รายงานสรุปผล 22 ปี ศาลปกครอง

27 หัวข้อ “กลไกในการตรวจสอบความชอบด้วยกฎหมายโดยศาลปกครองเกี่ยวกับการบริหารจัดการเมือง” วันพุธที่ ๘ มีนาคม 256๖ เวลา ๐๙.๐๐–๑2.๐๐ น. ณ ห้องสัมมนา ๑ ชั้น ๑๑ อาคารศาลปกครอง ถนนแจ้งวัฒนะ และผ่านระบบออนไลน์ วิทยากร : นายวชิระ ชอบแต฽ง ตุลาการศาลปกครองสูงสุด รศ.ดร.วิศณุ ทรัพย์สมพล รองผู฾ว฽าราชการกรุงเทพมหานครกํากับควบคุม ดูแลทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อม สํานักการวางผังและพัฒนาเมือง รศ.ดร.นพนันท์ ตาปนานนท์ อาจารย์พิเศษ ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ผู้ด าเนินการสัมมนา : นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต฾นประจําศาลปกครองสูงสุด นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา เรียนแขกผู฾มีเกียรติทุกท฽าน ท฽านตุลาการในศาลปกครอง และที่ยินดีอย฽างยิ่งคือ ท฽านผู฾แทน จากหน฽วยงานภายนอกที่ได฾ให฾ความสนใจกับการสัมมนาทางวิชาการครั้งนี้ วันนี้เรากําหนดหัวข฾อสําหรับ การสัมมนาทางวิชาการของศาลปกครองในวาระครบรอบการจัดตั้ง 22 ปี ศาลปกครอง และเป็นโอกาสแรก ท฽านวชิระฯ ที่เราคุยกันถึงเรื่องที่เป็นคดีประเภทที่เป็นรูปธรรมมากและใกล฾ตัวมาก ก็คือ ธรรมดาเวลาเราจัดสัมมนา ทางวิชาการเรามักจะพูดถึงอะไรที่ค฽อนข฾างเป็นเชิงทฤษฎี เชิงแนวคิด สิทธิเสรีภาพธรรมรัฐธรรมนูญ แต฽ครั้งนี้ เราขอเลือกหัวข฾อที่ใกล฾ตัวและมีความสําคัญกับคุณภาพชีวิตผู฾คนจํานวนมาก ก็คือ เรื่องของการบริหารจัดการเมือง อย฽างกรุงเทพมหานครที่ท฽านรองผู฾ว฽าฯ ดูแลรับผิดชอบในขณะนี้ ท฽านมีคนอยู฽ในความดูแลอยู฽ตั้ง 11 ล฾านคน เพราะว฽าผู฾คนในกรุงเทพมหานครตามทะเบียนราษฎร์มีแค฽ 5-6 ล฾านคน แต฽ว฽ามีผู฾คนมาอยู฽อาศัยทํามาหากิน ใช฾ชีวิตทั้งภาคกลางวัน ภาคกลางคืน อยู฽มากมายรวมกันประมาณ 11 ล฾านคน เมืองใหญ฽เมืองนี้เป็นเมืองใหญ฽ต฾น ๆ ประมาณอันดับที่ 30 ของโลก ทั้งที่ประเทศไทยไม฽ได฾ใหญ฽ เพราะฉะนั้นปัญหาต฽าง ๆ ของเมืองใหญ฽นอกเหนือจาก กรุงเทพมหานครแล฾ว ก็คือ บรรดาเมืองในเขตเทศบาลที่มีอยู฽ทั่วประเทศไม฽ว฽าจะเป็น เชียงใหม฽ โคราช หาดใหญ฽ ขอนแก฽น พวกนี้ก็มีปัญหาที่มีลักษณะพิเศษที่เกี่ยวข฾องทั้งกับเทคนิควิทยาการความรู฾อย฽างเช฽น ที่วันนี้เราเชิญ ท฽านอาจารย์นพนันท์ฯ มาคุยเกี่ยวกับเรื่องการวางผังเมือง การออกแบบให฾เป็นเมืองที่น฽าอยู฽ ในขณะเดียวกัน ผู฾คนที่อยู฽ในเมืองใหญ฽เหล฽านี้มีความสุขหรือเปล฽าไม฽ค฽อยแน฽ใจ เพราะว฽าดูจากสถานการณ์ที่ทุก ๆ Longweekend ที่ผ฽านมาคนที่มาอยู฽ในกรุงเทพมหานคร มองหาวันหยุดยาวเพื่อจะออกไปต฽างจังหวัด มองหาเวลาที่จะออกไป สูดอากาศดี ๆ ที่เขาใหญ฽ เราคิดถึงการออกไปทะเล ฤดูหนาวเราอยากออกไปเชียงใหม฽ เป็นต฾น แต฽เราก็ต฾อง รีบกลับมากรุงเทพมหานคร ซึ่งกรุงเทพมหานครเมืองใหญ฽ก็มีเสน฽ห์อยู฽หลายอย฽าง แต฽คําตอบแน฽ ๆ อันหนึ่ง ที่ได฾มาจากการนั่งแท฿กซี่ก฽อนที่จะถึงวันหยุดยาว ได฾คุยกับคนขับแท็กซี่ที่ฟังเสียงแล฾วน฽าจะมาจากภาคอีสานว฽า กลับบ฾านไหมหยุดหลายวัน อยากกลับบ฾านอยู฽พี่ คิดถึงแม฽คิดถึงบ฾านอยู฽เหมือนกัน แต฽เงินไม฽ค฽อยมี ไม฽มีเงินไปฝากแม฽ แล฾วมาอยู฽ทําไมในกรุงเทพมหานคร ลําบากไม฽ใช฽หรอ ลําบากอยู฽บ฾านเล็กนิดเดียว ห฾องเช฽าเล็ก ๆ แต฽ว฽ากลับไป อยู฽บ฾านต฽างจังหวัดสบาย แต฽ไม฽มีเงิน เมืองเป็นที่ของโอกาส เพราะฉะนั้นยากลําบากอย฽างไรก็เป็นที่ของโอกาส ดังนั้น ปัญหาของเมืองซับซ฾อนมากมาย ทั้งมิติทางด฾านกายภาพ มิติทางด฾านสิ่งแวดล฾อม วันนี้เราได฾เรียนเชิญ ท฽านรองผู฾ว฽าฯ มาชมทิวทัศน์จากชั้น 11 ของศาลปกครอง ในวันที่มองฟูาไม฽เห็นฟูา ท฽านอาจารย์นพนันท์ฯ บอกขอโทษที่มาช฾าหน฽อยเพราะว฽าไม฽ได฾เผื่อเวลา แต฽นี่คือ ชีวิตปกติของแจ฾งวัฒนะ รถติดตลอดเวลาไม฽มีช฽วงไหน 98

28 ที่รถไม฽ติด เพราะฉะนั้น ปัญหาพวกนี้รวมทั้งชาวศาลปกครองเราซาบซึ้งกับวันเวลาบ฽ายสามโมงแล฾วฝนตั้งเค฾า ทุกคนเก็บข฾าวเก็บของเพราะรู฾ว฽าถนนข฾างหน฾าจะเปลี่ยนเป็นคลองภายในเวลาประมาณ 1 ชั่วโมง แล฾วเราอาจจะติด อยู฽ในตึกนี้จนตี 2 ได฾ ถ฾าเราไม฽เตรียมตัวให฾ดี ดังนั้น ปัญหาของเมืองซับซ฾อนมาก แต฽ขณะเดียวกันเราอยากจะออกแบบ เมืองนี้ให฾น฽าอยู฽ ให฾เป็นเมืองที่มีคุณภาพชีวิตที่ดี เรานั่งรอรถไฟฟูาสายสีชมพูตรงนี้แม฾ว฽าจะไม฽ได฾เป็นรถไฟฟูา ในเครือของกรุงเทพมหานครก็ตาม แต฽เรานั่งดูในวันที่รถไฟฟูามาทดลองเข฾าสถานีวันแรกเราตื่นเต฾นกัน พวกน฾อง ๆ เจ฾าหน฾าที่เรียกกันมาเกาะหน฾าต฽างดูว฽ารถไฟฟูามาแล฾ว มันหมายถึงชีวิตที่อาจจะสะดวกขึ้นสักหน฽อย แต฽เราก็มี เรื่องดีๆ อีกหลาย ๆ อย฽างของกรุงเทพมหานคร เรามีโรงพยาบาลที่ดี เพราะเรามีโรงพยาบาลจุฬาภรณ์ โรงพยาบาลศิริราช เรามีโรงพยาบาลใหญ฽ ๆ ที่ดีแต฽ว฽าทํายังไงจะให฾เมืองของเราในภาพรวมเป็นเมืองที่น฽าอยู฽ กรุงเทพมหานครเป็นเมืองเก฽า อายุสักประมาณ 250 ปี อย฽างเป็นทางการ แต฽ก฽อนหน฾านั้นก็มีชุมชน กรุงเทพมหานครของเราอายุประมาณ 500 ปี เพราะมีชุมชนตั้งแต฽สมัยอยุธยาแล฾ว บางเขตของเมือง ในกรุงเทพมหานครดูสวยงามน฽าตื่นตาตื่นใจ ต฽อไปแถวถนนราชดําเนินเราก็รู฾สึกว฽าถนนใกล฾เคียงกับถนนฌ็องเซลิเซ฽ มีตึกที่ดูเป็นระเบียบเรียบร฾อย เราเห็นพระบรมมหาราชวังที่สง฽างาม เราก็รู฾สึกว฽าแต฽ว฽าบริเวณอื่น ๆ ของกรุงเทพมหานครบางที่ก็สวย แถวสีลม เวลามองจากสวนเบญจกิติ สวนยาสูบ เห็นแนวตึกสูง ภาพขอบฟูา สวยทีเดียว แต฽ว฽าเราก็รู฾ว฽าบริเวณรอบ ๆ ข฾างล฽างก็อาจจะมีชุมชนแออัด มีผู฾คนมากมาย ในทางวิชาการ ในทางองค์ความรู฾เราทําอย฽างไรที่จะออกแบบเมืองที่มีคนเยอะ ๆ ให฾มันน฽าอยู฽ ให฾สะดวก ให฾สามารถเป็นทั้ง ธุรกิจได฾ เป็นที่อยู฽อาศัยที่ดี เป็นที่พักผ฽อนมีความปลอดภัย อันนี้ในทางผังเมืองมีแนวคิดพวกนี้อย฽างไร เล฽าให฾พวกเราฟังได฾สักพอสังเขปได฾ไหมอาจารย์นพนันท์ฯรวมทั้งเคสของบ฾านเราด฾วยว฽าเราวางผังเมืองกันมาอย฽างไร เรียนเชิญอาจารย์นพนันท์ฯ รศ.ดร.นพนันท์ ตาปนานนท์ อาจารย์พิเศษ ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย : วิทยากร ก฽อนอื่นต฾องขอขอบคุณศาลปกครองที่ให฾โอกาสได฾มาเล฽าอะไรกันฟัง ต฾องเรียนว฽า ในฐานะที่อยู฽ ในฝุายวิชาการ เราก็อยู฽กับนิสิต เราอยู฽กับการศึกษาวิจัย เราเรียน เราสอนบางสิ่งบางอย฽างซึ่งเราคิดว฽าถูกต฾องเป็นสิ่ง ที่ควรเป็น แต฽พอออกไปดูรอบ ๆ ข฾างนอกปรากฏว฽าไม฽ใช฽ ไม฽ได฾ถูกถ฽ายทอดไปสู฽การที่ผังเมืองจะถูกใช฾เป็นเครื่องมือ ของสังคมได฾จริง ๆ อย฽างที่ควรจะเป็น คราวนี้ก็อาจจะมีสาเหตุหลาย ๆ อย฽างที่คงอยู฽ในช฽วงของจังหวะ ประการแรก คือ เราคงได฾มีการพูดถึงพื้นที่เมืองของกรุงเทพมหานครหลาย ๆ ส฽วนที่มีความงาม มีคุณค฽าความสําคัญ ทางเศรษฐกิจ ทางสังคม เป็นพื้นที่เมืองที่ดีน฽าอยู฽ โดยเฉพาะในเขตชั้นในของกรุงเทพมหานคร ซึ่งต฾องเรียนว฽า พื้นที่เหล฽านี้เป็นพื้นที่ที่มีการวางแผน มีการดําเนินการด฾านผังเมืองในอดีต อาจจะตั้งแต฽สมเด็จพระนารายณ์ มาสร฾างปูอมบางกอกตรงนี้ ออกญาวิชัยเยนก็มาตั้งเมืองธนบุรี ที่จริงเมืองธนบุรีตั้งมาก฽อนมีการตั้งถิ่นฐาน มีการวางแผน สมเด็จพระเจ฾าตากสินลงมาสร฾างราชธานีตรงนี้ ก็สร฾างราชธานีมีการบันทึกในพระราชพงศาวดาร ถึงการสร฾างราชธานี มีการควบคุม มีการทํากําแพงเมือง รัชกาลที่ 1 ท฽านย฾ายกรุงเทพมหานครมาฝั่งตะวันออก ก็มีการวางผัง มีการดําเนินการทําต฽อเนื่องกันมาจนถึงรัชกาลที่ 5 ต฽อรัชกาลที่ 6 ต฽อรัชกาลที่ 7 เป็นเมืองสมัยใหม฽ ก็เรียนว฽าเรามีอะไรหลายอย฽างในเขตชั้นในซึ่งมีการวางผังที่ดี แต฽ก็อาจจะเป็นด฾วยช฽วงจังหวะของประเทศ ซึ่งกรุงเทพมหานครต฾องรองรับการเติบโตอย฽างมากในช฽วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ก็คือ ทุกท฽านคงทราบดี เรื่องเบบี้บูม เกิดการ Baby Boomer หลังเกิดสงครามโลกครั้งที่ 2 ที่จริงเกิดขึ้นทั้งโลก Baby Boomer พอเริ่มเติบโตก็ต฾องอพยพเข฾ามาหางานทําก็เข฾ากรุงเทพมหานคร เพราะฉะนั้นเราอยู฽ในช฽วงที่มีการเติบโต ของกรุงเทพมหานคร ซึ่งเรายังงง ๆ กับเรื่องของการวางผังเมือง เรามีกฎหมายแต฽ว฽าแน฽นอนที่จริงวันนี้ก็เตรียม ข฾อมูลอะไรมานิดหน฽อยแต฽ไม฽เป็นไรไว฾คุยกันไปเรื่อย ๆ ก็ต฾องเรียนว฽า การที่คนอยู฽กันเป็นล฾านคน ก็ต฾องมีเครื่องมือ ในการทําให฾คนอยู฽ร฽วมกันได฾อย฽างดี เพราะฉะนั้นก็จะมีเรื่องของเครื่องมือที่เราเรียกว฽า กฎหมายผังเมือง 99

29 แต฽ก฽อนหน฾าที่จะมีกฎหมายผังเมืองก็มีการดําเนินการด฾านผังเมืองอยู฽ อย฽างเช฽น ช฽วงก฽อนการเปลี่ยนแปลง การปกครองซึ่งทุกอย฽างส฽วนใหญ฽เป็นพระบรมราชโองการ พระราชกฤษฎีกาให฾พัฒนาเมืองในพื้นที่ต฽าง ๆ พอหลังจากนั้นก็ใช฾อํานาจทางกฎหมาย เช฽น การพัฒนาสองฝั่งถนนราชดําเนิน เป็นต฾น แต฽พอช฽วงหลังสงครามโลก ซึ่งเริ่มเกิด Baby Boomer ก็เป็นช฽วงที่มีกฎหมายผังเมืองเป็นเรื่องเป็นราว แต฽ต฾องเรียนว฽า กฎหมายผังเมือง ฉบับแรกพระราชบัญญัติการผังเมืองและผังชนบท พ.ศ. 2495 โดยชื่อบอกเลยว฽า เอากฎหมายมาจากอังกฤษ เป็น Town and Country Planning Act ของตอนนั้น เขาจะเป็น ค.ศ. 1947 เป็นกฎหมายฟื้นฟูอังกฤษ หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เพราะฉะนั้นเราก็เอากฎหมายนี้เข฾ามาเป็นกฎหมายผังเมือง เป็นกฎหมายดําเนินการ ด฾านการพัฒนาฟื้นฟูเมืองเรา ใช฾ไปสักพักหนึ่งเรามีแนวความคิดใหม฽ในเรื่องของการผังเมืองคือเราวางผังในอนาคต 30 ปีมองไปข฾างหน฾า มีการวางผัง Greater Bangkok Plan เป็นผัง 30 ปี มองจากปีพ.ศ. 2503-ปี พ.ศ. 2533 เป็นครั้งแรกที่เป็นการทําให฾คนไทยเริ่มมองอะไรระยะไกล วางแผนระยะยาว ซึ่งอันนี้ก็เป็นปัญหาของคนไทยเหมือนกัน เพราะว฽าการวางแผนระยะยาวกับคนที่เราสบาย ๆ อยู฽กับสภาพที่มีกินมีใช฾ ทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ ไม฽ค฽อยมีภัยธรรมชาติเราก็ไม฽ค฽อยมองอะไรไกลแบบนั้น เพราะฉะนั้นเราก็เริ่มมีการวางแผนระยะยาว ซึ่งปัจจุบันนี้ กลายเป็นสิ่งที่เขาเรียกว฽าผังเมืองรวม เพราะฉะนั้นการใช฾บังคับก็ใช฽บ฾างไม฽ใช฽บ฾างอยู฽ เพราะว฽าจริง ๆแล฾วต฾องเรียนว฽า ต฾นแบบที่เราได฾มาจากการวางผังนครหลวง Greater Bangkok Plan ที่มีมาจากสหรัฐอเมริกา จะเห็นว฽า ผังเมืองรวมของกรุงเทพมหานครฉบับแรกที่วางตอนปีพ.ศ. 2503 ซึ่งกินทั้งฝั่งธนบุรี ขึ้นไปนนทบุรี มาสมุทรปราการ บอกถึงเหตุผลความจําเป็นในการวางแผน คือ ทําให฾เกิดการใช฾ทรัพยากรที่มีอยู฽อย฽างประหยัด ให฾เกิดประโยชน์สูงสุด ซึ่งคือเศรษฐศาสตร์อย฽างหนึ่ง เรามาอยู฽ตรงนี้แล฾วนานทีเดียวกว฽าจะมีรถไฟฟูาเข฾ามา จะเห็นว฽าจริง ๆ แล฾วเสียโอกาสหลายอย฽างในการเกิดปัญหาการจราจร ผมเคยไปประชุมที่ศูนย์ราชการแจ฾งวัฒนะ ประชุมเสร็จเร็วนิดหนึ่ง สี่โมงก็ยังนั่งทานกาแฟกันอยู฽ คือ หมูไม฽กลัวน้ําร฾อนยังไม฽รู฾ว฽าเกิดอะไรขึ้นแถว ๆ นี้ ออกมา 4 โมงครึ่ง ปรากฏว฽าห฾าโมงครึ่งยังไม฽ถึงแจ฾งวัฒนะเลย ก็คิดว฽าเกิดอะไรขึ้นกับประเทศนี้ คือ การวางแผน ที่เอาศูนย์ราชการขนาดใหญ฽มาวางโดยไม฽ปรับปรุงโครงข฽ายการคมนาคม คือ การวางแผนทั้ งระบบ เพราะฉะนั้นเรื่องนี้เป็นเรื่องใหญ฽มาก คือความเสียโอกาสของสิ่งที่เราอยู฽ร฽วมกันโดยไม฽มีการวางแผน และแน฽นอน เรื่องปัญหาของความขัดแย฾งระหว฽างประชาชนที่อยู฽ในเมืองขนาดใหญ฽มีมากมายในกฎหมายฉบับนี้ พูดถึงสุขลักษณะ ความปลอดภัย สันติภาพของสังคม เรื่องนี้ที่จริงแล฾ว คือ สิ่งที่อยู฽ในกฎหมายผังเมืองว฽าจะจัดการ กับสิ่งที่เรียกว฽าผลกระทบต฽อสุขลักษณะ ความปลอดภัยของประชาชน สวัสดิภาพของสังคมอย฽างไร ทั้งหมดนี้ ภาพอยู฽กรุงเทพมหานครทั้งนั้น ทุกคนมีสิทธิ์ในทรัพย์สินของตนเอง แต฽ถ฾าข฾างบ฾านคุณเกิดเขาปกปูองทรัพย์สิน สิทธิของเขาโดยการสมมติเอาขยะมาคัดแยกอยู฽ข฾างบ฾านคุณก็คงจะรู฾สึกว฽า เอ฿ะมันกระทบกับคุณ โรงงานอุตสาหกรรม ที่อาจจะปล฽อยมลพิษมา เพราะฉะนั้นการเกิดอุบัติภัยเกิดขึ้นง฽าย ๆ หรือว฽าสวัสดิภาพของสังคมไม฽ว฽าจะเป็น เรื่องกระทบต฽อความรู฾สึกอย฽างเช฽น สถานบริการ สถานเริงรมย์อะไรก็ตาม สิ่งนี้เป็นสิ่งที่ถูกควบคุมในกฎหมายตัวนี้ มีกระบวนการที่ทําให฾เกิดความชอบธรรมในการควบคุม มีการรับฟังความคิดเห็นประชาชน มีการรับคําร฾อง ของผู฾มีส฽วนได฾เสียก฽อนที่จะมีการใช฾บังคับกฎหมาย แต฽ต฾องบอกว฽ากฎหมายตัวนี้ยังไม฽ได฾เรียนให฾ทราบว฽า ผังฉบับนี้มาด฾วยกฎหมายตัวใหม฽ซึ่งเป็นกฎหมายการผังเมือง พ.ศ. 2518 เป็นกฎหมายอเมริกา เพราะฉะนั้น กฎหมายตัวนี้บอกเลยว฽าเพิ่ม Comprehensive Plan เข฾าไป ก็คือ เพิ่มวิธีการแบบอเมริกันเข฾าไป โดยคงไว฾ ซึ่งการทําพัฒนาฟื้นฟูเมืองตามกฎหมายพระราชบัญญัติพ.ศ. 2495 ก็คือ ตัวเดิมยังอยู฽เป็นผังเมืองเฉพาะ เพราะฉะนั้น จะเห็นว฽าเป็นกฎหมายลูกครึ่งอเมริกัน อังกฤษ อยู฽ แต฽แน฽นอนว฽ากฎหมายที่เข฾ามาเป็นกฎหมาย ที่ดีมากเลย ในฐานะที่เป็นนักวิชาการด฾านผังเมือง ผมรู฾สึกว฽าเรามีเครื่องมือที่ดีมาก แต฽ผมคิดว฽าเราอาจจะมีปัญหา กับการใช฾ตามหลักการที่ถูกต฾อง ต฾องเรียนว฽ากฎหมายพระราชบัญญัติ พ.ศ. 2518 มีคําว฽าศาลปกครองอยู฽ในนั้นด฾วย ซึ่งมันคือความทันสมัยมาก เพราะแน฽นอนว฽าเป็นกฎหมายอเมริกัน ถ฾าจะย฾อนไปดูว฽ากฎหมายนี้มีฐานยังไง ต฾องย฾อนไปดูกฎหมายสหรัฐอเมริกา ก็คือ City Planning and the Bring Act 1928 เราจะเห็นว฽าที่มาของ 100

30 กฎหมายผังเมืองไทยจริง ๆ มาจากผังตัวนี้ เมื่อสักครู฽เราพูดถึงประวัติศาสตร์ พูดถึงชีวิตต฾อง เรียนว฽า ตัวกฎหมายผังเมือง มีการวางแผนระยะยาวและมีการดําเนินการ คือ ผังเมืองโดยเฉพาะ แต฽ต฾องเรียนว฽า เราไม฽ใด฾ใส฽ใจสิ่งนี้ ไม฽เคยทําเลย เรื่องของการทํางานเชิงพื้นที่เราละเลยกันมาตลอด ในขณะที่กรุงเทพมหานคร ต฾องรองรับการเติบโตของเมืองในช฽วงที่เรามีการเติบโตอย฽างมาก อย฽างรุนแรงในช฽วงที่ Baby Boomer อพยพเข฾ามา ตอนนั้นก็เลยเกิดปัญหาสะสม ซึ่งก็ต฾องสะสางกันไปทุกเมืองเกิดปัญหาอย฽างนี้ต฾องเรียนว฽า ลอนดอน เป็นที่มาของกฎหมายผังเมืองอังกฤษในชื่อ Town And Country Planning Act ก็คือ ทําเมืองและชนบท ให฾กลมกลืนกัน ไม฽ได฾หมายความว฽าทําให฾พื้นที่เมืองให฾เป็นชนบท แต฽หมายความว฽าทําให฾เมืองตอบโจทย์ ทางเศรษฐกิจแล฾วรักษาคุณภาพสิ่งแวดล฾อม เพราะฉะนั้น ถ฾าเมืองกรุงเทพมหานครสามารถอยู฽ได฾ในการเติบโต ทางเศรษฐกิจ ทุกคนมีงานทํา มีสภาพแวดล฾อมที่ดีอย฽างที่ลอนดอนทําตั้งแต฽ปีค.ศ. 1902 กรุงเทพฯ อาจจะเป็นเมือง ซึ่งทัดเทียมกับลอนดอนได฾ในปัจจุบัน นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา ที่ศาลปกครองก็เจอคดีที่มีการฟูองเกี่ยวกับการใช฾พระราชบัญญัติผังเมือง พ.ศ. 2518 อยู฽เป็นจํานวนมากทีเดียว การฟูองคดีพวกนี้ส฽วนมากเป็นการฟูองกฎกระทรวงประกาศใช฾ผังเมืองทํานองนี้หรือไม฽ เมื่อสักครู฽ที่ท฽านพูดถึงว฽าพระราชบัญญัติผังเมือง พ.ศ. 2518 มีความก฾าวหน฾ามาก เข฾าใจว฽ามาพร฾อมกับรัฐธรรมนูญ ปี พ.ศ. 2518 จะพูดถึงเรื่องศาลปกครองไว฾ในนั้น คือ ศาลปกครองไม฽ได฾ก฽อตั้งในทางแนวคิดเมื่อปี พ.ศ. 2542 อย฽างที่เราอยู฽ ณ ปัจจุบัน มีปรากฏวี่แวว ปรากฏอะไรบางอย฽างเป็นรูปธรรมอยู฽ในรัฐธรรมนูญปี พ.ศ. 2518 อยู฽บ฾าง ในแนวคิดนั้นอยู฽ตั้งแต฽สมัยท฽านอาจารย์ปรีดีฯ เปลี่ยนแปลงการปกครองปี พ.ศ. 2475 ประมาณปี พ.ศ. 2476-2477 ก็มีการพูดถึงศาลปกครองอยู฽เหมือนกัน เพียงแต฽ว฽าไม฽สามารถจะเกิดขึ้นในทางความเป็นจริงได฾ จากสถานการณ์บริบททางการเมืองอะไรหลาย ๆ อย฽าง ฉะนั้นเข฾าใจว฽าพระราชบัญญัติผังเมือง ปี พ.ศ. 2518 ก็อยู฽ในยุคสมัยของการพูดถึงสิทธิของประชาชนที่จะโต฾แย฾งการใช฾อํานาจของฝุายรัฐได฾อยู฽ โดยเฉพาะอย฽างยิ่ง ผังเมืองไปเกี่ยวกับสิทธิขั้นพื้นฐานที่สําคัญอันนึง ก็คือ สิทธิในการใช฾พื้นที่ ซึ่งพื้นที่ไม฽ได฾มีแต฽พื้นที่สาธารณะ มีที่ดินของชาวบ฾าน 50 ตารางวา ที่ดินเป็นตึกแถวเล็ก ๆ อยู฽แถว ๆ ใกล฾กรุงเทพมหานครของท฽านรองฯ แถวเสาชิงช฾า แถวที่เป็นตึกที่เขาขายพวกสังฆภัณฑ์ อยู฽กันมา 50 ปี เพราะฉะนั้นสิทธิของการใช฾ชีวิต สิทธิในการ ประกอบอาชีพอะไรต฽าง ๆ ได฾รับผลกระทบเยอะ ท฽านวชิระฯ บอกว฽า มีอะไรอยากเพิ่มเติมนิดหนึ่งเกี่ยวกับ การใช฾กฎหมายผังเมือง เรียนเชิญ นายวชิระ ชอบแต่ง ตุลาการศาลปกครองสูงสุด : วิทยากร ผมขออนุญาตเพิ่มเติมในส฽วนของท฽านอาจารย์นพนันท์ฯ คือ ต฾องเรียนว฽า ในเรื่องผังเมือง ที่ท฽านอาจารย์นพนันท์ฯ พูดถึง ผมก็มีโอกาสเคยทํางานที่ผังเมืองมาก฽อนและมีความรู฾สึกเช฽นเดียวกับ ที่ท฽านอาจารย์นพนันท์ฯ พูดถึง คือ การวางผังเมืองต฾องเรียนว฽า เป็นเรื่องของการใช฾อํานาจตามกฎหมาย เพราะฉะนั้น พอเป็นการใช฾อํานาจตามกฎหมายแล฾วสิ่งที่ต฾องคิดต฽อ ก็คือว฽า เมื่อมีการออกประกาศผังเมืองใช฾บังคับ ก็มีผลกระทบกับคนที่อยู฽ภายใต฾ผังเมืองทุกคน ที่ดินทุกแปลงที่อยู฽ในเขตกรุงเทพมหานคร หรือว฽าเขตอื่น ที่มีผังเมืองใช฾บังคับก฽อนที่จะดูว฽าจะทําอะไรได฾บ฾าง หรือจะถูกห฾ามเรื่องอะไรก็ต฾องมาดูที่ผังเมืองเป็นหลัก เราเคยมีคดีเกี่ยวกับเรื่องของการผังเมืองอีกเยอะในศาลปกครอง ขอยกตัวอย฽างเพื่อให฾พวกเราได฾เข฾าใจ ในพื้นฐาน ก็คือว฽า สมมุติว฽ากรุงเทพมหานครของท฽านรองฯ วางผังกําหนดเป็นสีๆ สีแดง สีเหลือง สีเขียว อะไรก็ว฽ากันไป ซึ่งในแต฽ละสีจะมีข฾อกําหนดบอกว฽าให฾ทําอย฽างนี้ ห฾ามทําอย฽างนี้ ประเด็นคือว฽า ขอยกตัวอย฽าง ให฾ฟังสักคดีหนึ่งจะได฾เห็นภาพชัดขึ้น มีเจ฾าของที่ดินอยู฽รายหนึ่งเขาไปทําสัญญาซื้อขาย จะซื้อขายกับห฾างแห฽งหนึ่ง 101

31 ปรากฏว฽าทําสัญญาไว฾แล฾วจะซื้อขายกันก฽อนที่จะโอนมีผังเมืองใช฾บังคับ บอกว฽า โซนนี้ห฾ามทําตึกสูง ห฾ามทําศูนย์การค฾า หรือกําหนดเงื่อนไขนั้นมีพื้นที่ FAR (Floor to Area Ratio) เท฽านั้นเท฽านี้ว฽ากันไป ทําไม฽ได฾ เจ฾าของที่ดินรายนี้ก็มายื่นฟูองเพิกถอนกฎกระทรวง ว฽ากฎกระทรวงที่กรุงเทพมหานครทําไม฽ชอบ กฎกระทรวง ก็ต฾องฟูองศาลสูง คําถามก็คือว฽า การวางผังเมืองกรุงเทพมหานครในครั้งนี้เป็นอํานาจของกรุงเทพมหานคร ไม฽มีข฾อกังขา ปัญหาคือ เรื่องกระบวนการจะต฾องรับฟังความคิดเห็นต฾องปิดประกาศ เมื่อเขาฟูอง ศาลก็รับฟูอง เราผ฽านเงื่อนไขเรื่องนั้นไม฽ต฾องพูดกันว฽าเขาเดือดร฾อนแน฽ ๆ เพราะว฽าเขาขายที่ดินไม฽ได฾จะได฾กําไรอยู฽แล฾ว ผังเมืองมาออกห฾ามทําไม฽ได฾ก็มาฟูอง ประเด็นสุดท฾ายก็คือว฽า การที่กําหนดว฽าในพื้นที่ที่ดินแปลงนี้ตั้งอยู฽ เป็นพื้นที่สีเหลืองซึ่งอาจจะมีข฾อห฾ามว฽า ทําศูนย์การค฾าไม฽ได฾ หรืออาคารขนาดใหญ฽ไม฽ได฾หรือพื้นที่ต฽าง ๆ เป็นการใช฾ดุลพินิจที่ชอบด฾วยกฎหมายหรือไม฽ ซึ่งตรงนี้ยากมากว฽าการกําหนดตรงนี้ ที่ดินแปลงนี้ เป็นสีเหลือง ซึ่งบริเวณโดยรอบเวลาฟูองทางกรุงเทพมหานครก็ต฾องชี้แจงตามคําให฾การ ท฽านก็ต฾องอธิบายว฽าทําไมท฽านจึงกําหนด พื้นที่ตรงนี้เป็นพื้นที่สีเหลือง ซึ่งมีข฾อห฾ามอะไรมากมาย พอท฽านอธิบายมาสิ่งที่ต฾องคิดต฽อก็คือ ศาลต฾องรู฾ว฽า เหตุผลที่ท฽านอธิบายไว฾ตรงนี้เป็นพื้นที่สีเหลืองที่ท฽านให฾เหตุผลว฽า เพราะต฾องการให฾เมืองเป็นระเบียบเรียบร฾อย มีความสวยงาม รักษาอะไรตามวัตถุประสงค์การผังเมืองเป็นอย฽างที่ท฽านว฽าไหม เป็นเรื่องของดุลยพินิจแท฾ๆ เพราะฉะนั้น การใช฾ดุลยพินิจพวกเราก็คงทราบ คนที่ทํางานอยู฽ในส฽วนที่เป็นเรื่องทําคดีอะไรก็ว฽าไป ต฾องใช฾หลักสัดส฽วน หลักชั่งประโยชน์น้ําหนักอะไรก็ว฽าไป เพราะฉะนั้น ในคดีเหล฽านี้ในวิธีคิดก็ต฾องมองถึงประโยชน์สาธารณะเป็นหลักว฽า การวางผังเมืองมองถึงประโยชน์ของพื้นที่ทั้งกรุงเทพมหานคร เพราะฉะนั้นจะคํานึงถึงสิทธิประโยชน์บางส฽วนเล็กน฾อย อาจจะกระทบบ฾าง แต฽ว฽าเมื่อเทียบกับประโยชน์ที่ทางกรุงเทพมหานครได฾วางผังไปแล฾วก็ไม฽เกินสมควร เพราะฉะนั้น เป็นเพียงตัวอย฽าง แต฽ว฽าอย฽างไรก็ตามในแง฽มุมเหล฽านี้ ก็มีแง฽คิดว฽าคนที่เขาเสียประโยชน์ อย฽างที่ท฽านสายทิพย์ฯ หรือท฽านอาจารย์นพนันท์ฯ พูดก็ดี ถ฾าเราเห็นพื้นที่ในผังเมืองนี้มีทั้งสีแดง สีเขียว คนที่อยู฽ในพื้นที่สีเขียวส฽วนใหญ฽เป็นพื้นที่เกษตรแต฽อย฽าลืมว฽าผังเมืองเดิมเขาวางผังเพื่อให฾สอดคล฾องกันระหว฽างเมือง กับชนบทอยู฽ด฾วย เพราะฉะนั้น ผมอาจจะตั้งคําถามตั้งแต฽ตอนต฾นว฽า มีนบุรี หนองจอก ลาดกระบัง ยังเป็นพื้นที่รับน้ํา พื้นที่สีเขียว เป็น Subway ในประเด็นตรงนี้มีสิ่งที่น฽าคิดว฽า การกําหนดผังเมืองในลักษณะแบบนี้จะสร฾างแนวคิด ในทางปฏิบัติเป็นอํานาจหน฾าที่ของกรุงเทพมหานคร อาจจะมีแผนงานโครงการ ซึ่งในพื้นเหล฽านี้มีแผนงาน โครงการที่จะพัฒนาให฾สอดคล฾องกับผังเมืองได฾อย฽างไร เรามีรถไฟออกไปถึงชานเมือง ตอนนี้เรามีมีนบุรี ปากเกร็ด แสดงว฽าพื้นที่ชานเมืองเขาได฾รับการพัฒนา เพราะฉะนั้น กฎเกณฑ์ต฽าง ๆ ที่เกี่ยวข฾องกับการพัฒนา ในพื้นที่โดยรอบน฽าจะต฾องเปลี่ยนแปลงไป ซึ่งตรงนี้ผมว฽าเป็นอํานาจหน฾าที่ของกรุงเทพมหานครโดยตรง แล฾วก็อาจจะมีหน฽วยงานอื่นที่เกี่ยวข฾อง เพราะฉะนั้น อย฽างไรก็ตาม ในประเด็นที่ท฽านอาจารย์นพนันท์ฯ พูดถึง กฎหมายผังเมือง ผมอยากจะเรียนในเบื้องต฾นว฽า เป็นกฎหมายที่ให฾อํานาจหน฽วยงานหรือเจ฾าหน฾าที่ของรัฐ ดําเนินการและวางผังเมือง ซึ่งพอวางผังแล฾วกระทบต฽อสิทธิของพี่น฾องประชาชน แต฽ว฽าอย฽างไรก็ตาม ในคดีที่ฟูองผังเมืองโดยตรงมีหลายคดี บางคดีมีการฟูองแล฾วศาลเพิกถอนเพราะว฽าไม฽ดําเนินการให฾ถูกต฾อง ตามขั้นตอน อาจจะประชุมประชาชนไม฽ครบ แก฾ไขสีไม฽ถูกต฾อง มีหลายคดี แต฽ว฽าในหลักคิดเบื้องต฾นเรามีคดีที่ฟูอง เรื่องผังเมืองโดยตรงอยู฽พอสมควร นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา เรื่องของผังเมืองใกล฾ชิดกับชีวิตประชาชน ชีวิตของผู฾คนที่อยู฽ในพื้นที่ต฽าง ๆ ซึ่งโดยหลักคิด อย฽างเช฽น ในต฽างประเทศ ในสมัยใหม฽ การทําผังเมืองเกี่ยวข฾องกับองค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่นเยอะมาก พวกเทศบาล แต฽ในประสบการณ์ของเมืองไทยเราต฾องพูดตรง ๆ ว฽าองค์กรปกครองท฾องถิ่นของเราที่มีศักยภาพพอที่จะทําอะไร เกี่ยวกับเรื่องผังเมืองได฾บ฾าง มีอยู฽ไม฽มากนัก มีกรุงเทพมหานครที่ในระยะหลังแข็งแรงขึ้น มีเทศบาลนครใหญ฽ๆ บางแห฽ง 102

32 ที่อาจจะพอได฾ แต฽ว฽าสําหรับองค์กรปกครองท฾องถิ่นโดยทั่วไป Average ทั่ว ๆ ไป ทั้งที่เป็นเทศบาลแล฾วก็จะดูว฽า ยังไม฽ค฽อยมีศักยภาพพอสําหรับงานทางด฾าน Technical แบบผังเมืองอันนี้ก็น฽าคิดอยู฽เหมือนกัน ในโอกาสรอบหน฾า จะได฾เรียนถามอาจารย์ถึงโอกาสที่ทางท฾องถิ่นเขาจะมีโอกาสมีส฽วนร฽วมเกี่ยวข฾อง วันนี้กรุงเทพมหานคร โดนพาดพิงมากเกินไปท฽านรองฯ ที่จริงวันนี้ท฽านรองฯ มาในฐานะของผู฾ริเริ่มผลักดันนโยบาย ในฐานะผู฾บริหาร กรุงเทพมหานคร เป็นผู฾บริหารจัดการเมืองใหญ฽ที่สุดของบ฾านเรา ขณะเดียวกันโดย Background ของท฽านรองฯ น฽าจะคุยเรื่องนี้ได฾อย฽างดีเพราะท฽านรองฯ อยู฽ในแวดวงการบริหารพวกเกี่ยวกับธุรกิจที่เกี่ยวกับพื้นที่อะไรต฽าง ๆ พวกนี้มาด฾วย นอกเหนือจากเรื่องผังเมืองที่องค์กรปกครองท฾องถิ่นอย฽างกรุงเทพมหานครมีอํานาจค฽อนข฾าง อยู฽ในระดับที่พอสมควรทีเดียว เข฾าใจว฽ากรุงเทพมหานครมีอํานาจหน฾าที่ทั้งในฐานะตัวองค์กรและในฐานะ เจ฾าพนักงานท฾องถิ่นตามกฎหมายต฽าง ๆ เยอะมากถึงมากที่สุด คือ ตั้งแต฽เรื่องตึกสูงเป็น 50-60 ชั้น ไปจนกระทั่งถึงเรื่องเพื่อนบ฾านทะเลาะกันเกี่ยวกับเรื่องการเลี้ยงน฾องแมว น฾องหมา จํานวนมากเกินไปหรือเปล฽า ซึ่งคดีประเภทที่ยกตัวอย฽างจากสูงสุด อาคารสูงเป็น 40-50 ชั้น ไปจนถึงเรื่องน฾องแมว น฾องหมา พวกเราที่ศาลปกครอง ก็คงคุ฾นเคยกันว฽าเป็นคดีที่เกี่ยวข฾องกับการใช฾กฎหมายตามอํานาจหน฾าที่ของกรุงเทพมหานคร แล฾วก็ส฽วนหนึ่ง ของท฽านผู฾ว฽าฯ แล฾วส฽วนใหญ฽ก็ไปมอบอํานาจไปที่ผู฾อํานวยการเขต ซึ่งในเรื่องเหล฽านี้ทางท฽านรองฯ รับผิดชอบ การบริหารจัดการเมืองท฽านมีแง฽มุมที่อยากจะสะท฾อนให฾พวกเราฟังเกี่ยวกับกรุงเทพมหานครการบริหารจัดการเมือง จากแง฽มุมทางกฎหมาย ท฽านมีอะไรที่คับข฾องใจบ฾างไหม ว฽ากฎหมายทั้งหลายที่ท฽านต฾องไปรับผิดชอบอยู฽ หนักหนาสาหัส หรือทําให฾การริเริ่มนโยบายของท฽านมีอุปสรรค หรือมีอะไรที่น฽าจะเล฽าสู฽ให฾พวกเราที่ศาลได฾ฟัง ขอเรียนเชิญ รศ.ดร.วิศณุ ทรัพย์สมพล รองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครก ากับควบคุม ดูแลทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ส านักการวางผังและพัฒนาเมือง : วิทยากร ก฽อนอื่นต฾องบอกก฽อนว฽ากรุงเทพมหานครไม฽ใช฽ของผมคนเดียว เป็นของพวกเราทุกคน พวกเราก็ต฾องมาช฽วยกัน จากโจทย์วันแรกที่มาที่เราทราบอยู฽ท฽านอาจารย์สายทิพย์ฯ ก็พูดว฽ากรุงเทพมหานคร เรามามีตัวเลข 2 ตัว ตัวเลข 1 กับตัวเลข 98 ตัวเลข 1 เป็นเมืองที่น฽าท฽องเที่ยวที่สุดติดอันดับ 3 เวลาเปิดมา เพราะว฽าเป็นเมืองน฽าท฽องเที่ยว แต฽อันดับ 98 เป็นเมืองที่น฽าอยู฽ก็แปลว฽ากรุงเทพมหานครน฽าอยู฽ลําดับที่ 98 เมืองน฽าท฽องเที่ยวอันดับ 1 ปรากฏว฽าของเราในกรุงเทพมหานครเหมาะสําหรับนักท฽องเที่ยว แต฽ไม฽ได฾เหมาะ กับคนอยู฽อาศัย เพราะฉะนั้นก็เป็นโจทย์ตั้งต฾น ตั้งแต฽ท฽านอาจารย์ชัชชาติฯ ตอนที่เราลองอาสาเข฾ามาทําเมือง เพราะฉะนั้นแคมเปญใหญ฽ คือ เป็นมืองที่น฽าอยู฽สําหรับทุกคนต฾อง Under score สําหรับทุกคน ซึ่งก็เป็นโจทย์ ที่ท฾าทาย เพราะว฽ากรุงเทพมหานครวันนี้อาจจะเป็นเมืองที่น฽าอยู฽สําหรับบางคน ถ฾าเรามีฐานะดีเลือกไปนั่นนี่ได฾ อย฽างเลือกไปเขาใหญ฽ได฾เวลาอากาศไม฽ดี ก็จะโอเคอาจจะเป็นเมืองที่น฽าอยู฽ แต฽ไม฽ใช฽ว฽าสําหรับทุกคน เราทําอย฽างไร เพราะฉะนั้น บทบาทหน฾าที่ของกรุงเทพมหานครตามอํานาจหน฾าที่เราเกี่ยวข฾องกับชีวิตประจําวันของทุกคน ของประชาชน เปิดมาก็เกี่ยวกับกรุงเทพมหานครหมด แบบนี้เราต฾องมาช฽วยกัน ช฽วยกันอย฽างไร เริ่มต฾นจาก ประเด็นเรื่องผังเมือง ตอนนี้ต฾องเรียนทุกท฽านว฽า วันนี้อยู฽ในระหว฽างการทําผังเมืองกรุงเทพมหานครใหม฽ ซึ่งอาจารย์นพนันท์ฯ ก็เป็นหัวเรี่ยวหัวแรง ก็จะเป็นโอกาสที่ดีที่เราจะได฾สะท฾อนสิ่งที่เราพบ สิ่งที่เราอยากเห็นในตัว ไม฽ว฽าเป็นกฎหมายผังเมืองใหม฽หรือกฎหมายควบคุมอาคารใหม฽ ตอนนี้กรุงเทพมหานครก็กําลังจะมีการทบทวน ข฾อบัญญัติของกรุงเทพมหานครเกี่ยวกับเรื่องคุมอาคารและรวมถึงกฎกระทรวงที่เราจะสะท฾อนไปถึงกรมโยธาธิการ และผังเมืองด฾วย เอาบทเรียนสิ่งที่เราคับข฾องใจว฽าทําไมระเบียบ ทําไมกฎหมายไม฽ค฽อย Practicalสําหรับกรุงเทพมหานคร ในบางประเด็น เนื่องจากกฎหมายและกฎกระทรวงควบคุมอาคารจะเป็น One Size Fits All คือว฽าออกกฎมาใช฾บังคับ ทั่วประเทศ ซึ่งวันนี้บริบทของเมืองโดยเฉพาะกรุงเทพมหานครค฽าที่แพงมาก ถ฾ามีที่ 50 ตารางวา ทํานู฾นทํานี้ก็ไม฽ได฾ เดี๋ยวต฾องมีเรื่องที่จอดรถอาคารเก฽า ตึกแถวจะปรับปรุง ไปติดเรื่องที่จอดรถ แล฾วจะหาที่จอดรถที่ไหน 103

