3_LA22203_กฎหมายวิธี

วิชา กม. (LA) ๒๒๒๐๓

กฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา

ตาํ ÃÒàÃÂÕ ¹

ËÅÑ¡ÊÙμà ¹¡Ñ àÃÕ¹¹ÒÂÊÔºตําÃǨ

ÇªÔ Ò ¡Á. (LA) òòòðó ¡®ËÁÒÂÇÔ¸Õ¾Ô¨ÒóҤÇÒÁÍÒÞÒ

เอกสารน้ี “໹š ¤ÇÒÁÅºÑ ¢Í§·Ò§ÃÒª¡ÒÔ หา มมใิ หผ หู น่ึงผใู ดเผยแพร คดั ลอก ถอดความ
หรอื แปลสว นหนง่ึ สว นใด หรอื ทง้ั หมดของเอกสารนเ้ี พอื่ การอยา งอนื่ นอกจาก “à¾Í×è ¡ÒÃÈ¡Ö ÉÒͺÃÁ”
ของขาราชการตํารวจเทาน้ัน การเปดเผยขอความแกบุคคลอ่ืนท่ีไมมีอํานาจหนาท่ีจะมีความผิดตาม
ประมวลกฎหมายอาญา

¡Í§ºÑÞªÒ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ สํา¹¡Ñ §Ò¹ตาํ ¾ÃÇ.Ȩá.òËõ‹§ªöÒôμÔ

คํานํา

หลักสูตรนักเรียนนายสิบตํารวจ (นสต.) เปนหลักสูตรการศึกษาอบรมท่ีมีเปาหมาย
เพื่อเสริมสรางใหบุคคลภายนอกผูมีวุฒิประกาศนียบัตรมัธยมศึกษาตอนปลาย (ม.๖) หรือ
ประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) หรือเทียบเทา ที่เขารับการฝกอบรมมีความรู ความสามารถ และ
ทักษะวิชาชีพตาํ รวจ รวมถึงพัฒนาบุคลิกภาพรางกายใหเหมาะสมสําหรับการปฏิบัติงานตํารวจ
ในกลุมสายงานปองกันปราบปราม ตลอดจนเตรียมความพรอมทางดานจิตใจและวุฒิภาวะใหมี
จติ สํานกึ ในการใหบ ริการเพอ่ื บําบัดทกุ ขบ ํารุงสขุ ของประชาชนเปน สาํ คญั

กองบัญชาการศึกษา ไดรวมกับ ครู อาจารย และครูฝก ในสังกัดกองบังคับการ
ฝกอบรมตาํ รวจกลาง และกลมุ งานอาจารย กองบัญชาการศึกษา ศูนยฝกอบรมตํารวจภูธรภาค ๑ - ๙
และกองบัญชาการตาํ รวจตระเวนชายแดน ตลอดจนผูทรงคุณวุฒิจากภายนอก จัดทําตาํ ราเรียน
หลกั สตู รนกั เรยี นนายสบิ ตาํ รวจชดุ นี้ ซงึ่ ประกอบดว ยองคค วามรตู า งๆ ทจ่ี ําเปน ตอ การพฒั นาศกั ยภาพ
ของนกั เรยี นนายสบิ ตํารวจใหเ ปน ขา ราชการตาํ รวจทพี่ งึ ประสงคข องประชาชน เพอ่ื ใชส ําหรบั ประกอบ
การเรียนการสอนนักเรียนนายสิบตํารวจใหมีความพรอมทั้งดานความรู ความสามารถ กําลังกาย
และจติ ใจ จนสามารถเปน ขา ราชการตาํ รวจทป่ี ฏบิ ตั งิ านใหบ รกิ ารสงั คมและประชาชนไดอ ยา งตรงตาม
ความตอ งการอยางแทจ รงิ และมคี วามพรอมในการเขาสปู ระชาคมอาเซยี น

ขอขอบคุณครู อาจารย ครูฝก และผูทรงคุณวุฒิทุกทาน ที่ไดรวมกันระดมความคิด
ใหคาํ ปรึกษา คาํ แนะนาํ ประสบการณที่เปนประโยชน รวมถึงการถายทอดองคความรู
ที่เปนประโยชน จนทาํ ใหการจัดทําตาํ ราเรียนหลักสูตรนักเรียนนายสิบตาํ รวจสําเร็จลุลวงไดดวยดี
ซ่ึงกองบัญชาการศึกษาหวังเปนอยางย่ิงวาตําราเรียนชุดน้ีคงเปนประโยชนตอการจัดการเรียน
การสอนและการจัดการฝกอบรมของครู อาจารย และครูฝก รวมตลอดถึงใชเปนคูมือการปฏิบัติงาน
ของขาราชการตํารวจ อันจะสงผลทาํ ใหสํานักงานตํารวจแหงชาติสามารถสรางความเชื่อมั่น ศรัทธา
และความผาสุกใหแ กประชาชนไดอ ยา งแทจ ริง

พลตํารวจโท
( อภิรตั นยิ มการ )
ผูบ ัญชาการศกึ ษา

ÊÒúÑÞ Ë¹ÒŒ

ÇªÔ Ò ¡®ËÁÒÂÇ¸Ô Õ¾Ô¨ÒóҤÇÒÁÍÒÞÒ ñ
๑
º··Õè ๑ º··ÑÇè ä» ๑
๑.๑ บททั่วไป ๓
๑.๒ ระบบการดาํ เนินคดีอาญา ๔
๑.๓ ประเภทของคดีอาญา ๘
๑.๔ ขน้ั ตอนการดาํ เนนิ คดอี าญา ò÷
๑.๕ นยิ ามศพั ท ๒๗
๒๘
º··èÕ ò ¼ŒàÙ ÊÂÕ ËÒ ๓๘
๒.๑ บคุ คลในกระบวนการดําเนินคดอี าญา ๔๕
๒.๒ หลกั เกณฑข องการเปนผเู สยี หาย õõ
๒.๓ ผูมีอาํ นาจจดั การแทนผูเสยี หาย ๕๕
๒.๔ อํานาจและสิทธขิ องผเู สียหาย ๕๖
๕๖
º··èÕ ó ¡ÒÃÌͧ·¡Ø ¢ ๕๘
๓.๑ ผมู ีอาํ นาจรองทกุ ข ๖๐
๓.๒ ผูม ีอํานาจรบั คํารอ งทุกข ๖๑
๓.๓ ลกั ษณะของคาํ รอ งทุกข ๖๒
๓.๔ วิธกี ารรองทุกข ÷ñ
๓.๕ อายคุ วามการรอ งทุกข ๗๑
๓.๖ ความสาํ คญั ของคํารองทุกข ๗๑
๓.๗ การจดบนั ทึกคํารอ งทกุ ขใ นคดที ผี่ ูเสยี หายเปน เดก็ หรอื เยาวชน ๗๓
๗๖
º··Õè ô ËÁÒÂàÃÂÕ ¡ ËÁÒÂÍÒÞÒ
๔.๑ หมายเรยี ก
๔.๒ ผูม ีอาํ นาจออกหมายเรยี ก
๔.๓ การสง หมายเรยี ก
๔.๔ ผลของการขัดขืนหมายเรยี ก

๔.๕ หมายอาญา ˹Ҍ
๔.๖ ผมู อี าํ นาจออกหมายอาญา ๘๓
๔.๗ หมายจบั หมายคน ๘๓
º··Õè õ ¡ÒèѺáÅСÒäǺ¤ÁØ ๘๔
๕.๑ การจับและการควบคุม ùñ
๕.๒ การขอออกหมายจับ ๙๑
๕.๓ ผูม ีอาํ นาจจบั ๙๙
๕.๔ ขอจาํ กดั ในการจบั ๑๐๑
๕.๕ ขัน้ ตอนปฏิบัติในการจบั กมุ ๑๑๓
๕.๖ การทาํ บนั ทกึ การจบั กมุ ๑๑๙
๕.๗ การควบคมุ ๑๒๔
๕.๘ ขอปฏบิ ตั ใิ นการควบคมุ ๑๓๔
º··èÕ ö ¡Ò䌹 ๑๔๐
๖.๑ ความหมายของการคน ñôõ
๖.๒ การขอหมายคน ๑๔๕
๖.๓ ประเภทของการคน ๑๔๖
๖.๔ ขอ จาํ กดั ในการคน ๑๕๕
๖.๕ ขอปฏบิ ตั ใิ นการตรวจคน ๑๖๓
๖.๖ การทาํ บนั ทกึ การตรวจคน ๑๖๗
º··Õè ÷ ¾ÂÒ¹ËÅ¡Ñ °Ò¹ ๑๖๙
๗.๑ ประเภทของพยานหลักฐาน ñøó
๗.๒ พยานหลกั ฐานทศ่ี าลรับฟง เพอ่ื ประโยชนในการพจิ ารณา ๑๘๓
๗.๓ พยานบคุ คล ๑๘๘
๗.๔ พยานเอกสาร ๒๐๓
๗.๕ พยานวัตถุ ๒๑๔
๗.๖ ขอปฏบิ ัติสําหรบั เจาพนักงานตาํ รวจผูตรวจคนจับกมุ ๒๑๙
๒๒๔
ในการเบกิ ความเปน พยานในชนั้ ศาล
ºÃóҹ¡Ø ÃÁ òóó

๑

º··Õè ñ

º··ÇèÑ ä»

ñ.ñ º··èÑÇä»

บทบัญญัติของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยทุกฉบับจะบัญญัติในการรับรอง
สิทธิเสรีภาพของประชาชน ในการท่ีจะมีสิทธิเสรีภาพในชีวิตรางกายและทรัพยสิน ตลอดจนภายใน
เคหสถานของบุคคล แตจากสภาพการณท่ีเกิดข้ึนในสังคมน้ัน ไดมีการละเมิดสิทธิเสรีภาพของ
ประชาชนดงั กลา วและจากการทสี่ าํ นกั งานตาํ รวจแหง ชาตมิ หี นา ทโ่ี ดยตรงในการรกั ษาความสงบภายใน
ประเทศ จึงเปนหนาท่ีของเจาพนักงานตํารวจโดยตรงในการที่จะนําตัวผูกระทําความผิดตอกฎหมาย
อาญามาดาํ เนนิ คดี ใหไ ดร บั โทษตามทบี่ ทบญั ญตั ขิ องกฎหมายไดก าํ หนดไว อยา งไรกต็ ามเพอื่ ใหส งั คม
อยรู ว มกนั อยา งสงบสขุ แมว า รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย จะไดร บั รองสทิ ธเิ สรภี าพของประชาชน
ขณะเดียวกัน ในการปฏิบัติหนาที่ของเจาพนักงานตํารวจซ่ึงมีหนาท่ีรักษาความสงบภายในประเทศ
อาจจาํ เปน ตอ งมกี ารละเมดิ สทิ ธบิ างประการกต็ าม ซง่ึ การทเ่ี จา พนกั งานตาํ รวจจะปฏบิ ตั หิ นา ทอี่ นั อาจ
ไปกระทบถึงสิทธิของประชาชนนั้น เจาพนักงานตํารวจจะตองกระทําภายใตกฎหมายท่ีใหอํานาจไว
เทา นน้ั และประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา กเ็ ปน กฎหมายฉบบั ทส่ี าํ คญั ฉบบั หนงึ่ ทกี่ าํ หนด
ใหอ าํ นาจใหแ กเ จา พนกั งานตาํ รวจ เพราะเปน กฎหมายทว่ี า ดว ยหลกั เกณฑแ ละวธิ กี ารคน หาความจรงิ
อันเก่ียวกับการกระทําความผิดและการนําตัวผูกระทําความผิดตอกฎหมายอาญามาดําเนินการ
พิจารณาและลงโทษตามบทบัญญัติของกฎหมาย ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาได
ประกอบดว ยหลกั เกณฑข องเรอื่ ง การรอ งทกุ ข การกลา วโทษ การสบื สวน การสอบสวน การชนั สตู รพลกิ ศพ
การส่ังคดี การฟองรอง การไตสวนมูลฟอง การพิจารณา การพิพากษา การอุทธรณ การฎีกา
และการบังคับคดีตามคําพิพากษา เปนตน หลักเกณฑเหลานี้ไดบัญญัติข้ึน โดยมีวัตถุประสงค
เพอ่ื ใหอ าํ นาจหนา ทแี่ กเ จา พนกั งานของรฐั ในกระบวนการยตุ ธิ รรมทางอาญา และศาล ในการรว มมอื กนั
คนหาความจริงในการกระทําความผิดที่เกิดขึ้นวาเปนอยางไร และการหาผูกระทําความผิด
เพ่อื ใหศาลเปนผูชข้ี าดวา ผทู ถ่ี ูกกลาวหาไดก ระทําความผิดจรงิ หรอื ไม และตอ งรับผดิ เพียงใด

ñ.ò Ãкº¡ÒÃดาํ à¹Ô¹¤´ÕÍÒÞÒ

การดําเนินคดอี าญาแบงเปน ๒ ระบบใหญ ๆ คือ ระบบไตสวนและระบบกลาวหา
๑) ÃкºäμÊ‹ ǹ (Inquisitorial System) เปน ระบบการดาํ เนนิ คดอี าญาในยโุ รปดงั้ เดมิ
ซง่ึ ในระบบนศ้ี าลจะมีบทบาทหนา ทที่ ้งั การสอบสวน ฟองรอ ง และพจิ ารณาฟองคดี และผถู กู กลา วหา
จะมฐี านะเปนเพียงผูถูกซกั ฟอกจากการไตส วนของศาล

