั้งวิทยากร จากสํานักงานอัยการสูงสุดในฐานะที่เป็นผู฾ได฾รับมอบอํานาจให฾ดําเนินคดีแทน มาบรรยายแลกเปลี่ยนความรู฾ เกี่ยวกับการใช฾ระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์เกี่ยวกับประโยชน์ ประสบการณ์ในฐานะผู฾ใช฾งาน และข฾อเสนอแนะ ให฾ศาลปกครองจะปรับปรุงพัฒนาระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ที่สมบูรณ์แบบ คือ มีทั้งระบบที่สร฾างขึ้น แล฾วก็มีผู฾ใช฾บริการทั้งภายในและภายนอก โดยจะแบ฽งการสัมมนาเป็น ๒ ช฽วง โดยช฽วงแรกจะเรียนเชิญท฽านรองประธาน ศาลปกครองสูงสุด อาจารย์วิษณุ วรัญญู ได฾มาอภิปรายหรือมานําเสนอในหัวข฾อการดําเนินกระบวนพิจารณาคดี 162

92 โดยวิธีทางอิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งท฽านได฾รับมอบหมายจากประธานศาลปกครองสูงสุดให฾รับผิดชอบการขับเคลื่อน ระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ โดยจะกล฽าวถึงพัฒนาการของระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ ประโยชน์ที่ประชาชนจะได฾รับ ขอกราบเรียนเชิญ นายวิษณุ วรัญญู รองประธานศาลปกครองสูงสุด : วิทยากร สวัสดีท฽านผู฾มีเกียรติทุกท฽านที่มาร฽วมงานวันครบรอบ ๒๒ ปี การสถาปนาศาลปกครองในวันนี้ เป็นเกียรติอย฽างยิ่งกับพวกเราที่ศาลปกครองที่ได฾พบปะกับท฽านทั้งหลาย ศาลปกครองได฾มีการพัฒนา ศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์มาอย฽างยาวนาน โดยได฾ไปศึกษาตัวอย฽างในต฽างประเทศ ได฾แก฽ ประเทศฝรั่งเศส ประเทศสิงคโปร์ และคัดเลือกรูปแบบที่เหมาะสมกับบริบทของศาลปกครองในประเทศ ซึ่งเป็นความร฽วมกันพัฒนา ของ ๒ ฝุาย คือ ตุลาการศาลปกครอง คือ ท฽านบุญอนันต์ วรรณพานิชย์ ปัจจุบันดํารงตําแหน฽งเป็นประธานแผนก คดีสิ่งแวดล฾อมในศาลปกครองสูงสุด และท฽านเอกณัฐ จิณเสน ปัจจุบันดํารงตําแหน฽งเป็นตุลาการหัวหน฾าคณะ ศาลปกครองนครศรีธรรมราช ร฽วมกับเจ฾าหน฾าที่สํานักวิทยาการสารสนเทศพัฒนาโปรแกรม โดยคํานึงถึงองค์ประกอบ ๓ ส฽วนที่เป็นผู฾ใช฾งานระบบ ได฾แก฽ ประชาชน หน฽วยงานราชการหรือเจ฾าหน฾าที่ของรัฐ และตุลาการศาลปกครอง และเจ฾าหน฾าที่สํานักงานศาลปกครอง ทั้ง ๓ องค์ประกอบนี้จะต฾องเป็นกลไกที่จะขับเคลื่อนไปพร฾อมกัน การใช฾งานระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์นี้ ศาลปกครองได฾พยายามรณรงค์ถึงประโยชน์ที่ทุกภาคส฽วน จะได฾รับในการปรับตัวมาใช฾ระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ โดยเฉพาะประชาชน เจ฾าหน฾าที่ของรัฐ ประการแรก คือ “ความประหยัด” ได฾แก฽ ประหยัดเวลา ที่ผู฾ฟูองคดีไม฽ต฾องเดินทางมาที่ศาล ประหยัดค฽าใช฾จ฽าย ในการถ฽ายสําเนาเอกสาร ส฽งไปรษณีย์ และช฽วยด฾านสิ่งแวดล฾อมในการลดการใช฾กระดาษ ประการต฽อมา “ความสะดวก” คือ สามารถยื่นฟูองได฾จากทุกที่ทุกเวลา โดยเฉพาะช฽วงสถานการณ์โรคระบาดโควิด-2019 ผ฽านมา แม฾จะอยู฽ในช฽วงสถานการณ์ Lockdown และเจ฾าหน฾าที่ศาลปกครองต฾องทํางานจากที่บ฾าน (Work From Home) แต฽การพิจารณาพิพากษาคดีของศาลปกครองยังสามารถดําเนินการได฾ต฽อเนื่อง ประกอบกับประธาน ศาลปกครองสูงสุด ได฾มีประกาศศาลปกครอง เรื่อง กําหนดระยะเวลาดําเนินงานคดีในศาลปกครองสูงสุด พ.ศ. ๒๕๖๖ ลงวันที่ ๒๓ มกราคม ๒๕๖๖ โดยอาศัยอํานาจตามความในมาตรา ๖ แห฽งพระราชบัญญัติ กําหนดระยะเวลาดําเนินงานในกระบวนการยุติธรรม พ.ศ. ๒๕๖๕ ยิ่งเป็นตัวแปรสําคัญที่ทําให฾ระบบ งานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์มีความสําคัญในการช฽วยลดระยะเวลาในการพิจารณาพิพากษาคดีให฾รวดเร็วยิ่งขึ้น โดยการปรับตัวมาใช฾ระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ไม฽ใช฾เรื่องเกินความสามารถของคนไทย เพราะจากสถิติ พบว฽า คนไทยมีอัตราการเข฾าถึงอินเทอร์เน็ต ๘๕ เปอร์เซ็นต์ และมีอัตราการใช฾อินเทอร์เน็ตต฽อวันสูงกว฽า ค฽าเฉลี่ยทั่วโลกที่อยู฽ที่ ๖ ชั่วโมงต฽อวัน แต฽คนไทยใช฾อินเทอร์เน็ตมีค฽าเฉลี่ยสูงถึง ๘ ชั่วโมงต฽อวัน นอกจากนี้ ในส฽วนการยื่นฟูองคดีผ฽านระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ (e-Litigation Portal) ในกรณีผู฾ฟูองคดี ไม฽มีอุปกรณ์เข฾าถึง ศาลปกครองส฽วนกลางและศาลปกครองในส฽วนภูมิภาค ได฾จัดเตรียมห฾องสแกนเอกสาร แผ฽นพับ อธิบายขึ้นตอน พร฾อมเจ฾าหน฾าที่ให฾คําแนะนําประจําอยู฽ด฾วย ดังนั้น ตั้งแต฽ปี พ.ศ. 2562 เป็นต฾นมา ศาลปกครอง พัฒนาระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์อย฽างต฽อเนื่องมาตั้งแต฽การฟูองในศาลปกครองชั้นต฾น และพฤศจิกายน 2565 ได฾พัฒนาระบบยื่นอุทธรณ์คําพิพากษาและคําสั่งต฽อศาลปกครองสูงสุดแล฾วเสร็จ การพัฒนาในขั้นต฽อไป ศาลปกครองจะตั้งโปรแกรมแจ฾งเตือน (Notification) เพื่อให฾ผู฾ฟูองคดี ผู฾ถูกฟูองคดี ตุลาการศาลปกครอง และเจ฾าหน฾าที่สํานักงานศาลปกครองที่เกี่ยวข฾อง ทราบว฽าคดีอยู฽ขั้นตอนใด ใช฾ระยะเวลาไปเท฽าไร เหลือระยะเวลาเท฽าไร ต฾องเร฽งดําเนินการอะไร กับการบังคับคดีที่อยู฽ระหว฽างการพัฒนา ในโอกาสการสัมมนาครั้งนี้ ได฾รับเกียรติจากศาสตราจารย์พิเศษ วิศิษฏ์ วิศิษฏ์สรอรรถ ปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม ในฐานะหน฽วยงานผู฾ดูแลการขับเคลื่อนการเป็นรัฐบาลดิจิทัลของภาครัฐและโครงสร฾างพื้นฐานด฾านดิจิทัล ของประเทศ ท฽านสมคิด จันทมฤก รองปลัดกระทรวงมหาดไทย ในฐานผู฾แทนของกระทรวงมหาดไทยที่เป็นหน฽วยงาน 163

93 ที่ถูกฟูองคดีมากที่สุดที่ศาลปกครอง และท฽านบัญชา เขียวต฽าย รองอธิบดีอัยการ ในฐานะผู฾แทนของอัยการ ผู฾ช฽วยทําคดี ทางศาลปกครองรับฟังและแลกเปลี่ยนข฾อมูลจากท฽านเพื่อนําข฾อเสนอแนะเชิงนโยบาย และข฾อแนะนําระบบการใช฾งานมาพัฒนาระบบศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ให฾ดียิ่งขึ้น นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบพระคุณท฽านรองประธานศาลปกครองสูงสุด ที่ได฾อธิบายการพัฒนาระบบศาลปกครอง อิเล็กทรอนิกส์ตั้งแต฽จุดเริ่มต฾นจนนําไปสู฽การนําไปใช฾เพื่อบริการประชาชนและหน฽วยงานของรัฐ ต฽อไปจะได฾มารับฟัง ในส฽วนของผู฾ที่เกี่ยวข฾อง เริ่มต฾นจากปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมในฐานะที่เป็นหน฽วยงาน ที่ได฾รับมอบหมายมาจากรัฐบาลให฾เป็นทั้งผู฾นําและเป็นผู฾ผลักดันการใช฾เทคโนโลยีดิจิทัลสําหรับบริการประชาชน และวางโครงสร฾างพื้นฐานเทคโนโลยีดิจิทัลให฾กับหน฽วยงานของรัฐ จึงขอเรียนเชิญให฾ท฽านกล฽าวถึงนโยบาย ของรัฐบาลในภาพรวม และระบบที่ปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมได฾พัฒนาขึ้นสามารถเชื่อมโยง กับระบบการทํางานของศาลปกครองได฾อย฽างไร ศ.(พิเศษ) ดร.วิศิษฏ์ วิศิษฏ์สรอรรถ ปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม : วิทยากร กราบเรียนท฽านประธานศาลปกครองสูงสุด ท฽านวิทยากร ท฽านผู฾เข฾าร฽วมการสัมมนาในวันนี้ ปัจจุบัน Agenda ของโลกได฾ย฾ายมาอยู฽ใน Agenda ที่เราเรียกว฽า Digital Literacy จึงทําให฾การพัฒนาที่รัฐบาล กําลังดําเนินอยู฽ขณะนี้ ไม฽ใช฽สิ่งที่เราควรจะทํา แต฽เป็นสิ่งที่เราต฾องรีบทําเพราะถ฾าไม฽รีบจะทําให฾ตกกรอบ ของการพัฒนาในโลกเนื่องจากว฽าดิจิทัลเป็นเทคโนโลยีที่จะสามารถทําให฾เราเชื่อมโยง การทํางานต฽าง ๆ ได฾อย฽างมีประสิทธิภาพแล฾วใช฾ต฾นทุนในการทํางานลดลง ปัจจุบันทุกประเทศถูกวัดเรื่องความสามารถ ในการแข฽งขันโดย International Institute for Management Development หรือ IMD โดยจะวัดจาก ด฾านเศรษฐกิจ ด฾านสังคม ด฾านการเมือง และเพิ่มการวัดความสามารถในการแข฽งขันด฾านดิจิทัล ตอนนี้ประเทศไทย อยู฽ที่ระดับ 40 ของโลก โดยตั้งเปูาว฽าหมายจะอยู฽ในอันดับ ๓๐ อันดับแรกของโลก สําหรับการวัดระดับ ความสามารถในการแข฽งขันด฾านดิจิทัลจะวัด 3 ด฾าน ได฾แก฽ ด฾านความรู฾(Knowledge) วัดตั้งแต฽เด็กว฽ามีความรู฾ ด฾านภาษาอังกฤษ ด฾านคณิตศาสตร์ ที่เป็นสากลมากน฾อยเพียงใด ตลอดจนการลงทุนในงบวิจัยที่เกี่ยวกับ เรื่องการพัฒนาดิจิทัล ซึ่งประเทศไทยอยู฽ในระดับปานกลาง ด฾านที่สองคือด฾านเทคโนโลยี (Technology) ประเทศไทยอยู฽ใน ๒๐ ลําดับแรกของโลกโดยวัดจากระดับการใช฾งานอินเทอร์เน็ต ความเร็ว การอํานวยความสะดวก ในการเริ่มธุรกิจ ซึ่งไม฽น฽าเป็นห฽วงในด฾านนี้ และด฾านที่สามคือความพร฾อมในอนาคต (Future Readiness) ซึ่งลําดับยังน฽ากังวล เพราะ เป็นการวัดเรื่องความพร฾อมของรัฐบาลและองค์กรต฽างๆ ในการไปสู฽รัฐบาลดิจิทัล (Digital Government) ซึ่งประเทศไทยมีจุดที่ต฾องปรับแก฾ที่สําคัญ ได฾แก฽ หน฽วยงานหรือองค์กรของรัฐ จะต฾องทํางานในระบบดิจิทัลทั้งกระบวนการโดยไร฾กระดาษ (paperless) การสร฾างเอกสาร การลงลายมือชื่อ เป็นอิเล็กทรอนิกส์ทั้งหมด ในระบบราชการมีกระบวนการสําคัญ ๒ ประการ คือ การประชุม และการสั่งงาน ที่ยังดําเนินการในรูปแบบกระดาษที่ยังมีขั้นตอนการเดินทางของเอกสารที่ใช฾ระยะเวลานาน ซึ่งหากสามารถ ดําเนินการในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์ได฾จะลดค฽าใช฾จ฽ายกระดาษและห฾องเก็บเอกสาร ตลอดจนเพิ่มความโปร฽งใส ในการทํางานเพราะสามารถตรวจสอบได฾ว฽าใครทําอะไร ใช฾เวลาเท฽าไหร฽ ปริมาณงานเท฽าไหร฽ นํามาใช฾ในการวิเคราะห์ กระบวนงานภาพรวมได฾ แต฽อย฽างไรก็ดี หน฽วยงานภาครัฐหลายแห฽งลงทุนจัดซื้อระบบ Hardware และ Software ที่ใช฾เฉพาะหน฽วยงานที่จัดซื้อเท฽านั้น แต฽ในปัจจุบันตามนโยบายรัฐบาล ได฾ทําโครงการพัฒนาระบบ Cloud กลางภาครัฐ (Government Data Center and Cloud Service : GDCC) เพื่อให฾หน฽วยงานภาครัฐในประเทศไทยมีระบบกลาง ในการให฾บริการ Cloud Service ซึ่งหน฽วยงานภาครัฐต฽าง ๆ สร฾าง Application นําไปเก็บไว฾ใน Cloud กลาง ที่มีความปลอดภัยสูง โดยได฾เชิญชวนให฾หน฽วยงานภาครัฐส฽วนกลางและองค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่นเข฾ามาใช฾ ระบบดังกล฽าว จะสามารถลดงบประมาณที่แต฽ละหน฽วยงานจะสร฾างระบบขึ้นเองได฾เป็นจํานวนมาก ประกอบกับ 164

94 พระราชบัญญัติว฽าด฾วยธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2544 มีการรับรองสถานะทางกฎหมาย ของ ข฾อมูลอิเล็กทรอนิกส์ให฾เสมอกับการทําเป็นหนังสือไว฾ด฾วยแล฾ว ตลอดจนการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมให฾สิ่งที่เป็น จุดปรับแก฾ที่สําคัญอีกประการ คือ การยืนยันตัวบุคคลด฾วยระบบดิจิทัล ปัจจุบันใช฾ระบบ Digital ID และมีกฎหมาย พระราชกฤษฎีกาว฽าด฾วยการควบคุมดูแลธุรกิจบริการเกี่ยวกับระบบการพิสูจน์และยืนยันตัวตนทางดิจิทัล ที่ต฾องได฾รับใบอนุญาต พ.ศ. ๒๕๖๕ ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 23 ธันวาคม 2565 ซึ่งกฎหมายดังกล฽าว จะมีผลบังคับใช฾ในวันที่ 21 มิถุนายน 2566 จะเป็นระบบที่เมื่อผู฾ใช฾ลงทะเบียนกับผู฾ให฾บริการแล฾วจะเป็นการยินยอม ให฾เชื่อมโยงข฾อมูลกับผู฾ต฾องการใช฾งานข฾อมูลดังกล฽าว อาทิ ลงทะเบียนกับกรมการปกครอง Digital ID เป็น D.DOPA แล฾วได฾รหัสส฽งกลับมา จะสามารถติดต฽อได฾ทุกหน฽วยงาน โดยระบบจะไปเชื่อมโยงกับ D.DOPA เพื่อตรวจสอบว฽าผู฾มาติดต฽อใช฾คนเดียวกับคนที่ลงทะเบียนไว฾หรือไม฽เอง ซึ่งระบบดังกล฽าวภาคการเงินได฾นํามาใช฾ สักระยะหนึ่งแล฾ว ตัวอย฽าง Application เป฻าตัง นับว฽าเป็นการนําระบบ Digital ID ในขั้นต฾น ในระดับ ที่สูงกว฽าจะเป็นการยืนยันตัวตนด฾วยหน฾าตา ซึ่งมีหน฽วยงานเอกชน National Digital ID : NDID เก็บบันทึก การลงทะเบียนไว฾ ทั้งนี้ ปัญหาอยู฽ที่คนในองค์กร (People ware) เพราะการทําให฾คนใช฾ระบบเชื่อมั่นในระบบ ไม฽ใช฽เรื่องง฽าย ระดับบนสุดของหน฽วยงานจะต฾องมีความเชื่อมั่นกับเจ฾าหน฾าที่ระดับปฏิบัติ เพราะในการปฏิบัติงาน ของเจ฾าหน฾าที่จะอ฾างอิงบางหน฽วยงานว฽าไม฽รับเอกสารในระบบ e-Document หน฽วยงานแรกสํานักงาน การตรวจเงินแผ฽นดิน (สตง.) หน฽วยงานที่สอง ศาล และหน฽วยงานสุดท฾าย กรมบัญชีกลาง จากประสบการณ์ ดํารงตําแหน฽งผู฾อํานวยการสํานักงานขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ ยุทธศาสตร์ชาติ และการสร฾างความสามัคคีปรองดอง (ป.ย.ป.) ได฾สอบถามหน฽วยงาน สตง. ซึ่งได฾รับคําตอบว฽าถ฾าหน฽วยงานถูกตรวจสอบส฽งเอกสารด฾วยระบบอิเล็กทรอนิกส์ ก็ตรวจสอบผ฽านระบบอิเล็กทรอนิกส์ กรมบัญชีกลางสามารถดําเนินการผ฽านอิเล็กทรอนิกส์ได฾ เพราะระเบียบ ของกระทรวงการคลังจํานวนมากสามารถทําด฾วยระบบอิเล็กทรอนิกส์ได฾ และองค์กรศาลทั้งศาลปกครอง และศาลยุติธรรมดีมีแนวคําวินิจฉัย ว฽ารับเอกสารด฾วยวิธีการทางอิเล็กทรอนิกส์ได฾ตามพระราชบัญญัติ ว฽าด฾วยธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2544 พระราชบัญญัติการปฏิบัติราชการทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2565 เพราะฉะนั้น ในมุมมองของกระทรวงกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม โครงสร฾างพื้นฐานมีความพร฾อม ทั้งกฎหมายและเครื่องมือ กรณีศาลปกครองมีความพร฾อมด฾านระบบศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์นํามาเชื่อมโยง กับระบบของกระทรวงมหาดไทย และกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมพร฾อมให฾การสนับสนุน เชื่อว฽าตอนนี้ คือ เวลาที่เราจะเข฾าสู฽กระบวนการใช฾ดิจิทัล นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : ผู้ด าเนินการสัมมนา ปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมได฾อธิบายเห็นภาพรวมของการบริหารงานและการผลักดัน ขับเคลื่อน รวมทั้งอุปสรรคปัญหาและข฾อขัดข฾องได฾ชัดเจนในทุกประเด็น รวมทั้งยังให฾ข฾อเสนอแนะที่เป็นประโยชน์ รวมทั้งประสบการณ์โดยตรงของท฽านที่มาใช฾ระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ การพัฒนาระบบที่ยืนยันตัวตน พิสูจน์ตัวตนซึ่งศาลมีความจําเป็นที่จะต฾องนํามาใช฾ในอนาคต ในเบื้องต฾นศาลปกครองได฾นําระบบตรวจสอบตัวตน มาใช฾ในการลงทะเบียนโดยส฽งข฾อมูลไปสอบถามกับทางกรมการปกครองเพื่อตรวจสอบกับฐานข฾อมูลทะเบียนราษฎร ในลําดับต฽อไปขอเรียนเชิญรองปลัดกระทรวงมหาดไทยได฾อภิปรายให฾ข฾อมูลเพิ่มเติม นายสมคิด จันทมฤก รองปลัดกระทรวงมหาดไทย : วิทยากร กระทรวงมหาดไทยเป็นหน฽วยงานที่ถูกฟูองคดีมากที่สุดของศาลปกครอง เนื่องจากอํานาจการบริหาร ของกระทรวงมหาดไทยกระจายไปทั่วประเทศ ไม฽ว฽าจะเป็นผู฾ว฽าราชการจังหวัด ถ฾ามีการวินิจฉัยอะไรขึ้นมา ก็จะมีคําฟูองถึงปลัดกระทรวงมหาดไทย และมายังรัฐมนตรีว฽าการกระทรวงมหาดไทยในฐานะผู฾กํากับดูแล และองค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่นก็เป็นหน฽วยงานที่อยู฽ภายใต฾การกํากับดูแล ปัจจุบันรัฐบาลได฾วางแนวนโยบาย ในเรื่องของการเป็นรัฐบาลดิจิทัล กระทรวงมหาดไทยมีความกังวล ๓ ประเด็น ประเด็นแรก คือ กฎหมาย 165

95 แต฽ปัจจุบันกฎหมายได฾มีการปรับปรุงเพื่อให฾ทันกับการเปลี่ยนแปลงไว฾เรียบร฾อยแล฾ว ประเด็นสอง คือ เครื่องมือ ทางการสื่อสารหรือเทคโนโลยี ด฾วยสถานการณ์การแพร฽ระบาดของโรคไวรัสโคโรน฽า โควิด 19 ที่ผ฽านมา เป็นตัวเร฽งสําคัญในการนําเทคโนโลยีมาใช฾ในการปฏิบัติงาน เกิดผลลัพธ์เป็นรูปธรรม แต฽ประเด็นที่ ๓ มีความเห็นตรงกับปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม คือ เรื่องของคน ตามที่ท฽านเอกณัฐได฾เกริ่นถึง เรื่องของบัตรประชาชน ขอย฾อนเล฽าประวัติศาสตร์ของบัตรประชาชนในประเทศไทย ตั้งแต฽สมัยรัชกาลที่ 8 ที่มีบัตรประจําตัวประชาชนรุ฽นแรก พ.ศ. 2486 สมัยก฽อนเริ่มต฾นใช฾เฉพาะจังหวัดพระนครกับธนบุรี ลักษณะเหมือนบัตรห฾องสมุดสมัยก฽อน จนกระทั่งต฽อมาใช฾ทั่วราชอาณาจักรเมื่อ พ.ศ. 2505 ตอนนั้นเป็นกระดาษ โดยกระบวนการทําด฾วยมือ 100% ต฽อมายุคที่ 2 มีการพิมพ์สี แต฽การทําบัตรประชาชนจะต฾องไปพบกับ เจ฾าหน฾าที่ที่อําเภออยู฽ และจะได฾รับบัตรใบเหลืองใช฾เวลาอย฽างน฾อย ๙๐ วัน เพราะว฽าทําแล฾วต฾องส฽งเข฾ามา ที่ส฽วนกลางเพื่อที่จะมาทําบัตร บางกรณีภาพถ฽ายไม฽ชัด ไม฽เหมือนตัวจริง ต฽อมามีการพัฒนายุคที่เริ่มใช฾ที่ออนไลน์ มีการเก็บข฾อมูล การพัฒนาตั้งแต฽วันแรกมาจนกระทั่งปัจจุบันนี้ใช฾เวลานานมาก ปัจจุบันนี้ฐานข฾อมูลทุกคนจะปรากฏ ในฐานข฾อมูลของสํานักงานทะเบียนกลาง ก็คือ กรมการปกครอง มีข฾อมูลทะเบียนราษฎร์ มีข฾อมูลบัตร ประจําตัวประชาชน มีรูปหน฾า มีข฾อมูลพื้นฐานต฽าง ๆ อยู฽ในฐานข฾อมูล กรมการปกครองเริ่ม Linkage Center คือ เชื่อมโยงข฾อมูลให฾กับหน฽วยต฽าง ๆ ได฾ใช฾ประโยชน์ ล฽าสุดใช฾การพิสูจน์และยืนยันตัวตนทางดิจิทัลขึ้นมา สะดวกมากยิ่งขึ้น ทุกท฽านสามารถเปิดเข฾าไปดู Application D.DOPA ได฾เลย เราสามารถยืนยันตัวเอง ก็จะมีขั้นตอน ไม฽ยุ฽งยาก เปรียบเสมือนกับเป็นบัตรประจําตัวประชาชนอีกหนึ่งบัตรที่เป็นดิจิทัล แล฾วเวลาไปเชื่อมโยงกับข฾อมูลต฽างๆ ได฾หมดเลย เพียงแต฽ว฽ามีประเด็นสําคัญ ก็คือว฽า หน฽วยงานที่จะเชื่อมโยงใช฾ประโยชน์จากตรงนี้ต฾องมีระบบ ในการรองรับด฾วย ก็คือมี Applicationในการที่จะรองรับ ถ฾ากรณีศาลปกครองตรวจสอบข฾อมูลจากบัตรประจําตัว ประชาชนด฾านหน฾าแล฾วก็ด฾านหลัง ระบบก็จะไปยังสํานักทะเบียนกลางก็คือกรมการปกครองเพื่อตรวจสอบ ความถูกต฾อง แต฽ระบบใหม฽นี้ถ฾าขึ้นทะเบียน Application แล฾วก็ใช฾ได฾เลยก็สามารถที่จะดําเนินการได฾ ปัจจุบันนี้ Application D.DOPA อยากจะให฾ทุกคนในประเทศไทยได฾บันทึกข฾อมูลและขึ้นทะเบียนไว฾เป็นของตัวเอง เป็นบัตรประจําตัวประชาชนของตัวเองเวลาไปไหนกฎหมายก็บอกแล฾วว฽าสามารถโชว์ได฾เป็นตัวจากมือถือ และปัจจุบันนี้มีหลายหน฽วยงาน อาทิ กรมสรรพากร กรมที่ดิน หน฽วยงานที่เกี่ยวข฾องด฾านการเงินได฾เชื่อมโยงหมดแล฾ว ประกอบกับการบังคับใช฾พระราชบัญญัติการปฏิบัติราชการทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. ๒๕๖๕ ที่เปลี่ยนวิธี การทํางานของภาครัฐจากเดิมเป็นหน฾าที่ของประชาชนที่จะต฾องนําเอกสาร สําเนาบัตรต฽าง ๆ มาแสดงตัวตนทุกครั้ง แต฽เป็นประชาชนสามารถที่จะเลือกวิธีการที่จะมาแสดงตัวตนได฾โดยทางอิเล็กทรอนิกส์ และเป็นหน฾าที่ ของภาครัฐที่จะต฾องตรวจสอบเอง ห฾ามเรียกเอกสารที่ทางราชการออกให฾จากประชาชน ส฽งผลให฾ต฽อไป ประชาชนก็สามารถที่จะติดต฽อราชการไม฽ต฾องมาแสดงตัวในสถานที่ ไม฽ต฾องมาเข฾าคิว ไม฽ต฾องรอวันและเวลาทําการราชการ ก็ติดต฽อได฾ตลอด 24 ชั่วโมง สําหรับในคดีปกครองเห็นว฽าเป็นประโยชน์อย฽างยิ่งกับการให฾บริการประชาชน ที่ไม฽ต฾องเตรียมเอกสารจํานวนมาก ซึ่งกรมการปกครองยินดียิ่งที่ทุกท฽านจะใช฾ระบบของ D.DOPA เพื่อเชื่อมโยง การทํางานร฽วมกันในการให฾บริการประชาชน นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : ผู้ด าเนินการสัมมนา ในช฽วงแรก คือ ในเรื่องของการพัฒนาระบบดิจิทัลที่นํามาให฾บริการประชาชนใช฾เป็นอย฽างไรบ฾าง ตั้งแต฽วิวัฒนาการของบัตรประชาชนในประเทศไทย ตั้งแต฽การใช฾บัตรเหลือง จนถึงปัจจุบันนี้ไม฽ต฾องใช฾บัตร ไม฽จําเป็นต฾องเดินทางมายังสถานที่ราชการก็สามารถลงทะเบียนยืนยันตัวตนอยู฽ที่บ฾านได฾ เป็นสิ่งที่ศาลปกครอง จะนํามาใช฾ประโยชน์ในการให฾บริการประชาชนในกระบวนพิจารณาคดีโดยไม฽ต฾องเดินทางมายังศาล โดยปัจจุบันศาลปกครองได฾มีความร฽วมมือกับกรมการปกครองในการขอใช฾ฐานข฾อมูลประกอบการยืนยันตัวตน ผ฽านรหัสประจําตัวประชาชน 13 หลักพร฾อมกับเลเซอร์โค฾ดหลังบัตร ในระยะต฽อไปจะเพิ่มการยืนยันตัวตน 166