33 ไปเข฾ากับเรื่องปรับปรุงอาคาร ไปเข฾ากฎหมายใหม฽ ก็ต฾องกําหนดว฽า ต฾องมีที่จอดรถเท฽านั้นเท฽านี้ที่จะดําเนินการได฾ ผมว฽าในประเด็นที่เราพบเราเห็นว฽าต฾องได฾เป็นจังหวะที่ดีเพราะว฽าเรามาสะท฾อน เรามาปรับเปลี่ยนกฎหมาย หรืออะไรก็ตาม หรือข฾อบัญญัติในกรุงเทพมหานครเอง ที่ทําได฾ให฾สะท฾อนกับบริบทของเมืองที่เปลี่ยนแปลงไป แต฽อย฽างที่เรียนก็ไม฽ใช฽ง฽ายเพราะว฽าการปรับเปลี่ยนอะไรก็ตามต฾องกระทบระหว฽างการอนุรักษ์นิยมกับการพัฒนา คือ ทําอย฽างไรให฾เอาบทเรียนที่ผ฽านมาอยู฽ด฾วยกันได฾ยกตัวอย฽างตัวหนึ่งที่เรากําลังจะเปลี่ยนแปลงไป คือ การทําสะพานลอยไว฾หน฾าบ฾านตัวเอง ไม฽มีใครอยากให฾มีขาสะพานลอยอยู฽หน฾าบ฾านตัวเอง ทําให฾ทางเท฾าแคบ หรือหม฾อแปลงไฟฟูาที่ไปอยู฽ตรงทางเท฾า ไปอยู฽หน฾าบ฾าน ก็ไม฽มีใครอยากให฾เกิด แต฽วันนี้เป็นอย฽างนั้นอยู฽ อันนี้ผมฝาก เรียนอาจารย์นพนันท์ฯ ไปแล฾วว฽า ในกฎหมายที่แก฾ไป เรื่องผังเมืองและควบคุมอาคารเราจะทําให฾สิ่งที่ใช฾ประโยชน์ ของที่เอกชนเพื่อประโยชน์สาธารณะ อย฽างเช฽น หม฾อแปลง เรื่องของทางบันไดสะพานลอย ลิฟต์ขึ้นโดยสาร หรือบันไดเลื่อน ให฾ไปอยู฽ที่เอกชน คือ ทําให฾ทางเท฾าสะอาด แต฽ภาครัฐก็ต฾องชดเชยให฾แรงจูงใจที่เพียงพอที่จะให฾เอกชน ยอมรับประโยชน์สาธารณะเหล฽านั้นไปอยู฽ในพื้นที่ของตัวเอง อันนี้เป็นตัวอย฽างหนึ่ง เราเอาปัญหาที่เราพบ ไปเป็นประเด็นในการปรับปรุง แก฾ไขข฾อบัญญัติ หรือแก฾ไขกฎหมาย ถ฾าเรามีประสบการณ์ มีอะไรที่คิดว฽า พวกนี้น฽าจะแก฾ได฾ หรือเรื่องที่จอดรถเหมือนกันก็เป็นสิ่งที่เรากําลังจะดูเหมือนกันว฽า ในที่บริบทของเมือง ในการปรับปรุงอาคารบางประเภทยังจําเป็นต฾องใช฾เรื่องที่จอดรถที่เราไประบุให฾เหมือนกับทุกที่ในประเทศไหม เรื่องที่ดินแพงขึ้น เรื่องระยะร฽นของอาคารบางประเภท อันนี้ก็เป็นสิ่งที่ทางเราก็กําลังศึกษาประเด็นตรงนี้อยู฽ นายวชิระ ชอบแต่ง ตุลาการศาลปกครองสูงสุด : วิทยากร ที่ท฽านรองฯ พูดถึงคือ ความจริงถ฾าเราดูคําพิพากษาของศาลหลายเรื่อง ขอเรียนว฽าศาลปกครอง มีความแตกต฽างจากฝุายปกครองสําคัญประการหนึ่ง คือ เราไปริเริ่มใช฾อํานาจเองไม฽ได฾ เพราะฉะนั้นสิ่งที่ท฽านรองฯ พูดคือ ท฽านริเริ่มใช฾อํานาจเยอะแยะไปหมด เพราะฉะนั้นเมื่อริเริ่มใช฾อํานาจแล฾วไปกระทบสิทธิของพี่น฾องประชาชน พี่น฾องประชาชนก็มาฟูองเรา พอมาฟูองเราศาลปกครองก็ไปตรวจสอบความชอบหรือกลไกที่ศาลปกครองใช฾ ไม฽ว฽าจะเป็นอํานาจศาลก็ดี ระบบต฽าง ๆ ที่ศาลปกครองมี พอศาลปกครองลงไปดูแล฾วผมว฽าเป็นประโยชน์มาก ก็คือ เรื่องของการที่กรุงเทพมหานครเห็นปัญหาเรื่องของสะพานลอย คดีฟูองกําหนดจุดที่ตั้งสะพานลอย ก็มาฟูองเพิกถอนศาลปกครองก็ว฽าไป กําหนดสะพาน กําหนดเกือกม฾า กระทบกับเขาหมด แต฽ท฽านพูดถึง ประเด็นที่ว฽าสิ่งต฽าง ๆ เหล฽านี้ เราจะผลักให฾อยู฽ในเอกชนที่ต฾องรับผิดชอบไป แต฽ว฽าสิ่งที่ท฽านพูดต฽อที่สําคัญ ก็คือว฽า เรื่องเหล฽านี้จะต฾องมีการดูแลเอกชน ถ฾าพวกเราจําได฾ว฽าหลักที่จะต฾องใช฾อํานาจได฾ ก็คือ เมื่อศาลปกครอง ใช฾อํานาจไปแล฾วและไปกระทบต฽อสิทธิของประชาชนโดยไม฽เป็นการละเมิด เช฽น มีคดีตัวอย฽างที่เป็นคดีเกี่ยวกับ การก฽อสร฾างด฽านชั่งน้ําหนักของกรมทางหลวง กรมทางหลวงมีอํานาจหน฾าที่ในการก฽อสร฾าง บํารุงรักษา ดูแลถนน เขาบอกว฽าเพื่อที่จะไม฽ให฾ถนนพังเร็วเกินไปก็ต฾องทําด฽านชั่งน้ําหนัก ก็หาที่สร฾างในที่ที่เป็นเขตทางของกรมทางหลวง รุกล้ําที่เอกชนเลย แต฽ว฽าถ฾าเป็นหน฾าที่ของท฽าน ท฽านโอเคไหม ไปทําด฽านช฽างมีแบริเออร์กั้นทางเข฾าออก เข฾าออกก็ยาก มูลค฽าที่ดินก็ลดลงทําให฾ที่ดินเสื่อมค฽าไปเยอะแยะ เขาก็เอามาฟูองศาลเจ฾าของที่ดินเหล฽านี้ ตอนแรกคดีเหล฽านี้ ศาลปกครองในยุคก฽อน ผมขออนุญาตบางท฽านที่ท฽านอาจจะไม฽มีส฽วนเกี่ยวข฾องอยู฽ ณ ที่นี้ เรามองว฽าเป็นเรื่องละเมิด แต฽พอระยะหลังศาลปกครองใช฾หลักคิด ก็คือ เป็นเรื่องของความรับผิดอย฽างอื่น มาใช฾กับกรณีที่หน฽วยงาน ได฾ใช฾อํานาจไปแล฾วแต฽ว฽าไม฽ได฾เป็นการไปรุกล้ําหรือว฽าไปละเมิดสิทธิ์ของเอกชนทําตามอํานาจหน฾าที่ เพียงแต฽ว฽า ทําให฾เอกชนบางรายต฾องรับภาระสูงกว฽าคนอื่น เพราะฉะนั้น จึงต฾องมีการชดเชยหรือมีการทดแทน ซึ่งหลักตรงนี้ ผมคิดว฽าปัจจุบันศาลปกครองได฾พัฒนาไปเยอะมากในกรณีที่เปิดโอกาสให฾ทางฝุายปกครองได฾มีการใช฾อํานาจ ตามที่กฎหมายให฾อํานาจไว฾แต฽ว฽าไปกระทบสิทธิ์ของพี่น฾องประชาชน เพราะฉะนั้น หลักที่ท฽านรองฯ กล฽าวถึง ผมว฽าเป็นหลักของความรับผิดอย฽างอื่น กรุงเทพมหานครน฽าจะนํามาใช฾ได฾ดี ขอยกตัวอย฽างคดีหนึ่ง สมมติว฽า อาคารหลังนี้ต฾องการที่จอดรถ บอกว฽าจะต฾องอยู฽ในอาคารหรืออยู฽ในระยะที่เดินถึงตามกฎหมาย แต฽ว฽าปัจจุบัน 104

34 อาจจะทําไม฽ได฾เพราะที่ดินแบบนี้ตารางวาละ 1 ล฾านบาท ที่ดินแพงมากทําอาคารสูงแบบนี้ต฾องมีที่จอดรถ เอาที่ดินตารางวาละ ๑ ล฾าน ทําที่จอดรถก็ไม฽ค฽อยคุ฾ม เพราะฉะนั้น อาจจะมีการแก฾ไขกฎหมายระเบียบอื่น ที่จะกําหนดเงื่อนไขอย฽างอื่นก็ได฾ที่อาจจะไม฽จําเป็นต฾องจอดรถก็ได฾ เพราะว฽าในปัจจุบันมีระบบขนส฽งมวลชนที่สะดวก ซึ่งเป็นความก฾าวหน฾าอย฽างยิ่ง ซึ่งผมคิดว฽าถ฾าเกิดได฾ศึกษาจากแนวคําพิพากษาศาลปกครองที่ออกไปประกอบกับ ปัญหาที่เกิดขึ้นก็น฽าจะเป็นประโยชน์ ท฽านสายทิพย์ฯ คือ บุคคลที่ต฾องรับภาระเหล฽านี้มีหลักคิดในทางทฤษฎีอยู฽ใช฽ไหม นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา จากตัวอย฽างเมื่อสักครู฽ที่ท฽านรองฯ พูดถึงก็คือ เรื่องของการเยียวยาผู฾ที่ได฾รับผลกระทบจากสิ่งที่เขา ไม฽ได฾ต฾องรับผิดชอบอะไรเลย สะพานลอยไปอยู฽หน฾าบ฾านเขา หรืออะไรต฽าง ๆ เดี๋ยวจะให฾ท฽านรองฯ ยกตัวอย฽าง เกี่ยวกับเรื่องแนวคิดของน้ําท฽วม เราก็หวังว฽ากรุงเทพมหานครในยุคท฽านยังไม฽เจอน้ําท฽วมมหาศาลมโหฬาร อย฽างในอดีต แต฽ก็อาจจะเกิดขึ้นแล฾วตอนนี้ ชาวบ฾านที่อยู฽นอกคันน้ํากับอยู฽ในคันกั้นน้ํา และกรุงเทพมหานครโซนใน ที่ไม฽เคยมีปัญหาน้ําท฽วมรุนแรง กับชาวบ฾านที่อยู฽นอกแนวคันน้ําท฽วมที่จะต฾องน้ําท฽วมเป็นเดือน ๆ ทั้ง ๆ ที่ ถ฾าน้ําไหลตามปกติจะเร็วกว฽านี้ แต฽แนวคิดทํานองนี้อย฽างที่ท฽านวชิระฯ พูดถึง เพราะในศาลปกครองมีการพัฒนาหลักคิด เป็นแรงทฤษฎีพอสมควร จากตอนแรกๆ ที่เราอาจจะยังไม฽ค฽อยชัดเจนว฽านี่คืออะไร แต฽ในทางฝรั่งเศสเขาจะใช฾คําว฽า รับผิดโดยปราศจากความผิด ฟังแล฾วก็ยังไม฽เข฾าใจง฽ายกว฽านั้น ก็คือ ท฽านวรพจน์ฯ แล฾วก็นักกฎหมายฝรั่งเศส หลายท฽านก็อธิบายบอกว฽า ก็คือ กรณีเรื่องของหลักความเสมอภาคของบุคคลบางคนในการรับภาระที่เป็นภาระ ของสาธารณะ โดยหลักก็คือ ทุกคนในสังคมควรจะรับภาระของสาธารณะอย฽างเท฽าเทียมกัน แต฽ถ฾าเผื่อว฽ามีกรณี ที่คนบางคนจําเป็นต฾องรับภาระมากกว฽าคนอื่น เช฽น คนที่อยู฽นอกคันกั้นน้ําต฾องแช฽น้ํานานกว฽าชาวบ฾าน คนที่บ฾าน อยู฽ตรงสะพานลอยที่ต฾องลงตรงนั้นพอดีเป็นตรงอื่นไม฽ได฾เพราะว฽าเป็นโรงเรียน ใกล฾สี่แยกต฾องอยู฽ตรงนี้ แต฽เขารับผลกระทบไหมรับ แต฽ว฽าหน฽วยงานทําผิดกฎหมายไหมก็ไม฽ได฾ทําผิดกฎหมาย แต฽ต฾องทํา เพราะฉะนั้น วิธีก็คือ ต฾องช฽วยเหลือเยียวยาภาระที่เขาได฾รับเป็นพิเศษนั้นไป ก็คือ หลักเดียวกับเวนคืน ซึ่งศาลปกครองคุ฾นเคยอยู฽ กับคดีตามพระราชบัญญัติเวนคืน สร฾างถนน สร฾างสิ่งที่เป็นสาธารณูปโภคสาธารณะทั้งหลายที่จะต฾องมีการจ฽าย ค฽าทดแทนให฾กับผู฾ที่จะต฾องสละทรัพย์สินของตัวเองไปโดยไม฽ได฾เต็มใจ เป็นต฾น เพราะฉะนั้นอย฽างกรณีของ กรุงเทพมหานครหรือกรณีของการวางผังเมือง ก็เห็นจากตัวกฎหมายผังเมืองใหม฽อยู฽เหมือนกันที่พูดถึงหลักคิดที่ว฽า รัฐอาจจะต฾องใช฾อํานาจที่จะเข฾าไปจัดซื้อหรือเวนคืนพื้นที่ของเอกชนบ฾าง แต฽ว฽าแนวคิดที่บอกว฽าจะต฾อง มีการจัดการเยียวยาให฾มีการทดแทนชดเชยให฾เหมาะสมและเป็นธรรมอันนี้ท฽านวชิระฯ ก็จะกลายเป็นคดี ที่เข฾ามาอยู฽ในศาลปกครองเรานี่แหละ ถ฾าเผื่อว฽าการกําหนดอันนี้ไม฽เป็นที่ยอมรับว฽ามันไม฽มีความเป็นธรรมเพียงพอ อย฽างท฽านรองฯ ในฐานะที่ท฽านมีประสบการณ์ในเรื่องการพัฒนาที่ดิน การกําหนดค฽าชดเชย ค฽าทดแทนยากไหม ที่จะทําให฾เอกชน หรือเจ฾าของทรัพย์สินเหล฽านั้นเขาจะได฾รับค฽าเยียวยา ค฽าทดแทนที่พอใจ จะมีกระบวนการ อะไรบ฾างไหมทางศาลปกครองเราจะได฾พอเป็นความรู฾บ฾างว฽ามีอะไรที่พอทําให฾เกิดความพอใจทุกฝุายได฾บ฾าง รศ.ดร.วิศณุ ทรัพย์สมพล รองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครก ากับควบคุม ดูแลทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ส านักการวางผังและพัฒนาเมือง : วิทยากร เนื่องจากเป็นภาครัฐ คือ ภาคเอกชนเจรจาง฽ายกว฽าเยอะแต฽ภาครัฐต฾องมีมาตรฐาน ต฾องมีGuideling ซึ่งก็มีวิธีการประเมินอยู฽แล฾ว มีคณะกรรมการ มีที่มาของข฾อมูลก็ต฾องเป็นไปตามนั้น คือ ผมว฽าราชการต฾องมีแนวทาง มีมาตรการคิด เรื่องของการคิดค฽าเวนคืนค฽าซื้อที่ดินก็จะมีGuideling อยู฽ต฾องทําตามนั้น 105

35 นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา ของกรุงเทพมหานครส฽วนใหญ฽ประเด็นปัญหาที่เป็นข฾อพิพาทเกี่ยวกับเรื่องค฽าทดแทนอะไรพวกนี้ จะยังไม฽ค฽อยมากเท฽าไหร฽ แล฾วที่กรุงเทพมหานครเจอเยอะ ๆ ในฐานะเจ฾าพนักงานท฾องถิ่นนี้เป็นข฾อพิพาทกฎหมาย อย฽างไรบ฾างไหม รศ.ดร.วิศณุ ทรัพย์สมพล รองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครก ากับควบคุม ดูแลทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ส านักการวางผังและพัฒนาเมือง : วิทยากร คือ ต฾องขอบคุณศาลปกครองที่เชิญกรุงเทพมหานครเข฾ามาร฽วมเสวนาในวันนี้ ตอนที่ได฾รับเชิญ ครั้งแรกก็หนักใจ เพราะว฽าตอนนี้อยู฽มาได฾ 9 เดือนแล฾วก็สักพักใหญ฽ และก็เพราะว฽าคดีของทางปกครอง มีจํานวนมาก อันนี้ที่สัมผัสตัวเลขมาก็ต฾องขอบคุณทีมงานที่กรุงเทพมหานครช฽วยสรุปพวกคดีต฽าง ๆ ขึ้นมา เพื่อเราจะเป็น Listen & Learnจะเห็นว฽าในส฽วนภารกิจหรือระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานครหน฾าที่เยอะมาก เกือบทุกเรื่องไม฽ว฽าเรื่องความสงบเรียบร฾อยการลงทะเบียนประกันสังคม แต฽ว฽าก็เกี่ยวกับชีวิตประจําวันของเราทั้งนั้น ต฾องเรียนว฽า ผมก็ยังไม฽เข฾าใจทุกเรื่อง ผมดูเฉพาะสิ่งที่พูดไม฽ได฾พวก Infrastructure โครงสร฾างพื้นฐาน ก็จะรับผิดชอบเรื่องพวกนี้ ก็มีคดีปกครองของกรุงเทพมหานครที่เกี่ยวข฾องและก็จะมีในกลุ฽มแรกก็เกิดคดีผิดพลาด กระทําการโดยไม฽ชอบก็มีประมาณ 40% คดีของละเลยหน฾าที่ 210 คดีประมาณ 36% คดีของละเมิดและความรับผิด 18% และคดีสัญญาปกครองต฽าง ๆ อีกนิดหน฽อย พวกสัญญาก฽อสร฾างอันนี้ก็ไม฽มาก ตัวอย฽างเช฽น คดีพิพาท เรื่องของตัวผังเมือง คือ สร฾างหอพักไม฽ได฾ เพราะว฽าอยู฽เขตที่พื้นที่สีเขียว ทั้งที่อยู฽ห฽างไกลจากมหาวิทยาลัยไม฽มากนัก แต฽ไปอยู฽ในเขตพื้นที่สีเขียวอันนี้ก็จะไม฽ได฾ซึ่งอันนี้ก็เป็นตัวอย฽างภาพรวมก฽อนจะไม฽ได฾ลงรายละเอียดคดีนี้ ก็จะเป็นการยกตัวอย฽างให฾เห็น อันนี้เป็นตัวหนึ่งที่ทําให฾เกิดบทเรียนขึ้นมา อย฽างคดีกรณีที่เป็นคดีรุกล้ําจะพบเยอะ บุกรุกที่สาธารณะแต฽รุกล้ําคลองสําคัญเพราะว฽าที่ปัญหาน้ําท฽วมหลัก ๆ ก็คือว฽าสําหรับใกล฾ๆ บริเวณนี้มีทั้งคลองเปรม และคลองลาดพร฾าว น้ําจะรับจากเหนือลงใต฾ถ฾าเรากระชับพื้นที่ไม฽ได฾เราทําเขื่อนปูองกันไม฽ได฾เราก็จะขุดลอกคลองไม฽ได฾ ก็จะทําให฾คลองตื้นเขิน การรับน้ํา การระบายน้ํา หลักของกรุงเทพมหานครอาศัย 4 คลองหลักก็คือ คลองเปรมประชากร คลองลาดพร฾าว คลองแสนแสบ และคลองประเวศ ซึ่งคลองประเวศและคลองพระโขนงเป็นชื่อคลองเดียวกัน ซึ่ง ๔ คลองหลักเป็นตัวระบายน้ําหลักของกรุงเทพมหานครเป็นเส฾นเลือดหลักของเรา ซึ่งเราต฾อง Maintain เส฾นเลือดหลัก ๔ เส฾นให฾ดี ในส฽วนของคลองแสนแสบ เราทําได฾ดีแล฾วเต็มประสิทธิภาพ แต฽ส฽วนที่ยังอ฽อนอยู฽ เป็นปัญหาอยู฽ คือ คลองเปรมประชากรและคลองลาดพร฾าวบางส฽วน คลองลาดพร฾าวกําลังพยายามทําอยู฽ คลองประเวศ หรือคลองพระโขนงซึ่งเป็นชื่อคลองเดียวกัน ก็มีปัญหาอุโมงค์ระบายน้ําที่บึงหนองบอนที่เกิด Clorox ไป ระหว฽างนั้นก็ทําให฾ระบบการระบายน้ํายังไม฽เต็มประสิทธิภาพมากนัก ขออนุญาตนอกเรื่อง สําหรับเรื่องการระบายน้ํา สําหรับตัวพื้นที่แจ฾งวัฒนะทางกรุงเทพมหานครไม฽ได฾นิ่งนอนใจ เราถอดบทเรียน เมื่อปีน้ําท฽วมปีที่ผ฽านมา ปีที่ผ฽านมาฝนตกหนักกว฽ารอบค฽าเฉลี่ย 30 ปีเกือบ 2 เท฽า ก็เพราะว฽าฝนตกแต฽ละครั้ง หนักจริง ๆ คือ ศักยภาพของการระบายในท฽อของกรุงเทพมหานครประมาณ 60 มิลลิเมตร ของเราตกมาที 100 กว฽าก็ท฽วม แต฽แจ฾งวัฒนะมีจุดอ฽อนจริง ๆ เพราะว฽าระบบปั๊มสูบน้ํายังไม฽ดี ระบบการรับน้ําไม฽ดี แต฽ปีนี้ ก็ปรับปรุงของศูนย์ราชการแจ฾งวัฒนะด฾านท฾ายแล฾วก็เสริมประสิทธิภาพของบ฽อสูบน้ําไป คือ เราถอดบทเรียน เมื่อปีที่ผ฽านมาเราใช฾เชิงวิทยาศาสตร์ การรับแจ฾งพื้นที่น้ําท฽วมทุกที่ของกรุงเทพมหานครรวมกัน 900 กว฽าจุด แล฾วก็มาสรุปว฽าพื้นที่จุดเสี่ยงน้ําท฽วมจากฝนตกปีที่ผ฽านมา 519 จุด เราก็จะมีมาตรการลงไปทุกที่ว฽าเราจะปูองกันได฾ไหม ถ฾าปูองกันไม฽ทันงบประมาณปีนี้ก็จะมีวิธีการถ฾าเกิดเหตุการณ์จะทําอะไรขึ้น จะเฝูาระวังอะไรบ฾าง อันนี้ก็การันตี ว฽าน้ําท฽วมแน฽แต฽ว฽าต฾องระบายได฾เร็ว คือ ฝนตก เพราะเราไม฽สามารถขยายท฽อถนนเมนได฾แต฽จะทําอย฽างไร ให฾ระบายได฾เร็ว การระบายน้ํา ก็คือ จากผิวจราจรลงท฽อระบายน้ํา ท฽อระบายน้ําลงคลอง และคลองก็ลงแม฽น้ําเจ฾าพระยา 106

36 อันนี้คือ หลักการระบายน้ําของกรุงเทพมหานครที่ใช฾ ก็ให฾สร฾างความมั่นใจว฽าเราไม฽ได฾นิ่งนอนใจ 519 จุด ทางผู฾ว฽าราชการกรุงเทพมหานครเอง อย฽างผมเอง และทางสํานักระบายน้ําเอง ก็ได฾ลงไปดูเกือบทุกที่ คือ เพื่อให฾รู฾ว฽าแต฽ละที่เราต฾องมีการปรับปรุงที่ดีขึ้นเพราะเราใช฾ข฾อมูลการตัดสินใจ ต฽อไปคดีพิพาทของเรื่องละเลย ก็จะเป็นเรื่องบ฽อสูบน้ําที่คลองแสนแสบ คือ เหมือนว฽าเอกชนยกที่ให฾เรามานาน แต฽ไม฽มีเอกสาร กรุงเทพมหานครก็ไปสร฾างสถานีสูบน้ําไว฾หลายสิบปีแล฾ว วันดีคืนดีทายาทบอกจะขอที่คืน เราก็บอกว฽าเราใช฾พื้นที่ มานานแล฾วน฽าจะครบปรปักษ์หรือยัง ปรากฏว฽าไม฽ได฾เพราะว฽าไม฽มีเอกสาร เข฾าใจว฽าศาลชั้นต฾นตัดสินว฽า กรุงเทพมหานครได฾แต฽ศาลสูงสุดบอกว฽าต฾องคืน เพราะว฽าเราไม฽มีหลักฐานการรับสิทธิ์จริง ๆ อันนี้ก็กลายเป็น บทเรียนว฽าต฽อไปกรุงเทพมหานครจะทําพื้นที่อะไรที่บอกยกให฾แล฾วต฾องมีเอกสาร เรียนท฽านในเรื่องเมื่อสักครู฽ที่พูดถึง คันกั้นน้ําและนอกคันกั้นน้ําเรา Treat คนเหมือนกัน คือ เราไม฽ได฾บอกว฽าถ฾าอยู฽นอกคันกั้นน้ําจะเป็นความเสี่ยง เราจะไม฽ดูแล ไม฽ใช฽ คือ กรุงเทพมหานครถ฾านอกคันกั้นน้ําเราจะยิ่งดูแลมากขึ้น เพราะเรารู฾ว฽ามีความเสี่ยงมากขึ้น เราจะพยายาม Keep ถนนเมนไม฽ให฾น้ําท฽วม คือไม฽น฽าจะมีการทวงข฾ามวันในกรณีถนน MainRoad ถนนสาธารณะ ที่คนใช฾แต฽ปัญหาที่เราพบ 519 จุดในหลาย ๆ ที่จะเป็นเรื่องของที่เอกชน คือ ถ฾าเป็นที่ของภาครัฐเอง ที่สถานภาพรัฐเอง กรุงเทพมหานครก็สามารถดําเนินการได฾เลย เช฽น ขุดลอก ทําท฽อระบายน้ําแบบนี้ทําได฾เลย แต฽ที่เอกชนเราทําไม฽ได฾ นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา ถ฾าเป็นกรณีที่ต฾องประสานงานกับหน฽วยอื่น อย฽างเช฽น เรื่องน้ํา เข฾าใจว฽าไม฽ใช฽กรุงเทพมหานครหน฽วยเดียว แต฽มีอะไรอีกหลาย ๆ หน฽วยที่เขาจะต฾องเกี่ยวข฾อง อันนี้ก็คงไม฽ได฾เป็นปัญหาเรื่องทางกฎหมาย แต฽ว฽าเป็นปัญหา ทางการบริหารมากกว฽า รศ.ดร.วิศณุ ทรัพย์สมพล รองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครก ากับควบคุม ดูแลทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ส านักการวางผังและพัฒนาเมือง : วิทยากร จริง ๆ ถ฾าเรื่องน้ํากรุงเทพมหานครจะเป็นหลักเลย ระบายน้ํากรุงเทพมหานครปฏิเสธความรับผิดชอบไม฽ได฾ ต฾องรับผิดชอบโดยตรง อาจจะมีอีกส฽วนหนึ่งคือกรมชลประทาน ในการที่กรมชลประทานเร฽งสูบน้ําออกไปด฾านนอก แต฽ว฽ามีข฾อตกลงกัน เพราะคลองแสนแสบจะออกได฾ต฾องออกฝั่งตะวันออกต฾องให฾กรมชลประทานสูบออกก็จะไปกระทบ กับพี่น฾องประชาชนที่แถวฉะเชิงเทราก็มีประตูกั้นน้ําสูบออก เพราะทางฉะเชิงเทราเป็นพื้นที่สูงเหมือนกัน ต฾องสูบออกอย฽างเดียว แต฽ถ฾าเป็นเรื่องภายในเขตกรุงเทพมหานครต฾องรับผิดชอบปฏิเสธความรับผิดชอบไม฽ได฾ ไม฽เหมือนการจราจรนี้กรุงเทพมหานครไม฽ค฽อยมีอํานาจดูแลอะไรเลยคือ ทําอะไรแทบไม฽ได฾เลยแต฽เรื่องน้ําเราไม฽ปฏิเสธ น้ําเราต฾องรับผิดชอบเต็ม ๆ อย฽างที่เรียนว฽าเราดูแลหมด แต฽ว฽าปัญหาตอนนี้ที่พบ คือ ที่เอกชน หมู฽บ฾านเอกชน ที่ไม฽มีนิติบุคคลแล฾ว ที่ไม฽ยกให฾กรุงเทพมหานคร อยากยกแต฽ก็ยังยกไม฽ได฾ ถ฾ายกมาแล฾วกรุงเทพมหานคร ไม฽ปรับปรุงอะไรเลยเราก็เดือดร฾อน เพราะเราไม฽สามารถไปทําอะไรได฾เยอะแยะขนาดนั้น ไม฽สามารถเอางบประมาณ ไปทําในที่เอกชนได฾ นี่ก็จะเป็นปัญหาว฽าทําไมน้ําท฽วมมาบางหมู฽บ฾านหลายวันหรือเป็นสัปดาห์ เพราะที่ต่ําไม฽มีท฽อระบายน้ํา หลาย ๆ หมู฽บ฾าน หลาย ๆ ซอยไม฽มีท฽อระบายน้ํา เวลาที่เราลงพื้นที่แล฾วเห็น เราก็ได฾แต฽ช฽วยบรรเทาได฾ เอาเครื่องสูบน้ําไปสูบออกได฾ แต฽มันไม฽ใช฽แก฾ถาวร อันนี้เป็นอันหนึ่งที่เราพบเยอะในที่หมู฽บ฾านเก฽า ที่ไม฽มีนิติบุคคล อันนี้อีกคดีหนึ่งเรื่องของคดีพิพาทเกี่ยวกับการทําละเมิด อันนี้ก็เป็นเรื่องคดีซานติก฾า เป็นกรณีที่กรุงเทพมหานคร ไม฽ได฾ไปตรวจสอบสภาพอาคารให฾ดี แต฽ตอนนี้เราก็ทําแล฾วทําตลอด พวกสถานบริการให฾ทางเจ฾าหน฾าที่ไปตรวจสอบ เป็นลายลักษณ์อักษร มีการตรวจสอบเป็นประจํา และมีหลักฐานว฽าต฾องไปตรวจสอบมาเป็นช฽วงเวลา ๆ คือ เราเอาแนวทางคําพิพากษามาเป็น Guide Line ในการวางแนวทางการปฏิบัติของเจ฾าหน฾าที่ด฾วย ขอยกตัวอย฽าง 107

37 อีกอันหนึ่ง ทางทีมทํางานก็ปรึกษามาเหมือนกันว฽า ต฽อไปการออกใบอนุญาตควบคุมอาคารจะเป็นอย฽างไร อันนี้เป็นคดีที่ตัดสินแล฾วก็เลยยกมาเป็นบทเรียนกันได฾ คือ คดีของห฾างบิ๊กซี กรณีนี้ทางสํานักงานควบคุมอาคาร ก็ออกใบอนุญาตอันนี้ก็ขอมาเป็นมาตรา 39 ทวิ คือ ขอก฽อสร฾างก฽อน เราก็อนุญาตไปตามที่กรอบอํานาจให฾ อันนี้ก็คือว฽า ศาลตัดสินจริง ๆ เราต฾องดูประเด็น และประเด็นนี้ คือ ห฾องเก็บขยะ ห฾องพักขยะ คือ ระยะร฽น ของอาคารถูกต฾องตามกฎหมายทุกอย฽าง ถ฾าเป็นห฾องพักขยะไปอยู฽ใกล฾ ๆ กับบ฾านใกล฾เรือนเคียงซึ่งเป็นที่พักอาศัย เราไม฽รู฾หรอกว฽าที่พักอาศัยนั้นเขาทําอะไร บังเอิญไปกระทบกับห฾องนั้นเป็นห฾องครัว ถ฾ามีส฽วนลักษณะก็เลยไปใช฾ ตัวว฽าห฾องเก็บขยะไปฝุาฝืนข฾อบัญญัติ ๗๒ กรุงเทพมหานคร เรื่อง การควบคุมอาคาร ทางเจ฾าหน฾าที่ที่พิจารณา ของกรุงเทพมหานครเอง เราก็ไม฽ทราบว฽าข฾าง ๆ บ฾าน พักขยะอยู฽ตรงนี้ อันนี้ก็เป็นอีกประเด็นหนึ่ง ก็ทําให฾เรา ต฾องรื้อถอนอาคารตําแหน฽งนั้น อันนี้ก็เป็นตัวอย฽างให฾เห็นว฽าก็จะมีผลกระทบกับข฾างเคียง ซึ่งเราไม฽ทราบข฾อมูลจริง ๆ ทางเจ฾าหน฾าที่ผู฾ปฏิบัติไม฽ทราบว฽าจะเป็นยังไง อันนี้ EIA (Environmental Impact Assessment Report) หรือการทํารายงานวิเคราะห์ผลกระทบสิ่งแวดล฾อมก็เป็นประเด็นที่เริ่มจะเห็นเข฾ามามากช฽วงสองปีที่ผ฽านมา อาจจะดรอปไปหน฽อย เพราะว฽าเนื่องจากโควิด คือ ใบขออนุญาตก฽อสร฾างขอพิจารณา EIA ของคณะกรรมการ ผู฾ชํานาญการพิจารณารายงานการประเมินผลกระทบสิ่งแวดล฾อม กรุงเทพมหานคร (คชก.กทม.) มาจํานวนน฾อยลง อย฽างไรก็ตาม ความคืบหน฾าทางคดีปกครองคดีที่คุ฾มครอง 29 คดี ตอนนี้อยู฽ระหว฽างการพิจารณาศาลปกครองกลาง ประมาณ 21 คดี ส฽วนใหญ฽ก็เพิกถอนมติของ คชก.กทม. ผมให฾ทีมงานช฽วยสรุปมาว฽าหลัก ๆ เป็นอย฽างไร ทุกเรื่องที่ถูกฟูองมารายงานไม฽ถูกต฾องบ฾าง ไม฽สอดคล฾องขัดต฽อกฎหมายที่เกี่ยวข฾องอันนี้เป็นเหตุในการฟูอง ยังไม฽ตัดสิน ไม฽ถูกต฾องตามระเบียบ ขั้นตอน วิธีการ การมีส฽วนร฽วมของประชาชนไม฽เป็นตามนั้นตามนี้ สิ่งแวดล฾อมพวกนี้ยังพิจารณาไม฽ถี่ถ฾วน จุดบกพร฽องที่ทางทีมงานสรุปมาว฽า การจัดทํารายงานที่เราบันทึกการประชุม บันทึกแต฽ภาพรวม ไม฽ได฾บันทึกรายละเอียดของคําพูดแต฽ละท฽าน เพราะฉะนั้น ทําให฾เวลาผู฾ฟูองก็อาจจะบอกว฽า เราได฾คุยประเด็นนี้หรือเปล฽า หรือได฾มีการพิจารณาประเด็นนี้หรือยัง ครบถ฾วนหรือยัง อันนี้ก็เป็นสิ่ง ที่อาจจะต฾องไปปรับปรุงจริง ๆ กรรมการได฾พิจารณาประเด็นหลักนั้นแล฾วแต฽อาจจะไม฽ได฾บันทึกในรายงานการประชุม คดีโครงการ THE LINE SATHORN คดีนี้เรื่อง Pointคือ เรื่องเวลา เวลาคุ฾มครองชั่วคราว หรือเวลาที่ศาลพิจารณา ก็จะมีประเด็นที่สะท฾อนกลับมา เรื่องของมูลค฽าเวลาที่หายไป คือโอกาสที่เสียไป คือลําดับมิติในมุมมองของผมเอง ก฽อนที่เข฾ามารับผิดชอบที่สํานักงานการจัดการทรัพย์สิน จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยก็ดูทรัพย์สินของจุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย ๖ ปีรวมถึงเข฾ามาอยู฽ที่กรุงเทพมหานคร ประเด็นที่พบจากคนนอก ก็คือ เวลาการพิจารณา เรื่องคดีศาลปกครองที่เกี่ยวข฾องกับการพัฒนาอสังหาริมทรัพย์ ถ฾าใช฾ระยะเวลานาน เวลาจะไม฽คอยใคร เพราะเวลามีมูลค฽าอยู฽แล฾ว การปรับเปลี่ยนในการจะขยับอะไร ถ฾าเวลาล฽าช฾า เช฽น เราจะสร฾างที่พักอาศัย หอพักนิสิต อันหนึ่งเราต฾องชะลอไป ทําให฾การวางแผนการรองรับไม฽ทันการก็โดนคุ฾มครองชั่วคราว โดยใช฾เวลาการพิจารณาคดีนาน แต฽ละวันมีมูลค฽าอยู฽ ถ฾าโดนไป 6 เดือน โดนไป 1 ปี โดนไปปีครึ่ง แผนงานหอพักก็จะไม฽ทันการ ตรงนี้จะเป็นประเด็น ประเด็นที่ 2 อันนี้คือ เรื่องของการปฏิบัติข฾างในแล฾วว฽าแม฾แต฽ EIA ของผมเอง วันนี้ทางท฽านชัชชาติฯ ผู฾ว฽าฯ หรือทางเราเองได฾คุยกับคณะกรรมการ EIA ว฽าเราต฾องลดการใช฾ดุลยพินิจ การใช฾ดุลยพินิจให฾น฾อยลง คือ วางมาตรการให฾มากขึ้น เพราะว฽าการพิจารณา EIA ที่ผ฽านมากรรมการผู฾ทรงคุณวุฒิเราใช฾ดุลยพินิจเยอะ การใช฾ดุลพินิจเริ่มต฾นไม฽เป็นไรอาจจะเริ่มใหม฽ แต฽หลังจากนั้นแล฾วทําอย฽างไรให฾การใช฾ดุลยพินิจมีความคงที่ Consistent มากขึ้น อย฽างเรื่องการพิจารณา เรื่องผลกระทบต฽างๆ ต฾องดึงวิชาชีพเข฾ามาช฽วยว฽าอันนี้บังลมบังแดดไหม อันนี้เสียงเพียงพอไหม พวกนี้บางทีใช฾ดุลยพินิจของกรรมการแต฽ละท฽านอาจจะไม฽ Consistent อาจจะตอบไม฽พอ ว฽าเพียงพอหรือไม฽ เวลาเข฾าไปก็เลยเป็นมูลเหตุในการขึ้นฟูองศาลปกครองได฾ว฽า การพิจารณาพวกนี้เพียงพอหรือไม฽ ตรงนี้วิชาชีพต฾องมาช฽วยผมก็เรียนทางสภาวิชาชีพไปว฽าพวกที่ต฾องออก Guideline เรื่องเทคนิคควรจะมี Guideline มาตรฐาน ไม฽ใช฽ใช฾ดุลยพินิจของท฽านกรรมการ ก็เคยปรึกษาท฽านกรรมการเหมือนกันว฽าหลาย ๆ อย฽าง เราพยายามทําเป็นมาตรการ เป็น Guideline แนวทางการพิจารณาเหมือนกับบอกข฾อสอบคนทํารายงานก฽อนได฾ 108

38 ว฽าที่คุณทํามาได฾ที่ไหนให฾เร็ว รายงาน EIA วันนี้แต฽ละเล฽มหนาปึก ผมบอกทําอย฽างไรให฾ยึดเหลือ 20 หน฾าได฾ไหม checklist ทําให฾มันง฽าย แล฾วก็เป็น Appendix ไปเลย แทนที่เรามาเสียเวลามานั่งตรวจคําเอกสารกันอย฽างนี้ เรามีเทคนิค คือ อะไรก็ตามทําให฾เป็น Consistency ความคงที่ ลดการใช฾ดุลยพินิจทําเป็นแนวทางมา ควรยื่น เขาจะถูกต฾อง เราต฾องทํามากน฾อยขนาดไหน อันนี้ก็เป็นแนวทางที่เราจะปรับปรุงกระบวนการพิจารณา เรื่อง EIA เพื่อให฾เป็นมาตรฐานมากขึ้น ลดการใช฾ดุลยพินิจ มี Technical Support ชัดเจน คนทําได฾มีการวิเคราะห์ คือ ทําออกข฾อสอบก฽อนจะได฾ทําออกมาให฾ถูกต฾องเหมือนกัน นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา เราได฾ความรู฾เยอะเลยว฽า เวลาทํางานในฐานะผู฾บริหารทั้งริเริ่มนโยบายและจัดการบริหาร ให฾นโยบายไปสู฽การปฏิบัตินั้นจะเจอแง฽มุมที่จะต฾องเอาใจใส฽ดูแลมีอะไรบ฾าง ก฽อนที่จะไปที่ท฽านวชิระฯ อีกรอบ เกี่ยวกับเรื่องกลไกของศาลปกครองในการดูแลเกี่ยวกับเรื่องข฾อพิพาทต฽าง ๆ ที่เข฾ามา หลายครั้งที่เราพูดกันตรงนี้ กับท฽านนพนันท์ฯ ก็ได฾ฝากไว฾นิดหนึ่งอยู฽แล฾วว฽าในเรื่องผังเมืองทั้งตามกฎหมายเดิม คือ กฎหมายปี พ.ศ. ๒๕18 แล฾วก็กฎหมายใหม฽ของปี พ.ศ. ๒๕62 ท฾ายพระราชบัญญัติฯ ปี พ.ศ. ๒๕๖๒ หมายเหตุท฾ายพระราชบัญญัติฯ ก็ระบุไว฾ชัดเจนเลยว฽าในการดําเนินการตามวัตถุประสงค์ของการผังเมืองบางกรณีจําเป็นที่รัฐต฾องใช฾สิทธิ์ เหนือเคหะสถานและทรัพย์สิน รวมทั้งการได฾มาซึ่งอสังหาริมทรัพย์ของเอกชนเพื่อประโยชน์สาธารณะ หรือจํากัดขอบเขตการเลือกถิ่นที่อยู฽ประกอบกิจการของบุคคล คือจากหมายเหตุท฾ายพระราชบัญญัติฯ ปี พ.ศ. ๒๕62 ตรงนี้ดูเป็นเรื่องยิ่งใหญ฽มากเลย เพราะว฽าไปเกี่ยวข฾องกับสิทธิขั้นพื้นฐานของประชาชน ถ฾าเราถือว฽า เราอยู฽ในระบอบเสรีประชาธิปไตย สิทธิในทรัพย์สิน สิทธิในการดํารงชีวิต สิทธิในการประกอบอาชีพนี้เรื่องใหญ฽มาก เข฾าใจว฽ามันจะมีมาตรการที่เกี่ยวข฾องก฽อนที่จะมาถึงขั้นตอนทําผังเมืองที่จะไปกระทบสิทธิ คือ เรื่องการปรึกษาหารือ เรื่องของการมีส฽วนร฽วม โดยทั่วไปเวลาจะทําผังเมืองระดับต฽างๆ เขาเปิดโอกาสของการมีส฽วนร฽วมของแต฽ละภาคส฽วน ของท฾องถิ่นหรือของชุมชนนั้น ๆ ยังไงบ฾าง แล฾วมันใช฾ได฾ผลหรือไม฽ หรือว฽าเราต฾องฟังขนาดไหน เพราะว฽าเวลา ที่มีข฾อพิพาทเรื่องเกี่ยวกับการกําหนดประเภทที่ดิน การใช฾ที่ดินต฽าง ๆ เข฾ามาสู฽ศาลปกครอง คนที่ฟูอง แน฽นอนเขาก็ยังไม฽พอใจว฽าถูกกําหนดให฾เป็นโน฽นนี่ เขาก็จะสู฾ว฽ากรณีกระบวนการไม฽ได฾รับฟังความเห็นของเขา อย฽างเพียงพอ ทางศาลปกครองก็จะมองว฽า การรับฟังความคิดเห็นทั้งเรื่องผังเมืองและเรื่องอื่น ๆ ที่จริง เรื่องของทางกรุงเทพมหานครหรือท฾องถิ่นก็มีเยอะ เรื่องเกี่ยวกับพระราชบัญญัติสาธารณสุข การประกอบ กิจการอันตรายพวกนี้ไม฽ได฾ฟังความคิดเห็นของชุมชนโดยรอบใหม฽ โดยหลักการของการพัฒนาเมืองของ การพัฒนาพื้นที่การรับฟังความคิดเห็นของผู฾คน เราทําอย฽างไร รูปแบบไหนได฾บ฾าง แล฾วก็รับฟังขนาดไหน ต฾องมีการคัดค฾านอยู฽แล฾ว แล฾วเราจะSettled ถ฾าเราเอาแค฽นี้ฟังแล฾ว พอแล฾ว มีกระบวนการอะไรที่เรามาแลกเปลี่ยน ให฾ท฽าน ๆ ที่ต฾องทําคดีพวกนี้รับฟังบ฾างไหมท฽านนพนันท์ฯ รศ.ดร.นพนันท์ ตาปนานนท์ อาจารย์พิเศษ ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย : วิทยากร ที่จริงประเด็นนี้ผมว฽าเรื่องใหญ฽เพราะว฽าอย฽างที่เรียนจริง ๆ ว฽าพระราชบัญญัติการผังเมือง ปี พ.ศ. 2518 ฐานที่มาจากผังนครหลวง Better Bangkok Plan ปี พ.ศ. 2533 ซึ่งทําตอนปี พ.ศ. ๒๕๐๓ เสนอร฽างกฎหมายมีการระบุว฽ามีการเสนอร฽างกฎหมายเข฾ามา แล฾วกระทรวงมหาดไทยก็ดําเนินการต฽อเนื่อง เราจะเห็นว฽ามีการเสนอร฽างกฎหมายปี พ.ศ. 2503 กว฽ากฎหมายตัวนี้จะออกปี พ.ศ. 2518 คราวนี้ในช฽วง 15 ปี มันเกิดอะไรขึ้นก็ต฾องเรียนว฽า มีการบันทึกถึงการส฽งไปส฽งมา แล฾วที่สําคัญคือมีการเพิ่มคําว฽าการผังเมือง เข฾าไปในรัฐธรรมนูญ 3 ตําแหน฽ง 3 ที่ มีเรื่องการเวนคืน มีเรื่องของการเดินทางกันถิ่นที่อยู฽ เพราะฉะนั้น 109