๒

๒) Ãкº¡Å‹ÒÇËÒ (Accusatorial System) เปนระบบการดําเนินคดีอาญา โดย
แบงเปน ๒ สวน คือ สวนที่ทําหนาท่ีสืบหาความจริง ซึ่งไดแก สวนของการสอบสวนฟองรอง
และสวนที่ทาํ หนาท่ีพิจารณาพิพากษาตัดสินคดี ในสวนของการสอบสวนฟองคดีใหเปนอาํ นาจ
หนาที่ของเจาพนักงานตาํ รวจที่ทําหนาท่ีเปนพนักงานสอบสวนจะตองรวบรวมพยานหลักฐานจาก
เจา พนกั งานตํารวจทรี่ บั เรอ่ื งราวรอ งทกุ ข แลว ผา นการสบื สวนมาแลว เมอื่ เหน็ วา การกระทาํ ของบคุ คลนน้ั
เปน ความผดิ ทางอาญา พนกั งานสอบสวนจะรวบรวมพยานหลกั ฐานตา ง ๆ ทําสํานวนอธบิ ายเรอ่ื งราว
ตา ง ๆ ทเ่ี กดิ ขน้ึ แลวสง ไปยงั พนกั งานอยั การเพื่อทาํ การฟองรองตอ ศาล เพ่อื ใหศาลพจิ ารณารวบรวม
หลักฐานตาง ๆ วามกี ารกระทาํ ความผิดจริงหรือไม และทําการพพิ ากษาตัดสินคดใี นทส่ี ดุ

สาํ หรับประเทศไทยนั้น การดําเนินกระบวนการพิจารณาในสมัยโบรานกอนที่จะมี
ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา การพิพากษาดําเนินคดีจะมีลักษณะเปนระบบไตสวน
เพราะผถู ูกกลาวหาไมไ ดรบั สทิ ธิในการตอ สูคดี แตเ มอื่ มกี ารแกไ ขโดยใชป ระมวลกฎหมายวิธีพิจารณา
ความอาญา ซ่ึงตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาท่ีใชอยูในปจจุบันน้ัน แสดงใหเห็นวา
ในการดําเนินคดีอาญาโดยทั่วไปยังคงเปนระบบกลาวหาอยู เวนแตจะมีกฎหมายเฉพาะท่ีกาํ หนดไว
อยางชัดเจน เชน พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีคามนุษยฯ พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีทุจริต
และประพฤติมชิ อบฯ ท่ีกาํ หนดใหใ ชร ะบบการดาํ เนินคดอี าญาในแบบระบบไตส วน

Ãкº¡ÒÃดาํ à¹¹Ô ¤´ÍÕ ÒÞÒ
ñ) Ãкºäμ‹Êǹ

- ศาล
- เปนหลกั ในการช้ีขาดตัดสนิ (ทําการสอบสวน ฟองรอ ง และพจิ ารณาฟอ งคด)ี
- ไมผ กู พันวาจะตอ งพิจารณาขอเท็จจรงิ ตามท่คี คู วามเสนอ
- ไมแ ยกหนา ทส่ี อบสวนฟอ งรอ งกบั ช้ขี าดตัดสนิ
- คคู วามมอี าํ นาจในการนําเสนอขอ เท็จจรงิ เทา ที่ศาลอนุญาต

- ผูก ลาวหา
ถกู ซักฟอกจากการไตสวนของศาล

ò) Ãкº¡Å‹ÒÇËÒ
- แบงเปน ๒ สว น
- แยกหนาท่ีสอบสวนออกจากหนาทีช่ ขี้ าดตดั สิน
๑. ทําหนาท่สี บื หาความจริง
๒. ทําหนา ท่พี จิ ารณาพิพากษาตัดสินคดี
- คคู วามเปน หลักในการนําเสนอขอเทจ็ จริง
- ศาลตอ งผกู พันทีจ่ ะวนิ จิ ฉยั ขอ เทจ็ จรงิ เฉพาะคคู วามที่นาํ เสนอ
- คคู วามมคี วามเทาเทียมกนั ในการนาํ เสนอหลักฐาน

๓

ñ.ó »ÃÐàÀ·¢Í§¤´ÕÍÒÞÒ

คดอี าญา แบง ออกเปน ๒ ประเภท คอื คดอี าญาแผน ดนิ และคดคี วามผดิ อนั ยอมความได
¤´ÕÍÒÞÒἋ¹´Ô¹ เปนคดีที่การกระทําความผิดน้ันสงผลกระทบตอความสงบเรียบรอย
และศลี ธรรมอนั ดงี ามของประชาชน เชน ความผดิ ตอ ความมนั่ คงของรฐั ความผดิ เกยี่ วกบั ชวี ติ รา งกาย
เปนตน ซึ่งความผิดประเภทน้ี รัฐจําตองเขาไปควบคุมการดําเนินการเพราะสงผลกระทบตอสังคม
โดยรวม คกู รณี อนั ไดแ ก ผูฝ าฝน ท่ีกระทาํ ความผดิ กบั ผูท่ีไดรับผลกระทบจากการกระทําความผิดนั้น
จะขอตกลงยนิ ยอมกนั เองเชน นไี้ มได
¤´ÕÍÒÞÒÍѹÂÍÁ¤ÇÒÁä´Œ เปนคดีท่ีการกระทาํ ความผิดน้ันมีผลกระทบโดยตรงกับผูถูก
กระทาํ มไิ ดส ง ผลกระทบตอ ความสงบเรยี บรอ ยของประชาชนทวั่ ไป เชน ความผดิ ฐานฉอ โกง ความผดิ
ฐานยักยอกทรัพย ความผิดประเภทน้ี คูกรณีสามารถทําความตกลงยอมความกันได กอนท่ีคดี
จะถึงท่ีสุด และผลของการยอมความน้ีทําใหสิทธิการนําคดีมาฟองใหมระงับ จะนําคดีน้ันกลับมา
ฟองรองกันใหมอีกคร้ังไมได อยางไรก็ตามความผิดอาญาใดจะเปนความผิดประเภทน้ี กฎหมาย
จะกําหนดไวอยางชัดเจน

ÊûØ

แมวาในคดีความผิดอาญาแผนดินและความผิดอันยอมความได กฎหมายจะใหสิทธิ
ทั้งผูเสียหายและพนักงานอัยการสามารถที่จะฟองรองดําเนินคดีไดก็ตาม ท้ังกรณีท่ีจะฟองรองดวย
ตนเองหรอื เขา เปน โจทกรว มกนั กต็ าม แตกม็ ีความแตกตา งในการเริ่มตนและการฟอ งรอ งคดที ่ตี า งกัน
พอสรปุ ไดดังนี้

คดีอาญาแผน ดนิ คดคี วามผดิ อันยอมความได

๑. พนกั งานอยั การ หรอื ผเู สยี หายจะเปน ผเู รมิ่ ตน ๑. พนกั งานอยั การหรอื ผเู สยี หายจะเปน ผฟู อ งรอ งคดี
ฟองคดีแตผูเดียวก็ได แตถาพนักงานอัยการเปน ก็ได แตในกรณีผูเสียหายจะฟองรองคดีเองจะตอง
ผูเริ่มการฟองคดี ผูเสียหายจะมาขอเขารวมดวย ฟอ งÀÒÂã¹ ó à´Í× ¹ ¹Ñºáμ‹Ç¹Ñ ·ÃèÕ ŒàÙ Ãè×ͧ¤ÇÒÁ¼´Ô áÅÐ
น้ันจะตองยื่นคํารองขอเขาเปนโจทกรวม¡‹Í¹ÈÒÅ ÃŒÙμÑǼŒÙ¡ÃзíÒ¤ÇÒÁ¼Ô´ โดยที่ผูเสียหายไมตองรองทุกข
ªÑé¹μŒ¹¾Ô¾Ò¡ÉÒ แตถาผูเสียหายเปนคนเริ่มตน แตหากผูเสียหายไดรองทุกขตอพนักงานสอบสวน
ฟองคดี พนักงานอัยการจะตองย่ืนคาํ รองขอ ภายใน ๓ เดือนแลว ก็สามารถฟอ งคดไี ด อยภู ายใต
เขา เปน โจทกร ว มเชน น้ี ตอ งยนื่ ¡Í‹ ¹¤´àÕ Êèç à´´ç ¢Ò´ กําหนดอายุความท่ีบัญญัติไวในประมวลกฎหมาย
(มาตรา ๓๑) อาญา มาตรา ๙๕

๔

คดีอาญาแผน ดนิ คดีความผดิ อันยอมความได

๒. คดีอาญาแผนดิน บางฐานความผิดถือวารัฐ ๒. ในกรณีท่ีพนักงานอัยการจะเปนผูฟองคดีไดน้ัน
เทาน้ันเปนผูเสียหาย ประชาชนหรือเอกชนทั่วไป ตอเมื่อ¼ŒÙàÊÕÂËÒ¨ÐμŒÍ§ÃŒÍ§·Ø¡¢ตอเจาพนักงาน
เปนเพียงผูไดรับผลจากการกระทําดังกลาว จึงไม ตํารวจหรือพนักงานสอบสวนมากอน เม่ือพนักงาน
ถือวาเปนผูเสียหาย จึงไมมีสิทธ์ิฟองคดีเองหรือ สอบสวนไดสอบสวนในความผิดนั้นแลว พนักงาน
ขอเขาเปนโจทกรวม เชน ความผิดตามพระราช อัยการจึงจะฟอ งคดีใหไดย นื (มาตรา ๑๒๐ และ ๑๒๑)
บัญญตั ิจราจรทางบกฯ คดคี วามผิดอาญาแผนดิน
นั้น พนักงานอัยการก็สามารถยื่นฟองไดเอง
โดยจะตอ งผา นการสอบสวนจากพนกั งานสอบสวน
มากอ น (มาตรา ๑๒๐)
๓. กรณีที่มีการถอนคํารองทุกข ถอนฟอง หรือ ๓. กรณีที่ผูเสียหายถอนคํารองทุกข ถอนฟองหรือ
กรณจี ะตกลงกันไมเอาความกต็ าม ไมทาํ ใหคดีนัน้ ยอมความกันตามกฎหมาย สิทธิที่จะนําคดีอาญามา
ระงบั ไป ฟองระงับ (มาตรา ๓๙ (๒))
๔. อายุความฟองรองคดีอาญาแผนดินเปนไป ๔. อายุความฟองรองคดีความผิดอันยอมความได
ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๙๕ เปนไปตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๙๕ áμ‹
ÁÕà§×è͹ä¢Ç‹Ò¼ÙŒàÊÕÂËÒ¨ÐμŒÍ§ÃŒÍ§·Ø¡¢ËÃ×Í¿‡Í§¤´Õ
μÍ‹ ÈÒÅÀÒÂã¹ ó à´Í× ¹ ¹ºÑ áμÇ‹ ¹Ñ ·ÃèÕ ÙàŒ ÃÍ×è §¤ÇÒÁ¼Ô´
áÅÐÃŒμÙ ÑǼٌ¡ÃÐทํา¤ÇÒÁ¼´Ô
กรณีพนระยะ ๓ เดือนนี้แลว กฎหมายถือวาคดี
ขาดอายุความทันที ผูเสียหายจะมาฟองคดีตอศาล
ไมไดแลว ตามหลักเกณฑประมวลกฎหมายอาญา
มาตรา ๙๖

ñ.ô ¢¹éÑ μ͹¡ÒÃดําà¹Ô¹¤´ÕÍÒÞÒ

การดาํ เนินคดีอาญาตามท่ีบัญญัติไวในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา
แบง ออกเปน ๓ ขัน้ ตอน คอื

ขัน้ ตอนกอ นการฟองคดี
ขัน้ ตอนภายหลังการฟอ งคดี
ขนั้ ตอนการบังคบั คดี

ñ.ô.ñ ¢Ñé¹μ͹¡Í‹ ¹¡Òÿ͇ §¤´Õ
ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๒๘ บญั ญตั ใิ หส ทิ ธทิ์ ง้ั ¾¹¡Ñ §Ò¹

ÍÂÑ ¡ÒÃáÅмàŒÙ ÊÂÕ ËÒÂเปน ผฟู อ งคดไี ด ดงั นน้ั บคุ คลทไ่ี ดร บั ความเสยี หายจากการถกู ผอู นื่ กระทาํ ผดิ อาญา
ตอตนนั้น ยอมท่ีจะฟองรองตอศาลเพ่ือใหนําตัวผูกระทาํ ความผิดตอตนนั้นมารับโทษได แตตอง
ดาํ เนนิ การภายใตข อ กําหนดหรอื เงอ่ื นไขทกี่ ฎหมายกาํ หนดไว กลา วโดยสรปุ คอื ผทู ไ่ี ดร บั ความเสยี หาย
จากการท่ีผูอ่ืนกระทาํ ความผิดตอตนจะตองดําเนินการท่ีจะรวบรวมพยานหลักฐานตาง ๆ ตลอดจน
เขยี นคาํ ฟองใหถกู ตอ งตามแบบทก่ี ําหนดไวแ ละย่ืนตอศาลท่ีมีอํานาจพิจารณาพพิ ากษา

๕

สําหรับกรณีที่พนักงานอัยการเปนโจทกฟองน้ัน ประมวลกฎหมายวาดวยวิธี
พจิ ารณาความอาญา มาตรา ๑๒๐ ไดกําหนดเง่ือนไขวา ตองเปน คดีท่ผี า นการสอบสวนโดยชอบดวย
กฎหมายแลว จงึ สามารถย่ืนตอศาลได