96 ด฾วยภาพถ฽ายใบหน฾าหรืออัตลักษณ์ของบุคคล ในลําดับต฽อไปขอเรียนเชิญรองอธิบดีอัยการ สํานักงานคดีปกครอง สํานักงานอัยการสูงสุดได฾แลกเปลี่ยนในฐานะที่เป็นผู฾รับมอบอํานาจให฾ดําเนินคดีแทนทางหน฽วยงานทางปกครอง กับเจ฾าหน฾าที่ของรัฐ ทั้งว฽าต฽างและแก฾ต฽าง นายบัญชา เขียวต่าย รองอธิบดีอัยการ ส านักงานคดีปกครอง ส านักงานอัยการสูงสุด : วิทยากร กราบเรียนท฽านประธานศาลปกครองสูงสุด ท฽านผู฾มีเกียรติที่เข฾าร฽วมสัมมนา ในรอบแรก จะกล฽าวถึงภาพรวมกว฾าง ๆ ของสํานักงานอัยการสูงสุดเกี่ยวกับการดําเนินงานในยุคดิจิทัล ในความคิดเห็นส฽วนตัว ตลอดระยะเวลา 22 ปีของศาลปกครอง ศาลปกครองพัฒนาอย฽างก฾าวกระโดด จนมาถึงวันนี้ในด฾านเทคโนโลยีสารสนเทศ ของศาลปกครองมีความเห็นว฽าล้ําหน฾าสํานักงานอัยการสูงสุดไปแล฾ว แต฽อย฽างไรก็ตามสํานักงานอัยการสูงสุด ได฾พยายามที่จะก฾าวตามให฾ทันเพื่อที่จะได฾ร฽วมงานกับศาลปกครองอย฽างราบรื่น มีประสิทธิภาพ เกิดประโยชน์ แก฽ประชาชนเป็นส฽วนรวม ขอเกริ่นถึงเรื่องภารกิจของสํานักงานอัยการสูงสุดในภารกิจ 3 ด฾านหลัก ๆ คือ ด฾านที่ ๑ การอํานวยความยุติธรรม คือ ด฾านคดีอาญา อาทิ คดีอาญา คดียาเสพติด คดีความผิดเกี่ยวกับ เทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ ความผิดทางเศรษฐกิจ ความผิดเกี่ยวกับค฾ามนุษย์ เกี่ยวกับการปราบปรามทุจริต เป็นต฾น ด฾านที่ 2 คือ การรักษาผลประโยชน์ของรัฐ คือ ด฾านคดีแพ฽ง คดีปกครอง คดีแรงงาน คดีภาษีอากร คดีล฾มละลาย ที่เกี่ยวข฾องกับหน฽วยงานของรัฐหรือหน฽วยงานทางปกครอง รวมไปถึงงานตอบข฾อหารือทางกฎหมาย ให฾แก฽หน฽วยราชการต฽าง ๆ งานตรวจร฽างสัญญาของภาครัฐอันนี้อยู฽ในภารกิจในเรื่องการรักษาผลประโยชน์ของรัฐ และด฾านที่ ๓ คือ การคุ฾มครองสิทธิ์และการช฽วยเหลือทางกฎหมายแก฽ประชาชน ซึ่งทั้ง ๓ ด฾านจะต฾องเคลื่อนไปด฾วยกัน นํามาไปสู฽ข฾อสังเกตเกี่ยวกับข฾อจํากัดในการพัฒนาด฾านเทคโนโลยีสารสนเทศของสํานักงานอัยการสูงสุด คือ สํานักงานอัยการสูงสุดเป็นองค์กรที่มีมานาน มีผู฾ปฏิบัติงานในหลากหลายช฽วงวัย โดยเฉพาะผู฾ปฏิบัติงานในกลุ฽ม Baby Boomer ที่ไม฽คุ฾นชินกับการใช฾เทคโนโลยี แต฽ตามข฾อสังเกตพบว฽า ประชากรในกลุ฽ม Baby Boomer จะเริ่มออกจากองค์กรไป ซึ่งจะเป็นช฽วงเปลี่ยนผ฽านในองค์กรแบบก฾าวกระโดด ข฾อสังเกตอีกประการหนึ่ง คือ สํานักงานอัยการสูงสุดเป็นหน฽วยงานทางกฎหมาย มีนักกฎหมายเป็นแกนกลาง โดยธรรมชาติของนักกฎหมาย ก็คือ แนวคิดจะเป็นแนวคิดแบบอนุรักษ์นิยม เปลี่ยนแปลงยาก และยึดมั่นในแบบแผนธรรมเนียมปฏิบัติ ซึ่งเป็นเรื่องของ Mindset ของบุคลากรในองค์กร แต฽อย฽างไรก็ดียุคสมัยของการเปลี่ยนแปลงย฽อมมาถึง และทัศนคติต฾องปรับเปลี่ยนตาม โดยสํานักงานอัยการสูงสุดจัดตั้งหน฽วยงานภายในขึ้นเรียกว฽า สํานักเทคโนโลยี สารสนเทศและการสื่อสารของสํานักงานอัยการสูงสุด เป็นแกนกลางในการที่จะพัฒนาเทคโนโลยี ด฾านสารสนเทศและการสื่อสาร โดยทางสํานักเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารของสํานักงานอัยการสูงสุด มีแผนปฏิบัติการ ๓ ปี กําหนด Roadmap ที่นําไปสู฽การปรับเปลี่ยนให฾เป็นองค์กรยุคใหม฽ที่ขับเคลื่อนด฾วย เทคโนโลยีดิจิทัลได฾อย฽างมีประสิทธิภาพ และเป็นกลไกสําคัญในการผลักดันสนับสนุนหน฽วยงานต฽าง ๆ ในสังกัด สํานักงานอัยการสูงสุดให฾มีทิศทางในการประยุกต์ใช฾และพัฒนาเทคโนโลยีดิจิทัลเพื่อสนับสนุนการทํางาน รวมไปถึงการพัฒนาความร฽วมมือบูรณาการเครือข฽ายองค์กรหรือหน฽วยงานที่เกี่ยวข฾องทั้งในประเทศ และต฽างประเทศ ด฾านการพัฒนากระบวนการนิติธรรมให฾เหมาะสมกับสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงไป และตอบสนองต฽อนโยบายรัฐบาลเพื่อประโยชน์ต฽อส฽วนรวมของประเทศ และในปัจจุบันสํานักเทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสารของสํานักงานอัยการสูงสุด ได฾ดําเนินการไปแล฾ว คือ การจัดทําระบบฐานข฾อมูลสารบบคดี อิเล็กทรอนิกส์เพื่อใช฾ประโยชน์ภายในหน฽วยงานของสํานักงานอัยการสูงสุด แต฽เดิมการลงข฾อมูลสารบบคดี จะมีข฾อจํากัดของโครงสร฾างพื้นที่ทางเทคโนโลยี คือ ด฾านอุปกรณ์ และความรู฾ความเข฾าใจของเจ฾าหน฾าที่ผู฾ปฏิบัติ เพราะต฾องใช฾ระยะเวลานาน และบางกรณีใช฾งานพร฾อมกันจํานวนมาก ระบบจะมีปัญหา แต฽ปัจจุบันมีการเชื่อมโยง กับระบบฐานข฾อมูลของหน฽วยงานภาครัฐอื่น อาทิ สํานักงานตํารวจแห฽งชาติ สํานักงานศาลยุติธรรม สํานักงาน กิจการยุติธรรม กรมการปกครอง กรมบังคับคดี สํานักงาน ป.ป.ส. สํานักงาน ป.ป.ช. กรมประมง เป็นต฾น 167

97 กรณีของกรมประมงเชื่อมโยงข฾อมูลเนื่องจากมีคดีเกี่ยวกับการค฾ามนุษย์ ช฽วยลดระยะเวลาการทํางาน ของเจ฾าหน฾าที่ที่ต฾องมาบันทึกฐานข฾อมูลใหม฽ทุกครั้ง ขณะนี้กําลังประสานเชื่อมข฾อมูลกับกรมราชทัณฑ์เกี่ยวกับ ข฾อมูลวันพ฾นโทษของผู฾ต฾องขังจะมีผลกับการขอบวกโทษ ขอเพิ่มโทษ การขอนับโทษ นอกจากนี้ได฾พัฒนา Application เรียกว฽า OAG-E Prosecution หรือเรียกกันสั้น ๆ ว฽า OAG-E pro เพื่อความสะดวกในการใช฾งาน ของประชาชนและพนักงานอัยการ ในการติดตามความก฾าวหน฾าของคดี และมี Application ชื่อ OAG-AST สําหรับติดตามคดีค฾ามนุษย์ มีระบบการแจ฾งเตือนวันนัดให฾กับพนักงานอัยการ (OAG-Alert)ว฽าครบกําหนดที่ต฾องยื่นฟูอง ครบกําหนดฟูองฝากขังของคดี ครบกําหนดสืบพยานไปว฽าความที่ศาล เป็นต฾น และสําหรับให฾บริการประชาชน มี Application ชื่อ OAG-Trackingสําหรับติดตามความคืบหน฾าของคดีที่ประชาชนเข฾ามาเกี่ยวข฾อง และ OAG-Lawaid สําหรับปรึกษาปัญหากฎหมายและช฽วยเหลือทางกฎหมาย นอกจากนี้ สํานักงานอัยการจังหวัดทั่วภูมิภาค จะมีเว็บบอร์ดสําหรับตอบปัญหากฎหมาย โดยมีสํานักงานอัยการสูงสุดส฽วนกลางทําหน฾าที่สนับสนุนข฾อมูลต฽าง ๆ และงานตามภารกิจของสํานักงานอัยการสูงสุดอีกประการหนึ่ง คือ การคุ฾มครองสิทธิ์และช฽วยเหลือประชาชน ทางกฎหมาย บริการที่ได฾รับความนิยมสูงที่สุดคือ การยื่นคําร฾องขอตั้งผู฾จัดการมรดกที่สํานักงานอัยการในจังหวัด ที่สะดวกครั้งเดียว หลังจากนั้นการติดต฽อส฽งเอกสารเพิ่มเติม การชําระค฽าธรรมเนียมศาล ไปจนถึงการไต฽สวนในชั้นศาล เพื่อตั้งผู฾จัดการมรดกดําเนินการผ฽านระบบเทคโนโลยีสารสนเทศทั้งหมดโดยไม฽ต฾องมาศาล จนกระทั่งการแจ฾งผลคดี จะติดต฽อกันทางอิเล็กทรอนิกส์ทั้งหมดโดยไม฽ต฾องไปที่ศาลแพ฽งหรือศาลจังหวัดแล฾ว คือ พนักงานอัยการ ปฏิบัติงานอยู฽สํานักงาน พยานอยู฽บ฾านของตน ผู฾พิพากษาอยู฽ที่บัลลังก์ที่ศาล ปัจจัยหนึ่งที่สําคัญ คือ ท฽านอัยการสูงสุด ได฾พูดถึงนโยบายทางด฾านดิจิทัลของสํานักงานอัยการสูงสุดทุกท฽าน ปัจจุบันท฽านนารี ตัณฑเสถียร อัยการสูงสุด มีนโยบายยกระดับการอํานวยความยุติธรรม รักษาผลประโยชน์ของรัฐ คุ฾มครองสิทธิ์และเสรีภาพ และช฽วยเหลือ ของประชาชนด฾านกฎหมายบนพื้นฐานของความร฽วมมือและเทคโนโลยี และได฾มีโอกาสเข฾าอบรมหลักสูตรระยะสั้น มีหัวข฾อวิชา Digital Transformation และ Big Data Analytics บรรยายโดย อาจารย์มนตรีโสคติยานุรักษ์ และอาจารย์วรพล โสคติยานุรักษ์ ได฾กล฽าวไว฾ว฽า หน฽วยงานของรัฐทุกวันนี้มีสํานักเทคโนโลยีสารสนเทศ แต฽ว฽าจะโยนภาระในเรื่องการพัฒนาเรื่องเทคโนโลยีสารสนเทศไปให฾สํานักเทคโนโลยีสารสนเทศอย฽างเดียวไม฽ได฾ ทุกองคาพยพหน฽วยงานภายในขององค์กรจะต฾องให฾ความร฽วมมือสนับสนุนแล฾วก็ช฽วยกันผลักดันนโยบาย ช฽วยกันผลักดันยุทธศาสตร์ เพื่อที่ขับเคลื่อนองค์กรให฾เป็นดิจิทัลไปด฾วยกัน โดยมีสํานักเทคโนโลยีสารสนเทศ เป็นแกนกลาง เป็นผู฾สนับสนุน ในภาพใหญ฽ของภาครัฐคงจะปล฽อยให฾เป็นหน฾าที่ของกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจ และสังคมอย฽างเดียวไม฽ได฾ ทุกหน฽วยงาน ทุกภาคส฽วนก็ต฾องเข฾ามาช฽วยกัน ที่เห็นได฾ชัดเจน ก็คือ ศาลปกครอง ขับเคลื่อนไปมากแล฾วในเรื่องเทคโนโลยี ทางสํานักงานอัยการสูงสุดก็จะพยายามตามติดให฾ทันภารกิจด฾าน การรักษาผลประโยชน์ของรัฐต฽อไป นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : ผู้ด าเนินการสัมมนา ในรอบที่ ๒ นี้ กลับมาที่อาจารย์วิษณุ วรัญญู รองประธานศาลปกครองสูงสุด เรียนสอบถามนโยบาย หรือแนวทางการพัฒนาศาลปกครองสู฽การเป็นศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ตั้งแต฽ที่ผ฽านมา ปัจจุบันและในอนาคต จะเป็นอย฽างไร จะเป็นไปในทิศทางใด มีแผนงานหรือมีโครงการอะไรที่พิเศษ อุปสรรคปัญหา ตลอดจนผล ของการใช฾งานปัจจุบันนี้นับตั้งแต฽การเปิดระบบงานมามีการใช฾งานมากน฾อยเพียงใด นายวิษณุ วรัญญู รองประธานศาลปกครองสูงสุด : วิทยากร จากสถิติตั้งแต฽มีการเปิดใช฾ระบบศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ตั้งแต฽ปี พ.ศ. 2562 จนถึงปัจจุบัน มีตัวเลขผู฾ใช฾ ผู฾ยื่นคําขอ คําร฾องต฽าง ๆ จํานวนมากขึ้น เริ่มจากหลักร฾อย ปัจจุบันเป็นหลักพัน รวมทั้งหมด เป็นหลักหมื่นแล฾วที่มาลงทะเบียนขอใช฾ระบบ e-Admincourt สําหรับในขั้นต฽อไปจะเพิ่มเติมระบบติดตามคดี 168

98 ให฾เสร็จภายในระยะเวลาตามที่กฎหมายกําหนด และระบบบังคับคดี และร฽วมลงนามข฾อตกลงกับ Government Big Data Institute (GBDi)อยู฽ภายใต฾การกํากับดูแลของสํานักงานส฽งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล (depa) เพื่อหาแนวทางการใช฾ประโยชน์และบริหารจัดการข฾อมูลขนาดใหญ฽ (Big Data) และได฾ได฾มอบให฾สํานักงาน ศาลปกครองติดตามการใช฾งานเทคโนโลยี Block Chain สามารถนํามาใช฾ในระบบงานคดีปกครองได฾อย฽างไร นอกจากนี้ศาลปกครองได฾รับความร฽วมมือจากหน฽วยงานระหว฽างประเทศจากสถาบันชั้นสูงวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีเกาหลี (Korea Advanced Instituteof Science & Technology :KAIST) เปิดโอกาสให฾ข฾าราชการ ของศาลปกครองไปศึกษาต฽อหรือฝึกอบรม ทําวิจัย ทั้งนี้สิ่งที่ยังเป็นอุปสรรคในการขับเคลื่อนการใช฾งานระบบ งานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ คือ Peopleware คือ การสร฾างแรงจูงใจให฾คนมาใช฾งาน จากประสบการณ์ ศึกษาดูงานเกี่ยวกับระบบ e-Court ของประเทศฝรั่งเศส ก็ให฾ความเห็นเช฽นเดียวกันว฽าการสร฾าง Peopleware ใช฾ระยะเวลานานมากกว฽าการสร฾าง Hardwareอีกเพราะว฽า Hardware มีเทคโนโลยีความรู฾ในเชิงวิศวกรรมศาสตร์ ก฾าวหน฾าไปมาก แต฽การทําให฾คนยอมรับและใช฾งานโปรแกรมต฾องทําอย฽างต฽อเนื่อง ตลอดจนการออกกฎหมาย ระเบียบที่เด็ดขาดว฽าไม฽รับคดีที่ไม฽ฟูองมาทางระบบอิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งเป็นการบังคับให฾ผู฾ใช฾งานปรับตัว เพราะมีมุมมองว฽าทุกคนสามารถเข฾าถึงเทคโนโลยี เข฾าถึงอุปกรณ์สื่อสารได฾ ตัวอย฽างรูปธรรมที่ได฾มีประสบการณ์ เป็นตุลาการแลกเปลี่ยนของสมาคมศาลปกครองสูงสุดระหว฽างประเทศมีโอกาสฝึกงานที่ประเทศโปแลนด์ ๒ สัปดาห์ ท฽านตุลาการศาลโปแลนด์ระหว฽างรอผมทําธุระ ท฽านมี iPad อยู฽เครื่องหนึ่ง แล฾วก็มีโน฿ตบุ฿ควางข฾าง ๆ ระหว฽างรอ ท฽านสามารถทําคดีแล฾วเสร็จส฽งกลับไปยังโปแลนด์ได฾ ๒ คดี เป็นตัวอย฽างที่แสดงให฾เห็นว฽าระบบศาลอิเล็กทรอนิกส์ สามารถทํางานงานได฾ทุกที่ทุกเวลาได฾จริง นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : ผู้ด าเนินการสัมมนา ลําดับต฽อไปเรียนเชิญท฽านปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมได฾กรุณาได฾อภิปรายแลกเปลี่ยน แล฾วก็เสวนาในการสัมมนานี้อีกครั้ง ว฽าท฽านมีประสบการณ์ดําเนินการในคดีอย฽างไรบ฾าง หรือว฽าหน฽วยงาน ในสังกัดของท฽านได฾ถูกฟูองคดีหรือเป็นผู฾ฟูองคดีมากน฾อยแค฽ไหน รวมไปถึงทัศนะของท฽านต฽อการพัฒนาศาลปกครอง ให฾ก฾าวหน฾าต฽อไป เช฽น ในระบบการวิเคราะห์คําฟูองก็ดี วิเคราะห์คําคู฽ความก็ดี รวมทั้งจะนํามาใช฾ในชั้นยกร฽างคําสั่ง และคําพิพากษาจะเป็นไปได฾ไหมที่จะนํา AI มาใช฾ประโยชน์ ศ.(พิเศษ) ดร.วิศิษฏ์ วิศิษฏ์สรอรรถ ปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม : วิทยากร มีข฾อสังเกตที่จะทกให฾ระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ประสบความสําเร็จ ประเด็นแรก คือ ต฾องไม฽มีการทํางานแบบคู฽ขนาน กล฽าวคือ นอกจากเจ฾าหน฾าที่จะต฾องรับเอกสารในรูปแบบกระดาษแล฾ว จะต฾องนําข฾อมูกระดาษมาแปลงลงระบบอิเล็กทรอนิกส์อีกครั้ง ซึ่งจะเป็นการเพิ่มงานให฾เจ฾าหน฾าที่ ควรจะเลือกวิธีการ อิเล็กทรอนิกส์เป็นช฽องทางเดียวในการปฏิบัติงาน ประการต฽อมา เมื่อเปลี่ยนผ฽านจากกระดาษไปเป็น อิเล็กทรอนิกส์แล฾ว เจ฾าหน฾าที่ไม฽รู฾วิธีการจัดการกับตัวกระดาษ โดยส฽วนใหญ฽จะเป็นการสร฾างไฟล์และนําเอกสาร ไปเก็บตามไฟล์ที่สร฾างขึ้น ในหลายประเทศจะมีการสร฾างหมวดหมู฽ (Dialog) โดยเป็นการจัดเก็บทันที ในวันที่จัดทําข฾อมูลเลย ประเด็นสุดท฾าย แยกการรับเอกสารให฾ชัดเจน กล฽าวคือ ถ฾ามีประชาชนไม฽พร฾อม จะเข฾าสู฽ระบบอิเล็กทรอนิกส์ ก็ให฾บริการด฾วยกระดาษทั้งกระบวนการ ถ฾าใครสะดวกทําผ฽านระบบอิเล็กทรอนิกส์ ก็ดําเนินการผ฽านระบบทั้งกระบวนการ กรณีศาลปกครองไม฽น฽าเป็นห฽วงเรื่องการใช฾อิเล็กทรอนิกส์ เพราะการสืบพยานน฾อย โดยส฽วนใหญ฽ใช฾เอกสารที่สามารถดึงได฾จากระบบอยู฽แล฾ว ไม฽เหมือนศาลยุติธรรม ที่มีเรื่องพยานบุคคลเข฾ามาเกี่ยวข฾องในคดีจํานวนมาก แต฽ปัจจุบันนี้มีเทคโนโลยีที่สามารถแปลงคําพูด เป็นตัวอักษรได฾ เช฽น โปรแกรมช฽วยคนพิการทางสายตาหรือทางการได฾ยิน ดังนั้น จึงไม฽น฽ากังวลที่แม฾หน฽วยงานหนึ่ง เป็นอิเล็กทรอนิกส์ แต฽อีกหน฽วยงานยังเป็นระบบกระดาษจะไม฽สามารถแปลงข฾อมูลเพื่อเชื่อมต฽อกันและกันได฾ 169

99 ตลอดจนเทคโนโลยี AI เช฽น Chat GPT ที่สามารถตอบโต฾กับมนุษย์ได฾ จากการประมวลผลข฾อมูลที่มนุษย์นําเข฾าไป เริ่มวิเคราะห์คําพิพากษา วิเคราะห์สาเหตุที่เกิดขึ้น แล฾วสามารถนําไปเป็นประเด็นในเรื่องการที่จะปูองกัน การกระทําผิดซ้ํา ตลอดจนเป็นการติดตามผู฾กระทําผิด เพื่อนํามาเก็บเป็นข฾อมูลย฾อนกลับมา เช฽นนี้เชื่อว฽า หากเปลี่ยนเป็นระบบอิเล็กทรอนิกส์มากขึ้นเรื่อย ๆ ข฾อมูลที่มีอยู฽จะเป็นข฾อมูลที่มีค฽าแล฾วจะทําให฾เกิด การประมวลแล฾วก็สามารถส฽งต฽อกลับไปยังรัฐบาลว฽า อะไรรัฐบาลไม฽พึงทํา อะไรรัฐบาลพึงทํา นายวิษณุ วรัญญู รองประธานศาลปกครองสูงสุด : วิทยากร ขออนุญาตเสริมปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม ในกรณีที่ท฽านกล฽าวถึง Chat GPT ที่เริ่มมีกระแสมาตั้งแต฽เดือนพฤศจิกายนปีที่ผ฽านมา ถ฾าระบบสามารถพัฒนาการเรียนรู฾ภาษาไทยให฾ดีขึ้น จะเป็นประโยชน์ในการเปรียบเทียบคําพิพากษา ช฽วยในการตรวจสอบคําพิพากษาให฾ออกไปในทิศทางเดียวกัน คําพิพากษาที่เคยตัดสินในเรื่องคล฾าย ๆ กัน นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : ผู้ด าเนินการสัมมนา เชิญท฽านรองปลัดกระทรวงมหาดไทยในรอบที่ 2 ว฽าในฐานะที่หน฽วยงานของท฽าน และเจ฾าหน฾าที่ของรัฐ ฟูองคดีมากที่สุด ท฽านเห็นประโยชน์หรือมีแนวคิดอย฽างไร เหตุใดจึงมีหนังสือเวียนแนวทางการส฽งเรื่องขอให฾ พนักงานอัยการดําเนินคดีปกครองด฾วยระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ไปยังหน฽วยงานในสังกัดระดับกรม หน฽วยงานรัฐวิสาหกิจ และหน฽วยงานในสํานักงานปลัดกระทรวงมหาดไทย นายสมคิด จันทมฤก รองปลัดกระทรวงมหาดไทย : วิทยากร เมื่อ 2565 ทางสํานักงานอัยการสูงสุดก็ได฾มีหนังสือขอให฾กระทรวงมหาดไทยดําเนินคดีปกครอง ด฾วยระบบอิเล็กทรอนิกส์ด฾วยเปูาประสงค์หลัก ก็คือว฽า ต฾องการที่จะลดการใช฾กระดาษให฾เป็น Paperless ท฽านสุทธิพงษ์ จุลเจริญ ปลัดกระทรวงมหาดไทย ได฾ให฾ความสําคัญในการนําอิเล็กทรอนิกส์มาใช฾ ทั้งในเรื่องของ การติดตามงาน ในเรื่องของการร฾องเรียน ร฾องทุกข์ผ฽านศูนย์ดํารงธรรม เมื่อเห็นหนังสือฉบับนี้ก็เห็นว฽า เป็นประโยชน์อย฽างยิ่งต฽อการดําเนินคดีปกครอง จึงได฾แจ฾งเวียนไปยังจังหวัดทุกจังหวัด แล฾วก็กรมทุกกรม ให฾รับดําเนินการและถือปฏิบัติ จากการหาข฾อมูลกับนิติกรที่ปฏิบัติงานในกรมที่สังกัดกระทรวงมหาดไทย พบว฽า ในช฽วงที่ผ฽านมามีใช฾ระบบงานคดีปกครองทางอิเล็กทรอนิกส์ประมาณ 600 คดีโดยประมาณ โดยส฽วนใหญ฽ จะอยู฽ที่กรมส฽งเสริมการปกครองท฾องถิ่น พบประเด็นข฾อสังเกตดังนี้ ประเด็นแรก ระบบที่ปรากฏหน฾าเว็บไซต์ ของศาลปกครองใช฾งานได฾สะดวก พบปัญหาเพียงการต฾องแปลงไฟล์เอกสารเป็นสกุล PDF/A ประเด็นที่สอง เป็นเรื่องเทคนิคในการบีบไฟล์หรือขนาดไฟล์ที่มีจํากัด ประเด็นที่สาม ระบบหลังบ฾าน ในกรณีเป็น คดี ที่ไม฽มีความซับซ฾อนมาก เช฽น คดีที่กรมส฽งเสริมการปกครองท฾องถิ่นรับผิดชอบก็จะใช฾ระบบศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ เพราะนิติกรทําคําให฾การส฽งทางระบบ และติดตามทางอิเล็กทรอนิกส์ แต฽กรณีเป็นคดีซับซ฾อนเมื่อมีคดีซับซ฾อน ยุ฽งยากจะต฾องส฽งขอความอนุเคราะห์ให฾ทางอัยการ อัยการบางท฽านจะใช฾อิเล็กทรอนิกส์ บางท฽านก็จะเป็นกระดาษ เพราะฉะนั้นก็จะมีอุปสรรคในการทําให฾ทั้งกระบวนการเป็นอิเล็กทรอนิกส์ แต฽อย฽างไรก็ตามถ฾าจะสามารถทําให฾ ตั้งแต฽ทางกระทรวง ผู฾ถูกฟูอง มาที่มาถึงอัยการเป็นอิเล็กทรอนิกส์จนถึงกระบวนการพิจารณาคดีอิเล็กทรอนิกส์ จะทําให฾คดีมีความรวดเร็วมากขึ้น อีกประการที่สําคัญที่สุดคือเรื่องผู฾ใช฾งาน ผู฾ใช฾งานก็ต฾องยอมรับมีทั้ง Gen X กับ Gen Y กรณีเป็น Gen Y จะไม฽มีปัญหาในเรื่องการใช฾ระบบงานอิเล็กทรอนิกส์ได฾เลย อีกปัญหา คือ ประเภทของคดีในกรณีเป็นคดีของกรมที่ดิน มีความจําเป็นต฾องใช฾กระดาษเพราะว฽าเอกสารหลักฐานเป็นกระดาษ ระวางหรือโฉนดที่มีในขนาดใหญ฽กว฽า A4 การที่จะมาถ฽ายเอกสารส฽งมาจะไม฽มีประโยชน์มากกว฽าที่จะส฽ง เป็นกระดาษมา จึงเลือกที่จะไม฽ได฾ใช฾อิเล็กทรอนิกส์ นอกจากนี้คือเรื่องระบบสื่อสาร นิติกรที่อยู฽ต฽างจังหวัด 170