39 กว฽ากฎหมายผังเมืองที่เวลาในการออกกฎหมาย คือ ใช฾เวลานานมาก เพราะว฽ากว฽าที่จะเอา 3 คํา เข฾าไปในรัฐธรรมนูญ เพื่อทําให฾ตัวกฎหมายผังเมืองไม฽ขัดต฽อรัฐธรรมนูญมันใช฾เวลาเยอะมาก แต฽ต฾องเรียนว฽าเรื่องนี้เป็นเรื่องใหญ฽ เพราะว฽าการที่รัฐจัดจ฾างกระบวนการมีส฽วนร฽วม ผมว฽าทุกท฽านคงทราบดีว฽าปัจจุบันก็ยังทํากันไม฽ได฾ คือ เราไปรับ แบบโบราณอยู฽ หรือพูดตรงๆเลยคือเรายังปกครองเป็นแบบเจ฾าขุนมูลนายอยู฽เป็นอะไรก็ไม฽ทราบ คือต฾องบอกว฽า กระบวนการมีส฽วนร฽วมที่อยู฽ในกฎหมายตามมาตรา ๘๘ ให฾มีการประชุมรับฟังตามข฾อคิดเห็นประชาชนไม฽น฾อยกว฽า 2 ครั้ง ไม฽น฾อยกว฽า 2 ครั้งก็คือว฽า 2 ครั้งควรเป็นอย฽างต่ํา ผมสายสถาปัตย์ผมเคยถามนิสิตว฽า เวลาที่ไปเสนอแบบบ฾าน คุณต฾องเจอเจ฾าของงานกี่ครั้ง กลายเป็นว฽าครั้งแรกต฾องไปคุยกัน อยากได฾อะไร มีเงินเท฽าไหร฽ จะเอาอะไรบ฾าง จะทําอะไร แล฾วอีกครั้งอย฽างน฾อยเอาแบบมาให฾ดูถ฾าโอเคก็โอเค ไม฽โอเคก็ครั้งที่ 3 ครั้งที่ 4 ครั้งที่ 5 ครั้งที่ 6 เพราะฉะนั้น ต฾องบอกว฽าทุกอย฽างในตัวพระราชบัญญัติการเมือง พ.ศ. ๒๕18 มีความหมายซ฽อนเหตุผลอยู฽ มีการแก฾กฎหมายพระราชบัญญัติ พ.ศ. ๒๕18 ในปี พ.ศ. 2535 ให฾เหลือประชุมรับฟังความเห็นประชาชน ไม฽น฾อยกว฽า 1 ครั้ง ก็เคยไปวางตรงนี้แล฾วก็เขาก็โวยวายกับผมว฽าก็ไม฽ต฾อง ๑ ครั้ง ทํา 100 ครั้งก็ได฾ ผมก็ถามว฽า ทํากี่ครั้ง เค฾าก็ตอบว฽าครั้งเดียว คือ ความความรู฾สึกที่รัฐมีต฽อประชาชนในกระบวนการมีส฽วนร฽วม ต฾องเรียนว฽า มาตราของกระบวนการมีส฽วนร฽วมก็พูดว฽าอาจต฾องไปทํากฎกระทรวงกําหนดรายละเอียด จะบอกว฽าให฾ประชุมประชาชน หรือว฽าให฾กําหนดเป็นผู฾แทนก็ได฾ เพราะฉะนั้น ผมแนะนําวิธีวางผังกรุงเทพมหานครคน 5-10 ล฾าน แล฾วแต฽ทะเบียนหรือไม฽ทะเบียนก็ตาม แล฾วคนที่เป็น Daytrip เข฾ามาอีก คนมีส฽วนเกี่ยวข฾องกลางวันมาทํางาน ถามว฽ามีผลกระทบต฽อน้ําท฽วม รถติดไหมก็มีถามว฽าเราจะประชุมประชาชนยังไงกับคน 10 ล฾านคน ระบบตัวแทน คือ ระบบประชาธิปไตยที่เขาคิดมาแล฾วสมัยกรีกแล฾วเรายังทําไม฽เป็น แล฾วก็เปิดใคร ๆ เข฾ามาก็เข฾า เรียนตรง ๆ บางทีเราก็อาจจะได฾การประชุมประชาชนที่ไม฽ค฽อยมีคุณภาพ เพราะว฽าเราไม฽ได฾ออกแบบการมีส฽วนร฽วม ดีที่อาจารย์เป็นรัฐศาสตร์ผมว฽าอาจารย์เห็นชัดเลยว฽าเรื่องนี้เป็นเรื่องสําคัญในกฎหมายผังเมืองพระราชบัญญัติ พ.ศ. ๒๕๑๘ มีตั้งแต฽ประชาชน อันแรกเลยประชุมรับฟังข฾อคิดเห็นของประชาชน อันที่สอง ให฾ผู฾มีส฽วนได฾เสีย เห็นไหม เป็นอีกระดับถ฾าคุณเป็นประชาชนทั่วไป Voiceเข฾ามาได฾ แต฽ถ฾าคุณเริ่มได฾รับผลกระทบต฽อการออกข฾อกําหนด การเชื่อมโยงที่ดิน ผลกระทบต฽อสิทธิในทรัพย์สินของคุณ คุณเริ่มเป็นผู฾มีส฽วนได฾เสียแล฾ว คุณสามารถยื่นร฾องขอ แก฾ไข เปลี่ยนแปลง ยกเลิกข฾อกําหนดการเชื่อมโยงที่ดินได฾แต฽ว฽าแน฽นอนก็ต฾องผ฽านกระบวนการการพิจารณา ของคณะกรรมการผังเมือง ที่จริงแล฾วมีการพูดถึงเรื่องของการควบคุมสิ่งที่เกิดขึ้นก฽อนผังผลรวมใช฾บังคับ ที่จริงเดิมอยู฽ในมาตรา 27 วรรค 2 ตอนนี้อยู฽มาตรา 37 วรรค 2 จริง ตรงนี้ผมว฽าเป็นตัวเปิดของเหตุผล ว฽ายื่นไปถึงศาลปกครองได฾ด฾วยเรื่องนี้ ถามว฽าเกิดอะไรขึ้น ยกตัวอย฽าง มีโรงงานอยู฽ 20 ปีแล฾ว ตอนนั้นก็อยู฽กลางทุ฽ง กลางนา ไม฽มีใครเดือดร฾อนอะไร พอเมืองเริ่มขยาย คนเริ่มไปอยู฽ เริ่มมีปัญหา แล฾วอย฽างที่เห็น เช฽น ที่กิ่งแก฾วใช฽ไหม ไม฽ใช฽กรุงเทพมหานครก็ถามว฽าแล฾วเอายังไง โรงงานอยู฽กลางหมู฽บ฾านอย฽างนี้เกิดปัญหาขึ้นเกิดผลกระทบ ที่จริงแล฾ว กฎหมายไม฽ได฾บอกให฾หยุดว฽าออกแล฾วก็ออกเลย มีเรื่องของการจัดการว฽าสิ่งที่เกิดขึ้นก฽อนก็จริง แต฽ถ฾ามีผลกระทบ ที่เป็นสาระสําคัญ มีเรื่องของการสั่งให฾แก฾ไข เปลี่ยนแปลง หรือระงับ ตรงนี้จะกลายเป็นผลกระทบของเจ฾าของ ผู฾ครอบครอง ผู฾ดําเนินกิจการก็กลายเป็นอีก Step หนึ่ง ในผังเมืองเฉพาะที่เป็นผังโครงการมีคําว฽า ผู฾เป็นเจ฾าของ ผู฾ครอบครอง ผู฾มีสิทธิ์ก฽อสร฾างอาคารก็ต฾องบอกว฽ากฎหมายผังเมืองมีคนที่ใช฾ชื่อเรียกต฽างกันตามสิทธิที่เขาพึงมี อยู฽ในกฎหมายตัวนี้ เพราะฉะนั้นผมคิดว฽าถ฾าเราทํากระบวนการมีส฽วนร฽วมให฾ดี ให฾รู฾ว฽าอะไรใช฽ไม฽ใช฽ มีEIA มาจริง ๆ ส฽งมาทีนี้เป็นลัง ตึกสํานักการวางผังและพัฒนาเมืองไม฽ถล฽มเพราะรายงานพวกนี้ก็บุญแล฾ว ต฾องเรียนว฽าปัญหา อยู฽ตรงที่ว฽า ใครทํารายงานผลกระทบสิ่งแวดล฾อม คือ เจ฾าของโครงการ ซึ่งจุดเริ่มต฾นของความผิดที่จริงแล฾ว รัฐจะต฾องเอาเงินของเจ฾าของโครงการไปจ฾างที่ปรึกษาทําเรื่องรายงานผลกระทบสิ่งแวดล฾อมที่ไม฽เข฾าข฾างเจ฾าของโครงการ แต฽ว฽ามีความเป็น Professional ที่เขาจะต฾องปกปูองตัวเองว฽าเขา Professional เขาทํารายงานผลกระทบสิ่งแวดล฾อม เสนอต฽อภาครัฐให฾พิจารณาโดยดุลยพินิจ ผมว฽าเรื่องนี้มีอะไรผิดพลาดอยู฽เยอะแยะไปหมดในประเทศไทย ถ฾าเราค฽อย ๆ สะสางให฾ดี ผังเมืองมีเรื่องเยอะมาก เรียนตามตรงว฽าที่ทําผังเมืองรวมกันมาตั้งแต฽ พ.ศ. 2518 110

40 ที่จริงผังพระราชบัญญัติฯ ฉบับแรก ไม฽ได฾ออกปี พ.ศ. ๒๕๑๘ ออกปี พ.ศ. ๒๕๒๖ จนถึงประกาศหมดอายุการใช฾บังคับ โดยกฎหมายใหม฽ เราใช฾อยู฽ไม฽กี่มาตรา ที่จริงถ฾าจําไม฽ผิดก็จะ 17 ประมาณ 26 27 อะไรอย฽างนี้ ผมคิดว฽าเรา ใช฾ผิดเจตนารมณ์ทุกมาตราเลย อย฽างประชุมประชาชนก็ผิด รับฟังความคิดเห็น รับคําร฾องขอแก฾ไข ยกเลิกข฾อกําหนดนี้ก็ผิด กฎหมายเขียนว฽า แก฾ไข เปลี่ยนแปลง ยกเลิก ข฾อกําหนดการใช฾จุดที่ดินไม฽ได฾ยก ไม฽ได฾แก฾ไขแผนผัง แต฽ที่ขอไม฽ได฾แก฾ไขแผนผังหมดเลยแล฾วก็ให฾แก฾ไขแผนผังได฾ด฾วย ผมว฽าเรื่องที่เราทําผิดอยู฽ เราไม฽เคยจริง ๆ ก็คุยกันที่สํานักการวางผังและพัฒนาเมืองของกรุงเทพมหานครก็พูดเรื่องจะปิดประกาศ เรื่องของ 90 วัน ผมบอกดูดี ๆ นะ เขาไม฽ได฾ให฾เอาแผนผังเอาข฾อกําหนดไปแปะอยู฽ข฾างฝา กฎหมายเขียนว฽า ประกาศเชิญชวน ประกาศขอบเขตของผังเมือง รวมแล฾วแจ฾งให฾ประชาชนไปตรวจดูแผนผังผู฾มีส฽วนได฾เสีย ไปตรวจดูแผนผังข฾อกําหนด ไปตรวจดูไม฽ใช฽เอาแผนผังข฾อกําหนดไปแปะกันเต็มขยะไปหมดเลย ผมรู฾สึกว฽า คือ บางทีเราทําอะไรผิด เราก็แก฾ไขปัญหา ไม฽ใช฽ผิดไปเรื่อย ๆ เมื่อสักครู฽ท฽านวชิระฯ พูดถึง Floodway ขมขื่น ต฾องบอกว฽า Floodway ที่พูดกันมาตั้งแต฽ประกาศกระทรวงมหาดไทยตอนปีประมาณ พ.ศ. 2526 ถ฾าผมจําไม฽ผิด มีแนวกรุงเทพมหานครต฽อถึงสมุทรปราการลงอ฽าวไทย แต฽ว฽าตอนนี้มันมี Floodway เฉพาะในกรุงเทพมหานคร ไม฽มี Floodway ในสมุทรปราการ ถ฾าถามว฽าแล฾วจะกลับลงไปไหน ท฽านคงทราบว฽าบนเหนือ Floodway สมุทรปราการ มีสนามบินสุวรรณภูมิทั้งสนามบิน ถ฾าถามว฽ากรุงเทพมหานครจะกลับลงไปสนามบินสุวรรณภูมิได฾หรือไม฽ พวกนี้ คือ ปัญหาทางภูมิศาสตร์ มีน้ําท฽วมตรงนี้ ข฽าวดีของศาลปกครอง คือ อุโมงค์ระบายน้ําที่จะลงไปจากหลักสี่ ลงไปในเขตชั้นในกรุงเทพมหานครไปออกน้ําแม฽น้ําเจ฾าพระยา ทั้งๆ ที่แม฽น้ําเจ฾าพระยาก็อยู฽ตรงนี้แต฽ว฽าต฾องผ฽านนนทบุรี ซึ่งผ฽านไม฽ได฾ เราจะเอาน้ําจากลาดกระบังซึ่งเมื่อกี้ท฽านรองผู฾ว฽าฯ พูดถึงปีที่แล฾ว ลาดกระบังท฽วมหนักหนาสาหัส น้ําไม฽ลงสมุทรปราการ ตอนปี พ.ศ. 2554 มหาอุทกภัย เรามีคลองระบายน้ําขนาดใหญ฽เรียกว฽า คลองสุวรรณภูมิ อยู฽ที่สมุทรปราการรับน้ํา 100 ลูกบาศก์เมตรต฽อวินาทีที่จะผันลงไปสู฽อ฽าวไทย เชื่อไหมว฽าเรามีสูบ ๔ ตัว น้ําไม฽ลง ใช฾เปิดสูบทีละตัวเพราะว฽าน้ําไม฽ Flood ลงมา เพราะว฽าน้ําไม฽กล฾าFlood ผ฽านสุวรรณภูมิ แล฾วถามว฽าทําไมเปิดทีละตัว ก็บอกว฽าเปิดให฾เครื่องไม฽เสียก็คือสลับเปิดเท฽านั้นเอง ลงทุนไปเท฽าไหร฽ คลองขนาดกว฾าง ๖๐ เมตร ยาวตั้งแต฽อ฽าวไทย ไปถึงคลองสําโรงแต฽น้ําไม฽ลง ก็ต฾องบอกว฽าเรามีอะไรเยอะแยะไปหมดในการบริหารจัดการซึ่งผมคิดว฽าผังเมือง คือคําตอบตรงนี้ คือเรื่องของกายภาพ คือ เรื่องของที่ตั้ง เรื่องของสภาพภูมิศาสตร์ คือ เรื่องของการใช฾ทรัพยากร ที่มีอยู฽อย฽างจํากัดให฾เกิดประโยชน์สูงสุด คือ งบประมาณ นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา ฟังแล฾วรู฾สึกว฽าวันนี้ยากกว฽าตอนที่ตั้งหัวข฾อไปเยอะเลย พวกเราที่ศาลปกครองก็ทําคดีผังเมือง เราก็จะการฟูองไม฽กี่มาตรา แล฾วเราก็ดูตามหลักการทั้งหลายดูตามขั้นตอน แต฽ว฽าพอฟังโลกของภาคปฏิบัติ ของการบริหารจัดการฟังแล฾วเราก็อึ้งไปเหมือนกัน ท฽านตุลาการฟังแล฾วก็ออกจะอึ้งเรื่องพวกนี้คงไม฽ใช฽ง฽าย ๆ แค฽เปิดตัวกฎหมายเฉย ๆ เวลาเราค฽อนข฾างมีเยอะพอสมควร วันนี้เราเลือกที่จะนั่งคุยกันไปเรื่อย ๆ ไปตาม ประเด็นข฾อคําถามต฽าง ๆ State นี้วิทยากรทุกท฽านก็มีข฾อมูลมีแง฽มุมที่อยากจะเล฽าสู฽กันฟังและแลกเปลี่ยนต฽าง ๆ กับพวก เราอยู฽แล฾ว อันนี้โปรดสังเกตว฽าฉันจะไม฽ให฾ท฽านวชิระฯ พูด เพราะว฽าท฽านวชิระฯ มีอะไรเป็นเล฽มที่จะเล฽าให฾ฟังด฾วย โดยเล฽าตรงตามหัวข฾อที่กําหนดไว฾ว฽าในบรรดาปัญหาทั้งหลายที่สะท฾อนมา ศาลปกครองเราไม฽ได฾เป็นฝุายตั้งรับเฉย ๆ แต฽เราพยายามสร฾างเครื่องมือในกระบวนวิธีพิจารณาทั้งหลายนอกเหนือจากการพยายามมีความรู฾ การที่เชิญท฽าน ที่มาจากโลกแห฽งการปฏิบัติ โลกของวิชาการปกครอง เป็นสิ่งหนึ่งที่ศาลปกครองคิดว฽าจําเป็น เพราะว฽าคดีปกครอง หรือข฾อพิพาทที่เกี่ยวกับการใช฾อํานาจของหน฽วยงานหรือเจ฾าหน฾าที่ของรัฐเกี่ยวข฾องกับความรู฾ ความเชี่ยวชาญ ประสบการณ์มากมายจริง ๆ เรามีคดีที่เกี่ยวกับเรื่องสัญญาณโทรคมนาคมทั้งหลายมากมาย ซึ่งมองไม฽เห็นอยู฽ในอากาศ เรามีปัญหาเรื่องทะเล จากการที่เคยอยู฽ศาลปกครองระยอง ใต฾น้ําในอ฽าวหน฾าระยองเต็มไปด฾วยท฽อแก฿ส ท฽อน้ํามัน 111

41 ซึ่งเมื่อไหร฽ไม฽รู฾มันรั่ว เพราะฉะนั้นนโยบายของท฽านประธานศาลปกครองแต฽ละท฽านมาก็เน฾นว฽าเราต฾องให฾ตุลาการ ศาลปกครองเรามีความรู฾ ความรู฾เรื่องไหนที่เราไม฽มีความรู฾เราต฾องพยายามหาผู฾เชี่ยวชาญมา เราจะไม฽แบบ นั่งเทียนเอาเองว฽าเราเข฾าใจทุกเรื่อง เรื่องระบบน้ํา ระบบระบายน้ํา ระบบอะไรต฽าง ๆ พวกนี้ เราจะพยายามหาความรู฾ แต฽นอกจากนั้นแล฾วในทางวิธีพิจารณาคดีปกครองที่ท฽านรองฯ ได฾ยกความห฽วงใยมาว฽า สําหรับในภาคเอกชนนั้น เวลาเขาเป็นต฾นทุนพวกเราที่ศาลปกครองปีนี้ เราอยู฽กับสถานการณ์ที่มีกฎหมายออกมาให฾เรากําหนดระยะเวลา ในการดําเนินคดีให฾แล฾วเสร็จ เพื่อความเป็นธรรมที่ประชาชนพึงจะได฾รับภายในเวลารวดเร็ว อันนั้นเป็นในทางหลักการ แต฽ที่ท฽านวิศณุฯ พูดถึงคือรูปธรรมสําหรับนักลงทุน สําหรับผู฾พัฒนาอสังหาริมทรัพย์ หรือจะว฽าไปก็ต฾นทุนสําหรับทุกคน มีต฾นทุนที่สามารถเป็นมูลค฽าต฾องคํานวณทั้งสิ้น ความล฽าช฾าของพวกเราไม฽ใช฽แค฽ความหงุดหงิดแต฽เป็นอะไรที่เป็นรูปธรรม ดังนั้น ในทางวิธีพิจารณาเราสร฾างกลไกอะไรไว฾หลายอย฽างจากจุดเริ่มต฾นเมื่อ 22 ปีก฽อนที่เป็นวิธีพิจารณาแบบพื้นฐาน ผ฽านปีที่ 20-21-22 มาแล฾วเราพัฒนากลไกขึ้นมาอีกหลายอย฽างที่จะช฽วยให฾ทันต฽อเวลา หรือว฽าหลายเรื่อง ให฾ข฾อพิพาทสามารถยุติได฾ก฽อนที่จะต฾องนั่งรอกระบวนการสิ้นสุด อันไหนบางเรื่องไกล฽เกลี่ยได฾ไหม บางเรื่อง ดําเนินกระบวนพิจารณาโดยเร็ว ถ฾าท฽านอธิบดีในแต฽ละศาลนั้นเห็นว฽า เรื่องนี้สามารถให฾แล฾วเสร็จได฾โดยเร็ว ไม฽จําเป็นต฾องรอให฾มัน 6 เดือน 9 เดือน 12 เดือนเสมอไป สิ่งเหล฽านี้เป็นสิ่งที่ท฽านวชิระฯ จะได฾เล฽าให฾ฟังในช฽วงถัดไป นายวชิระ ชอบแต่ง ตุลาการศาลปกครองสูงสุด : วิทยากร ผมฟังท฽านรองฯ ยกตัวอย฽างคดีต฽าง ๆ ขึ้นมา แล฾วก็ฟังท฽านนพนันท์ฯ พูดถึงโดยเฉพาะ เรื่องผังเมืองนิดเดียว ที่ยกให฾เห็นชัด คือ เรื่องของกระบวนการในการรับฟังความคิดเห็นที่ท฽านรองฯ ได฾ยกตัวอย฽างคดีขึ้นมาโดยอยากจะเรียนเบื้องต฾นก฽อนว฽า อํานาจหน฾าที่ของฝุายปกครองจะแบ฽งออกเป็น 2 ลักษณะ ลักษณะที่ 1 คือ ท฽านริเริ่มใช฾อํานาจเอง เพราะฉะนั้นวัตถุประสงค์ของการใช฾อํานาจเองแล฾วก็เพื่อประโยชน์สุข ของประชาชน เช฽น ถ฾าจะทําอุโมงค์ขุดลอกคลองต฽าง ๆ เพื่อที่จะปูองกันน้ําท฽วมก็มีวัตถุประสงค์เพื่อพวกเราทุกคน อันที่ 2 อํานาจที่เกิดขึ้นต฽อเมื่อมีการยื่นคําขอก฽อน เพราะฉะนั้นบรรดาคําขอที่ท฽านพิจารณาอนุญาตก฽อสร฾างอาคาร อะไรต฽าง ๆ ขึ้นไปแล฾วมีคนเดือดร฾อนมาฟูองศาลปกครองเป็นการใช฾อํานาจในลักษณะที่ 2 คือ การริเริ่มใช฾อํานาจ โดยการมีคําขอก฽อนหรือว฽าต฾องขอก฽อน ผลที่เกิดขึ้นก็คือว฽า จะมีผลกระทบ 2 ด฾าน อันนี้คือ ท฽านอนุญาตไป คนที่รับอนุญาตก็โอเคมีความสุข แต฽ว฽าคนที่อยู฽ใกล฾ ๆ กับที่ท฽านอนุญาตให฾ก฽อสร฾างโรงงาน อนุญาตให฾ทําสุสาน อะไรต฽าง ๆ ขึ้นไปแบบนั้นเพราะเป็นหน฾าที่ของกรุงเทพมหานครเขาก็ต฾องมีความรู฾สึกว฽ากระทบต฽อเขานะ เพราะฉะนั้นปัญหาก็คือเขาก็หาทางที่จะเยียวยาความเดือดร฾อนของเขาก็มาพึ่งศาลปกครอง มาฟูองคดี เพราะฉะนั้นในกระบวนการตรงนี้ศาลปกครองก็ต฾องมีหลักของศาลปกครองในการที่จะดูว฽าริเริ่มเองหรือว฽า มีคนขอกระบวนการในการทํางานของท฽านเป็นไปโดยชอบโดยกฎหมายหรือไม฽ อันนี้เป็นหลักปกติ ซึ่งท฽านเอง ก็คงทราบดี ส฽วนประเด็นท฽านนพนันท์ฯ เป็นสิ่งที่สะท฾อนให฾เห็นว฽าการทํางานของเราซึ่งฟังแล฾วเห็นว฽า มีความละเอียดรอบคอบมาก โดยเฉพาะในการจะไปพิจารณากฎหมายที่ท฽านยกตัวอย฽างกล฽าวถึงในพระราชบัญญัติผังเมือง ถึงสถานะของบุคคลและมาตราที่แตกต฽างกัน พูดถึงการรับฟังความคิดเห็นประชาชนมาตรานี้ พูดถึงการมีส฽วนได฾เสีย มาตรานี้ พูดถึงไปผิดประกาศข฾อกําหนด มาตรานี้อะไรต฽าง ๆ พวกนี้ พอกฎหมายเขียนอย฽างนี้ แต฽ว฽าในทางปฏิบัติ เวลาเขามีการฟูองและมีการอ฾างถึงว฽า เรื่องนี้ไม฽ชอบ ไม฽ได฾รับฟังความคิดเห็น เราอ฽านคร฽าว ๆ ก็ดูว฽ามีการจัดไหม มีการประกาศไหม มีคนเข฾าฟังกี่คน ผมมีคดีอยู฽เรื่องหนึ่ง ซึ่งเป็นการใช฾การประชุมโดยอ฾างถึงระเบียบรับฟัง ความคิดเห็นประชาชนปี พ.ศ. 2548 ซึ่งเทียบเคียงกันได฾คือ คดีนั้นเหมือนกับว฽าจะมีการทําโรงงานเกี่ยวกับ อุตสาหกรรมไฟฟูาในเทศบาล เทศบาลก็บอกว฽า ดังนั้น ไปทําตามระเบียบฯ ปี พ.ศ. ๒๕๔๘ ก฽อน ปรากฏว฽า มีคนเข฾ามาแถวนี้คนเมื่อเทียบกับคนในหมู฽บ฾านแล฾ว คําถามที่ตั้งก็เป็นคําถามปลายเปิดคือยังไงก็ทําได฾ เทศบาลก็อนุญาตไป ปรากฏว฽ามีคนมาฟูองศาลปกครองถึงปัญหาขั้นตอนในการรับฟังความคิดเห็น ซึ่งศาลปกครอง ก็บอกว฽ากระบวนการในการรับฟังความคิดเห็นยังไม฽เป็นไปตามระเบียบฯ ปี พ.ศ. ๒๕๔๘ ถือว฽ากระบวนการ 112

42 ในการทํางานไม฽ชอบด฾วยกฎหมาย เพราะฉะนั้นก็ได฾ให฾เพิกถอนในส฽วนนี้กระบวนการไม฽ชอบ สิ่งที่ท฽านรองฯ ได฾นําเสนอบรรดาคดีต฽าง ๆ และที่ท฽านนพนันท์ฯ ได฾ให฾ข฾อมูลเกี่ยวกับเรื่องผังเมืองนับว฽าจะเป็นประโยชน์ต฽อการทํางาน เป็นอย฽างยิ่ง ในประการแรกผมก็ต฾องยอมรับว฽าในส฽วนของความล฽าช฾าอาจจะมี และผมคิดว฽าพวกเราน฽าจะตระหนัก แล฾วก็ทราบถึงปัญหาที่เกิดขึ้นเป็นอย฽างดี เพราะฉะนั้นในกลไกที่ศาลปกครองได฾กําหนดขึ้นในปัจจุบัน ผมคิดว฽า มีหลายเรื่องหลายราวที่น฽าจะพยายามที่จะแก฾ปัญหาในส฽วนนี้ได฾ ขอยกตัวอย฽างให฾พวกเราได฾ฟังซัก 2-3 เรื่อง เรื่องแรก คือ เรื่องของวิธีพิจารณาที่เร฽งรัดคดี เรามีกระบวนการที่เร฽งรัดคดีหรือคดีเร฽งด฽วน เรามีคําขอแล฾ว ก็มีท฽าน ผู฾บริหารศาลปกครองสามารถที่จะกําหนดให฾คดีเหล฽านี้เป็นคดีพิจารณาโดยเร฽งด฽วนได฾ อันนี้ก็เป็นช฽องทางหนึ่ง หรืออาจจะมีวิธีการไกล฽เกลี่ยก็ถือว฽าปัจจุบันก็มีการใช฾เรื่องของการไกล฽เกลี่ยเข฾ามาในการพิจารณา แต฽ว฽าอาจจะ มีข฾อจํากัดอยู฽บ฾างสําหรับบางเรื่องราวที่อาจจะใช฾ไกล฽เกลี่ยไม฽ได฾ กลไกอีกตัวหนึ่งที่สําคัญ คือ เรื่องเงื่อนไขในการฟูองคดี เงื่อนไขนี้อยากจะเรียนนิดหนึ่งว฽าการฟูองคดีปกครองสิ่งที่สําคัญก็คือ คนที่จะมีสิทธิ์ฟูองคดี หลักของการมีสิทธิ์ฟูองคดี คือ ได฾รับความเสียหายหรืออาจเดือดร฾อนเสียหายและต฾องมีคําบังคับ ซึ่งอันนี้มีเงื่อนไขพอสมควร เพราะฉะนั้น การกรองบุคคลที่มาฟูองคดีได฾อันนี้เป็นเรื่องที่มีความสําคัญ เพราะฉะนั้นท฽านอาจจะสงสัยว฽าบางทีคนธรรมดาก็ฟูองได฾ บางทีเป็นกลุ฽มคน ชุมชน หรือนิติบุคคล อันนี้ผมคิดว฽าก็ขึ้นอยู฽กับรูปเรื่องแต฽ละเรื่องไป เพราะฉะนั้น ในคดีฟูองเพิกถอนเกี่ยวกับใบอนุญาตก฽อสร฾างอาคาร ในกรุงเทพมหานครหลาย ๆ คดี ถ฾าเกิดไปดูคําพิพากษา ของศาลปกครองโดยละเอียดแล฾ว คําพิพากษาอธิบายว฽า ทําไมคดีนี้บุคคลธรรมดาฟูองได฾ ทําไมคดีนี้เป็นกลุ฽มคน ที่อยู฽ในละแวกนั้น หรือว฽าเป็นสมาคม หรือชมรม ซึ่งจริง ๆ คดีเหล฽านี้เรามีแนวที่ออกคําพิพากษาไปเยอะ ไม฽ใช฽เฉพาะในกรุงเทพมหานครรวมถึงต฽างจังหวัดด฾วย เพราะฉะนั้นคําถามคือว฽า ทําไมศาลปกครองรับฟูอง คนเหล฽านี้ได฾ง฽ายจัง การรับฟูองคนเหล฽านี้ทําให฾ผู฾ประกอบการอีกกลุ฽มหนึ่งต฾องได฾รับผลกระทบ ซึ่งอันนี้ก็เป็นประเด็น ก็ต฾องเรียนว฽าในขณะที่มีการพัฒนาจัดการบ฾านเมืองก็มีการคุ฾มครองสิทธิ์ของบุคคลที่อยู฽ในเมืองร฽วมกันโดยตรง นี่ก็เป็นประเด็นสําคัญที่ท฽านสายทิพย์ฯ พูดถึงว฽าเราต฾องการสร฾างดุลยภาพของคนในเมืองอย฽างที่ท฽านรองฯ พูดถึงว฽าทําไมกรุงเทพมหานครเป็นเมืองที่น฽าท฽องเที่ยว เป็นเมืองน฽าอยู฽ เมืองลําดับที่ 98 เพราะฉะนั้นนโยบาย ของทางกรุงเทพมหานครก็ทําให฾เป็นเมืองน฽าอยู฽ของทุกคน การที่จะทําให฾เมืองน฽าอยู฽ทุกคนก็ต฾องมีคนที่ได฾ประโยชน์ และคนที่เสียประโยชน์จากการที่ทางกรุงเทพมหานครได฾ใช฾อํานาจหน฾าที่ไป ซึ่งผมว฽าเป็นเรื่องปกติเพราะฉะนั้น ศาลปกครองก็มีกลไกที่จะเข฾าไปดู อย฽างที่ผมเรียน แต฽นอกจากนั้นเราก็มีเรื่องของการบังคับคดีอยากจะเรียนนิดหนึ่ง ว฽า ในปัจจุบันท฽านประธานศาลปกครองสูงสุดได฾ออกคําแนะนําเมื่อเดือนมกราคม ปี พ.ศ. ๒๕63 กรณีที่ต฾องรื้อถอน อาคารดังที่ทางท฾องถิ่นได฾ใช฾อํานาจไปแล฾ว รื้อถอนอาคาร แต฽อาจจะมีปัญหาอุปสรรคในการรื้อถอนอาคารไม฽ได฾ เพราะฉะนั้นเมื่อดูตามกฎหมายมาตรการควบคุมอาคารแล฾วก็มีขั้นตอนที่จะต฾องรื้อถอนอาคารออกไป แต฽ว฽ามีขั้นตอน ที่สําคัญอยู฽ขั้นตอนหนึ่งก็คือว฽า ถ฾ามีคําสั่งรื้อถอนไปแล฾วเจ฾าของอาคารไม฽ยอมรื้อถอนกฎหมายให฾อํานาจ กระบวนการมาตรา 43 (๑) ให฾อํานาจเจ฾าพนักงานท฾องถิ่นยื่นคําร฾องต฽อศาลเพื่อขอให฾จับกุมกักขังบุคคล การกักขังบุคคลเป็นการกระทบสิทธิค฽อนข฾างแรง เพราะฉะนั้นคําแนะนําของท฽านประธานศาลปกครองก็คือ ให฾ทางศาลปกครองไต฽สวนให฾ได฾ ได฾ข฾อเท็จจริงว฽าการที่เจ฾าของอาคารหรือผู฾รับคําสั่งไม฽ปฏิบัติตามคําสั่ง ของเจ฾าพนักงานท฾องถิ่นมีเหตุอันสมควรหรือไม฽ อยู฽ดี ๆ ไปเรียกร฾องต฽อศาลปกครองแล฾ว ศาลปกครองก็จะมีคําสั่ง ให฾จับกุมกักขังคงเป็นไปไม฽ได฾ อันนี้ในส฽วนที่ต฾องไต฽สวนแล฾วก็ต฾องไต฽สวนทางเจ฾าพนักงานท฾องถิ่นด฾วยว฽าได฾มีการดําเนินการ อย฽างเต็มที่หรือยังไม฽ใช฽ พอมีคําสั่งก็ไม฽ดําเนินการมายื่นคําร฾องต฽อศาลปกครองเลย อันนี้คงไม฽เป็นไปตามคําแนะนํา นอกจากนั้นในประเด็นที่สําคัญอีกประการหนึ่งคือว฽า ถ฾าไม฽มีการปฏิบัติตามคําบังคับของศาลปกครองจะมีการกําหนด ค฽าปรับของท฽านรองฯ ซึ่งกําหนดไว฾ค฽อนข฾างสูงคือ 50,000 บาท เพราะฉะนั้นคําแนะนําในที่นี้ก็คือว฽า ถ฾าเกิดศาล มีคําบังคับไปแล฾ว และไม฽ปฏิบัติให฾เป็นไปตามคําบังคับนี้ ศาลอาจจะออกคําสั่งปรับได฾ แต฽ว฽าการออกคําสั่งปรับ จากคําแนะนําก็บอกว฽าให฾คุณไต฽สวนแล฾วก็สอบถามเหตุผลความจําเป็นที่ไม฽สามารถจะดําเนินการให฾เป็นตาม คําบังคับได฾ มีเหตุผลอย฽างไร ซึ่งในประเด็นนี้ผมอาจจะขออนุญาตแล฾วกันว฽าในการใช฾อํานาจของฝุายปกครองเอง 113

43 ท฽านมีข฾อจํากัดเยอะมาก คือ เรื่องระยะเวลา แต฽เพียงอย฽างเดียวก็คงจะขึ้นมาว฽าไม฽ทําภายในเวลากําหนด 90 วัน 180 วัน ทําไม฽เสร็จแล฾วถูกปรับเลย อันนี้ในความเห็นผมคิดว฽าทางฝุายปกครอง ท฽านอาจจะมีเหตุผลความจําเป็นเยอะ เช฽น งบประมาณอยู฽ระหว฽างปีพอดีหรือเพิ่งเข฾ามา ขออนุญาตเล฽าให฾ฟัง ผมเคยได฾รับเสียงบ฽นจากพรรคพวกฝุายปกครอง บอกว฽าคําพิพากษาเมื่อประมาณเดือนสิงหาคม-กันยายน ให฾ชดใช฾เงินให฾ดําเนินการแล฾วเสร็จภายใน 60 วัน หรือ 30 วัน เขาบอกว฽าเขาทําไม฽ได฾ เพราะว฽าสิ้นปีงบประมาณไม฽มีเงินกันไว฾สํารองจ฽าย แต฽ว฽าปัจจุบันเข฾าใจว฽า อาจจะมีระเบียบอะไรที่เบิกจากงบกลางอะไรก็ว฽ากันไป แต฽ว฽าเหตุการณ์กําหนดคําบังคับบางเรื่องบางราว ระยะเวลาก็เป็นเรื่องที่จะต฾องพิจารณาด฾วยความรอบคอบว฽าสามารถดําเนินการได฾มากน฾อยแค฽ไหน ขอยกตัวอย฽าง เป็นรูปธรรมให฾เห็นอีกคดี คือ เรื่องกําหนดระยะเวลา ก็คือ เรื่องของการพิพากษาให฾ทางกรุงเทพมหานคร เคลื่อนไหวดําเนินการซ฽อมลิฟต์ สําหรับรถไฟฟูากําหนดระยะเวลาผ฽อนชําระ ๑ ปี หรือ ๒ ปีไม฽แน฽ใจ แต฽ว฽าอย฽างไรก็ไม฽เสร็จ พอไม฽เสร็จก็มีผลกระทบจากการดําเนินการไม฽แล฾วเสร็จ ไม฽ใช฽กลุ฽มผู฾ฟูองคดี คนพิการอีกกลุ฽มหนึ่ง ซึ่งเขามาร฾องบอกว฽าการที่ศาลปกครองมีคําพิพากษาให฾ทําลิฟต์กําหนดคนพิการขึ้นรถไฟฟูาทั้งหมด ศาลปกครองพิพากษาให฾ดําเนินการแล฾วเสร็จภายใน 1 ปี หรือ 2 ปีประมาณนี้ ก็ทําไม฽เสร็จก็ฟูองศาลปกครอง ศาลปกครองก็รับฟูองและพิจารณาคดีนี้ ผมเข฾าใจว฽าน฽าจะออกเป็นคําพิพากษาไปแล฾วว฽าให฾ทางกรุงเทพมหานคร จ฽ายให฾กับบุคคลที่มาฟูองในรายละ 5,000 บาท แต฽ว฽าจะมีคดีลักษณะนี้เพราะว฽าถ฾าเกิดผลกระทบคําบังคับแล฾ว ปฏิบัติไม฽ได฾ กลไกที่จะต฾องดูแล ก็คือว฽า ต฾องมีการฟูองตามมาซึ่งอาจจะไม฽ใช฽ผู฾ฟูองรายเดิม เป็นผู฾ฟูองรายใหม฽ ที่มีผลกระทบจากการที่ศาลปกครองมีคําพิพากษาแล฾วไม฽ดําเนินการได฾แล฾วเสร็จภายในเวลาที่ศาลบังคับ อันนี้ก็เป็นตัวอย฽าง หรืออีกประเด็นหนึ่ง ก็คือ กลไกที่สําคัญ ก็คือว฽า การมีข฾อสังเกตในคําพิพากษา ผมคิดว฽า ข฾อสังเกตนี้จะเป็นประโยชน์มากสําหรับท฽านนพนันท์ฯ และท฽านรองฯ ที่กําลังแก฾ไขหรือปรับปรุงกฎหมาย ว฽าด฾วยการผังเมืองและควบคุมอาคารเพราะว฽าข฾อสังเกตเหล฽านี้แสดงให฾เห็นว฽าความตั้งใจของศาลปกครอง ที่จะเห็นการบริหารจัดการบ฾านเมืองที่ดีขึ้นอาจจะมีข฾อสังเกตว฽าถ฾าศาลปกครองพิพากษาอย฽างนี้ก็ให฾ฝุายปกครอง ไปดําเนินการตามข฾อสังเกตโดยให฾ไปปรับปรุงแก฾ไขระเบียบ หรือไปดําเนินการคืนสิทธิ์ สิ่งต฽าง ๆ เหล฽านี้ อาจจะไม฽อยู฽ ในระบบกฎหมายโดยตรง แต฽ว฽าท฽านสามารถนําข฾อสังเกตเหล฽านี้เข฾าไปสู฽ในการปรับปรุงแก฾ไขกฎหมายได฾ หรืออีกส฽วนหนึ่ง คือ อาจจะมีการขอพิจารณาคดีใหม฽เรื่องนี้ก็เป็นประเด็นสําคัญในกรณีที่ศาลมีคําพิพากษาไปแล฾ว และเกิดกรณีมีข฾อเท็จจริงหรือข฾อกฎหมายเปลี่ยนแปลงไปอะไรต฽าง ๆ ตามเงื่อนไขที่กําหนดไว฾ในมาตรา 75 หรือผู฾ได฾รับผลกระทบ หรือผู฾มีส฽วนเกี่ยวข฾องก็สามารถที่จะมายื่นคําขอพิจารณาคดีใหม฽ได฾อันนี้ก็เป็นประเด็นสําคัญ เรื่องนี้เป็นเรื่องที่น฽าคิดมากเพราะว฽าบางที ณ ขณะที่มีการยึดฟูองเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๕๐ ทํากฎหมายเป็นแบบนี้ เพราะฉะนั้นศาลปกครองก็พิจารณารายละเอียดไปภายหลังจากที่ศาลปกครองมีคําพิพากษา แล฾วก็มีการไปปรับปรุง แก฾ไขกฎหมายใหม฽ ซึ่งการกระทําเช฽นว฽านั้นไม฽เป็นการฝุาฝืนกฎหมายอีกต฽อไป ประเด็นเหล฽านี้ก็น฽าจะเป็นประโยชน์ เป็นกลไกที่สามารถจะนํามาใช฾ในการที่จะบริหารจัดการบ฾านเมืองให฾มีประสิทธิภาพได฾ เพราะฉะนั้นอีก 2 ส฽วน ก็คือ ที่ผมคิดว฽าน฽าจะเป็นประโยชน์ก็คือ การวิพากษ์วิจารณ์คําพิพากษาในทางวิชาการในศาลปกครองสามารถ ที่จะวิพากษ์วิจารณ์ได฾ในทางวิชาการ สุดท฾ายที่อยากนําเสนอในการปฏิบัติหน฾าที่หรือผลงานของศาลปกครอง ต฾องมีการรายงานต฽อสภาผู฾แทนราษฎร ผลจากการที่ศาลปกครองมีการปฏิบัติหน฾าที่ในเรื่องต฽าง ๆ ก็คือ การตัดสินคดีในเรื่องต฽าง ๆ และรายงานต฽อสภาผู฾แทนราษฎร ผมคิดว฽ามีหลักคิดหลายเรื่องหลายราวที่สามารถ จะนําไปสู฽การปรับปรุงแก฾ไขกฎหมายได฾ หรือว฽าไปปรับปรุงกฎระเบียบของทางราชการได฾หลาย ๆ แห฽ง โดยเฉพาะสิ่งที่ท฽านสายทิพย์ฯ คงพอจะเล฽าให฾ฟังได฾ว฽า ศาลปกครองได฾มีคําพิพากษาในเรื่องหนึ่งที่แสดงถึง ความเป็นอิสระขององค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น หลักความเป็นอิสระขององค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่น ท฽านคงเข฾าใจดีว฽าองค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่นมีอํานาจหน฾าที่มากมายเกี่ยวข฾องกับวิถีชีวิตประจําวันของท฽าน ตั้งแต฽ท฽านตื่นนอนจนถึงเข฾านอน ออกจากบ฾านมาเจอเดินผ฽านตลาดสกปรกก็มาฟูองศาลปกครอง ขึ้นรถไม฽ได฾รับความสะดวก แต฽ก็มาได฾หมด รวมถึงการจัดงานประเพณีสงกรานต์ วันเด็ก วันสําคัญต฽าง ๆ เพราะฉะนั้นสิ่งที่ฝุายปกครอง 114

44 ได฾ดําเนินการไปในเรื่องราวต฽าง ๆ ก็อาจจะถูกโต฾แย฾งจากการตรวจสอบด฾วยกันเองจากหน฽วยงาน ปปง. ป.ป.ช. หรืออะไรก็ว฽ากันไป สิ่งสําคัญเรื่องความเป็นอิสระผมว฽าเป็นเรื่องที่มีความสําคัญสําหรับการปฏิบัติหน฾าที่ ขององค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่นไม฽ว฽าจะเป็นเรื่องของการจุดพลุในปีใหม฽มีคนเล฽าให฾ฟังบอกว฽าวิธีการใช฾งบประมาณ ที่ใช฾ด฾วยความรวดเร็วมากภายในเวลาไม฽เท฽าไหร฽ใช฾งบประมาณไปจํานวนมากจุดพลุปีใหม฽ฉลองจุดไป 50 นัด 100 นัด งบประมาณเท฽าไหร฽จะไปตรวจสอบว฽ากี่นัด พลุสีอะไร ก็ว฽ากันไป ความเหมาะสมของการใช฾อํานาจ หรือการคิดโครงการเหล฽านี้จะเป็นประเด็นปัญหาที่เราเห็นเยอะในคดีของศาลปกครอง เพราะว฽าท฽านอาจจะไปใช฾อํานาจ เพื่อพี่น฾องประชาชนในพื้นที่แต฽ละพื้นที่แตกต฽างกันออกไป ท฽านอาจจะอยู฽กรุงเทพมหานคร อาจจะจัดงานแบบนี้ อยู฽เชียงใหม฽ อยู฽ภาคอีสาน อยู฽ภาคใต฾อยู฽ภาคกลาง ก็จัดงานที่แตกต฽างกันออกไป แต฽ว฽าพอท฽านจัดงานก็อาจจะมี กิจกรรมต฽างๆในงานมากมายเพราะฉะนั้นกิจกรรมเหล฽านี้อาจจะถูกต฾องแล฾วว฽าไม฽เป็นไปตามอํานาจหน฾าที่ของท฽าน พอไม฽เป็นไปตามหน฾าที่ก็ต฾องมีผู฾รับผิดชอบ พอมีผู฾รับผิดชอบก็มีคําสั่งให฾เจ฾าหน฾าที่เหล฽านั้นชดใช฾เงิน เจ฾าหน฾าที่นั้น ก็มาฟูองว฽าเขาก็ได฾ดําเนินการตามอํานาจหน฾าที่ ซึ่งเรื่องเหล฽านี้ศาลปกครองก็มีคําพิพากษาไปในหลายๆเรื่องด฾วยกัน ซึ่งผมคิดว฽าท฽านสายทิพย์ฯ ก็น฽าจะพอยกตัวอย฽างได฾ในเรื่องของความเป็นอิสระของท฾องถิ่น อยากให฾ท฽าน ช฽วยยกตัวอย฽างเพื่อให฾พวกเราได฾เห็นภาพชัดขึ้นแล฾วก็จะได฾เป็นหลักคิดว฽ากลไกเหล฽านี้ที่ผมได฾ยกขึ้นมาเป็นเพียงเบื้องต฾น ไม฽ว฽าจะเป็นเรื่องของอํานาจศาลปกครองก็ดี วิธีพิจารณาคดีของศาลปกครองก็ดี หรือว฽าการใช฾มาตรการ หรือคุ฾มครองชั่วคราวในระหว฽างการพิจารณาคดีของศาลปกครอง หรือการไกล฽เกลี่ย หรือการมีข฾อสังเกต หรือการบังคับคดี หรือว฽าการขอพิจารณาใหม฽เหล฽านี้ถือว฽าเป็นกลไกที่สําคัญของศาลปกครองในการที่จะช฽วยให฾ การบริหารจัดการเมืองเกิดความดุลยภาพ เกิดความสมดุลด฾านสิทธิของพี่น฾องประชาชนกับการใช฾ประโยชน์ ในทรัพย์สินต฽าง ๆ รวมถึงให฾การบริหารภาครัฐเป็นไปอย฽างมีประสิทธิภาพ ผมเชื่อว฽าถ฾าเรามีความเข฾าใจและนํากลไกเหล฽านี้ มาใช฾อย฽างมีประสิทธิภาพก็น฽าจะช฽วยให฾การบริหารจัดการบ฾านเมืองเป็นไปอย฽างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา พอพูดถึงเรื่องการบริหารจัดการเมืองคําแรกเลยที่มาก็คือ เป็นเรื่องของคนในท฾องถิ่นเป็นเรื่องของ คนในชุมชน ซึ่งก็มีข฾อสังเกตคล฾าย ๆ ท฽านนพนันท์ฯ กล฽าวถึงอ฾อม ๆ ว฽าตอนทําผังกฎหมาย ผังเมือง หรือจะทําผังเมืองแต฽ละที่ก็เป็นหน฽วยงานราชการส฽งไปส฽งมา แล฾วก็การมีส฽วนร฽วมของประชาชนก็ทํากัน แบบไม฽ได฾คํานึงถึงเจตนารมณ์ที่แท฾จริงกันสักเท฽าไหร฽ ไม฽ทราบว฽าจะตรงไป ถ฾าจะบอกว฽าการทําผังเมืองในระบบ ของบ฾านเราเป็นเรื่องของหน฽วยงานราชการของเราเป็นส฽วนใหญ฽ แต฽ว฽าโอเคอาจจะโชคดีตรงที่ว฽าเป็นหน฽วยงานราชการ ที่มีความรู฾มีองค์ความรู฾ทางเรื่องทางด฾านเทคนิค ทางด฾านวิชาการเกี่ยวกับการบริหารพื้นที่หรืออะไรต฽าง ๆ พวกนี้ มากพอสมควรก็ออกมาเป็นผังเมืองที่มีมาตรฐานสากล แต฽ว฽าสําหรับผู฾คนในท฾องถิ่นหรือว฽ากระทั่ง องค์กรปกครองท฾องถิ่นที่เมื่อสักครู฽ตั้งข฾อสังเกต กรุงเทพมหานครศักยภาพสูงพอแต฽อย฽างท฾องถิ่นประเภทอื่น ๆ โอกาสที่จะมีส฽วนร฽วมในเรื่องของการจัดทําผังเมืองของตัวเองค฽อนข฾างจะไม฽มากนักยังไม฽ต฾องพูดถึงระดับชาวบ฾าน ดิฉันเคยไปทํางานที่จังหวัดลําปางอยู฽หลายปีแล฾วก็เดินผ฽านหน฾าศาลากลางประจําเลย ก็จะมีบอร์ดที่แปะแผนที่เล็ก ๆ มองเกือบจะไม฽เห็นยืนส฽องดูอย฽างเอาจริงเอาจังเขาประกาศอะไรสักอย฽างเกี่ยวกับผังเมือง ซึ่งมองอ฽านก็แทบจะไม฽ออก เพราะเล็กมาก แล฾วก็สงสัยว฽าเราซึ่งเป็นคนมีความรู฾พอสมควรสิ่งนี้จะมีผลอะไรกับชีวิตแต฽ถ฾าเผื่อเป็นชาวบ฾านนี้ คงเป็นแผ฽นปูายอีก 1 แผ฽น ที่ติดจนเก฽าหรือว฽าโดนฝนจนลอกไปแต฽คิดว฽าในอนาคตสถานการณ์ คงน฽าจะเปลี่ยนไป คนสนใจเอาใจใส฽มากขึ้น โดยเฉพาะอย฽างยิ่งคนที่อยู฽ในเขตเมืองในต฽างจังหวัดก็มีความตื่นตัวกันสูงขึ้น ในระยะเวลา 10 กว฽าปีข฾างหลังนี้ ที่ท฽านวชิระฯ พยายามจะบอกว฽าท฾องถิ่นก็ต฾องมีความเป็นอิสระคิดว฽าอยู฽ที่ศักยภาพ ขององค์ปกครองส฽วนท฾องถิ่นของท฽านเองด฾วย กรุงเทพมหานครเวลาไปบรรยายที่ไหน หรือสัมมนาที่ไหน เราไม฽ค฽อยรวมกรุงเทพมหานครเป็นตัวอย฽างเพราะว฽ายกตัวอย฽างแล฾วพวกนายก อบต. หรือนายกเทศมนตรี 115