¡Ãкǹ¡Òá‹Í¹¿Í‡ §¤´¢Õ ͧ¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÂÑ ¡Òà จะตอ งเริ่มตนจาก
๑. ¡ÒÃÌͧ·Ø¡¢ËÃ×Í¡Å‹ÒÇâ·É เพราะการรองทุกขหรือกลาวโทษน้ี จะทําให
เจาพนกั งานตํารวจหรือพนกั งานสอบสวนทราบวา ไดมกี ารกระทาํ ความผิดเกิดขึ้น
๒. ¡ÒÃÊ׺Êǹ เม่ือไดทราบวามีการกระทําความผิดเกิดข้ึนแลว เจาพนักงาน
ตํารวจจะตองแสวงหาขอเท็จจริงและหลักฐานเพื่อจะไดทราบวามีความผิดเกิดขึ้นอยางไร ใครเปน
ผูกระทาํ ความผิด และใชวิธีการอยางไร ทาํ ไมจึงกระทาํ ความผิด เปนตน ซ่ึงอาํ นาจในการสืบสวน
เปนอํานาจของ¾¹¡Ñ §Ò¹½Ò† »¡¤ÃͧËÃ×Íตาํ ÃǨ (มาตรา ๑๗)
๓. ¡ÒÃÊͺÊǹ เมื่อมีการสืบสวนหารายละเอียดเกี่ยวกับการกระทําความผิด
ที่เกิดขึ้นแลวน้ัน ¾¹Ñ¡§Ò¹ÊͺÊǹก็จะทาํ การรวบรวมพยานหลักฐานและดําเนินการท้ังหลายตามที่
ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญากาํ หนด หรอื การสอบปากคําผตู อ งหา ผเู สยี หาย พยานผรู เู หน็
รวบรวมเอกสารตาง ๆ ท่ีเห็นวาเกี่ยวของกับคดี โดยจะตองทําบันทึกรวบรวมเปนสํานวน
และเม่ือรวบรวมพยานหลักฐานไดเ พยี งพอแลว พนักงานสอบสวนจะทาํ ความเห็นสง พนักงานอยั การ
เพอ่ื สั่งคดี
๔. ¡ÒÃʧèÑ ¤´Õ ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญาใหอ าํ นาจในการฟอ งหรอื
ส่ังไมฟองคดีแก¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÑ¡Òà ซ่ึงพนักงานอัยการจะพิจารณาสาํ นวนที่พนักงานสอบสวนรวบรวม
พยานหลกั ฐานตา ง ๆ สง มาให เมอื่ พนกั งานอยั การไดพ จิ ารณาสํานวนการสอบสวนนน้ั แลว และเหน็ วา
ขอเทจ็ จรงิ มีครบถวนก็จะส่ังฟอง หรอื เหน็ วายงั ไมสมบูรณ ก็ส่งั สอบสวนเพ่มิ เตมิ หรอื อาจส่ังไมฟ อ ง
กไ็ ดเ พราะเปน อาํ นาจของพนกั งานอยั การ กรณที ่ีพนกั งานอัยการเหน็ วา สํานวนการสอบสวนสมบรู ณ
แลว ก็จะออกคาํ สง่ั สงั่ ฟอ ง รา งคําฟอ งยน่ื ฟอ งคดตี อ ศาลทมี่ ีอาํ นาจตอ ไป
ñ.ô.ò ¢Ñé¹μ͹ËÅ§Ñ ¿Í‡ §¤´Õ
ภายหลังท่ีพนักงานอัยการหรือผูเสียหายเปนโจทกยื่นฟองตอศาลชั้นตนแลว
ศาลช้นั ตนจะดาํ เนนิ การดังนี้
๑. ¡ÒÃμÃǨ¿‡Í§ กอนท่ีศาลจะส่ังรับฟองไวพิจารณานั้น ผูพิพากษาจะ
ตรวจคาํ ฟองท่ียื่นมานั้น วาถูกตองตามแบบที่กาํ หนดไวในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา
มาตรา ๑๕๘ หรือไม และพิจารณาวาศาลของตนนั้นมีอาํ นาจท่ีจะรับฟองไวพิจารณาหรือไม
ถา ผพู พิ ากษาตรวจแลว เหน็ วา คาํ ฟอ งนนั้ ไมถ กู ตอ ง กจ็ ะสงั่ ใหม กี ารแกไ ขใหถ กู ตอ ง หรอื อาจสง่ั ไมป ระทบั
ฟอ งหรอื ยกฟองเสียก็ได ขึน้ อยกู ับดุลยพินจิ ของผูพพิ ากษา

๖

๒. ¡ÒÃäμÊ‹ ǹÁÅÙ ¿Í‡ § เปน การทผ่ี พู พิ ากษาทร่ี บั ผดิ ชอบในคดนี นั้ ๆ จะทาํ การ
ไตส วนมลู ฟอ ง เพอ่ื ทจี่ ะวนิ จิ ฉยั ถงึ มลู คดที ฟี่ อ งนน้ั วา มเี หตเุ หมาะสม นา เชอ่ื ถอื เพยี งพอทจ่ี ะดาํ เนนิ การ
ตอ ไปหรือไม มีขอมูลนาเชอ่ื ไดวา บุคคลนั้น ๆ เปนผูกระทาํ ความผิดหรือไม อยางไร

โดยปกติแลวถาเปนคดีที่พนักงานอัยการเปนโจทกฟอง ศาลจะประทับ
รบั ฟอ งโดยไมท าํ การไตส วนมลู ฟอ งกอ นกไ็ ด (มาตรา ๑๖๒ (๒)) แตถ า กรณรี าษฎรเปน โจทกฟ อ ง เชน น้ี
ผูพิพากษาจะทําการไตสวนมูลฟอง เน่ืองจากกรณีที่ผูเสียหายฟองเองนั้นไมไดผานตรวจสอบขอมูล
จากพนกั งานสอบสวนมากอ น เมอ่ื ไมไ ดผ า นการกลนั่ กรองเชน นี้ กอ็ าจมกี ารกลนั่ แกลง กนั ไดง า ย ดงั นนั้
กฎหมายจึงกําหนดใหมีการไตส วนมลู ฟอ ง (มาตรา ๑๖๒ (๑))

๓. ¡Òþ¨Ô ÒÃ³Ò เปน การคน หาความจรงิ จากพยานหลกั ฐานทค่ี กู รณฝี า ยทเี่ ปน
ผูฟองหรือโจทกนําเสนอเพ่ือชี้ใหเห็นวาคูกรณีท่ีตนฟองรองนั้นเปนผูท่ีไดกระทําความผิดตามท่ีตน
ฟองจริง ขณะเดียวกันฝายท่ีถูกกลาวหาวาเปนผูกระทําความผิด ก็จะแสดงพยานหลักฐานเพ่ือชี้ให
เหน็ วา ตนไมไ ดเปน ผกู ระทําความผิดตามที่ฝายโจทกก ลา วหา

๔. ¡ÒþԾҡÉÒ เมอื่ คูกรณีทงั้ ฝายโจทกและจําเลยไดน ําเสนอพยานหลกั ฐาน
ขึน้ มาในช้ันพจิ ารณาคดีแลว ผูพพิ ากษากจ็ ะพิจารณาพยานหลักฐานทท่ี ั้งสองฝา ยเสนอมาวา ฝา ยใดมี
ความนา เชอื่ ถอื ถา พยานหลกั ฐานของฝา ยโจทกน า เชอื่ ถอื กจ็ ะพจิ ารณาพยานหลกั ฐานของฝา ยจาํ เลย
วาจําเลยมีพยานหลักฐานสามารถหักลางพยานหลักฐานของฝายโจทกไดหรือไม ถาหักลางไดก็จะ
พิพากษายกฟอง ถาหากหักลางไมไดก็จะพิพากษาลงโทษจําเลยไดมากนอยเพียงใด ตามบทลงโทษ
และกฎเกณฑทก่ี ฎหมายไดกาํ หนดไว

๕. ¡ÒÃÍØ·¸Ã³ เม่ือศาลช้ันตนไดมีคําพิพากษาอยางไรแลว หากคูกรณี
ฝายหนึ่งฝายใดไมเห็นดวยกับคําพิพากษาของศาลชั้นตนน้ัน คูกรณีก็สามารถที่จะขออุทธรณ
คําพิพากษาของศาลชั้นตนได แตตองเปนไปตามหลักเกณฑของกฎหมายในประมวลกฎหมาย
วิธพี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๑๙๓ ถึง ๒๐๒

๖. ¡Òî¡Õ Ò เปน ขนั้ ตอนสดุ ทา ยของการพจิ ารณาพพิ ากษาคดขี องศาล เนอื่ งจาก
คูกรณีฝายใดไมเห็นดวยกับคําพิพากษาของศาลอุทธรณ กฎหมายยังคงใหสิทธิแกคูกรณีที่จะยื่นฎีกา
ตอศาลฎีกาไดอีกเปนศาลสุดทาย โดยจะตองเปนไปตามเง่ือนไขที่กําหนดไวในประมวลกฎหมาย
วธิ ีพิจารณาความอาญา มาตรา ๒๑๖ ถงึ ๒๒๔ และเมือ่ ศาลฎกี ามคี าํ พิพากษาเชนไรตองเปนขอยตุ ิ
คูกรณจี ะตองยดึ ถือตามคาํ พพิ ากษาศาลฎีกา

ñ.ô.ó ¢é¹Ñ μ͹¡Òú§Ñ ¤Ñº¤´Õ
เม่ือศาลไดมีคํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ¶Ö§·èÕÊØ´ ไมวาดวยเหตุท่ีคูกรณียอมรับในคําพิพากษา

นั้น ๆ โดยไมขออุทธรณหรือฎีกา หรือเพราะเหตุที่คดีนั้นไมเขาหลักเกณฑที่จะอุทธรณฎีกาไดก็ตาม
เมอ่ื คาํ พพิ ากษาไดต ดั สนิ ใหล งโทษจาํ เลยในคดนี นั้ อยา งไร กจ็ ะตอ งบงั คบั คดไี ปตามคาํ พพิ ากษานนั้ ๆ

(áËŧ‹ ¢ŒÍÁÅÙ : ¸Ò¹ÔÈ à¡ÈǾ·Ô Ñ¡É, òõõø) ๗

๘

ñ.õ ¹ÔÂÒÁÈѾ·

ประมวลกฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา มาตรา ๑ บัญญัติวา
“ในประมวลกฎหมายนี้ ถา คาํ ใดมคี ําอธิบายไวแ ลว ใหถ อื ตามความหมายดังไดอ ธบิ ายไว
เวนแตข อ ความในตวั บทจะขดั กบั คําอธิบายนัน้ ” จากบทบญั ญัตดิ งั กลา ว จะเห็นไดวา คาํ ใดท่ปี ระมวล
กฎหมายนไ้ี ดม คี าํ อธบิ ายไวแ ลว กใ็ หถ อื เอาความหมายตามทปี่ ระมวลกฎหมายนไ้ี ดอ ธบิ ายความเอาไว
ในคํานิยามศัพท เวนแต กรณีขอความในตัวบทกฎหมายจะขัดกับคําที่ไดอธิบายไวในคํานิยามศัพท
กใ็ หถ ือความหมายทีป่ รากฏในตวั บทนน้ั เอง
ดังนั้น จึงกลาวไดวา คํานิยามศัพทจึงเปนคําที่แสดงความหมายตางๆ ที่ใชในประมวล
กฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญาฉบบั นี้ ซง่ึ อาจมคี วามหมายทไี่ มต รงกบั ความหมายตามปกตธิ รรมดา
น้ันเอง อยางไรก็ตาม หากมีถอยคําใดท่ีปรากฏมาในคดีความและถอยคําน้ัน ๆ ไมไดมีคํานิยามไว
หากมปี ญ หาใหใ ชค วามหมายทปี่ รากฏในพจนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถานในการตคี วามคาํ นนั้ แทน
ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๒ ใหค วามหมายของคําตา ง ๆ ดงั นี้
(ñ) ÈÒÅ หมายความถงึ “ศาลยุตธิ รรมหรอื ผูพพิ ากษา ซ่ึงมอี าํ นาจทาํ การอันเก่ียวกับ
คดีอาญา”

จากความขางตน คาํ วา “ศาล” จึงมีความหมาย ๒ อยา ง
๑. ศาล คือ ตัวศาล หรือสถาบันศาล ซึ่งเปนอาคารสถานท่ีต้ัง หรือท่ีทําการ
ของศาล
๒. ผพู พิ ากษา คอื ตวั บคุ คลทไี่ ดร บั การแตง ตงั้ ซง่ึ อาจเปน นายเดยี ว หรอื องคค ณะ
ผพู ิพากษา ซึ่งมีอาํ นาจทําการเกย่ี วกับคดอี าญา
ศาลยุติธรรมแบง ออกเปน ๓ ชัน้ คอื
ñ. ÈÒŪ¹Ñé μ¹Œ เปน ศาลทค่ี กู รณเี รมิ่ ตน ในการฟอ งรอ งดาํ เนนิ คดี ซง่ึ ในการดาํ เนนิ
คดอี าญานน้ั ศาลชนั้ ตน ไดแ ก ศาลแขวง ศาลจงั หวดั ศาลอาญา ศาลอาญากรงุ เทพใต ศาลอาญาธนบรุ ี
และศาลยุติธรรมอ่ืนที่ไดมีพระราชบัญญัติจัดต้ังศาลนั้นกําหนดใหเปนศาลช้ันตน เชน ศาลเยาวชน
และครอบครวั
ò. ÈÒÅÍØ·¸Ã³ เปนศาลท่ีอยูในระดับสูงกวาศาลชั้นตน ซึ่งมีอํานาจพิจารณา
พพิ ากษาคดที ไี่ ดม กี ารอทุ ธรณค าํ พพิ ากษาหรอื คาํ สง่ั ของศาลชน้ั ตน มอี าํ นาจพจิ ารณาพพิ ากษาบรรดา
คดีทมี่ กี ารอทุ ธรณคําพิพากษาหรือคาํ สัง่ ของศาลชัน้ ตน มี ๑๐ แหง ไดแ ก ศาลอทุ ธรณ ศาลอุทธรณ
ภาค ๑ - ๙
ó. ÈÒÅ®Õ¡Ò เปนศาลสูงสุดมีอํานาจพิจารณาพิพากษาบรรดาคดีที่อุทธรณ
คาํ พิพากษา หรือคําส่ังของศาลอุทธรณ ปจ จบุ นั ท่ศี าลฎีกาเพียงแหงเดยี ว
(ò) ¼ÙŒμŒÍ§ËÒ หมายความถึง “บุคคลผูถูกหาวาไดกระทําความผิดแตยังมิไดถูกฟอง
ตอศาล” กรณีจะเปนผูตองหานั้น บุคคลนั้นจะตองถูกผูเสียหายกลาวหา โดยการรองทุกข
หรือบุคคลอ่ืนกลาวหาโดยการกลาวโทษ ซ่ึงการที่จะรองทุกขหรือกลาวโทษนั้น จะตองกระทํา
ตอ พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ หรอื พนกั งานสอบสวน แตท ง้ั นยี้ งั มไิ ดถ งึ ชนั้ ทจี่ ะฟอ งรอ งตอ ศาล