100 ก็ให฾ข฾อสังเกตว฽าผู฾ฟูองคดีหลาย ๆ กรณีมีปัญหาเรื่องของสัญญาณอินเทอร์เน็ต ประเด็นท฾าทายอีกอันหนึ่ง ก็คือ เรื่องกระบวนการพิจารณา ถ฾าจะทําให฾คดีปกครองทางอิเล็กทรอนิกส์ได฾รับความนิยมหรือว฽าได฾รับความสนใจมากขึ้น คือ ต฾องทําให฾เห็นว฽ามีความรวดเร็วกว฽าระบบกระดาษ จะเป็นแรงจูงใจที่จะทําให฾คนอยากจะมาใช฾ระบบนี้ นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบคุณท฽านรองปลัดกระทรวงมหาดไทยเป็นอย฽างสูง ท฽านได฾ให฾ข฾อแนะนํา และข฾อเสนอแนะ ที่เป็นประโยชน์ในการที่เราจะปรับระบบงานของศาลปกครองเพื่อที่จะให฾บริการประชาชนได฾ดียิ่งขึ้น ขอขอบพระคุณท฽าน อยากจะเรียนเชิญท฽านรองอธิบดีอัยการ สํานักงานคดีปกครอง ได฾เสนอในรอบสุดท฾ายนี้ นายบัญชา เขียวต่าย รองอธิบดีอัยการ ส านักงานคดีปกครอง ส านักงานอัยการสูงสุด : วิทยากร สํานักงานคดีปกครอง สํานักงานอัยการสูงสุด ได฾ดําเนินการไปทั้งหมด 4 ด฾านหลักๆ คือด฾านบุคลากร ด฾านอุปกรณ์เครื่องมือเครื่องใช฾ ด฾านการประสานความร฽วมมือกับศาลปกครอง และด฾านระเบียบกฎหมาย ในด฾านแรกทางด฾านบุคลากร ได฾จัดการฝึกอบรม เป็นโครงการฝึกอบรมการพัฒนาศักยภาพด฾านการดําเนินคดีปกครอง ทางอิเล็กทรอนิกส์ไป 2 ครั้ง เมื่อวันที่ 8 และ 9 ธันวาคม 2564 แล฾วก็วันที่ 21 ธันวาคม 2564 อยู฽ระหว฽าง รวบรวมปัญหาแล฾วดําเนินการนําปัญหาต฽าง ๆ มาวิเคราะห์เพื่อออกแนวทางการพัฒนาบุคลากรให฾ตรงจุด ในด฾านอุปกรณ์ ได฾รับคําแนะนําจากท฽านเอกณัฐฯ พบว฽า ทางสํานักงานอัยการสูงสุดมีเครื่องสแกนเนอร์ครบ ทุกสํานักงานคดีปกครอง แต฽ปรากฏว฽า คุณสมบัติของเครื่องไม฽เหมาะกับการใช฾งาน จึงอยู฽ระหว฽างจัดหา มาทดแทน และได฾ขอรับการสนับสนุน External Hard Disk ซึ่งไม฽น฽าเพียงพอ เพราะสํานักเทคโนโลยีสารสนเทศ สํานักงานอัยการสูงสุด จะปรับเป็นการใช฾ Cloud กลาง ตามที่กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม ได฾ประชาสัมพันธ์ไว฾ ขณะนี้อยู฽ระหว฽างการจัดสรรพื้นที่จัดเก็บ นอกจากนั้นการดําเนินคดีของข฾าราชการ ก็จะมีกฎระเบียบต฽าง ๆ เพื่อใช฾แนวปฏิบัติ ซึ่งระเบียบสํานักงานอัยการสูงสุดว฽าด฾วยการดําเนินคดีปกครอง ของพนักงานอัยการ ปัจจุบันยังไม฽มีเรื่องการดําเนินคดีอิเล็กทรอนิกส์รองรับ แต฽ปัจจุบันได฾ตั้งคณะทํางานขึ้นมา ร฽างระเบียบตัวนี้ขึ้นมาแล฾ว รอการประกาศ โดยใช฾กรอบระเบียบของศาลปกครองเป็นกรอบในการที่เรา จะดําเนินงานตาม และได฾ประสานงานกับสํานักงานศาลปกครองมาโดยตลอด โดยเมื่อปีที่แล฾วได฾มีการทําลงนาม ในบันทึก MOU เมื่อวันที่ 31 มีนาคม 2565 โดยมีประเด็นหนึ่งใน MOU ฉบับนั้น คือ การรณรงค์และส฽งเสริม ให฾บุคลากรของสํานักงานอัยการสูงสุดและคู฽กรณี คู฽กรณีในที่นี้ ก็คือ หน฽วยงานตัวความทั้งหลาย หน฽วยงานทางปกครอง ได฾ใช฾ระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์โดยสนับสนุนการดําเนินงานของทั้ง ๒ หน฽วยงานให฾มีความสะดวก ไม฽ยุ฽งยาก และสามารถเข฾าถึงได฾ เข฾าถึงการใช฾ระบบได฾โดยง฽าย รวมทั้งการเสริมสร฾างความรู฾ความเข฾าใจระหว฽าง หน฽วยงานทั้งสองเกี่ยวกับกฎหมายและระเบียบที่เกี่ยวข฾องกับวิธีพิจารณาคดีปกครองทางอิเล็กทรอนิกส์ หลังจากที่ได฾ทําบันทึก MOU ระหว฽างศาลปกครองกับสํานักงานอัยการสูงสุดแล฾ว เราได฾มีการประชุมร฽วมกัน พูดถึงการแก฾ปัญหาต฽าง ๆ โดยจะขอกล฽าวถึงปัญหาใหญ฽ ๆ ปัญหาแรก ก็คือ เรื่องการบีบอัดไฟล์ที่ว฽าจํากัดแค฽ ๓๐ MB ซึ่งก็ได฾รับการแก฾ไขไปแล฾ว ท฽านเอกณัฐก็ได฾ช฽วยดําเนินการให฾แล฾ว ในเรื่องของไฟล์ PDF/A คือ บางหน฽วยงานก็ยังทําไม฽ได฾ ทางเราก็ต฾องขอความร฽วมมือกับหน฽วยงานตัวความด฾วย แล฾วปัญหาก็คือ เวลาตัวความ ส฽งมาที่สํานักงานอัยการ เอกสารที่ส฽งมาเป็นไฟล์ปรากฏว฽าพนักงานอัยการต฾องการที่จะปรับปรุงตัดทอนแก฾ไข เพิ่มเติมอะไรต฽าง ๆ พอเป็นไฟล์ PDF ทําไม฽ได฾ก็ต฾องย฾อนกลับไปให฾ตัวความเขาไปจัดมาใหม฽อีก แล฾วก็ส฽งกันมาใหม฽อีก เครื่องมือบางทีก็ไม฽รวดเร็ว ไม฽สะดวก ก็ทราบว฽าต฾องมีโปรแกรมซอฟต์แวร์อันหนึ่งเป็น Acrobat Pro สําหรับใช฾ทางนี้ซึ่งศาลปกครองมีแล฾ว อัยการยังไม฽มี หรือในบางกรณีจําเป็นต฾องมีการทําคดีแบบผสมผสาน ทั้งอิเล็กทรอนิกส์และกระดาษ เช฽น กรณีของกรมที่ดินเอกสารหลักฐานเป็นเอกสารขนาดใหญ฽ไฟล์ใหญ฽ ระวางแผนที่ เป็นแผนที่ภาพถ฽ายทางอากาศ เป็นต฾น หรือว฽าแบบแปลนก฽อสร฾าง เริ่มต฾นได฾ดําเนินการทางอิเล็กทรอนิกส์ไปแล฾ว 171

101 พอระหว฽างการดําเนินคดีปรากฏว฽ามันต฾องเพิ่มเติมหลักฐานพวกนี้ ทําให฾ต฾องเลือกว฽าจะต฾องทําคู฽ขนานทั้ง ๒ ระบบ หรือควรจะออกจากระบบไปเลย อีกเรื่องหนึ่ง คือ การเข฾าระบบ คือ พนักงานอัยการเวลาใช฾ระบบอิเล็กทรอนิกส์ ก็ต฾องมี Username Password แต฽ว฽าในการทํางานเราก็จะมีนิติกรผู฾ช฽วยพนักงานอัยการ ทั้งเจ฾าพนักงานคดี ทั้งนิติกรจะช฽วยซัพพอร์ตเราในเรื่องการทํางาน คราวนี้การยื่นคําคู฽ความ ยื่นเอกสารอะไรต฽าง ๆ ก็จะเป็นนิติกร เป็นคนดําเนินการ พออัยการเป็นคนยื่นปรากฏว฽านิติกรเข฾ามาช฽วยติดตามความคืบหน฾าของคดีไม฽ได฾ เพราะว฽า ถ฾าไม฽มี Username Password เป็นของส฽วนตัวซึ่งก็ได฾รับการแก฾ไขแล฾ว แต฽ก็ยังมีข฾อจํากัดอยู฽ว฽านิติกรที่อาจมี Username มี Password ของตัวเองบางทีก็เห็นไม฽หมดหมายถึงว฽าเห็นเอกสาร เห็นวันนัดหมายอะไรได฾ เห็นหมายของศาล คําสั่งของศาลได฾ไม฽ทั้งหมด เห็นได฾เฉพาะในส฽วนที่ตัวเองเป็นคนยื่น บางทีการแจ฾ง แจ฾งไปที่ของพนักงานอัยการ หรืออย฽างเช฽น เอกสารหลักฐานต฽าง ๆ ที่นิติกรเป็นคนยื่นในนาม User ของนิติกร แต฽อัยการจะตรวจสอบ หมายถึงว฽า วันนี้อัยการไม฽เข฾าสํานักงานแต฽จะตรวจสอบว฽าน฾องยื่นหรือยัง อันนี้เข฾าไปตรวจสอบไม฽ได฾ มองไม฽เห็น อย฽างนี้เป็นต฾น แต฽ก็ได฾รับการแก฾ไขแล฾วในระดับหนึ่ง สามารถใช฾ Username และ Password ได฾ทั้งคู฽ ได฾ทั้งอัยการและนิติกรที่ช฽วยในคดีเดียวกัน นอกจากนี้เรื่องของหนังสือเวียน สํานักงาน อัยการสูงสุดได฾มีหนังสือเวียนไปยังหลายหน฽วยงานทั้งกระทรวงการคลัง กระทรวงศึกษาธิการ โดยได฾นําแนวคิด ว฽าสํานักงานอัยการสูงสุดเดินคนเดียวไม฽ได฾ ต฾องอาศัยความร฽วมมือจากหน฽วยงานตัวความด฾วย แล฾วมีกรณีตัวอย฽าง ก็คดีของ สปสช. ที่จะขอส฽งเป็นเอกสารในรูปแบบไฟล์ OPD เลย เมื่อพูดถึงสถิติคดีที่ดําเนินการไปแล฾ว คดีอิเล็กทรอนิกส์ตัวเลขอาจจะไม฽เป็นที่พอใจ ในช฽วงปี พ.ศ. 2565 คดีที่ดําเนินคดีทางอิเล็กทรอนิกส์ทั้งหมด ทั้งว฽าต฽างและแก฾ต฽างที่ผ฽านสํานักงานอัยการสูงสุดทั้งหมด 100 กับอีก 1 คดี รวม 101 คดีดําเนินการกับศาลปกครอง โดยใน 101 ดําเนินการไปแล฾ว 59 คดี เวลาคดีไหนจําเป็นต฾องดําเนินคดีทางอิเล็กทรอนิกส์ท฽านอธิบดีอัยการ สํานักงานคดีปกครองท฽านจะประทับหัวสํานวนตัวแดงว฽า ดําเนินคดีทางอิเล็กทรอนิกส์ พนักงานอัยการเจ฾าของสํานวน ก็ต฾องไปดําเนินการตามนั้น แต฽ก็จะมีการขอยกเลิกกลับมา บางกรณีขอยกเลิกไปใน 101 เรื่อง ขอยกเลิก 28 เรื่อง ใน 28 เรื่อง อธิบดีอนุมัติให฾ยกเลิกได฾ 21 เรื่อง คือ จะมีอัยการอาวุโส ที่มีอายุมากกว฽า 65 ปี ที่พ฾นจาก ตําแหน฽งบริหารแล฾ว และไม฽เชี่ยวชาญเรื่องอิเล็กทรอนิกส์จะขอยกเลิก จึงต฾องมีการผ฽อนปรนในบางกรณี ไม฽สามารถเป็นอิเล็กทรอนิกส์ได฾ทั้งหมด นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอขอบพระคุณท฽านรองอธิบดีอัยการคดีปกครอง สํานักงานอัยการสูงสุดที่ได฾กรุณาได฾มาร฽วม แลกเปลี่ยนสัมมนา ให฾ข฾อเสนอแนะและอุปสรรคข฾อขัดข฾องในการใช฾งานในระบบนี้ รวมทั้งได฾อธิบายถึงเนื้องานของท฽าน ที่เกี่ยวข฾องกับการดําเนินคดีผ฽านทางระบบอิเล็กทรอนิกส์ นายวิษณุ วรัญญู รองประธานศาลปกครองสูงสุด : วิทยากร กล฽าวย้ําอีกครั้งว฽าศาลปกครองเราพร฾อมแล฾ว ท฽านพร฾อมหรือไม฽สู฽การพัฒนาวิธีพิจารณาคดี กระบวนการยุติธรรมทางปกครองแบบดิจิทัลไปด฾วยกัน นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : ผู้ด าเนินการสัมมนา ท฽านรองปลัดกระทรวงมหาดไทยท฽านมีอะไรจะนําเสนอในช฽วงปิดท฾ายนี้ไหม 172

102 นายสมคิด จันทมฤก รองปลัดกระทรวงมหาดไทย : วิทยากร เราเข฾ามาถึงการใช฾ดิจิทัลแล฾ว โลกเปลี่ยนไปเยอะ ถ฾าเราไม฽เปลี่ยนเราก็คงจะอยู฽ลําบาก ก็คงจะต฾องเปลี่ยนไปด฾วยกันไม฽ว฽าจะอายุมากน฾อยขนาดไหนก็ต฾องปรับเปลี่ยนวิธีการทํางาน วิธีคิดการทํางาน ทางกระทรวงมหาดไทยก็พร฾อมที่จะสนับสนุนในเรื่องของภารกิจที่รับผิดชอบอย฽างเต็มที่ นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบพระคุณท฽านปลัดกระทรวง ทางสํานักงานอัยการจะมีอะไรเสนอไหม นายบัญชา เขียวต่าย รองอธิบดีอัยการ ส านักงานคดีปกครอง ส านักงานอัยการสูงสุด : วิทยากร ก็ฝากถึงหน฽วยงานตัวความทั้งหลายที่เข฾าร฽วมสัมมนาในวันนี้ว฽าศาลปกครองเขาขยับไปไกลแล฾ว พวกเราต฾องร฽วมมือกันทั้งหน฽วยงานตัวความที่เป็นเจ฾าของเรื่องข฾อพิพาทแล฾วก็ทางพนักงานอัยการที่เป็นผู฾รับมอบ อํานาจจากท฽าน ต฾องร฽วมมือกันทั้งในด฾านเนื้อหาคดีและในเรื่องวิธีการทํางานในด฾านอิเล็กทรอนิกส์ เพราะยังไง ไม฽ว฽าท฽านจะเป็นคนรุ฽นไหนก็ตามเราหนียุคสมัยไม฽พ฾น นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : ผู้ด าเนินการสัมมนา ก็ขอขอบพระคุณท฽านวิทยากรที่เข฾าร฽วมสัมมนาทุกท฽าน ณ วันนี้ตอนนี้ก็เป็นเวลาอันสมควรแล฾ว ผมก็คิดว฽าในหัวข฾อในเรื่องของการพัฒนาศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ เราก็ได฾รับฟังการบรรยาย การให฾ประเด็น แลกเปลี่ยนจากท฽านวิทยากรได฾ครบถ฾วนสมบูรณ์ว฽าจะเป็นอย฽างไร ในสําหรับช฽วงบ฽ายจะมีประเด็นที่สืบเนื่องต฽อไป แต฽เป็นในภาคปฏิบัติในการลงในเนื้อหาว฽าจะทําอย฽างไรแล฾วก็มีอุปสรรคและข฾อขัดข฾องอย฽างไร สําหรับประเด็น คําถามต฽างๆ ที่ท฽านได฾ส฽งมาผมขออนุญาตรวมไปตอบในช฽วงบ฽าย สําหรับวันนี้ก็ขอขอบพระคุณแขกผู฾มีเกียรติทุกท฽าน ที่ได฾เข฾ามาร฽วมสัมมนาในวันนี้ ทั้งที่อยู฽ในห฾องประชุมศาลปกครองแจ฾งวัฒนะแห฽งนี้ แล฾วก็ที่เข฾าร฽วมระบบออนไลน์ ทางบ฾านมาจากทาง Facebook Live ก็ดีทางระบบดิจิทัลที่ศาลปกครองจัดไว฾ให฾ก็ดี ขอบพระคุณมาก 173

103 หัวข้อ “ศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ (e-Admincourt) กับการอ านวยความยุติธรรมทางปกครองเพื่อประชาชน” วันพฤหัสบดีที่ ๙ มีนาคม 256๖ เวลา ๑๓.๓๐–๑๕.๓๐ น. ณ ห้องสัมมนา ๑ ชั้น ๑๑ อาคารศาลปกครอง ถนนแจ้งวัฒนะ และผ่านระบบออนไลน์ วิทยากร : นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน฾าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช นายเฉลิมพล โชตินุชิต รองปลัดกรุงเทพมหานคร นายทินกฤต ปีดแก฾ว หัวหน฾าฝุายบริหารงานทั่วไปสมาคมองค์การ บริหารส฽วนจังหวัดแห฽งประเทศไทย นายสมชาย รังสิวัฒนศักดิ์ นายกสมาคมสันนิบาตแห฽งประเทศไทย ผู฾ช฽วยศาสตราจารย์พิเศษ ดร.วิระศักดิ์ ฮาดดา นายกสมาคมองค์การบริหารส฽วนตําบล แห฽งประเทศไทย ดร.วิเชียร ชุบไธสง นายกสภาทนายความ ในพระบรมราชูปถัมภ์ ผู้ด าเนินการสัมมนา : ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู฾อํานวยการสํานักบริหารยุทธศาสตร์ ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา กราบสวัสดีท฽านแขกผู฾มีเกียรติทุกท฽าน การสัมมนาในช฽วงบ฽ายเป็นเนื้อหาในเชิงภาคปฏิบัติ หรือบทบาทของผู฾บริหารองค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่นได฾มีส฽วนในกระบวนพิจารณาคดีทางปก ครอง หลายท฽านยังไม฽เคยได฾มีประสบการณ์การใช฾ระบบ e-Admincourt หรือ e-Litigation Portal ของศาลปกครอง รูปแบบการสัมมนาเป็นการพูดคุยและสาธิต (Demo) ตัวระบบ e-Admincourt หลังจากที่ท฽านวิทยากร ได฾พูดคุยแล฾ว จะเปิดให฾เป็นช฽วงของการสอบถามจากผู฾รับชมในห฾องสัมมนานี้กับท฽านผู฾ที่รับชมทาง Live ต฽าง ๆ ระบบที่ทุกคนอาจจะคุ฾นเคยมากที่สุด คือ ระบบการรับฟูองทางอิเล็กทรอนิกส์ หรือว฽า e-Litigation Portal เปิดให฾บริการกับทางประชาชน หน฽วยงานของรัฐ และเจ฾าหน฾าที่ของรัฐ ในหน฽วยงานทางปกครองที่เป็นคู฽กรณี ในคดีปกครองสามารถที่จะดําเนินกระบวนพิจารณาคดีผ฽านช฽องทางอิเล็กทรอนิกส์ได฾ โดยในระบบนี้หลัก ๆ ก็คือ จะมีการให฾บริการในการยื่นคําฟูอง ยื่นเอกสารคําคู฽ความ ระบบการชําระค฽าธรรมเนียมศาลผ฽านระบบอิเล็กทรอนิกส์ ระบบการรับแจ฾งหมายศาล การแจ฾งคําสั่งศาล การเข฾าถึงสํานวนคดีอิเล็กทรอนิกส์ การดําเนินกระบวนพิจารณาคดี ทางอิเล็กทรอนิกส์ได฾ตลอดกระบวนตั้งแต฽ต฾นจนจบ แล฾วก็สุดท฾ายก็สามารถที่จะขอไต฽สวนหรือนั่งพิจารณาคดี รวมไปถึงการรับฟังคําพิพากษาผ฽านระบบประชุมทางจอภาพได฾ สามารถเข฾าจากเว็บไซต์ e-Litigation.admincourt.go.th จากสถิติการใช฾งานระบบตั้งแต฽วันที่ ๓๐ พฤษภาคม ๒๕๖๒ ซึ่งเป็นวันแรกของการเปิดใช฾งาน มีการลงทะเบียน เข฾าใช฾งาน e-LitigationPortalแต฽ยังไม฽มีการฟูองหรือว฽าถูกฟูองอยู฽ห฾าพันกว฽าราย แล฾วก็มีคดีที่ฟูองทางอิเล็กทรอนิกส์ อยู฽ ๒,๓๘๑ คดี มีการยื่นคําขอเอกสารคําคู฽ความผ฽านระบบ ๑๖,๐๐๐ กว฽าฉบับ แต฽จากสถานการณ์โควิด ทําให฾ระบบอิเล็กทรอนิกส์ต฽าง ๆ มีการใช฾งานกันมากขึ้น มีการเข฾าใช฾งานทั้งลงทะเบียนการฟูองคดี การยื่นเอกสาร คําขอต฽าง ๆ จะได฾ไม฽ต฾องเดินทางมาที่ศาล ส฽วนในภาพของคดีที่องค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่นเป็นผู฾ฟูองคดี ขออนุญาตสรุปภาพรวม คือ ในปี พ.ศ. ๒๕63 โดยมากแล฾วจะเป็นคดีที่ฟูองด฾วยตนเองหรือว฽าฟูองทางไปรษณีย์ ยังไม฽มีการใช฾ e-Litigation แต฽มีการมาลงทะเบียนขอใช฾งานในภายหลัง อาจจะเป็นทั้งผู฾ฟูองและผู฾ถูกฟูอง 174

104 ที่มาขอใช฾ระบบอิเล็กทรอนิกส์ หลังจากที่ได฾มีการเริ่มต฾นคดีแล฾วก็มาฟูองในภายหลัง มาขอใช฾การดําเนินกระบวน พิจารณาคดีทางอิเล็กทรอนิกส์แทน ถัดไปในปี พ.ศ. ๒๕๖๔ ระบบ e-Litigation ขององค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น ก็ยังไม฽มีที่มาเป็นผู฾ฟูองคดี พอปี พ.ศ. ๒๕๖๕ มีจํานวน ๑ คดี เป็นของเทศบาล แล฾วก็มีการลงทะเบียนในภายหลัง อีก ๙ คดี ซึ่งอาจจะเป็นได฾ทั้งผู฾ฟูองแล฾วก็ผู฾ถูกฟูองในคดีนั้น ส฽วนในภาพขององค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น ที่เป็นผู฾ถูกฟูองคดีก็จะเห็นว฽ามีคดี อันนี้ก็คือว฽า น฽าจะเป็นทางประชาชนหรือเอกชนฟูององค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น แล฾วก็มีการฟูองผ฽านอิเล็กทรอนิกส์มาประมาณ ๑๓ คดี ปีแรกของการเริ่มใช฾งานแบบเต็ม ๆ ปี คือปี พ.ศ. ๒๕๖๓ หมายถึงว฽า ประชาชนเป็นผู฾ใช฾งานแล฾วก็มีการขอเปลี่ยนมาเป็นดําเนินกระบวนพิจารณาทางอิเล็กทรอนิกส์ ในปี พ.ศ. 2564 ก็จะเห็นว฽ามีจํานวนคดีที่ฟูองทางอิเล็กทรอนิกส์มากขึ้นและก็มีการลงทะเบียนขอใช฾งานมาภายหลัง เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ปี พ.ศ. 256๕ ก็เช฽นกัน จะเห็นว฽าระบบนี้เริ่มมีการใช฾งานกันพอสมควร แต฽ว฽าก็อาจจะยังไม฽ถึงจุด ที่เราคิดว฽าหน฽วยงานยังสามารถที่จะเข฾ามาใช฾ดําเนินกระบวนพิจารณาคดีทางปกครองทางอิเล็กทรอนิกส์ได฾ อีกส฽วนหนึ่งของระบบศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ก็จะมีในเรื่องของการขอศาลเพื่อที่จะขอไต฽สวน หรือว฽าขอเข฾ามาร฽วม ในกระบวนการนั่งพิจารณาคดี หรือมาฟังคําพิพากษา โดยไม฽ต฾องเดินทางมาที่ศาล สามารถขอใช฾ระบบประชุม ทางจอภาพ เพื่ออํานวยความสะดวกให฾คู฽กรณีไม฽ต฾องเดินทางมายังศาลได฾ แล฾วก็ถัดจากนี้จะขออนุญาตเรียนถาม ท฽านวิทยากรทั้ง ๖ ท฽าน ก็จะขออนุญาตเริ่มจากท฽านเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน฾าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช เนื่องจากว฽าท฽านเป็นทั้งผู฾ใช฾งาน เป็นหนึ่งใน Brand Ambassador ของเรา ในเรื่องของการใช฾ระบบ e-Admincourt ช฽วยผลักดันแล฾วก็ส฽งเสริมให฾เกิดการใช฾งานให฾แพร฽หลาย ขออนุญาตเรียนถามท฽านในฐานะ ของผู฾ใช฾งานระบบ e-Litigation Portal และระบบอิเล็กทรอนิกส์ทั้งหมดของศาลปกครองที่ช฽วยในเรื่องของ การอํานวยความยุติธรรมทางปกครอง รบกวนท฽านช฽วยแนะนําการใช฾งานระบบนี้ ขั้นตอน รวมไปถึงว฽าคู฽กรณี ที่เป็นหน฽วยงานทางปกครอง และเอกชนจะได฾อะไรจากระบบนี้บ฾าง นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : วิทยากร ขอบพระคุณมาก จากประสบการณ์ที่ได฾ติดตามท฽านบุญอนันต์ วรรณพานิชย์ ประธานแผนกคดีสิ่งแวดล฾อม ในศาลปกครองสูงสุด ซึ่งเป็นผู฾พัฒนาระบบและวางรากฐานระบบนี้อย฽างแท฾จริง กระผมในฐานะผู฾ใช฾งานเห็นว฽า จะเกิดประโยชน์อย฽างยิ่งต฽อประชาชน นั่นคือ เกิดความสะดวกรวดเร็วในการดําเนินกระบวนพิจารณาคดี ยกตัวอย฽างเช฽น คดีที่อยู฽ในความรับผิดชอบของกระผมล฽าสุด ปกติจะดําเนินกระบวนพิจารณาคดีใช฾ระยะเวลา ตามกฎหมายกําหนดใน 2 ปี 6 เดือนบ฾าง 3 ปี 6 เดือนบ฾าง แต฽ตัวอย฽างคดีล฽าสุดที่ผมไปอยู฽ที่ศาลปกครอง นครศรีธรรมราช กรณีนี้คู฽กรณีทั้งสองฝุายได฾เข฾าใช฾ระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ โดยฝุายผู฾ฟูองคดี ฟูองตัวหน฽วยงานทางปกครอง วันแรกผมก็ตรวจคําฟูองทางระบบอิเล็กทรอนิกส์แล฾วก็มีหมายแจ฾งออกไป เนื่องจากว฽าในชั้นแรกตัวหน฽วยงานทางปกครองยังไม฽เข฾ามาสู฽ระบบ ผมก็ใช฾หมายที่ออกโดยระบบอิเล็กทรอนิกส์ ไม฽ต฾องไปยกร฽างหมายอะไรมีร฽างหมายอัตโนมัติให฾ ลงลายมือชื่อตรวจฟูองเสร็จภายในวันนั้นก็จะออกรายงาน กระบวนพิจารณาและออกหมาย แต฽เนื่องจากว฽าอีกฝุายหนึ่งยังไม฽ได฾เข฾าสู฽ระบบศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ จึงยังไม฽รู฾ตัวว฽าถูกฟูอง จึงนําไฟล์อิเล็กทรอนิกส์ไป Print Out เป็นหมายเพื่อจะนําไปส฽งที่หน฽วยงานทางปกครอง พร฾อมแนบออกหมายสั่งให฾ทําคําให฾การแก฾คดีนี้ด฾วยระบบ e-Litigation Portal ซึ่งหน฽วยงานทางปกครอง ก็สมัครเข฾ามาใช฾แล฾วก็ยื่นคําให฾การ โดยผมเขียนไว฾ในหมายในนั้นว฽า จากนี้ท฽านสามารถยื่นคําให฾การได฾ภายในเวลา 175