45 ตําบลเล็ก ๆ ท฽านบอกท฽านไม฽สามารถทําอะไรอย฽างกรุงเทพมหานครได฾หรอก แล฾วกรุงเทพมหานครเขามีทั้งคน มีทั้งเงิน มีทั้งอะไรเยอะแยะก็อาจจะจริง แต฽ว฽าในศาลปกครองเราก็เคยมีคําพิพากษาจากคดีเล็กที่ยืนยันเป็นหลัก อิสระของขององค์การปกครองท฾องถิ่นอยู฽บ฾าง ซึ่งจริง ๆ แล฾วประธานศาลปกครองสูงสุดท฽านปัจจุบัน ท฽านวรพจน์ฯ เคยสอนมาตั้งแต฽สมัยที่เข฾ามาใหม฽ ๆ บางทีเรื่องที่เราจะวางหลักการในการปฏิบัติราชการที่ดี หรือหลักการสําคัญ ๆ เราอาจจะต฾องเริ่มมาจากคดีเล็ก ๆ ถ฾าเราไปเริ่มจากคดีที่ต฾องไปเกี่ยวข฾องกับการรื้อตึก ขนาด 40 ชั้น หรือไปรื้อสัญญาขนาดมูลค฽าหมื่นล฾านอาจจะไม฽ใช฽ที่ ๆ เราจะไปวางหลักปฏิบัติราชการที่ดี จากคดีที่มีส฽วนได฾เสียอะไรกันมากขนาดนั้น ตัวอย฽างที่ท฽านวชิระฯ ยกก็คือ คดีที่เกี่ยวกับเรื่องวัฒนธรรม ประเพณี ความเป็นอิสระของท฾องถิ่นประเภทที่ว฽าถ฾าท฾องถิ่นเทศบาลตําบลเล็ก ๆ อยากจะจัดงานสงกรานต์แล฾ว หน฽วยงานที่กํากับดูแลไปยุ฽งกับเขาจนกระทั่งว฽าถ฾าเขาจะจัดกิจกรรมประเภทเป็นรําวงย฾อนยุค หรือว฽ามีหมอลําร฽วมสมัย แล฾วหน฽วยงานตรวจสอบอื่น ๆ ไปบอกอะไรเขาว฽าอันนี้ไม฽ตรงวัตถุประสงค์ ไม฽เหมาะกับเขา หรือเขาบอกว฽า จะจัดงานประเพณีที่เกี่ยวกับการกินเจแล฾วก็อยากจะมีจัดขบวนที่มีคนใส฽เสื้อสีขาวอยู฽ในประเพณีกินเจใช฾เงินสัก 70,000 บาท แต฽เขาเป็นเทศบาลที่มีเงินเยอะ มีเงินเป็นร฾อยล฾าน จะไปยุ฽งอะไรกับเขาถ฾าเขาจะใช฾เงิน ๗๐,๐๐๐ บาท แล฾วมีคนมาท฽องเที่ยว สิ่งเหล฽านี้ศาลปกครองก็ค฽อย ๆ ช฽วยวางหลักไปซึ่งเป็นตัวอย฽างที่ดี อย฽างหน฽วยงาน ที่กํากับดูแลโดยกระทรวงมหาดไทยก็ออกหนังสือเวียนตามไป เนื่องจากศาลปกครองวินิจฉัยให฾เหตุผลเกี่ยวกับ หลักในเรื่องความเป็นอิสระตามรัฐธรรนูญ เพราะฉะนั้นแล฾วขอบอกว฽าต฽อไปนี้รําวงย฾อนยุคเป็นกิจกรรมท฾องถิ่น แต฽ก็ยังอุตส฽าห์ให฾ทีละนิดไป ก็คงใช฾เวลาอีกยาวนานกว฽าองค์กรปกครอส฽วนท฾องถิ่นจะมีศักยภาพพอที่จะยืนหยัด เคยมีเทศบาลใหญ฽แห฽งหนึ่งทางภาคตะวันออกที่เคยฟูองขอเพิกถอนหนังสือเวียน ท฽านอยู฽กรุงเทพฯ อาจจะได฾ยิน คนพูดถึงว฽ามีหนังสือเวียน แต฽ทําไมทําไม฽ได฾อยู฽ในอํานาจหน฾าที่ปรากฏว฽าเทศบาลนครใหญ฽แห฽งนั้นอาจหาญพอ ที่จะบอกว฽า หนังสือเวียนที่บอกว฽าจะส฽งคนไปอบรมจะต฾องเป็นหลักสูตรของกระทรวงมหาดไทยเท฽านั้น มันไปจํากัดความเป็นอิสระของเขาในการพัฒนาบุคลากร เขาฟูองศาลปกครองมาซึ่งศาลปกครองก็ยืนยัน ความเป็นอิสระขององค์กรปกครองท฾องถิ่นในการพัฒนาบุคลากรตัวเองว฽าเขาคงไม฽ต฾องรอหลักสูตร ของกระทรวงมหาดไทยอย฽างเดียว เขาสามารถริเริ่มกิจกรรมที่อยู฽ในวัตถุประสงค์ของเขาน฽าจะได฾ นายวชิระ ชอบแต่ง ตุลาการศาลปกครองสูงสุด : วิทยากร อยากจะเติมนิดหนึ่งว฽ากลไกที่สําคัญที่พูดถึง ก็คือ เป็นการสร฾างหลักในการปฏิบัติราชการ ในหลาย ๆ เรื่อง เราพูดถึงเรื่องหลักของความรับผิดอย฽างอื่นเรื่องนี้สําคัญ เพราะว฽าเดิมเราก็เข฾าใจกัน แต฽ว฽าถ฾าจะรับผิดอย฽างอื่นก็ต฽อเมื่อต฾องมีการปักเสาพาดสายเวนคืนจะเอาที่ดินมาทําถนน มาทําสะพานลอย หรือชดเชยค฽าไฟฟูาของการไฟฟูาฝุายผลิต แต฽ว฽าปัจจุบันไม฽ใช฽คดีที่ความรับผิดอย฽างอื่น ศาลปกครองได฾วางหลัก ปฏิบัติราชการไว฾เยอะมากไม฽ว฽าจะเป็นเรื่องของการบริหารงานบุคคลหรือว฽าเป็นเรื่องของสิทธิประโยชน์ หรือว฽าอาจจะรวมถึงเรื่องของการที่หน฽วยงานได฾ใช฾อํานาจเข฾าไปกระทบต฽อทรัพย์สิน โดยเฉพาะในเรื่องของการกระทํา ทางกายภาพ ศาลปกครองมองว฽าเป็นความรับผิดอย฽างอื่น มีคดีชลประทานระบายน้ําจากคลองชลประทานเป็นเหตุ หรือปลาตาย ที่เลี้ยงปลาในกระชังตามแม฽น้ําตายก็มาฟูองเรียกค฽าเสียหายจากทางกรมชลประทาน สิ่งเหล฽านี้ เป็นความรับผิดอย฽างอื่น สิ่งที่อยากจะนําเรียนต฽อ ก็คือว฽า เป็นความรับผิดอย฽างอื่นทางหน฽วยงานได฾มีการชดใช฾เงิน ไปแล฾ว ท฽านไม฽เป็นละเมิดนะ เข฾าใจว฽าเรื่องไปไล฽เบี้ยก็ไม฽อาจกระทําได฾หรือเปล฽า อันนี้ก็เป็นประเด็นที่น฽าคิด อีกส฽วนหนึ่งความรับผิดอย฽างอื่นก็เป็นเรื่องที่รัฐจะต฾องรับผิดเพราะว฽ารัฐมีอํานาจเพียงแต฽ว฽าการใช฾อํานาจเหล฽านั้น ไปทําให฾พี่น฾องประชาชนเดือดร฾อนอย฽างที่ท฽านสายทิพย์ฯ ได฾พูดถึงว฽าไม฽ว฽าจะเป็นความรับผิดชอบแบบนั้น เพราะฉะนั้นแล฾วหลักคิดคําพิพากษาในเรื่องความรับผิดอย฽างอื่นก็ดีความเป็นอิสระของท฾องถิ่นก็ดีหลักการล฽วงหน฾า หรือการระวังไว฾ก฽อนพวกนี้ผมว฽ามีความสําคัญในการปฏิบัติราชการทั้งสิ้นถือว฽าเป็นกลไกที่ศาลปกครอง พยายามสร฾างขึ้นมา 116

46 นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา ท฽านรองฯ ในฐานะผู฾ปฏิบัติทํางานในทางบริหารท฽านอยากเห็นศาลปกครองมีบทบาทยังไงบ฾าง คําถามนี้เราไม฽ได฾เตี๊ยมกัน เราโยนถามกันในฐานะท฽านผู฾บริหารจัดการปัญหาใหญ฽ ๆ ของเมือง ท฽านก็ศึกษานิติศาสตร์ มาส฽วนหนึ่งด฾วยและก็รับผิดชอบการใช฾อํานาจของฝุายปกครองในฐานะองค์กรท฾องถิ่นขนาดใหญ฽ ท฽านมีความคาดหวัง อะไรกับศาลปกครอง อยากเห็นพวกเราทําอะไรกันเรียนเชิญท฽านรองฯ รศ.ดร.วิศณุ ทรัพย์สมพล รองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครก ากับควบคุม ดูแลทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ส านักการวางผังและพัฒนาเมือง : วิทยากร ท฽านได฾พูดถึงหลักเกณฑ์ หรือหลักการพิจารณาวางหลักไว฾ ผมว฽าดี คือ ถ฾าอะไรที่เราเจอเป็นประจํา ก็จะทําให฾ไม฽เกิดคดี คือ ปูองกันอันตรายต฾นไปแล฾วว฽าเรื่องแบบนี้มีการจัดการหรือการวางแนวทําการพิจารณา หรือการตัดสินเป็นอย฽างไร ผมว฽าถ฾าเราถอดบทเรียนนี้ได฾แล฾วว฽าเป็น Guide Line ได฾ก็จะลดจํานวนข฾อขัดแย฾ง จะได฾ไม฽รกศาลปกครอง ผมยกตัวอย฽าง อย฽างหนึ่งที่ประเด็นปัญหาที่ทางกรุงเทพมหานครพบ คือการขอใบอนุญาต ก฽อสร฾างเพราะประเด็นนี้ที่คนก็ร฾องเรียนกันเยอะว฽าการขออนุญาตช฾าเหลือเกินถ฾าต฾องมีการจ฽ายใต฾โต฿ะ มีอะไรบ฾างเพื่อทําให฾กระบวนการเร็วขึ้นวันนี้เราก็เลยพยายามเอาข฾อมูลมากางให฾ดูว฽าใบขออนุญาตก฽อสร฾าง ปีละหมื่นกว฽าใบ ปีละหมื่นทําอย฽างไรให฾เร็วบางทีไปเอาเรื่องใหญ฽เรื่องเล็กมารวมกันก็เลยทําให฾พิจารณายาก แต฽วันนี้กรุงเทพมหานครออกหลักแล฾วว฽าถ฾ากรณีสร฾างบ฾านต่ํากว฽า 3 ชั้น ไม฽เกิน 300 ตารางเมตร ขอได฾ทันที ออนไลน์ไม฽ต฾องพบกับเจ฾าหน฾าที่เลย เพราะว฽าเป็นกลุ฽มใหญ฽กลุ฽มนี้ก็ประมาณร฽วมหมื่นใบอนุญาต พวกอาคารสูง ก็ค฽อยมาพิจารณาจากเดิมที่กฎเกณฑ์ให฾ว฽า 45 วัน นี่ก็จะปรับลดเหลือ 35 วัน และเหลือ 30 วัน ในอนาคต คือเราค฽อยๆ ทยอยจัดกลุ฽มในการพิจารณา ทีนี้ฝั่งของเราเอง ฝั่งภายในเจ฾าหน฾าที่ผู฾พิจารณาเอง เราก็ต฾องวางหลักเกณฑ์ ออกมาให฾มันตรงกัน คือ ดั้งเดิมการขอใบอนุญาตต฾องเรียนว฽าไปที่ฝุายโยธาเขตก็ขอบ฾านขนาดเล็ก หลายๆฝุายโยธาเขต ความเข฾าใจอาจจะไม฽เท฽า ไม฽ตรงกัน อาจจะมีการใช฾ดุลยพินิจบ฾าง การทําให฾งานล฽าช฾าอะไรประมาณนี้ แล฾วก็พยายามวางกรอบ Checklist ในการที่ตรวจสอบใบอนุญาตควรตรวจอะไร ยื่นอะไร และเอาจากบทเรียน ถอดมาทําเป็นมาตรฐานมาตัวหนึ่งแล฾วก็ออนไลน์ การใช฾ออนไลน์จะเป็นตัวหนึ่งที่ทําให฾กระบวนการโปร฽งใสขึ้นรวดเร็ว ขึ้นตรวจสอบ Testกลับหลังได฾ว฽ายื่นมาเมื่อไหร฽คือหลาย ๆ ครั้ง เราพบว฽าที่เรากําหนดไว฾ 45 วัน ในการพิจารณา เจ฾าของบ฾านไปยื่นปฺุบไม฽พบเจ฾าหน฾าที่รับผิดชอบก็ไม฽นับหนึ่งสักที คือ ไม฽รับเรื่องอะไรประมาณนี้คือ เราบอกยื่น ทางออนไลน์ไม฽จําเป็นต฾องพบกัน และอันนี้ก็เป็นตัวอย฽างที่เราพยายามปรับปรุงกระบวนการทํางานภายในของเรา ที่เป็น Pain Point ที่ประชาชนร฾องเรียนมา ผมว฽าจุดสําคัญอีกจุดหนึ่งที่เราได฾ริเริ่มเข฾ามาแล฾วคิดว฽าน฽าจะเป็นสิ่ง ที่เป็นประโยชน์มากๆคือการมีส฽วนร฽วมของประชาชนที่ทางกรุงเทพมหานครพยายามทําเราเรียกว฽า Open Data Open Bangkok ให฾ประชาชนมีส฽วนร฽วมมากขึ้น เรามีรับระบบแพลตฟอร์มการรับเรื่องร฾องเรียนจากประชาชน ไม฽ทราบว฽าทุกท฽านมีใครเคยใช฾Traffy Fondue (ทราฟฟี่ ฟองดูว์) ซึ่งเป็น Application ที่ให฾ประชาชน มีส฽วนร฽วมในการพัฒนาเมืองให฾น฽าอยู฽ ให฾ประชาชนร฾องเรียนเข฾ามาได฾ คือ แต฽เดิมเวลาเราร฾องเรียนไป และถ฾าภาครัฐหน฽วยงานรัฐไม฽ Respond หรือตอบสนองช฾ารู฾สึกว฽าจะร฾องเรียนอะไรก็ไม฽เกิดประโยชน์แจ฾งอะไรไป ก็หายเงียบ หายไปไม฽รู฾ว฽าสิ่งที่เราจะร฾องเรียนไปแจ฾งไปได฾รับการตอบสนองไปถึงไหนแล฾ว แต฽การมีแพลตฟอร์มออนไลน์ แล฾วก็ประชาชนได฾ร฾องเรียนเข฾ามาและรู฾ว฽าเรื่องตัวเองร฾องเรียนตอนนี้อยู฽ในสถานะตัวไหน กําลังดําเนินการ ดําเนินการเสร็จแล฾ว หน฽วยงานมีคนรับผิดชอบ มีการเทคแคร์ เราเปิดแพลตฟอร์มนี้เป็นแพลตฟอร์มใหม฽ที่ทางสวทช. เคยทําไว฾นานแล฾วให฾กับองค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่นใช฾ แต฽ว฽าเราเห็นแล฾วตัวนี้มีประโยชน์ท฽านชัชชาติฯ ผู฾ว฽า กทม. ก็เอาตัวนี้มาโปรโมทใช฾ ที่ผ฽านมาผมไม฽ได฾อัพเดทว฽าตอนนี้รับเรื่องร฾องเรียนมามากกว฽า 200,000 เรื่อง 117

47 เรื่องที่เรา Handleไปแล฾ว จัดการเสร็จแล฾วมากกว฽า ๑๒๐,๐๐๐–๑๔๐,๐๐๐ เรื่อง คือ ตัดขั้นตอนไม฽ต฾องมาร฾องเรียน ผ฽านผู฾ว฽า กทม. เลย คือ ร฾องเรียนเข฾าไปในระบบและเจ฾าหน฾าที่รับผิดชอบจะจัดการเองอย฽างนี้ คือ การที่เรามีน้ําท฽วม หน฾าบ฾าน มีหลุมบ฽อ มีทางเท฾าไม฽เรียบร฾อย ไฟฟูาแสงสว฽างดับก็ร฾องเข฾าไปในระบบก็จะมีจะอยู฽ใน Record เวลาฝุายบริหารเข฾าไปดําเนินการจัดการก็จะเห็นว฽าเรื่องพวกนี้ได฾รับการแก฾ไขแล฾วหรือยัง เรื่องค฾างกี่เดือนแล฾ว อะไรค฾างเกิน 1 เดือน 2 เดือน โดยเฉพาะค฾างเกิน 3 เดือน ต฾องเป็น Highlight ขึ้นมา ต฾องมีเหตุผลอธิบาย ก็ใช฾ในการกํากับ ซึ่งอันนี้ก็ทําให฾การดําเนินงานของหน฽วยงานรัฐก็น฽าจะโปร฽งใสมากขึ้น แล฾วก็ตอบสนองกลับไป ตามความต฾องการของพี่น฾องประชาชนได฾มากขึ้น อย฽างนี้ก็ทําให฾กระตุ฾นเกิดการที่ร฾องเรียนเข฾ามาเยอะ ๆ ไม฽ใช฽เรื่องไม฽ดี ตัวเลขที่ร฾องเรียนมาเยอะ ๆ สะท฾อนตัวอย฽างหนึ่ง คือว฽า ประชาชนเชื่อมั่นในระบบ คือ ถ฾าไม฽เชื่อมั่นในระบบร฾องเรียน เขาไม฽เสียเวลามาร฾องเรียน ไม฽เสียเวลามานั่งถ฽ายรูปกดส฽งใน Application ขึ้นมา เพราะว฽าเรื่องร฾องเรียน ได฾รับการตอบสนองก็จะมีการแจ฾งมากขึ้น อย฽างผมตอนนี้เวลามีคนรู฾จักว฽าช฽วยดูนั้นหน฽อยมีปัญหา ผมบอกร฾องเข฾าไป ในระบบเลยเพราะร฾องผ฽านผมเดี๋ยวต฾องไปคีย์เข฾าไปในระบบไม฽รู฾ว฽ารับเรื่องร฾องเรียนเมื่อไหร฽ เพราะฉะนั้น การร฾องเข฾าไปในระบบจะดีที่สุดจะเร็วที่สุดแล฾วก็จะเป็น Record ด฾วย ผมว฽าสําคัญมากคือการให฾ประชาชน มีส฽วนร฽วมในการทํางานของเมือง นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา บางทีถ฾าไม฽มีระบบอย฽ารับเรื่องในระบบที่ท฽านยกตัวอย฽าง เขาก็จะมารอว฽าโอเคร฾องไปแล฾ว ไม฽เจอเจ฾าหน฾าที่ ในที่สุดเขาก็มาศาลปกครอง เขาก็มาฟูองเป็นคดีข฾อหาละเลยต฽อหน฾าที่ตามที่กฎหมายกําหนดปฏิบัติ ซึ่งองค์กรปกครองส฽วนท฾องถิ่นก็จะเจอเป็นเรื่องปกติ พระราชบัญญัติรักษาความสะอาด พระราชบัญญัติสาธารณสุข เป็นคดีที่ท฽วมศาลปกครองแล฾วก็เป็นคดีประเภทที่ทางศาลปกครองก็พัฒนากลไกขึ้นมา อย฽างเช฽น การไกล฽เกลี่ย เพื่อต฽อยอดมาจากที่ท฽านใช฾มีระบบ Traffy Fondue (ทราฟฟี่ ฟองดูว์) หรืออะไรต฽าง ๆ พวกนี้แก฾ไขปัญหาได฾ ในฝุายปกครองไปแล฾วจํานวนมาก ถ฾าเหลืออยู฽อีกจํานวนหนึ่งมาฟูองที่ศาลปกครอง ๆ ฟูองแล฾วอยู฽ในประเภท คดีละเลยต฽อหน฾าที่หรือปฏิบัติหน฾าที่ล฽าช฾าก็ไม฽จําเป็นต฾องรอกระบวนการวิธีพิจารณาที่มันยืดยาวก็อยู฽ในเกณฑ์ ที่สามารถมีการไกล฽เกลี่ยในคดีปกครอง ซึ่งในช฽วงปี 2 ปีนี้ก็สามารถทําสําเร็จไปได฾เยอะ ในคดีที่เกี่ยวกับ เหตุเดือดร฾อนรําคาญแต฽ว฽าในเรื่องใหญ฽ ๆ อย฽างผังเมืองของท฽านนพนันท์ฯ ยังคิดว฽าเป็นเรื่องที่ผลกระทบใกล฾ตัว แต฽ว฽าตัวทางกระบวนการความรู฾ความเข฾าใจไกลตัวสําหรับประชาชน ไม฽แน฽ใจว฽าจะเป็นเรื่องที่เมื่อไหร฽ที่จะรู฾สึกว฽า กลุ฽มชุมชนในเขตที่ได฾รับผลกระทบเขาจะรู฾สึกว฽าผังเมืองเป็นเรื่องที่ใกล฾ตัวเขาพอที่เขาจะต฾องมีบทบ าท อย฽าง Active ในทุก ๆ ขั้นตอน อย฽างท฽านนพนันท์ฯ คิดว฽าเราจะทํายังไงให฾ผังเมืองเป็นผังเมืองของประชาชน ผังเมืองของชุมชน ผังเมืองของท฾องถิ่นนั้น ๆ ได฾อย฽างจริงจังมากขึ้น รศ.ดร.นพนันท์ ตาปนานนท์ อาจารย์พิเศษ ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย : วิทยากร คําถามยากมาก ต฾องเรียนว฽าจริง ๆ ตามที่ท฽านสายทิพย์ฯ กล฽าว ผังเมืองน฽าจะเป็นเรื่องของท฾องถิ่น อันนี้ต฾องเรียนว฽าเห็นด฾วยมาก ๆ ว฽าผังเมืองสากลเป็นเรื่องท฾องถิ่นรัฐบาลกลางไม฽ไปยุ฽งกับใครกับเรื่องพวกนี้ แต฽คราวนี้ก็ต฾องเรียนว฽าสิ่งที่เกิดขึ้นในประเทศไทยตั้งแต฽แรก ๆ คือ ถ฾าเรียนว฽ากฎหมายผังเมืองฉบับแรก พระราชบัญญัติผังเมืองและผังชนบท พ.ศ. ๒๔๙๕ มาจนถึงพระราชบัญญัติการผังเมือง พ.ศ. ๒๕18 แต฽ก็ต฾องเรียนว฽า อยู฽ในสถานการณ์ประเทศซึ่งมีอํานาจส฽วนกลางมาก ๆ แล฾วก็ส฽วนกลางก็จะมีภูมิภาคเป็นแขนเป็นขาอยู฽ท฾องถิ่น ก็จะไม฽ค฽อยมีอะไรเท฽าไหร฽ ส฽วนใหญ฽ก็จะเป็นทําอะไรแบบที่ส฽วนกลางไม฽อยากทํา เช฽น กวาดขยะ ล฾างท฽อ คืออย฽างนี้ ส฽วนใหญ฽ก็จะยกให฾เทศบาลไปทํา ต฾องเรียนว฽าการพัฒนาตรงนี้ที่จริงแล฾วต฾องเรียนว฽ากฎหมายผังเมือง 118

48 คือ นิติศาสตร์ตรงนี้ต฾องสัมพันธ์กับรัฐศาสตร์พอ ๆ กัน อย฽างเช฽น ตอนที่เราพยายามกระจายอํานาจเรื่องผังเมือง ก็อยู฽ในการกระจายอํานาจ เสร็จแล฾วถามว฽าที่เราเคยพูดกันงานคนเงินที่จะต฾องผันลงไปจากส฽วนกลาง เป็นส฽วนท฾องถิ่นไปไหมก็มีเอกสารของกรมฯ ที่บอกว฽างานจะไปคนไม฽ไปเงินไปหาเอาเอง ก็กลายเป็นว฽าแล฾วเสร็จ แล฾วก็สับสนกับท฾องถิ่นวางผังเองแล฾วก็ประเมินว฽าท฾องถิ่นทําไม฽ได฾ก็ดึงอํานาจกลับก็ต฾องบอกว฽าความพยายาม ที่เราจัดให฾ท฾องถิ่นทําแต฽ต฾องเรียนว฽าท฾องถิ่นในประเทศไทยก็ยังมีใหญ฽ยักษ์ อย฽างเช฽น กรุงเทพมหานคร เล็กจิ๋ว ถ฾าไม฽พูดองค์การบริหารส฽วนตําบลก็จะเป็นแบบเทศบาลตําบล คือก็ต฾องออกแบบวิธีการซึ่งไม฽เหมือนกัน ตอนนี้ เหมือนว฽าเราตัดเสื้อโหลอยู฽คือตัวใหญ฽ยักษ์มาจากกรุงเทพมหานครก็ใส฽เสื้อแคบนิดนึง เทศบาลตําบลใส฽เสื้อบาง ตัวเบ฾อเริ่มเลยรับไม฽ไหวเพราะว฽าโหลดอะไรก็ไม฽รู฾เยอะแยะไปหมดก็ทําไม฽ได฾ตรงนี้ที่จริงแล฾วก็มีปัญหาแต฽ผมคิดว฽า ปัญหารัฐศาสตร์อาจจะเป็นตัวใหญ฽ อย฽างเช฽นตอนนี้ที่จริงแล฾วถามว฽าเมื่อวานคุยอะไรกัน เชื่อไหมว฽าตอนนี้ ก฽อนกรุงเทพมหานคร สมุทรปราการ กําลังวางผังเมืองรวม ต฽างคนต฽างวางปทุมธานีก็ต฽างคนต฽างวาง เชื่อไหมว฽า ถนนไม฽ต฽อกัน กรุงเทพมหานครก็ทําถนนไปสมุทรปราการก็ทําถนนมา แล฾วก็นัดกันมาคุยกันหน฽อยไหม เมื่อวานเพิ่งไปคุยกับปทุมธานีเรื่องต฽อถนนระหว฽างกรุงเทพมหานครกับปทุมจะทําให฾ถนนสายใหม฽เชื่อมไปหา ลําลูกกาคูคตเพื่อทําให฾คนข฾างล฽างขึ้นไปหา BTS ข฾างบน ปรากฏว฽า ผู฾แทนกรมบอกว฽าหมดเวลาให฾ความเห็นแล฾ว จะต฾องไปรอผังหน฾า ถามว฽าผังหน฾าเมื่อไหร฽ อย฽างเมื่อสักครู฽เราจะเห็นว฽าผังแรก ผังนครหลวง หรือ Greater Bangkok Plan ไม฽แยกส฽วนการทําเนื้อเมืองของกรุงเทพมหานครต฽อนนทบุรีต฽อสมุทรปราการต฽อปทุมธานีอยู฽ จริง ๆ แล฾วไม฽มีใครแยกทํา แต฽ตอนนี้แยกทําผังอยู฽และการแยกทําผังขมขื่นมากเลย อันนี้ก็เล฽าสู฽กันฟังว฽าเราคุยกัน ถึงเรื่องน้ําท฽วมลาดกระบัง ๆ กลายเป็นน้ําท฽วมพระโขนงที่บ฾านผมเพราะว฽าเอาน้ําจากลาดกระบังจากคลองประเวศ มาต฽อคลองพระขโนง เอาน้ําจากคลองประเวศซึ่งอยู฽นอกคันกันน้ําท฽วมเข฾ามาอยู฽ในเขตปูองกันน้ําท฽วม เพราะว฽าไม฽มีทางระบายลงสมุทรปราการ ผมต฾องมาวิดน้ํา ๒ วัน น้ําเข฾าบ฾าน ถามว฽าทําไมน้ําไม฽ลงสมุทรปราการ ก็ไปคุยกับสมุทปราการเขาก็บอกว฽า ถ฾าเกิดน้ําท฽วมสมุทรปราการขึ้นมาแล฾วประชาชนจะว฽ายังไง แล฾วกรุงเทพมหานคร จะไปบอกอะไรเขา เอาน้ําช฽วยต฽อคลองหน฽อยนะขอคลองซักเส฾นข฾าง ๆ สุวรรณภูมิได฾ไหม สุวรรณภูมิจะยอมไหม สุวรรณภูมิคงไม฽ยอม เพราะฉะนั้น จะกลายเป็นรัฐศาสตร์ของการบริหารจัดการมหานครซึ่งแผนพัฒนาเศรษฐกิจ สังคมแห฽งชาติ ฉบับที่ 7 พูดถึงระบบการบริหารกรุงเทพมหานคร ปริมณฑล ควรจะต฾องมี Body ในการบริหารจัดการ ต฾องทําผังเมืองร฽วมกัน ต฾องต฽อระบบกัน แต฽ที่แผนพัฒนาเศรษฐกิจสังคมแห฽งชาติฉบับที่ 13 ยังไม฽มี ท฽านชัชชาติฯ ก็ไปคุยแต฽ว฽าระบบที่จะทําให฾เป็นระบบจริง ๆ ของการบริหารจัดการ แน฽นอนว฽าต฾องมีการวางแผนการวางผังเมือง ระบบใหญ฽อย฽างที่เราเอาระบบของอเมริกามา New York City New Jersey Connecticut เป็นมหานคร เขาก็ต฾องวางผังด฾วยกัน คือ ไม฽ต฽างคนต฽างวาง แต฽เราต฽างคนต฽างวางอยู฽แล฾วคลองก็มีต฽อระบายน้ําไม฽ต฽อ ถนนไม฽ต฽อ Landuse ไม฽ต฽อ ทุกอย฽างลําบากยากเย็นไปหมดแล฾วก็ทํากันเวลาก้ํากึ่งไปหมด ไปพูดกับปทุมธานีเมื่อวาน เพิ่งไปคุยที่จริงไปคุยกันมาแล฾ว แต฽ว฽าเมื่อวานประชุมคณะกรรมการที่ปรึกษาผังเมืองรวมลําลูกกากับบึงยี่โถ โทรมาปรากฏว฽า บอกว฽าไม฽ทันแล฾วประชุมประชาชนไปแล฾วก็ไม฽ย฾อนศร เพราะฉะนั้น ถนนไม฽ต฽อ ถามว฽าถนนไม฽ต฽อ แล฾วเป็นอย฽างไร ตอนนี้คือ คนที่จะออกจากสายไหมขึ้นไปลําลูกกาคูคตไปเจอสะพานเล็ก ๆ ข฾ามไปข฾ามมา เรื่องพวกนี้เราจะทําให฾คนสามารถขึ้นผ฽านรถไฟฟูาสายสีเขียวซึ่งลงทุนมากมายมหาศาล ให฾คนแถวสายไหมขึ้นไปใช฾ ปรากฏว฽า กลายเป็นปัญหายากลําบากกับผังไม฽ต฽อกัน สมุทรปราการวันศุกร์นี้จะต฾องไปคุยเรื่องต฽อถนน แต฽เชื่อไหมว฽าพอเราไปคุยก็บอกว฽าทําไมต฾องลากถนนมาหากรุงเทพมหานคร ทําไมกรุงเทพมหานครไม฽ลากถนน ไปหาเขา กลายเป็นเกี่ยงกันไปมาก็ต฾องไปคุยกันว฽าเหตุผลคืออะไร เราจะทําถนน 2 จังหวัด แต฽อีกจังหวัดยังไม฽ต฽อกัน เป็นถนนโล฾น ๆ 2 ถนน เสียหายแค฽ไหน พวกนี้คือการวางแผน คือกฎหมาย คือท฾องถิ่น แล฾วเชื่อไหมว฽าคุยกับท฾องถิ่น คุยกับ อบจ. สมุทรปราการ เขาก็บอกว฽าเรื่องนี้ต฾องไปถามเทศบาล คุณเป็นคนวางผัง ผังอยู฽กับมือคุณ แล฾วก็ต฾องไปถามเทศบาลก฽อนว฽าก็โอเคไหม แล฾ว อบจ. ถึงจะยอม ก็ถามว฽าถนนเส฾นนี้ลากกี่ท฾องถิ่น แล฾วต฾องไปตระเวนถามกี่เจ฾า เกิดได฾บ฾างไม฽ได฾บ฾าง ทุกอย฽างคือปัญหาของประเทศนี้ แล฾วเมื่อสักครู฽อาจจะพูด 119

49 เรื่องการคัดกรองแต฽กับสิ่งที่เข฾ามาสู฽ศาลปกครองในความเห็นผมที่จริงแล฾วก็เคยดูผ฽าน ๆ พระราชบัญญัติ การเมืองแปลกตรงศาลปกครองเพราะอยู฽ในมาตรา ๗๐ คือ ไม฽ค฽อยได฾เข฾าไปทําอะไรแถวนั้น แต฽ก็รู฾สึก คลับคล฾ายว฽าเคยเห็นคําว฽า ศาลปกครอง อยู฽ในนี้ก็ไปเปิดดูว฽ามีจริง ๆ ด฾วย แล฾วก็รู฾สึกว฽ากฎหมายนี้ดีจังเลย ที่เขาบอกว฽าศาลปกครองทําอะไรกับเรื่องนี้ ก็คือ ทุกอย฽างที่อยู฽ในการอุทธรณ์สามารถอุทธรณ์ได฾ผ฽าน 2 จุด คือ คณะกรรมการอุทธรณ์ คณะกรรมการบริหารการประเมินส฽วนท฾องถิ่น แล฾วถ฾าไม฽เห็นด฾วยกับการอุทธรณ์นี้ ก็ไปสู฽ศาลปกครอง มันมี step ของการคัดกรองเบื้องต฾น คือ ไม฽ใช฽เป็นหวัดก็ไปหาศิริราช ผมไปจุฬาฯ เชื่อไหม เจอหมอ 5 นาทีรอครึ่งวัน ไม฽มีปัญญาเอารองเท฾าแตะไปวางตอนตี 4 เหมือนชาวบ฾าน ผมก็ไปตามวิถีชีวิตของผม ตื่น 6 โมงไปถึง 7 โมงเจอหมอเกือบเที่ยงเราก็พุทธบริษัทวางใจร฽ม ๆ เอาหนังสือไปอ฽านเป็นเล฽ม ๆสบายมาก มีความสุขอยู฽กับการอ฽านหนังสือที่โรงพยาบาล นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา ฟังแล฾วทําให฾รู฾สึกว฽ามองไปเห็นเป็นภาพท฽านผู฾ว฽ากรุงเทพมหานครและทีมรอกลางบึง อันไม฽เชื่อมต฽อกับใคร เหมือนกับเป็นเกาะลอยอยู฽กลางน้ําสมุทรปราการเขาก็ไม฽รักกรุงเทพมหานคร ปทุมธานี เขาก็ไม฽ค฽อยรักท฽านเลย โดยส฽วนตัวดิฉันอยู฽นนทบุรีข฾ามคลองบางเขนอยู฽ตรงพงษ์เพชรทุกวันนี้ก็จะข฾าม ตรงคลองบางเขนแล฾วก็บอกว฽าข฾ามจากกรุงเทพมหานครไปสู฽นนทบุรีของเราแล฾วแค฽นั้นเองนิดเดียว แต฽ว฽าพอเชื่อมต฽อกันได฾จริงๆ แล฾วคนทําผังเมืองไม฽หมดกําลังใจแย฽เลยถ฾าเห็นสภาพปัญหาอย฽างที่ท฽านนพนันท์ฯ พูด แต฽พวกเราที่อยู฽ปลายน้ํา คือ อยู฽ตอนที่คนที่เขาเดือดร฾อนเสียหายแล฾วเขามาบอกว฽าช฽วยแก฾ความเดือดร฾อน เสียหายของเขาหน฽อย อันนี้ได฾ยินต฾นน้ําของผังเมืองแล฾วอ฽อนมาก ๆ เหมือนกันก็ต฾องขอบพระคุณ ที่ท฽านนพนันท์ฯ ช฽วยสะท฾อนให฾เห็นว฽าต฾นทางยุ฽งยากขนาดนั้นนั่นเอง พวกเราในที่นี้เรามีเวลากันอยู฽อีกซัก ประมาณครึ่งชั่วโมง ไม฽ทราบมีท฽านที่จะร฽วมแสดงความคิดเห็นหรือว฽าจะมีอะไรที่เกี่ยวกับทั้งประเด็น เรื่องเกี่ยวกับการบริหารจัดการเมืองซึ่งเป็นหัวข฾อใหญ฽ของเราในวันนี้ การบริหารจัดการเมืองในมิติทางกฎหมาย การบริหารจัดการเมืองเริ่มมาตั้งแต฽การออกแบบทําผังเมืองกัน เราก็ต฾องพูดเจอตัวจริงที่ทํางานด฾านผังเมือง อย฽างรู฾จักทุกซอกทุกมุมอย฽างที่ท฽านนพนันท์ฯ ได฾เล฽าสู฽ให฾ฟัง เราเชิญคนที่รับผิดชอบการบริหารจัดการเมือง ณ ปัจจุบัน มาคุยกับเราวันนี้ เพราะฉะนั้นเป็นโอกาสที่ดีที่พวกเราทั้งในฐานะท฽านตุลาการศาลปกครอง ทั้งท฽านที่เป็นผู฾แทนจากหน฽วยงานภายนอกหรือรวมทั้งท฽านที่อยู฽ในระบบการรับฟังการสัมมนาในวันนี้กับเรา มีอะไรจะสื่อสารกันโดยใช฾เวลาตรงนี้สักครึ่งชั่วโมงน฽าจะกําลังดี ไม฽ทราบว฽าท฽านผู฾ฟังในห฾องประชุมนี้มีท฽านใด มีความคิดเห็นอะไรหรือมีอะไรอยากจะร฽วมเสวนากับท฽านวิทยากรของเราในวันนี้ก็ยินดี ขอเรียนเชิญท฽านกมล สกลเดชา ตุลาการหัวหน฾าคณะศาลปกครองสูงสุด นายกมล สกลเดชา ตุลาการหัวหน้าคณะศาลปกครองสูงสุด : ผู้เข้าร่วมสัมมนา เรียนท฽านวิทยากร ท฽านนพนันท์ฯ ท฽านรองผู฾ว฽าวิศณุฯ ในปัญหาที่เกิดขึ้นมามีสิ่งหนึ่ง ที่น฽าสนใจ คือ เรื่องความเป็นอิสระของท฾องถิ่นในการให฾บริการสาธารณะก็ดี ประกอบกับอํานาจหน฾าที่ ของราชการส฽วนกลางที่ไปเกี่ยวข฾องกับท฾องถิ่น ยกตัวอย฽างง฽าย ๆ มีอยู฽คดีหนึ่งอันนี้คงไม฽ใช฽เรื่องถนนแต฽เป็น เรื่องน้ําท฽วมใหญ฽เมื่อปี พ.ศ. ๒๕54 ใหญ฽มาก เพราะว฽าฝั่งตะวันตกของกรุงเทพมหานคร ก็คือ ทางด฾านนครปฐม เดิมไม฽เคยมีน้ําท฽วมลักษณะนี้มาก฽อน แล฾วด฾วยเหตุของกายภาพทางด฾านนั้นระบบการปูองกันน้ําท฽วม การจัดการบริหารน้ําเน฾นที่ฝั่งตะวันออกอยู฽อย฽างเดียว มีคลองมากมายที่นําน้ําจากทางด฾านทิศเหนือลงไป สู฽ทางปากอ฽าว แต฽อันนั้นเป็นกรณีที่ทําให฾ไม฽สามารถควบคุมน้ํา น้ําก็ไหลไปทางฝั่งตะวันตก ๆ ก็ไม฽สามารถ ระบายน้ําเพราะว฽าระบบน้ําไม฽มีมีน฾อยมาก ปัญหาที่เกิดขึ้น ก็คือ ประชาชนที่อยู฽บริเวณทางด฾านตะวันตก 120

50 แถวหมู฽บ฾านรัตนาธิเบศร์ซึ่งได฾รับผลกระทบจากน้ําท฽วม ตกงานเหตุผลจากการบริหารจัดการน้ําทํา big bag มากั้น ชุมชนก็พยายามระบายน้ําออกให฾หมด ก็มีประเด็นปัญหาว฽าแล฾วอย฽างนี้เวลาฟูองก็ต฾องฟูองหน฽วยงาน ที่รับผิดชอบเกี่ยวกับระบายน้ําดี การที่น้ําไม฽สามารถไหลผ฽านไปได฾ขอใช฾พื้นที่ของกรุงเทพมหานครก็มีประเด็นตรงนั้น เรื่องระบายน้ําจากประตูคลองมหาสวัสดิ์อันนั้นมีเลย แล฾วที่เกี่ยวข฾อง คือ กรมชลประทานกับทางกรุงเทพมหานคร ก็ให฾ข฾อมูลกันถึง 8 ชั่วโมงหาข฾อยุติไม฽ได฾ นี่คือ ประเด็นปัญหาความเป็นอิสระกรุงเทพมหานครให฾เหตุผลว฽า ถ฾าสมมุติว฽าเปิดประตูระบายน้ํามากตามที่ทางกรมชลประทานหรือทางประชาชนต฾องการ เพื่อระบายน้ํา ให฾ออกไปให฾หมด ไม฽มีใครรับประกันได฾ว฽ากรุงเทพมหานครจะเสียหายจากการที่น้ําท฽วมชั้นในอย฽างไร เพราะฉะนั้น ระหว฽างการไต฽สวนก็ไม฽สามารถที่จะหาข฾อยุติได฾ เวลา 10.00–18.00 น. ทั้ง 2 ส฽วนราชการ ไม฽มีใครยอมกัน ประเด็นปัญหา ก็คือว฽า ในเมื่อมีการฟูองก็จะต฾องหาข฾อยุติศาลปกครองก็ออกคําสั่งไปให฾ 2 หน฽วยงาน ไปปรึกษาหารือกัน หาข฾อยุติให฾ได฾ว฽าควรจะเปิดประตูระบายน้ําในระดับที่เท฽าไหร฽ก็เกี่ยงกันระหว฽าง 50% กับ 1 เมตรกว฽าขึ้นไป นี่คือ ประเด็นหลังจากนั้น ค฽อนข฾างโชคดี คือ ศาลปกครองกําหนดให฾มารายงานศาลปกครอง ภายใน 5 วัน ให฾เวลาในการประชุมก็ปรากฏว฽าช฽วง 2 วันน้ําท฽วมลดเลย ลดลงไปอย฽างมากมายจนกระทั่ง ไม฽จําเป็นต฾องเปิดประตูระบายน้ําทั้งสิ้นน้ําลดไปแล฾ว การเปิดประตูระบายน้ําไม฽มีประโยชน์เท฽าไหร฽ นี่คือประเด็นหนึ่งว฽าในกรณีที่เกิดเหตุการณ์ลักษณะอย฽างนี้ขึ้นมาไม฽ว฽าจะเป็นเรื่องถนนหนทางไม฽ว฽าอะไรทั้งหลาย ความขัดแย฾งกันในเรื่องผลประโยชน์ของหน฽วยงานก็ดี ของท฾องถิ่นหรือของชุมชนก็ดี มีผลกระทบต฽อการแก฾ปัญหา ศาลปกครองเองก็คงหนักใจเหมือนกันว฽าถ฾าสมมุติหาข฾อสรุปไม฽ได฾ ณ เวลาที่ศาลปกครองสั่งไปแล฾วจะใช฾ตัวเลขอะไร เพราะว฽าไม฽เคยเกิดขึ้นมาเลยทั้ง ๆ ที่ปรากฏมา นี่คือ ประเด็นหนึ่งของปัญหาที่เกิดขึ้นแล฾วก็นํามาสู฽ปัญหา ของการตัดสินใจ ถ฾าข฾อมูลข฾อเท็จจริงหน฽วยงานที่เกี่ยวข฾องแล฾วไม฽ได฾ให฾ หรือให฾เหตุผลที่แตกต฽างกันโดยสิ้นเชิง จะยึดถือข฾อเท็จจริงอะไร นี่คือ อีกจุดหนึ่งที่มีประเด็นปัญหาของการบริหารจัดการเมืองเวลามีข฾อขัดแย฾งขึ้นมา แน฽นอนส฽วนราชการในฐานะผู฾ที่มีอํานาจหน฾าที่มีอํานาจดําเนินการไปประชาชนที่เดือดร฾อนก็มีความต฾องการ ไปอีกรูปแบบหนึ่งตามที่เขาคิดว฽าควรจะมีควรจะเป็นอยู฽นี่ก็เกิดขึ้นปัญหา เรียนนิดหนึ่งว฽าจริง ๆ แล฾ว การบริหารจัดการเมืองถ฾ามองในแง฽ของแลหลังเข฾าไปกรุงเทพมหานครมีการพัฒนาพลังด฾านตะวันออกเกือบทั้งนั้นเลย สนามบินใหญ฽ๆ อะไรทั้งหลาย ตึกสูง ๆ ตึกสีลม ตึกสาทร อยู฽ฝั่งตะวันออกของแม฽น้ําเจ฾าพระยา อยู฽ฝั่งเดียวกับ พระบรมมหาราชวังกับศาลเจ฾าพ฽อหลักเมืองฝั่งตะวันตกเองก็เป็นลักษณะของคล฾ายๆสมัยก฽อนเมื่อสัก 3-40 ปีที่แล฾ว เป็นชนบท ต฾องเรียนว฽าเป็นคล฾าย ๆ ชนบท มีไร฽นา เรือกสวนไปมากมาย แต฽เมื่อ ณ ปัจจุบันนี้กรุงเทพมหานคร มีความรับผิดชอบครอบคลุมกรุงเทพมหานครทั้งฝั่งตะวันตก คือ ฝั่งธนด฾วยก็ย฽อมมีประเด็นปัญหาในเรื่อง การบริหารจัดการเมืองเข฾ามาอย฽างช฽วยไม฽ได฾หรือว฽าอย฽างเป็นเรื่องของความจําเป็นโดยหน฾าที่บังคับก็จะเกิด ปัญหานี้ขึ้นมา ขออนุญาตฝากเรียนว฽าจริง ๆ แล฾วในเรื่องการบริหารจัดการเมืองมีปัญหาอยู฽หลายอย฽างศาลปกครอง ก็พยายามจะจัดการแก฾ปัญหาโดยวิธีการไกล฽เกลี่ยแต฽สิ่งที่จะดําเนินการได฾รวดเร็วกว฽าตรงนั้น ก็คือ ถ฾าไม฽มีข฾อ พิพาทขึ้นมาหรือข฾อพิพาทมาน฾อยน฽าจะเป็นการที่ดีกว฽าประชาชนได฾รับการแก฾ไข ยกตัวอย฽างง฽าย ๆ อย฽างเรื่องผังเมือง ด฾านมีนบุรี ด฾านอะไรทั้งหลายหลังพื้นที่สีเขียว แต฽ทางราชการเอามหาวิทยาลัยไปตั้งไว฾ตั้งหลายแห฽ง สถาบันพระจอมเกล฾า มหาลัยมหานครก็ดี และสิ่งที่เกิดขึ้นมา ก็คือ พื้นที่สีเขียว แล฾วพื้นที่บ฾านพักอาศัย ที่จะรองรับนักศึกษาเป็นอย฽างไรก็มีประเด็นปัญหาเรื่องนี้ที่ฟูองกันมาค฽อนข฾างมาก อย฽างไรก็ตามก็ยังเป็น ที่อบอุ฽นใจนิดนึงว฽าผังเมืองรวมของแต฽ละฉบับมีระยะเวลาการบังคับใช฾ประมาณ 5 ปี ถ฾าจําไม฽ผิดหรือว฽าแก฾ไขหรือยัง ผมไม฽แน฽ใจเพระว฽าตอนนี้ไม฽ได฾ดูแลในเรื่องของสิ่งแวดล฾อม เพราะฉะนั้นก็อาจจะเป็นปัญหาที่สะท฾อนเข฾าไปได฾ ขออนุญาตฝากเรียนเป็นข฾อคิดว฽าการบริหารทั้งหลายทั้งปวงจริง ๆ แล฾วเป็นเรื่องของฝุายบริหาร แต฽ถ฾ามีข฾อขัดข฾อง ข฾อขัดแย฾ง ข฾อพิพาทถึงจะเข฾ามาสู฽ศาลปกครองและศาลปกครองก็พยายามจะดูแลเรื่องนี้ให฾ได฾ดีที่สุด ขอบคุณ 121