๙

(ó) จาํ àÅ หมายความถงึ “บคุ คลซงึ่ ถกู ฟอ งยงั ศาลแลว โดยขอ หาวา ไดก ระทาํ ความผดิ ”
กรณใี ดจะเปนจาํ เลยน้ันจะตอ งพิจารณา ดังนี้

๑. หากพนกั งานอัยการเปน ผฟู องจะตกเปน จําเลยต้งั แตถ กู ฟอง
๒. แตถาราษฎรฟองเองผูถูกฟองจะตกเปนจําเลยตอเม่ือศาลไดประทับรับฟอง
แลว (มาตรา ๑๖๕ วรรคสาม) ซึ่งหมายความวาในคดีท่ีราษฎรเปนโจทกฟองกันเอง ศาลจะไตสวน
มูลฟองกอนวา คดีมีมูลฟองหรือไม หากคดีมีมูลจึงจะประทับฟองไวพิจารณา ดังนั้น กอนที่ศาล
จะประทบั ฟองนเี้ อง ท่กี ฎหมายถือวา ผถู กู ฟองยังไมมฐี านะเปนจําเลย
แมวาในสภาพความเปนจริง ผูตองหากับจําเลยจะเปนบุคคลคนเดียวกันก็ตาม
แตเ มอื่ สถานภาพไดเ ปลยี่ นแปลงไป อนั เนอ่ื งมาจากผลของกฎหมายอนั เนอื่ งมาจากการทศี่ าลรบั ฟอ ง
เชน นี้ สิทธิทีบ่ ุคคลดังกลาวจะไดร ับจากกฎหมายกอ็ าจมกี ารปรับเปลย่ี นไปบาง เชน
ñ) ÊÔ·¸Ô¢Í§¼ÙŒμŒÍ§ËÒ ไดแก

(๑) พบและปรกึ ษาผซู ง่ึ จะเปน ทนายความเปน การเฉพาะตวั (มาตรา ๗/๑ (๑))
(๒) ไดรับการเย่ียมตามสมควร (มาตรา ๗/๑ (๓))
(๓) ไดร ับการรกั ษาพยาบาลโดยเร็วเมื่อเกิดการเจ็บปว ย (มาตรา ๗/๑ (๔))
(๔) ไดร บั การแจง จากพนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจซง่ึ รบั มอบตวั ผตู อ งหา
วา ผตู องหามสี ทิ ธติ าม (๑) - (๓) ขางตน (มาตรา ๗/๑ วรรคทา ย)
(๕) มีสิทธิไดรับการจัดหาทนายความให ถาเปนเด็กอายุไมเกิน ๑๘ ป
ในวนั แจง ขอ หาหรอื คดที ม่ี โี ทษประหารชวี ติ และผตู อ งหาไมม ที นายความ สว นผตู อ งหาทอี่ ายเุ กนิ ๑๘ ป
ในวนั แจง ขอ หาและถกู กลา วหาในคดมี โี ทษจาํ คกุ ถา ผตู อ งหาไมม ที นายความและตอ งการทนายความ
(มาตรา ๑๓๔/๑ วรรคหน่ึงและวรรคสอง)
(๖) มีสิทธิใหทนายความหรือผูซีึ่งตนไววางใจเขาฟงการสอบปากคําของตน
(มาตรา ๗/๑ (๒) และ ๑๓๔/๔) ไดใ นช้ันสอบสวน
(๗) ไดรับแจงขอเท็จจริงท่ีเกี่ยวกับการทําผิด และขอหากอนสอบสวน
(มาตรา ๑๓๔)
(๘) ไดรับการแจงวามีสิทธิ และมีสิทธิใหการหรือไมใหการอยางใด ๆ ก็ได
ในช้ันสอบสวน (มาตรา ๑๓๔/๔)
(๙) มีสทิ ธิไมถูกบงั คบั ขูเข็ญ ลอ ลวง ใหส ญั ญา เพือ่ ใหก าร (มาตรา ๑๓๕)
(๑๐) ไดรับการเตือนจากพนักงานสอบสวนวา ถอยคําที่ใหการอาจใชยัน
ผตู องหาไดในชน้ั พิจารณา (มาตรา ๑๓๔/๔)
(๑๑) มสี ทิ ธไิ ดร บั การสอบปากคาํ ดว ยวธิ พี เิ ศษเชน เดยี วกบั พยานในกรณที เี่ ปน
ผตู อ งหาอายุไมเ กนิ สิบแปดป (มาตรา ๑๓๔/๒, ๑๓๓ ทว)ิ
(๑๒) มีสิทธิไดรับการสอบสวนดวยความรวดเร็ว ตอเนื่องและเปนธรรม
(มาตรา ๑๓๔ วรรคสาม)

๑๐

(๑๓) มีลามหรือรัฐจัดหาลามให เม่ือไมสามารถพูด หรือเขาใจภาษาไทย
หรือหูหนวก หรอื เปนใบ (มาตรา ๑๓ และ ๑๓ ทว)ิ

(๑๔) รอ งขอใหป ลอ ยชวั่ คราว และรอ งขอใหศ าลปลอ ยถา มกี ารคมุ ขงั ทมี่ ชิ อบ
ดว ยกฎหมาย (มาตรา ๑๐๘, ๙๐)

(๑๕) ไมถูกจับ ควบคุม ตรวจคน โดยไมจําเปนหรือไมมีเหตุอันสมควร
(มาตรา ๗๘, ๘๗, ๙๒)

ò) ÊÔ·¸Ô¢Í§¨Òí àÅ ไดแก
(๑) สิทธิไดรับการพิจารณาคดีดวยความรวดเร็ว ตอเนื่องและเปนธรรม

(มาตรา ๘ (๒))
(๒) แตงทนายแกตางในชั้นไตสวนมูลฟอง หรือพิจารณาในศาลช้ันตน

ตลอดจนชนั้ ศาลอุทธรณและศาลฎกี า (มาตรา ๘ (๒))
(๓) ปรกึ ษากบั ทนาย หรอื ผทู จี่ ะเปน ทนายเปน การเฉพาะตวั (มาตรา ๘ (๓))
(๔) ตรวจหรอื คดั สาํ เนาคาํ ใหก ารของตนในชนั้ สอบสวน หรอื เอกสารประกอบ

คาํ ใหการของตน (มาตรา ๘ (๖))
(๕) ตรวจดูสํานวนการไตสวนมูลฟอง หรือพิจารณาของศาลและคัดสําเนา

หรอื ขอคดั สาํ เนาทรี่ บั รองวา ถกู ตอ งโดยเสยี คา ธรรมเนยี ม เวน แตศ าลจะมคี าํ สงั่ ใหย กเวน คา ธรรมเนยี ม
(มาตรา ๘ (๕))

(๖) ตรวจดสู งิ่ ของทยี่ นื่ เปน พยานหลกั ฐานและคดสี าํ นวนหรอื ถา ยรปู สง่ิ นนั้ ๆ
(มาตรา ๘ (๔))

(๗) มสี ทิ ธใิ หการหรือไมใ หการอยางใด ๆ ตอศาล (มาตรา ๑๖๕, ๑๗๒)
(๘) มสี ิทธินําพยานเขา นําสบื พิสจู นใ นการพิจารณา (มาตรา ๑๗๔)
(๙) สิทธริ ับทราบคําฟอง และไดรบั การอธิบายฟองจากศาล (มาตรา ๑๗๒)
(๑๐) มีสทิ ธไิ ดร บั การจดั หาทนายความให (มาตรา ๑๗๓)
(๑๑) สิทธไิ ดรับพจิ ารณาตอ หนา (มาตรา ๑๗๒)
(๑๒) มีสิทธิเชนเดียวกับผูตองหาในเร่ืองการจัดหาลาม, การขอใหปลอย
ช่ัวคราว (มาตรา ๑๓, ๑๓ ทว,ิ ๑๐๘)
(๑๓) มีสิทธิไมถูกจับ ควบคุม คน โดยไมจําเปน หรือไมมีเหตุอันสมควร
(มาตรา ๙๐, ๗๘, ๘๗, ๙๒)
(๑๔) สทิ ธอิ ทุ ธรณ หรอื ฎกี า คดั คา น คาํ พพิ ากษาของศาลและอทุ ธรณค ดั คา น
คําสงั่ ไมอนุญาตใหประกันของศาล

(ณรงค ใจหาญ, ๒๕๕๖)

๑๑

(ô) ¼ÙŒàÊÕÂËÒ หมายความถึง “บุคคลผูไดรับความเสียหายเน่ืองจากการกระทําผิด
ฐานใดฐานหนึ่ง รวมทั้งบคุ คลอ่นื ทีม่ ีอาํ นาจจัดการแทนได ดัง่ บัญญตั ิไวใ นมาตรา ๔, ๕ และ ๖”

จากมาตรา ๒ (๔) น้ี คําวา ผเู สยี หายสามารถแยกออกไดเปน ๒ ประเภท คอื
๑. บุคคลผูไดรับความเสียหายโดยตรง เนื่องจากการกระทําผิดอาญา
ฐานใดฐานหน่งึ และ
๒. ผูท่มี อี ํานาจจดั การแทนผูเสยี หายตามทบี่ ญั ญัติไวใ นมาตรา ๔, ๕ และ ๖

(๑) หลกั เกณฑข องผูเสยี หายโดยตรง มีดงั นี้
๑) มกี ารกระทําผดิ ทางอาญาฐานใดฐานหนงึ่ เกิดข้ึน
๒) บุคคลนั้นไดร บั ความเสียหายจากการกระทาํ ผดิ อาญาดังกลาว
๓) บคุ คลนัน้ ตอ งเปนผเู สียหายโดยนิตินยั

(๒) ผทู มี่ ีอาํ นาจจัดการแทนผเู สียหาย
บุคคลใดบางท่ีจะมีอํานาจจัดการแทนผูเสียหาย ประมวลกฎหมายวิธี

พิจารณาความอาญา มาตรา ๔, ๕ และ ๖ ซ่งึ จะกลาวโดยละเอียดในบทตอไป
(õ) ¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÂÑ ¡Òà หมายความถงึ “เจา พนกั งานผูม ีหนา ท่ฟี องผตู องหาตอ ศาล ทั้งนี้

จะเปนขาราชการในกรมอัยการ หรอื เจาพนักงานอ่นื ผูมีอํานาจเชน นั้นกไ็ ด”
(กรมอยั การ ปจจุบันคือ สํานกั งานอัยการสงู สุด)
อํานาจหนาที่ของพนักงานอัยการ ในคดีอาญามีหนาที่เปนโจทกฟองคดีอาญา

ตอศาลช้ันตน ตลอดจนฟองอุทธรณ ฟองฎีกา ยื่นคํารองเปนโจทกรวมในคดีอาญาที่ไมใชความผิด
ตอ สว นตัว ซ่ึงผเู สยี หายยืน่ ฟอ งแลว สัง่ ฟอ งหรือสั่งไมฟอ งคดีอาญา

(ö) ¾¹¡Ñ §Ò¹ÊͺÊǹ หมายความถงึ “เจา พนกั งาน ซง่ึ กฎหมายใหม อี าํ นาจและหนา ที่
ทําการสอบสวน”

ซงึ่ ในประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๑๘ ไดก าํ หนดหลกั เกณฑไ ว
คอื

๑) ã¹à¢μ¡Ãا෾ÁËÒ¹¤Ã ใหข าราชการตาํ รวจซึ่งมยี ศตง้ั แตน ายรอ ยตาํ รวจตรี
หรือเทียบเทานายรอยตํารวจตรีข้ึนไป มีอํานาจสอบสวนคดีอาญา ซ่ีึงไดเกิดหรืออางหรือเช่ือวา
ไดเกิดภายในเขตอํานาจของตนหรือผูตองหามีที่อยูหรือถูกจับภายในเขตอํานาจของตน (มาตรา ๑๘
วรรคสอง)

๒) ã¹à¢μ¨§Ñ ËÇ´Ñ Í¹è× æ ใหพ นกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจชน้ั ผใู หญ ปลดั อาํ เภอ
และขา ราชการตาํ รวจซง่ึ มยี ศตง้ั แตน ายรอ ยตาํ รวจตรหี รอื เทยี บเทา นายรอ ยตาํ รวจตรขี น้ึ ไป มอี าํ นาจ
สอบสวนความผิดอาญาซ่ึงไดเ กดิ หรืออางวา หรือเชอื่ วาไดเกดิ ภายในเขตอํานาจของตน หรอื ผูต องหา
ท่มี ที ีอ่ ยูห รือถกู จับภายในเขตอํานาจของตนได (มาตรา ๑๘ วรรคแรก)

๑๒

¢ŒÍÊѧà¡μ
๑) แตใ นทางปฏบิ ตั ขิ องสาํ นกั งานตาํ รวจแหง ชาตนิ นั้ การทเี่ จา พนกั งานตาํ รวจทา นใดจะเปน พนกั งานสอบสวนได