105 อย฽างช฾าที่สุดกําหนดคําให฾การ ๓๐ วัน ก฽อนครบ 30 วัน ท฽านผู฾ถูกฟูองคดีซึ่งเป็นหัวหน฾าส฽วนราชการแห฽งนั้น ก็ลงทะเบียนเข฾ามาสู฽ในระบบ พร฾อมกับยื่นคําให฾การเข฾ามาในวันนั้น ถ฾าจําไม฽ผิดน฽าจะเป็นวันที่ 5 มกราคม ๒๕๖๖ ยื่นมาเวลา 14.00 น. หลังจากที่ผมนั่งพิจารณาคดีเสร็จในวันนั้นแล฾วก็มาดูตรวจงานประจําวันเวลา ๑๗.๐๐ น. ตรวจดูคําให฾การเสร็จก็ออกคําสั่งว฽าให฾ฝุายผู฾ฟูองคดีค฾านคําให฾การนี้ในประเด็นที่กําหนด สามารถออกหมายไปถึง ผู฾ถูกฟูองในเวลา 17.00-๒๒.๐๐ น. ผู฾ถูกฟูองคดีทําคําคัดค฾านมาภายในวันที่ 5 มกราคม ๒๕๖๖ เช฾าวันที่ ๖ ผมมาดูคําให฾การ คําคัดค฾านผมมาแล฾ว เมื่อตรวจดูคําคัดค฾านคําให฾การแล฾ว เห็นเป็นประเด็นที่สําคัญสมควร ที่จะต฾องรับฟังข฾อเท็จจริง แสวงหาข฾อเท็จจริงอีกฝุายหนึ่งจากตัวหน฽วยงาน ก็ออกคําสั่งในเช฾าวันนั้น ให฾ตัวหน฽วยงานทางปกครองยื่นคําให฾การเพิ่มเติมเข฾ามาเป็นรอบสุดท฾าย เพราะฉะนั้นในการแสวงหาข฾อเท็จจริง เสร็จสิ้นภายในระยะเวลาแค฽ ๑-๒ เดือนเท฽านั้น นี้คือ ประสิทธิภาพที่นํามาเปรียบเทียบกับสมัยก฽อน เวลาที่ทําคดี ๑ คดี จดฟูองเสร็จตุลาการเจ฾าของสํานวนก็อาจจะใช฾ดินสอร฽างรายงานกระบวนพิจารณา ให฾เจ฾าหน฾าที่พิมพ์รายงานกระบวนพิจารณาเพื่อลงลายมือชื่อกระดาษก็หมดไปหลายแผ฽น ส฽งต฽อให฾ผู฾ช฽วย นํารายงานกระบวนงานเดินไปส฽งต฽อฝุายออกหมายกับการยกร฽างหมายแจ฾งคําสั่งศาล เสนอศาลเพื่อออกลงนามในหมาย เพื่อส฽งให฾ผู฾ฟูองคดี ช฽วงภาคเช฾าที่ท฽านอาจารย์วิทยากรได฾บอกว฽าคดีล฽าช฾า อยู฽ที่ความถี่ของการเดินของคน เช฽นเดียวกันเราไปช฾า ไปติดกว฽าจะออกหมาย เนื่องจากว฽าคดีที่ศาลปกครองมีจํานวนมาก ตัวอย฽าง ศาลปกครองกลาง ถ฾าหมายมาต฾องรอ 3 วันถึงจะได฾มาเป็นคิวที่ 1 เนื่องจากว฽าวันหนึ่งศักยภาพคนที่เขาทําเต็มที่แล฾วได฾ไม฽เกิน 20 สํานวน เพราะฉะนั้นสํานวนรอเป็นจํานวนมาก กว฽าหมายเรื่องเดิมนี้จะกลับมาให฾ตุลาการลงนามใช฾เวลา 2-4 อาทิตย์ ช฽วงสถานการณ์โควิดใช฾เวลาเพิ่มเป็น 1-2 เดือน จนลืมไปแล฾วสั่งอะไรไว฾ ตุลาการเจ฾าของสํานวนก็ต฾องมาเปิดอ฽าน สํานวนใหม฽ เริ่มใหม฽ เรื่องนี้ถึงจะลงนามในหมาย แล฾วเอาหมายนี้ไปให฾ไปรษณีย์ ถ฾าผู฾ถูกฟูองเป็นหน฽วยงานของรัฐ หรือหน฽วยงานทางปกครองเป็นเจ฾าหน฾าที่ของรัฐหรืออัยการอันนี้ก็โชคดี เพราะที่อยู฽ส฽งถึงชัดเจน แต฽ถ฾าเป็นเอกชน หรือเอกชนใดนั้นได฾มอบหมายให฾กับทนายความในการเป็นตัวแทนสู฾คดีให฾ หากทนายความติดว฽าความในคดี อีกศาลหนึ่งอยู฽ต฽างจังหวัด ไม฽มีใครอยู฽สํานักงาน หมายก็ส฽งไม฽ได฾ก็ย฾อนกลับเข฾ามาอีก พอย฾อนกลับมา ศาลก็สั่งใหม฽ อีก ๓–๔ รอบ บางทีกว฽าจะส฽งหมายฉบับนี้ได฾ กว฽าจะสั่งให฾อีกฝุายหนึ่งทําคําให฾การได฾ ๓–๔ เดือน ความล฽าช฾า เกิดขึ้นจากกระบวนการนี้ แต฽ถ฾าเราเปลี่ยนมาใช฾ระบบศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ ประสิทธิภาพดีมาก ความเดือดร฾อนของประชาชนก็จะได฾รับการเยียวยา ภายในเวลาอันรวดเร็ว จะได฾รู฾เลยชนะหรือแพ฾จะได฾รู฾ ไม฽ใช฽ว฽ารอขั้นตอน มองเห็นจุดนี้จากการทํางานของรัฐจะเกิดประโยชน์อย฽างยิ่งกับประชาชนกับหน฽วยงานทางปกครอง ถ฾าเรายุติคดีไปได฾ เขาไม฽พอใจก็ฟูองต฽อศาลปกครองสูงสุด ศาลปกครองสูงสุดดําเนินคดีถึงที่สุดแล฾วถ฾าจบแล฾ว ก็จบกันจะได฾ไปดําเนินชีวิตประจําวันตามปกติของเขา สมัยก฽อนนี้เราจะรู฾ว฽าความเคลื่อนไหวสํานวนคดี จะต฾องเดินทางมาที่ศาล เพื่อขอยื่นคําร฾องขอตรวจสํานวนใช฾เวลาวันหนึ่ง ถ฾าท฽านลงทะเบียนในระบบไม฽ต฾องยื่น คําขอสํานวน สามารถ Loginเข฾ามาดูเอกสารในสํานวนว฽าศาลสั่งอะไรไปได฾ตลอดเวลา ๒๔ ชั่วโมง จึงขอเชิญชวน ท฽านผู฾แทนทั้งหลายที่ดูแลองค์การบริหารส฽วนท฾องถิ่น ไม฽ว฽าจะเป็นนายกสมาคม อบจ. ท฽านนายกสมาคมสันนิบาต เทศบาลแห฽งประเทศไทย นายกสมาคมองค์การบริหารส฽วนตําบลแห฽งประเทศไทย และนายกสภาทนายความ ถ฾าเปลี่ยนใจลองมาใช฾ระบบนี้ได฾มากยิ่งขึ้น ระบบนี้ใช฾งานง฽ายนิดเดียว มี ๒ ขั้นตอน ขั้นตอนที่ ๑ ลงทะเบียน เป็นผู฾ใช฾งาน โดยเข฾ามาเว็บไซต์ศาลมี Bannerกดเข฾ามาลงทะเบียน ลงทะเบียนใช฾บัตรประจําตัวประชาชน ๑๓ หลัก Laser Code พอลงทะเบียนเสร็จระบบจะส฽งข฾อมูลไปยังกรมการปกครองเพื่อตรวจสอบ ความถูกต฾องบัตรประชาชน 176

106 โดยใช฾ที่อยู฽ e-Mail Address แทนบ฾านเลขที่ ทําการยืนยันและพิสูจน์ว฽า e-Mail Address ที่ฝั่งผู฾ลงทะเบียนใช฾ได฾ เราก็ส฽ง OTP(OneTimePassword) ไปยัง e-Mailของท฽าน แล฾วท฽านนํา OTPใน e-Mail มาลงทะเบียนเข฾าสู฽ระบบ อันนี้คือ บริการหลัก นอกจากนี้มีบริการเสริมส฽ง SMS ในมือถือให฾ฟรี หรือแจ฾งเตือนใน Line ของท฽านด฾วยว฽า มีความเคลื่อนไหวเกิดขึ้นแล฾ว ขั้นตอนที่ 2 สําหรับการใช฾งาน หลังจากนั้นเราก็เอา Username กับ Password ที่ได฾รับมาลงทะเบียนเข฾าใช฾งาน มีเมนูให฾เลือกใช฾งานได฾ตามวัตถุประสงค์ จะฟูองคดีต฽อศาลปกครองสูงสุด ในกรณีที่ฟูองตรง หรือฟูองคดีต฽อศาลปกครองชั้นต฾น ศาลปกครองชั้นต฾นมีคําพิพากษาแล฾วจะอุทธรณ์คําพิพากษา หรือคําสั่งก็ได฾ผ฽านระบบนี้ด฾วยเช฽นกัน ผมจะขอสาธิตประสิทธิภาพของการทํางาน ตอนนี้มีประชาชนมาซึ่งเป็นคู฽กรณี ผมอ฽านรายละเอียดเมื่อวานเขามายื่นคําร฾องที่ศาลปกครองนครศรีธรรมราช ขอขยายระยะเวลาในการ ทําคําให฾การในคดีนี้ ในขณะที่ตัวผมต฾องเดินทางมาในฐานะที่เป็นกรรมการมาเตรียมการประชุมที่กรุงเทพฯ และเป็นวิทยากร จึงไม฽สามารถที่จะเดินทางไปลงนามอนุญาตให฾ได฾ แต฽สามารถที่จะสั่งคดีทุกสํานวนคดีของผม ที่ผมรับผิดชอบอยู฽ที่นครศรีธรรมราชได฾ เพียงแค฽ใช฾โน฿ตบุ฿ค การทําคําพิพากษา การนั่งพิจารณาคดี หน฾าจอ ภายในระบบได฾บ฾าง ผมก็ตรวจสอบเข฾ามาเมื่อวานนี้ที่นครศรีธรรมราชมีการยื่นคําร฾องต฽าง ๆ อยู฽ ๓ สํานวนคดี ผมก็มาเริ่มเปิดทีละสํานวน สํานวนแรกยื่นหนังสือเข฾ามาขอขยายระยะเวลาการยื่นคําให฾การออกไปอีก ๓๐ วัน ระบบนี้ก็สามารถที่จะทําให฾ตุลาการทุกคนสั่งคดีของตนเองได฾ ไม฽ว฽าจะเป็นตุลาการศาลปกครองชั้นต฾น หรือตุลาการศาลปกครองสูงสุด เช฽นเดียวกับระบบ e-Filing ของศาลยุติธรรม สามารถที่จะสั่งหัวเอกสารได฾ สั่งรายงานได฾พร฾อมกับแจ฾งคําสั่งศาลไปพร฾อมกันในครั้งเดียว กรณีนี้มีเหตุจําเป็นเพื่อประโยชน์ในความยุติธรรม จึงอนุญาตให฾ขยายไปจนถึงวันที่ ๗ เมษายน ๒๕๖๖ ตุลาการสามารถที่เปิดอ฽านสํานวนคดีนี้ได฾ทุกหน฾า ทุกแผ฽น ทุกสถานที่ ทุกเวลา การออกรายงานกระบวนพิจารณาให฾ว฽าผมเห็นอย฽างไร เห็นประโยชน์กับประชาชนอย฽างไร มีรายงานกระบวนพิจารณาพร฾อมกับยกร฽างหมายให฾ด฾วย หมายที่แจ฾งคําสั่งของผมไปยังคู฽กรณี ถ฾าหากคู฽กรณี ลงทะเบียนในระบบ ทันทีที่ผมลงลายมือชื่อคําสั่งของผมไปถึงคู฽กรณีเลย แต฽กรณีนี้คู฽กรณียังใช฾กระดาษ แต฽ผมสามารถ นําระบบกระดาษมาดําเนินกระบวนพิจารณาวิธีอิเล็กทรอนิกส์ได฾ โดยการ Print Out ที่สํานักงานศาลปกครอง นครศรีธรรมราชเพื่อจะเอาไปใส฽ซองไปรษณีย์ส฽ง การลงลายมือชื่ออิเล็กทรอนิกส์ในระบบนี้จะการเก็บไว฾ในระบบ Server ทุกคดีของศาล แต฽ถ฾าคู฽กรณีลงทะเบียนเข฾าสู฽ในระบบ ลดระยะเวลาได฾มาก อันนี้ผมขอแสดงตัวอย฽างเบื้องต฾น ในระหว฽างที่ท฽านวิทยากรท฽านอื่นได฾มาแลกเปลี่ยนกับเรา ผมก็จะสั่งคดีอื่น ๆ ไปด฾วยในระหว฽างนี้ ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ลําดับถัดไปขออนุญาตเรียนถามท฽านเฉลิมพล โชตินุชิต รองปลัดกรุงเทพมหานคร เท฽าที่ทราบ คือ ทางองค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น ทั้งทางกรุงเทพมหานคร อบจ. เทศบาล และ อบต. หลาย ๆ ท฽านอาจจะยังไม฽เคย ได฾มีส฽วนร฽วมในกระบวนพิจารณาคดีทางอิเล็กทรอนิกส์ สอบถามท฽านรองปลัดกรุงเทพมหานครให฾ข฾อมูลว฽า ถ฾าท฽านจะสะท฾อนในเชิงของปัญหาในการดําเนินคดีปกครองทางระบบกระดาษ แล฾วขั้นตอนส฽วนไหนที่ระบบอิเล็กทรอนิกส์ จะช฽วยให฾ท฽านสามารถที่จะหรือว฽าหน฽วยงานทางกรุงเทพมหานครจะสามารถดําเนินคดีได฾ดีขึ้น มีประสิทธิภาพมากขึ้น 177

107 นายเฉลิมพล โชตินุชิต รองปลัดกรุงเทพมหานคร : วิทยากร กรุงเทพมหานครก็เป็นหน฽วยงานทางปกครองที่ต฾องออกคําสั่งทางปกครอง มีคดีของกรุงเทพมหานคร ที่อยู฽ในศาลปกครองระหว฽างการดําเนินการ ตอนนี้ จํานวน ๒,๑๙๓ คดี เป็นคดีที่เป็นผู฾ฟูองคดี จํานวน ๑๑๑ คดี ที่เหลือเป็นคดีถูกฟูอง คดีที่จะถูกฟูองส฽วนใหญ฽เป็นคดียกเลิกคําสั่งทางปกครอง เจ฾าหน฾าที่ทางปกครอง ปฏิบัติไม฽ถูกต฾องตามกฎหมาย สร฾างภาระเกินจําเป็น มีขั้นตอนเกินจําเป็น ประเด็นก็คือ ไม฽ว฽าจะเป็นศาลยุติธรรม หรือศาลปกครอง กรุงเทพมหานครต฾องดําเนินคดีผ฽านทางอัยการตามกฎหมาย เว฾นแต฽อัยการปฏิเสธก็สามารถ แต฽งทนายฟูองเองได฾ กรุงเทพมหานครยังไม฽เคยใช฾บริการทางด฾านการดําเนินคดีของศาลปกครอง ทางอิเล็กทรอนิกส์เลย เนื่องจากเราไม฽ได฾สัมผัสกับศาลโดยตรงเราต฾องผ฽านทางอัยการ จะเห็นว฽าสํานวนคดีพอถูกฟูอง ต฾องขอให฾อัยการเป็นผู฾ว฽าต฽างแทนหรือเป็นผู฾แก฾ไขคําฟูองให฾เราอย฽างนี้ เป็นต฾น มีเอกสารสํานวน ๓ ปึกใหญ฽ ๆ ที่ทั้งฝุายอัยการ กรุงเทพมหานคร และศาล ต฾องมีเก็บไว฾หน฽วยงานละชุด ซึ่งแต฽ละคดีของกรุงเทพมหานครไม฽ใช฽คดีเล็ก ตัวอย฽าง คดี BTS ที่พึ่งผ฽านไป พบปัญหาว฽าที่เก็บเอกสารมีไม฽เพียงพอทั้งที่เก็บในศาลาว฽าการ กทม. 1 แต฽วันนี้ ได฾เชิญทีมผู฾ช฽วยปลัดนําทีมงานด฾านกฎหมายมานั่งฟังการสัมมนา เพราะเริ่มสนใจว฽าเราทําไมไม฽ใช฾บริการตัวนี้ เพราะจะทําให฾เกิดความรวดเร็ว ประหยัดกระดาษ Paperless ถือว฽าเป็นการอํานวยความยุติธรรม แล฾วก็บริการสาธารณะต฾องโปร฽งใส ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบพระคุณท฽าน กรุงเทพมหานครมี Pain Point หลัก คือ เรื่องของเอกสารในคดี ซึ่งถ฾าปรับเป็น ระบบอิเล็กทรอนิกส์ก็น฽าจะช฽วยในเรื่องของลดปริมาณของการต฾องทําสําเนาส฽งทางศาล แล฾วก็ทางคู฽กรณี วันนี้ ท฽านทินกฤต ปีดแก฾ว หัวหน฾าฝุายบริหารงานทั่วไปของสมาคมองค์การบริหารส฽วนจังหวัดแห฽งประเทศไทย เป็นผู฾แทนของท฽านนายกสมาคม ขอสอบถามประเด็นปัญหาในเรื่องของการดําเนินกระบวนพิจารณา มีส฽วนไหน ที่คิดว฽าระบบอิเล็กทรอนิกส์ของเราจะช฽วยในเรื่องของการดําเนินคดีปกครองได฾ง฽ายขึ้น นายทินกฤต ปีดแก้ว หัวหน้าฝ่ายบริหารงานทั่วไปสมาคมองค์การบริหารส่วนจังหวัด แห่งประเทศไทย : วิทยากร สมาคมองค์การบริหารส฽วนจังหวัดแห฽งประเทศไทย มีสมาชิก 76 จังหวัดเป็นผู฾แทนของ อบจ. ด฾วยว฽าคดีศาลปกครองเป็นคดีที่ค฽อนข฾างละเอียดอ฽อน จึงหารือเบื้องต฾นว฽าจะมีการทํา MOU เรื่องของการฟูองคดี แบบอิเล็กทรอนิกส์ร฽วมกับสมาคมท฾องถิ่นทั้ง ๓ สมาคม เพื่อว฽าจะได฾มีแนวทางในการดําเนินการเดียวกัน ในส฽วนของ อบจ. ตอนนี้คดีที่อยู฽ในศาลปกครองมีประมาณ 7๗2 คดี สาเหตุของการเกิดคดีปกครองก็จะเป็น เรื่องของคําสั่งทางปกครอง คือ มีทั้ง อบจ. เป็นโจทก์ฟูองเองก็อาจจะเป็นฟูองกับเอกชนหรือประชาชน ลักษณะนี้จะให฾ทางกองกฎหมายและคดี แล฾วก็สํานักบุคคลงานวินัยประสานกับทางนิติกร บางทีก็มีการมอบอํานาจ ให฾ทางอัยการเป็นคนฟูองคดีแบบ Paper หรือแบบกระดาษ อีกทางหนึ่งก็คือเจ฾าหน฾าที่ของรัฐมาฟูอง อบจ. มีข฾อสังเกตว฽า ทางองค์กรปกครองท฾องถิ่นส฽วนใหญ฽เห็นด฾วยกับการบริการแบบอิเล็กทรอนิกส์แต฽ว฽าอยากจะเรียนย฾อน เมื่อเกิดคดีทางปกครองขึ้นโดยเฉพาะในส฽วนของผู฾ที่ฟูองคดีเป็นเจ฾าหน฾าที่ของรัฐจะมีมูลเหตุมาจากหน฽วยตรวจสอบ ส฽วนใหญ฽เขาก็จะถูกคําสั่งให฾ออกจากราชการไปก฽อนแล฾ว ซึ่งตรงนี้ก็จะเป็นข฾อกังวลของพี่น฾องราชการเหล฽านั้น 178

108 เพราะฉะนั้นการฟูองคดีด฾วยตนเอง มายื่นเอง หรือส฽งเป็นไปรษณีย์ให฾ความมั่นใจว฽าคดีนี้จะถึงมือของตุลาการ ศาลปกครองแน฽นอน อีกประการหนึ่งกังวลเรื่องของอายุความการฟูองร฾องคดี การนับเวลาต฽าง ๆ ในการฟูองคดี มาที่ศาลปกครองจะได฾รับการดูแลจากเจ฾าพนักงานคดีปกครองมาตรวจสอบข฾อมูลในระยะหลัง ๆ เกิดคดีขึ้น ผู฾เสียหายจะฟูองด฾วยตัวเองเมื่อออกจากราชการแล฾วไม฽มีเงินไปจ฾างทนาย ต฾องเขียนคดีเอง เพราะฉะนั้น การที่เขาได฾รับการตรวจสอบจากหน฽วยงานที่มีหน฾าที่โดยตรงเขาเกิดความมั่นใจเรื่องของอายุความ การฟูองร฾องต฽าง ๆ การเขียนฟูองผิดถูก ผมมองว฽าเขายังมั่นใจระบบฟูองด฾วยตนเองอยู฽ แต฽ปัจจุบันนี้พอมีระบบอิเล็กทรอนิกส์แล฾ว ก็มีทุกอย฽างที่เป็นข฾อกังวลน฽าจะทําให฾การฟูองคดีอิเล็กทรอนิกส์มีมากขึ้น นั่นคือ บริบทที่เรียนว฽าท฾องถิ่น ที่ยังฟูองคดีแบบ Paper เพราะเหตุนี้ เหตุประเด็นเรื่องอายุความ ประเด็นเรื่องเขาอยากให฾คดีเขาถึงมือ เพื่อได฾รับความเป็นธรรม ยุติธรรมอย฽างแท฾จริง ส฽วนอีกเรื่องหนึ่งที่อยากจะฝากเรื่องของบริบทของท฾องถิ่น ท฾องถิ่นเป็นหน฽วยงานราชการส฽วนท฾องถิ่นที่รัฐธรรมนูญทุกฉบับก็วางหลักไว฾ว฽าให฾เป็นหน฽วยงานบริการสาธารณะ เบื้องต฾นก็คือ เป็นหน฽วยงานที่ใกล฾ชิดประชาชนมากที่สุดตั้งแต฽เกิดจนตาย ประชาชนสามารถมารับบริการสาธารณะ จากท฾องถิ่นในเบื้องต฾น เพราะฉะนั้นบริบทของท฾องถิ่นส฽วนใหญ฽มองในเรื่องของภาพรวมของประชาชน ให฾ประชาชนได฾ประโยชน์มากที่สุด เพราะฉะนั้นในส฽วนการกระทบประชาชนส฽วนน฾อยหรือว฽าต฾องมีการควบคุม เช฽นว฽า คดีสิ่งแวดล฾อมลักษณะนี้ทางหน฽วยงานราชการเองเรามองในเรื่องของการใช฾ประโยชน์ความคุ฾มค฽า และการบริการสาธารณะ เพราะฉะนั้นฝากทางศาลปกครองในเรื่องของที่องค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่นเราเป็นโจทก์ ส฽วนใหญ฽เราก็ไปฟูองเขา คือ ในเรื่องของกระทบต฽อการบริการสาธารณะเพื่อให฾คนส฽วนใหญ฽ได฾รับประโยชน์ ส฽วนโดยรวมแล฾วก็เห็นด฾วยกับระบบนี้ ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบพระคุณท฽านสมาคมองค์การบริหารส฽วนจังหวัดแห฽งประเทศไทย ลําดับถัดไปเป็นท฽านนายก สมาคมสันนิบาตเทศบาลแห฽งประเทศไทย ท฽านสมชาย รังสิวัฒนศักดิ์ ก็ขออนุญาตขอเรียนถามท฽าน ช฽วยสะท฾อนปัญหาในเรื่องของการฟูองคดีในระบบ Paper และสะท฾อนมุมมองของทางเทศบาลทั้งที่เป็นผู฾ฟูอง และผู฾ถูกฟูองคดี ขออนุญาตเรียนเชิญ นายสมชาย รังสิวัฒนศักดิ์ นายกสมาคมสันนิบาตแห่งประเทศไทย : วิทยากร ปัจจุบันนี้โซเชียลหรือสื่อต฽าง ๆ มีการพัฒนาไปเยอะ บุคลากรของเทศบาลมีทั้งหมด 2,400 กว฽าแห฽ง เครื่องมือไม฽ว฽าจะเป็นอุปกรณ์คอมพิวเตอร์หรืออะไรต฽างๆ ผมว฽ามีความพร฾อม แต฽อาจจะติดปัญหาเรื่องของบุคลากร ที่เทศบาลบางแห฽งมีนิติกร มีผู฾ช฽วยนิติกร หรือมีผู฾ที่เชี่ยวชาญทางด฾านกฎหมายเกี่ยวกับกฎหมายปกครอง แต฽เทศบาลบางแห฽งยังขาดแคลนตําแหน฽งนิติกร ในเทศบาลที่มีนิติกรเป็นของตัวเอง หรือมีผู฾เชี่ยวชาญทางด฾านกฎหมาย ก็จะดําเนินการเอง แต฽ในส฽วนที่ไม฽มีนิติกร หรือผู฾ช฽วยนิติกร หรือมีไม฽เพียงพอก็จะอาศัยทางอัยการเป็นผู฾ดําเนินการ วันก฽อนผมได฾มีการประชุมนอกรอบผมพึ่งทราบว฽าทางศาลปกครองให฾เปิด ไม฽ว฽าจะเป็นคําฟูอง คําร฾อง คําคัดค฾าน อะไรต฽าง ๆ ได฾ทางระบบอิเล็กทรอนิกส์ เริ่มตั้งแต฽เดือนพฤษภาคม ปี พ.ศ. ๒๕62 หลังจากนั้นพอเราทราบ ผมก็พยายามหาข฾อมูล แต฽ต฾องยอมรับว฽าในเมื่อโลกเราเปลี่ยนไปเราต฾องยอมรับว฽าความรวดเร็วของการสื่อสาร ทางระบบอิเล็กทรอนิกส์ช฽วยลดขั้นตอนต฽าง ๆ ในกระบวนการได฾เยอะ ลดทั้งงานเอกสาร ลดทั้งงบประมาณ 179