51 นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา ขอบคุณท฽านกมล สกลเดชา ที่ร฽วมแสดงความคิดเห็นในเรื่องที่เป็นประเด็นที่อยู฽ในใจของหลายท฽าน มีคําถามมาจากทางในระบบก็เรื่องคล฾าย ๆ เรื่องทํานองเดียวกัน คือ เรื่องเกี่ยวกับแนวทางการเชื่อมโยง ประสานงานการแก฾ปัญหาร฽วมกัน ทั้งในเรื่องของผังเมืองและเรื่องปัญหาของการบริหารเมืองทั้งหลาย การจราจร น้ําท฽วม สิ่งแวดล฾อมอะไรต฽าง ๆ พวกนี้กับปริมณฑล ซึ่งก็เป็นปัญหาที่ท฽านสะท฾อนมาอย฽างที่กล฽าวถึง ถ฾าเผื่อในฝุายปกครอง คือ ทั้งองค์กรท฾องถิ่น ทั้งราชการภูมิภาค ทั้งราชการท฾องถิ่นต฽างหน฽วยกันจะมีวิธีการ ที่จะประสานอย฽างไรดี จากประสบการณ์ท฽านรองผู฾ว฽าฯ มีอะไรเล฽าสู฽ให฾พวกเราได฾ฟังไหม รศ.ดร.วิศณุ ทรัพย์สมพล รองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครก ากับควบคุม ดูแลทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ส านักการวางผังและพัฒนาเมือง : วิทยากร ผมมีประสบการณ์โดยตรงกับเรื่องน้ําท฽วมในปีที่ผ฽านมา หลักคล฾ายๆกันเรื่องการเปิดประตูระบายน้ํา เพราะระบบการปูองกันน้ําท฽วมของกรุงเทพมหานครใช฾ระบบ Drive คือ มีการปิดกั้นประตูระบายน้ําไม฽ให฾เข฾า กรุงเทพชั้นในช฽วงลาดกระบังอยู฽นอกเขตปูองกันน้ําท฽วมแล฾วก็มีประตูกันน้ําที่คลองประเวศ คลองพระโขนง ไล฽ตามลําดับ เวลาน้ําท฽วมลาดกระบังก็บอกว฽าให฾เปิดประตูเยอะหน฽อยเพื่อให฾เร฽งระบายน้ําเข฾ามาที่พระโขนง ลงไปสู฽สถานีสูบน้ําไปที่คลองเตยประมาณนี้ และดันกันไล฽มาก็มีประเด็นว฽าถ฾าเปิดเยอะแถวนี้ แถวบ฾านอาจารย์ ก็จะท฽วมสวนหลวงพระโขนงท฽วมแน฽นอนถ฾าเปิดเยอะ เพราะฉะนั้นเราต฾องบริหารโดยการใช฾ข฾อมูล แล฾วใช฾คําอธิบายความเข฾าใจหรือว฽าข฾อมูลสําคัญ ในการเปิดประตูระบายน้ําเราไม฽ได฾ไป Fixed ตายตัว ว฽าต฾อง 20 ซม. ต฾อง 25 ซม. เราคุมระดับน้ําให฾เต็มตลิ่งของกรุงเทพชั้นใน คือ คลองพระโขนงน้ําเต็มขนาดไหน เร฽งสูบน้ําไปที่ปลายทางสถานีสูบน้ําและคุมระดับน้ํา ประตูระบายน้ําเปลี่ยนแปลงตลอดเพื่อรักษาระดับน้ํา และดูพยากรณ์อากาศ คือ พยากรณ์อากาศก็สําคัญเพราะว฽าถ฾าเราคาดการณ์ 24 ชั่วโมงข฾างหน฾า 48 ชั่วโมง ข฾างหน฾า ถ฾าจะมีฝนมาเราต฾องพร฽องน้ํา คือ รักษาระดับน้ํากรุงเทพมหานครชั้นในให฾ลงหน฽อย แต฽ถ฾าเกิดมองอีก 2 วันข฾างหน฾าจะไม฽มีฝนเราก็สบายละ คือ ปล฽อยน้ําให฾เต็มตลิ่งได฾ คือ ใช฾การบริหารจัดการโดยใช฾ข฾อมูลสําคัญ คือ ในปีนี้เราติดเซ็นเซอร์วัดน้ําเพื่อควบคุมเพิ่มความสามารถในการพยากรณ์อากาศให฾ดีขึ้นเพราะฝนชั้นใน พยากรณ์ยากจริง ๆ แล฾วฝนชั้นนอกพอพยากรณ์ได฾แต฽ว฽าฝนชั้นในอยู฽ดีฝนตกมา คีย์เวิร์ด คือว฽า ต฾องใช฾ข฾อมูล ในการบริหารจัดการเมือง คือ หลาย ๆ ครั้งหรือแม฾แต฽ผังเมืองก็ตามผมว฽าเราวางแผน วางเมือง วางแผนบริหารจัดการ ไม฽ค฽อยมีข฾อมูล ผมยอมรับเวลาเข฾ามาดูแล฾วไม฽มีข฾อมูลประกอบการตัดสินใจเท฽าไหร฽ เรื่องการจัดจราจร เรื่องการระบายน้ํา ต฾องมาสร฾างข฾อมูล ผมมีโอกาสได฾คุยกับทางผังเมืองที่สิงคโปร์ Urban Redevelopment Authority (URA) ตอนที่ Director ของเค฾ามาประชุมที่ APEC มีโอกาสได฾ทานข฾าว ได฾คุยแลกเปลี่ยนความคิดกัน คือ ก็อิจฉาเขาเหมือนกันว฽าเขาตัดสินใจวางแผนอะไรมีข฾อมูลละเอียดมาก อย฽างที่จอดรถผมถามว฽าที่จอดรถ กรุงเทพมหานคร จริง ๆ แม฾กรุงเทพมหานครเองไม฽ต฾องไปเที่ยวต฽างจังหวัดในพื้นที่กรุงเทพมหานครเอง ก็มีความหลากหลายแต฽ละเขตแต฽ละพื้นที่ไม฽เหมือนกันเลย เรายังมีนาข฾าวหลายหมื่นไร฽อยู฽แถวหนองจอก แถวออกไปบริเวณคลองสามวาประมาณนั้น เรามีความแตกต฽างของพื้นที่เยอะแต฽เราใช฾กฎเหมือนกันหมด อย฽างเรื่องที่จอดรถผมถามว฽าสิงคโปร์วางแผนยังไง เค฾าก็บอกว฽าแต฽ละบล็อกไม฽เหมือนกัน บล็อกนี้ออกบอกว฽า ต฾องมีที่จอดรถเพิ่ม บล็อกนี้ไม฽ต฾องจําเป็นต฾องมีที่จอดรถ ผมถามว฽าคุณกําหนดได฾ยังไงแต฽ละบล็อค เค฾ามีข฾อมูลว฽า ปัจจุบันในบล็อกในพื้นที่สี่เหลี่ยมบล็อกที่กําลังพัฒนา มีอาคาร มีพื้นที่จอดรถกี่คัน มีรถใช฾กี่คัน เหลือไหม ถ฾าเหลือเวลาสร฾างอาคารใหม฽ไม฽ต฾องทําที่จอดรถเพิ่ม แต฽บางทีที่ไม฽พอต฾องสร฾างเพิ่ม เพราะฉะนั้นกฎเกณฑ์เขา ค฽อนข฾างจะยืดหยุ฽นบนข฾อมูลแบบมีหลักใช฾ข฾อมูลในการประกอบการตัดสินใจ อันนี้ก็เป็นไอเดียเหมือนกัน ที่ผมเรียนว฽าทํายังไงเวลาผังเมืองของใหม฽ต฾องมีการ Transferof DevelopmentRights (TDR)คือการจัดการที่ดิน 122

52 ไม฽ใช฽ว฽าเฉพาะโครงการเดียว วันนี้เรากําหนดที่จอดรถว฽าอาคารนี้ต฾องมีโฉนดเท฽านั้นเท฽านี้เลย แต฽ในขณะเดียวกัน ถ฾าอาคารข฾าง ๆ ที่จอดรถเหลือ อาคารคุณไม฽ต฾องสร฾างได฾ไหม คือ รวมอาคารหลาย ๆ ในแปลงนั้นพื้นที่ใกล฾ ๆ กัน ให฾ไปใช฾ Facility ร฽วมกัน การมีสวนพื้นที่สีเขียวแทนที่กําหนดแต฽ละอาคารต฾องเท฽านั้นเท฽านี้ เราเอาตัวนี้มารวมกัน กลายเป็น Pocket Part ได฾ไหม คือ แทนที่เป็นขีดสีเขียวที่ใช฾งานไม฽ได฾แต฽ถ฾ามารวม ๆ กันหลาย ๆ อาคาร ในพื้นที่รวมกันอาจจะกลายเป็นสวนย฽อม ๆ ก็ได฾ที่ใช฾ประโยชน์ได฾ ก็คือ ต฾องมีข฾อมูลและมีความยืดหยุ฽น ผมว฽าน฽าจะทําให฾การบริหารบ฾านเมืองได฾ ด฾านการจัดการวางแผนบ฾านเมืองก็น฽าจะดีขึ้นถ฾ามีข฾อมูล อีกตัวหนึ่ง ที่ผมให฾ความสําคัญทางนโยบายท฽านชัชชาติฯ คือ เส฾นเลือดฝอย คือ การที่ทุกอย฽างเราไปมองเวลาวางแผนภาครัฐ เราไป MegaProject มองโครงสร฾างใหญ฽ตลอด แต฽จริงๆแล฾วเรื่องเกี่ยวข฾องกับประชาชนทั่วไป คือ เรื่องของหน฾าบ฾านด฾วย ตรงนี้ก็เป็นสิ่งสําคัญว฽าเราไม฽มีข฾อมูลหน฾าบ฾านเท฽าไหร฽ หมายความว฽า เวลากรุงเทพมหานครวางแผนข฾อมูล เพราะว฽าข฾อมูลพวกนี้ไม฽เคยขึ้นมาเท฽าไหร฽ ข฾อมูลหน฾าบ฾าน หมายถึง ซอยท฽อระบายน้ําหน฾าบ฾านขุดลอกเมื่อไหร฽ เราไม฽ทราบ เราวางแผนถนนใหญ฽เชื่อมโยงที่โน฽นที่นี่แต฽ตรอกซอกซอยเล็กซอยน฾อยทางเดินดีหรือยัง คือ มีคอขวดตรงไหนเล็ก ๆ น฾อย ๆ ข฾างในพื้นที่ เขาเรียกว฽าสิ่งที่เราสัมผัสทุกวัน คือ อาจจะไม฽ได฾เป็นโจทย์สําหรับ เวลาวางแผนจัดการเมือง เราไปมองโครงสร฾าง Mega Project ถนนเชื่อมถนนใหญ฽ต฾องขยายกี่เลน คือ ผังเมืองส฽วนใหญ฽ เรามองภาพใหญ฽ แต฽ว฽าการการเติบโตผังโซนนิ่งของพื้นที่จะเป็นอย฽างไร โซนสีแดง สีอะไรมากไป แต฽เรื่องเล็ก ๆ น฾อย ๆ ที่เกี่ยวกับชีวิตประชาชนทุกวันเราอาจจะขาดการวางแผนที่ดี ซึ่งตรงนี้เราก็ต฾องเอา Feedback อย฽างแพลตฟอร์ม Ttraffy Fondue การร฾องเรียนเข฾ามาเรื่อย ๆ เราจะเริ่มเห็นแล฾วว฽าปัญหาที่ประชาชนพบบ฽อย ๆ คือเรื่องอะไร 4 เรื่องแรก คือ เรื่องถนนทางเท฾า น้ําท฽วม และไฟฟูา แสงสว฽างพวกนี้เราสามารถมาใช฾วางแผนการจัดการให฾ดีขึ้นได฾ เมื่อสักครู฽ตอบประเด็นคําถามเรื่องหนึ่งคือ เรื่องของการบูรณาการร฽วมมือกับจังหวัดปริมณฑลอันนี้ท฽านผู฾ว฽าชัชชาติฯ ก็ไม฽ได฾นิ่งนอนใจ ท฽านชัชชาติฯ พอรับตําแหน฽งมาแล฾วก็พยายามพบเดินสายคุยกับผู฾ว฽าทั้ง 4 จังหวัดรอบข฾าง เราก็ได฾รับความร฽วมมือ ได฾ไปประสานงานโดยเชิงการใช฾ข฾อมูลเรื่องระบายน้ําสําคัญว฽าถ฾าใครอยู฽ซอยลาซาล ถ฾าดูขอบเขตของกรุงเทพมหานครกับสมุทรปราการจะเห็นว฽าฝั่งคู฽ฝั่งคี่ระบายน้ําจะไม฽เหมือนกัน คือ ฝั่งขวา ติดสมุทปราการก็จะช฾านิดหนึ่งจริง ๆ ในออกแบบเดิมออกแบบไปทางระบายน้ํา ลงไปสมุทรปราการลงไป เทศบาลสําโรงซึ่งมีการสูบน้ําออกตรงนั้น คือ ตามท฽อ แต฽อีกประเด็นหนึ่งเรื่องสถานีสูบน้ําที่ออกแม฽น้ําเจ฾าพระยา ถ฾าให฾ระดับเทศบาลดูแลน฽าจะยากหน฽อยเพราะสถานีสูบน้ําขนาดใหญ฽ที่ลงแม฽น้ําเจ฾าพระยาขนาด 60 คิว เกินกําลังความสามารถของเทศบาล เพราะว฽าด฾วยการ Operate เครื่องการดูแลบํารุงรักษาสถานีสูบน้ําใหญ฽ อาจจะเกินกําลังไปนิด เพราะฉะนั้นก็อาจจะเดินเครื่องไม฽เต็มประสิทธิภาพก็ทําให฾การระบายน้ําฝั่งตะวันออก ในโซนบางนาอาจจะช฾าแต฽กรุงเทพมหานครก็เอาน้ํากลับเข฾ามา ไม฽ต฾องห฽วงซอยลาซาลฝั่งคู฽เราดึงกลับเข฾ามาแล฾ว พยายามทําน้ําระบายเข฾ามาที่คลองบางนาแล฾วไปเพิ่มความสามารถคลองบางนาลงฝั่งเรา คือ เราต฾องพึ่งตัวเอง แทนที่จะใช฾ลงไปเพื่อนบ฾านได฾มองภาพใหญ฽ก็จะดี นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา คิดถึงเมื่อปีพ.ศ. 2554 ฝั่งนนทบุรีน้ําไม฽ท฽วมแต฽พอข฾ามคลองประปามาฝั่งนี้ฝั่งกรุงเทพมหานคร น้ําท฽วมไปถึงดอนเมือง อยู฽ตรงแยกพงษ์เพชรเราก็จะยืนดูคนจากฝั่งกรุงเทพมหานครใส฽รองเท฾าแตะหิ้วถุงข฾ามถนน ลุยน้ํามาซื้อของที่เดอะมอลล์ซึ่งน้ําแห฾งเพราะอยู฽ฝั่งเมืองนนท์แล฾วก็ข฾ามกลับมาแถวฝั่งกรุงเทพมหานคร เป็นปัญหา ที่ผู฾คนที่ใช฾ชีวิตอยู฽ตามตรอกซอกซอยต฾องทําความเข฾าใจยากมากข฾ามซอยข฾ามฝั่งข฾ามสะพาน ต฾นน้ําปลายน้ํา 123

53 รศ.ดร.วิศณุ ทรัพย์สมพล รองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครก ากับควบคุม ดูแลทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ส านักการวางผังและพัฒนาเมือง : วิทยากร ประเด็นอีกอย฽างหนึ่ง คือ เรื่องโครงสร฾างพื้นฐาน Network ต฾องเห็นใจประชาชนเหมือนกัน เขาไม฽ทราบข฾อมูลว฽าต฾องทํายังไง คือจะให฾มา Respond กับตัวกฎหมายผังเมืองอะไรก็ห฽างไกล อันนี้เป็นหน฾าที่เมือง ผมว฽าหน฾าที่ขององค์กรปกครองท฾องถิ่นเราปฏิเสธความรับผิดชอบไม฽ได฾แต฽ว฽าการตัดสินใจการวางแผน เราต฾องมีข฾อมูล ซึ่งสําคัญที่สุดในการประกอบการตัดสินใจต฾องเริ่มนโยบายการใช฾ Open Data กรุงเทพมหานครก็อาจจะไม฽เก็บข฾อมูลทั้งหมด แต฽ว฽าเอกชนเข฾ามาร฽วมกันมีการใส฽ข฾อมูลเข฾ามาในแพลตฟอร์ม นายวชิระ ชอบแต่ง ตุลาการศาลปกครองสูงสุด : วิทยากร ผมฟังท฽านรองผู฾ว฽าฯ พูดถึงประเด็นที่ทํา Application ให฾คนมาร฾องเรียน ในฐานะที่เราอยู฽ศาลปกครอง ก็นึกถึงคดีเป็นหลัก คือ ที่ท฽านตั้งใจทํา Application และคนร฾องเรียน ผมว฽าเป็นเรื่องที่ดีอยู฽แล฾ว เพียงแต฽ว฽า เรียนนิดหนึ่งว฽าตอนนี้ให฾เข฾าใจสถานการณ์ก็คือว฽า ร฾องเรียนเรื่องความเดือดร฾อนท฽านก็แก฾ไป แต฽ว฽ามีอีกประเภทหนึ่ง อันนี้ขอเรียนเป็นข฾อมูลคงไม฽เป็นไรเพราะเป็นข฾อเท็จจริง ก็คือว฽า ปัจจุบันนี้มีบุคคลอยู฽อาจจะเรียกว฽ากลุ฽ม หรือส฽วนหนึ่งก็ได฾ในกรุงเทพมหานครจะทําหน฾าที่เหมือนกับเป็นคนสอดส฽องดูแลว฽ามีการฝุาฝืนระเบียบ กฎหมายที่เกี่ยวข฾องกับการบริหารจัดการบ฾านเมืองยังไงบ฾าง ยกตัวอย฽างเช฽น กฎหมายว฽าด฾วยการสาธารณสุข หรือกฎหมายว฽าด฾วยการรักษาความสะอาดและความเป็นระเบียบเรียบร฾อยของบ฾านเมืองบุคคลเหล฽านี้ จะสอดส฽องดูแล มีการฝุาฝืนเขาก็ถ฽ายรูปแล฾วก็ส฽งไปที่ทางกรุงเทพมหานครเข฾าใจว฽าเป็นการกล฽าวหา ว฽ากรุงเทพมหานครไปดูแลหน฽อยจอดรถบนทางเท฾า จอดรถในที่ห฾ามจอด ค฾าขายอะไรต฽าง ๆ ที่เป็นการฝุาฝืนกฎหมายเหล฽านี้ ซึ่งหลังจากที่กรุงเทพมหานครรับเรื่องแล฾วผมเข฾าใจว฽าก็ต฾องมีการดําเนินการ ตามที่มีการร฾องไป ประเด็นก็คือว฽า อาจจะดําเนินการยังไม฽แล฾วเสร็จหรือยังล฽าช฾าอยู฽ สิ่งที่คนเหล฽านี้ทําต฽อ ก็คือว฽า มีหนังสือสอบถามไปทวงถามเร฽งรัดไปไม฽ได฾คําตอบอีก แต฽นี่มาเราแล฾วมาศาลปกครอง ประเด็นก็คือว฽า คดีเหล฽านี้เราก็ดูว฽าบุคคลเหล฽านี้เขามีสิทธิ์ฟูองคดีหรือไม฽ อันนี้ก็ว฽ากันไปอาจจะดูว฽าเขามีความเกี่ยวข฾องอะไร ยังไงก็ว฽าไป มีหนังสือไปทวงถามแล฾วไม฽ตอบก็เป็นคดีละเลยหรือไม฽ยังไงก็ว฽าไป บุคคลเหล฽านี้ต฾องการอะไร เขาต฾องการสินบนนําจับ แล฾วปัจจุบันผมเข฾าใจว฽าการร฾องเรียนในเรื่องเหล฽านี้มีเยอะมากตามกฎหมายหลายฉบับ ไม฽ใช฽เฉพาะแต฽กฎหมายว฽าด฾วยการจัดการบ฾านเมืองอย฽างเดียว แต฽ว฽าเป็นเรื่องของการวางจําหน฽ายสินค฾า ตามศูนย์การค฾าที่ปล฽อยให฾หมดอายุ ไม฽มีวันหมดอายุ หรือหมดอายุแล฾วยังวางขายได฾ก็ร฾องเรียน ไม฽ใช฽เฉพาะ กรุงเทพมหานคร ไปที่ตํารวจ ไปที่คุ฾มครองผู฾บริโภค เพื่อต฾องการสินบนนําจับ พอได฾มีการเปรียบเทียบปรับ บุคคลเหล฽านั้นแล฾ว ประเด็นก็คือว฽า เขาต฾องไปขอสินบนนําจับเหล฽านี้ซึ่งเท฽าที่ผมมีโอกาสคุยกับน฾อง ๆ ที่ศึกษา จากต฽างประเทศ เขาบอกในต฽างประเทศเป็นอาชีพเลย เป็นอาชีพที่ทํารายได฾ดีทีเดียว เมื่อไปตรวจพบว฽ามีการฝุาฝืน แล฾วสอดส฽องดูแล฾วก็แจ฾งหน฽วยงานไปกับหน฽วยงานก็ต฾องดําเนินการเพื่อให฾เรียกเปรียบเทียบปรับแล฾วก็ไปขอ สินบนนําจับ มีประเด็นอยู฽บางประเด็นที่อ฾างว฽า เนื่องจากรายการขอยังมีการกําหนดหลักเกณฑ์เงื่อนไขไว฾ แบบหยุมหยิม จุกจิก ทําให฾เขารับไม฽ได฾ อันนี้เขาก็มาฟูองได฾ ซึ่งในคดีเหล฽านี้อยากจะเรียนว฽าอาจจะเป็นคดี ที่เกี่ยวข฾องกับการบริหารจัดการบ฾านเมืองแนวใหม฽ก็ได฾ เพราะท฽านอาจจะให฾เปิดทางร฾องเรียน เปิดช฽องทาง ให฾พี่น฾องประชาชนได฾สื่อสารกับท฽านได฾ เพราะฉะนั้นท฽านไปดูแล฾วกัน อีกเรื่องหนึ่งที่อยากจะนําเรียน เป็นความเห็นจากการที่ฟังท฽านกมลฯ พูดถึงว฽าการมาจัดการพวกปัญหาของเมืองหลายๆเรื่อง ต฾องมีหลายๆ หน฽วยงาน เข฾ามาเกี่ยวข฾อง สิ่งที่ผมนั่งคิดตาม ก็คือว฽า ถ฾าเข฾ามาฟูองศาลปกครองจะกําหนดหน฽วยไหนเป็นหน฽วยรับผิดชอบ เพราะว฽าอาจจะต฾องมีการสั่งให฾ปฏิบัติหน฾าที่ สั่งให฾หัวหน฾าหน฽วยงานปฏิบัติหน฾าที่ภายในหน฽วยงานบริษัททั้งหมด แต฽เขาบอกว฽าเขาไม฽เกี่ยวตรงนี้ก็เป็นประเด็นที่น฽าคิด อันนี้ผมว฽าก็เป็นหน฾าที่ของศาลปกครองที่ต฾องศึกษาดูว฽า เรื่องเหล฽านี้มีหน฽วยงานไหนบ฾างที่ต฾องรับผิดชอบ เกี่ยวข฾องยังไง โดยเฉพาะในประเด็นที่ท฽านกมลฯ ได฾พูดถึง 124

54 การบริหารจัดการน้ําเข฾าใจว฽ามีคดีมาที่ศาลปกครองเยอะมากแล฾วก็ฟูองหน฽วยงานมาเท฽าที่ผมลองอ฽านดูในคําพิพากษา มีหลายหน฽วยงานมากฟูองมาหลายหน฽วยงานที่มาร฽วมอยู฽ในกระบวนการที่จะดูแลเรื่องการจัดการน้ํา เพราะฉะนั้นสิ่งต฽าง ๆ เหล฽านี้ถือว฽าเป็นบทเรียนหรือเป็นแนวทางปฏิบัติที่สําคัญในการทํางานของเราด฾วย ของศาลปกครอง ในความเห็นของผมแล฾วก็รวมถึงหน฾าที่ของทางกรุงเทพมหานครที่ต฾องไปทําความชัดเจนในเรื่องนี้ด฾วย นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา ท฽านนพนันท์ฯ มีอะไรจะตั้งข฾อสังเกตเป็นประเด็นส฽งท฾ายสําหรับการบริหารจัดการเมืองของเรา ในวันนี้บ฾างไหม รศ.ดร.นพนันท์ ตาปนานนท์ อาจารย์พิเศษ ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย : วิทยากร ผมรู฾สึกว฽าที่จริงในฐานะที่มีการเรียนการสอนด฾านผังเมือง ผมรู฾สึกว฽าที่จริงเรื่องคดีความ ผมรู฾สึก เป็นตัวท฾าย ๆ ถ฾าเราทําให฾ไม฽เกิดให฾ความขัดแย฾งได฾ตั้งแต฽ต฾นทางนี้ผมว฽าอาจจะเป็นอะไรซึ่งควรและ ผมคิดว฽าการวางแผนกายภาพบางทีเราจะคิดว฽าวางผังเมืองเป็นอะไรแค฽สีๆ เป็นกระดานแปะสีอย฽างที่ท฽านสายทิพย์ฯ เห็น แต฽ไปแปะอยู฽ที่ลําปาง ก็เป็นอย฽างนั้นจริง ๆ ในความเข฾าใจของคนทั่วไปว฽าผังเมืองคืออะไร ก็ไม฽รู฾เป็นสีๆ กลุ฽มนั้นกลุ฽มนี้ แต฽ผมคิดว฽าในศาสตร์ของการวางแผนซึ่งผังเมืองเป็นตัวเล็ก ๆ ตัวหนึ่ง ในเรื่องนี้เป็นเครื่องมือตัวหนึ่ง ผมรู฾สึกว฽าถ฾าประเทศถูกนําพาไปสู฽การวางแผนอย฽างเป็นระบบ ผมรู฾สึกเรื่องเมื่อสักครู฽นี้ก็ขอบคุณเรื่องกรณีน้ําท฽วม ปีพ.ศ. ๒๕54 ผมเห็นชัดเลยว฽า คือ ระบบของการบริหารจัดการประเทศซึ่งอาจจะล฾มเหลวทั้งระบบ ที่จริงแล฾ว เรียนตามตรงว฽าตอนเดือนธันวาคม พ.ศ. ๒๕53 ตอนนั้นกําลังวางผังเมืองรวมกรุงเทพมหานครฉบับที่ใช฾บังคับปัจจุบัน เราเชิญผู฾ที่เกี่ยวข฾องกับเรื่องของการบริหารจัดการน้ําทั้งลุ฽มเจ฾าพระยามา หน฽วยงานชลประทานขับรถมาจาก ชัยนาทมาประชุมกับเรา เขาบอกว฽ากรุงเทพมหานครไม฽ต฾องเป็นห฽วง ที่จริงที่เป็นห฽วงเพราะว฽าตอนนั้นน้ําท฽วม แถว ๆ อยุธยาอยู฽แล฾ว ก็มีการสัมภาษณ์คนแถวนั้น ก็บอกว฽าเขาจะยอมจมน้ําแทนคนกรุงเทพมหานคร เป็นปีสุดท฾ายแล฾ว เหมือนกับว฽ากรุงเทพมหานคร คือ กรุงเทพเอาตัวรอดโดยกักน้ําไว฾ข฾างบนไม฽ยอมให฾ผันลงมา แล฾วก็ผันไปทางแถวบางเลนแถวนครปฐมออกไปทางนั้นก็มีคนมีเกษตรกรพื้นที่จมน้ําอยู฽ผูกคอตาย เพราะว฽าจม จนเน฽าจนอะไรอยู฽น้ําก็ไม฽ไปสักที ตอนนั้นวางผังกรุงเทพมหานครอยู฽ก็น฽าจะมีการจัดการเรื่องนี้ก็ชวนกันตอนนั้น เดือนธันวาคม ปีพ.ศ. ๒๕53 ทางชลประทานบอกว฽าไม฽ต฾องห฽วงเขาเอาแผนที่แผนของการบริหารจัดการน้ําเจ฾าพระยา ตอนล฽างมาให฾ดูว฽า เขาผันน้ําได฾ เจ฾าพระยาไปท฽าจีนเขาผันไปมาเดี๋ยวเขาผันได฾หมดบอกว฽าไม฽ต฾องห฽วงผันได฾ แล฾วก็คิดว฽าผันได฾พอเกิดเรื่องขึ้นจริง ๆ ผันไม฽ได฾เพราะบางโฉมสีแตก แต฽เหตุที่บางโฉมสีแตกเพราะว฽าปิดประตู พลเทพไม฽ให฾น้ําเข฾าท฽าจีน ที่จริงแล฾ว คือ การผันน้ําไปทางแม฽น้ําสุพรรณบุรีออกลุ฽มนั้น แต฽ว฽าเขายังเก็บเกี่ยวไม฽เสร็จ ก็ปิดตรงนั้นน้ําก็เลยแห฽ทะลักลงมาบางโฉมสีแตกคราวนี้ก็เลยระเนระนาด แล฾วเกิดอะไรขึ้นตรงนี้ แน฽นอน ปกปูองสุวรรณภูมิมีการพูดแม฾กระทั่งว฽าเราจะต฾องระเบิดถนน 5 สายทางด฾านตะวันออกไหม ในที่สุดอย฽าดีกว฽า คือ ถนนที่ขวางทางน้ําทั้งหมดสุวินทวงศ์ บางนา-ตราด จะระเบิดถนน 5 สายเพื่อให฾น้ําลงแต฽ถามว฽าลงไปแล฾ว ไปเจอสุวรรณภูมิ ดอนเมืองท฽วมไปแห฽งหนึ่งแล฾ว สุวรรณภูมิท฽วมอีกเขาก็อึกอักกันอยู฽ ในที่สุดก็ปล฽อยยถากรรมไป ตรงสมุทรปราการอย฽างที่เคยเรียนว฽ามีโรงสูบน้ําตามแนวชายฝั่งอยู฽ 400 กว฽าลูกบาศก์เมตรต฽อวินาที ที่สามารถ สูบออกได฾แต฽น้ําลงไม฽ถึงสมุทรปราการเพราะน้ําไปทางอีกด฾านหนึ่งถูกผันไปด฾านที่ไม฽มีสนามบิน ที่จริงแล฾ว ต฾องเรียนว฽า เพราะบางทีภาครัฐ อย฽างเช฽น เมื่อสักครู฽มีกรณีหนึ่งเรื่องของหอพักตั้งมหาวิทยาลัยใหญ฽ยักษ์ แต฽สร฾างหอพักนักศึกษาไม฽ได฾ไม฽พอ แล฾วนักศึกษาต฾องตะเกียกตะกายอยู฽กันแถว ๆ นั้น คือ การทําให฾เกิดปัญหา แต฽ต฾นท฾ายสุดก็กลายมากองอยู฽ศาลปกครองมาท฾ายน้ําอยู฽ตรงนี้ เพราะฉะนั้นเหมือนกับน้ําท฽วมเลย มีใครสงสัยไหม 125

55 ว฽าปุาไม฾ข฾างบนเขื่อนภูมิพลกับเขื่อนสิริกิต์ยังอยู฽หรือเปล฽า มีใครสงสัยไหมใครบริหารจัดการน้ําในเขื่อนภูมิพล เขื่อนสิริกิต์ ตอนน้ําท฽วม ปี พ.ศ. ๒๕54 ไม฽ใช฽กรมชลประทานแต฽เป็นการไฟฟูาฝุายผลิตเก็บน้ําไว฾เกินหรือเปล฽าไม฽ทราบ ปล฽อยน้ําลงมาพร฾อมกันเกิดอะไรขึ้นพอลงมาแล฾วผันน้ํากันไปกันมา ที่ไม฽ควรผันก็ผัน ควรจะผันมาก็ไม฽มา เสร็จแล฾ว 1.4 ล฾านล฾านบาท ที่หายไปกับอุทกภัยคราวนั้น 1 ล฾านล฾านบาท ทํารถไฟรางคู฽ได฾ทั้งประเทศเลย ถ฾าทําให฾เสียเงินกับ 1.4 ล฾านล฾านบาท กับขยะน้ําท฽วมเราพัฒนาอะไรได฾อีกเยอะแยะไปหมดเลย งั้นถามว฽า เกิดอะไรขึ้นกับประเทศนี้ที่ผมคิดว฽าเราอยู฽ เราดําเนินชีวิตประจําวันไปโดยไม฽มีแผนจริงจังของประเทศแล฾ว ตัวผังที่จะเข฾ามาเป็นตัวบริหารจัดการจริง ๆ แต฽เมื่อสักครู฽คงไม฽ย฾อนภาพผังเมืองรวม มีสุวรรณภูมิแต฽ถ฾าสังเกตดี ๆ จะมีคลองระบายน้ําจากตอนแม฽น้ําเจ฾าพระยาตอนบนลงไปสมุทรปราการ เขาเสนอของคู฽กัน คือ ทําสนามบินในที่ร฽ม แต฽ว฽าคุณต฾องทําคลองระบายน้ําขนาดใหญ฽ผันน้ําผ฽านตรงที่ลุ฽มตรงนั้นลงไปสมุทรปราการให฾ได฾ เราทําแค฽สนามบิน แต฽เราไม฽ทําการระบายน้ํา เสร็จแล฾วพอท฽วมจริง ๆ ก็เกิดปัญหาแบบนี้ทะเลาะกันตรงประตูคลองสามวา 50 เซนติเมตร 1 เมตร ก็ทะเลาะกันอยู฽จะฆ฽ากันตายระหว฽างคนอยู฽แช฽น้ําอยู฽กับคนตัวแห฾งอยู฽ ถามว฽ายังไง ผมรู฾สึกว฽าบางทีผมว฽า ปลายเหตุเกินไปเยอะมากองปัญหาเยอะมาก แต฽ว฽าถ฾าต฾นเหตุของการบูรณาการ การวางแผนจริง ๆ มันเกิดขึ้น ผมว฽าประเทศเราผมว฽าเป็นประเทศที่มีความสุขได฾ นางสาวสายทิพย์ สุคติพันธ์ อธิบดีศาลปกครองชั้นต้นประจ าศาลปกครองสูงสุด : ผู้ด าเนินการสัมมนา เราพยายามเอาใจช฽วยทีมผู฾บริหารกรุงเทพมหานครอยู฽ว฽าให฾ขึ้นอันดับเมืองน฽าอยู฽จากอันดับใกล฾ๆ ร฾อย ให฾ขึ้นมาเป็นอันดับอยู฽ใน 50 แรก อยู฽อันดับ Top ๕๐ เมืองน฽าอยู฽มากขึ้น ซึ่งคิดว฽าความที่เรามีวิสัยทัศน์ใหม฽ ๆ คงมีผู฾คนรุ฽นใหม฽ ๆ ที่มารับผิดชอบในงานบริหารจัดการเมืองคิดว฽าก็เป็นนิมิตหมายที่ดีอยู฽สําหรับการทําให฾ เมืองใหญ฽ของเราอย฽างกรุงเทพมหานครแล฾วก็เมืองอื่น ๆ ที่กําลังเติบโตอยู฽ในภูมิภาค เขากําลังเดินไป อยู฽ในเส฾นทางที่ว฽าความท฾าทายใหม฽ ๆ เยอะแยะปัญหาซ้ําซ฾อนมากมาย แล฾วก็หลายเรื่องเป็นเรื่องย฾อนแย฾ง อย฽างที่ว฽า ทํายังไงจะให฾สามารถมีดุลยภาพอย฽างที่นายวชิระฯ พูดถึงว฽าฝุายปกครองที่มีความสามารถจะช฽วยให฾ ข฾อขัดแย฾งอะไรต฽าง ๆ พวกนั้นสามารถยุติลงไปได฾ในระดับหนึ่งก฽อนที่จะมาจบที่ศาลปกครองซึ่งไม฽ควรเลย เราไม฽น฽าจะชอบการที่มีคดีมาที่ศาลปกครองเยอะ ๆ เพราะนั่นหมายถึงว฽า กลไกการทํางานของชุมชนเรา คนกลไกการทํางานของระบบบริหารของเราไม฽ทํางานถึงจะต฾องมาหาที่สุดท฾ายที่จะบอกว฽าฝุายไหนชนะฝุายไหนแพ฾ ซึ่งไม฽สามารถจะเป็นคําตอบที่พอใจอยู฽แล฾ว เพราะฉะนั้นดิฉันก็ไปอ฽านงานทางด฾านการพัฒนาเมืองในช฽วง ที่เตรียมสัมมนา เขาก็พูดถึงว฽า นอกเหนือจากการมีเมืองที่ทันสมัยเป็น Smart City เป็นอะไรแล฾ว ควรจะต฾องมีอะไร เขาใช฾คําว฽าเป็น Judge คือ เมืองที่เป็นธรรม เพราะว฽าเมืองไม฽ได฾มีแต฽กายภาพอย฽างที่ ท฽านนพนันท์ฯ ได฾พูดถึงอยู฽แล฾วว฽าเมืองไม฽ได฾มีแค฽กายภาพมันมีชีวิตคน แล฾วก็ยังมีกลุ฽มคนต฽าง ๆ ยิ่งเมืองใหญ฽แค฽ไหน ก็ยิ่งมีโอกาสที่จะเจอความเหลื่อมล้ํา เกิดความแตกต฽างของผู฾คนต฽าง ๆ ดังนั้น ทํายังไงจะให฾การบริหารจัดการ เป็นการบริหารจัดการที่ดี ซึ่งคิดว฽าตัวอย฽างที่ท฽านรองผู฾ว฽าฯ พูดถึงการรับฟังความคิดเห็นในระบบต฽าง ๆ มากมายก็ น฽าจะทําให฾เกิดลักษณะการปกครองในแบบที่เป็นธรรมาภิบาลมากขึ้น หรือว฽าการมีส฽วนร฽วม ซึ่งเราพูดกันเยอะเหมือนกัน ที่จะทํายังไงให฾การบริหารเมืองขนาดใหญ฽นั้นเป็นเมืองที่มีส฽วนร฽วมมากขึ้นก็น฽าจะนําไปสู฽เปูาหมายที่เราพูดถึงร฽วมกัน คือ ในระดับองค์กรปกครองท฾องถิ่นขนาดใหญ฽ที่มีศักยภาพสูงที่รับผิดชอบเรื่องที่สําคัญมาก คือ เมืองที่เป็นทั้ง เป็นหน฾าเป็นตาของประเทศ และเป็นแหล฽งที่ร฽วมของสัพปัญหาทั้งหลาย อย฽างกรุงเทพมหานครนั้นเป็นเมือง ที่มีความน฽าอยู฽ ผู฾คนเป็นสุขมากขึ้น ก็คิดว฽าวันนี้สัมมนาก็คงจะเป็นเรื่องที่ท฽านที่มีประสบการณ์จากภาควิชาการ ภาคผู฾บริหารจัดการ บริหารจัดการเมือง ผู฾บริหารจัดการพื้นที่ต฽าง ๆ มาเล฽าสู฽ให฾พวกเราที่ศาลปกครองได฾ทําความเข฾าใจ มีท฽านวชิระฯ มาช฽วยที่จะชี้ให฾เห็นว฽าเมื่อเรื่องเหล฽านี้มาสู฽ศาลปกครองนั้น มุมของศาลปกครองเรามีข฾อจํากัดอะไร หรือเรามองปัญหาแบบนี้อย฽างไร ก็ต฾องขอขอบพระคุณท฽านวิทยากรทั้ง 2 ท฽านที่กรุณาให฾เวลามาร฽วมสนทนา 126

56 กับเราในประเด็นต฽าง ๆ อย฽างกว฾างขวาง ไม฽ใช฽เฉพาะเรื่องของกฎหมาย เราอยากรู฾อะไรเราถามกันหมดเลย ขอบพระคุณท฽านนพนันท์ฯ ขอบพระคุณท฽านรองผู฾ว฽าวิศณุฯ ในฐานะที่ท฽านรองผู฾ว฽าราชการกรุงเทพมหานคร ขอบพระคุณมาก คิดว฽าท฽านกมลฯ น฽าจะอยากชวนวิทยากรทั้ง 2 ท฽านมาคุยในแบบ Section เป็นการให฾ความรู฾เฉพาะด฾าน ในเรื่องต฽าง ๆ ที่เราอยากรู฾ เชิญมาแบบวงในซักกันให฾ขาวอะไรอย฽างนี้ เรื่องแบบนี้คิดยังไง เรื่องแบบนี้ มีระเบียบอะไร เรื่องแบบนี้ท฽านตัดสินใจอย฽างนี้เพราะอะไร อันนี้ก็คิดว฽าน฽าจะเป็นโครงการที่ศาลปกครอง น฽าจะมีโครงการเพิ่มพูนความรู฾โดยเอาผู฾ที่มีประสบการณ์จากโลกของความเป็นจริงมาให฾เราได฾ร฽วมแลกเปลี่ยนทัศนะ และหวังว฽าโอกาสหน฾าท฽านคงยินดีจะมาเยี่ยมเราอีก และแจ฾งวัฒนะอาจจะรถไม฽ติดเท฽านี้ วันนี้ก็ต฾อง ขอขอบพระคุณ ในนามของสํานักงานศาลปกครอง ขอบพระคุณท฽านวิทยากรทั้ง 2 ท฽านเป็นอย฽างยิ่ง 127

57 หัวข้อ “การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ : แง่มุมการพิจารณา ในด้านกฎหมายปกครองและคดีปกครองของต่างประเทศ และของไทย” วันพุธที่ ๘ มีนาคม ๒๕๖๖ เวลา ๑๓.๐๐ – ๑๖.๐๐ น. ณ ห้องสัมมนา ๑ ชั้น ๑๑ อาคารศาลปกครอง วิทยากร : นายชาญวิทย์ ชัยกันย์ ตุลาการศาลปกครองกลาง นายอนันต์ คงเครือพันธุ์ ผู฾อํานวยการสํานักวิจัยและวิชาการ ดร.พิรุณ สัยยะสิทธิ์พานิช เลขาธิการสํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากร ธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อม ผศ.ดร.นพร โพธิ์พัฒนชัย ผู฾อํานวยการศูนย์กฎหมายทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล฾อม คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ผู้ด าเนินการสัมมนา : นางสาวฤตยา ธีรนันท์ พนักงานคดีปกครองชํานาญการ สํานักวิจัยและวิชาการ นางสาวฤตยา ธีรนันท์ พนักงานคดีปกครองช านาญการ ส านักวิจัยและวิชาการ : ผู้ด าเนินการ สัมมนา เรียน ท่านผู้บริหารศาลปกครอง ผู้บริหารสํานักงานศาลปกครอง ตุลาการศาลปกครอง ผู้แทนจากหน่วยงานภายนอก และผู้เข้าร่วมการสัมมนาในวันนี้ทุกท่าน หัวข้อการสัมมนาในวันนี้ เป็นเรื่อง การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซึ่งในปัจจุบันเชื่อว่าทุกท่านคงจะเคยได้ทราบข่าวคราว รวมทั้งอาจจะได้ประสบ ด้วยตนเองในเรื่องของปัญหาของสภาพดินฟ้าอากาศที่มีความเปลี่ยนแปลงไป ไม่ว่าจะเป็นในเรื่องของอากาศ ที่มีความหลงฤดู หรือสภาพภูมิอากาศที่มีความรุนแรงมากกว่าปกติ เช่น ในเรื่องของอากาศที่ร้อนจัด หรือการที่ มีฝนตกหนักจนเกิดเป็นปัญหาน้ําท่วมตามมา ซึ่งปัญหาเหล่านี้ในทางวิทยาศาสตร์เป็นที่ยอมรับว่าเป็นปัญหา ที่เกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซึ่งในเรื่องของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศก็เกี่ยวข้องกับศาสตร์ ในหลาย ๆ ด้าน แต่ในแง่มุมที่จะพูดคุยกันในวันนี้ เป็นเรื่องที่เกี่ยวกับแง่มุมของกฎหมาย ซึ่งในส่วนของกฎหมายนี้ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๖๐ ฉบับปัจจุบัน ก็ได้มีการกล่าวถึงเรื่องของการปฏิรูปประเทศ ซึ่งแผนการปฏิรูปประเทศที่ได้มีการจัดทําออกมา ด้านหนึ่ง คือ การปฏิรูปประเทศในเรื่องของทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม โดยในแผนดังกล่าว หนึ่งในประเด็นปฏิรูปที่สําคัญ คือ ประเด็นในเรื่องของการผลักดันให้มีการ ออกกฎหมายหรือพระราชบัญญัติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซึ่งกฎหมายฉบับนี้ก็จะเป็นกฎหมาย ที่เข้ามาช่วยส่งเสริมให้มาตรการและกลไกต่าง ๆ ในเรื่องของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในประเทศไทย เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น นอกจากนี้ ในส่วนของหน่วยงานทางปกครองที่จะเข้ามาเกี่ยวข้อง ล่าสุดในกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ก็ได้มีการพูดถึงการจัดตั้งกรมใหม่ขึ้นมาชื่อว่า กรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม ซึ่งกรมนี้ก็จะมาเป็นหน่วยงานทางปกครองใหม่ ที่เข้ามามีบทบาทในเรื่องของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เพราะฉะนั้น ที่กล่าวมาข้างต้นก็จะเห็นได้ว่า ในอนาคตอันใกล้นี้ การดําเนินการที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ไม่ว่าจะเป็นไปตามกฎหมาย ที่มีอยู่ในปัจจุบัน หรือว่ากฎหมายใหม่ที่กําลังจะออกมา หรือการดําเนินการเกี่ยวกับหน่วยงานทางปกครองต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง ก็อาจจะเกิดประเด็นพิพาทขึ้นมาได้ สุดท้ายแล้วเข้ามาสู่ศาลปกครอง ซึ่งการสัมมนาในวันนี้ ก็เป็นโอกาสอันดีที่เราจะได้เห็นภาพทั้งหมดตั้งแต่ต้นว่าการดําเนินการที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ตั้งแต่ในส่วนที่เชื่อมโยงกับพันธกรณีระหว่างประเทศ ในส่วนที่เกี่ยวข้องกับมาตรการต่าง ๆ ภายในประเทศ 128