นอกจากเปนขาราชการตํารวจช้ันสัญญาบัตรยศต้ังแตรอยตํารวจตรีขึ้นไปแลว จะตองอยูในตําแหนงพนักงานสอบสวนดวย
(ระเบียบสํานักงานตํารวจแหงชาติ วาดวยการกําหนดอํานาจหนาที่ของสวนราชการสํานักงานตํารวจแหงชาติ พ.ศ.๒๕๕๒
(๘))

๒) หากเปน ¤´ÍÕ ÒÞÒ·àÕè ¡´Ô ¢¹éÖ ¹Í¡ÃÒªÍÒ³Ò¨¡Ñ Ãนน้ั ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๒๐ กาํ หนดใหÍ ÂÑ ¡ÒÃʧ٠ʴØ
ËÃÍ× ¼ÃŒÙ ¡Ñ ÉÒÃÒª¡ÒÃá·¹เปน พนกั งานสอบสวน ซงึ่ อยั การสงู สดุ หรอื ผรู กั ษาราชการแทน หรอื พนกั งานสอบสวนเปน ผรู บั ผดิ ชอบ
ทําการสอบสวนแทนได (มาตรา ๒๐ วรรคแรก)

(÷) คาํ ÃÍŒ §·¡Ø ¢ หมายความถงึ “การทผี่ เู สยี หายไดก ลา วหาตอ เจา หนา ทต่ี ามบทบญั ญตั ิ
แหง ประมวลกฎหมายนี้ วา มผี กู ระทาํ ความผดิ เกดิ ขน้ึ จะรตู วั ผกู ระทาํ ผดิ หรอื ไมก ต็ าม ซงึ่ กระทาํ ใหเ กดิ
ความเสยี หายแกผ เู สยี หาย และการกลาวหาเชน น้ันไดก ลาวโดยมเี จตนาจะใหผกู ระทาํ ผิดไดร บั โทษ”

ในการรอ งทุกขใ นคดอี าญานั้น ผูเ สียหายสามารถรองทกุ ขต อบุคคลดงั ตอไปนี้
๑) รอ งทุกขตอพนกั งานสอบสวน (มาตรา ๑๒๓)
๒) รอ งทกุ ขต อ พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ ซงึ่ มตี าํ แหนง หนา ทร่ี องหรอื เหนอื
พนักงานสอบสวน และเปนผซู งึ่ มหี นาทร่ี กั ษาความสงบเรยี บรอ ยตามกฎหมายก็ได (มาตรา ๑๒๔)
นอกจากน้ี ในการรองทุกข ผูเสียหายจะรองทุกขเปนหนังสือรองทุกขหรือจะ
รอ งทกุ ขโ ดยวาจากไ็ ด แตห ากรอ งทกุ ขด ว ยวาจาจะตอ งรบี ใหผ เู สยี หายนนั้ ไปพบกบั พนกั งานสอบสวน
เพอ่ื จดบนั ทกึ คาํ รอ งทกุ ขน น้ั แตใ นกรณเี รง รอ นเจา พนกั งานตาํ รวจผรู บั คาํ รอ งทกุ ขจ ะจดบนั ทกึ เสยี เอง
ก็ได แตตอ งรีบสงไปยังพนกั งานสอบสวน (มาตรา ๑๒๔ วรรคสาม)
(ø) คํา¡Å‹ÒÇâ·É หมายความถึง “การท่ีบุคคลอื่นซ่ึงไมใชผูเสียหายไดกลาวหาตอ
เจา หนาท่ีวา มบี คุ คลรูตัวหรือไมก็ดี ไดก ระทําความผดิ อยา งหน่ึงขน้ึ ”
ความผิดอาญาที่ºØ¤¤ÅÍè×¹«Öè§ÁÔ㪋¼ÙŒàÊÕÂËÒÂกลาวโทษตอเจาพนักงานดังกลาว
ขา งตน นนั้ ¨ÐμÍŒ §à»¹š ¤ÇÒÁ¼´Ô ÍÒÞÒá¼¹‹ ´¹Ô à·Ò‹ ¹¹éÑ เพราะเหตวุ า ความผดิ อนั ยอมความไดห รอื ความผดิ
ตอสว นตวั นนั้ ตามประมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณาความอาญา มาตรา ๑๒๑ วรรคสอง ประกอบมาตรา
๑๒๓, ๑๒๔ กําหนดใหรอ งทุกขต อพนักงานฝา ยปกครองหรอื ตํารวจกอน มิฉะน้ันพนักงานสอบสวน
จะทาํ การสอบสวนไมได ดังนนั้ ความผิดอนั ยอมความได หรอื ความผดิ ตอ สว นตัวจะนํามากลาวโทษ
เพ่ือใหมีการสอบสวนมไิ ด
จากประมวลกฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา มาตรา ๑๒๗ ซึง่ ใหน าํ บทบญั ญตั ิ
ในมาตรา ๑๒๓ ถึง ๑๒๖ มาบังคับใชโดยอนโุ ลม จงึ พอจะสรปุ ไดวา
- à¨ÒŒ ¾¹Ñ¡§Ò¹¼ÙŒ·ÕèÁÕ˹Ҍ ·ÃÕè Ѻ¤íÒ¡Å‹ÒÇâ·É คือ

- พนักงานสอบสวน
- พนักงานฝายปกครองหรอื ตาํ รวจ

๑๓

อยางไรก็ตาม เจา พนักงานผูม ีหนา ท่รี ับคาํ กลา วโทษน้ัน ¨ÐäÁº‹ ѹ·¡Ö คาํ กลาวโทษหากวา
๑) เมอ่ื ผูกลาวโทษไมยอมแจงวาเขาคอื ใคร
๒) เมอ่ื คาํ กลาวโทษเปน บัตรสนเทห

นอกจากน้ันคํากลาวโทษซึ่งไดบันทึกแลว แตผูกลาวโทษไมยอมลงลายมือชื่อเชนน้ี
เจาพนกั งานผรู ับคํากลาวโทษจะไมจ ัดการแกค ํากลา วโทษใหกไ็ ด (มาตรา ๑๒๗)

¢ÍŒ áμ¡μÒ‹ §ÃÐËÇÒ‹ §คาํ ÃÍŒ §·¡Ø ¢¡ºÑ คํา¡Å‹ÒÇâ·É

คาํ รอ งทุกข คํากลาวโทษ

๑. ผàู ÊÂÕ ËÒÂเทานนั้ ท่จี ะเปน ผูกลาวหา ๑. ผูกลา วโทษตอ งเปน º¤Ø ¤ÅÍè¹× ซง่ึ ไมใ ชผ ูเสยี หาย
๒. ผูรองทุกขจะตองÁÕà¨μ¹ÒªÑ´à¨¹ท่ีจะให ๒. กฎหมายäÁä‹ ´ºŒ ÞÑ ÞμÑ ÍÔ ÂÒ‹ §ª´Ñ ਹÇÒ‹ ผทู ก่ี ลา วโทษ
ผกู ระทําความผิดไดรบั โทษ จะตองมีเจตนาใหผูกระทําความผิดไดรับโทษ
หรอื ไม
๓. คํารองทุกขผูเสียหายสามารถรองทุกขได ๓. ผูกลาวโทษจะกลาวโทษไดเฉพาะใน¤ÇÒÁ¼Ô´
ท้ัง¤ÇÒÁ¼Ô´ÍÒÞÒἋ¹´Ô¹ áÅФÇÒÁ¼Ô´ ÍÒÞÒἋ¹´Ô¹เทานั้น (พิจารณาจาก ป.วิอาญา
μÍ‹ ÊÇ‹ ¹μÇÑ มาตรา ๒ (๗) (๘) ประกอบมาตรา ๑๒๑ วรรคสอง

(ù) ËÁÒÂÍÒÞÒ หมายความถึง “หนังสือบงการที่ออกตามบทบัญญัติแหงประมวล
กฎหมายนี้ สง่ั ใหเ จา หนา ทท่ี าํ การจบั ขงั จาํ คกุ หรอื ปลอ ยผตู อ งหา จาํ เลย หรอื นกั โทษ หรอื ใหท าํ การคน
รวมท้ังสํานวน หมายจับหรือหมายคนอันไดรับรองวาถูกตองและคําบอกกลาวทางโทรเลขวาไดออก
หมายจบั หรอื หมายคน แลว ตลอดจนสาํ เนาหมายจบั หรอื หมายคน ทไี่ ดส ง ทางโทรสาร สอ่ื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส
หรือสือ่ เทคโนโลยีสารสนเทศประเภทอนื่ ทงั้ นี้ ตามทบี่ ัญญัตไิ วในมาตรา ๗๗”

จะเห็นไดวาหมายตาง ๆ จะตองเปนไปตามแบบท่ีปรากฏในขอบังคับประธาน
ศาลฎีกา วาดวยหลักเกณฑและวิธีการเก่ียวกับการออกคําส่ังหรือหมายอาญา พ.ศ.๒๕๔๘ ซึ่งจะมี
รปู แบบและสีตา งกนั คอื

ดังน้นั หมายอาญา มี ๕ ประเภท คือ
๑. หมายจับ จะมีสขี าว
๒. หมายคน จะมีสีขาว
๓. หมายขัง ระหวางสอบสวนจะมีสีฟา แตถาเปนหมายขังระหวางไตสวน
หรือพิจารณาจะมสี เี ขยี ว
๔. หมายจําคุก ระหวางอุทธรณฎีกาจะมีสีเหลือง แตหมายจําคุกซึ่งคดีถึงท่ีสุด
จะมสี ีแดง
๕. หมายปลอย จะมสี สี ม

๑๔

(ñð) ¡ÒÃÊ׺Êǹ หมายความวา “การแสวงหาขอเท็จจริงและหลักฐาน ซ่ึงพนักงาน
ฝา ยปกครอง หรอื ตาํ รวจไดป ฏบิ ตั ไิ ปตามอาํ นาจและหนา ท่ี เพอื่ รกั ษาความสงบเรยี บรอ ยของประชาชน
และเพอ่ื ทจ่ี ะทราบรายละเอยี ดแหง ความผดิ ”

วตั ถุประสงคข องการสบื สวนก็à¾×èÍÃÑ¡ÉÒ¤ÇÒÁʧºàÃÕºÃÍŒ ¢ͧ»ÃЪҪ¹ áÅÐ
à¾Íè× ·ÃÒºÃÒÂÅÐàÍÂÕ ´á˧‹ ¤ÇÒÁ¼´Ô การสบื สวนอาจมขี นึ้ กอ นทจ่ี ะเกดิ การกระทาํ ความผดิ หรอื ภายหลงั
ที่การกระทําผิดไดเกิดข้ึนแลวก็ได การสืบสวนกอนที่จะเกิดการกระทําความผิดก็เพ่ือท่ีจะไดหาทาง
ปองกนั มใิ หเ กดิ ขนึ้ สว นการสืบสวนเม่ือความผดิ เกดิ ขึน้ แลวก็เพ่อื ท่ีจะทราบรายละเอยี ดแหงความผิด

»ÃÐàÀ·¢Í§¡ÒÃÊº× Êǹ
จากคาํ นิยามศพั ททําใหเหน็ ไดวา ในการสืบสวนซึง่ อาจทาํ ได ๒ ประเภท คอื
¡ÒÃÊº× Êǹ¡Í‹ ¹à¡´Ô àËμØ ซงึ่ เปน การสบื สวนเพอื่ รวบรวมขอ มลู ตา ง ๆ เชน แหลง ทอี่ าจเกดิ
อาชญากรรม พฤตกิ รรมของบคุ คลทตี่ อ งสงสยั สถานทลี่ อ แหลมตอ การประกอบอาชญากรรม ลกั ษณะ
สภาพของภมู ิประเทศกับทางเขาออกสูชมุ ชน สถานที่ตงั้ สาํ คัญ บานบคุ คลสาํ คัญในทอ งถนิ่ ธนาคาร
หรือแหลงเศรษฐกิจที่สําคัญของชุมชน รานสะดวกซ้ือ โรงแรม ท่ีพัก สถานบันเทิงตาง ๆ เปนตน
ซงึ่ การเกบ็ ขอ มลู ทอ งถนิ่ เหลา นี้ เจา พนกั งานตาํ รวจสามารถสบื สวนเกบ็ ขอ มลู ไวก อ น โดยตอ งตรวจสอบ
ใหถูกตองตรงกับความเปนจริง แลวเก็บไวอยางเปนระบบ ซ่ึงสิ่งเหลานี้จําเปนอยางยิ่งตอการรักษา
ความสงบเรียบรอยของประชาชน
¡ÒÃÊ׺ÊǹËÅѧà¡Ô´àËμØ เปนการสืบสวนเมื่อมีเหตุการณที่มีการกระทําความผิดเกิดข้ึน
แลว จึงตองทําการสืบสวนเพือ่ หาตัวผูกระทาํ ความผดิ มาลงโทษ ในการสืบสวนหลังเกิดเหตนุ ี้ จะตอง
สบื สวนใหไดค วามดังน้ี
๑. มีการกระทําความผิดตามกฎหมายจริงหรือไม เชน สืบสวนเพื่อใหทราบวา ผูตาย
ถกู ฆาตกรรมหรือตายเพราะเหตเุ จบ็ ปว ย เปน ตน
๒. ความผดิ ทเี่ กดิ ขนึ้ นน้ั เปน ความผดิ ขอ หาใด เชน มกี ารแจง ความวา มกี ารเกดิ อบุ ตั เิ หตุ
รถชนผูตาย จะตองสืบสวนใหไดวาการตายน้ันเกิดจากอุบัติเหตุรถชนจริงหรือไม หรือวาผูแจงความ
ตองการมาแจง เพื่อประโยชนจากเงินประกันชีวิตของผูต าย
๓. ใครเปน ผกู ระทําความผิดดังกลา ว หรือมใี ครเปนผรู วมในการกระทําความผิด
๔. มีพยานบคุ คลใดบา งทร่ี เู หน็ เหตกุ ารณ หรือมีหลักฐานอะไรบา งทส่ี ามารถบง บอกถงึ
ความเก่ียวของกับผูกระทําความผดิ
๕. สืบสวนเพือ่ ตดิ ตามจับกมุ ตวั ผกู ระทําความผิดมารบั โทษ
สาํ หรบั เรอื่ งเขตอาํ นาจการสบื สวนคดอี าญานนั้ ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา
มิไดบัญญัติระบุเรื่องเขตอํานาจการสืบสวนไวโดยเฉพาะ เชนเดียวกับเขตอํานาจการสอบสวน
เพยี งแตไดม ีคําพิพากษาฎีกาไดวางไวเปนบรรทดั ฐาน คือ