109 ผมก็เห็นด฾วยถือว฽าเป็นทางเลือกหนึ่ง แต฽สิ่งที่เรากังวล ก็คือ อยากจะฝากทางศาลจัดให฾มีการอบรมสร฾างความรู฾ ความเข฾าใจให฾กับบุคลากรผู฾ปฏิบัติงานให฾มีความรู฾ความเข฾าใจ กระทั่งตอนนี้ทุกเทศบาลเรามีโครงการที่จะทําให฾ แต฽ละเทศบาลเป็น Smart City โดยการเปิด Platform กลางให฾ชาวบ฾านไม฽ต฾องเสียเวลามาเขียนคําร฾อง ที่เทศบาลสามารถยื่นตรงผ฽านทางแอพลิเคชั่นได฾เลย ประกอบกับ พ.ร.บ.การปฏิบัติราชการทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2565 มีผลบังคับใช฾ ตอนนี้ทุกเทศบาลหรือ อบต. ก็ต฾องเปิดช฽องทางอย฽างน฾อย ๆ 1 ช฽องทาง ทางอิเล็กทรอนิกส์ที่ต฾องให฾ประชาชนสามารถติดต฽อสื่อสารได฾ ไม฽ว฽าจะเป็น e-Mail ระบบจะยืนยันเลยว฽า ชาวบ฾านส฽งคําร฾อง ณ วัน เวลาใด แต฽ละท฾องถิ่นต฾องมีเจ฾าหน฾าที่ที่จะต฾องตรวจสอบ e-Mail นี้ทุก ๆ วัน ศาลปกครองถ฾าเป็นไปได฾ก็อยากจะขอความกรุณาทางศาลจัดฝึกอบรมให฾ความรู฾ความเข฾าใจ ในส฽วนของสมาคม สันนิบาตเทศบาลแห฽งประเทศไทยเราจะมีการประชุมกรรมาธิการการบริหารของสมาคมทุกเดือน ๆ ละครั้ง กรรมการบริหารของสมาคมจะมีการประชุมทุกเดือนแล฾วก็ในส฽วนของสมาคมเราจะแยกออกไปเป็นภาค จะมีทั้งหมด 5 ภาค คือ ภาคกลาง ภาคใต฾ ภาคอีสาน ภาคเหนือ ภาคตะวันออก เขาก็จัด 2-3 เดือนครั้ง ก็จะมีการจัดประชุมสมาชิก เพราะฉะนั้นช฽องทางในการสื่อสารให฾กับมวลสมาชิก 2,400 กว฽าแห฽ง เราจะใช฾ช฽องทางผ฽านไปยังกรรมาธิการบริหาร ของสมาคม ช฽องทางผ฽านไปยังภาค ช฽องทางผ฽านไปยังสันนิบาตจังหวัดในการเผยแพร฽ข฾อมูลต฽าง ๆ หรือถ฾าเกิด ศาลปกครองอยากจะให฾ความรู฾ความเข฾าใจกับมวลสมาชิกของเทศบาล 2,400 กว฽าแห฽ง เราสามารถจัดระบบ ประชุมออนไลน์ได฾ 2,400 กว฽าแห฽งพร฾อมกัน เรามีเว็บของสมาคมเองที่สามารถประชุมท฽านหนึ่งได฾รับการถ฽ายทอด 2,400 กว฽าแห฽งทั่วถึง ก็คงนําเรียนเบื้องต฾น ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ท฽านต฽อไป ท฽านผู฾ช฽วยศาสตราจารย์พิเศษ ดร.วิระศักดิ์ฯ ท฽านเป็นนายกสมาคมองค์การบริหารส฽วนตําบล แห฽งประเทศไทย ท฽านพอจะสะท฾อนปัญหาที่ทาง อบต. อาจจะได฾รับฟังมาจากเพื่อน ๆ สมาชิกของสมาคม ว฽าเป็นยังไงบ฾าง แล฾วก็ถ฾าเราใช฾ระบบอิเล็กทรอนิกส์ทาง อบต. มีความสะดวกมากขึ้นตรงไหนบ฾าง ขออนุญาต ผู้ช่วยศาสตราจารย์พิเศษ ดร.วิระศักดิ์ ฮาดดา นายกสมาคมองค์การบริหารส่วนต าบล แห่งประเทศไทย : วิทยากร อบต. ในทั่วประเทศก็ 5,300 แห฽ง มีทั้ง อบต. เล็ก ขนาดกลาง ขนาดใหญ฽ ส฽วนใหญ฽จะเป็นขนาดเล็ก การที่ทางศาลปกครองนําเสนอเรื่องอิเล็กทรอนิกส์เข฾ามาเป็นสิ่งที่ถูกต฾อง ในฐานะที่เป็นนายกสมาคม อบต. แห฽งประเทศไทย ได฾รับแต฽งตั้งเมื่อวันที่ 6 พฤษภาคม 256๕ พบว฽า ช฽องว฽างของศาลยังห฽างไกลกับท฾องถิ่น และประชาชน ถ฾าพูดถึงศาลจะรู฾สึกยากที่จะเข฾าถึง จึงพึ่งพาสภาทนายความ จึงทํา MOU กับสภาทนายความ เพื่อให฾ความช฽วยเหลือเรื่องระเบียบ เรื่องกฎหมายอะไรต฽าง ๆ นายกสภาทนายความเมตตาส฽งทนายความไปให฾ ทั้งจังหวัดแต฽ละจังหวัด แต฽ละท฾องถิ่นด฾วย ถ฾าเรามีความรู฾สามารถที่จะเอาความรู฾ตรงนี้มาสื่อสารกับเจ฾าหน฾าที่ ของเราเอง อยากจะฝากทางศาลปกครองคดีเกี่ยวกับเรื่อง ป.ป.ช. ชี้มูล จะขอเรื่องคุ฾มครองชั่วคราว ถ฾าสามารถ ดําเนินการได฾ภายใน 7 วันจะได฾อุ฽นใจ แต฽ตอนนี้ขอความคุ฾มครองใช฾เวลาหลายเดือน ต฾องโดนผู฾ว฽าราชการจังหวัด สั่งให฾หยุดปฏิบัติหน฾าที่ไปก฽อนแล฾ว พอได฾รับรู฾การฟูองแบบอิเล็กทรอนิกส์ถ฾าเกิดความไม฽เป็นธรรม ความไม฽ชอบธรรม การกลั่นแกล฾ง อยากจะให฾ทางศาลเองได฾มีการคุ฾มครองเพื่อให฾มีการต฽อสู฾ในกระบวนการยุติธรรมต฽อไป ไม฽ใช฽ว฽า 180

110 พอฟูองชี้มูลความผิด ก็สั่งหยุดปฏิบัติหน฾าที่ และนายก ผู฾บริหาร สมาชิกสภาท฾องถิ่นจะถูกประชาชนตราหน฾า ว฽าทุจริตเรียบร฾อย ถ฾าเกิดอย฽างมีการอบรมการใช฾งานระบบศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์ บุคลากรของ อบต. ไปเผยแพร฽กับพี่น฾องประชาชนจะทําให฾ข฾อมูลเกี่ยวกับเรื่องนี้จะขยายกันไป อบต. ทั่วประเทศกว฽า 5,300 แห฽ง ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ถัดไปท฽านเป็นท฽าน ดร.วิเชียร ชุบไธสง นายกสภาทนายความ เท฽าที่ทราบทางศาลยุติธรรม ได฾พัฒนาระบบ e-Filing แล฾ว ทางสภาทนายความเป็นหนึ่งในหน฽วยงานที่นําร฽องในเรื่องของการพัฒนาระบบ e-Filing คือ ช฽วยพัฒนา e-Filing ของศาลยุติธรรม ท฽านก็จะมีประสบการณ์ในเรื่องของการทําระบบ e-Filing หรือว฽าตัวรับฟูองคดีอิเล็กทรอนิกส์ แต฽ท฽านอาจจะยังไม฽ได฾ดําเนินการในส฽วนของคดีปกครองมากนัก ขออนุญาต ให฾ท฽านช฽วยเปรียบเทียบหรือให฾ความรู฾เกี่ยวกับระบบ e-Filing ในการยื่นคําฟูองทางอิเล็กทรอนิกส์ช฽วยในเรื่องของ กระบวนพิจารณาตรงไหนยังไงบ฾างแล฾วก็ทางทนายความได฾ใช฾ระบบนี้มากน฾อยเพียงใด ดร.วิเชียร ชุบไธสง นายกสภาทนายความ ในพระบรมราชูปถัมภ์: วิทยากร ผมต฾องการให฾ศาลในบ฾านเมืองเราเข฾าสู฽กระบวนการในการฟูองคดีระบบอิเล็กทรอนิกส์ เพราะต฽างประเทศเขาทํามานานแล฾ว สะดวก รวดเร็ว ประหยัดค฽าใช฾จ฽ายต฽าง ๆ สะดวกแก฽คู฽ความ ที่ผ฽านมา โดยเฉพาะศาลยุติธรรม เวลาเราไปฟูองบางคดีเอกสารไม฽รู฾กี่กล฽อง กี่ลัง เราต฾องถ฽ายแนบท฾าย ฟูองจําเลย ๖ คน ก็มีสําเนา ๖ ชุด ผมก็ได฾มีโอกาสไปประสานกับทางผู฾มีอํานาจของสํานักงานศาลยุติธรรม ตอนประมาณปลายปี พ.ศ. ๒๕๕๘ ผมเป็นหนึ่งในคณะทํางานในฐานะที่เป็นทนายความ สะท฾อนมุมมองทนายความว฽าต฾องการอะไร ในระบบการฟูองคดีอิเล็กทรอนิกส์แลกเปลี่ยนข฾อมูลกัน ได฾มาซึ่งการฟูองคดี e-Filing เวอร์ชั่นแรกของสํานักงาน ศาลยุติธรรม การพัฒนามาต฽อเนื่อง พบว฽าข฾อดีโดยเฉพาะการฟูองทางคดีที่ไม฽ต฾องเดินทางไปที่ศาลตามภูมิลําเนา แต฽เดิมทนายความที่อยู฽กรุงเทพฯ ก็ต฾องนั่งรถมอบอํานาจ มอบฉันทะให฾คนอื่นไปยื่นฟูองแทนที่หัวเมืองต฽าง ๆ เสียเวลา เสียค฽าใช฾จ฽ายโดยใช฽เหตุ เดินทางบ฽อย โอกาสที่จะเสี่ยงในการที่เกิดอุบัติเหตุมีมากขึ้น การฟูองระบบอิเล็กทรอนิกส์ ไม฽ว฽าท฽านจะอยู฽ที่ไหนของโลกใบนี้ขอให฾มีสัญญาณอินเทอร์เน็ตในการที่จะปูอนข฾อมูล สําเนาคําฟูอง ตัวคําฟูอง เข฾าไปในระบบ เห็นได฾อย฽างชัดเจน ช฽วงโควิด-๑๙ ระบาด รอบแรกทุกอย฽างนิ่งหมด ต฽อมาก็มีการพัฒนา มีการสืบพยานผ฽านระบบอิเล็กทรอนิกส์ ไม฽ต฾องเสียเวลาไปนั่งรอ วันเวลาในการที่ศาลจะเปิด การเข฾าสู฽ระบบ อิเล็กทรอนิกส์เพียงแต฽มีช฽องทางสามารถที่จะดําเนินคดีได฾ตามวัน เวลาที่นัด ข฾อเสียจะมีอยู฽ตรงที่ว฽า กระบวนการเข฾าสู฽ระบบอิเล็กทรอนิกส์ปัญหาคือบุคลากรที่จะรองรับระบบอิเล็กทรอนิกส์ เจ฾าหน฾าที่ธุรการ มีความสามารถที่จะเป็นผู฾ดําเนินการทางอิเล็กทรอนิกส์แทนท฽านผู฾พิพากษา และท฽านผู฾พิพากษา รวมทั้งตัวของทนายความเองก็จะมีอยู฽บางส฽วนที่อาจจะยังไม฽สามารถที่จะเข฾าสู฽ระบบอิเล็กทรอนิกส์ได฾มากนัก เนื่องจากอาจจะเป็นผู฾ที่อาวุโสนิดหนึ่ง ส฽วนทนายรุ฽นใหม฽เขาไม฽อยากไป สิ่งที่เป็นห฽วงอีกอันหนึ่ง ก็คือ เรื่องตัวระบบ ถ฾าเอกสารมีจํานวนมากที่จะถ฽ายสําเนาเพื่อที่จะทําเป็น Soft File ระบบสามารถที่จะรองรับได฾มากน฾อยแค฽ไหนเพียงไร ที่เป็นปัญหานั่นก็คือเวลาท฽านเจ฾าของสํานวนท฽านผู฾พิพากษามีการสั่ง ออกคําสั่งหรือคําพิพากษาต฽างๆ การที่คู฽ความ จะตามเรื่อง ไม฽ว฽าจะเป็นขอคัดคําพิพากษา ขอคัดหมายบังคับคดีเขาบ฾าง กระบวนการตรงนี้ถ฾าทําระบบอิเล็กทรอนิกส์ เต็มรูปแบบจะใช฾เวลาไม฽นานเลย แต฽ว฽าที่ผมได฾รับเสียงสะท฾อนทุกวันนั่นก็คือ ปัญหาคือยื่นเข฾าไปเสร็จต฾องรอเวลา 181

111 อาจจะเป็นเพราะเจ฾าหน฾าที่ในการที่จะไปเปิดข฾อมูลเพื่อนําเสนอเจ฾าของสํานวน คําพิพากษา หรือว฽าคําสั่งบางอย฽าง บางทีข฾อเท็จจริงคล฾ายกันมากทํายังไงเราจะเอาระบบ AI เข฾ามาจับ ถ฾าข฾อเท็จจริงลักษณะเดียวกันผมคิดว฽า สามารถที่จะใช฾ระบบ AI เข฾ามาจับ สะดวกต฽อการที่จะทําคําสั่ง คําพิพากษา โดยเฉพาะอย฽างยิ่งของสํานักงาน ศาลยุติธรรมคดีเช฽าซื้อฟูองบอกเลิกสัญญาก็ดี เรียกรถคืนก็ดี ชําระส฽วนต฽างก็ดี รับบัตรเครดิตก็ดี สินเชื่อ ส฽วนบุคคลก็ดี จะเป็นลักษณะแนวทางคล฾ายๆ กันเลย ถ฾ามีระบบ AI มาจับเปลี่ยนแปลงเล็กน฾อยเท฽านั้นเอง อันนี้จะสะดวกสบายแล฾วก็คําพิพากษาจะออกมาเร็วมาก ในส฽วนของทนายความ เราพร฾อมในการที่จะเข฾าสู฽ การฟูองคดีหรือว฽าการพิจารณาคดีผ฽านระบบอิเล็กทรอนิกส์ เรามีความพร฾อมแล฾วเราทําแบบนี้มาตั้งแต฽ปี พ.ศ. ๒๕๕๙ แล฾ว ยิ่งช฽วงนี้ทนายเรียกร฾องมากว฽าต฾องการที่จะฟูองระบบนี้เข฾าสู฽ระบบนี้เป็นอย฽างยิ่ง ผมคิดว฽า การที่ศาลปกครองมีโครงการการฟูอง e-Admincourtผมยินดีในการที่จะเผยแพร฽ต฽อวงการทนายความให฾รู฾จักมากขึ้น และเชิญชวนให฾เพื่อน ๆ ทนายความที่ไม฽ว฽าจะเป็นตัวแทนของผู฾ฟูองคดีหรือเป็นทนายของผู฾ถูกฟูองคดีก็ตาม ให฾ใช฾บริการ และขอความกรุณาสํานักงานศาลยุติธรรมช฽วยส฽งบุคลากรในการไปจัดอบรม ก็จะเพิ่มหัวข฾อ หัวเรื่องนี้เข฾าไปในการที่จะประชาสัมพันธ์ แล฾วก็จะได฾แพร฽หลาย แล฾วคนก็จะมาใช฾บริการเยอะ ๆ ดังนั้นแล฾ว ความพร฾อมของภาคส฽วนที่เกี่ยวข฾องกับทนายก฽อนพร฾อมเต็มที่ในการที่จะให฾ความร฽วมมือ ในการที่จะเผยแพร฽ ตรงนี้ออกไปสู฽สมาชิกผู฾ประกอบวิชาชีพทนายความ ถ฾าเราเปลี่ยนมาเป็นระบบเช฽นนี้ ยื่นวันนี้ตอนนี้สั่งได฾เลย สั่งตอนกี่โมงก็ได฾ อันนี้ถือว฽าเป็นเรื่องที่ผมว฽าหน฽วยงานของเรา โดยเฉพาะหน฽วยงานที่อยู฽ในกระบวนการยุติธรรม จะต฾องมีและต฾องเป็นไปตามพระราชบัญญัติกําหนดระยะเวลาดําเนินงานในกระบวนการยุติธรรม พ.ศ. 2565 เป็นอะไรที่สังคมประชาชนจะได฾รับประโยชน์ในส฽วนนี้ ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา จากที่รับฟังมาทุกหน฽วยงานค฽อนข฾างมีความพร฾อม เพียงแต฽ว฽าอาจจะยังไม฽เคยเห็นวิธีการทํางาน ยังไม฽เคยได฾ลองสัมผัสตัวระบบ ถ฾ามีโอกาสเพิ่มเติมในส฽วนของเรื่องการเผยแพร฽ประชาสัมพันธ์หรือว฽าการจัดอบรม แนะนําระบบงาน จากที่ได฾รวบรวมฟังมาจากท฽านวิทยากรทั้ง 5 ท฽านก็เลยอยากจะขอเรียนถามท฽านเอกณัฐฯ ก฽อนที่จะปิดช฽วงแรกก฽อน แล฾วก็มีคําถามจากทางบ฾านมาด฾วยว฽าจะสามารถยื่นคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์ ได฾ทุกประเภทคดีไหม อันนี้ขออนุญาตเป็นคําถามคําตอบสั้น ๆ นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : วิทยากร เป็นคําถามที่มีประโยชน์มากในการดําเนินคดีปกครอง เนื่องจากว฽าเราใช฾วิธีพิจารณาจากเอกสาร ที่เป็นกระดาษเป็นหลักอยู฽แล฾ว เพราะว฽าในการทํานิติกรรมทางปกครอง คือ ไม฽ออกกฎออกคําสั่งอะไรเป็นในรูป ของเอกสาร ไม฽มีก็แค฽คดีประเภทละเลยล฽าช฾า แต฽คดีประเภทละเลยล฽าช฾าจะต฾องมีหนังสือไปขอต฽อนายก อบต. ขอต฽อนายกเทศมนตรีของเทศบาล ขอต฽อผู฾ว฽าราชการจังหวัด ว฽าขอให฾ไปดําเนินการแก฾ไขปัญหาความเดือดร฾อน รําคาญหน฽อย เก็บขยะก็มีหนังสือพอมีหนังสือไปแล฾วถ฾าหากว฽าตอบมาแล฾วเขาไม฽ได฾รับหรือเขาไม฽เข฾าใจ ในขั้นตอนระยะเวลาการทํางานเขาจะฟูองคดีเบื้องต฾น ก็ยังเป็นคดีที่จะต฾องมีกระดาษเข฾ามาในเบื้องต฾นว฽าคุณ มีหลักฐานไหม เพราะฉะนั้นในคดีปกครองสามารถที่จะดําเนินคดีโดยระบบอิเล็กทรอนิกส์ทุกสํานวนคดี ไม฽มีข฾อยกเว฾น ทําได฾หมด แม฾แต฽ในภาคเช฾าในคดีที่เราได฾คุยกันเมื่อเช฾าต฽อเนื่องมาจากเมื่อเช฾าในคดีของกรมที่ดิน 182

112 ก็สามารถที่จะดําเนินกระบวนพิจารณาคดีผ฽านระบบอิเล็กทรอนิกส์ได฾ ถึงแม฾จะมีแผนที่ภาพถ฽ายทางอากาศ ขนาดใหญ฽ โฉนด ก็สามารถที่จะทําให฾เป็นแผ฽นเล็กได฾โดยระบบเทคโนโลยีปัจจุบัน ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา มีคําถามสอบถามว฽าหากเริ่มกระบวนพิจารณา เช฽น ฟูองคดีมาเป็นกระดาษแล฾ว ถ฾าจะเปลี่ยนมาขอ ผ฽านทางระบบอิเล็กทรอนิกส์ หรือขอเข฾ามาไต฽สวนโดยไม฽ต฾องเดินทางมาที่ศาล เช฽น อยากจะขอใช฾ระบบประชุม ผ฽านจอภาพอย฽างนี้สามารถจะดําเนินการในเรื่องของการขอใช฾ขั้นตอนต฽าง ๆ พวกนี้ผ฽านระบบอิเล็กทรอนิกส์ได฾ไหม ถ฾าเป็นการฟูองผ฽านกระดาษมาแล฾ว ต฾องทําอย฽างไรบ฾าง นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : วิทยากร ทุกสํานวนคดีกฎหมายได฾รับการแก฾ไขเมื่อปี พ.ศ. 2562 คือ มาตรา ๖๐/1 เมื่อคู฽กรณีมาทําขอ และศาลเห็นสมควรทุกกรณี คู฽กรณีมีคําขอเข฾ามาขอดําเนินกระบวนพิจารณาคดีทางการประชุมทางจอภาพ ก็ขอให฾ศาลมีการไต฽สวนคดีทางอิเล็กทรอนิกส์โดยการประชุมทางจอภาพได฾แล฾ว เรามีระบบรองรับเพียงยื่นคําขอ ล฽วงหน฾าประมาณ 7 วันก็สามารถที่จะอนุญาตแล฾วก็เพื่อจะเตรียมระบบให฾เรียบร฾อย ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ท฽านเอกณัฐฯ จะสร฾างความมั่นใจให฾คู฽กรณีให฾เห็นภาพว฽ามาฟูองอิเล็กทรอนิกส์ก็คดีถึงศาลได฾ เหมือนกันไหม ถามว฽ามีโอกาสไหมที่ส฽งแนบไฟล์ข฾อมูลมาแล฾วเอกสารจะหายไปจากระบบ นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : วิทยากร ทุกขั้นตอนที่เราออกแบบระบบเราจะมีการบันทึกข฾อมูลการจราจรทางคอมพิวเตอร์ที่เรียกว฽า Lock File ไม฽ว฽าใครก็ตามที่เข฾ามาสู฽ระบบ อย฽างเช฽น ผมเข฾าสู฽ระบบวันนี้ก็บันทึกแล฾ว คอมพิวเตอร์เครื่องนี้มีรหัส Serial Number อะไร เข฾ามาจากส฽วนไหนของประเทศไทยนี้รู฾หมด โปร฽งใสมากที่สุดยิ่งกว฽าสํานวนคดีกระดาษ เพราะฉะนั้นประชาชนอัพโหลดข฾อมูลมาเสร็จ มีระบบ Time Stamp บนหัวกระดาษให฾เสร็จว฽า มั่นใจเลย เหมือนกับว฽ายื่นกับมือที่ศาลเลย ถ฾าไม฽ครบถ฾วนอัพโหลดไม฽สําเร็จไปอยู฽ที่ห฽างไกล Infrastructure ในส฽วนของ อินเทอร์เน็ตไม฽แรง เพราะฉะนั้นในเบื้องต฾นที่ศาลได฾ออกกําหนดไว฾ก็คือ ในการที่จะยื่นให฾ยื่นครั้งละไม฽เกิน ๓๐ MB เพื่อคํานึงถึงคนที่อยู฽ชายขอบที่มีระบบอินเทอร์เน็ตที่ล฽าช฾า แต฽ปัจจุบันเราพยายามไม฽กําหนดขั้นต่ําแล฾ว ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ถ฾าเกินหมายถึงว฽า ถ฾า ๓๐ MB ทางท฽านนายกสภาทนายความไม฽ทราบท฽านเห็นว฽าพอไหม โดยปกติแล฾วเวลายื่นเอกสารในระบบอิเล็กทรอนิกส์ ดร.วิเชียร ชุบไธสง นายกสภาทนายความ ในพระบรมราชูปถัมภ์: วิทยากร จริง ๆ ๓๐ MB ผมคิดว฽าพอ 183

113 ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ท฽านนายกสภาทนายความท฽านให฾ความเห็นเรื่องของการส฽งคําพิพากษาคําสั่งของศาลปกครอง เมื่อคดีเสร็จแล฾วคู฽กรณีจะได฾รับคําพิพากษาคําสั่งในช฽องทางไหน ถ฾าสนใจอยากจะขอคัดสําเนาคําพิพากษา เรามีช฽องทางไหนให฾บริการได฾บ฾าง นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : วิทยากร กรณีที่ประชาชนลงทะเบียนเข฾าใช฾งานระบบคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์อย฽างสมบูรณ์ในการออกคําสั่ง ของศาลทุกครั้งจะมีการแจ฾งคําสั่งให฾กับคู฽กรณีทราบทันทีหรือบางกรณีให฾ฝุายธุรการของศาลหรือสํานักงาน ออกหนังสือแจ฾งคําสั่งศาล หรือเรียกว฽าหมายธุรการไปยังคู฽กรณีในการที่ส฽งคําสั่ง ตัวลงลายมือชื่อในระบบ ตัวหมายจะวิ่งเข฾าสู฽ระบบที่ท฽านลงทะเบียนไว฾แล฾วระบบนั้นก็จะส฽งข฾อมูลไปที่ e-Mail ที่ท฽านได฾ลงทะเบียนไว฾ ไม฽มีผิดพลาด ท฽านได฾รับหมายก็จะบอกว฽าศาลได฾มีคําสั่งในคดีนี้ในเรื่องนี้แล฾ว ให฾ท฽านกดเข฾ามาสู฽ในระบบ ดาวน์โหลดไฟล์อิเล็กทรอนิกส์ตัวคําสั่ง คําพิพากษาอะไรต฽าง ๆ ไปใช฾งานได฾ และพระราชบัญญัติว฽าด฾วยธุรกรรม ทางอิเล็กทรอนิกส์ออกมาตั้งแต฽ปี พ.ศ. ๒๕๔๔ เขาห฾ามทุกคนปฏิเสธ ห฾ามศาลปฏิเสธความเป็นข฾อมูลอิเล็กทรอนิกส์ เพราะฉะนั้นใช฾ได฾หมดเพียงแต฽ว฽าเราอาจจะไม฽รู฾ มีเงื่อนไขอยู฽นิดเดียวในการที่จะ Print Out คือ สิ่งพิมพ์ออก จะต฾องพิมพ์จากเครื่องพิมพ์ที่มาตรฐาน เพราะหลักความเป็นมาตรฐานของคําสั่งและคําพิพากษาของศาล จะต฾องเป็นสิ่งที่เข฾าถึงได฾และนํากลับมาใช฾โดยที่ความหมายไม฽เปลี่ยนแปลง แต฽ระบบของเราจึงใช฾ระบบที่เป็นมาตรฐาน ในไฟล์ที่เราใช฾คือเลือกใช฾ไฟล์ PDF/A ไฟล์ PDF/A เป็นฝุายที่ก฽อตั้งขึ้นมา 30 ปีที่แล฾ว โดยสมาคมในการพัฒนา เอกสารอิเล็กทรอนิกส์ก็คือของศาลที่อเมริกาในระดับ Federal Courtศาลฎีกาของอเมริกา เขามีความประสงค์ ที่จะพัฒนาเอกสารของศาล คําสั่งศาลให฾เป็นเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ จึงกําหนดเป็นมาตรฐาน ISO๑๙๕๐๐ ใช฾ขึ้นทั่วโลก เวลาเปลี่ยนแปลงไปเท฽าไหร฽ เทคโนโลยีเปลี่ยนแปลงอย฽างไรต฾องเปิดไฟล์ที่เป็น PDF/A ได฾ทุกอุปกรณ์ และความหมายไม฽เปลี่ยนแปลงถึงจะเกิดความมั่นคง ระบบศาลปกครองอิเล็กทรอนิกส์นี้เป็น PDF/A เมื่อเป็นไฟล์เอกสารเป็นไฟล์อิเล็กทรอนิกส์แล฾วท฽านไม฽ต฾องไปยื่นคําร฾องขอสําเนาคําพิพากษาและสําเนาคําสั่ง ท฽านก็ Login เข฾าสู฽ระบบท฽านก็ดาวน์โหลดไฟล์ไปก็เป็นไฟล์อิเล็กทรอนิกส์ และไป Print Out ตอนนี้สํานักงาน พัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์เขาออกประกาศมารับรองแล฾วว฽า ถ฾าเอกสารที่เป็นข฾อมูลอิเล็กทรอนิกส์ ถ฾าหน฽วยงานของรัฐหน฽วยงานใดเป็นผู฾จัดทําขึ้นและเป็นคน Print Out เองให฾ถือว฽าได฾รับการรับรอง แต฽ถ฾าหน฽วยงานเอกชนต฽าง ๆ นี้จะไปปริ้นเอง จะต฾องไปขอให฾หน฽วยงานนี้รับรองว฽าให฾คุณสามารถปริ้นท์ได฾ และเขากําหนดไว฾ว฽า การที่จะปริ้นท์ได฾ต฾องเป็นต฾นฉบับและไม฽เปลี่ยนแปลงได฾ มาตรฐานเครื่องพิมพ์จะต฾องเป็นเท฽าไหร฽ กี่ดอท ถ฾าผมจําไม฽ผิดนะ 300 DPI 300 จุดตารางนิ้ว DPI คือ Dot Per Inch อันนี้ก็ต฾องไปยื่นขอ ถ฾าเอกชน อย฽างเช฽น สํานักงานทนายความถ฾าต฾องการที่จะรับรองว฽าเอกสารนี้ Print Out จากอันนี้เชื่อถือได฾ก็ไปยื่นรับรอง ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขออนุญาตกลับมาที่ท฽านวิทยากรผู฾ร฽วมงานสัมมนาของเราอีก 5 ท฽าน ก็อันนี้ขอเป็นรอบที่ 2 ว฽า ท฽านมีความกังวล ถ฾าเราจะดําเนินกระบวนพิจารณาทางอิเล็กทรอนิกส์ ความพร฾อมของบุคลากร ความกังวล ในเรื่องของการรักษาความปลอดภัย แล฾วก็ในอีกคําถามหนึ่ง ก็คือว฽า เพื่อที่จะส฽งเสริมให฾การใช฾งานระบบ 184