58 ว่ามีกลไกอย่างไร กฎหมายปกครองหรือกฎหมายอื่น ๆ ที่จะมาเกี่ยวข้องกับศาลปกครองในเรื่องนี้เป็นอย่างไร และสุดท้ายคดีทางปกครองที่จะเกิดขึ้นเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจะมีหน้าตาแบบไหน ลักษณะ อย่างไร ในวันนี้ทุกท่านก็จะได้เห็นภาพเหล่านี้ด้วยกันทั้งหมด แต่ก่อนอื่นที่จะไปเริ่มการสัมมนาโดยท่านวิทยากร อยากจะขอประชาสัมพันธ์ เนื่องจากว่าการสัมมนาในวันนี้เป็นในรูปแบบ Hybrid ช่องทาง Online และ Onsite หากในระหว่างการสัมมนาผู้เข้าร่วมการสัมมนาท่านใด มีประเด็นปัญหาก็สามารถที่จะฝากข้อคําถามไปยัง เจ้าหน้าที่ได้หรือทาง Online ผ่านช่องทาง Chat ซึ่งเจ้าหน้าที่จะได้รวบรวมและนํามาให้กับวิทยากรในช่วงท้าย ของการสัมมนา และเพื่อไม่ให้เป็นการเสียเวลา ขอนําทุกท่านได้เห็นภาพใหญ่ของเรื่องปัญหาการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศว่าที่มาของการที่ทุกท่านจะต้องมาร่วมมือกันแก้ปัญหานี้ทั้งในระดับระหว่างประเทศและ ในการดําเนินการภายในประเทศว่ามีมาตรการและกลไกอย่างไรบ้าง ซึ่งผู้ที่จะมาให้ข้อมูลในส่วนนี้ได้ดีที่สุด คือหน่วยงานที่รับผิดชอบและมีบทบาทสําคัญในเรื่องนี้มาอย่างต่อเนื่อง ในลําดับแรกขอเรียนเชิญ ดร.พิรุณ สัยยะสิทธิ์ พานิช เลขาธิการสํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ดร.พิรุณ สัยยะสิทธิ์พานิช เลขาธิการส านักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม : วิทยากร ในวันนี้ขอขอบคุณศาลปกครองที่ได้เชิญผมมาเป็นวิทยากรในการเล่าที่มาที่ไปเกี่ยวกับ ความสําคัญ เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ทั้งในระดับสากลและในระดับประเทศที่มีการขับเคลื่อน กันอยู่ตอนนี้ จะพูดถึงเรื่องทิศทางที่ประเทศไทยต้องเดินหน้าต่อไปเพื่อสร้างขีดความสามารถและทําให้ประเทศเรา สามารถเติบโตอย่างยั่งยืน สามารถแข่งขันกับนานาอารยประเทศได้ ไปที่เรื่องแรกก่อนว่าทําไมกระแสเรื่อง การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเป็นเรื่องที่สําคัญอย่างยิ่ง หากพูดในภาพรวมทั่ว ๆ ไปก็จะบอกว่ามีเรื่องของภัยพิบัติสูงขึ้น เรื่องของการกดดันทางเศรษฐกิจจากต่างประเทศ อันนั้นเป็นสิ่งที่เราพบเจอและเห็นตามภาพข่าว แต่จริง ๆ อยากจะฉายภาพให้ดูว่าหากพูดถึงความเสี่ยงในระยะสั้นและระยะยาว การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เป็นปัจจัยที่เป็นตัวกําหนดทิศทางการพัฒนาของโลกใบนี้ ในระยะ ๓๐ ๕๐ หรือ ๑๐๐ ปี ข้างหน้า ใน ๑๐ ปี ข้างหน้าต่อไป ทั้ง The World Economic Forum (สภาเศรษฐกิจโลก) ประชุมมาเรียบร้อยแล้ว มีผู้นําเศรษฐกิจ หลายประเทศทั่วโลกเข้าร่วมประชุม ประเทศไทยก็ได้เข้าร่วมประชุม ที่ประชุมบอกใน ๑๐ ปี ข้างหน้านี้ ความเสี่ยงสูงสุด คือ การที่เราไม่สามารถที่จะต่อสู้กับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศได้ การที่มนุษย์ ไม่สามารถที่จะปรับตัวเพื่อรองรับกับผลกระทบได้หรือแม้กระทั่งที่เรามี Extreme Climate Events (เหตุการณ์สภาพภูมิอากาศสุดขั้ว) เช่น พายุ น้ําท่วม ภัยแล้งต่าง ๆ และสิ่งที่ผู้นําโลกทุกประเทศกลัวที่สุด หลังจากที่ Climate Change ไม่สามารถควบคุมได้ซึ่งจะไป Trigger (กระตุ้น) ให้เกิดเรื่องของ Biodiversity Loss หรือความหลากหลายทางชีวภาพที่เสียไป และนําไปสู่ในเรื่อง Ecosystem Collapse(การล่มสลายของระบบนิเวศ) นั่นหมายความว่า เรากําลังพูดถึงระดับ Producer ที่ทําหน้าที่เป็นกลไกขับเคลื่อนเริ่มต้นของสิ่งมีชีวิต ก็มองว่า ความเสี่ยงในเรื่องนี้ ภาคธุรกิจมองใน ๑๐ ปี ซึ่งเป็นเรื่องที่สําคัญมาก ภาพในระยะสั้นทุกคนมีคําถามเยอะว่า พอมี Dispute (พิพาท) ระหว่างรัสเซียกับยูเครน มี Energy Crisis (วิกฤตพลังงาน) ต่าง ๆ แล้วผู้นําโลก จะเปลี่ยนแปลงเป้าหมายเรื่องการลดก๊าซเรือนกระจกหรือไม่ เหตุการณ์นี้เกิดขึ้นมาก่อนการประชุม COP27 (การประชุมสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ปีค.ศ.๒๐๒๒ จัดขึ้นเป็นครั้งที่ ๒๗) นั่นเป็นคําถามที่ถูกถามมาจนถึงวันนี้ และไม่มีประเทศไหนเลยใน ๑๙๗ ภาคีสมาชิกที่ปรับเป้าหมายการลดก๊าซ เรือนกระจกให้ลดลงจากที่เคยตั้งเป้าไว้ เช่น ในปี ค.ศ. ๒๐๔๕ ๒๐๕๐ เป็นต้น อันนี้กําลังสื่อสารว่าวันนี้ที่เรา พูดคุยกันในเรื่องนี้เป็นทิศทางที่ถูกต้องแล้ว และมีความจําเป็นอย่างยิ่งที่เราทุกคนจะต้องรู้เรื่องนี้ เพราะจะมีผล ต่อการพูดคุยเรื่องของกฎหมายในอนาคตด้วย เมื่อเรามีพระราชบัญญัติที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพ ภูมิอากาศขึ้นมา หลายคนบอกว่าประเทศไทยก็ร้อนอยู่แล้ว แล้วการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเกี่ยวข้อง 129

59 อย่างไรการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ต้องดูที่ Pattern (แบบแผน) ดูเรื่อง Frequency (ความถี่) Intensity (ความเข้ม ความหนาแน่น) ที่เปลี่ยนแปลงไป ไม่ได้บอกว่าถ้าเคยร้อนแล้วต้องไม่ร้อนเลยกลายเป็นหนาวไม่ใช่ แต่จะมีความเป็นสุดขั้วในการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เช่น หนาวสุดขั้วในฝั่งของเอเชียตะวันออกที่ผ่านมา อย่างประเทศญี่ปุ่นที่หนาวมาก ๆ หรือแม้กระทั่งน้ําท่วมในนิวซีแลนด์ Heatwave (คลื่นความร้อน) ในยุโรป และอื่น ๆ รวมถึงประเทศไทย เช่น กรุงเทพมหานครน้ําท่วม ซึ่งอาจมีการตั้งคําถามเรื่องการบริหารจัดการ เรื่องการระบายน้ํา แต่ก็ต้องยอมรับว่าเมื่อฝนตกเยอะ น้ําทะเลหนุนสูงขึ้น การไหลต่าง ๆ ก็สูงขึ้น ก็จะมีปัญหา เกี่ยวข้องกันทั้งหมด หรือแม้กระทั่งจังหวัดสุพรรณบุรีก็เป็นตัวอย่างที่ดี ทั้งแล้งและน้ําท่วมหนัก สิ่งนี้เป็นสิ่งที่เกิดขึ้น และเป็นปัญหาที่มีความสําคัญในระดับโลกรวมถึงระดับประเทศ หากพูดถึงเรื่องความเสี่ยง เรื่องภัยพิบัติ ประเทศไทยถูกจัดอยู่ลําดับไหน ในเรื่องของการเสี่ยงต่อภัยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ทางหน่วยงาน ที่เรียกว่า Germanwatch (เป็นหน่วยงานที่เคลื่อนไหวเกี่ยวกับความเสมอภาค และการดํารงชีวิตของมนุษยชาติ ซึ่งรวมถึงการเกาะติดสถานการณ์การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของโลก และการเคลื่อนไหวเพื่อดํารงรักษา สิ่งแวดล้อม) เป็น NGO ของประเทศเยอรมนีได้ทําการจัดอันดับจากปัจจัยย้อนหลัง ๒๐ ปี ว่าการสูญเสียชีวิต การสูญเสียทรัพย์สินจากภัยพิบัติธรรมชาติที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ มีมูลค่าความเสียหาย เบ็ดเสร็จเท่าไหร่ ก็นํามาจัดอันดับประเทศต่าง ๆ ลําดับ ๑ ไม่ใช่ลําดับที่ดีแต่ถือว่าเสี่ยงมาก สําหรับประเทศไทย อยู่อันดับที่ ๙ จาก ๑๙๗ ภาคีสมาชิกที่อยู่ภายใต้อนุสัญญา เพราะฉะนั้น เรื่องนี้ต้องบอกเลยว่าประเทศไทย อาจจะไม่ใช่ประเทศที่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกมากที่สุดในโลก แต่ประเทศไทยก็เป็นหนึ่งในประเทศต้น ๆ ของโลก ที่ต้องรับผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ภัยแล้ง ดินถล่ม น้ําท่วม เรื่องของพายุต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น ไฟป่าอาจจะมีได้ที่เป็นปัญหา PM2.5 ก็เกิดขึ้นได้ในช่วงที่แล้งจัด รวมถึงการเผา หากประเทศไทยมีความเสี่ยง สูงแล้วปล่อยก๊าซเรือนกระจกเท่าไหร่ ประเทศไทยก็ปล่อยก๊าซเรือนกระจก ทุกประเทศทั่วโลกก็ปล่อยก๊าซ เรือนกระจก ยกเว้นบางประเทศที่ยืนยันว่าเป็น Carbon Negativeเช่น ประเทศภูฏาน มีลักษณะเศรษฐกิจสังคมที่ ไม่มีการใช้เชื้อเพลิง หรือพลังงานมากมาย เพราะมีป่าเยอะจึงเป็น Carbon Negative หมายความว่า ดูดกลับ Carbon จากบรรยากาศด้วยซ้ําไปจากที่ประเทศอื่น ๆ ทั่วโลกปล่อยกันอยู่ อย่างประเทศไทยปล่อย ๓๗๒ ล้าน ตัน คาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า ข้อมูลย้อนหลังไปประมาณ ๓ ปี ภาคพลังงานปล่อยก๊าซเรือนกระจกสูงสุด ประมาณ ๗๐% จากทุกท่านที่ใช้พลังงาน รวมถึงศาลที่เปิดไฟอยู่ด้วย ทุกคนมีส่วนร่วมในการปล่อยก๊าซ เรือนกระจกทั้งหมด ภาคเกษตรหลายคนไม่ทราบว่าภาคเกษตรปล่อยก๊าซเรือนกระจกประมาณ ๕๖ ล้านตัน แต่ประมาณ ๒๘ ล้านตัน ครึ่งหนึ่งปล่อยจากนาข้าว น้ําที่ขังในนาข้าวก็จะปล่อยก๊าซมีเทนออกมา ซึ่งเป็นข้อเท็จจริง ทางวิทยาศาสตร์ ทั้งนี้ พอเกิดปัญหาแล้วจะไปโทษภาคเกษตรกรไม่ใช่ เพราะทุกคนกินข้าวและใช้ผลิตภัณฑ์ ที่เกิดจากเกษตรกรทั้งนั้น ทุกคนต้องหาวิธีว่าทําอย่างไรให้เกิดการเปลี่ยนผ่านในเรื่องของวิธีการปลูกข้าว ทําอย่างไรให้ปล่อยก๊าซมีเทนน้อยลง นอกจากนี้ ยังมีภาคอุตสาหกรรม ภาคของเสีย แต่ก็ยังมีภาคป่าไม้ ที่ดูดกลับอยู่ด้วย เช่น ต้นไม้ ป่าชายเลน ป่าบกต่าง ๆ ที่เรามีอยู่ก็ช่วยดูดกลับคาร์บอน อันนี้เป็นภาพรวมที่ฉายให้ดู แต่ความลําบากของ Climate Change พอมาเกี่ยวข้องกับกฎหมาย เดี๋ยวจะมีประเด็นที่ว่า ตอนนี้เรากําลังมองเรื่อง Global Emission Global Impact (ผลกระทบระดับโลก) หากถามว่าถ้าประเทศไทยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก เป็นศูนย์เลยวันนี้ ทุกคนหยุดปล่อยก๊าซเรือนกระจก ถามว่า Climate Change จะหยุดผลกระทบหรือไม่ คําตอบ คือ ไม่หยุด เพราะประเทศจีน ประเทศสหรัฐอเมริกา ยุโรป ๒๗ ประเทศ ประเทศอังกฤษ ประเทศอินเดีย ประเทศญี่ปุ่น ยังปล่อยก๊าซเรือนกระจกอยู่ เพราะฉะนั้น นี่คือ ความละเอียดอ่อนของกฎหมายที่ต้องร่างต่อไป ว่ากฎหมายจะต้องออกมาในลักษณะที่ทําให้เกิดการส่งเสริมให้เกิดการเปลี่ยนผ่านเพื่อให้ภาคเอกชน ภาคประชา สังคม ภาคประชาชนสามารถที่จะอยู่ได้ แข่งขันได้ ทั้งในประเทศและในระดับสากลด้วย จึงต้องเป็นมิติที่ชั่งน้ําหนัก ได้พอดี ซึ่งเป็นความละเอียดอ่อนและความยาก หากทํามากไปต่อให้เป็นศูนย์ก็ช่วยโลกนี้ไม่ได้ ต้องทําใน ลักษณะที่พิจารณาจากความรับผิดชอบของประเทศแล้วอยู่ในระดับที่เหมาะสมเมื่อเทียบกับประชาคมโลก 130

60 หรือนานาอารยะประเทศด้วยอันนี้มีปัจจัยในเรื่องต่าง ๆ เหล่านี้มาเกี่ยวข้องด้วย ในทางกฎหมายหากภัยแล้งเกิดขึ้น ถามว่าจะโทษการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของประเทศไทยอย่างเดียวได้หรือไม่ คําตอบคือ ไม่ได้ เพราะก๊าซเรือนกระจก ที่อยู่ในบรรยากาศตอนนี้เกิดจากการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของทุกประเทศ อันนี้เป็นสิ่งที่ทั่วโลกก็เลยให้ความสําคัญ กับเรื่องกลไก ปัจจุบันมีกลไกหลัก ๆ เรียกว่า Paris Agreement (ความตกลงปารีส) อีกสองอันเป็นอนุสัญญา ซึ่งอันแรก UNFCCC (กรอบอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ) เป็นกรอบใหญ่ Kyoto Protocol (พิธีสารเกียวโต) เป็นกลไกที่สองแต่หมดอายุไปแล้ว ขอกล่าวถึงอันที่สาม คือ Paris Agreement เป็นความตกลงที่ทําให้ทุกประเทศทั่วโลกต้องตั้งเป้าหมายลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก แต่ไม่ได้ระบุว่าประเทศใดต้องตั้งเท่าไหร่ แต่จะมีเป้าหมายว่าอยากเห็นการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิเฉลี่ยของโลก ไม่เกิน ๑.๕ องศาเซลเซียส ภายในปลายศตวรรษนี้ ซึ่งปัจจุบันเพิ่มไปแล้ว ๑ องศาเซลเซียส ตั้งแต่ประมาณ ปี ค.ศ. ๑๗๕๐ จนถึงปัจจุบัน หลังจากที่มีการปฏิวัติอุตสาหกรรมมีการใช้พลังงานฟอสซิลขึ้นเยอะมาก จนอุณหภูมิเพิ่มขึ้นไปแล้ว ๑ องศาเซลเซียส เหลืออีกประมาณ ๐.๕ องศาเซลเซียส ที่ไม่อยากให้เพิ่มขึ้น นี่คือเป้าหมายที่ทุกประเทศทั่วโลกต้องช่วยกันทํา ซึ่งประเทศไทยก็ต้องทํางานภายใต้ความตกลงปารีส ภายใต้อนุสัญญา เรื่อง การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ประเทศไทยมีพันธกรณี เพราะเป็นหนึ่งในรัฐภาคีสมาชิก ของกรอบอนุสัญญาด้วย เราต้องมีการจัดทําบัญชีการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ๓๗๐ กว่าล้านตัน ต้องมีการทําทุกปี ตัวเลขต้องมีการรายงานไปที่อนุสัญญาทุกปีว่าประเทศไทยปล่อยอะไรบ้าง อันที่สอง ต้องจัดทําแผนเรื่องการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกและการปรับตัวเพื่อรองรับผลกระทบตามความตกลงปารีส หากช่วยกันทําให้ดีที่สุดยังเพิ่มอีก ๐.๕ องศาเซลเซียส จากปัจจุบันที่เพิ่มมาแล้ว ๑ องศาเซลเซียส ดังนั้น คาดหวังได้เลยว่า ภัยพิบัติต้องรุนแรงกว่าปัจจุบันนี้แน่นอน อีก ๐.๕ องศาเซลเซียส เพราะฉะนั้น ความสามารถในการปรับตัวก็เป็นอีกปัจจัยหนึ่งที่เรามองข้ามไม่ได้ในการสร้างขีดความสามารถของประเทศไทย ในส่วนของการส่งรายงานต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นรายงานแห่งชาติ รายงานราย ๒ ปี เป็นการที่จะบอกว่า ประเทศไทยปล่อยก๊าซเรือนกระจกแล้วมีการรายงานจริงหรือไม่ หากบอกให้ลดก๊าซเรือนกระจก ๑๐ ตัน ๒๐ ตัน ๓๐ ตัน ต้องรายงานให้ทราบว่า ที่ลดนั้นจริงหรือไม่ มีโต๊ะกลมมานั่งตรวจสอบการจัดทําตัวเลข ของแต่ละประเทศด้วย เพื่อจะยืนยันว่าตัวเองไม่ได้สร้างตัวเลขขึ้นมา เพราะหากทุกคนช่วยกันทําข้อมูล ที่ไม่เป็นจริงเพื่อให้ประเทศดูดี ก๊าซเรือนกระจกก็ไม่ลดลง ภัยพิบัติก็ยังรุนแรงเหมือนเดิมหรือมากขึ้นกว่าเดิม ด้วยซ้ําไป อันนี้ก็เป็นสิ่งที่เกิดขึ้น สําหรับประเทศไทยได้ตั้งเป้าหมายไปแล้วว่าในระยะยาวเราจะเป็นกลาง ทางคาร์บอนในปี ค.ศ. ๒๐๕๐ และปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ ในปี ค.ศ. ๒๐๖๕ คําว่า Net Zero GHG การปล่อยก๊าซเรือนกระจกในปี ค.ศ. ๒๐๖๕ หมายความว่า ก๊าซเรือนกระจกมีทั้งหมด ๗ ตัว ในโลกนี้ ที่ให้ความสําคัญ ก๊าซเรือนกระจก ๗ ตัวนั้นที่ปล่อยโดยประเทศไทย กับความสามารถในการดูดกลับของ ภาคป่าไม้ หรือเทคโนโลยีอื่น ๆ ที่เข้ามา ต้องรวมกันแล้วการปล่อยเท่ากับการดูดกลับ นั่นคือ Net Zero คือ ปล่อยได้แต่ต้องมีการดูดกลับ จึงเรียกว่า Net Zero ไม่ได้ Zero จริง ๆ นั่นคือ สิ่งที่เกิดขึ้น ส่วน Carbon neutrality (ความเป็นกลางทางคาร์บอน) ก็คือ สนใจแค่ก๊าซเรือนกระจกตัวเดียว คือ CO2จึง Achieve ได้เร็วกว่า ในประเทศไทย ในปี ค.ศ. ๒๐๕๐ แต่ก่อนไปถึงจุดนั้นได้ มีระยะสั้น คือ ปี ค.ศ. ๒๐๓๐ ซึ่งเราตั้งเป้าหมายไว้ที่ ๓๐- ๔๐% ในการลดก๊าซเรือนกระจก ซึ่งสํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมก็อยู่ ระหว่างการทําแผนปฏิบัติการ ซึ่งเดิมมีแผนปฏิบัติการอยู่แล้ว เป้าหมายแรก คือ ร้อยละ ๒๐-๒๕ แต่รัฐบาล ปรับเป้าหมายเป็นร้อยละ ๓๐-๔๐ จึงต้องนํา Action Plan มาปรับปรุงเพื่อเพิ่มมาตรการเข้าไป ซึ่งทําอยู่ในปี พ.ศ. ๒๕๖๖ นี้คาดว่าจะแล้วเสร็จภายในเดือนกันยายนนี้ ก็จะมีแผนงานของทุก Sector ได้แก่ ภาคพลังงาน ภาคขนส่ง ภาคอุตสาหกรรม ภาคเกษตร ภาคของเสีย และภาคป่าไม้ ในเรื่องของมาตรการต่าง ๆ สิ่งที่จะช่วยลด ก๊าซเรือนกระจกได้จากภาครัฐบาล คือ ๑. เพิ่มพลังงานไฟฟ้า การผลิตเป็นพลังงานของ Renewable หรือ พลังงานทดแทนที่จะเข้ามาในระบบได้ ๒. การเปลี่ยนระบบการขนส่งให้เป็น Electrification หรือรถไฟฟ้า อันนี้ 131

61 ก็ช่วยได้ ยกตัวอย่างเช่น ซื้อรถไฟฟ้า ๑ คัน รถ Passengers Cars รถยนต์๔ ที่นั่ง ท่านซื้อ ๑ คัน ขับรถไฟฟ้า จะปล่อยก๊าซเรือนกระจกลดลงทันทีครึ่งหนึ่งของรถสันดาปภายในที่เป็นแก๊สโซลีนที่เติมแก๊สโซฮอล์ อันนี้คือ ครึ่งหนึ่งโดยปริยายเพราะไม่ได้เผาเชื้อเพลิง แต่ใช้ไฟจากโรงไฟฟ้าซึ่ง Efficiency (ประสิทธิภาพ) ในการผลิต ไฟในการปล่อยคาร์บอนนั้นน้อยกว่าการขับรถการเผาไหม้เชื้อเพลิงในรถยนต์ ถ้าเป็นรถมอเตอร์ไซด์ ถ้าเปลี่ยน จากรถมอเตอร์ไซด์ที่เติมน้ํามันไปเป็นรถมอเตอร์ไซด์ที่ใช้ไฟฟ้า การปล่อย CO2 หายไปเลย ๘๐% ในระยะทาง ๒๐,๐๐๐ กิโลเมตรเท่ากัน อันนี้คือเปลี่ยนได้ทันทีแต่เป็นศูนย์หรือไม่ ตอบว่าไม่เป็น เพราะว่าสุดท้ายท่านก็ยังใช้ ไฟจากฟอสซิลที่มาจากโรงไฟฟ้าอยู่ดี ดังนั้น รัฐบาลเลยต้องใส่โรงไฟฟ้าที่เป็นพลังงานทดแทนเพิ่มขึ้น เพื่อจะทํา ให้ Emission (การปล่อยมลพิษ) ที่ออกมานั้นลดลง ในเรื่องของการขับเคลื่อนแผนนโยบายต่าง ๆ ที่ต้องกําหนดลงไปให้กับหน่วยงานภาครัฐตั้งแต่ Sector ทํา ก็ไปบังคับใช้เชิงนโยบายกับเอกชนอีกที ไม่ว่าจะ เป็นเรื่องของการให้โควตาไฟฟ้าในการประมูลไฟฟ้าล็อตใหม่ การเดินรถ ไม่ว่าจะเป็นระบบราง ระบบไฟฟ้า ต่าง ๆ ก็จะเข้ามามีบทบาท แต่จะมีกลไกอีกตัวหนึ่งที่จะช่วยสนับสนุนการเปลี่ยนผ่าน ก็คือ Carbon Credit ซึ่งมีคําถามค่อนข้างเยอะว่าประเทศไทยมีความพร้อมหรือไม่ที่จะรองรับกลไกของการซื้อขายคาร์บอน เราได้มี การทําแนวทางการบริหารจัดการเรื่อง Carbon Creditของประเทศไทยขึ้นมาแล้ว และกรรมการการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศแห่งชาติเห็นชอบแล้ว เพียงแต่ว่ากลไกนี้ยังไม่มีข้อกฎหมายมาสั่งการภายใต้พระราชบัญญัติ ไม่มี เราใช้กลไกการบริหารโดยสมัครใจเป็นหลัก ซึ่งต่อไปจะยกระดับในช่วงระยะสั้นนี้ก่อนโดยปรับปรุงระเบียบ สํานักนายกรัฐมนตรีให้กรรมการชาติมีอํานาจที่ชัดเจนในเรื่องของการเห็นชอบกลไก Carbon Credit และสามารถ ที่จะเสนอให้คณะรัฐมนตรีเห็นชอบได้ เพื่อให้เป็นกลไกที่สามารถนํามาใช้และอ้างอิงโดยหน่วยงานของรัฐหลาย ๆ หน่วยงาน ซึ่งแบ่งเป็น ๒ ส่วน คือ กลไกภายในประเทศ กับกลไกระหว่างประเทศ สําหรับกลไกภายในประเทศ เป็น Voluntary Carbon Marketถ้าใครรู้จักองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (องค์การมหาชน) (TGO) ซึ่งอยู่ที่ศูนย์ราชการ ก็จะทราบว่า องค์การ TGO สร้าง T-VER ขึ้นมา ซึ่งเรียกว่า โครงการลดก๊าซเรือนกระจก ภาคสมัครใจตามมาตรฐานของประเทศไทย (Thailand Voluntary Emission Reduction Program หรือ T-VER) ขึ้นมา และสามารถขึ้นทะเบียนได้ หมายถึง เจ้าของโครงการขึ้นทะเบียนทําโรงไฟฟ้าพลังงานทดแทน ขึ้นทะเบียนและขอรับรอง Carbon Credit ได้ และที่ผ่านมาก็มีการซื้อขายกันระหว่างเอกชน A กับเอกชน B หรือเรียกว่า Over the Counter (OTC) (การซื้อขายหลักทรัพย์โดยการตกลงกันเองระหว่างนักลงทุน) มาตกลง ราคากัน เช่น ผมทําไฟแสงอาทิตย์ และคํานวณ Carbon Credit ได้อีกคนหนึ่งไม่สามารถที่จะลดคาร์บอนได้ และอยากซื้อจากผมไป ผมก็ขาย คือ ตกลงซื้อขายกัน ๒ คน ดูราคาต้นทุนบวกกําไรและขายกัน โดยที่ผ่านมาเป็น แบบนั้น แต่ล่าสุดมีแนวทางการบริหารจัดการ Carbon Credit ทําให้เราสามารถมีตลาดกลาง หรือ Carbon TransactionPlatform ซึ่งสามารถซื้อขายบนกระดานได้เลย โดยที่คนอยากทําตลาดกลางก็ต้องมาทําความตกลงกับ องค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจกในการทําตลาด ซึ่งปัจจุบันก็มีแล้ว คือ สภาอุตสาหกรรมแห่ง ประเทศไทย (The Federation of Thai Industries : FTI) เข้ามาทําความตกลงกับองค์การบริหารจัดการ ก๊าซเรือนกระจก แล้วเปิดตลาด เรียกว่า FTIX (แพลตฟอร์มการซื้อขายพลังงานสะอาดและคาร์บอนเครดิต) ซึ่งตอนนี้มีอยู่ประมาณ ๓๐ บัญชี และมีการซื้อขายไปกว่า ๓,๐๐๐ ตัน อันนี้เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นแต่เป็นแบบ Voluntary (สมัครใจ) เพราะยังไม่มีข้อกฎหมาย บังคับ ดังนั้น ถามว่าทําตลาดแยกได้หรือไม่ โดยไม่ต้องตกลงกับองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจกก็สามารถทําได้ เพราะเราไม่มีกฎหมายบังคับว่าห้าม ทํา แต่การมีตลาดหลาย ๆ ตลาดนั้นอาจมีปัญหาต่อประเทศไทยเรื่อง Liquidity (สภาพคล่องทางการเงิน) ของคาร์บอนนั้นอาจไม่ได้ และมีแต่ต้นทุนทําตลาดเต็มไปหมด เพราะฉะนั้น จึงมีตลาดเดียวตอนนี้คือ FTIX ส่วนของการทํางานระหว่างประเทศ ภายใต้ความตกลงปารีส ข้อ ๖.๒ ที่ทําให้ประเทศ ๒ ประเทศ สามารถซื้อขาย ถ่ายโอน Carbon Credit ระหว่างประเทศได้ ซึ่งประเทศไทยก็ได้ไปทําความตกลงกับประเทศสวิตเซอร์แลนด์ ในการซื้อขาย Carbon Credit ผ่านข้อ ๖.๒ ของความตกลงปารีส โดยที่มีโครงการที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ 132

62 ให้ความสนใจไปจับมือกับเอกชนไทย ซึ่งประเทศสวิตเซอร์แลนด์จะมีหน่วยงานที่เรียกว่า KliK Foundation ดูแลเรื่อง Carbon Credit ให้กับรัฐ ตั้งเป็นเอกชนแต่ทํางานให้รัฐ เค้าก็จะมา Scouting ทั่วโลกว่าอยากจะทําโครงการ ลดคาร์บอนกับใคร เพราะประเทศสวิตเซอร์แลนด์มีเป้าหมายในการลดคาร์บอนในปี ค.ศ. ๒๐๕๐ ด้วย ซึ่งประเทศสวิตเซอร์แลนด์ทําได้ยากมากเพราะเทคโนโลยีที่ใช้นั้นต้นทุนราคาสูง แรงงานสูง มาซื้อจาก ต่างประเทศดีกว่า จึงมาสนใจเรื่องรถไฟฟ้า คือ EV Bus เป็นการเปลี่ยนรถไฟฟ้าที่เป็นรถสันดาปภายใน ให้เป็นรถ EV ทั้งคัน ที่เราเห็นวิ่งอยู่บนถนนนั้น คือ Thai Smile Bus เริ่มต้นมาจากตรงนั้น ซึ่งการเปลี่ยนเชื้อเพลิง อย่างรถบรรทุกก็สามารถลดก๊าซเรือนกระจกได้ทันที เราก็ได้มีการทําข้อตกลงกันและทําโครงการเสนอเรื่อง เข้าคณะรัฐมนตรีจนเห็นชอบไป ซึ่งอยู่ในพันธกรณีภายใต้ความตกลงปารีส ซึ่งผมก็เป็นคนลงนามในหนังสือ Letter of Approval (LoA) หมายถึงว่า ถ้าโครงการนี้ทําได้จริงและมีการถ่ายโอน แต่โครงการนี้จะยาก เพราะว่า ๑. ถ้าเราขายไปแล้วประเทศต้องเอากลับมาบวกกลับภายในประเทศไทย สมมติว่าขายไป ๕ แสนตัน ต้องบวกกลับในบัญชีของประเทศที่ปล่อยก๊าซอีก ๕ แสนตัน มันมีภาระผูกพันระหว่างประเทศเลยต้องใช้รัฐบาล ในการ Endorse (รับรอง) และต้องใช้เงินลงทุนสูง เอกชนต้องรับภาระเต็ม ๆ ความเสี่ยงอยู่ที่เอกชนทั้งหมด ต้องลงทุนไปก่อน ทําไปก่อน ลดคาร์บอนได้แล้วจริงถึงจะโอนไปแล้วเขาจ่ายเงินมาไม่มีการจ่ายล่วงหน้า ดังนั้นเอกชนจึงต้องรับภาระ รัฐบาลไม่ผูกพัน อันนี้ก็เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นและต้องเป็นโครงการที่อยู่นอกเหนือ แผนการลดก๊าซเรือนกระจกของประเทศไทยเท่านั้น หมายความว่า ถ้าทําโครงการนี้ คือ ไปหยิบยกมาตรการ บางอย่างที่วางแผนล่วงหน้าอีก ๑๐ ปี ถึงจะทําได้จริง เอามาเร่งทําในวันนี้เลย แล้วก็เอาเงินที่ประเทศ สวิตเซอร์แลนด์จ่ายมาในเรื่องคาร์บอนเอาไปใช้ในการทําโครงการเป็นส่วนหนึ่ง อันนี้ก็ยกตัวอย่างให้ฟัง เป็นเรื่อง ของกลไกระหว่างประเทศที่ทําแล้วเกิดขึ้นจริง และรถโดยสารไฟฟ้า EV Bus ที่วิ่งในกรุงเทพฯ หลายสายแต่เป็น รถร่วมเอกชนไม่ใช่องค์การขนส่งมวลชนกรุงเทพ (ขสมก.) เพราะรถร่วมเอกชนไม่ได้อยู่ในแผนลดก๊าซเรือน กระจกภายในปี ค.ศ. ๒๐๓๐ อันนี้อยู่นอกแผนจึงสามารถทําได้ แต่สําหรับในแผนนั้นก็มีรถของ ขสมก. ซึ่งพยายาม จะเปลี่ยนผ่านอยู่ เริ่มที่จะตั้งเป้าหมายแต่ก็ยังช้ากว่าภาคเอกชน กลไกหลัก ๆ สุดท้ายก่อนจะจบ คือ กฎหมาย ปัจจุบันยังไม่มีพระราชบัญญัติการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ แต่อยู่ระหว่างการยกร่าง และทางดร.อนันต์ คงเครือพันธุ์ จะเป็นทีมยกร่างแรกให้ แต่กฎหมายฉบับนี้ของเดิมยังเป็นกฎหมายที่เน้นเรื่องของการกําหนดให้เอกชน รายงานข้อมูลเพื่อมาคํานวณบัญชีก๊าซเรือนกระจก เพื่อจะบอกได้ว่าประเทศไทยปล่อยก๊าซเรือนกระจกเท่าไหร่ และนําไปใช้ในการวางแผนเชิงนโยบายในการกําหนดมาตรการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก แต่ยังขาดมาตรการ เชิงบังคับในการกําหนดให้ผู้ปล่อยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกตามเป้าหมายเท่าไหร่ ยังไม่มี และหากลดแล้ว คาร์บอนได้ไปซื้อขายในเชิงที่มีกฎหมายรองรับก็ยังไม่มี เพราะฉะนั้น จึงต้องมีการปรับปรุงร่างพระราชบัญญัติ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศฉบับนี้ ซึ่งขณะนี้อยู่ระหว่างศึกษา และประมาณเดือนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๖๖ ก็จะได้ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับเรื่อง CarbonPricing (การกําหนดราคาคาร์บอน) คือ กลไกทางการเงินเกี่ยวกับคาร์บอน ในการบริหารจัดการที่จะมาเติมในร่างพระราชบัญญัติการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศให้สามารถกําหนดเป้าหมาย หรือกําหนดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก หรือจํากัดการปล่อยได้ แล้วมีการซื้อขาย Allowance ของการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้คล้ายกับตลาด ETS (ระบบการซื้อขายใบอนุญาตปล่อยก๊าซเรือนกระจก (Emission Trading Scheme: ETS)) ของยุโรป แต่เราไม่จําเป็นต้องเหมือนเขาเพราะว่า Liquidity (สภาพคล่อง ทางการเงิน) คนละเรื่อง เราจึงต้องมาดูอะไรที่เหมาะกับ Context (บริบท) ของประเทศไทย อันนี้ก็จะเป็น อีกเรื่องหนึ่งที่เติมเข้ามา ในส่วนของกรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ภายในปีนี้ประมาณเดือนเมษายน– พฤษภาคม ท่านจะได้เห็นกรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อมจัดตั้งขึ้นมาใหม่ แต่ไม่ได้เป็น การสร้างกรมใหม่ เรา Restructure กรมเดิม คือ กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อมบวกกับกองประสานการจัดการ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เปลี่ยนเป็นกรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม ดังนั้น คนที่ทํางานเรื่องการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจะเพิ่มขึ้นจากที่มีอยู่จํานวน ๓๔ คน งบประมาณได้ปีละ ๒๖ ล้านบาท 133

63 ทําทุกเรื่องจนถึงทุกวันนี้ก็จะกลายเป็น ๕๔๕ คน งบประมาณ ๔๖๐ ล้านบาท คือ การส่งสัญญาณของรัฐบาลว่า เรื่องการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเป็นเรื่องที่เราเอาจริง เป็น National Agenda (วาระแห่งชาติ) ที่ต้องหมุนให้เร็วเท่ากับการเปลี่ยนแปลงระดับโลกด้วย อันนี้ก็จะเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นเร็ว ๆ นี้ ซึ่งการตั้งกรมขึ้นใหม่นั้น ตั้งขึ้นมาเพื่อทําหน้าที่ ไม่ใช่เอาชื่อมารวมกันแล้วโครงสร้างภายในเหมือนเดิน Manageเหมือนเดิม อันนี้ปรับใหม่ทั้งหมด เพื่อรองรับภารกิจ ปรับทั้งต่างประเทศและในประเทศด้วย มีจุดหนึ่งที่อยากยกตัวอย่าง เรื่องของกฎหมาย อยากฝากว่าปัญหานี้เป็นปัญหาระดับโลก ประเทศไทยอย่างเดียวไม่สามารถแก้ได้ ดังนั้น กฎหมายของเราถ้าออกมาแล้ว เกิดการบังคับที่เข้มงวดเกินไป เราอาจจะถูก Challengeได้เหมือนกัน ถ้าเราอ่อนเกินไป รัฐบาลก็ไม่สามารถผลักดัน ให้บรรลุเป้าหมายการลดก๊าซเรือนกระจกของประเทศได้ ขีดความสามารถในการแข่งขันการส่งสินค้าไป EU ถูกจํากัด เพราะฉะนั้น จะมี Impact ในหลาย ๆ ด้านที่เข้ามาเกี่ยวข้อง ดังนั้น จุดที่จะต้องวางไว้เป็น โครงสร้างของร่างพระราชบัญญัติฯ ฉบับนี้ ยังมองว่าต้องเป็นการส่งเสริมและสนับสนุนให้ทุกภาคส่วนใน ประเทศไทยเกิดการปรับเปลี่ยนและมีขีดความสามารถในการแข่งขันในบริบทของตัวเอง เพราะไม่ได้บอกว่า เอกชนต้องแข่งขันและสู้ได้ ภาคประชาชนต้องอยู่และปรับตัวได้ ภาคประชาสังคมต้องได้รับบทบาทมากขึ้น ในการที่จะช่วยทํางานให้กับภาครัฐและภาคเอกชนได้ อันนี้ก็เป็นจุดที่ใช้เวลาในการนําเสนอภาพรวมทั้งหมด ๑๖ ปี ที่ประเทศไทยทํางานมาให้ทุกท่านได้ฟังและหวังว่าจะมีโอกาสได้แลกเปลี่ยนมุมมองที่เป็นคําถามมากขึ้น ขอบคุณมาก นางสาวกฤตยา ธีรนันท์ พนักงานคดีปกครองช านาญการ ส านักวิจัยและวิชาการ : ผู้ด าเนินการ สัมมนา จากที่ ดร.พิรุณ สัยยะสิทธิ์พานิช ได้กล่าวมาก็มีประเด็นที่น่าสนใจหลายประการ โดยเฉพาะใน เรื่องของการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก และมาตรการต่าง ๆ ที่จัดทําขึ้น เพื่อลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ซึ่งจะเป็นมาตรการสําคัญที่จะช่วยในเรื่องของปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ นอกจากนั้น ในส่วนท้ายที่ท่านได้ทิ้งประเด็นเอาไว้ ซึ่งเป็นเรื่องที่น่าคิดต่อ คือ เรื่องของร่างพระราชบัญญัติว่าด้วยการ เปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ที่ไม่ใช่เรื่องง่ายที่จะหาจุดสมดุลที่จะมีหลักเกณฑ์ต่าง ๆ ที่เหมาะสมขึ้นมา ในวันนี้ที่อยู่ ระหว่างศึกษาและจัดทําร่างพระราชบัญญัติขึ้นมานั้น ก็น่าสนใจที่เราจะไปศึกษาในเชิงเปรียบเทียบว่า ในต่างประเทศมีกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศอย่างไรบ้าง ทิศทางเป็นอย่างไร และของไทยเราไปถึงจุดไหนแล้ว ในส่วนนี้จึงขอเรียนเชิญ ดร.อนันต์ คงเครือพันธุ์ ช่วยให้ข้อมูล ดร.อนันต คงเครือพันธุ์ รักษาการในต าแหน่งผู้อ านวยการส านักวิจัยและวิชาการ : วิทยากร ส่วนที่อยากจะบรรยายต่อจากท่านเลขาธิการสํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม คือ ท่านได้ฉายภาพให้เห็นว่าเรามีกลไก ๑๖ ปี หรือความเข้มข้นที่ฝ่ายปกครองไปดําเนินการอย่างไร ในมุมของกฎหมายหน้าตาเป็นอย่างไร การเปรียบเทียบของต่างประเทศเป็นอย่างไร กฎหมายที่มีอยู่ในประเทศไทย ใช้งานได้แล้วขนาดไหน ความจําเป็นในฐานะที่ต้องมีกฎหมายเป็นแค่เพียงความคิดของนักวิชาการกลุ่มหนึ่งหรือไม่ จําเป็นต้องมีจริง ๆ หรือไม่ มีบทบังคับอย่างไรให้เราต้องมี เหล่านี้จะมีส่วนที่อยากนําเรียนให้ทุกท่านได้ทราบ ในโอกาสนี้ ประเด็นที่อยากพูดถึงและขอเสริมในเรื่องการมีกฎหมายซึ่งฐานของการมีกฎหมายมาจากเรื่องของ ความสําคัญของปัญหา ปัญหาเรื่องนี้เชื่อว่าถ้าเป็นนักกฎหมายสิ่งแวดล้อม หรือนักสิ่งแวดล้อมจะคุ้นเคย กับการประชุมครั้งหนึ่งที่เรียกว่า การประชุม EarthSummit ใช้คําว่าประชุม ริโอ เดอ จาเนโร ที่ประเทศบราซิล เกิดขึ้นในปี ค.ศ. ๑๙๙๒ จริง ๆ แล้ว ก่อนหน้านั้นก็มีการประชุมที่กรุงสตอกโฮล์ม ประเทศสวีเดน ซึ่งหากจะเรียก การประชุมเป็นภาษาไทย จะเรียกว฽า การประชุมสหประชาชาติเกี่ยวกับสิ่งแวดล฾อมของมนุษย์ อันนี้เป็นการประชุม เมื่อปี ค.ศ. ๑๙๗๒ ผลผลิตของการประชุมเมื่อปี ค.ศ. ๑๙๗๒ ก฽อให฾เกิด ๒ อย฽างสําคัญ คือ ๑. จะต฾องมีการจัดตั้ง 134