๑๕

คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ñôð/òôùð (»ÃЪØÁãËÞ‹)
“ศาลฎีกา เห็นวา อํานาจและหนาที่ของตํารวจในฐานะพนักงานสืบสวนนั้น บัดนี้ไดมี
ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาบัญญัติ วางอํานาจและหนาที่ไวโดยชัดเจนแลวตามมาตรา
๒ (๑๖) ตาํ รวจคอื เจา พนกั งานทกี่ ฎหมายใหม อี าํ นาจและหนา ทร่ี กั ษาความสงบเรยี บรอ ยของประชาชน
และมาตรา ๑๗ ไดบ ญั ญตั วิ า ตําÃǨÁÕอํา¹Ò¨ทํา¡ÒÃÊº× Êǹ¤´ÕÍÒÞÒä´Œ äÁÁ‹ Õº·ºÞÑ ÞμÑ ãÔ ¹·èÕã´ÇÒ‹
ตําÃǨ¨Ðทํา¡ÒÃÊ׺Êǹ¤´ÕÍÒÞÒä´Œáμ‹à©¾ÒÐã¹à¢μ·Õèμ¹»ÃÐจํา¡ÒÃÍÂÙ‹ ตรงกันขามกลับมีกฎหมาย
วาดวยเครื่องแบบตํารวจ เพ่ือใหตํารวจแสดงตนวาเปนตํารวจไดในทุกสถานที่เม่ือปรากฏวาจําเลยได
แสดงตนเปน ตาํ รวจจบั กมุ นายพรหมกบั พวก แลว เรยี กสนิ บนแทนการนาํ สง สถานตี าํ รวจตามทบ่ี ญั ญตั ิ
ไว ในวิธพี จิ ารณาความอาญา มาตรา ๗๘ และ ๘๔ จําเลยก็ตองมีความผิดตามกฎหมาย”

ÊÃØ»

จากคาํ พพิ ากษาฎกี าท่ี ๑๔๐/๒๔๙๐ (ประชมุ ใหญ) แสดงใหเ หน็ ไดว า “à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹ตาํ ÃǨ
ÁÕอํา¹Ò¨Ê׺Êǹ¨Ñº¡ÁØ ¼Ù¡Œ ÃÐทํา¼´Ô ÍÒÞÒä´Œ áÁÍŒ ÂÙ‹¹Í¡à¢μ·μÕè ¹»ÃÐจาํ ¡ÒÃÍÂÙ¡‹ çμÒÁ”

นอกจากนี้ ยังมีแนวคาํ พพิ ากษาอืน่ ๆ ทว่ี างไวเ ปน บรรทัดฐานในเร่อื งน้ี เชน
μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè õðð/òõó÷ วินิจฉัยวา ตําÃǨÁÕอํา¹Ò¨Ê׺Êǹ·ÑèÇÃÒªÍҳҨѡÃ
แมจ ะไดร บั คาํ สัง่ ใหไ ปทําหนาท่ีอื่นกย็ งั มีอํานาจสบื สวน

คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ô÷ññ/òõôò วนิ จิ ฉยั วา ตาํ รวจมอี าํ นาจจบั กมุ ผกู ระทาํ ผดิ อาญาได
ทว่ั ราชอาณาจักร แมขณะเกดิ เหตุ จําเลยจะทาํ หนา ทอี่ ่นื อยูก็ตาม ก็ไมทาํ ใหอ ํานาจหนา ท่ีท่มี อี ยูต าม
กฎหมายสูญสิ้นไป จําเลยยังคงมีอํานาจอยูโดยบริบูรณในฐานะเจาพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจ
ผูมีอํานาจสืบสวนจับกุมผูกระทําความผิดอาญา ตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา
มาตรา ๒ (๑๖) ¡Ò÷èÕตําÃǨࢌҨѺ¡ØÁ¼ÙŒ¡ÃÐทํา¤ÇÒÁ¼Ô´â´ÂÁÔä´ŒÃѺ͹ØÞÒμ¨Ò¡¼ÙŒºÑ§¤ÑººÑÞªÒ¡‹Í¹
¡çäÁ‹ÁռšÃзºμ‹Íอาํ ¹Ò¨·ÁÕè ÕÍÂá‹Ù ÅŒÇμÒÁ¡®ËÁÒÂ

(ññ) ¡ÒÃÊͺÊǹ หมายความถึง “การรวบรวมพยานหลักฐานและการดําเนินการ
ท้ังหลายอ่ืนตามบทบัญญัติแหงประมวลกฎหมายนี้ ซึ่งพนักงานสอบสวนไดทําไปเก่ียวกับความผิดที่
กลา วหา เพอ่ื ทจี่ ะทราบขอเทจ็ จรงิ หรือพิสจู นความผดิ และเพอ่ื จะเอาตวั ผูกระทาํ ผิดมาฟอ งลงโทษ”

การสอบสวนจะมขี น้ึ ไดก ต็ อ เมอื่ มกี ารกระทาํ ความผดิ เกดิ ขนึ้ แลว และผทู จี่ ะทาํ การ
สอบสวนไดกค็ อื ¾¹¡Ñ §Ò¹ÊͺÊǹ

สาระสําคัญท่ีพนักงานสอบสวนจะดําเนินการเพ่ือจะไดนําตัวผูกระทําความผิด
มารบั โทษตามท่ีกฎหมายบญั ญัตคิ อื

๑๖

๑. พิจารณาความผิด เม่ือมีการรับเร่ืองราวรองทุกขแลว พนักงานสอบสวน
จะตองพิจารณาวาพฤติการณและการกระทําที่เกิดข้ึนนั้นเปนความผิดหรือไม ตามกฎหมายใด
ขอหาอะไร เปนตน

๒. และเพ่ือใหเกิดความชัดเจน เพ่ือประกอบการพิจารณาพนักงานสอบสวน
มอี าํ นาจทจี่ ะถามปากคาํ และบนั ทกึ ปากคาํ ของผเู สยี หาย หรอื บคุ คลใดทเ่ี หน็ วา ถอ ยคาํ ของเขาอาจเปน
ประโยชนใ นการท่ีจะมาเปน พยานในคดตี ามประมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณาคดอี าญา มาตรา ๑๓๓

๓. สอบปากคําและบันทึกปากคําผูตองหาไว แตกอนท่ีจะดําเนินการดังกลาว
จะตองแจงขอหาใหทราบ และตองบอกใหผูน้ันทราบดวยวาถอยคําท่ีผูตองหากลาวนั้น อาจใชเปน
พยานหลักฐานยันตัวเขาในการพิจารณาคดีได เม่ือเขาเต็มใจใหการอยางใด ก็ใหจดคําใหการไว
แตหากเขาไมเ ต็มใจใหการก็ใหบ ันทึกไว (มาตรา ๑๓๔)

๔. รวบรวมพยานหลักฐานตาง ๆ ทุกชนดิ เทาทีจ่ ะสามารถรวบรวมได เพื่อนาํ ไป
พิสจู นวา ผูน ้ันไดเปนผูท ี่ไดก ระทาํ ความผิด

¢ŒÍáμ¡μÒ‹ §ÃÐËÇÒ‹ §¡ÒÃÊº× ÊǹáÅСÒÃÊͺÊǹ

การสืบสวน การสอบสวน

๑. เปน การáÊǧËҢ͌ à·¨ç ¨Ã§Ô และพยานหลกั ฐาน ๑. เปน การÃǺÃÇÁ¾ÂÒ¹ËÅ¡Ñ °Ò¹ทมี่ อี ยตู ลอดจน
การดาํ เนนิ การรบั เรอื่ งการสอบปากคาํ เพอ่ื ทราบ
ขอ เท็จจรงิ วา มมี ูลเหตุหรือไม
๒. การดาํ เนนิ การสบื สวนในคดอี าญาผทู จ่ี ะสบื สวน ๒. จะตอ งเรม่ิ การดาํ เนนิ การสอบสวนโดย¾¹¡Ñ §Ò¹
จะเปน¾¹Ñ¡§Ò¹½†Ò»¡¤ÃͧËÃ×ÍตําÃǨÃдѺ ÊͺÊǹเทา น้ัน
ª¹Ñé ÂÈã´¡äç ´ทŒ รี่ ะเบยี บสาํ นกั งานตาํ รวจแหง ชาติ
กาํ หนดหนาทีใ่ หท าํ การสืบสวนได
๓. จุดประสงคในการสืบสวนคือà¾×èÍÃÑ¡ÉÒ¤ÇÒÁ ๓. จุดประสงคเพ่ือ·ÃÒº¢ŒÍà·ç¨¨ÃÔ§ËÃ×;ÔÊÙ¨¹
ʧºàÃÂÕ ºÃÍŒ ¢ͧ»ÃЪҪ¹ ซงึ่ เปน การสบื สวน ¤ÇÒÁ¼´Ô และเอาตวั ผกู ระทาํ ความผดิ มาฟอ งรอ ง
กอนเกิดเหตุ หรือเปนการสืบสวนเพื่อทราบ เพื่อรบั โทษ
รายละเอียดแหงความผิด ซึ่งเปนการสืบสวน
ภายหลังเกดิ เหตุ
๔. เจาพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจมีอํานาจ ๔. พนักงานสอบสวนมีอํานาจสอบสวนไดเฉพาะคดี
ทําการÊº× Êǹ䴌·ÇèÑ ÃÒªÍҳҨѡà ทอ่ี ยใู นà¢μอาํ ¹Ò¨¡ÒÃÊͺÊǹ¢Í§μ¹เทานัน้
๕. การสืบสวนทําไดทั้ง¡‹Í¹áÅÐËÅѧการกระทํา ๕. สอบสวนกระทําไดตอเม่ือมีความผิดอาญา
ความผดิ à¡Ô´¢é¹Ö áÅŒÇเทาน้ัน

๑๗

(ñò) ¡ÒÃäμÊ‹ ǹÁÅÙ ¿Í‡ § หมายความถงึ “กระบวนไตส วนทางศาลเพอ่ื วนิ จิ ฉยั ถงึ มลู คดี
ซง่ึ จาํ เลยตองหา”

กระบวนการไตสวนมูลฟองน้ี เปนบทบัญญัติที่เกี่ยวกับความสงบเรียบรอยและ
ศีลธรรมอันดีของประชาชน ลักษณะของการไตสวนมูลฟองเปนการพิจารณาคดีทางศาลในเบ้ืองตน
วา คดอี าญาทีโ่ จทกนาํ มาฟองนัน้ มมี ลู หรอื ไม หากมีมลู ศาลกจ็ ะประทับรบั ฟอ งไวพ จิ ารณาคดตี อไป

การไตส วนมลู ฟอ งน้ี ถา เปน คดที Ãี่ ÒÉ®Ã໹š ⨷¡Â ¹è× ¿Í‡ § ÈÒÅμÍŒ §ทาํ ¡ÒÃäμÊ‹ ǹ
ÁÅÙ ¿Í‡ §¡Í‹ ¹·¨èÕ Ð»ÃзºÑ ÃºÑ ¿Í‡ §ไวพ จิ ารณาเพอ่ื วนิ จิ ฉยั ขอ มลู เบอ้ื งตน วา มเี หตผุ ลเพยี งพอทจี่ ะรบั ฟอ ง
หรอื ไม เนือ่ งจากการท่ีผูเสียหายย่นื ฟอ งเองน้นั มิไดผ านกระบวนการกลั่นกรองจากเจา หนาท่ีของรฐั
ท่ีเขาใจในกระบวนการดําเนินคดี เชน พนกั งานสอบสวน หรอื พนักงานอยั การมากอน แตถ า เปนคดี
ท่ี¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÑ¡ÒÃ໚¹â¨·¡Âè×¹¿‡Í§ ÈÒÅäÁ‹จํา໚¹μŒÍ§äμ‹ÊǹÁÙÅ¿‡Í§ แตถาศาลเห็นสมควรจะส่ัง
ไตส วนมลู ฟองกอ นกไ็ ด (มาตรา ๑๖๒)

ในกรณที ี่ศาลไตส วนแลวปรากฏวา คดีที่โจทกฟ องนนั้ ไมมีมลู ศาลก็จะไมป ระทบั
รบั ฟอ ง เพราะจะทาํ ใหไ มตอ งเสียเวลาในการพจิ ารณาคดตี อ ไป

ดงั นน้ั การไตส วนมลู ฟอ งกเ็ พอ่ื ชใ้ี หเ หน็ วา มมี ลู เทา นน้ั ไมใ ชฟ ง วา จาํ เลยผดิ หรอื ไม
ดว ยเหตนุ หี้ ากคดที โี่ จทกฟ อ งพอจะฟง ไดว า คดมี มี ลู แลว ศาลจะไมส ง่ั ไตส วนผฟู อ งกไ็ ด เชน คดที พ่ี นกั งาน
อยั การเปนโจทกฟอ ง ไดม ีการสอบสวนถึงมูลคดขี องจําเลยมาแลว ในตอนสอบสวน ศาลจะไมไตส วน
มูลฟอ งกไ็ ด และสวนใหญในทางปฏิบัติคดที ีพ่ นกั งานอัยการเปน โจทก ศาลจะไมสง่ั ไตสวนมูลฟอง