114 อิเล็กทรอนิกส์ของศาลปกครองได฾เต็มประสิทธิภาพมากขึ้นแล฾วก็มีผู฾ใช฾งานมากขึ้นเพื่อให฾เกิดความคุ฾มค฽า ทั้งในเชิงของระบบแล฾วก็ในเชิงของกระบวนพิจารณาแล฾วก็สามารถที่จะอํานวยความยุติธรรมให฾กับประชาชน ได฾ดีขึ้น ทางองค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น ท฽านอยากให฾ศาลปกครองแล฾วก็สํานักงานช฽วยสนับสนุนในเรื่องไหน หรือว฽าจะมีความร฽วมมือในรูปแบบใดบ฾างแล฾วก็จะขออนุญาตเรียนถามไปทีละท฽านขอเริ่มจากที่ท฽านรองปลัด กรุงเทพมหานคร นายเฉลิมพล โชตินุชิต รองปลัดกรุงเทพมหานคร : วิทยากร กทม. มี MOU กับร฽วมกับทางสํานักงานศาลปกครองลงนามร฽วมกับทางท฽านเลขาธิการสํานักงาน ศาลปกครอง เมื่อ ๒๓ กันยายน ๒๕๖๕ ที่ผ฽านมา ใน MOU ระบุเรื่องการเสริมสร฾างความรู฾ความเข฾าใจให฾กับ บุคลากรในการใช฾การดําเนินคดีทางอิเล็กทรอนิกส์ เพียงแต฽ว฽าเรายังไม฽ได฾เริ่มเท฽านั้นเอง แล฾วอีกประการหนึ่ง เท฽าที่ทราบก็คือทางสํานักงานอัยการสูงสุดก็มีทํา MOU กับทางสํานักงานศาลปกครองแล฾วด฾วยเช฽นเดียวกัน ในเรื่องดังกล฽าว ก็คือ ถ฾าเกิดเป็น 3 ฝุาย กทม. มีความยินดีเราอยากจะให฾ส฽งเสริมความรู฾ให฾ User คือ นิติกร ของกรุงเทพมหานคร ประจําเขตและของส฽วนกลางของสํานักงานปกครอง สํานักงานกฎหมายและคดี จํานวน ๑๐๐ กว฽าคน สําหรับเครื่องมือผมไม฽ค฽อยกังวล เพราะเทคโนโลยีแม฾กระทั่งโทรศัพท์เคลื่อนที่ใช฾ CS Scannerแปลงไฟล์ได฾แล฾วเป็น PDFสามารถแปลงเป็น PDF/A คงไม฽มีปัญหา ปัญหาก็คือว฽าศาลจะส฽งวิทยากร ไปบรรยายเสร็จแล฾วต฾องมานั่งถามกันอีก ถ฾าเป็นไปได฾ถ฾าสามารถทําเป็นคลิปที่เป็นความรู฾ความเข฾าใจ โยนใส฽ YouTube หรืออะไรที่ประชาชนก็ดูได฾หรือนิติกรเราก็ดูได฾สงสัยก็กลับมาดูอีกได฾อย฽างนี้จะเป็นประโยชน์ โดยอาจมีการสาธิตการใช฾งานผ฽านคดีง฽ายๆ ค฽อยเป็นค฽อยไป ทําให฾ประสบความสําเร็จได฾ง฽าย แล฾วก็อีกปัจจัยสําคัญ คือ ตัวผู฾บังคับบัญชายิ่งถ฾าผู฾บัญชาระดับสูงเห็นถึงความสําคัญแล฾วก็ลงมาเล฽นเองจะสําเร็จได฾ง฽าย ประกอบกับ ทําในเชิงเป็น Infographicการ์ตูนง฽ายๆ ที่จะดูอะไรอย฽างนี้ผมว฽าประชาชนจะสนใจแล฾วก็มาใช฾กระบวนการนี้ได฾มากขึ้น เพราะว฽าผมว฽าคนอยากจะใช฾แต฽อาจจะใช฾ไม฽เป็นพอจะเข฾ามาก็ไม฽ค฽อยเข฾าใจอะไรต฽าง ๆ อย฽างนี้เป็นต฾น ผมก็คุยบางส฽วนกับท฽านรองอธิบดีอัยการท฽านแล฾ว ก็คิดว฽าเดี๋ยวเราไปทําระเบียบรองรับบอกทางท฽านผู฾ว฽า ท฽านปลัด ท฽านสนใจอยู฽แล฾ว แล฾วก็ท฽านลงมาเคาะเป็นวาระ เป็นนโยบายนี้ก็คงสําเร็จได฾ไม฽ยาก ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบพระคุณ ในลําดับต฽อไปขอเรียนเชิญท฽านผู฾แทนนายก อบจ. นายทินกฤต ปีดแก้ว หัวหน้าฝ่ายบริหารงานทั่วไปสมาคมองค์การบริหารส่วนจังหวัด แห่งประเทศไทย : วิทยากร สิ่งที่ทางองค์ปกครองท฾องถิ่นหลาย ๆ ท฽านเชื่อว฽าทุกองค์กรปกครองท฾องถิ่นก็คือปลายทาง ก็คือ หน฽วยงานของเราหน฽วยงานตั้งรับ ก็คือ อบจ. เทศบาล หรือ อบต. สิ่งหนึ่งก็คือ บุคลากร นิติกรเป็นกลไกสําคัญอย฽างยิ่ง แล฾วก็สายงานธุรการก็ต฾องเรียนว฽าในส฽วนของงานของท฾องถิ่นนั้นเป็นงานบริการสาธารณะ ท฾องถิ่นบางแห฽งนิติกรมีน฾อย จํากัดด฾วยคน เครื่องมือต฾องยอมรับว฽า อบจ. นั้นระบบการบริหารท฾องถิ่นเหมือนกันแต฽มีความแตกต฽างในเชิงพื้นที่ ในเชิงภูมิประเทศ อบจ. ที่มีงบประมาณมากอยู฽ในภูมิภาค อยู฽ในส฽วนกลาง หรือมีรายได฾เยอะ ก็จะมีอุปกรณ์ 185

115 เครื่องไม฾เครื่องมือค฽อนข฾างพร฾อมสรรพเครื่องมือ แต฽สําหรับองค์การบริหารส฽วนจังหวัดที่อยู฽ชายขอบหรือว฽าไกล ๆ ก็มีข฾อจํากัดเรื่องนี้ด฾วย แล฾วก็การใช฾ทรัพยากรเหล฽านี้ก็คือเหมือนที่ท฽านรองปลัดได฾ให฾ความเห็นว฽า ต฾องลงมาเล฽นทั้งระบบหมายความว฽าทั้งผู฾บังคับบัญชา หัวหน฾าหน฽วยงาน และทั้งผู฾ปฏิบัติ การบริการประชาชน ระบบอิเล็กทรอนิกส์เกิดขึ้นมาช฽วงปี พ.ศ. 2565 คือ ระบบ e-Office แต฽ตรงนี้ก็เป็นจุดดีที่เรามาใช฾ร฽วมกัน แต฽ว฽า Format ต฽าง ๆ หรือว฽าตัวอย฽างต฽าง ๆ ถ฾าทางศาลได฾กรุณาช฽วยทําให฾เป็นตัวอย฽างหรือเป็นแนว นอกจากนี้อยากจะให฾มีการจัดอบรมสัมมนา ถ฾าทางศาลไม฽สะดวกจัดทางท฾องถิ่นมีความสะดวก โดยเชิญวิทยากร จากทางศาลลงไปบรรยายที่สมาคม อบจ. แห฽งประเทศไทยอยู฽ที่ถนนราชพฤกษ์เป็นเซ็นเตอร์ แล฾วก็มีสมาพันธ์ภาค ของ อบจ. อยู฽ ๔ ภาค ก็คือ ภาคใต฾ ภาคกลาง ภาคตะวันออก และภาคเหนือ เราก็มีการประชุมใหญ฽สามัญประจําปี เราก็มีการประชุมอบรมให฾ความรู฾อยู฽ตลอดอยู฽แล฾ว เพราะฉะนั้นถ฾ามีโอกาสจัดสัมมนาเราก็อาจจะเชิญทางศาล ไปให฾ความรู฾ เพราะคิดว฽าสิ่งเหล฽านี้ที่กล฽าวมาเป็นสิ่งที่ทางท฾องถิ่นจะต฾องการให฾ทางศาลปกครองเติมเต็มให฾ เพื่อให฾การดําเนินการฟูองคดีเป็นไปอย฽างไร฾รอยต฽อ ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบพระคุณ ขอเรียนเชิญท฽านนายกสมชายฯ นายสมชาย รังสิวัฒนศักดิ์ นายกสมาคมสันนิบาตแห่งประเทศไทย : วิทยากร เทศบาลตอนแรกส฽วนตัวผมมีความกังวลในเรื่องข฾อมูลส฽วนบุคคล แต฽เมื่อกี้พอได฾ฟังจากท฽านเอกณัฐฯ แล฾ว ก็คลายกังวลไปอีกเรื่องหนึ่งที่ผมว฽าไม฽ใช฽เพราะเมืองไทยระบบปูองกันการแฮกเกอร์ การแฮกข฾อมูลของเรา ได฾วางระบบปูองกันหรือรองรับยังไงเพราะถ฾าเราติดตามข฽าว เพราะว฽าไม฽กี่เดือนมีโรงพยาบาลแห฽งหนึ่งในประเทศไทย ที่เจอแฮกข฾อมูลไปแล฾วเรียกค฽าไถ฽ข฾อมูล เพราะฉะนั้นก็ฝากตัวนี้ด฾วย ในส฽วนของอุปกรณ์ เทศบาลแต฽ละแห฽ง มีความพร฾อมอยู฽แล฾ว แต฽ส฽วนของบุคลากรยังขาดความรู฾ความเข฾าใจก็ต฾องขอความร฽วมมือจากทางศาลปกครอง ช฽วยไปเติมเต็มความรู฾ความเข฾าใจ อยากจะฝากอีกเรื่องอยากจะฝากให฾ทางศาลปกครองทําสื่อเผยแพร฽โฆษณา หลาย ๆ รูปแบบ ตอนนี้มีทั้ง YouTube TikTok Facebook อะไรต฽าง ๆ แต฽คราวนี้ในการทําสื่อเราพยายามเน฾น สาระสําคัญ ๆ ไม฽ยาวมาก แบ฽งเป็นแต฽ละ EP. กระจายให฾ทั้งองค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น แต฽ละเทศบาลจะมี คณะกรรมการชุมชนแต฽ละชุมชน จะมีการเรียกประชุมกันทุกเดือน เราก็สามารถให฾บุคลากรของตัวเทศบาลเอง นําความรู฾ไปเผยแพร฽ผ฽านไปยังคณะกรรมการชุมชนซึ่งเป็นตัวแทนของแต฽ละชุมชนที่จะไปช฽วยกันขยายความ สมาคมจะทําหนังสือเรียนเชิญวิทยากรให฾ไปช฽วยบรรยาย ตอนนี้กับ กทม. ศาลปกครองทํา MOU ไปแล฾ว ถ฾าเป็นไปได฾ ๓ สมาคมเรา ทั้ง อบจ. ทั้งเทศบาล และ อบต. เป็นไปได฾ก็อยากจะทํา MOU ในการที่จะประชาสัมพันธ์ หรือเติมความรู฾ให฾กับมวลสมาชิกในแต฽ท฾องถิ่นในแต฽ละประเทศ ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบพระคุณ แล฾วทางท฽านนายกสมาคม อบต. ขอเรียนเชิญ 186

116 ผู้ช่วยศาสตราจารย์พิเศษ ดร.วิระศักดิ์ ฮาดดา นายกสมาคมองค์การบริหารส่วนต าบล แห่งประเทศไทย : วิทยากร ที่เป็นความกังวลถ฾าเกิดมีลักษณะฟูองทางนี้เยอะ ๆ แล฾วศาลจะมีพิจารณาสํานวนเข฾ามาเยอะ ๆ จะช฽วยลดระยะเวลาการทํางานของตุลาการได฾จริงหรือไม฽ แต฽ถ฾าแนะนําให฾เอาข฾อมูลเกี่ยวกับคดีแต฽ละคดีทั้งหมด เหมือนเป็นฎีกาแต฽ละอย฽าง ๆ แล฾วก็ให฾ท฾องถิ่นเขามาว฽า ถ฾าคุณฟูองจะเป็นอย฽างนี้ก็จะลดภาระเกี่ยวกับเรื่อง ที่จะต฾องมาฟูองในอิเล็กทรอนิกส์ กับส฽วนที่เป็นนักเลงคีย์บอร์ด รู฾เรื่องนิดเดียวมาขยายผลสามารถฟูองอะไรไปได฾ทั้งหมด อันนี้นักเลงคีย์บอร์ด ถ฾ากรณีนี้เราดําเนินการอย฽างไร อีกเรื่องหนึ่งคือ ปัจจุบันท฾องถิ่นเอง เวลาโดนฟูอง ส฽วนใหญ฽จะโดนฟูองมาก ซึ่งเราก็ต฾องไปหาอัยการ เพราะอัยการเขาจะมีความเชี่ยวชาญเกี่ยวกับเรื่องนี้ ถ฾ากรณี เราไม฽มีกระดาษมีวิธีการยังไงในฐานะที่เราต฾องปรึกษาทางอัยการอยู฽แล฾วโดนฟูองแล฾วก็ให฾สามารถที่จะลิงก์ไปยัง ทางอัยการหรือว฽าอะไรที่จะต฾องมาคอยปรึกษา แต฽ว฽าตอนนี้เราก็อุ฽นใจมีสภาทนายความอยู฽ขวามือก็สบายอยู฽ ระดับหนึ่ง แต฽อีกเรื่องหนึ่งเราก็บอกว฽าถ฾ามีอัยการเพราะอัยการเป็นต฾องมีหน฾าที่ในการที่จะดูแลแทนเราด฾วย ฟูองแทนเรา รับอะไรแทนเราทั้งหมดในฐานะเป็นราชการตรงนี้ว฽าเราจะลิงก์ยังไงโดยที่ถ฾าเราทําเองหรืออะไร ทําเองส฽งไปเองอะไรต฽าง ๆ อันนี้ต฾องพึ่งทนาย แต฽ถ฾าเป็นเน฾นระบบราชการเราต฾องยังต฾องพึ่งอัยการอยู฽ลักษณะอย฽างนี้ แต฽ก็ส฽วนใหญ฽ก็จะเป็นเรื่องคดียุติธรรมทั่วไปเรื่องพวกนี้ แต฽ว฽าของศาลปกครองถือว฽าเป็นที่พึ่งของท฾องถิ่น ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบพระคุณ ท฽านวิทยากรท฽านสุดท฾าย ท฽านนายกสภาทนายความ ขอเรียนเชิญ ดร.วิเชียร ชุบไธสง นายกสภาทนายความ ในพระบรมราชูปถัมภ์: วิทยากร ทางสภาทนายความทํา MOU กับสมาคมองค์การบริหารส฽วนตําบลแห฽งประเทศไทย ในการที่จะ เผยแพร฽ความรู฾ในการที่ให฾ความรู฾กับสมาชิกของท฽านซึ่งมีอยู฽เกือบหมื่นอยู฽เหมือนกัน แนวคิดของผม จะให฾ความรู฾ในเชิงปูองกัน ให฾เกิดการเข฾าใจที่ถูกต฾องในเรื่องการจัดซื้อจัดจ฾างอะไรก็แล฾วแต฽ เป็นบริบทที่ สภาทนายความจะไปให฾ความรู฾ ในขณะเดียวกันเมื่อเกิดการกระทําความผิดไปแล฾วเราก็จะเข฾าไปช฽วยในการ ที่จะแก฾ต฽างให฾กับทางสมาชิกของท฽าน เร็ว ๆ นี้จะมีการอบรมเชิงปฏิบัติการเรื่องความพร฾อมในเรื่องการเตรียมการ ในเรื่องการที่จะเข฾าสู฽ระบบการฟูองคดี การพิจารณาคดีระบบอิเล็กทรอนิกส์ของสํานักงานศาลปกครอง สภาทนายความพร฾อมผมเชื่อว฽าผู฾ประกอบวิชาชีพทนายความ ซึ่งปัจจุบันลงทะเบียนมีใบอนุญาตให฾เป็นทนายความ ประมาณ ๘๖,๐๐๐ คน ส฽วนใหญ฽มีความพร฾อม มีสํานักงานทนายความของตัวเอง ผมเองก็มีช฽องทางในการรองรับ หากทนายความท฽านไหนไม฽พร฾อม มีห฾องสําหรับที่จะฟูองคดีระบบอิเล็กทรอนิกส์พร฾อมที่จะให฾มีการสืบพยาน ผ฽านระบบอิเล็กทรอนิกส์ต฽าง ๆ ที่สภาทนายความ ในส฽วนต฽างจังหวัดนั้นเรามีเครือข฽ายมีโครงสร฾างขององค์กร ก็คือ ประธานสภาทนายความจังหวัดมีทั้งหมด 112 แห฽ง ตามเขตอํานาจของศาลจังหวัด ทนายความสามารถที่จะ ไปใช฾บริการที่ทําการของสภาทนายความจังหวัดทั่วประเทศได฾ มั่นใจว฽าในเรื่องการเตรียมความพร฾อม สําหรับระบบ Hardware ก็ดี Software ดี เราสามารถที่จะส฽งเสริมในการทํางานในส฽วนนี้ได฾ทันทีได฾เต็มรูปแบบ อีกอันหนึ่งเรื่องการคุ฾มครองข฾อมูลส฽วนบุคคล เนื่องจาก PDPA มีผลใช฾บังคับ ผมมั่นใจและเชื่อมั่นในสํานักงาน ศาลปกครองว฽าท฽านมีระบบในการที่จะควบคุมไม฽ให฾ข฾อมูลส฽วนบุคคลเหล฽านี้ถูกเผยแพร฽ออกไป สิ่งที่ต฾องการ 187

117 ให฾สํานักงานศาลปกครองให฾การสนับสนุน สิ่งที่จําเป็นนั้น ก็คือ เรื่องการอบรม เป็นการอบรมเชิงปฏิบัติ การลําพังเฉพาะการมอบคู฽มือให฾ไม฽ว฽าจะเป็นคู฽มือที่เป็นเอกสารก็ดี เป็นคู฽มือที่อยู฽ในระบบอิเล็กทรอนิกส์ก็ดี เป็นเพียงแนวทางหนึ่งเท฽านั้น แต฽ว฽าสิ่งที่จําเป็นแล฾วก็สามารถที่จะต฽อยอดในการที่จะให฾การทํางานสําเร็จลุล฽วง ได฾โดยดี คือ การอบรมเชิงปฏิบัติการ นั้นก็คือ สภาทนายความที่ผ฽านมาสภาทนายความจะมีการนัดอบรมให฾กับ ทนายความไม฽ว฽าจะเป็นส฽วนกลางก็ดี หรือตามหัวเมือง ตามจังหวัดต฽าง ๆ ก็ดี ที่ผ฽านมาสําหรับการฟูองคดี ระบบอิเล็กทรอนิกส์ของสํานักงานศาลยุติธรรมหรือระบบ e-Filing เราจะเชิญผู฾แทนจากสํานักงานศาลยุติธรรมไป ให฾ความรู฾ควบคู฽กับวิทยากรของสภาทนายความแล฾วก็เราจะทําการอบรมเชิงปฏิบัติการให฾มีการลงทะเบียน เพื่อแสดงตัว เราจะให฾ทําเป็นตัวต฽อตัวประกบตัวต฽อตัวเลย แล฾วก็ในขณะเดียวกันเราจะให฾มีการทดลองการฟูองคดี ผ฽านระบบอิเล็กทรอนิกส์เหลืออยู฽ขั้นตอนเดียวที่เรายังไม฽ให฾ นั่นก็คือว฽า ท฽านได฾จ฽ายเงินค฽านําหมาย ค฽าธรรมเนียมศาลแล฾ว อันนี้ขั้นตอนเดียวเราเบรกไว฾ขั้นตอนนั้น ขั้นตอนอื่นผ฽านกระบวนการให฾ทนายความ เป็นคนดําเนินการเองโดยมีผู฾รู฾ทีมงานคอยกํากับเป็นรายบุคคลว฽าท฽านสามารถที่จะแสดงตัวต฽อศาล ได฾รับ OTP และก็เข฾าสู฽กระบวนการในการทําฟูองว฽าท฽านสามารถทําได฾ไหม ถ฾าทุกคนทําได฾เราก็สบายใจว฽าหากมีการฟูองคดี ระบบอิเล็กทรอนิกส์ในอนาคตท฽านสามารถที่จะทําได฾ แต฽อย฽างไรก็ตามหลังจากที่เราไปตะเวนอบรม ตามหัวเมืองต฽างๆ แล฾ว เราก็จะมี Line กลุ฽มสําหรับการฟูองคดีระบบอิเล็กทรอนิกส์ ถ฾าสมาชิกในกลุ฽ม มีเหตุขัดข฾องมีเหตุสงสัยเราก็จะมีทีมแอดมินที่มีความรู฾ความสามารถในการฟูองอย฽างแท฾จริงคอยตอบคําถามให฾ ผมเองก็มีความประสงค์ที่จะให฾ทางสํานักงานศาลปกครองช฽วยสนับสนุนเฉพาะในส฽วนวิทยากร ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขออนุญาตมีเหลือคําถามอยู฽จากทางผู฾เข฾ารับฟังทาง Live แล฾วก็มีทางท฽านตุลาการที่ท฽านมาเข฾าร฽วม รับฟังที่ห฾องสัมมนาด฾วย ท฽านก็มีคําถามที่อยากจะถามคําถามกับท฽านวิทยากร ถ฾ายังไงขออนุญาตเรียนทางท฽านกมลฯ แล฾วเดี๋ยวหลังจากนั้นจะขออนุญาตให฾ท฽านเอกณัฐฯ ช฽วยตอบคําถามของท฽านกมลฯ แล฾วก็ตอบคําถามจาก Facebook Live ด฾วย เรียนเชิญท฽าน นายกมล สกลเดชา ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองสูงสุด : ผู้เข้าร่วมสัมมนา ยอมรับว฽าระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์เป็นระบบทางเลือก มีระบบเอกสารเป็นหลัก อยู฽ในโอกาสต฽อไปก็น฽าจะเป็นระบบงานคดีปกครองหลัก สิ่งที่เห็นชัดเจน ยกตัวอย฽างง฽ายๆ คําขอขยายระยะเวลา ในการทําคําให฾การ ปกติศาลจะกําหนดไป 30 วัน แล฾วกว฽าจะได฾รับทราบว฽าทางคู฽กรณีจะจัดทําคําให฾การ คําคัดค฾านไม฽ทัน ระบบเอกสารต฾องใช฾ระยะเวลากับการเดินทางของผู฾ที่เกี่ยวข฾อง บางครั้งส฽งไปหลายครั้งก็ไม฽เจอ สิ่งที่เห็นชัดเจนว฽าถ฾าเป็นระบบเอกสารถ฾ามายื่นด฾วยตนเอง ณ เวลานี้ก็ยังต฾องยื่นตามเวลาราชการจะยื่นผ฽าน ไปรษณีย์ลงทะเบียนได฾ ดังนั้นถึงแม฾จะยื่นเลยเวลาราชการแต฽ถ฾าทางไปรษณีย์ยังอยู฽ในเวลาทําการของสาขานั้น ก็ถือว฽าเป็นไปตามระเบียบ บางครั้งระยะเวลาที่ศาลกําหนดไปเผื่อเยอะเลย ก็ต฾องยอมรับต฾องเผื่อเยอะเพราะอะไร เพราะเราไม฽แน฽ใจว฽าจะมีการขัดข฾องระหว฽างในการเดินทางไปยังคู฽กรณีคู฽กรณีฝุายใดฝุายหนึ่งอาจจะได฾รับ แต฽อีกฝุายหนึ่งไม฽ได฾รับก็เป็นประเด็นปัญหา ที่เราได฾ประโยชน์เทคโนโลยี วิทยากรหลายท฽านกังวลถึง เรื่องระบบความปลอดภัยของข฾อมูล งานคดีปกครองจุดเริ่มต฾น ถ฾าประชาชนฟูองต฾องมีการหลักฐานแสดงตน 188

118 ระบบอิเล็กทรอนิกส์ของเราจะตอบโจทย์อย฽างไร ว฽าคนที่ยื่นมาเราสามารถตรวจสอบความมีตัวตนของเขาถูกต฾อง ถ฾าเรามีระบบปูองกันสามารถตรวจสอบได฾ หน฽วยงานทางปกครองถ฾าเราใช฾ระบบเอกสารก็ต฾องมีหลักฐาน การแสดงตน เปลี่ยนให฾ทางศาลได฾รับรู฾ว฽าคนนี้เป็นคนที่ได฾รับมอบอํานาจให฾ดําเนินคดีแทน เรามีระบบปูองกันหรือไม฽ ไม฽ใช฽ว฽าคนที่รับผิดชอบเดิม ออกไปแล฾วยังสามารถเข฾ามาดู เข฾ามาแก฾ไขหรืออะไรก็ตาม มีระบบในการที่ยืนยัน อย฽างเช฽นของธนาคาร สมัยก฽อนจะมีคําพิพากษาที่เขียนว฽าสํานักงานศาลปกครองเป็นลายน้ําที่สําคัญ ต฾องการให฾เกิดความมั่นคงทั้งในเรื่องระบบข฾อมูลกับวิธีพิจารณาคดีให฾โปร฽งใสเพราะมิเช฽นนั้นแล฾วเกิดมีปัญหาขึ้นมา ตรวจสอบยากหรือใช฾เวลาตรวจสอบนาน ขออนุญาตฝากเป็นข฾อมูลไว฾ แล฾วก็ถ฾ามีอะไรก็นําเสนอ ถ฾ามีการสัมมนาทั้งหลาย ก็จะเป็นสิ่งดี เราก็จะได฾บอกความมั่นใจว฽าระบบเราเตรียมปูองกันหรืออะไรทั้งหลายพอสมควร ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบพระคุณ ขออนุญาตเป็นท฽านเอกณัฐตอบคําถามแล฾วกัน คําถามหลัก ๆ ก็คือ เรื่องของการรักษา ความปลอดภัยของระบบของข฾อมูล แล฾วก็การยืนยันตัวบุคคลของผู฾ที่เป็นคู฽กรณีของเรา นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : วิทยากร ความกังวลของผู฾ที่เกี่ยวข฾องทุกฝุาย ในส฽วนที่ 1 ในเรื่องของการตรวจสอบข฾อมูลส฽วนบุคคล เราจะใช฾รหัสประจําตัว 13 หลักพิสูจน์กับ Lacer Code ทันทีที่มีการปลอมแปลง เราจะส฽งข฾อมูลไปยัง ที่กรมการปกครองตรวจสอบจากฐานข฾อมูลทะเบียนราษฎร์เพื่อยืนยันกลับมาทันทีว฽าบัตรประชาชนได฾ออก โดยสํานักงานเขตไหน ถึงจะอนุญาตให฾ Login เข฾าสู฽ระบบ แต฽พอจะใช฾งานจริง ๆ ต฾องยื่นแนบไฟล์ในสิ่ง ที่เหมือนระบบสํานวนกระดาษปกติเข฾ามาเพื่อที่จะให฾เจ฾าหน฾าที่ได฾คัดกรองนําเลขบัตรประชาชนมากรองดูอีกชั้นหนึ่ง ว฽าเป็นจริงไหม เป็นผู฾รับมอบจริงไหม ระยะต฽อไปจะพัฒนาเป็นการยืนยันตัวตนผ฽านการสแกนใบหน฾า ที่เขาเรียกว฽า Application D.DOPA DOPE แต฽ในระบบตอนนี้ของศาลปกครองเรารองรับในความมั่นคงว฽า เฉพาะคนที่มี Username และ Password ที่เราตรวจสอบไปที่ข฾อมูลจากฐานข฾อมูลทะเบียนราษฎร์ ของกรมการปกครองแล฾ว ข฾อที่ 2 การรับมอบอํานาจ ทันทีที่รับมอบอํานาจมาก็จะเหมือนกับเราเลียนแบบ สํานวนคดีกระดาษ ตราบใดที่ยังไม฽มีหนังสือเปลี่ยนแปลงผู฾รับมอบอํานาจมา เขาก็ยื่นคําขอตรวจสํานวน เข฾าถึงสํานวนคดีได฾ตลอดเวลา ทันทีที่ยื่นเข฾ามาเขาก็มีสิทธิ์ตลอด แต฽เขาจะหมดสิทธิ์ก็ต฽อเมื่อมีการยกเลิก หน฽วยงานต฾นสังกัดก็แจ฾งข฾อมูลมาว฽า ท฽านได฾เปลี่ยนตัวผู฾รับมอบอํานาจแล฾ว ทันทีที่เปลี่ยน คนเก฽าก็ไม฽สามารถ ที่จะเข฾าสู฽ระบบได฾อีกเลย คนใหม฽ก็จะเข฾ามาสู฽โดย Password ใหม฽ ในส฽วนที่ ๓ ในกรณีที่ความมั่นคง ของเอกสารอิเล็กทรอนิกส์เราได฾เลือกใช฾ระบบที่บอกว฽าเป็น PDF/A ซึ่งมีความมั่นคง แล฾วก็ไม฽สามารถที่จะแก฾ไขได฾ ถึงแม฾จะแก฾ไขได฾ก็จะไปปรากฏอยู฽ในเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ ในการสร฾างเอกสารอิเล็กทรอนิกส์ PDF/A จะต฾องใช฾ เครื่องมือพิเศษจริงๆ คนธรรมดาทั่วไปคนทั่วไปจะแก฾ไขไม฽ได฾ คือ แฮกเกอร์เท฽านั้นที่แก฾ นักปลอมแปลงของโลก ซึ่งจะยากกว฽าเอกสารในสํานวนกระดาษของเรา แก฾ไขยังไงเปลี่ยนแปลงง฽ายยิ่งกว฽า อันนี้ระบบนี้มั่นคงสูง เพียงแต฽ว฽าไฟล์ที่เป็นอิเล็กทรอนิกส์ที่เอาออกไปจะมีอยู฽ ๒ ส฽วน คือไฟล์อิเล็กทรอนิกส์ที่ใช฾ในระบบนี้เราก็จะมีลายน้ํา ก็จะมีLockFile ทุกครั้งที่เขาเสนอประทับตราท฾ายเอกสาร ก็มี Stamp Timeแต฽ไฟล์อิเล็กทรอนิกส์ที่เราจะมีการยืนยัน หรือเรียกว฽า Verify คือการรับรอง มีสถาบันนี้รับรองตรวจสอบว฽าเป็นความเชื่อมั่นได฾ เราได฾สร฾างระบบนี้รองรับ 189