64 โครงการสิ่งแวดล฾อมแห฽งสหประชาชาติ ท฽านนักวิชาการสิ่งแวดล฾อมจะคุ฾นเคยตัวย฽อ UNEP (United Nations Environment Programme : โครงการสิ่งแวดล฾อมแห฽งสหประชาชาติ) เป็นโครงการในการศึกษาต่าง ๆ ที่จะรองรับปัญหาสิ่งแวดล้อมที่ UN จัดทํา อันนี้จึงเป็นผลพวงจากการประชุมเมื่อปี ค.ศ. ๑๙๗๒ ที่กรุงสตอกโฮล์ม ประเทศสวีเดน ๒. อีกหนึ่งผลผลิตสําคัญที่เกี่ยวข้องกับสิ่งแวดล้อมโดยตรง คือ การผลักดัน การกระตุ้น ให้ทุกรัฐภาคี ต้องมีกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม อันนี้เมื่อ ๕๐ ปีที่แล้ว การเกิดขึ้นของสิ่งเหล่านี้เป็นตัวตั้งต้น ซึ่งการประชุมริโอ เดอ จาเนโร ที่ประเทศบราซิล คือ ตัวตั้งต้นของสนธิสัญญา เรียกว่า กรอบอนุสัญญา ว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ตัวย่อคือ UNFCCC จริง ๆ ประเทศไทยไม่ได้เป็นประเทศที่อยู่ในขอบข่าย จาก UNFCCC ว่าปล่อยเยอะ เราถือว่าจํานวนการปล่อยก๊าซเรือนกระจกไม่ได้มากนักเพราะเราไม่ใช่ประเทศ อุตสาหกรรมใหญ่ และไม่ได้เป็นประเทศขนาดใหญ่โต การปล่อยก๊าซเรือนกระจกไม่ได้สูงนัก การแบ่งภาระ ความรับผิดชอบระหว่างประเทศก็จะมีการแบ่งออกเป็นหลัก ๆ จริง ๆ จะมี ๓ ตารางท้ายภาคผนวก แต่อยากพูดถึงเพียง ๒ ตาราง ถ้าเป็นประเทศที่เราใช้คําว่าพัฒนาแล้ว จะเรียกประเทศเหล่านี้ว่า ประเทศ Annex ๑ คือประเทศภาคผนวกที่ ๑ ซึ่งประเทศไทยไม่ได้อยู่ในประเทศภาคผนวกที่ ๑ ประเทศไทย อยู่ใน Non Annex ๑ คือ นอกภาคผนวกที่ ๑ การดูแลปัญหา Climate Change หรือการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ จึงดูแลในฐานะประเทศที่ถือได้ว่าการปล่อยก๊าซเรือนกระจกไม่สูงนัก แต่ในส่วนที่เลขาธิการสํานักงานนโยบาย และแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมพูดถึง คือ ปล่อยก๊าซเรือนกระจกไม่มาก แต่ประเทศไทยติดอันดับ ๙ ผลทางวิทยาศาสตร์บอกว่าประเทศไทยเสี่ยงสูงที่สุดในโลก เพราะฉะนั้น อันดับหนึ่งจึงเป็นประเทศตามเกาะ ถ้าไปไล่ดูประเทศไทยอยู่อันดับ ๙ บางส่วนจมหายไปเป็นข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่ไม่ได้ลวงโลกแล้ว เพราะข้อมูลทางวิทยาศาสตร์พิสูจน์ได้ อย่างเรื่องฝุ่น PM2.5 ทุกท่านต้องใส่แมสก์ที่กันฝุ่น PM2.5 ได้ เพราะแมสก์ที่ใส่อยู่ทุกวันนี้กันไม่ได้ นี่จึงเป็นข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่ใกล้ตัวเรา พอใกล้ตัวเราจึงเห็นความสําคัญ ของการประชุม ๒ อย่างข้างต้น อนุสัญญาเกิดขึ้นจากการประชุม Earth Summit ที่กรุงริโอ เดอ จาเนโร ที่ประเทศบราซิล พอมีการเกิดขึ้นในเวลานั้นประเทศไทยก็เข้าไปเป็นภาคี ความตกลงพิธีสารเกียวโต (Kyoto Protocol) ซึ่งหมดอายุไปแล้ว ปัจจุบันเป็นความตกลงปารีส (Paris Agreement) ส่วนการดําเนินการเหล่านี้ เป็นกลไกระหว่างประเทศ ความสําคัญของปัญหาจุดหนึ่งที่อยากเรียนให้ทุกท่านทราบ คือ เรื่องของกฎหมาย ว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่เกิดขึ้นในต่างประเทศ เกิดขึ้นในโลกใบนี้มาจากรายงานวิจัย วิจัยหลายจุดเป็นรายงานวิจัยที่ทําให้ผู้กําหนดนโยบายบอกว่าไม่ไหวแล้ว ถ้าไม่จัดการ ไม่ดูแลปัญหานี้ ยุ่งแน่นอน ในระยะยาว มีงานวิจัยหนึ่งที่อยากพูดถึงในมุมของประเทศในสหราชอาณาจักร มีนักวิชาการนักวิจัยท่านหนึ่ง คือ Lord Nicholas Stern ท่านเป็นนักวิจัยทางด้านเศรษฐศาสตร์ ปรากฏว่ารายงานวิจัยที่ท่านทําออกมาชื่อ TheEconomicsof Climate Changeคือ เศรษฐศาสตร์ว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ๗๐๐ กว่าหน้า มีท่อนหนึ่งที่มีผลต่อการกําหนดนโยบายของภาครัฐและทําให้เกิดกฎหมายตามมา คือคําว่า “หากไม่มี การดําเนินการเพื่อยับยั้งการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ปัญหานี้จะส่งผลกระทบต่อมูลค่า GDP ของทุกปี ที่จะลดลงร้อยละ ๕-๒๐ แต่ในทางกลับกัน ต้นทุนในการดําเนินมาตรการเพื่อลดก๊าซเรือนกระจก มีค่าไม่เกินร้อยละ ๑ ของมูลค่า GDP” หากเราได้ดําเนินการในปัจจุบันทันที รายงานนี้ออกมาในปี ค.ศ. ๒๐๐๖-๒๐๐๗ ซึ่งช่วงนั้นก็ยังใหม่มากสําหรับเรื่องนี้ ต้นทุนในเรื่องนี้จะมีแค่เพียงไม่เกิน ๑% หรือร้อยละ ๑ ของมูลค่า GDP ที่ลงทุนไป เพราะฉะนั้น ถ้าเทียบแล้วความคุ้มค่าในฐานะนักเศรษฐศาสตร์ คํานวณโดยวิธีการต่าง ๆ ในการหยิบรายงานวิจัยออกมาพูดถึงความเป็นไปได้ในทางวิทยาศาสตร์ สุดท้ายแล้วการคํานวณสิ่งเหล่านี้ รัฐบาลของสหราชอาณาจักร ไม่ลังเลที่จะออกกฎหมายที่เรียกว่า กฎหมายว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพ ภูมิอากาศฉบับต้น ๆ ของโลกเมื่อปี ค.ศ. ๒๐๐๘ ถามว่าหน้าตาของกฎหมายนั้นเป็นอย่างไร ใกล้ชิดกับคําว่า กฎหมายปกครองอย่างไร ผมไม่ได้หยิบยกมาแค่เพียงกฎหมายว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศของ สหราชอาณาจักร แต่ก็เป็นตุ๊กตาหนึ่งที่อยากพูดกับท่านในองค์ประกอบร่วม ๖-๗ ประเทศที่นํามาให้เห็น 135

65 กฎหมายว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ปี ค.ศ. ๒๐๐๘ ของสหราชอาณาจักรมีอยู่ ๑๐๑ มาตรา บังคับ ใช้ในอันดับต้น ๆ ของโลกตั้งแต่ปี ค.ศ. ๒๐๐๘ ณ วันนั้นเชื่อว่าความตื่นตัวในเรื่องของการเปลี่ยนแปลงสภาพ ภูมิอากาศในไทยยังถือว่าวงแคบมาก พอกฎหมายออกมา ถามว่าภายในกฎหมายเป็นอย่างไร ภายในกฎหมาย มีการระบุกติกาหลายอย่าง มีการพูดถึงกลไกในการออกกฎหมายลําดับรองที่ท่านเลขาธิการสํานักงานนโยบาย และแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมพูดถึง เรียกว่า กลไกตลาดในการซื้อขายก๊าซเรือนกระจก มีการกําหนด สิ่งเหล่านี้อยู่ในกฎหมายฉบับนี้ มีการพูดถึงมาตรการในการลดก๊าซเรือนกระจก ที่เราจะเรียกกันในทางเทคนิคว่า Mitigation(การบรรเทา ทําให้ลดลง) มีการกําหนดถึงเรื่องการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่เรียกว่า Adaptation to Climate Change อยู่ และมีกลไกอย่างที่ท่านเลขาธิการสํานักงานนโยบายและแผน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมพูดว่า๑ องศาเกิดขึ้นแล้ว เราจะรักษา Balance ไว้ได้อย่างไร เมื่อผลกระทบเกิดขึ้นแล้วในปัจจุบัน มาตรการแรก คือ มาช่วยกันลด ในทางกฎหมายบอกว่าต้องลดแล้ว การปล่อยก๊าซเรือนกระจกที่เกิดปัญหาต้องเริ่มดูแลให้มีความคงที่ ในประการถัดไป คือ ปรับตัว ท่านเจอปัญหาแล้ว อยู่อย่างไร ต้องอยู่ให้ได้ การดําเนินเศรษฐกิจของประเทศจากพื้นที่ที่วันหนึ่งน้ําทะเลยังไม่สูงเท่านี้ อีกไม่นาน ความร้อนถึง แน่นอนว่าน้ําทะเลก็สูงขึ้น พื้นที่ที่หายไปเราจะจัดการอย่างไรจากพื้นที่การเกษตร การปรับตัว ก็เป็นมาตรการหนึ่งที่สําคัญ ที่กฎหมายของสหราชอาณาจักรพูดถึง อีกหนึ่งอันที่สําคัญ คือ การพูดถึงกลไกในการใช้ ค่าธรรมเนียมในการคิดจากการใช้ถุงพลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว ประเทศไทยโดยกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ก็ทําเรื่องนี้มา เราเคยใช้ถุงพลาสติก ถ้าไป Modern Trade หรือร้านสะดวกซื้อ เคยขอซ้อน ถุงพลาสติกแล้วเอากลับไปใส่ขยะที่บ้านได้ เพราะถุงบางใส่ชั้นเดียวขาดหมด แต่เราก็จะเอาหลายใบเพื่อเอา กลับมาใช้ประโยชน์ได้ต่อ ปัจจุบันนี้แตกต่าง คือ ในประเทศไทยหรือในต่างประเทศก็แตกต่าง แต่ในประเทศไทย อาจมีข้อติดขัดเล็กน้อยเพราะเงินตรงนี้อาจไม่เข้ากระเป๋ารัฐหรือกองทุนเท่าไหร่ ตอนนี้อาจจะเป็นเงินที่เข้าสู่ ผู้ประกอบการส่วนหนึ่งที่ประหยัดลง ในต่างประเทศ เช่น สหราชอาณาจักรจะคิดค่าธรรมเนียมแล้วเอาเงิน เหล่านี้ที่เราจําเป็นต้องใช้เอามาใส่ไว้ในกองทุน แล้วเวลาเกิดปัญหาก็จะเอาเงินนั้นไปเยียวยา ไปชดเชย ดูแล เหล่านี้เป็นกลไกของกฎหมาย ๑๐๑ มาตราที่อยู่ในกฎหมายของสหราชอาณาจักร แต่มีจุดหนึ่งที่อยากนําเรียน ว่ากฎหมายว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจะมีจุดเด่นประการหนึ่ง คือ หลายประเทศใช้วิธีการในการ ตรากฎหมายโดยกําหนดในมาตราต้น ๆ ว่าในปีไหนจะลดก๊าซเรือนกระจกเท่าไหร่ ท่านเลขาธิการสํานักงาน นโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมพูดถึงเรื่องของประเทศไทยที่มีข้อผูกมัดที่เราไปวางให้กับ นานาชาติทราบแล้ว การประชุมครั้งล่าสุดเดือนพฤศจิกายน-ธันวาคม ๒๕๖๕ ที่ผ่านมา มีการประชุม COP27 รัฐภาคี อนุสัญญาว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ที่ประเทศอียิปต์ ซึ่งเราบอกว่าปี ค.ศ. ๒๐๕๐ เราจะ เป็นกลางทางคาร์บอน และในปี ค.ศ. ๒๐๖๕ เราจะ Net Zero นี่คือ เป้าหมายหรือกลไกภาครัฐ การ Enforce การดําเนินการต่อเอกชนต้องเกิดขึ้นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ แต่ในกฎหมายต่างประเทศอาจจะมีจุดหนึ่งที่เห็นจาก การที่ได้ทําวิจัยในเรื่องนี้คือ กฎหมายในต่างประเทศจะกําหนดว่าจากปีฐานบางครั้งก็จะใช้ปีค.ศ. ๑๙๙๐ จะลดเท่าไหร่ กฎหมายของสหราชอาณาจักรกําหนดไว้ในมาตรา ๑ ว่าจะลด ๘๐% ในปีค.ศ. ๒๐๕๐ ลักษณะ ของกฎหมายประเภทนี้ ทางทฤษฎีจะเรียกว่า Sunset Law คือ กฎหมายที่มีเวลายุติเมื่อมาถึงจุดหนึ่ง เพราะความ ตั้งใจในมาตราแรกกําหนดไว้ชัดเจนว่าจะจบตรงนี้แน่นอนในวันหนึ่งหนทางอีก ๒๖ ปีที่จะถึงอาจจะมีการแก้ไข กฎหมายก็ว่าไป แต่ในขณะนี้ลักษณะของกฎหมายที่ออกมาของสหราชอาณาจักรเป็นอย่างนี้ ถัดไปของประเทศอื่น ๆ ที่ยกตัวอย่าง เช่น ประเทศฟิลิปปินส์ออกกฎหมายแบบกรอบ ๑๗ มาตรา แต่ถือได้ว่ารับเอามาทําเอามาออก กฎหมายลูกต่อ ประเทศเม็กซิโกถือว่าเป็นกฎหมายฉบับต้น ๆ ของโลก มีอยู่เกือบ ๑๒๐ มาตรา ออกในปี ค.ศ. ๒๐๑๒ กลไกของประเทศเม็กซิโกจะออกโดยวิธีการกําหนดให้รัฐมีบทบาทมากเป็นพิเศษ เพราะเราจะปล่อย ให้มีการดําเนินการโดยที่ให้เอกชนอาสาจะทําหรือไม่ก็ได้ ไม่ได้แล้ว วิธีนี้จะมีการเปลี่ยนระบบจาก Voluntary (สมัครใจ) เป็น Mandatory (บังคับ) ๒ กลไกนี้อาศัยไปได้คู่กัน บางอย่างถ้าเป็นการเปลี่ยนจากหน้ามือเป็นหลังมือ 136

66 เลย แน่นอนใช้ Mandatory หรือภาคบังคับ ปัญหาอาจจะเกิด กฎหมายประเภทนี้ออกยากด้วย ไปบังคับกับ เอกชนหรือผู้ประกอบการ สิ่งเหล่านี้ถือว่าต้องค่อยเป็นค่อยไป เพราะที่บอกว่ายังไม่ชัด ประเทศเม็กซิโกใช้วิธีนี้มี วิธีการที่คล้าย ๆ กับสหราชอาณาจักร เป็นการกําหนด Target ว่าภายในปีไหนจะลดเท่าไหร่ แต่เนื่องจาก ประเทศเม็กซิโกไม่ได้อยู่ในประเทศ Annex ๑ คือภาคผนวกที่ ๑ คือ ประเทศที่พัฒนาแล้วเต็ม Stream ประเทศ เม็กซิโกจึงมีตัวแบบคล้าย ๆ กับประเทศไทย คือ จะมีลักษณะประเทศกําลังพัฒนา นี่คือกลไกที่เกิดขึ้นในส่วน ของประเทศเม็กซิโก อาจจะมีหน้าตาของกฎหมายใน ๑๑๖ มาตราพูดถึงบทลงโทษ ด้วยเหตุที่ว่าทุกท่านจะรู้ว่า เราจะออมเงินได้เท่าไหร่ก็ต่อเมื่อท่านรู้ว่าท่านมีรายรับเท่าไหร่ รายจ่ายเท่าไหร่ นี่คือ วิธีการปกติที่จะทําให้รู้ ถ้าวันนี้เราไม่รู้ว่ามีรายรับเท่าไหร่ ไม่อาจหาสัดส่วนในการออมเงินได้เลย ฉันใดก็ฉันนั้นในเรื่องการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศ ถ้าท่านไม่รู้ว่าท่านปล่อยก๊าซเรือนกระจกเท่าไหร่แล้วเราก็คุ้นเคยกับกติกาที่ใกล้เคียงกัน เช่น คาร์บอน แต่อย่างที่บอกว่า คาร์บอนเป็น ๑ ใน ๗ ประเภท ของก๊าซเรือนกระจก ก๊าซเรือนกระจกที่ลอย ขึ้นไปบนอากาศ ไม่ได้เป็นก๊าซเรือนกระจกที่บอกว่าไม่มีเลยจะดี มลพิษบอกว่าไม่ดี แต่ถ้าบอกว่าก๊าซเรือน กระจกไม่มี ปัญหาก็จะตามมา แต่การคํานวณการกําหนดให้อยู่ในภาวะคงที่ที่ทําให้โลกใบนี้อยู่ได้ อันนี้เป็น กติกาที่ทางนักวิทยาศาสตร์พยายามหาค่าที่ชัดเจนว่าเท่าไหร่ ในกติกาของกฎหมายประเทศเม็กซิโกบอกว่า วันนี้จะรู้ว่าจะต้องระวังการปล่อยก๊าซเรือนกระจกเท่าไหร่ ก็ต่อเมื่อคุณรู้ว่าคุณปล่อยก๊าซเรือนกระจกเท่าไหร่ เพราะฉะนั้น การรายงานของภาครัฐจะมีข้อมูลอย่างชัดเจนแน่นอนแล้วก็เชื่อถือได้ อันนี้เป็นสิ่งที่กฎหมายให้ ความสําคัญเป็นอย่างมาก อันนี้ถ้าให้เรียกในภาษาทางเทคนิค เรียกว่า ระบบข้อมูลการปล่อยก๊าซเรือนกระจก Reporting System ระบบการรายงานของภาคเอกชน หากวันหนึ่งโรงงานอุตสาหกรรมจําเป็นจะต้องบอกว่า ได้ปล่อยก๊าซ ๑ ใน ๗ ชนิดจริง ๆ สําคัญในเรื่องนี้ที่ใกล้ชิดกับการปล่อยจริง ๆ เช่น ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ก๊าซมีเทน ก๊าซไนตรัสออกไซด์ ๓ ชนิดเหล่านี้ปล่อยอย่างไร ปล่อยเท่าไหร่ มีค่าการวัดที่เป็นมาตรฐานในทาง วิทยาศาสตร์อย่างไร มีสถาบันของรัฐหรือหน่วยที่ได้รับมอบหมายให้ดําเนินกิจการทางปกครอง ผมขอใช้คําที่ใกล้ กับมาตรา ๓ ของเรา รับรองอย่างไร เหล่านี้เป็นตัวตั้งต้นที่จะบอกว่าประเทศปล่อยก๊าซเรือนกระจกเท่าไหร่ ถ้าหากปล่อยเท่าไหร่แล้วข้อมูลที่บอกให้รายงาน ไม่รายงานสักที กลไกของกฎหมายประเทศเม็กซิโกบอกว่า อย่างนั้นจะคิดค่าปรับทางปกครองสูง วิธีการทางกฎหมายจะไม่ได้ใช้กระบวนการทางอาญา ไม่ได้จับมาขังคุก เพราะเป็นเรื่องใหม่ของโลกใบนี้ เพราะฉะนั้น กฎหมายในโมเดลของประเทศเม็กซิโกบอกว่า จะทําอย่างไรดี ให้ปฏิบัติตาม โดยการปรับเงินเยอะ ๆ เงินค่าปรับเป็นล้านหากไม่รายงาน หนักไปกว่านั้น คํานวณเป็น ๓ เท่า หากรายงานเท็จต่อภาครัฐ เหล่านี้เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นในต่างประเทศ และประเทศไทยก็กําลังเกิดขึ้นแล้วในกลไก แม้จะยังไม่เต็มรูปแบบอย่างที่เรามีกฎหมายว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศโดยตรง ประเทศอื่น ๆ อย่างประเทศสเปนก็มีประมาณ ๔๐ มาตราเป็นกฎหมายคร่าว ๆ ที่กําหนดกรอบเอาไว้แล้วให้ทุกอย่างต้อง ดําเนินการต่อโดยการออกกฎหมายลําดับรอง ประเทศชิลีเป็นประเทศหนึ่งในลาตินอเมริกาใต้ มี ๕๔ มาตรา ออกมาในปี ค.ศ. ๒๐๒๒ คือ ปีที่แล้ว เช่นเดียวกัน ถามว่าหน้าตาของกฎหมายที่พูดถึง ๖-๗ ประเทศ ซึ่งจริง ๆ แล้วมีหลายประเทศตอนนี้ออกมาเป็นซีรีส์ ถือว่าเป็นกฎหมายที่ออกมาเร็วมาก และหลายประเทศให้ ความสําคัญ จุดที่ให้ความสําคัญเรื่องนี้เป็นเรื่องที่อาจสัมพันธ์กับทางเศรษฐกิจ วันดีคืนดีหากกติกากลางของ ระหว่างประเทศมี Trade Barriers (อุปสรรคการค้าขาย) มีการเกิดอุปสรรคทางการค้าจากการไม่ดําเนินการ เหล่านี้ รัฐก็จะเร่งดําเนินการเพื่อให้ผลประโยชน์ของประเทศเป็นประโยชน์กับเรามากที่สุด ทีนี้จุดร่วมเพราะเรา พูดถึงแง่มุมของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในมุมกฎหมายปกครอง ถัดไปจะพูดถึงเรื่องคดีปกครอง ถ้าหากเราพูดถึงในมุมของกฎหมายปกครอง และถามว่ากฎหมายโลกร้อนของต่างประเทศ แสดงให้เห็นจุดร่วมที่ เกี่ยวข้องกับกฎหมายปกครองอย่างไร ซึ่งจะขอพูด ๕-๖ ประเด็น ซึ่งประการแรกจะเป็นเรื่องของเจตนารมณ์และ วัตถุประสงค์ของกฎหมาย กฎหมายเหล่านี้เมื่อเข้าใจแล้วว่าปัญหารุนแรงขนาดนี้ เมื่อปีที่แล้วเชื่อว่าทุกคนกลับ บ้านไม่ได้ ท่านผู้มีอํานาจผู้ที่ดูแลกระทรวงก็ยังบอกเลยว่าปัญหานี้มาจาก Climate Change ข้อมูล 137

67 ทางวิทยาศาสตร์ยืนยันแล้ว เรากลับบ้านไม่ได้ ไม่รู้ว่าปีนี้หน้าฝนจะเจอปัญหานี้อีกหรือไม่ ก็หวังว่ารถไฟฟ้าราง เดี่ยวจะเสร็จ และเราจะได้ไม่ต้องใช้รถ เพราะนํารถออกม ารถก็เสียแบบที่ถนนแจ้งวัฒนะ แทบไม่เคยเกิดขึ้น พอบอกแบบนี้หน้าตาของปัญหารุนแรง มีการกระทบต่อเศรษฐกิจความมั่นคงของรัฐ ภาษาที่กฎหมายต่างประเทศใช้ จึงใช้คําว่า กระทบต่อความสงบเรียบร้อยของประชาชน นิติวิธีที่ใช้ในกฎหมาย ของต่างประเทศจึงพูดถึงนิติวิธีในทางกฎหมายมหาชนหรือกฎหมายปกครองซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของกฎหมายมหาชน ที่จะต้องใช้ในการแก้ปัญหา รัฐมีบทบาทสําคัญ นี่คือ จุดร่วมหนึ่งที่เห็นจากกฎหมายเปรียบเทียบของต่างประเทศ ประการที่สอง บทบาทของรัฐในการควบคุมระบบการปล่อยก๊าซเรือนกระจก Reporting System ระบบ ของการรายงานเป็นอย่างไร วันนี้ถ้าเราบอกว่าโรงงานจะรายงานหรือไม่ก็ได้ ท่านไม่ต้องคิดก็ปล่อยให้ข้อมูลเหล่านี้ ยังคงเป็นข้อมูลที่ไม่แน่นอนแล้ววันหนึ่งจะถูก Working Group ของต่างประเทศหรือคณะทํางานเข้ามาตรวจสอบ แล้วบอกว่า Banned ประเทศไทย แล้วมีผลต่อเศรษฐกิจในการส่งออกสูงมาก จุดร่วมตรงนี้บทบาทของรัฐในการ ควบคุมทางกองการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติเดิมอยู่ และ ตอนนี้จะถ่ายโอนไปที่กรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม ซึ่งจะเป็นผู้ดูแลอย่างชัดเจน และกฎหมายต่างประเทศกําหนดชัดเจนเพื่อให้รู้ว่า สรุปแล้วปล่อยก๊าซเรือนกระจกเท่าไหร่ เพื่อที่จะได้รู้ว่า ลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้เท่าไหร่ เราลดได้เท่าไหร่ ประการที่สาม มาตรการสําคัญที่ปรากฏในกฎหมาย แทบทุกฉบับของโลกเกี่ยวกับเรื่องนี้ คือ Mitigation (ทําให้ลดลง) กับ Adaptation (การปรับตัว) นั่นคือ ลดกับปรับตัว ๒ อย่างนี้ต้องเกิดขึ้นด้วยกัน ประการที่สี่ บทลงโทษตามกฎหมาย เราใช้คําว่า โทษทางปกครอง ซะส่วนใหญ่ อาจจะมีบางประเทศ เช่น สหราชอาณาจักร ซึ่งหากคุณเป็นผู้ประกอบการค้าแล้วคุณเก็บเงิน ค่าธรรมเนียมแล้วไม่รายงานรัฐ วิธีการทางอาญาอาจจะเกิดขึ้นแต่จะเป็นปัญหาในเชิงพาณิชย์ที่เคยบอกว่า การให้ข้อมูลในเรื่องของผลประกอบการที่บิดเบือนหรือไม่ตรง ซึ่งหากเราอยู่ในแวดวงภาษีก็จะเจอข้อที่เป็น บทลงโทษทางอาญา แต่โดยส่วนใหญ่จุดร่วมของกฎหมายจะใช้กลไกที่เรียกว่า กลไกที่เป็นมาตรการบังคับ ทางปกครองหรือมีการปรับในทางปกครองอันนี้เป็นจุดร่วมสําคัญของกฎหมายปกครองที่กฎหมายต่างประเทศใช้ ประการที่ห้า กลไกตลาดก็เป็นอย่างที่เลขาธิการสํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม พูดถึง การตีค่าคาร์บอนหรือสิ่งที่ปล่อยไปแล้วมีผลกับก๊าซเรือนกระจก สําคัญที่สุดคือ ตีค่าคาร์บอนให้เป็น คล้าย ๆ สินค้า กําหนดให้เป็น Carbon Credit วันนี้ปล่อยน้อย วันหนึ่งที่รัฐควบคุมทุกอย่างดีแล้ว โรงงาน อุตสาหกรรม ก.ปล่อยเกินมาตรฐาน วิธีการในการที่จะดูแลเพื่อไม่ให้ตัวเองต้องเสียค่าใช้จ่ายที่สูงไปกว่านั้น คือ การไปซื้อ Carbon Credit จากโรงงานหรือบริษัทที่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกน้อยกว่า กลไกเหล่านี้ปรากฏอยู่ ในกฎหมายของต่างประเทศแทบทั้งสิ้น ประการสุดท้าย จุดร่วม คือ ความเป็นกฎหมายที่ใช้คําว่า Sunset Law คือ กฎหมายที่มีเวลายุติจากตัวความ จากเนื้อความ จากวัตถุประสงค์ อย่างที่นําเรียนว่า มาตรา ๑ ของกฎหมาย สหราชอาณาจักร พูดว่า ในปี ค.ศ. ๒๐๕๐ ๘๐% หายไป ถ้าท่านมีโอกาสเดินทางไปยุโรป ท่านจะเห็นรถไฟฟ้า ทั่วบ้านทั่วเมือง ของประเทศไทยก็ถือว่ายังใหม่และยังกังวลในค่าใช้จ่ายที่มาถึงผู้ใช้หรือผู้บริโภคอย่างเรา สิ่งเหล่านี้เป็นจุดร่วมของกฎหมายโลกร้อนที่เกิดขึ้นในต่างประเทศ เมื่อสักครู่ ท่านเลขาธิการสํานักงานนโยบาย และแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ได้พูดถึงความเป็น Movement ของกฎหมายไทยว่า หนีไม่พ้นแผนปฏิรูปประเทศ รัฐธรรมนูญในหมวดสุดท้ายก่อนบทเฉพาะกาลได้พูดถึงแผนการปฏิรูปประเทศ มีการพูดถึงมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ ๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ที่พูดถึงว่า มีลําดับศักดิ์ของกฎหมาย มีรัฐธรรมนูญอยู่สูงสุด ลําดับศักดิ์ของแผนของประเทศก็เหมือนกัน ยุทธศาสตร์ชาติ ๒๐ ปี ก็ถือว่าเป็น รัฐธรรมนูญในเชิงแผน ซึ่งหน่วยงานภาครัฐต้องทํา และลําดับที่ ๒ ก็คือ แผนปฏิรูปประเทศ นี่คือ กติกา เพราะฉะนั้น ถ้าจะเทียบแผนปฏิรูปประเทศก็คล้าย ๆ พระราชบัญญัติ และแผนปฏิรูปประเทศ ก็ออกพระราชบัญญัติเพื่อให้มีความชัดเจน มีการดําเนินการด้านต่าง ๆ มา ๑๐ กว่าด้าน ที่ทําให้เราได้เห็น ในรายละเอียดจากผู้เชี่ยวชาญและนํามาใช้เป็นกติกาของบ้านเมือง ส่วนหนึ่ง คือ แผนปฏิรูปประเทศ 138

68 ด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จํานวน ๔๗๒ หน้า ในด้านสิ่งแวดล้อม ปรากฏว่ามีการพูดหลายจุด เท่าที่เคยทําวิจัยเรื่องนี้ถึง ๓ จุด บอกว่าต้องมีร่างพระราชบัญญัติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ อันนี้หนีไม่พ้น และหากจะให้เรียนไปยังผู้มีอํานาจ คือ ช้าไปแล้ว ๒-๓ ปี บางทีช้าไปก็เป็นกลไกของรัฐบาล ที่อาจจะมีกระบวนการขั้นตอนเพื่อให้กฎหมายมีความชัดเจน มั่นคง ผมมีโอกาสในการร่าง Zero Draft (ร่างเอกสารฉบับแรก) ก็คือ ร่างแรก ในการจะตกเติมก็มีกระบวนการในการทําให้สมบูรณ์ที่สุด ซึ่งหวังว่า กลไกที่ใช้อยู่อย่างที่บอกว่าจุดร่วมของกฎหมายต่างประเทศเราหนีไม่พ้นที่กําลังใช้กฎหมายที่มีอยู่ในมือ พยายามดําเนินการให้ไปถึงเป้าหมายนั้น และวันหนึ่งถ้าเกิดปัญหา ข้อพิพาทเหล่านี้ก็จะเกิดขึ้น แต่ถ้ามีกฎหมายเฉพาะ กฎหมายโดยตรงที่กําหนดวัตถุประสงค์ไว้ชัดเจน การตีความหรือการดําเนินการทุกอย่าง ก็จะมั่นคง และมีความแน่นอนชัดเจนมากกว่า เมื่อหนีไม่พ้นว่ากฎหมายว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ต้องมีในประเทศไทย เชื่อว่า ภายใน ๑-๒ ปี ก็ต้องเกิดขึ้นได้ เพราะร่างกฎหมายนั้นเคยทําวิจัยและส่งไปแล้ว มีอีกกระบวนการหนึ่งที่ทางผู้ดําเนินการสัมมนาได้พูดถึงไปแล้ว คือ กลไกของคณะกรรมการดําเนินการปฏิรูปกฎหมาย ในระยะเร่งด่วน โดย ศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.บวรศักดิ์ อุวรรณโณ เป็นประธานกรรมการ ซึ่งผมอยู่ในคณะทํางาน ที่ร่างกฎหมายฉบับนี้ โดยการรับฟังความคิดเห็นจากทุกฝ่าย ไม่ได้ฟังแค่เพียงนักวิชาการ แต่ฟังสภาอุตสาหกรรม สภาหอการค้า ที่ปรึกษากระทรวงการคลัง เพื่อให้ทราบว่าสุดท้ายแล้วเราคิดมาตรการทางภาษีครอบคลุม แนวคิดหรือไม่ เพราะเราคิดลําพังไม่ได้ การคิดโดยคนคนเดียวในเรื่องใหญ่ขนาดนี้ ต้องดําเนินการเป็นกลุ่มเท่านั้น และกลุ่มต้องรับฟังความคิดเห็น Focus Group อีกหลายครั้งมาก และได้มีบันทึกที่ทางคณะกรรมการฯ โดยศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.บวรศักดิ์ อุวรรณโณ ได้ส่งร่างกฎหมายฯ ไปถึงรองนายกรัฐมนตรี (นายวิษณุ เครือ งาม) ซึ่งดูแลเรื่องนี้ ได้ส่งร่างไปแล้วและปัจจุบันจะมีการศึกษาตกเติมในเรื่องของกลไกทางเศรษฐศาสตร์ หรือกลไกอื่น ๆ ที่จะเป็นมาตรการส่งเสริมใส่เข้าไป ความเป็นไปได้ในเรื่องนี้จึงเกิดขึ้นในระยะอันใกล้ ใน Sessionแรก นี้ขอพูดในประเด็นของกฎหมายก่อน และในมุมของคดีปกครองที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ที่จะเกิดขึ้น และแง่มุมในทางวิชาการ ขอเรียนย้ําว่า ที่ใช้คําว่าคดีปกครองที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพ ภูมิอากาศ เป็น Academic Forum เป็นการเสนอความคิดเห็นทางวิชาการ ก็ถือว่าในแง่วิชาการเห็นอย่างไร คดีปกครองหน้าตาเป็นอย่างไรในต่างประเทศ และประเทศไทยเป็นอย่างไร อันนี้เป็นการถกเถียงกันในเชิง วิชาการ ก็จะกล่าวใน Session ถัดไป นางสาวกฤตยา ธีรนันท์ พนักงานคดีปกครองช านาญการ ส านักวิจัยและวิชาการ : ผู้ด าเนินการ สัมมนา ตอนนี้ทุกท่านได้ทราบแล้วว่า พันธกรณีในทางระหว่างประเทศที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศเป็นอย่างไร และภาครัฐมีการดําเนินการอย่างไรบ้างเพื่อให้เป็นไปตามพันธกรณีเหล่านี้ และยังได้ทราบข้อมูลว่ากฎหมายของต่างประเทศในเรื่องนี้มีแง่มุมที่น่าสนใจอย่างไรบ้าง ที่เราจะนําประโยชน์นั้น มาปรับใช้ภายในประเทศไทย เราจะมาดูกันว่าสถานการณ์ของกฎหมายประเทศไทยในปัจจุบัน ซึ่งอาจยังไม่มีกฎหมาย เรื่องการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเต็มรูปแบบ ว่าอาจจะมีความท้าทายอย่างไรบ้างในการดําเนินงาน ที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ผศ.ดร.นพร โพธิ์พัฒนชัย ผู้อ านวยการศูนย์กฎหมายทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ : วิทยากร Climate Change เป็นเรื่องที่ท้าทายในแง่ที่ต้องพูดเรื่องของเทคนิค และเป็นเรื่องที่ไม่ได้อยู่ ในความสนใจหรือรับรู้ของหลาย ๆ ท่าน เพราะฉะนั้น จะมีหลายอย่างที่หลายท่านอาจจะไม่เข้าใจ เพราะว่า สมัยเรียนเรื่อง Climate Change ที่สหราชอาณาจักร เมื่อ ๑๐ ปีที่แล้ว ในห้องเรียนมีนักเรียนอยู่ ๓ คน 139

69 เป็นฝรั่ง ๒ คน และมีคนไทยคนเดียว สิ่งหนึ่งที่รู้สึกว่าท้ายทายต่อการศึกษามาก ๆ คือ มีคําศัพท์เทคนิคเต็มไปหมด เช่น Adaptation, Mitigation, Clean Development, Mechanism แค่ทําความเข้าใจคําศัพท์ต่าง ๆ ก็ไม่เข้าใจแล้ว แล้วต้องมาทําความเข้าใจเนื้อหา ซึ่งไม่ใช่กฎหมายอย่างเดียว เพราะว่าเรื่อง Climate Change ถ้าใครบอกว่าเป็น Purely Legal เหมือนไม่ได้เรียนมา จริงๆ คือ Policy Oriented Regime มี Policy ที่เป็น International Policy อยู่มาก จึงเป็นความท้าท้ายอย่างยิ่งในการพยายามมาเล่าให้ทุกท่านฟังว่า ในมุม วิชาการซึ่งเป็นความเห็นของผม ซึ่งไม่ได้ผูกพันองค์กรแม้กระทั่งศาลปกครองหรือคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ว่าผมมีความเห็นอย่างไรเกี่ยวกับเรื่องนี้ และตอนที่ทําสไลด์คิดว่าจะตั้งหัวข้ออย่างไรดี เพราะว่าผมเห็นใจส่วนราชการเพราะเป็น Mammoth Task เป็นงานใหญ่ ซึ่งส่วนราชการเดียวทําไม่ได้ เพราะว่าเป้าหมายที่ตั้งทั้งหมดเป็นเป้าหมายในนามรัฐ เพราะฉะนั้น จึงต้องมีการ Implement โดยส่วน ราชการที่มีบทบาทนํา เลยตั้ง Presentation ในวันนี้ว่า เป็นความท้าทายต่อระบบกฎหมายไทยและประเทศ ไทย Agenda ในวันนี้จึงอยากจะพูดถึงภาพกว้างก่อน ซึ่งท่านเลขาธิการสํานักงานนโยบายและ แผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ได้กรุณาพูดไปบางส่วนแล้วว่า ความท้าทายทางสิ่งแวดล้อมในปัจจุบัน ในวันนี้มีอะไรบ้าง และมีผลกระทบอย่างไรกับเราหรือในระดับสากล ความตกลง Climate Change ไม่ว่าจะ เป็น UNFCCC ก็ดี Paris Agreement ก็ดี เข้ามาท้าทายความเป็นไทยอย่างไร ผมไม่ได้บอกว่าเข้ามาท้าทาย แค่ระบบกฎหมายไทยแต่เข้ามาท้าทายความเป็นไทยด้วย ผมก็จะพยายาม Single out มันมีโอกาสและมี ความท้าทายที่เราจะบริหารจัดการเรื่องของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในประเทศไทยได้อย่างไรบ้าง ในภาพนี้ผมอยากเล่าให้ฟังก่อนว่าอันนี้เป็น Concept ทางวิทยาศาสตร์ เรื่อง Planetary Boundaries (ขีดจํากัด ความปลอดภัยของโลก)อธิบายให้เข้าใจได้ง่าย ๆ ว่า โลกเรามีขีดจํากัด ขีดความสามารถ รองรับการกระทําของ มนุษย์ และในวงสีเขียวที่เห็นในภาพ เหมือนเป็นชิ้นเค้กต่าง ๆ คือ ความกดดันด้านต่าง ๆ ที่เข้ามาสู่สิ่งแวดล้อมของเรา ถ้าคุณ Operateการกระทําของมนุษย์อยู่ในกรอบสีเขียว อยู่ใน Limit ที่ควรจะเป็นมนุษยชาติก็สามารถดํารงชีวิต อยู่ในโลกใบนี้ได้โดยสงบสุข แต่ปัจจุบันไม่ได้เป็นแบบนั้น จะเห็นว่าบางส่วนอยู่ในสีเขียว บางส่วนสีเขียวก็จะ เล็กลง หมายถึงว่า ความกดดันทางสิ่งแวดล้อมน้อยลง บางส่วนเกินออกไป Climate Change เป็นเพียงแค่ หนึ่งในความท้าทายต่อ Planetary Boundaries ซึ่งเรากําลังก้าวเดินออกจากสีเขียว ข้อมูลเมื่อ ๑๐ ปีที่แล้ว ตั้งแต่ผมเรียนเมื่อปี ค.ศ. ๒๐๑๐ เราบอกว่า ก๊าซเรือนกระจกจะมีความเข้มข้นอยู่ในสภาพภูมิอากาศ หรือชั้น บรรยากาศเกินกว่า ๓๕๐ ppm. ไม่ได้ ถ้าเกินออกไปจะทําให้เกิด Extreme Weather Event (เหตุการณ์สภาพ ภูมิอากาศสุดขั้ว) หลายท่านบอกว่าจริง ๆ แล้วก็ไม่แปลกอะไร พอเข้าถึงเดือนมีนาคม-เมษายน อากาศก็จะร้อน ขึ้น เพียงแต่ว่าร้อนขึ้นเกินกว่าอย่างมีนัยสําคัญ เมื่อ ๓ ปีที่แล้วที่ผมเดินทางกลับมาใหม่ ๆ เคย Record ว่า ยืนที่น้ําตกไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี เราพบว่าอุณหภูมิตอนเที่ยงตรง คือ ๔๐ องศา เรื่อง Climate Changeถ้าใน ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่ ICCT(International Councilon CleanTransportation(สภาระหว่างประเทศว่าด้วย การขนส่งที่สะอาด)) ปัจจุบันไม่ได้พูดถึง ๓๕๐ ppm. เราข้ามมาที่สีส้ม ถ้าเราแตะไปที่ ๔๑๕-๔๒๐ ppm. จะถึงจุดที่ point of no return (จุดที่ไม่หวนกลับ) คือ Extreme Weather Event ที่เกิดขึ้นเหมือนที่ท่านเลขาธิการ สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมได้ให้ข้อมูลไว้ว่า จะไม่สามารถกลับมาสู่ความสงบ สุขได้เมื่อ ๑๐,๐๐๐ ปีก่อน จนกระทั่งถึงยุคปฏิวัติอุตสาหกรรมเราอยู่ในยุคสมัยทางธรณีสัณฐาน คือ ยุคสมัยที่ สามารถ Expect ได้ว่าเดือนมกราคม–มีนาคม หรือช่วงต้นปี คือ ฤดูหนาวเข้าสู่ฤดูใบไม้ผลิ กลางปี คือ ฤดูใบไม้ ผลิสู่ฤดูร้อน และปลายปีฤดูใบไม้ร่วง วนกลับไปเป็น Cycle คือ ช่วงเวลาที่คุณรู้ได้ว่าช่วงเวลาไหนอากาศ ภูมิอากาศเป็นอย่างไร อากาศเย็น ฝนตก หิมะตก หรือไม่ เราเป็นแบบนี้มาจนถึงยุคปฏิวัติอุตสาหกรรม ทําไมยุคปฏิวัติอุตสาหกรรมถึงมีนัยสําคัญ เพราะเป็นหมุดหมายที่สําคัญที่กิจกรรมของมนุษย์ส่งผลกระทบหรือ เป็นแรงขับเคลื่อนให้เกิดความเปลี่ยนแปลงด้านสิ่งแวดล้อม และสะท้อนผ่านภาพที่เห็น เพราะกิจกรรมมนุษย์ ทําให้สถานการณ์หรือคุณภาพของสิ่งแวดล้อมเปลี่ยนไป และ Planetary Boundaries บางอันมีความสัมพันธ์ 140

70 กัน อันหนึ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ คือ Climate Change เกี่ยวกับทะเล และเกี่ยวข้องกับประเทศไทยและกฎหมายไทย อย่างมาก เพราะ Climate Change ซึ่งมีก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ ซึ่งเป็นก๊าซหนึ่งในสามที่ก่อให้เกิดปัญหา ถ้าก๊าซ คาร์บอนไดออกไซด์ละลายลงไปในน้ําจะก่อให้เกิดปรากฏการณ์ที่เรียกว่า Ocean Acidification หรือ ความเป็นกรดที่เพิ่มขึ้นของมหาสมุทร ฟังดูเหมือนง่ายแต่สิ่งมีชีวิตต่าง ๆ ที่เราอาศัยเป็นแหล่งโปรตีนหลัก ซึ่งมนุษย์มีแหล่งโปรตีนหลักมาจากทะเล Marine Capture (การจับสัตว์น้ําในทะเล) เช่น กุ้ง หอย ปู ปลา เหล่านี้ มีแคลเซียมเป็นส่วนประกอบของร่างกาย หมายความว่า ถ้าทะเลเป็นกรดมากขึ้น คุณกําลังเจอภาวะที่สิ่งมีชีวิต เหล่านี้มีความอ่อนแอลง ความสามารถในการดํารงชีวิตอยู่น้อยลง Stock ของ Living Resources, Fishery Resources ก็จะค่อย ๆ Collapse ลงไปเรื่อย ๆ ถามว่าเราพูดถึง Ocean Acidification (ความเป็นกรดใน มหาสมุทร) มีความเปลี่ยนแปลงเยอะหรือไม่ มีการเปลี่ยนแปลงค่า PH ของน้ําทะเล จาก ๘.๒ เป็น ๘.๑ เท่า นั้นเอง อันนี้คือ ทะเลมหาสมุทรของทั้งโลก เพราะฉะนั้น จึงมีนัยสําคัญอยู่พอสมควร อีกปัญหาหนึ่ง ซึ่งเป็นเรื่องใหม่ คือ เรื่องขยะพลาสติก พวกนี้เป็นปัญหารูปแบบใหม่ ซึ่งระบบกฎหมายแบบเดิมไม่อาจ ที่จะจัดการได้อีกต่อไปแล้ว เรื่อง Climate Change ประเทศไทยเป็นภาคี และสมควรเป็นภาคีในความตกลง ระหว่างประเทศเหล่านี้ ไม่ว่าจะเป็น UNFCCC หรือ Paris Agreement เพราะหากเข้าร่วมการเป็นภาคีระหว่าง ประเทศ เป็นพันธกรณี จะมีInternational Integration (การรวมกลุ่มทางเศรษฐกิจระหว่างประเทศ) และในขณะเดียวกันก็จะสร้างโอกาสให้กับประเทศด้วย ในการที่จะใช้เป็นอํานาจต่อรองเพื่อนํามาซึ่งโอกาสอื่น ๆ เวลาเข้าไปเป็นภาคีแล้วหน้าที่เราคืออะไร จริง ๆ แล้วหน้าที่ของการเข้าเป็นภาคีไม่ใช่หน้าที่ที่มีต่อก๊าซเรือนกระจก โดยตรง หน้าที่หรือความมุ่งหมาย คือ การรักษาสมดุลหรือความเสถียรภาพของความเข้มข้นของก๊าซเรือน กระจกที่ทําให้อุณหภูมิโลกอยู่ในระดับที่เป็นไปได้ ไม่ต่ํากว่า ๒ องศาเซลเซียส จาก Pre-Industrial Era (ยุคก่อนอุตสาหกรรม) เพื่อที่จะให้เวลาธรรมชาติปรับตัว แต่ด้วยความเข้มข้นของก๊าซเรือนกระจกเป็นเหตุให้ อุณหภูมิเพิ่มขึ้น ดังนั้น เราต้องมาจัดการก๊าซเรือนกระจก เมื่อสักครู่ ดร.อนันต์ คงเครือพันธุ์ผู้อํานวยการ สํานักวิจัยและวิชาการ ได้กล่าวว่า ประเทศไทยใน UNFCCC เป็น Non Annex ๑ หมายความว่า ประเทศไทย ไม่มีQuantifiers Target (เป้าหมายเชิงปริมาณ) เหมือนประเทศในยุโรป กล่าวคือ ไม่มีเป้าหมายชัดเจนว่าเรา ต้องลดเป็นตัวเลขเท่าไหร่ อันนี้เป็นมรดกของ UNFCCC เพราะว่าเมื่อปี ค.ศ. ๑๙๙๒ นั้น ประเทศพัฒนาแล้ว กึ่ง ๆ แพ้ในการเจรจา เพราะยอมรับในหลักการที่ ๗ ของปฏิญญาริโอที่บอกว่าประเทศของตนมีบทบาทในการก่อปัญหา สิ่งแวดล้อมไว้มากกว่าประเทศอื่น เพราะว่าใช้สิทธิทรัพยากรธรรมชาติทําลายสิ่งแวดล้อมมาตั้งแต่ศตวรรษที่ ๑๘ ผลลัพธ์จึงเด่นชัดมากกว่า จึงยอมรับว่ามีบทบาทหน้าที่มากกว่า ดังนั้น จึงมี Quantifiers Target ส่วนประเทศ ที่กําลังพัฒนาแบบประเทศไทย จึงไม่มีเป้าหมายแบบนั้นแต่มีหน้าที่ แล้วหน้าที่ซึ่งอาจจะสื่อสารกันน้อยใน สังคมไทย คือ หน้าที่ที่ต้องทําใน Climate Change คือ บรรเทาผลกระทบ หรือที่เรียกว่า Mitigation กับปรับ เปลี่ยนตัวเองใน Long Term เพื่อให้กระบวนการอุตสาหกรรม การดําเนินกิจกรรมต่าง ๆ ในประเทศเป็นมิตร กับสิ่งแวดล้อมและไม่ก่อให้เกิดผลกระทบกับ Climate Change หรือที่เรียกว่า Adaptation ถ้าสิ่งนี้ไป Reflex อยู่ในร่างพระราชบัญญัติฯ จะทําให้พื้นที่ของการดําเนินการทางกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการจัดการ Climate Change ตอบโจทย์ต่อความจําเป็นในการมีกฎหมายอย่างยิ่ง ทีนี้Paris Agreement บอกอะไรเราบ้าง Paris Agreement เปลี่ยน Paradigm (กระบวนทัศน์) ตรงที่พอหลังจากปีค.ศ. ๑๙๙๒-๒๐๑๕ ทุกคนมา ยอมรับกันใหม่ว่าไม่มีใครปล่อยก๊าซเรือนกระจกมากหรือน้อยแล้ว ทุกคนปล่อยเหมือนกันหมด เพราะฉะนั้น ทุกคนมีหน้าที่ต้องลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกเหมือนกัน เดิมประเทศกําลังพัฒนาไม่มีตัวเลขชัดเจน เพียงแต่ต้อง เสนอว่าจะทําอะไรเพื่อลด แต่ไม่มีอะไร Binding ในเชิง Target แต่ Paris Agreement ไม่ใช่ เพราะพยายาม เปลี่ยนให้ประเทศที่พัฒนาแล้ว หรือกําลังพัฒนา คุณมีหน้าที่ลดเหมือนกัน แต่เป้าหมายในการลดต่างกันได้ เพราะขนาดเศรษฐกิจและส่วนร่วมในการก่อปัญหา ส่วนร่วมในการสร้างหรือผลิตก๊าซเรือนกระจกอาจจะต่างกัน อันนี้จะสอดคล้องกับที่ท่านเลขาธิการสํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กล่าวว่า 141