(ñó) ·ÃèÕ âË°Ò¹ หมายความถงึ “ทตี่ า ง ๆ ทมี่ ใิ ชท ส่ี าธารณสถาน ดงั บญั ญตั ไิ วใ นกฎหมาย
ลักษณะอาญา”

ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๑ (๔) คาํ วา “สาธารณสถาน” หมายความวา
สถานที่ใด ๆ ซง่ึ ประชาชนมคี วามชอบธรรมทีจ่ ะเขา ไปได

ดงั นน้ั ·ÃÕè âË°Ò¹¨§Ö ËÁÒ¤ÇÒÁ¶§Ö ·ÊÕè Ç‹ ¹μÇÑ à©¾Òк¤Ø ¤Å«§èÖ »ÃЪҪ¹·ÇÑè ä»äÁÁ‹ Õ
¤ÇÒÁªÍº·Õè¨ÐࢌÒä»ä´Œ ขอนี้มีความสําคัญเก่ียวกับเรื่องการจับ การคน ดังปรากฏตามมาตรา ๘๑
และมาตรา ๙๒, ๙๘, ๑๐๒ เปน ตน

กรณีใดท่ีจะเปนท่ีรโหฐาน ตองพิเคราะห¢ŒÍà·ç¨¨Ãԧ໚¹สํา¤ÑÞ â´Â¾Ô¨ÒóҶ֧
¡ÒÃ㪌ʶҹ·èÕ¹¹Ñé ໹š ËÅÑ¡ ลักษณะของการใชสถานท่ีก็ตอ งพิจารณาถงึ เวลา และสภาพของสถานท่ี
ดวย เพราะวาตามสภาพและเวลาที่ใชสถานท่ีนั้น อาจเปลี่ยนแปลงไปทําใหสาธารณสถานกลายเปน
ทร่ี โหฐานได และเมอ่ื เปน ทร่ี โหฐานแลว กจ็ ะเกยี่ วขอ งกบั การจบั และการคน เชน ตามสภาพรา นขายของ
เม่ือเปดขายของยอมไมใชที่รโหฐาน เพราะการที่เปดรานใหคนทั่วไปเขาไปได ยอมแสดงวา
ในขณะเวลานนั้ เจา ของสถานท่ี เขาไมป ระสงคท จี่ ะใหเ ปน ทสี่ ว นตวั แตถ า เปน สว นหนงึ่ ของรา นขายของ
น้ันเจาของกันเปนหองเฉพาะทําไวเปนสวนตัว โดยไมใหประชาชนเขาไป อาจเปนหองนอนหรือหอง
พกั ผอนยอ มเปน ท่ีรโหฐาน หรอื ในกรณที ี่ปด รานขายของนัน้ แลวกย็ อมจะเปน ทร่ี โหฐานเชน เดียวกัน

๑๘

การพจิ ารณาทร่ี โหฐาน จงึ ตอ ง¾¨Ô ÒóҶ§Ö ¡ÒÃ㪢Œ ͧº¤Ø ¤Å·àÕè »¹š à¨ÒŒ ¢Í§Ê¶Ò¹·èÕ
เปน สําคญั เหมอื นกนั วา จะยอมใหป ระชาชนเขา ไดห รอื ไม ถา ยอมใหป ระชาชนเขา ออกไดก ย็ อ มจะเปน
ทีส่ าธารณสถาน หาใชเปน ทีร่ โหฐานไม

อยางไรก็ตาม อาจจะตองพิจารณาถึงสภาพของการใชของบุคคลดวย เพราะถา
โดยสภาพของการใชสถานที่น้ันดวย ประชาชนสามารถเขาไปได แมจะติดปายหามเขาไว ตองถือวา
เปนการหามเขา หมายถึงบุคคลท่ีไมมีกิจธุระเทาน้ัน หากวาสภาพน้ันบุคคลท่ีมีกิจธุระเขาไปไดแลว
กย็ อมจะเปน ท่ีสาธารณสถาน หาใชเ ปน ทีร่ โหฐานไม โดยถอื วาเปน การหา มเพยี งบางคนเทานนั้ เชน
สถานทร่ี าชการ แมจ ะตดิ ปา ยหนา หอ งหรอื หนา สถานทวี่ า หา มบคุ คลภายนอกหรอื ผไู มม กี จิ ธรุ ะเขา ไป
กรณีน้ีก็ตองถือวาสถานท่ีราชการนั้นเปนสาธารณสถาน หาใชท่ีรโหฐานไม เพราะยังมีประชาชนท่ีมี
กิจธุระเขาไปได

สถานท่ี “เคหสถาน” หมายถึง สถานที่ซึ่งใชเปนท่ีอยูอาศัย เชน โรงเรือน เรือ
หรือแพทีค่ นใชอ ยอู าศยั
μÑÇÍ‹ҧคาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ö÷õ/òôøó ความประสงคของกฎหมายในการบัญญัติเร่ือง
ที่รโหฐานแตกตางกับสถานท่ีอื่น ก็โดยหลักวา ท่ีรโหฐานนั้นควรไดรับความเคารพจากบุคคลอ่ืน
หาไมแลวความผาสุกและสิทธิของเจา ของทรี่ โหฐานจะถูกบั่นทอนเสยี โดยงา ย

คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ òðòô/òôù÷ สถานท่ีบนขบวนรถไฟโดยสารน้ัน ไมใชท่ีรโหฐาน
เปนทส่ี าธารณสถาน

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè øøó/òõòð สถานท่ีใดจะเปนสาธารณสถานหรือไมตองคํานึงวา
สถานที่น้ันจะเปนสถานที่ผิดกฎหมาย เชน สถานการคาประเวณีหรือไม เพียงแตพิจารณาวา
สถานทน่ี นั้ ประชาชนมคี วามชอบธรรมทจ่ี ะเขา ไปไดห รอื ไม และตอ งพจิ ารณาขอ เทจ็ จรงิ เปน ราย ๆ ไป
ถาประชาชนมคี วามชอบธรรมที่จะเขาไปได สถานทน่ี ้ันก็เปน สาธารณสถาน ไมใ ชท ร่ี โหฐาน

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ öù/òõóõ โจทกใชหองพักในบานเกิดเหตุเปนที่สาํ หรับใหหญิง
คาประเวณีกับบุคคลทั่วไป คืนเกิดเหตุนางสาว น. ลูกจางของโจทกไดทําการคาประเวณีในหองพัก
น้ันดว ย หอ งพักดังกลา วถอื ไดวาเปน สาธารณสถาน

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè òùñô/òõó÷ โรงคาไมที่ใชเปนที่พักอาศัยยามท่ีโรงคาไม
หยุดดาํ เนินกิจการ ภายในบริเวณโรงคาไม ไมวาจะเปนดานหนา หรือหลังยอมไมใชสาธารณสถาน
แตเ ปน ทีร่ โหฐาน

คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ó÷õñ/òõõñ ขณะที่เจาพนักงานตํารวจเขาไปตรวจคนจาํ เลยนน้ั
จาํ เลยกาํ ลงั ขายกว ยเตี๋ยวอยูท ีร่ านของจําเลย ซึ่งมลี กู คา กาํ ลังนัง่ รบั ประทานกวยเตี๋ยวอยทู ร่ี า นจาํ เลย
ดังนัน้ รา นกวยเตยี๋ วของจําเลยหาใชท ่รี โหฐานไม แตเ ปนสาธารณสถาน เม่อื เจาพนักงานตาํ รวจมเี หตุ
อันควรสงสัยวา จาํ เลยมีเมทแอมเฟตามีนไวในครอบครอง อนั เปนความผิดตอกฎหมาย เจา พนกั งาน
ตาํ รวจยอมมีอํานาจเขา คน ได โดยไมต อ งมหี มายคน

๑๙

(ñô) ⨷¡ หมายความถึง “พนักงานอัยการ หรือผูเสียหายซึ่งฟองคดีอาญาตอศาล
หรอื ท้ังคใู นเมือ่ พนักงานอัยการและผเู สยี หายเปน โจทกร วมกนั ”

จากคาํ จาํ กดั ความนี้ สามารถแยกผูท่ีเปน โจทกในคดีอาญาได คือ
๑. พนักงานอยั การ
๒. ผูเสียหาย
๓. ทงั้ พนักงานอยั การ และผเู สยี หายเปน โจทกรว มกัน
¾¹Ñ¡§Ò¹ÍÑ¡Òà ซึ่งมีหนาท่ีฟองผูตองหาตอศาล (มาตรา ๒ (๕)) สามารถเปน
โจทกใ นคดอี าญาได และขอใหส งั เกตวา กฎหมายใชμ Òí á˹§‹ ¾¹¡Ñ §Ò¹ÍÂÑ ¡ÒÃ໹š สาํ ¤ÞÑ ËÒãªก‹ าํ ˹´
μÇÑ º¤Ø ¤ÅäÁ‹ ดงั นน้ั ผใู ดกต็ ามทดี่ าํ รงตาํ แหนง พนกั งานอยั การ ซงึ่ อยใู นเขตอาํ นาจนน้ั ๆ ยอ มสามารถ
เปน โจทกไดโดยไมตอ งจํากัดดวยตวั บุคคล พนกั งานอยั การจึงดําเนินคดีแทนกันได หากมีตําแหนง อยู
ในเขตอาํ นาจเดียวกนั และบุคคลทดี่ าํ รงตาํ แหนงพนกั งานอยั การท่อี ยใู นทอ งทีเ่ ดียวกนั แมจ ะดําเนิน
แทนกนั ไดก ย็ งั สามารถลงชอ่ื แทนกนั ได เมอ่ื ไดค วามหมายวา พนกั งานอยั การเปน โจทก ไดย น่ื ฟอ งคดี
อาญาแลวกส็ ามารถทจ่ี ะดาํ เนนิ คดไี ดต ลอดถงึ ศาลอทุ ธรณและศาลฎกี า และสามารถมีอิสระเต็มท่ีใน
การดําเนนิ คดีเทาทอ่ี ํานาจมีอยู ทง้ั สิทธิในการดาํ เนินคดกี ็แยกตา งหากจากผเู สียหาย โดยไมข ้นึ ตอ กัน
ดงั นนั้ ใน¡Ã³àÕ »¹š ¤ÇÒÁ¼´Ô μÍ‹ á¼¹‹ ´¹Ô แมผ เู สยี หายจะไมต ดิ ใจดาํ เนนิ คดี พนกั งาน
อัยการก็มีอํานาจฟองคดีนั้นได โดยไมตองพิจารณาถึงความตองการของผูเสียหาย ท้ังน้ี เพราะใน
ปจจุบันถือกันวาความผิดอาญาเปนความผิดที่เกิดแกรัฐหรือสังคม รัฐจะตองรับผิดชอบในความผิด
อาญาทเี่ กิดข้นึ รฐั จึงเปนผฟู อ งดาํ เนนิ คดี โดยตั้งพนกั งานอัยการข้ึนเพื่อดําเนินคดีแทนรฐั
¼ÙŒàÊÕÂËÒ ซึ่งหมายถึงบุคคลที่ไดรับความเสียหายเนื่องจากการกระทําความผิด
ฐานใดฐานหนง่ึ รวมทัง้ ผูที่มอี าํ นาจจัดการแทนได ตามทีก่ ฎหมายกาํ หนดนนั้ กย็ อ มมีสิทธเิ ปนโจทก
ฟอ งคดอี าญาได เมือ่ ผูเสยี หายฟอ งคดีอาญาแลวก็ยอ มมีฐานะเปนโจทกตามกฎหมาย และมีอาํ นาจ
อิสระในการดําเนินคดไี มข นึ้ อยูกับฝา ยใด เหมอื นอํานาจอิสระเชน เดียวกับพนกั งานอยั การ
กรณที ผี่ เู สยี หายเปน โจทก ผเู สยี หายเทา นนั้ ทจี่ ะตอ งลงลายมอื ชอ่ื โจทกใ นคาํ ฟอ ง
ผูอื่นทไี่ มใ ชผเู สยี หายจะลงลายมอื ช่อื ชอ งโจทกไ มได
อยางไรก็ตาม คําวาโจทกในท่ีนี้ ถาËÒ¡ÁÕ¡ÒÃÁͺอํา¹Ò¨ãËŒÁÕ¡ÒÃทําá·¹ เชน
ผเู สยี หายมอบอาํ นาจใหผ ใู ดฟอ งคดี ผรู บั มอบอาํ นาจถอื วา มฐี านะเปน โจทกด ว ย และถอื วา เปน คคู วาม
ผรู บั มอบอาํ นาจจงึ สามารถลงชอ่ื ในชอ งโจทกก ไ็ ด และลงชอ่ื ในชอ งผเู รยี งไดด ว ย (ฎกี าที่ ๕๐๒/๒๕๒๓,
ฎกี าท่ี ๘๙๐/๒๕๐๓)
¾¹¡Ñ §Ò¹ÍÂÑ ¡ÒÃáÅмàŒÙ ÊÂÕ ËÒÂ໹š ⨷¡Ã Ç‹ Á¡¹Ñ การทที่ ง้ั สองฝา ยตา งก็มอี าํ นาจ
อสิ ระเปน โจทกร ว มกนั นี้ กต็ อ งถอื วา มอี าํ นาจเปน โจทกเ หมอื นกนั และทง้ั สองฝา ยกย็ งั ถอื วา เปน โจทก
ทมี่ อี าํ นาจอสิ ระดว ยกนั เหมอื นเดมิ แตก ฎหมายคงมขี อ จาํ กดั อาํ นาจของผเู สยี หายไวใ นกรณที เ่ี ปน โจทก
รว มกันนี้ ในมาตรา ๓๒ ท่วี า “เมอื่ พนกั งานอยั การและผูเสียหายเปน โจทกร วมกนั ถาพนักงานอยั การ