119 ทั้งความมั่นคงในเนื้อหาของเอกสารที่เป็นอิเล็กทรอนิกส์และเอกสารกระดาษเพื่อจะให฾เจ฾าหน฾าที่ผู฾รับเรื่อง รับทราบรายงานและถือปฏิบัติตรงกัน แยกเป็น 2 ส฽วน ถ฾าเป็นไฟล์อิเล็กทรอนิกส์ห฾ามศาลปฏิเสธ หน฽วยงานก็ปฏิเสธไม฽ได฾ หน฽วยงานทางปกครองหรือส฽วนราชการที่เป็นผู฾ทําข฾อมูลอิเล็กทรอนิกส์ปริ้นท์ ด฾วยเครื่องปริ้นท์ที่มีมาตรฐาน ทุกหน฽วยที่ซื้อมาใช฾จะต฾องไปขอมาตรฐานจาก ICT จากกระทรวงดิจิทัล เพื่อเศรษฐกิจและสังคม ด฾วยหมึกสีดํา ๓๐๐ DPI สิ่งที่Print Out ได฾ถือว฽าใช฾แทนต฾นฉบับด฾วย ห฾ามทุกคนปฏิเสธ แต฽ถ฾าเอกชนจะไปปริ้นท์เองแล฾วไปส฽งจะไม฽มีมาตรฐาน ต฾องไปขอคํารับรองจากสํานักงานพัฒนาธุรกรรม ทางอิเล็กทรอนิกส์ ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ตอนนี้เราเหลือคําถามที่มาทาง Facebook Live ไม฽ทราบว฽าท฽านจะสามารถตอบให฾ได฾ภายใน ๕ นาทีไหม มีอยู฽ประมาณ ๕ คําถาม จริง ๆ ถามมาเป็นคําถามค฽อนข฾างสั้น เพราะว฽าถามในเรื่องของกระบวนการ พิจารณาคดี อย฽างเช฽นคําถามแรก ถ฾าคดีมีทุนทรัพย์แล฾วฟูองมาทางอิเล็กทรอนิกส์จะต฾องชําระค฽าธรรมเนียมศาล ชําระได฾ทางใดบ฾าง นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : วิทยากร การฟูองคดีไม฽ว฽าจะฟูองคดีทางกระดาษหรืออิเล็กทรอนิกส์สามารถที่จะชําระค฽าธรรมเนียมศาล ผ฽านระบบอิเล็กทรอนิกส์และท฽านก็จะได฾ใบเสร็จอิเล็กทรอนิกส์ไป เนื่องจากว฽า ก.บ.ศป. ได฾ออกระเบียบ ก.บ.ศป. ว฽าสามารถชําระเงินทางอิเล็กทรอนิกส์ บัตรเครดิตก็ได฾ โอนอะไรก็ได฾แล฾วท฽านจะได฾รับใบเสร็จอิเล็กทรอนิกส์ ได฾ทุกช฽องทางทั้งสํานวนคดีกระดาษและปกติ ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ถ฾าฟูองทางกระดาษแล฾วจะขอเปลี่ยนใจมาใช฾อิเล็กทรอนิกส์ต฾องทําอย฽างไรบ฾าง นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : วิทยากร ยินดีอย฽างมากโดยเฉพาะทาง อบต. 8,000 คดีนี้ ผมอยากจะให฾เปลี่ยน เพียงท฽านนําบัตรประชาชนขึ้นมา คนที่รับมอบอํานาจคนที่ดูแลเอาบัตรประชาชนมาก็ลงทะเบียนกรอกเลข 13 หลักและ Lacer Code ก็จะยิง SMS ไปที่e-Mail ท฽าน ท฽านก็เอา SMS ที่ e-Mail เข฾ามา Login ใช฾งานได฾เลย ยื่นคําร฾องแรกไม฽รู฾จะเขียนอะไร ว฽าขอติดตามคดีก็ได฾ ขอเร฽งรัดพิจารณาคดีก็ได฾ ขอคัดสํานวนอะไรก็ได฾ เขียนมาเถอะ ท฽านได฾สิทธิ์นั้นทันที ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา สะดวกมาก ๆ แล฾วอีกคําถามหนึ่ง ถามว฽าแล฾วถ฾าเป็นคดีอิเล็กทรอนิกส์จะสามารถมั่นใจได฾ไหมว฽า คดีจะเร็วกว฽าการดําเนินคดีทางกระดาษ 190

120 นายเอกณัฐ จิณเสน ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองนครศรีธรรมราช : วิทยากร ความเร็วในการแสวงหาพยานหลักฐาน ผมรับประกันว฽าเร็วแน฽นอน อย฽างที่ผมยกตัวอย฽างเมื่อเช฾า ว฽าปกติแล฾วต฾องใช฾เวลา ๒ ปี ๖ เดือน หรือ ๓ ปี ๖ เดือน ผมใช฾เวลาแค฽ ๒ เดือนจบเลยในการแสวงหาข฾อเท็จจริง แต฽ในการจะทําคําพิพากษาและคําสั่ง ผมต฾องขอเรียนว฽าศักยภาพของคนของตุลาการในศาลปกครองอย฽างนี้ ถ฾าเป็นศาลปกครองชั้นต฾นคนหนึ่งก็ทําคดีได฾ปีหนึ่งเต็มที่ 50 คดี ถึงแม฾ผมจะแสวงหาข฾อเท็จจริงเสร็จ ยังไงก็ตัดสินได฾แค฽ปีหนึ่ง ๕๐ นี่ผมคนเดียว ๕๐ ผมต฾องไปดูขององค์คณะและดูขององค์คณะอีกคน ๓ คนก็ ๑๕๐ เรื่อง ปีหนึ่งผมตัดสินไป ๑๕๐ เรื่อง แต฽ความเร็วลดระยะเวลาในการแสวงหาข฾อเท็จจริง และโอกาสที่ท฽านจะได฾รับพิจารณา วินิจฉัยคดีจะเร็วขึ้น แต฽ไม฽กล฾ารับประกันว฽าจะหมดไปไหม เพราะเรามีคนแค฽ ๓๐๐ คน ยังไงก็ตัดสินไม฽ได฾หรอก ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบพระคุณท฽าน วันนี้ทางท฽านที่ปรึกษาสํานักงานศาลปกครองในห฾องสัมมนา ท฽านมีคําถาม หรือข฾อสังเกตที่อยากจะได฾พูดคุยกับทางท฽านวิทยากร ขออนุญาตเป็นคําถามสั้น ๆ ก฽อนที่เราจะปิดได฾ภายใน ๑๖.๐๐ น. ขอบพระคุณ นายอนุวงศ์ ซาบุตร ที่ปรึกษาส านักงานศาลปกครอง : ผู้เข้าร่วมสัมมนา ผมขออนุญาตเรียนท฽านวิทยากร มีประเด็น ๒ ประเด็นสั้น ๆ ที่จะแลกเปลี่ยนกับท฽านทั้งหลาย วันนี้เป็นช฽วงสัปดาห์ของศาลปกครอง ระหว฽างวันอังคารที่ 7 มีนาคม ๒๕๖๖–วันจันทร์ที่ 13 มีนาคม ๒๕๖๖ ทางสํานักงานศาลปกครองเราก็มีแนวทางที่จะร฽วมที่จะสนับสนุนในเรื่องของการพัฒนาระบบการพิจารณาคดีปกครอง ทางอิเล็กทรอนิกส์ เราได฾จัดทํา Line Officialซึ่งแบ฽งออกเป็น 3 กลุ฽มด฾วยกัน กลุ฽มที่ 1 ก็คือกลุ฽มของบุคลากรภายใน ก็คือจะมีชุมชนของตุลาการและก็พนักงานคดีอยู฽ใน Line Official นั้น กลุ฽มที่ 2 ก็คือกลุ฽มของคู฽กรณีซึ่งเป็นผู฾ฟูองคดี หรือผู฾ถูกฟูองคดี แล฾วก็กลุ฽มที่ 3 ก็คือ กลุ฽มของ MOU ซึ่งเป็นหน฽วยงานความร฽วมมือซึ่งท฽านทั้งหลายในอนาคต ผมก็เชื่อว฽าสํานักงานศาลปกครองเราก็จะได฾มีการพูดคุยกันในประเด็นเรื่องของ MOU โดยเฉพาะ MOU กับ หน฽วยงานที่เราได฾มีการลงนามไปแล฾วทั้ง กทม. แล฾วก็ในส฽วนของสภาทนายความ อันนี้คือ ประเด็นตัวนี้นั้น ถ฾าหากว฽าท฽านเข฾ามาแล฾วประโยชน์ที่จะได฾รับ คืออะไร เราจะมีแอดมินคอยดูแลท฽านมีปัญหาในเรื่องของ การใช฾ระบบงานคดีปกครองอิเล็กทรอนิกส์อย฽างไร ท฽านก็สามารถที่จะสอบถามไปใน Line Official นั้นได฾ อันนี้ก็จะชัดเจนมากยิ่งขึ้นในการแก฾ไขปัญหาเรื่องของระบบ สมมุติว฽าท฽านไม฽รู฾จะถามใครก็ถามมาใน Line นั้นเลย เราจะมีแอดมินคอยตอบอยู฽ตลอดเวลา เป็นประเด็นที่ 1 ผมขออนุญาตแลกเปลี่ยนกับท฽านทั้งหลาย ประเด็นที่ 2 ที่ท฽านได฾มีข฾อสังเกตว฽าในกรณีที่มีการประชุมในส฽วนของเครือข฽ายของสมาคมต฽าง ๆ แล฾วก็ประสงค์ที่จะได฾รับ การเผยแพร฽ในเรื่องของความรู฾เกี่ยวกับศาลปกครองและคดีปกครอง สํานักงานศาลปกครองโดยท฽านสมฤดี ธัญญสิริ ท฽านก็มีนโยบายเรื่องนี้อยู฽แล฾วในการที่จะให฾สํานักงานออกไปเผยแพร฽ไม฽ว฽าปัจจุบันเรามีศาลปกครองออนไลน์ ปีละ 2-3 ครั้ง แล฾วก็มีคนเข฾ามาให฾ความสนใจกันมากแต฽ละครั้งเป็นหลักพันขึ้นไป นอกจากนี้ในเรื่องของ เจ฾าหน฾าที่ของรัฐแล฾วก็หน฽วยงาน MOU ยินดีเลยถ฾าหากว฽าท฽านจะกรุณาทําหนังสือเราก็พร฾อมที่จะสนับสนุน ในเรื่องของการเผยแพร฽ ขอบพระคุณ 191

121 ดร.ระดาภัทร จงธรรมคุณ ผู้อ านวยการส านักบริหารยุทธศาสตร์ : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบพระคุณท฽านมาก ก็ปิดท฾ายด฾วยการขายของเราไปเลยก็นอกจากว฽ามีระบบ e-Litigation แล฾วเราก็ยังมี Line Official แล฾วก็รวมไปถึงเรายังมีModel App ของศาลปกครองซึ่งท฽านก็สามารถที่จะคัดสําเนา คําพิพากษา ค฾นหาคําพิพากษาคําสั่งของศาลปกครองทุกชั้น ทั้งศาลปกครองสูงสุดแล฾วก็ศาลปกครองชั้นต฾นทุกคดี แล฾วก็ขอเอกสารเป็นอิเล็กทรอนิกส์ไฟล์ที่มีการรับรองสําเนาด฾วยระบบ e-Certificateด฾วย หรือว฽าจะขอเป็นกระดาษ แล฾วก็มารับที่ศาลก็ได฾ อันนี้ก็เลยขออนุญาตปิดท฾ายการสัมมนาด฾วยการกึ่ง ๆ ขายของไปเลยละกันเผื่อว฽า ถ฾าท฽านยังไม฽ได฾ดาวน์โหลด Application ก็ลองดาวน์โหลดได฾ มีทั้ง IOS Apple Store แล฾วก็ใน Google Play Store ส฽วนถ฾าท฽านไหนที่วันนี้ฟังการสัมมนาเรื่องของ e-Litigation แล฾วสนใจอยากจะลองลงทะเบียนใช฾งานดูว฽า ใช฾งานได฾ง฽ายจริงอย฽างที่ท฽านเอกณัฐฯ ท฽านได฾แนะนําให฾ดูแล฾วก็ลองทดสอบการลงทะเบียนก฽อนก็ได฾ การยืนยันตัวบุคคล เพื่อสร฾างความมั่นใจว฽าระบบของเรามีการยืนยันตัวบุคคลยังไงบ฾างก็สามารถเข฾าไปที่เว็บไซต์ของศาลปกครอง หรือว฽าเข฾าไปโดยตรงที่ e-Litigation.admincourt.go.th สําหรับในวันนี้ต฾องขออนุญาตขอบพระคุณท฽านวิทยากร ทั้ง 6 ท฽านที่มาให฾เกียรติเป็นวิทยากรแล฾วก็ให฾ความรู฾แล฾วก็แลกเปลี่ยนประสบการณ์ในเรื่องของการฟูองคดีปกครอง การดําเนินคดีปกครองผ฽านทั้งระบบกระดาษแล฾วก็ทาง e-Litigation ต฾องขอบพระคุณทุกท฽านที่สละเวลามา ขอบพระคุณท฽านมาก แล฾วก็ขอบพระคุณแขกผู฾มีเกียรติทุกท฽านที่เข฾าร฽วมชมในห฾องสัมมนาแล฾วก็ผ฽านทาง Live Streaming ทุกช฽องทาง ขอบพระคุณ 192

122 หัวข้อ “หลักเกณฑ์ทางกฎหมายเกี่ยวกับการไกล่เกลี่ยข้อพิพาทในคดีปกครอง” วันศุกร์ที่ ๑๐ มีนาคม 256๖ เวลา ๐๙.๐๐–๑๒.๐๐ น. ณ ห้องสัมมนา ๑ ชั้น ๑๑ อาคารศาลปกครอง ถนนแจ้งวัฒนะ และผ่านระบบออนไลน์ รูปแบบออนไลน์ โปรแกรม Cisco Webex Meetings รวมทั้งถ่ายทอดสดผ่านระบบ Live Streaming ทางเว็บไซต์ศาลปกครอง และ Facebook Live ทาง Facebook ส านักงานศาลปกครอง วิทยากร : นายไพโรจน์ มินเด็น ตุลาการศาลปกครองสูงสุด ท่านไพโรจน์มินเด็น ตุลาการศาลปกครองสูงสุด : วิทยากร กล฽าวว฽า เรียนตุลาการศาลปกครอง รองเลขาธิการสํานักงานศาลปกครอง หัวหน฾าส฽วนราชการ เจ฾าหน฾าที่รัฐ และผู฾เข฾าร฽วมการสัมมนาในครั้งนี้ทุกท฽าน ขอขอบคุณผู฾จัดที่เห็นความสําคัญของเรื่องการไกล฽เกลี่ย ข฾อพิพาทในคดีปกครองและกําหนดให฾มีโครงการสัปดาห์วิชาการศาลปกครอง เนื่องในโอกาสครบรอบ ๒๒ ปี ศาลปกครอง กระผมรู฾สึกเป็นเกียรติเป็นอย฽างยิ่งที่ได฾เป็นวิทยากรทั้งในช฽วงเช฾าและช฽วงบ฽าย และเห็นด฾วยอย฽างยิ่ง กับคณะกรรมการผู฾จัดโครงการสัปดาห์วิชาการศาลปกครองที่ใช฾เวลาจัดทั้งสัปดาห์จากเดิมที่จัดเพียงไม฽กี่วัน สาเหตุที่เห็นด฾วยกับการจัดสัปดาห์วิชาการนี้ เนื่องจากในโอกาสการครบรอบปีของศาลปกครอง ควรมีการแสดง ความรู฾หรือให฾องค์ความรู฾ด฾านวิชาการแก฽ผู฾เกี่ยวข฾อง ไม฽ใช฽แถลงแต฽เพียงสถิติจํานวนคดีที่ศาลตัดสินสําเร็จเท฽านั้น ควรมีการนําเสนอบทบาทของศาลปกครองภูมิภาค โครงการเชิงรุกต฽าง ๆ รวมไปถึงการตัดสินคดีที่ได฾รับความสนใจ คดีที่น฽าสนใจ หรือคดีที่สื่อมวลชนให฾ความสําคัญ และนํากรณีต฽าง ๆ เหล฽านี้มานําเสนอ พูดคุย และทําความเข฾าใจ ร฽วมกันกับภาคประชาชน ให฾รู฾ว฽ามีรายละเอียดและเหตุผลที่ทําให฾ศาลตัดสินอย฽างไร เพื่อเป็นการให฾ความรู฾ แก฽เจ฾าหน฾าที่รัฐและประชาชนได฾ดี ในหนึ่งปีที่มีโอกาสได฾พบกันจึงเป็นบรรยากาศที่ดีอย฽างยิ่งที่ได฾รับการทาบทามการบรรยาย ในรูปแบบออนไลน์ (Online) แต฽ตอนนี้ผู฾เข฾าร฽วมออนไซต์(Onsite) เต็มสถานที่และเจ฾าหน฾าที่กําลังจัดเก฾าอี้เสริม ให฾ผู฾สนใจเข฾าร฽วมรับฟัง ในตอนแรกของการบรรยายเรื่องการไกล฽เกลี่ยมีวิทยากรสองท฽าน ท฽านแรก คือรองประธาน ศาลปกครองสูงสุด (นายสุชาติมงคลเลิศลพ) แต฽เนื่องจากท฽านติดภารกิจสําคัญทําให฾ไม฽สามารถเข฾าร฽วมได฾ กระผมจึงต฾องรับหน฾าที่การบรรยายหลักเกณฑ์ทางกฎหมายเกี่ยวกับการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาททางปกครองแทน ซึ่งได฾เตรียมเอกสารประกอบการบรรยาย (PowerPoint) ประมาณ ๕๐ หน฾า โดยใช฾เวลาประมาณ ๓ ชั่วโมง ในการอธิบายซึ่งต฾องชี้แจงก฽อนว฽าหัวข฾อในวันนี้ที่เป็นเรื่องข฾อกฎหมายและหลักเกณฑ์ทางกฎหมาย ซึ่งเป็นเรื่องที่ ต฾องนําตัวบทกฎหมายมาวิเคราะห์ วิทยากรเองไม฽ได฾มีส฽วนร฽วมในการยกร฽างกฎหมายฉบับนี้แต฽จะนําเสนอเท฽าที่ มีความรู฾ความเข฾าใจและถ฽ายทอดประสบการณ์ให฾ อย฽างไรก็ตาม คิดว฽า เอกสารประกอบการบรรยาย (PowerPoint) ที่เตรียมมาก็น฽าจะเป็นประโยชน์ในระหว฽างการบรรยาย เปิดโอกาสให฾ทุกท฽านสามารถถามได฾ หากต฾องการรายละเอียดที่ลงลึก เพราะวันนี้นอกจากเจ฾าหน฾าที่รัฐแล฾วยังมีประชาชนที่สนใจเข฾าร฽วมการสัมมนา ครั้งนี้ด฾วย หากมีข฾อสงสัย ข฾อคลางแคลงใจ มีข฾อสังเกตหรือข฾อคิดเห็น ก็สามารถเสนอได฾ ยินดีรับฟัง หรือหาก ไม฽สะดวกพูดก็สามารถเขียนข฾อความหรือฝากเจ฾าหน฾าที่ให฾วิทยากรเพื่อตอบคําถามให฾ได฾ สําหรับผู฾เข฾าร฽วมทาง ออนไลน์ (Online) ทั้งทาง เฟซบุ฿กไลฟ฼ (Facebook Live) ทางเฟซบุ฿ก (Facebook) ของสํานักงานศาล ปกครอง และถ฽ายทอดสดผ฽านระบบไลฟ฼สตรีมมิ่ง (Live Streaming) ทางเว็บไซต์ (Website) ศาลปกครอง สามารถส฽งคําถามหรือข฾อคิดเห็นผ฽านทางช฽องทางต฽าง ๆ มาได฾โดยจะมีเจ฾าหน฾าที่คอยดูแลส฽วนนี้ เรื่องไกล฽เกลี่ยที่ได฾รับมอบหมายให฾บรรยายในวันนี้มี ๒ ช฽วง ทั้งช฽วงเช฾าและช฽วงบ฽าย โดยช฽วงเช฾า เป็นเรื่องหลักเกณฑ์ทางกฎหมาย เป็นการอธิบายถึงพื้นฐานทางกฎหมาย ซึ่งส฽วนตัวค฽อนข฾างหนักใจเพราะไม฽ใช฽ 193

123 เรื่องที่ถนัดและต฾องบรรยายให฾ประชาชนและเจ฾าหน฾าที่รัฐรับฟังด฾วย ช฽วงบ฽ายเป็นข฾อพิจารณาที่เป็นประโยชน์ จากประสบการณ์ของผู฾ไกล฽เกลี่ย (ประมาณ ๔ ถึง ๕ ท฽าน) ที่จะมาแบ฽งปันประสบการณ์ลักษณะของคดี ที่ต฾องเข฾าสู฽กระบวนการไกล฽เกลี่ย คดีที่ไกล฽เกลี่ยสําเร็จ และปัจจัยที่ทําให฾สําเร็จคืออะไร เดิมทีศาลเป็นสิ่งที่ ประชาชนไม฽อยากเกี่ยวข฾อง จากคําบอกเล฽าที่ว฽า มี ๓ โรง ที่ประชาชนไม฽อยากเข฾าใกล฾ ได฾แก฽ โรงพัก โรงพยาบาล และโรงศาล ในปัจจุบันบทบาทของศาลยุคใหม฽เริ่มเป็นมิตรกับประชาชน โดยประชาชนเป็นผู฾มีส฽วนได฾ส฽วนเสีย ของศาล ถ฾าประชาชนไม฽มาฟูองคดี ศาลก็ไม฽มีงานทํา และศาลก็จะไม฽สามารถวางบรรทัดฐานการปฏิบัติราชการ ที่ดีได฾ เพราะฉะนั้นการฟูองคดีเป็นจุดหนึ่งที่ทําให฾ศาลมีอํานาจเข฾ามาให฾ความยุติธรรม เข฾ามาตัดสินผิดถูก และ เข฾ามาเยียวยาความเดือดร฾อนของประชาชน ซึ่งเหตุปัจจัยเหล฽านี้คือเปูาหมายของการฟูองคดีต฽อศาลนั่นเอง โดยการไกล฽เกลี่ยคดีปกครองก็มีส฽วนเกี่ยวข฾องกับการพิพากษาของศาลเพราะมีเปูาหมายอย฽างเดียวกัน เนื่องจากการฟูองคดีต฽อศาลปกครองส฽วนหนึ่งเป็นการเยียวยาความเดือดร฾อนของประชาชนที่ได฾รับผลกระทบ จากการกระทําของเจ฾าหน฾าที่รัฐ ศาลจึงมองว฽า การไกล฽เกลี่ยคดีปกครอง คือ หนึ่งในเครื่องมือสําคัญที่ถูกนํามาใช฾ เพื่อยุติข฾อพิพาทเหล฽านั้น ทั้งนี้ นับตั้งแต฽มีการจัดตั้งศาลปกครองจนถึงปัจจุบัน ศาลปกครองได฾ดําเนินการ ไปในแนวทางที่เป็นมิตรกับประชาชน ทําให฾ประชาชนเริ่มเข฾ามาใช฾บริการศาลปกครองในด฾านต฽าง ๆ มากขึ้น เช฽น ขอคําปรึกษา ฟูองคดี ขอมาตรการชั่วคราว ฯลฯ ซึ่งจะเห็นได฾ว฽า ประชาชนเริ่มเข฾าใจศาลและหวังพึ่งศาล ให฾ตัดสินคดีที่เกิดขึ้น ศาลปกครองเป็นศาลยุคใหม฽ ใช฾ระบบไต฽สวนไม฽ใช฽ระบบกล฽าวหา ในอนาคตศาลจะใช฾ ระบบไต฽สวนมากขึ้น โดยศาลจะไม฽เพียงแต฽ให฾คู฽กรณีนําเสนอข฾อเท็จจริงเท฽านั้น แต฽ศาลจะเข฾ามามีบทบาทในการ แสวงหาข฾อเท็จจริงเพื่อให฾ได฾ข฾อเท็จจริงที่ครบถ฾วนถูกต฾อง นอกจากนั้น สิ่งสําคัญ คือ ศาลต฾องหาความรู฾ใหม฽เสมอ กรณีศึกษา ศาลปกครองมีคําพิพากษาให฾รื้อถอนตึกสูงแห฽งหนึ่งเนื่องจากมีความกว฾างของถนน ไม฽เป็นไปตามที่กฎหมายกําหนดให฾ต฾องกว฾างมากกว฽า ๑๐ เมตร แต฽ยังไม฽สามารถรื้อถอนได฾ เพราะการรื้อถอน มีผลเกี่ยวข฾องกับประชาชน แม฾ว฽าผู฾ขออนุญาตก฽อสร฾าง คือ เจ฾าของโครงการ และได฾รับการอนุญาตโดยเจ฾าหน฾าที่ ของรัฐ แต฽เมื่อเกิดการผิดพลาดและมีการฟูองร฾องจนมีเหตุให฾ต฾องรื้อถอนตึกที่พิพาท ผู฾ที่ได฾รับความเดือดร฾อน ที่แท฾จริง คือ ประชาชนเจ฾าของยูนิตในตึกที่พิพาท กรณีจึงนํามาสู฽ประเด็นปัญหาในชั้นการบังคับคดีที่ว฽า การรื้อ ถอนตึกเนื่องจากถนนกว฾างไม฽ถึง ๑๐ เมตร คือการแก฾ปัญหาที่ถูกต฾องหรือไม฽ ทั้งนี้ การกําหนดให฾ถนนมีความ กว฾างมากกว฽า ๑๐ เมตร จุดประสงค์ก็เพื่อให฾การจราจรภายในอาคารคล฽องตัวไม฽ติดขัด ประกอบกับการศึกษา ประสบการณ์ของประเทศอื่นที่มีลักษณะคดีใกล฾เคียงกันอาจทําให฾ได฾ทางแก฾ไขที่เหมาะสมเพิ่มขึ้น เช฽น กระบวนการเยียวยาความเสียหายแก฽เจ฾าของยูนิต การเปลี่ยนหรือแก฾ไขสิ่งที่ขาดตกบกพร฽อง เช฽น ทําถนนให฾มี ความกว฾างครบ ๑๐ เมตร หรือหาวิธีอื่นเพื่อบรรเทาการจราจรภายในอาคาร โดยความคิดเห็นส฽วนตัวของ วิทยากร เห็นว฽า การเพิ่มช฽องทางเพื่อจัดการการจราจรภายในอาคารน฽าจะเป็นการจัดการปัญหาที่ตอบสนอง ต฽อเปูาหมายแท฾จริงของกฎหมายมากกว฽า เพราะฉะนั้นการศึกษาหาความรู฾และการเรียนรู฾จากประสบการณ์ ของต฽างประเทศจึงเป็นสิ่งที่สําคัญและศาลปกครองได฾ดําเนินการมาโดยตลอด นอกจากนี้ การนําเครื่องมือใหม฽ มาใช฾ เช฽น มาตรการคุ฾มครองชั่วคราว จากเดิมที่ผ฽านมามาตรการดังกล฽าวไม฽ค฽อยถูกนํามาใช฾เพราะมีผลต฽อคดี แต฽ศาลปกครองเป็นศาลแรกที่นํามาตรการคุ฾มครองชั่วคราวมาใช฾และเกิดประโยชน์แก฽ประชาชนได฾จริง เนื่องจากมาตรการคุ฾มครองชั่วคราวมีเปูาหมายเพื่อเยียวยาความเดือดร฾อนซึ่งเกิดซึ่งหน฾า โดยไม฽อาจรอการ ตัดสินคดีได฾ ส฽งผลให฾เครื่องมือใหม฽เป็นสิ่งสําคัญ ทั้งในส฽วนของนวัตกรรมการระงับข฾อพิพาท การพิจารณาคดี แบบเร฽งด฽วน และการไกล฽เกลี่ยคดี โดยที่การไกล฽เกลี่ยคดีถือเป็นมาตรการและเครื่องมือหนึ่งที่ศาลปกครอง เล็งเห็นถึงความสําคัญอย฽างยิ่งเพื่อเยียวยาความเดือดร฾อนของประชาชนได฾อย฽างทันท฽วงที เพราะในบางครั้ง หากรอการตัดสินคดีทั้งจากศาลปกครองชั้นต฾นและศาลปกครองสูงสุดก็จะใช฾เวลานาน จากการทํางานด฾านการบริหารงานบุคคลทําให฾วิทยากรเห็นปัญหาว฽าข฾าราชการที่ฟูองคดีเรื่อง วินัยและการบริหารงานบุคคล มักมีปัญหา คือ ใกล฾เกษียณอายุหรือมีการกําหนดระยะเวลาการดํารงตําแหน฽ง 194