71 เราไม่มีความจําเป็นที่จะกําหนดเป้าหมายที่ Ambitious เราจําเป็นต้องกําหนดเป้าหมายที่สอดคล้องกับระบบ เศรษฐกิจและความสามารถของธุรกิจหรือบุคคลประชาชนภายในประเทศให้สามารถมีส่วนร่วมในการลดการ ปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้อย่างสร้างสรรค์ อันนี้ต่างหากเป็นเป้าหมายและหวังว่าจะไป Reflexอยู่ในกฎหมายด้วย ถามว่าทําไมต้องกําหนดเป้าหมายอย่างนั้น เพราะว่าเมื่อ COP26 ท่านเลขาธิการสํานักงานนโยบายและแผน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมได้กล่าวว่า เราจะเป็น Carbon Neutrality ภายในปีค.ศ. ๒๐๕๐ และเป็น Net Zero Emissions ในปีค.ศ. ๒๐๖๕ อันนี้เป็น Commitment ที่ต้องเรียนว่า ในภาควิชาการเวลาได้ยินแบบนี้ เราดีใจ เพราะการมี Political Commitment ที่ชัดเจน ส่งสัญญาณให้องคาพยพของรัฐต้องปรับตัว แล้วไม่ใช่ องคาพยพของรัฐในเรื่องสิ่งแวดล้อมเท่านั้น เพราะ Climate Changeเป็น Cross-Cutting Issues ซึ่งการส่งสัญญาณ แบบนี้จะสะท้อนให้เห็นความท้าทายที่สําคัญในเรื่องของการรับรู้ใน Climate Change ในระบบกฎหมายไทย เป้าหมายเดิมมีเป้าหมายที่น่าสนใจหลายอย่างแต่เดี๋ยวจะไปสอดคล้องกับเรื่องคดีความ ในทางกฎหมายระหว่าง ประเทศ สิ่งหนึ่งที่เราค่อนข้างระมัดระวัง ในขณะที่บอกว่าดีใจที่เห็น Commitment แบบนี้แต่ก็อดห่วงไม่ได้ เพราะการที่เราไปประกาศ Commitment ว่าประเทศไทยจะเป็น Carbon Neutrality ภายในปี ค.ศ. ๒๐๕๐ หรือ Net Zero Emissions ในปีค.ศ. ๒๐๖๕ ในหลักการของกฎหมายระหว่างประเทศ มีสิ่งที่เรียกว่า Unilateral Actof The State การกระทําฝ่ายเดียวของรัฐ ซึ่งอาจจะสร้าง Legal Commitment ขึ้นมาได้ ในอดีตมีคดี The Nuclear Weapons Test ในปีค.ศ. ๑๙๗๓-๑๙๗๔ ประเทศฝรั่งเศสเคยพลาดเพราะคําแถลง โดย President ออกมาว่าจะไม่ทดลองอาวุธนิวเคลียร์ที่นั่นที่นี่แต่สุดท้ายเป็นบ่วงผูกคอตัวเองว่ามีการสร้างกึ่ง ๆ คํามั่นในระบบกฎหมายต่างประเทศเอาไว้ ซึ่งมีการพูดคุยกันในแวดวงนักวิชาการว่าเป็นความสุ่มเสี่ยงที่ดี เพราะจะทําให้ประเทศเราเป็นผู้มีบทบาทนําในภูมิภาคเรื่องของการจัดการ Climate Changeด้วย สิ่งที่น่าสนใจ ในแผน คือ แผนมีความชัดเจนไม่ว่าจะเป็น ShortTerm Midterm หรือ Long Term จะเห็นเป้าหมายที่ชัดเจนว่า ใน Sector ต่าง ๆ รัฐตั้งใจทําอะไรบ้าง ซึ่งเห็นว่าอันนี้เป็นคุณูปการที่สําคัญของสํานักงานนโยบายและแผน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เพราะว่าเป็นการ Consolidate เอา Competence ของทั้งประเทศมาไว้ ในเอกสารฉบับเดียว ท่านก็รู้ว่าการบูรณาการในประเทศไทยนั้นไม่ง่าย การจะไปบอกหรือการจะบังคับให้ ใครส่งข้อมูลมาให้ แล้วเป็นข้อมูลที่ต้องผูกพันสิ่งที่ตัวเองต้องทําเป็นเรื่องที่ไม่ง่ายเลย แต่สํานักงานนโยบายและ แผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมสามารถทําได้เพราะมีความจําเป็นในเรื่องของ Legal Commitment กับต่างชาติ และด้วยความสามารถในเรื่องของการประสานงานของสํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมทําให้เรามีข้อมูลเหล่านี้มีการลงรายละเอียดทุก Sector อย฽างภาคของเสียในแผนเดิมก็บอก แม฾กระทั่งว฽าเราจะจัดการบ฽อขยะ ลดการมีOpen Dumping Site (บ฽อขยะแบบเปิด) ส฽งผลกระทบอย฽างไร เหมือนเวลาเอาขยะสดไปเทกองรวมกันจะเกิดFerment (หมัก) แล฾วก็อาจจะเกิดการปล฽อยก฿าซเรือนกระจกได฾ทั้งใน รูปแบบมีเทนหรือแม฾กระทั่งเวลาไฟไหม฾ในหน฾าร฾อน พวกนี้จะ Contribute เข฾ามาอยู฽ใน Account ของการปล฽อยก฿าซเรือนกระจกทั้งสิ้น ซึ่งอยู฽ในแผนใน Line Up ที่จะต฾องดําเนินการให฾เสร็จสิ้น นอกเหนือไปจากนั้น ที่คิดว฽าน฽าสนใจมาก คือ ภาคปุาไม฾ซึ่งมีการพยายามที่จะกําหนดแม฾กระทั่งว฽าจะเพิ่มพื้นที่ปุาภายในปี พ.ศ. 2593 ให฾ได฾ 40% ของพื้นที่ เรื่องนี้ไม฽ใช฽เรื่องใหม฽แต฽เป็นเรื่องที่ควรจะต฾องหยิบมาย้ํา แล฾วเห็นด฾วยกับ แผน เพราะในพระราชบัญญัติปุาสงวนแห฽งชาติพ.ศ. 250๗ ซึ่งในหมายเหตุท฾ายบัญญัติว฽าต฾องมีปุาสงวนแห฽งชาติ 50% ของพื้นที่ประเทศ แต฽วันนี้ด฾วยเหตุผลต฽าง ๆ ประเทศไทยมีอยู฽ประมาณ 21-22% แต฽การมีเปูาหมาย ก็ต฾อง Force ให฾มีส฽วนราชการที่เกี่ยวข฾องมารับผิดชอบว฽าเราจะทําอย฽างไรให฾มีปุาอนุรักษ์มากเท฽านั้น ในแผนถ฾าจะให฾สรุปจากแผนที่จะเข฾าสู฽เรื่องความท฾าทาย ผมเห็นความชัดเจนในแง฽ของเปูาหมายและเห็นด฾วยว฽า Stakeholders (ผู฾มีส฽วนได฾เสีย) ที่ถูกกําหนดไว฾เป็นใครบ฾าง เพียงแต฽มันนํามาสู฽ปัญหาแบบไทย ๆ เพราะว฽า Climate Changeโดย Nature ของปัญหานี้ไม฽เหมือนกับปัญหาอื่น ๆไม฽ใช฽ปัญหาที่กรมควบคุมมลพิษออกระเบียบ สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อมออกประกาศแล฾วจบแล฾วแก฾ไขได฾ทันทีเป็นปัญหา 142

72 ซึ่งเรียกร฾องให฾ส฽วนราชการที่อาจจะไม฽เคยคิดถึงเรื่องสิ่งแวดล฾อมมาก฽อน หรือไม฽ได฾มีMandate ชัดเจนในเรื่อง สิ่งแวดล฾อมต฾อง Alignหรือเอาแผนปฏิบัติราชการของตัวเองแล฾วเอาเรื่อง Climate Change เข้าไปใส่ หรือต้อง เริ่มคิดเรื่องพวกนี้ ซึ่งอันนี้เป็นความท฾าทายในมิติของการบูรณาการ ถามว฽าทําไมในหลักการที่ 4 ปฏิญญาริโอ ว฽าด฾วยสิ่งแวดล฾อมและการพัฒนาที่ ดร.อนันต์ คงเครือพันธุ์ ผู฾อํานวยการสํานักวิจัยและวิชาการ กล฽าวว฽า ถ฾า หากจะ Achieve การพัฒนาที่ยั่งยืนหรือเปูาหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งเปูาหมายที่ 13 เรื่อง Climate Changeต฾อง เอาเรื่องสิ่งแวดล฾อมเข฾าไปเป็นส฽วนหนึ่งของการพัฒนาและไม฽อาจแยกพิจารณาออกจากกันได฾รัฐผู฾มีหน฾าที่หรือผู฾ กําหนดนโยบายต฾องนําเอาเรื่องของ Climate Change เข฾าไปใส฽ไว฾ในแผนปฏิบัติราชการของท฽าน ไม฽ว฽าท฽านจะ เกี่ยวข฾องโดยตรงหรือไม฽ และต฾องสามารถอธิบายได฾ว฽า การกระทําหรือการปฏิบัติราชการของท฽านนั้นนําไปสู฽การ บรรลุเปูาหมายที่เป็นเปูาหมายที่รัฐไป Commitment ไว฾อย฽างไร อันนี้เป็นความท฾าทาย เพราะว฽ามันไป Challenge Comfort Zone ของราชการไทย เช฽น หากไปประชุมส฽วนราชการ จะมีอยู฽ 2 กรณีคือ กรณี การแย฽งกันทําซึ่งเกิดขึ้นได฾น฾อย กับกรณีที่เกี่ยงกันทําซึ่งจะต฾องบอกตามตรงว฽าไม฽ได฾เกี่ยงอาจจะดูเหมือนเกี่ยงแต฽ ทุกคนมีกรอบภารกิจการทํางานตามกฎกระทรวงแบ฽งส฽วนราชการและความเป็นนิติบุคคลของแต฽ละส฽วนราชการ ชัดเจน เพราะฉะนั้น ในเรื่องที่ Cut Across ของทุกส฽วนราชการแล฾วเป็นเรื่องใหม฽ ไม฽สร฾างความมั่นใจให฾กับ ข฾าราชการในการปฏิบัติงาน อันนี้จะว฽าส฽วนราชการหรือข฾าราชการประจําก็ไม฽ได฾เพราะว฽าเป็นเรื่องใหม฽จริง ๆ นอกเหนือไปจากนั้น อีกเรื่องที่ท฾าทายเรื่องนี้มาก เรามีผู฾เชี่ยวชาญเรื่อง Climate Change ในกระทรวง ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อมเยอะแต฽ไม฽มั่นใจว฽าในส฽วนราชการที่เกี่ยวข฾องและอาจจะเกี่ยวข฾องในทางปฏิบัติ เพราะว฽าผลการทํางานของเขาส฽งผลอย฽างมีนัยสําคัญให฾แผนที่สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล฾อมทํานั้นประสบความสําเร็จได฾เขามีองค์ความรู฾หรือมีบุคลากรที่สามารถช฽วยสํานักงานนโยบาย และแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อมดําเนินการได฾มากน฾อยเพียงใด อันนี้เป็นความท฾าทายอย฽างยิ่ง แล฾ว ในยุคสมัยศตวรรษที่ 21 จริง ๆ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อมด฾วยงบประมาณที่ได฾อยู฽บอกว฽า ไม฽ได฾สะท฾อนปัญหาสิ่งแวดล฾อมซึ่งกระทบประเทศไทยอย฽างมีนัยสําคัญ โดยเฉพาะอย฽างยิ่งการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศอันนี้ถือเป็นเรื่องที่จําเป็นอย฽างยิ่งว฽ามันมีพัฒนาการในเรื่องของการปรับปรุงกฎหมายอยู฽ ซึ่งสอดคล฾องกับเรื่อง EmissionTrading (การค฾าขายแลกเปลี่ยนก฿าซเรือนกระจก)ซึ่งก็รอวันที่จะเอาไปผนวกรวมไว฾ กับร฽างกฎหมายใหม฽ซึ่ง Emission Trading (การค฾าขายแลกเปลี่ยนก฿าซเรือนกระจก) ก็จะทําให฾ภาคธุรกิจ มีโอกาสในการบริหารจัดการชีวิตได฾ง฽ายขึ้น ประเทศไทยอาจจะมีความเข฾าใจผิดที่ว฽า เวลาพูดถึง Climate Change คนจํานวนมากจะเข฾าใจว฽า Climate Change เท฽ากับ Emission Trading Scheme (ETS) (ระบบซื้อ ขายสิทธิในการปล฽อยก฿าซเรือนกระจก)ซึ่งจริง ๆ แล฾วไม฽ใช฽ เพราะเป็นเพียงตัวช฽วย ซึ่งเหมือนที่เลขาธิการ สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อม กล฽าวว฽านอกเหนือจาก Adaptation (การปรับตัว) และ Mitigation (การบรรเทา) เท฽านั้นที่ทําให฾แผนสามารถที่จะบรรลุผลได฾มากขึ้น แต฽ Emission Trading (การค฾าขายแลกเปลี่ยนก฿าซเรือนกระจก) ในประเทศไทย Contribution (การสนับสนุน) การผลิตก฿าซ เรือนกระจกอาจจะไม฽ได฾มาก โอกาสอยู฽ที่ข฾อ 6.2 ตามความตกลงปารีส ที่เลขาธิการสํานักงานนโยบายและแผน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อมได฾กล฽าวถึงเมื่อสักครู฽ เพราะว฽าเป็นโอกาสที่เราจะไปทําความร฽วมมือกับ ต฽างประเทศเหมือนที่เราทํากับประเทศสวิตเซอร์แลนด์อันนี้คือเรื่องของการ Transfer Outcomeของการลดก฿าซ เรือนกระจกไปอยู฽ใน Account ของต฽างประเทศแลกกับการสนับสนุนเทคโนโลยีหรือเงิน ทําให฾สิ่งแวดล฾อมหรือว฽า การประกอบกิจการในประเทศไทยเป็นมิตรกับสิ่งแวดล฾อม ลดการปล฽อยก฿าซเรือนกระจกลง ประเทศ สวิตเซอร์แลนด์เป็นตัวอย฽างที่ดีเพราะว฽าวันนี้ประเทศสวิตเซอร์แลนด์สนใจเรื่องของการลดการปล฽อยก฿าซมีเทน จากนาข฾าว ซึ่งก฿าซมีเทนมีลักษณะใสมองไม฽เห็นแต฽พื้นที่นาข฾าวมีมากมาย เพราะฉะนั้น ดวงอาทิตย์เผาทุกวัน ฟางข฾าวเน฽าทุกวันก็Releaseออกมาทุกวัน เพราะฉะนั้น จึงมีจํานวนไม฽น฾อย หากเป็นไปได฾อาจจะต฾องไปตอบโจทย์ ภาคการเกษตรอื่น ๆ ที่ไม฽ใช฽นาข฾าวด฾วย ซึ่งหวังว฽าวันหนึ่งในภาคนโยบายอาจจะรับไปดูบวกกับภาคการศึกษาที่ 143

73 เกี่ยวข฾อง เช฽น วิธีการที่จะจัดการกับก฿าซเรือนกระจกถ฾าไม฽ลดด฾วยการลดการปล฽อยก฿าซเรือนกระจก คือ ต฾องเอา ไปใส฽ในที่ดูดซับ ที่ดูดซับที่ดีที่สุดคือ ปุาไม฾ถ฾าไม฽ใช฽ทะเล ทะเลถือเป็น 70% ของการดูดซับก฿าซเรือนกระจกในโลก ไม฽อย฽างนั้นทะเลไม฽เป็นกรดมากขึ้น แต฽ปุาไม฾หรือต฾นไม฾ที่เป็นแหล฽งดูดซับคาร์บอนที่ไม฽ได฾อยู฽ในลิสต์ที่จะเอามา ใช฾ได฾ในเมืองไทย คือ ต฾นยางพารา หวังว฽าวันหนึ่งจะมีการวิจัยที่มีวิธีการในการ Quantify ปริมาณคาร์บอนที่ ถูกกักเก็บไว฾ในต฾นยางพารา เพราะมันยืนต฾นให฾กรีดอย฽างน฾อย 20 ปี แล฾วมันอยู฽ในกรอบ Pursue International Policy (การดําเนินนโยบายระหว่างประเทศ) ในเรื่องของ LULUCF : Land Use, Land-Use Change, and Forestry (การใช฾ที่ดิน การเปลี่ยนแปลงการใช฾ประโยชน์ที่ดิน และปุาไม฾) ที่ไม฽เช฽นนั้นแล฾ว เราก็โค฽นต฾นยางพาราแล฾วก็เสีย Carbon Sink (แหล฽งกักเก็บคาร์บอน) ไปโดยทําอะไรไม฽ได฾เลย แล฾วตอบโจทย์ เกษตรกรมากขึ้นด฾วยเพราะว฽าวันนี้รายได฾อาจจะไม฽ได฾มาจากการกรีดยางอีกต฽อไปแล฾ว แต฽การที่เขาดูแลต฾นไม฾ให฾ สมบูรณ์สามารถดูดซับก฿าซเรือนกระจกได฾เอา Income มาเหมือนที่เจ฾าของฟาร์มสุกรเอาสิ่งปฏิกูลไปใส฽ในบ฽อ ปิดแล฾วหมักเป็นก฿าซมีเทนออกมาและทําเป็น Carbon Credit นั่นเอง ซึ่งเป็นสิ่งที่คิดว฽าวันหนึ่งก็อยากจะเห็น อีกหนึ่งเรื่องที่ท฾าทายเหลือเกิน เพราะว฽าตั้งแต฽เดือนกรกฎาคมที่ผ฽านมา UN ได฾ประกาศว฽า การมีสิ่งแวดล฾อมที่ดี เป็นสิทธิมนุษยชนซึ่งสร฾างความวุ฽นวายให฾กับภาครัฐ โดยเฉพาะอย฽างยิ่งผู฾ปฏิบัติราชการ เพราะนี่คืออีกเงื่อนไขหนึ่งที่ ต฾องเข฾ามาใน Catalog ว฽าต฽อไปนี้อาจจะมีนักร฾อง ไม฽ว฽าจะเป็นนักร฾องแบบมีคุณภาพหรือไม฽มีคุณภาพก็แล฾วแต฽จะ อ฾างสิทธิมนุษยชนแล฾วมาฟูองส฽วนราชการเป็นคดีปกครอง เพราะว฽าสิทธิในชีวิตร฽างกายถูกกระทําเพราะไม฽มีการ ดูแลรักษาการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ อันนี้ก็เป็นอีกหนึ่งช฽องทางที่อาจเป็นคดีความขึ้นมาได฾มากขึ้น แต฽ต฾องเรียนว฽า ต฾องดูเนื้อหาของข฾อพิพาทด฾วยเพราะว฽าบางข฾อพิพาทก็เป็นข฾อพิพาทที่มีน้ําหนักแต฽บางข฾อพิพาท ก็เป็นข฾อพิพาทที่ทําให฾แสงตกลงที่ข฾อพิพาทมากขึ้นเท฽านั้นเอง อีกประเด็นหนึ่งซึ่งจะโยงไปถึงเรื่องทะเล และเป็นข฾อจํากัดของกฎหมายไทย คือ เรื่องขอบเขตการใช฾บังคับกฎหมาย หากถามว฽ากฎหมายไทยใช฾บังคับ ถึงไหน ทุกท฽านก็จะบอกว฽ากฎหมายไทยใช฾บังคับถึงขอบขัณฑสีมา (เขตแดน) แล฾วราชอาณาจักรไทยไปถึงไหน ถ฾าไม฽ใช฽บนแผ฽นดิน ก็คือ 12 ไมล์ทะเลนับจากเส฾นฐานที่ใช฾วัดทะเลอาณาเขตตามอนุสัญญาสหประชาชาติว฽า ด฾วยกฎหมายทะเล ค.ศ. 1982 นั่นคือ ราชอาณาจักรไทย แล฾วนั่นคือ สิ่งที่เรามีPerception ว฽ากฎหมายไทย เป็นอย฽างนั้น แต฽เขตทางทะเลไม฽ได฾อยู฽แค฽นั้น อาจจะไปได฾ถึงถ฾าไม฽มีข฾อพิพาทเรื่องเขตพื้นที่ทับซ฾อนอาจจะไปได฾ ถึง 200 ไมล์ทะเลนับจากเส฾นฐานในฐานะที่เป็นขอบสุดของเขตเศรษฐกิจจําเพาะ หรือในกรณีของไหล฽ทวีป อาจจะไปได฾ไกลถึง 350 ไมล์ทะเล ถ฾าเรา Claim Extended Continental Shelf ได฾แล฾วพวกนี้คือ ดินแดนที่ อาจจะได฾รับผลกระทบจาก Climate Change ทั้งสิ้น ได฾รับผลกระทบจากรูปแบบไหนบ฾าง อย฽างที่ได฾นําเรียน ไปเบื้องต฾นแล฾ว Ocean Acidification ความเป็นกรดของมหาสมุทร ซึ่งจะเกิดขึ้นมากในน้ําตื้นในพื้นที่ชายฝั่ง จะทําให฾การอนุบาลสัตว์น้ําในปุาชายเลนในพื้นที่ชายฝั่งเกิดได฾ยากขึ้นเพราะทะเลเป็นกรด โอกาสที่ปูม฾าที่ปล฽อย จากธนาคารปูม฾าไปเป็นตัวอ฽อนก็จะสามารถดํารงชีวิตอยู฽ในสภาพแวดล฾อมที่มีความรุนแรงมากขึ้นได฾น฾อยลง โอกาสในการที่จะสร฾างเม็ดเงินเศรษฐกิจจากการจับปลาหรือการทําประมงก็จะลดลง ในทางเดียวกันจะส฽งผล กระทบทําให฾การแข฽งขันที่เพิ่มขึ้นเพื่อแย฽งทรัพยากรที่มีอยู฽อย฽างจํากัด พวกนี้เป็น Projected Trend ที่มีความ ชัดเจนในตัวเอง แล฾วมี Dispute ที่เกิดขึ้นจากการแย฽งการใช฾ทรัพยากรมาอย฽างน฾อย 200 ปีแล฾ว เช฽น Turbot War หรือ Cod War ทุกอย฽างมาจากการที่คนหนึ่งอยากจะจับ คนหนึ่งอยากจะแย฽งใช฾ทั้งสิ้น Ocean Acidification จะนํามาซึ่งปัญหาใหญ฽ คือ การสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพในทะเลซึ่งเป็นหนึ่งใน Planetary Boundaries (ขีดจํากัดความปลอดภัยของโลก) เพราะว฽าปัจจุบันทุก ๆ วันที่ผ฽านไปจะมี 1 Species ที่หายไปจากโลกนี้แล฾วก็จะเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ เพราะผลของการกระทําของมนุษย์แล฾วก็เชื่อมโยงกับผลของ Climate Change ผลของเหตุรุนแรงทางธรรมชาติต฽าง ๆ พวกนี้มีโอกาส เพราะว฽าปัจจุบันนี้เรามีความคิดว฽า Climate Change วิธีการหนึ่งที่จะทํา คือการกรองคาร์บอนไว฾ทําให฾เป็นของแข็งแล฾วไปอัดเก็บไว฾ในทะเลหรือที่ เรียกว฽าเป็น Carbon Capture Storage and Sequestration (การดักจับ การจัดเก็บ และการกักเก็บก๊าซ 144

74 คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2 )) ในอ฽าวไทยเรามีPilot Project (โครงการนําร฽อง) แล฾ว แต฽พวกนี้มีความเสี่ยงเพราะว฽า การเอาคาร์บอนจํานวนมากไปใส฽ไว฾ในหลุมน้ํามันหรือบ฽อน้ํามันซึ่งไม฽มีน้ํามันแล฾ว ถ฾ามีอุบัติเหตุเกิดขึ้นอาจจะนํามา ซึ่งความเสียหายอย฽างมีนัยสําคัญทางสิ่งแวดล฾อมซึ่งเรามีพันธกรณีเหมือนกัน คําถามก็คือว฽า ถ฾าบ฽อน้ํามันนั้น หรือการกระทําแบบนี้เกิดขึ้นในเขตเศรษฐกิจจําเพาะของประเทศไทย กฎหมายสิ่งแวดล฾อมไปถึงหรือไม฽ เพราะหากตีความแบบระบบกฎหมายที่เห็นอยู฽ในปัจจุบันกฎหมายไปไกลได฾กว฽า 12 ไมล์ทะเลก็ต฽อเมื่อกฎหมาย เขียนไว฾อย฽างเช฽น ในพระราชกําหนดประมงเขียนว฽าให฾ไปได฾ถึง 200 ไมล์ทะเล ในพระราชบัญญัติการเดินเรือใน น฽านน้ําไทยเขียนไว฾ให฾ไปถึง 24 ไมล์ทะเลที่เขตต฽อเนื่อง ถ฾าตีความแบบนี้ก็หมายความว฽ากฎหมายใดไม฽ได฾ เขียน Scope of Application ในทางพื้นที่ไว฾ไปได฾แค฽ถึงสุดขอบขัณฑสีมา คือ ทะเลอาณาเขตซึ่งเป็นส฽วนหนึ่ง ของราชอาณาจักรไทย อะไรก็ตามที่เกิดขึ้นนอกจากนั้นเป็น Uncharted Water (น฽านน้ํานอกแผนที่) ในทาง กฎหมายถ฾าไม฽มีกฎหมายเขียนไว฾ พูดให฾เห็นภาพพระราชบัญญัติประกอบกิจการพลังงานไปถึง เขตเศรษฐกิจจําเพาะ ไปถึงไหล฽ทวีปแต฽ไม฽รวมเขตเศรษฐกิจจําเพาะ มีคําถามเกิดขึ้นว฽าหากทํา Solar Floating ในทะเลเขตเศรษฐกิจจําเพาะ ใครจะเป็นผู฾ดูแล เพราะไม฽ได฾อยู฽ใน Scope of Application ของกฎหมายใด เหล฽านี้เป็นความท฾าทายที่อาจจะนํามาซึ่ง Litigation ทางกฎหมายทั้งสิ้น สําคัญที่สุดโดยสรุป คือว฽า วันนี้สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดล฾อมทํางานหนัก ในการที่จะ Render ผลที่พึงประสงค์เพื่อการที่จะตอบโจทย์ต฽อพันธกรณีระหว฽าง ประเทศ อีกอย฽างที่ต฾องคิดพร฾อม ๆ กัน วันนี้ความมั่นคงของประเทศ ความท฾าทายของประเทศ ไม฽ได฾อยู฽ใน ความมั่นคงในความหมายคลาสสิกอีกแล฾ว แต฽มีความมั่นคงทางสิ่งแวดล฾อมนํามาซึ่งประโยชน์และปัญหาถ฾าไม฽ รีบจัดการอย฽างเหมาะสม เมื่อสักครู฽ได฾พูดถึงเรื่องการเอามาตรการทางเศรษฐศาสตร์มาใช฾เป็นส฽วนหนึ่งของการ จัดการปัญหาสิ่งแวดล฾อมทุกรูปแบบ พูดคุยกันมาอย฽างน฾อย 20 ปีแล฾ว แต฽ก็เห็นใจกระทรวง ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อม เพราะทุกครั้งเวลานําภาษีสิ่งแวดล฾อมหรือค฽าธรรมเนียมมาใช฾ไม฽ได฾ เขาชี้มาหากระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อมก฽อนว฽าทําไมไม฽มีมาตรการ แต฽ท฽านทั้งหลายอาจจะ ทราบว฽าความสามารถในการจัดเก็บภาษีไม฽ได฾อยู฽ที่กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล฾อม ไม฽ได฾พาดพิงท฽าน ใด แต฽เป็นข฾อเท็จจริงที่ปรากฏอยู฽แล฾ว ด฾วยความที่เป็นการทํางานรูปแบบ Silo (การทํางานแบบแยกส฽วน) มาแต฽ เดิมในการบริหารราชการแผ฽นดิน เวลาเจอเรื่องที่ต฾องตัดขวางบางทีอาจจะทําให฾เกิดภาวะการช็อกน้ําได฾เหมือนกัน ถ฾าเราปรับตัวไม฽ทัน อันนี้เป็นสิ่งที่คิดว฽ากฎหมายใหม฽ถ฾าเป็นไปได฾อาจจะต฾องมี Section หนึ่งสําหรับการ Transition แล฾วก็Comfort ส฽วนราชการที่ไม฽ได฾มีMandate ด฾านสิ่งแวดล฾อมโดยตรงเพื่อให฾เขาสามารถที่จะ นําเอา Commitment ดีๆ แผนบริหารจัดการดีๆ ที่สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดล฾อมเตรียมไปผนวกรวมกับแผนปฏิบัติราชการได฾แล฾วทําให฾รู฾สึกว฽ามีหลังพิงในทางกฎหมายเพื่อที่จะ ดําเนินการด฾านสิ่งแวดล฾อม ซึ่งคิดว฽าจะทําให฾การจัดการสิ่งแวดล฾อมในประเทศไทยหลาย ๆ เรื่องที่ทําไม฽ได฾ สามารถเกิดขึ้นได฾ผ฽านทางกฎหมายฉบับนี้แต฽ถ฾าไม฽มีอะไรแบบนี้ทุกท฽านอาจจะเห็น Litigation หรือ Docket ที่ ศาลปกครองเพิ่มขึ้นอย฽างมีนัยสําคัญไม฽แพ฾ศาลยุติธรรมก็ได฾อันนี้ก็สุดแท฾แต฽ เพราะว฽าสุดท฾ายแล฾วก็เป็น การ Trade Off กันในมิติของนักการเมืองด฾วย ในการร฽างกฎหมายว฽า ambition ของนักการเมืองจะมีแค฽ไหน ในเรื่องนี้ นางสาวกฤตยา ธีรนันท์ พนักงานคดีปกครองช านาญการ ส านักวิจัยและวิชาการ : ผู้ด าเนินการ สัมมนา เป็นประเด็นที่น฽าสนใจมาก เชื่อว฽าประเด็นที่ท฽านพูดโดยเฉพาะในประเด็นของเรื่องกฎหมายทะเล เป็นเรื่องที่บางทีมองไปไม฽ถึงแต฽เป็นเรื่องที่น฽าสนใจและสามารถนําไปคิดตามต฽อได฾ จากที่ในช฽วงแรกได฾รับฟังข฾อมูล จากทั้งในฝั่งของฝุายปกครองผู฾ปฏิบัติในมุมมองทางด฾านวิชาการในเรื่องของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ 145

75 ว฽าเป็นอย฽างไรบ฾าง ต฽อไปมาฟังแง฽มุมของศาลในองค์กรศาลว฽าจะเข฾ามามีบทบาทในเรื่องของการเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศนี้ได฾อย฽างไรบ฾าง นายชาญวิทย์ ชัยกันย์ ตุลาการศาลปกครองกลาง : วิทยากร หลังจากที่ได฾ฟังทั้งหน฽วยงานรัฐ นักวิชาการ รวมถึงการเปลี่ยนแปลงต฽าง ๆ ทั้งในระดับระหว฽างประเทศ และระดับภายในประเทศที่จะเกิดขึ้นในอนาคตในเรื่องของ Climate Change ทีนี้มาดูในเรื่องของศาลบ฾าง โดยเฉพาะศาลปกครองว฽าเกี่ยวข฾องกับเรื่องนี้อย฽างไร ซึ่งในฐานะตุลาการที่ปฏิบัติหน฾าที่ในองค์คณะแผนกคดีสิ่งแวดล฾อม อยู฽ที่ศาลปกครองกลาง ตั้งแต฽ปฏิบัติงานมายังไม฽มีการฟูองเกี่ยวกับเรื่อง Climate Change โดยตรง แต฽จะมีคดี ที่เกี่ยวพันหรืออาจจะเป็นประเด็นสืบเนื่องและทําให฾เกิดผลกระทบที่สูงขึ้นอย฽างเช฽นคดีฟูอง PM2.5 ทุกท฽านอาจเคยได฾ยินข฽าวเรื่องของการปล฽อยควันดําจากรถเมล์ รถขนส฽งต฽าง ๆ หรือการบุกรุกอุทยาน ซึ่งอาจจะมีการเผาปุาหรือมีการทําลายข฾าวของในอุทยานก็ส฽งผลกระทบต฽อ Climate Change แต฽ถามว฽า การ Adaptation การ Implement ในเรื่องของนโยบายเกี่ยวกับ Climate Change มาฟูองกับศาลปกครอง โดยตรงนั้นยังไม฽มี เมื่อสักครู฽ฟังจากวิทยากรหลาย ๆ ท฽าน ก็จะบอกว฽ามีการออกกฎหมายร฽างพระราชบัญญัติ การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศซึ่งจะเกิดขึ้นในอนาคตแล฾วก็มีกลไกมาตรการบังคับทางปกครองด฾วย ซึ่งจะมีแนวโน฾ม ที่จะมาเป็นคดีต฽อศาลปกครองได฾ไม฽มากก็น฾อย ยิ่งมีตัวละครที่ท฽านบอกว฽ามีกรมการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ และสิ่งแวดล฾อม ก็อาจจะเป็นผู฾ถูกฟูองคดีรายหนึ่งที่จะเกิดขึ้นในศาลปกครองในอนาคต ซึ่งเราก็อาจจะต฾องตั้งรับ ในเรื่องนี้ว฽า ถ฾ามีคดีเข฾ามาแล฾วเราจะต฾องมีองค์ความรู฾ในเรื่องนี้อย฽างไร แต฽อย฽างไรก็ตาม ปัจจุบันนี้ยังไม฽มีคดี เรื่อง Climate Change โดยตรง ตามที่ ผอ.อนันต์ คงเครือพันธุ์ ผู฾อํานวยการสํานักวิจัยและวิชาการ กล฽าวถึง เรื่องของ Sunset Law ซึ่งตอนที่ทําคดีสิ่งแวดล฾อมหลายคดีซึ่งเป็นคดีละเลย คดีหนึ่งซึ่งได฾ตัดสินและมีคํา พิพากษาไปแล฾ว เป็นเรื่องของการฟูองการละเลยของกรุงเทพมหานครในการดูแลคลองแสนแสบ โดยผู฾ฟูองคดี นั่งเรือทุกวันแล฾วบอกว฽าคลองแสนแสบเป็นแหล฽งกําเนิดมลพิษ มียุง มีกลิ่นเหม็น ทําให฾สุขภาพชีวิตของตนแย฽มาก ขอให฾ฟื้นฟูคลองแสนแสบ กําจัดเหตุเดือดร฾อนรําคาญให฾ดีดังเดิม แล฾วอ฾างพระราชบัญญัติการสาธารณสุข พ.ศ. ๒๕๓๕ ดังนั้น เห็นจากข฾อเท็จจริงอยู฽แล฾วว฽าต฾องฟื้นฟูให฾ไม฽มีกลิ่นเหม็น ไม฽มีพาหะนําโรค หรือไม฽ส฽งผลกระทบ ต฽อสุขภาพของประชาชนแถวนั้น แต฽เมื่อทําคดีจริง ๆ ปรากฏว฽า ทุกท฽านเชื่อหรือไม฽ว฽า คลองแสนแสบยาว 79 กิโลเมตร เป็นคลองที่ขุดตั้งแต฽สมัยรัชกาลที่ 5 เชื่อมระหว฽างแม฽น้ําบางปะกงมาถึงแม฽น้ําเจ฾าพระยา ตรงแถว พระบรมมหาราชวังซึ่งเป็นระยะทางที่ยาวมาก ข฾อเท็จจริงปรากฏว฽า มีการปล฽อยน้ําเสียทั้งบ฾านเรือน คลองสาขามีเป็นร฾อย จากโรงงานอุตสาหกรรม และจากประชาชนด฾วย ดังนั้น การที่จะดําเนินการในเรื่องนี้ ตามคําขอของผู฾ฟูองคดี คือ ทําให฾เหตุหมดสิ้นไป ทุกท฽านว฽ายากหรือไม฽ เห็นใจกรุงเทพมหานครหรือไม฽ และในฐานะศาล สิ่งที่เห็น คือ การละเลยทําให฾เกิดความเดือดร฾อนเสียหายจริง ๆ แล฾วจะทําอย฽างไร สิ่งหนึ่งที่ได฾เขียนไว฾ ในคําพิพากษาเรื่องนี้ และใช฾หลักการตามที่ ผอ.อนันต์ คงเครือพันธุ์ ผู฾อํานวยการสํานักวิจัยและวิชาการ ได฾กล฽าวถึง คือ การ Sunset Law ปรากฏว฽าในปีพ.ศ. ๒๕62–๒๕63 รัฐบาลโดยนายประยุทธ์ จันทร์โอชา ก็ให฾พลเอกประวิตร วงศ์สุวรรณ เป็นประธานกรรมการในการฟื้นฟูคลองแสนแสบ ซึ่งคลองโอ฽งอ฽างก็มีการฟื้นฟูแล฾วด฾วย ปัจจุบันก็เป็นแหล฽งท฽องเที่ยว เช฽นกันกับคลองแสนแสบก็บอกว฽าจะมีการดําเนินการเป็นระยะ ๆ แล฾วจะให฾กลับมาดี ดังเดิมได฾ภายในปี พ.ศ. 2573 จึงนํานโยบายตัวนี้เป็น Sunset คือ ถึงแม฾ว฽าละเลย แต฽ปัจจุบันหน฽วยงาน กรุงเทพมหานครก็ได฾ดําเนินการแล฾ว จึงไม฽ละเลยในชั้นนี้ อย฽างไรก็ตาม เมื่อ Sunset law หรือนโยบาย อาจจะ เป็นแค฽ Sunset Policy ยังไม฽ใช฽ Sunset Law แต฽ว฽าเป็นแผนแห฽งชาติแล฾วได฾ปรับมาใช฾แล฾วบอกว฽าถ฾าปี พ.ศ. 2573 คลองแสนแสบยังไม฽ดีดังเดิม ผู฾ฟูองคดีก็อาจนําคดีมาฟูองหรือร฾องเรียนแก฾ไขให฾เกิดผลทางกฎหมาย ต฽อไปได฾ ดังนั้น หาก Implement การปรับใช฾กับคดี Climate Change ในอนาคต หากกฎหมายตามที่ ผอ.อนันต์ คงเครือพันธุ์ ผู฾อํานวยการสํานักวิจัยและวิชาการ กล฽าวไว฾ว฽ามี Sunset Law มีตัวชี้วัดที่ชัดเจน 146

76 มีเปูาหมายของการดําเนินการไม฽ว฽าจะเป็นทั้งกฎหมายและมาตรการที่ออกมาจากกฎหมาย ก็สามารถนําคดีมา ฟูองต฽อศาลปกครองได฾ ซึ่งศาลปกครองก็มีการใช฾เรื่องนี้เช฽นกัน เมื่อได฾พูดถึงบทบาทของศาลปกครอง ซึ่งเป็น ปลายน้ํา โดยท฽านวิทยากรก็ได฾พูดถึงต฾นน้ํา กลางน้ํามาแล฾ว ปลายน้ําในเรื่องเกี่ยวกับ Climate Change ปรากฏว฽าก็ไม฽ได฾มีคดี แต฽ในเมื่อมีการทําข฾อตกลงปารีสในปี พ.ศ. 2516 ขึ้นมา ปรากฏว฽า วงการวิชาการ ทางกฎหมายสิ่งแวดล฾อมก็เริ่มตื่นตัวมากขึ้น ในหนังสือวารสารกฎหมายสิ่งแวดล฾อมระหว฽างประเทศของ มหาวิทยาลัย Oxford มีบทความบทความหนึ่ง ซึ่งผู฾พิพากษา Brain J. Preston, Chief Judge, Land and Environment Courtof New South Wales, Australia ท฽านเป็นหัวหน฾าผู฾พิพากษาของศาลที่ดินและสิ่งแวดล฾อม มลรัฐนิวเซาท์เวลส์ เครือรัฐออสเตรเลีย และท฽านเคยมาร฽วมมือกับทางศาลปกครอง มีการทํางานร฽วมกัน มีการบรรยายร฽วมกัน โดยท฽านได฾เขียนบทความเรื่องหนึ่งแล฾วก็พูดถึงเรื่อง Climate Change กับบทบาทของศาล ซึ่งบทความเรื่องนี้ชื่อภาษาอังกฤษว฽า The Contribution of the Courts in Tackling Climate Change ถ฾าแปลเป็นไทยก็จะแปลว฽า คุณูปการของศาลในการแก฾ไขปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ คือ ศาลต฾อง Contributionต฾อง Support ช฽วยเหลือ เพื่อจะแก฾ไขปัญหาเรื่องนี้ด฾วย ท฽านบอกว฽าศาลมีบทบาทมากในการทํางาน เรื่องนี้เพราะว฽าศาลสามารถใช฾ ๑. หลักนิติธรรม (Rule of Law) มาปรับใช฾ หลักนิติธรรมโดยเฉพาะเรื่องของ การรับรองสิทธิเพราะ Rule of Law บอกว฽า ทุกคนย฽อมเสมอกันทางกฎหมาย ดังนั้น ทุกคนย฽อมมีสิทธิเช฽นกัน สิทธิในเรื่องของ Climate Changeอาจจะเป็นสิทธิมนุษยชนเรื่องหนึ่ง ซึ่งทําให฾ UN ยอมรับและอ฾างสิทธินี้มาทํา ให฾เกิดการเปลี่ยนแปลงในเรื่อง Climate Change ได฾ ดังนั้น ศาลสามารถวางบทบาทการใช฾ Rule of Law ในการแก฾ไขเรื่องนี้ได฾ 2. การนําหลักธรรมาภิบาล (Principleof Good Governance) มาปรับใช฾ ซึ่งศาลเอง ก็กล฾าที่จะใช฾ได฾อยู฽แล฾ว เพราะว฽าศาลสามารถไปตรวจสอบมาตรการของรัฐว฽าได฾ทํา ถ฾าเกิดว฽าเป็นประเทศในกลุ฽ม Annex ๑ ซึ่งจะมีพันธกรณีที่ฝุายปกครองต฾องทํา ศาลก็จะตรวจสอบว฽ามาตรการนั้นได฾ออกมาจริงหรือไม฽ และ ถ฾าไม฽ทําหรือว฽ามีคนที่ไม฽ปฏิบัติตามมาตรการเหล฽านั้น ฝุายปกครองได฾มีการลงโทษหรือไม฽อย฽างไร เช฽น รถปล฽อย ควันดํา หากไม฽มีการจับกุมหรือไม฽มีการตรวจสอบอาจจะเป็นการละเลยก็ได฾ เช฽นเดียวกันกับเรื่องของ Climate Change ๓. การนําหลักการพัฒนาอย฽างยั่งยืน (Sustainable Development) มาปรับใช฾ อันนี้เป็นหลักที่เน฾น หลังปี พ.ศ. ๒๕40 ที่เกิดวิกฤตต฾มยํากุ฾ง และหันกลับมาดูเรื่องเศรษฐกิจพอเพียง ดูเรื่องของการพัฒนา อย฽างยั่งยืน ซึ่งจะมี 2 หลักที่ศาลสามารถนํามาใช฾ได฾ แล฾วชั่งน้ําหนักได฾ว฽าระหว฽าง Economic คือ เศรษฐกิจ กับ Ecology คือ นิเวศ นั้นชั่งน้ําหนักกันได฾หรือไม฽ บางทีพัฒนาไปแต฽ส฽งผลกระทบต฽อสิ่งแวดล฾อม ต฽อประชาชนมหาศาล ก็อาจจะไม฽ใช฽แนวทางการพัฒนาที่ถูกต฾อง และไม฽ยั่งยืน ในปัจจุบันหลักนี้ก฾าวไปไกล ซึ่งจะมี ตัวอย฽างคดีต฽างประเทศที่เห็นว฽าคนในรุ฽นอนาคตเองก็เรียกร฾องสิทธินี้ว฽า ในอนาคตหากอยู฽บนโลกใบนี้แล฾วทุกอย฽าง เป็น Climate Change กระทบการดํารงชีวิต ก็ต฾องมีสิทธิมาฟูองคดี เพื่อให฾คนในปัจจุบันคํานึงถึงเรื่องนี้ด฾วย ซึ่งทุกคนก็อยากมีชีวิตที่ดีในอนาคต ในต฽างประเทศมีคดีOposa ประเทศฟิลิปปินส์ก็มีการใช฾ Next Generation หรือ Futuration มาฟูองคดี แล฾วศาลยอมรับสิทธินั้นด฾วย 4. การนําหลักผู฾ก฽อมลพิษเป็นผู฾จ฽าย (Polluter Pays Principle : PPP) มาปรับใช฾ ซึ่งคนที่อาจจะทําให฾เกิดการเปลี่ยนแปลงผลกระทบต฽าง ๆ ก็ต฾องรับผิด มีภาระในการตรวจสอบแก฾ไขหรือทําให฾ดีขึ้น ซึ่งก็มีกระบวนการทางคาร์บอนเครดิตต฽าง ๆ หรือมีการ ซื้อขายต฽าง ๆ ซึ่งไม฽ใช฽เป็นเรื่องการลงโทษแล฾ว และบางทีเราใช฾ Hard Law ที่เป็นการลงโทษซึ่งอาจจะไม฽ช฽วยได฾ มากนัก ดังนั้น จึงต฾องพูดถึงเรื่องกลไกทางเศรษฐศาสตร์ด฾วย ซึ่งปัจจุบันก็มีทฤษฎีมาใหม฽ เช฽น Beneficiary Pays Principle : BPP หลักผู฾ได฾รับผลประโยชน์เป็นผู฾จ฽ายไม฽ใช฽แค฽บริษัทที่ปล฽อยคาร์บอน แต฽ทุกคนที่ใช฾ผลิตภัณฑ์ ที่ปล฽อยคาร์บอนต฾องร฽วมจ฽ายด฾วย เพราะทุกคนได฾ประโยชน์จากเรื่องนี้ แต฽มันส฽งผลกระทบถึงสิ่งแวดล฾อม ๕. กระบวนการพิจารณาคดีของศาลจะต฾องอาศัยหลักฐานต฽าง ๆ เพื่อนํามาสรุปและค฾นหาสาเหตุของปัญหา ศาลสามารถดูหลักฐาน พยานหลักฐานต฽าง ๆ ได฾อย฽างเต็มที่ สามารถเรียกข฾อเท็จจริง เรียกสถิติ เรียกข฾อมูลข฽าวสารทุกอย฽างที่อยู฽ในมือของรัฐ รวมถึงข฾อตกลงระหว฽างประเทศที่ศาลอาจจะนํามาใช฾ มาสรุป 147