124 ถ฾าตัดสินคดีแบบปกติจะเกิดปัญหาขึ้นอย฽างแน฽นอนเพราะจะเยียวยาไม฽ได฾ และมีหลายคําพิพากษาที่วินิจฉัย ในทํานองว฽า ไม฽จําเป็นต฾องออกคําบังคับเพราะพ฾นจากตําแหน฽งไปแล฾ว ซึ่งเป็นสิ่งที่ทําให฾วิทยากรรู฾สึกละอายใจ ว฽าทําไมจึงเป็นเช฽นนั้น เมื่อศาลรับคดีพิพาทมาเพื่อพิจารณาแต฽ไม฽สามารถออกคําบังคับให฾ได฾ ทําให฾ไม฽สามารถ ช฽วยเหลือประชาชนได฾ เพราะฉะนั้นการพิจารณาคดีประเภทที่มีการกําหนดระยะเวลาหรือคู฽ความใกล฾เกษียณอายุ วิทยากรเห็นว฽าควรจะใช฾มาตรการคุ฾มครองชั่วคราวก฽อน เพื่อเป็นการเยียวยาความเดือดร฾อนซึ่งหน฾า ที่ไม฽อาจ รอคําพิพากษาได฾ โดยเมื่อวิทยากรได฾นําเสนอความคิดเห็นนี้ต฽อองค์คณะ มีทั้งท฽านที่เห็นด฾วยและไม฽เห็นด฾วย เนื่องจากเห็นว฽าต฾องดูข฾อเท็จจริงเป็นรายกรณีให฾เกิดความเป็นธรรมแก฽ทั้งสองฝุาย เพราะการใช฾มาตรการ คุ฾มครองชั่วคราวก็อาจส฽งผลกระทบต฽อการปฏิบัติหน฾าที่ของเจ฾าหน฾าที่ของรัฐด฾วย ดังนั้น จึงต฾องพิจารณา อย฽างรอบคอบเพื่อให฾เกิดความสมดุล และพิจารณาว฽าปัญหานั้นยากต฽อการเยียวยาในภายหลังจริงหรือไม฽ ซึ่งสอดคล฾องกับการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทซึ่งมีกระบวนการในลักษณะที่ทําให฾คดีจบโดยเร็วและเพื่อเยียวยาความ เดือดร฾อนของผู฾ฟูองคดีได฾อย฽างทันท฽วงที เพราะในระเบียบของที่ประชุมใหญ฽ตุลาการในศาลปกครองสูงสุด ว฽าด฾วยการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทในคดีปกครอง พ.ศ. ๒๕๖๒ ได฾กําหนดไว฾ว฽าการไกล฽เกลี่ยต฾องไม฽เกินเก฾าสิบวันหรือ สามเดือนแล฾วแต฽กรณี อย฽างไรก็ตาม ระยะเวลาตามที่กฎหมายกําหนดนั้น หากกรณีเป็นข฾อพิพาทที่มีปัญหา ยุ฽งยากก็สามารถขออนุญาตต฽อผู฾รับผิดชอบราชการศาลเพื่อขยายระยะเวลาดังกล฽าวได฾ ซึ่งในศาลปกครองชั้นต฾น คือ อธิบดีศาลปกครองชั้นต฾น และในศาลปกครองสูงสุด คือ ประธานศาลปกครองสูงสุด ภาพในเอกสารประกอบการบรรยาย (PowerPoint) ถูกนํามาประกอบการบรรยายเพื่อให฾ทุกคน มีความรู฾สึกร฽วมกันในภาพนี้เป็นภาพเมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๗ บุคคลในรูปประกอบด฾วยตุลาการ ๖ ท฽าน ได฾แก฽ ท฽านสุชาติ มงคลเลิศลพ รองประธานศาลปกครองสูงสุด เป็นหัวหน฾าทีม ท฽านสุเมธ รอยกุลเจริญ รองประธาน ศาลปกครองสูงสุด ท฽านศรัณยู โพธิรัชตางกูร รองอธิบดีศาลปกครองขอนแก฽น ท฽านไพรัช โตสวัสดิ์ รองอธิบดี ศาลปกครองพิษณุโลก ท฽านประยูร ปรีดา รองอธิบดีศาลปกครองระยอง และวิทยากร (ท฽านไพโรจน์ มินเด็น ตุลาการศาลปกครองสูงสุด) เดินทางไปประเทศสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี เพื่ออบรมเรื่องการไกล฽เกลี่ย คดีปกครอง ซึ่งในการเดินทางครั้งนั้น ศาลปกครองได฾ศึกษาดูงานหลายแห฽ง โดยประธานศาลปกครองสูงสุด ไปดูงานที่เมืองไฟรบวร์ก (Freiburg) ซึ่งการดูงานในสถานที่ต฽าง ๆ ก็จะได฾รับข฾อแนะนําว฽าศาลปกครองควร นํานวัตกรรมและมาตรการใหม฽ ๆ มาใช฾ เพื่อทําให฾การพิจารณาคดีปกครองรวดเร็วขึ้น ซึ่งในปัจจุบันเหมาะสม อย฽างยิ่งเพราะมีกฎหมายกําหนดระยะเวลาการพิจารณาคดีแล฾ว มาตรการเรื่องไกล฽เกลี่ยน฽าจะสอดคล฾องกับ นโยบายดังกล฽าว โดยปูายในรูปมีนัยยะที่ดี มีคําว฽า Vision ซึ่งหมายถึง วิสัยทัศน์ คําว฽า Pioneer ซึ่งหมายถึง ผู฾บุกเบิก ผู฾ต฽อสู฾ ฟันฝุา เพื่อให฾ได฾ความสําเร็จ จึงได฾ถ฽ายรูปร฽วมกันเพื่อเป็นสัญลักษณ์ว฽า ตุลาการศาลปกครอง ทั้งหกท฽านได฾เป็นผู฾บุกเบิกเรื่องการไกล฽เกลี่ยในคดีปกครอง หลักสูตรที่อบรมเป็นหลักสูตรที่จัดโดยสถาบันเทียร฽า เป็นหลักสูตร ๗๐ ชั่วโมง อบรมวันละ ๗ ชั่วโมง เป็นเวลา ๑๐ วัน โดยท฽านสุชาติ มงคลเลิศลพ รองประธานศาลปกครองสูงสุด ได฾รับใบรับรอง (Certificate) จากผู฾อํานวยการสถาบันเทียร฽า และวิทยากรได฾รับใบรับรอง (Certificate) จากศาสตราจารย์ โรนัลด์ ฟริตซ์ (Prof. Ronald Fritz) ซึ่งเป็นอดีตอธิบดีศาลปกครองชั้นต฾นของเมืองแฟรงค์เฟิร์ต (Frankfurt) และเป็น ผู฾บรรยาย นอกจากนั้นยังมีคุณทัปเปอร์ (Mr. Tupper) ซึ่งเป็นผู฾เชี่ยวชาญด฾านการไกล฽เกลี่ยอีกท฽าน ทั้งนี้ ในประเทศเยอรมนี การจะเป็นผู฾ไกล฽เกลี่ยได฾จะต฾องมีใบรับรอง (Certificate) หากไม฽มีใบรับรองดังกล฽าวก็จะ ไม฽สามารถเป็นผู฾ไกล฽เกลี่ยได฾ และการเป็นผู฾ไกล฽เกลี่ยก็ถูกจัดเป็นวิชาชีพหนึ่งเช฽นกัน ซึ่งประเทศไทยได฾เริ่ม ดําเนินการแนวคิดดังกล฽าว โดยมีการตราพระราชบัญญัติการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาท พ.ศ. ๒๕๖๒ ขึ้นใช฾บังคับ และมีการอบรมการไกล฽เกลี่ยนอกศาล อันแสดงให฾เห็นว฽าการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทในประเทศไทยเริ่มมี วิวัฒนาการและมีความเป็นวิชาชีพมากขึ้น 195

125 หลังจากนั้น เมื่อกลับมาประเทศไทย วิทยากรได฾ไปดํารงตําแหน฽งรองอธิบดีศาลปกครองสงขลา จึงได฾ทําโครงการนําร฽องเกี่ยวกับการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทที่ศาลปกครองสงขลา ซึ่งเวลานั้นยังไม฽ได฾มีการแก฾ไข กฎหมายเกี่ยวกับการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาท จึงดําเนินโครงการดังกล฽าวด฾วยความสมัครใจของคู฽กรณีที่สนใจ จะเข฾าสู฽กระบวนการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทในคดีปกครอง ซึ่งได฾รับความสนใจจากคู฽กรณีบางท฽านและได฾ดําเนินการ ไกล฽เกลี่ยสําเร็จหลายคดี โดยที่ในขณะนั้นยังไม฽มีห฾องไกล฽เกลี่ยโดยเฉพาะจึงได฾ใช฾ห฾องประชาสัมพันธ์ ห฾องต฾อนรับ และห฾องพักคอยของคู฽กรณีมาปรับปรุงเป็นห฾องไกล฽เกลี่ย ซึ่งมีวิทยากรทําหน฾าที่เป็นผู฾ไกล฽เกลี่ย เพียงผู฾เดียว ตัวอย฽างคดีที่ดําเนินการไกล฽เกลี่ยคดีสําเร็จ เช฽น คดีเงินฝากของนักโทษหาย ซึ่งเกิดจากการที่ นักโทษต฾องฝากสิ่งของกับเจ฾าหน฾าที่กรมราชทัณฑ์ เจ฾าหน฾าที่กรมราชทัณฑ์จึงมีหน฾าที่ดูแลทรัพย์สินเงินทอง ของนักโทษ แต฽เนื่องจากจํานวนเจ฾าหน฾าที่ที่รับผิดชอบมีเพียงคนเดียวซึ่งต฾องดูแลนักโทษที่มีจํานวนหลักพัน ในเรือนจําหนึ่ง ทําให฾ต฾องคัดนักโทษชั้นดีมาเป็นเจ฾าหน฾าที่คอยช฽วยทําบัญชีรับฝากเงินและทรัพย์สินต฽าง ๆ และ ได฾ดําเนินการในลักษณะดังกล฽าวมาตลอดเวลาหลายสิบปี กระทั่งเมื่อสํานักงานการตรวจเงินแผ฽นดิน (สตง.) มาตรวจสอบ พบว฽าเงินสูญหาย มีแต฽บัญชีไม฽มีจํานวนเงิน ไม฽มีทรัพย์สิน จึงได฾ตั้งกรรมการสอบข฾อเท็จจริง จนผลสุดท฾ายเจ฾าหน฾าที่ผู฾นี้ถูกคําสั่งให฾ต฾องรับผิดทางละเมิดโดยให฾ชดใช฾เงินจํานวนหนึ่ง ซึ่งเจ฾าหน฾าที่ก็ไม฽ได฾ ปฏิเสธในส฽วนผิดเพราะเป็นผู฾ให฾นักโทษชั้นดีมาเป็นเจ฾าหน฾าที่ดูแลแทนตามข฾อเท็จจริง แต฽สิ่งที่ติดใจเจ฾าหน฾าที่ ดังกล฽าว คือ จํานวนเงินที่มากเกินไป ซึ่งหากฟูองคดีต฽อศาลปกครองก็มีโอกาสที่จะสามารถลดความรับผิดตาม คําสั่งที่พิพาทลงได฾ แต฽เมื่อเป็นกรณีที่เจ฾าหน฾าที่ยอมรับและยอมเข฾าสู฽กระบวนการไกล฽เกลี่ยของศาลปกครอง สงขลา จึงทําให฾ทราบว฽านอกจากถูกคําสั่งให฾ต฾องรับผิดทางละเมิดแล฾ว เจ฾าหน฾าที่ท฽านนี้ยังถูกย฾ายไปปฏิบัติ ราชการที่อื่นด฾วย ซึ่งเจ฾าหน฾าที่ท฽านนี้ใกล฾เกษียณอายุแล฾วและอยากเกษียณอายุที่บ฾านไม฽อยากย฾ายไปอยู฽ไกล ซึ่งเมื่อพิจารณาแล฾วก็จะเห็นได฾ว฽า ความผิดที่เกิดขึ้นไม฽ใช฽ความผิดของเจ฾าหน฾าที่ทั้งหมด เนื่องจากได฾อ฾างว฽าการ ปฏิบัตินี้เป็นสิ่งที่ทํากันมานาน และเจ฾าหน฾าที่ท฽านนี้เพิ่งมารับตําแหน฽งแล฾วปฏิบัติตามแนวทางที่ได฾ทํามา อีกทั้ง เงินที่สูญหายเจ฾าหน฾าที่ท฽านนี้ก็ไม฽ได฾นําไป ซึ่งเป็นไปได฾ว฽าอาจจะสูญหายจากนักโทษที่มาช฽วยงาน เพราะนักโทษ ที่มีการเปลี่ยนเข฾าออกตลอดเวลา ทําให฾หาคนกระทําผิดได฾ยาก เพราะฉะนั้นเมื่อเข฾าสู฽กระบวนการไกล฽เกลี่ย และทราบเรื่องที่ถูกย฾าย ทางเจ฾าหน฾าที่นิติกรที่ได฾รับหน฾าที่ไกล฽เกลี่ยจึงเกิดความรู฾สึกว฽าไม฽เป็นธรรมแก฽เจ฾าหน฾าที่ ท฽านนี้ จึงได฾ย฾ายเจ฾าหน฾าที่กลับมารับราชการที่เดิม และในที่สุดเจ฾าหน฾าที่ดังกล฽าวก็ยินดีที่จะถอนฟูองคดี ซึ่งตอนนั้นยังไม฽มีกฎหมายรองรับแต฽การถอนฟูองคดีก็เป็นการยุติคําฟูองได฾วิธีการหนึ่ง ครั้งนั้นเป็นการทดลอง ไกล฽เกลี่ยที่ทําสําเร็จ ผู฾ฟูองคดีบอกว฽าไม฽มีอะไรจะตอบแทนนิติกรที่ต฾องนั่งเครื่องบินมาทุกอาทิตย์เพื่อไกล฽เกลี่ย นอกจากการถอนฟูองเพื่อให฾หมดภาระเรื่องนี้ และยินดีจะผ฽อนชําระตามที่ราชการกําหนด นี่เป็นตัวอย฽างคดี ที่ทําสําเร็จซึ่งตอนนั้นเป็นคดีเกี่ยวกับคําสั่งแต฽ไม฽ได฾ไกล฽เกลี่ยคําสั่ง หากแต฽เป็นการไกล฽เกลี่ยสิ่งที่อยู฽ใต฾น้ํา ตัวอย฽างอีกคดี คือ กรณีร฾านคาราโอเกะ บ฾านของผู฾ฟูองคดีอยู฽ในหมู฽บ฾านซึ่งมีกําแพงติดกับโรงแรม ที่มีสระน้ํา แต฽เนื่องจากสภาวะเศรษฐกิจที่ไม฽ค฽อยดีทําให฾ไม฽ค฽อยมีคนเข฾าพัก โรงแรมจึงมักจัดงานเลี้ยงริมสระน้ํา ทําให฾เกิดเสียงดัง หลังจากเข฾าสู฽กระบวนการไกล฽เกลี่ยในศาลได฾ข฾อเท็จจริงว฽า เนื่องจากผู฾จัดงานส฽วนใหญ฽เป็นหัวหน฾า ส฽วนราชการได฾มาใช฾บริการของทางโรงแรมในการจัดงานเลี้ยงส฽ง งานเลี้ยงต฾อนรับ งานเลี้ยงขึ้นตําแหน฽ง หรือการ ให฾ความดีความชอบใด ๆ ฯลฯ โดยปกติงานจะถูกจัดภายในห฾องคาราโอเกะ แต฽ผู฾ร฽วมงานได฾มีการสูบบุหรี่ด฾วย จึงต฾องจัดงานในสถานที่เปิดเพื่อจะรับประทานอาหารและสูบบุหรี่ได฾ ซึ่งผลที่ตามมาคือ ทําให฾เกิดเสียงดัง สุดท฾ายเรื่องนี้ไกล฽เกลี่ยสําเร็จจนกระทั่งมีการถอนฟูองคดี นั่นคือ สิ่งที่ได฾ดําเนินการในศาลปกครองสงขลา ส฽วนศาลปกครองในส฽วนกลาง ท฽านสุชาติ มงคลเลิศลพ รองประธานศาลปกครองสูงสุด และท฽านบุญอนันต์ วรรณพานิชย์ ประธานแผนกคดีสิ่งแวดล฾อมในศาลปกครองสูงสุด ได฾ยกร฽างกฎหมายเพื่อแก฾ไขให฾ศาลปกครอง มีอํานาจไกล฽เกลี่ยคดีปกครองเสนอต฽อรัฐบาล ผ฽านสํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกาตามกระบวนการเสนอ กฎหมาย โดยมีประเด็นสําคัญคือ คดีปกครองสามารถไกล฽เกลี่ยได฾หรือไม฽ มีความแตกต฽างกับการไกล฽เกลี่ย 196

126 คดีแพ฽งและการไกล฽เกลี่ยนอกศาลหรือไม฽ แตกต฽างกับการไกล฽เกลี่ยคดีอื่นอย฽างไร และคดีปกครองประเภทใดบ฾าง ที่จะสามารถไกล฽เกลี่ยได฾ คดีปกครองเป็นคดีที่เกิดจากการใช฾อํานาจรัฐของเจ฾าหน฾าที่เพื่อคุ฾มครองประโยชน์สาธารณะ ไม฽ใช฽ การใช฾สิทธิของบุคคลใดบุคคลหนึ่งและไม฽ใช฽เรื่องส฽วนบุคคล เช฽น กรณีขออนุญาตก฽อสร฾างตึก การจะอนุญาต หรือไม฽ ไม฽ได฾ขึ้นอยู฽กับความพอใจของเจ฾าหน฾าที่กับผู฾ยื่นคําขอ แต฽ต฾องพิจารณาว฽าการก฽อสร฾างตึกดังกล฽าว ส฽งผลกระทบต฽อประโยชน์สาธารณะหรือไม฽ เป็นไปตามกฎเกณฑ์ที่กฎหมายว฽าด฾วยการควบคุมอาคารและ กฎกระทรวงที่เกี่ยวข฾องกําหนดไว฾หรือไม฽ เพื่อคุ฾มครองผู฾ที่อาศัยในบริเวณใกล฾เคียงและเพื่อคุ฾มครองประโยชน์ สาธารณะ ดังนั้น การอนุญาตหรือไม฽ ไม฽ใช฽เรื่องส฽วนบุคคลแต฽ต฾องพิจารณาถึงประโยชน์สาธารณะเป็นหลัก ในการตัดสิน นอกจากนั้นยังเกี่ยวข฾องกับการบริหารราชการแผ฽นดิน จึงนํามาสู฽ประเด็นที่ต฾องพิจารณาต฽อไปว฽า การไกล฽เกลี่ยจะสามารถทําได฾อย฽างไรในคดีปกครอง ซึ่งตามที่รองเลขาธิการสํานักงานศาลปกครอง (นายจํานงค์ ถาวรวิสิทธิ์) กล฽าวว฽า ตอนนี้คดีปกครองที่เข฾าสู฽การไกล฽เกลี่ยมีจํานวนประมาณ ๔๐๐ คดี ซึ่งมองว฽าน฾อยมาก แต฽เปอร์เซ็นต์ที่ไกล฽เกลี่ยสําเร็จ คือ ครึ่งหนึ่ง เพราะฉะนั้นถ฾านําข฾อพิพาทคดีปกครองเข฾าสู฽การไกล฽เกลี่ย โอกาสจะทําให฾คดียุติย฽อมมีค฽อนข฾างมาก แต฽ประเด็นที่จะต฾องดําเนินการในเบื้องต฾น คือ ทําอย฽างไรเพื่อให฾ ประชาชนตระหนักถึงประโยชน์ของการไกล฽เกลี่ยข฾อพิพาทในคดีปกครอง ซึ่งจะเห็นได฾ว฽า การเสริมสร฾างความ ร฽วมมือและความเข฾าใจเกี่ยวกับเรื่องการไกล฽เกลี่ยคดีปกครองถือเป็นเรื่องที่จําเป็นอย฽างยิ่ง นอกจากการ บรรยายในวันนี้แล฾วยังมีโครงการศาลปกครองเคลื่อนที่ ซึ่งเป็นโครงการที่จัดขึ้นเพื่อบรรยายเกี่ยวกับอํานาจ หน฾าที่ของศาลปกครองในลักษณะเดียวกับการบรรยายในวันนี้ในภูมิภาคต฽าง ๆ เพื่อให฾คําแนะนําแก฽หัวหน฾า ส฽วนราชการ เจ฾าหน฾าที่ ประชาชน และองค์กรต฽าง ๆ และชี้ให฾เห็นความสําคัญของการไกล฽เกลี่ยในคดีปกครอง เพื่อนําคดีเข฾าสู฽การไกล฽เกลี่ยได฾มากที่สุดซึ่งจะทําให฾คดียุติเร็วยิ่งขึ้น อีกทั้งเป็นการรวบรวมสถิติเพื่อหาปัจจัย ที่ส฽งผลให฾การไกล฽เกลี่ยคดีสําเร็จ ซึ่งต฾องอาศัยการศึกษาคดีข฾อพิพาทในปริมาณที่มากพอสมควร ดังนั้น ประโยชน์จากการไกล฽เกลี่ยจึงเป็นสิ่งที่ทุกคนตั้งคําถามว฽ามีอะไรบ฾าง ข฾อดีของการฟูองคดีปกครอง คือ ไม฽ต฾องตกเป็น “จําเลย” การฟูองคดีปกครองจะไม฽ใช฾คําว฽า “จําเลย” แต฽ศาลจะใช฾คําว฽า “ผู฾ถูกฟูองคดี” เพราะการเป็นผู฾ถูกฟูองคดีในคดีปกครองไม฽ใช฽การตกเป็น “จําเลย” เนื่องจากเมื่อศาลปกครองตรวจสอบความชอบด฾วยกฎหมายว฽าออกคําสั่งทางปกครองชอบด฾วยกฎหมาย หรือไม฽ นั้น ถ฾าเป็นคําสั่งทางปกครองที่ชอบด฾วยกฎหมายก็ย฽อมจะไม฽มีเหตุแห฽งข฾อพิพาทอีกต฽อไป และยังเป็น ความดีความชอบด฾วยว฽าเจ฾าหน฾าที่นั้น ๆ ได฾กระทําการอย฽างถูกต฾องตามเจตนารมณ์กฎหมาย แต฽หากพิจารณาแล฾ว เห็นว฽าคําสั่งทางปกครองนั้นไม฽ชอบด฾วยกฎหมาย ผลของการดําเนินคดีปกครองก็เพียงเพื่อให฾หน฽วยงานแก฾ไข และดําเนินการให฾ถูกต฾องตามเจตนารมณ์กฎหมายนั่นเอง เพื่อเป็นการเสริมสร฾างและช฽วยเหลือประชาชน และสังคม เพราะฉะนั้นการฟูองคดีปกครอง ไม฽ใช฽การเป็นจําเลยของคดี เรื่องการไกล฽เกลี่ยจึงยิ่งไม฽ใช฽การ ดําเนินการในฐานะที่คู฽กรณีมีฐานะเป็นจําเลย เพราะการไกล฽เกลี่ยคดีมีวัตถุประสงค์เพื่อทําให฾คดียุติได฾โดยง฽าย และที่สําคัญคือระบบไกล฽เกลี่ยไม฽ได฾มีแต฽ในศาลเท฽านั้น ในปัจจุบันระบบของหน฽วยงานทางปกครองก็มีการไกล฽เกลี่ย ข฾อพิพาทด฾วยเช฽นกัน โดยเมื่อไม฽กี่วันที่ผ฽านมา ในโครงการสัปดาห์วิชาการ ศาลปกครองได฾เชิญรองผู฾ว฽าราชการ กรุงเทพมหานคร (รศ.ดร.วิศณุ ทรัพย์สมพล) โดยท฽านกล฽าวว฽า ในปัจจุบันกรุงเทพมหานครได฾เปิดและใช฾งาน แอปพลิเคชัน (Application) ในการร฾องเรียน ซึ่งมีประชาชนร฾องเรียนผ฽านช฽องทางดังกล฽าวกว฽า ๒๐๐,๐๐๐ ราย และสามารถเยียวยาได฾ระดับหนึ่ง โดยไม฽ต฾องนําคดีมาฟูองศาล แต฽ที่ไม฽สามารถเยียวยาได฾ในบางกรณีก็สามารถ นําคดีมาฟูองศาลได฾หากเป็นไปตามเงื่อนไขของการฟูองคดีดังนั้น การมีระบบไกล฽เกลี่ยสามารถช฽วยกลั่นกรอง ข฾อพิพาทได฾ในระดับหนึ่งทําให฾คดีจบโดยไม฽ต฾องตัดสินว฽าใครผิดหรือถูก เพราะเปูาหมายศาล คือ ตัดสินว฽า ใครผิดใครถูก แต฽บางครั้งไม฽จําเป็นต฾องตัดสินก็ได฾ เช฽น คดีสัญญาทุน ผู฾รับทุนต฾องใช฾ทุนถ฾าเรียนไม฽จบ ซึ่งหากว฽า 197