๒๐

เหน็ วา ผเู สยี หายจะกระทาํ ใหค ดขี องอยั การเสยี หายโดยกระทาํ หรอื ละเวน กระทาํ การใด ๆ ในกระบวน
พิจารณา พนักงานอัยการมีอํานาจรองตอศาลใหสั่งผูเสียหายกระทําหรือละเวนกระทําการนั้นได”
จากบทบัญญัติดังกลาว เปนการจํากัดอํานาจในทางการดําเนินกระบวนพิจารณาคดีเทาน้ัน
สวนในกรณีอ่นื ที่มิไดทําใหคดขี องอัยการเสยี หายแลว กย็ อมกระทําได

ผลของการทผี่ ูเสยี หายเปนโจทกรว มกับพนักงานอัยการ คอื
๑. ผูเสียหายจะไปเปนโจทกฟองจําเลยคนเดียวกันในการกระทําอันเดียวกัน
เปน คดตี า งหากอีกไมไ ด เพราะเปนฟองซอน (ฎกี าท่ี ๒๙๘-๒๙๙/๒๕๑๐)
๒. ผเู สยี หายทเ่ี ปน โจทกร ว มจะขอแกไ ขเพมิ่ เตมิ ฟอ งใหน อกเหนอื ไปจากฟอ งของ
พนกั งานอัยการไมได (ฎกี าที่ ๓๘๓๓/๒๕๒๕)
๓. หากฟองของอัยการบกพรอง ผูเสียหายตองรับผลน้ันดวย (ฎีกา
๑๕๘๓/๒๕๑๓)

¢ÍŒ 椄 à¡μ
๑) การขอเปนโจทกรวมน้ัน ในกรณีท่ีผูเสียหายจะเขามาเปนโจทกรวมกับพนักงานอัยการไดนั้น จะตองเปน

¼ÙŒàÊÕÂËÒÂâ´Â¹Ôμ¹Ô Ñ´ŒÇ กลาวคอื มิไดมสี วนเกย่ี วขอ งในความผดิ ทีเ่ กิดขน้ึ นนั้
๒) การขอเปน โจทกร ว มนน้ั หากเปน ความผดิ ทร่ี ฐั เทา นนั้ เปน ผเู สยี หาย เชน ความผดิ ตาม พ.ร.บ.จราจรทางบกฯ

หากเปนความผิดทเี่ อกชนไมอ าจเปน ผูเ สยี หายได เอกชนจึงไมอ าจขอเขา รว มเปนโจทกกับพนักงานอยั การได

(ñõ) ¤‹¤Ù ÇÒÁ หมายความถงึ “โจทกฝายหนง่ึ และจําเลยอีกฝา ยหนึง่ ”
ในกรณีที่ตองมีการดําเนินการในศาล หากกฎหมายบัญญัติวาจะตองเปนการ

กระทําของคูความแลว หากไมใชคูความก็ไมมอี าํ นาจกระทาํ คูค วามจงึ ตอ ง໹š ⨷¡áÅÐจาํ àÅÂ
เรื่องน้ีพอจะพิจารณาไดในประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา เร่ืองการ

ฎกี า ตามมาตรา ๒๑๖ กฎหมายใชค าํ วา ผฎู กี าไดต อ งเปน คคู วาม ดงั นน้ั ทวี่ า คดที ผ่ี เู สยี หายฟอ งคดเี อง
กอนท่ีศาลจะประทับรับฟอง มิใหถือวาจําเลยตกอยูในฐานะเปนจําเลย เม่ือเปนเชนนี้ก็ยังไมเปน
คูความ ถาศาลชั้นตนฟงวาคดีไมมีมูลใหยกฟอง แตศาลอุทธรณฟงวาคดีมีมูลใหฟอง จําเลยจะฎีกา
ไมไ ด เพราะไมม ีฐานะเปนคูค วาม (ฎีกา ๖๘๐/๒๕๑๔)

(ñö) “¾¹¡Ñ §Ò¹½Ò† »¡¤ÃͧËÃÍ× ตาํ ÃǨ” หมายความถงึ “เจา พนกั งานซง่ึ กฎหมายใหม ี
อาํ นาจหรอื หนา ทรี่ กั ษาความสงบเรยี บรอ ยของประชาชน ใหร วมทง้ั พศั ดี เจา พนกั งานกรมสรรพสามติ
กรมศุลกากร กรมเจาทา พนักงานตรวจคนเขาเมือง และเจาพนักงานอืน่ ๆ ในเมื่อทาํ การอันเกี่ยวกบั
การจับกมุ ปราบปรามผูกระทาํ ผดิ กฎหมาย ซง่ึ ตนมหี นาทต่ี องจับกุมหรือปราบปราม”

จากนยิ ามทั้งตัวเจา พนักงานฝา ยปกครองหรือตาํ รวจ แบง ออกเปน ๒ กรณี

๒๑

๑. à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹«§èÖ ¡®ËÁÒÂãËอŒ าํ ¹Ò¨áÅÐ˹Ҍ ·ÃèÕ ¡Ñ ÉÒ¤ÇÒÁʧºàÃÂÕ ºÃÍŒ ¢ͧ
»ÃЪҪ¹â´Â·èÑÇä» เชน

๑.๑ เจาพนกั งานตํารวจ (ตามพระราชบญั ญตั ิตาํ รวจแหงชาตฯิ มาตรา ๖
ไดก าํ หนดใหเ จา พนกั งานตาํ รวจมหี นา ทใ่ี นการปอ งกนั และปราบปรามการกระทาํ ความผดิ อาญา รกั ษา
ความสงบเรียบรอย ความปลอดภัยของประชาชน และความมั่นคงของราชอาณาจักร) ประกอบกับ
มาตรา ๑๖ ทก่ี าํ หนดไวเ ปน สาระสาํ คญั วา ในการปฏบิ ตั ติ ามบทบญั ญตั แิ หง ประมวลกฎหมายวา ดว ยวธิ ี
พิจารณาความอาญานน้ั ตองเปนไปตามกฎหมายและขอ บังคบั ทงั้ หลาย ซง่ึ วาดวยอํานาจและหนา ที่
ของพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจน้ันๆ ดังน้ัน จากสาระสําคัญที่กําหนดไวในกฎหมายดังกลาว
จึงพอสรุปไดวา ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹ตําÃǨ¹éѹÁÕ˹ŒÒ·èÕ㹡ÒÃÊ׺Êǹ Íѹ໚¹àÃ×èͧ¢Í§¡Òû‡Í§¡Ñ¹áÅÐ
»ÃÒº»ÃÒÁ¡ÒáÃзíÒ¼´Ô ÍÒÞÒä´Œ·ÑèÇÃÒªÍҳҨѡÃ

๑.๒ พนกั งานฝายปกครอง อนั ไดแ ก ปลดั อําเภอ นายอําเภอ ซึง่ ตามกฎ
กระทรวงแบงสวนราชการตามการปกครอง กระทรวงมหาดไทย พ.ศ.๒๕๕๙ ไดกําหนดหนาท่ีให
กรมการปกครองมีภารกิจเก่ียวกับการรักษาความสงบเรียบรอยและความม่ันคงภายใน ดําเนินการ
เกย่ี วกบั การรกั ษาความสงบเรยี บรอ ย การสบื สวนคดอี าญาในหนา ทพี่ นกั งานฝา ยปกครองและขอ ๑๘
ทกี่ าํ หนดใหเ หน็ วา การดาํ เนนิ การในอาํ นาจหนา ทนี่ น้ั ใหอ ยใู นเขตพนื้ ทอ่ี าํ เภอ ดงั นน้ั จากการพจิ ารณา
ในสาระสาํ คญั ของประมวลกฎหมายวา ดว ยวธิ พี จิ ารณาความอาญามาตรา ๑๖ ประกอบกบั สาระสาํ คญั
ตามกฎกระทรวงแบงสวนราชการตามการปกครอง อันไดแก ¹ÒÂอําàÀÍ »ÅÑ´อําàÀÍ ¹Ñé¹ÁÕอํา¹Ò¨
㹡ÒÃÊº× Êǹ੾ÒÐÀÒÂã¹à¢μ¾¹é× ·»Õè ¡¤Ãͧ¢Í§μ¹
μÇÑ Í‹ҧคํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò

คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ñòõù/òõôò แมจาสบิ ตํารวจ ส. เปน เจาพนกั งานตาํ รวจ
ประจําสถานีตํารวจนครบาลบางขุนเทียนก็ตาม แตตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๒ (๑๖) จาสิบตํารวจ ส.
มีอาํ นาจและหนาที่รักษาความสงบเรียบรอยของประชาชน ทาํ การจับกุมปราบปรามผูกระทําผิด
กฎหมายได และยังมีอาํ นาจทําการสืบสวนคดีอาญาไดตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๗ อํานาจจับกุม
ผกู ระทําผิดและสืบสวนคดีอาญาดงั กลาวน้ี

๒. à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹Í¹×è æ «§Öè ¡®ËÁÒÂãËÁŒ ÍÕ Òí ¹Ò¨Êº× Êǹ¤´ÍÕ ÒÞÒดําà¹¹Ô ¡ÒèºÑ ¡ÁØ
¼¡ÙŒ ÃÐทาํ ¼Ô´ เพ่ือปองกันและปราบปรามการกระทาํ ความผิดตามกฎหมายฉบับใดฉบบั หนึง่ โดยเฉพาะ
ทตี่ นเองรบั ผดิ ชอบ เชน พสั ดเี รอื นจํา เจา พนกั งานสรรพสามติ เจา พนกั งานศลุ กากร เปน ตน ซง่ึ การเปน
เจา พนกั งานในกรณนี ี้ จะมอี าํ นาจในการจบั กมุ ปราบปรามผกู ระทาํ ความผดิ โดยเฉพาะ¡Ã³·Õ ¼Õè ¡ÙŒ ÃÐทาํ
¤ÇÒÁ¼Ô´ä´Œ¡ÃÐทํา¤ÇÒÁ¼Ô´μÒÁ¡®ËÁÒ·Õè਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹¹éѹÁÕอํา¹Ò¨Ë¹ŒÒ·èÕà·‹Ò¹Ñé¹ เชน พนักงาน
สรรพสามติ มอี าํ นาจหนา ทตี่ ามพระราชบญั ญตั สิ รุ าฯ ในการจบั กมุ ผกู ระทําความผดิ ตามพระราชบญั ญตั สิ รุ าฯ
เทา นั้น ไมม อี ํานาจในการจับกุมผูกระทําความผิดตามพระราชบัญญตั ิอาวุธปน เปน ตน

๒๒

(ñ÷) ¾¹Ñ¡§Ò¹½†Ò»¡¤ÃͧËÃ×ÍตําÃǨªÑé¹¼ŒÙãËÞ‹ หมายความถึง “เจาพนักงาน
ดังตอ ไปน้ี

(ก) ปลัดกระทรวงมหาดไทย
(ข) รองปลดั กระทรวงมหาดไทย
(ค) ผตู รวจราชการกระทรวงมหาดไทย
(ฆ) ผูชวยปลดั กระทรวงมหาดไทย
(ง) อธบิ ดีกรมการปกครอง
(จ) รองอธิบดกี รมการปกครอง
(ฉ) ผอู าํ นวยการกองการสอบสวนและนิติการ กรมการปกครอง
(ช) หวั หนา ฝา ยและหวั หนา งานในกองการสอบสวนและนติ กิ าร กรมการปกครอง
(ซ) ผูตรวจราชการกรมการปกครอง
(ฌ) ผูวาราชการจงั หวัด
(ญ) รองผูว าราชการจังหวดั
(ฎ) ปลดั จังหวดั
(ฏ) นายอําเภอ
(ฐ) ปลดั อาํ เภอผเู ปน หวั หนา ประจํากง่ิ อําเภอ
(ฑ) อธบิ ดีกรมตาํ รวจ*
(ฒ) รองอธิบดีกรมตาํ รวจ*
(ณ) ผูช วยอธบิ ดกี รมตาํ รวจ*
(ด) ผูบัญชาการตํารวจ
(ต) รองผบู ัญชาการตํารวจ
(ถ) ผูชวยผูบญั ชาการตํารวจ**
(ท) ผบู งั คับการตํารวจ
(ธ) รองผบู ังคับการตํารวจ
(น) หวั หนาตํารวจภธู รจงั หวดั
(บ) รองหัวหนาตํารวจภูธรจงั หวดั
(ป) ผูก ํากบั การตาํ รวจ
(ผ) ผูกํากบั การตํารวจภูธรจังหวัดเขต**
(ฝ) รองผูกํากับการตาํ รวจ
(พ) รองผกู าํ กบั การตาํ รวจภธู รจังหวัดเขต**
(ฟ) สารวตั รใหญตาํ รวจ**
(ภ) สารวตั รตํารวจ

๒๓

(ม) ผูบงั คับกองตาํ รวจ
(ย) หัวหนาสถานีตํารวจ ซึ่งมียศต้ังแตช้ันนายรอยตํารวจตรีหรือเทียบเทา
นายรอยตํารวจตรขี น้ึ ไป
(ร) หัวหนาก่ิงสถานีตํารวจ ซึ่งมียศตั้งแตช้ันนายรอยตํารวจตรีหรือเทียบเทา
นายรอยตํารวจตรีขนึ้ ไป
ทงั้ น้ี หมายความรวมถงึ ผรู ักษาการแทนเจา พนักงานดงั กลาวแลว แตผ รู กั ษาการ
แทนเจา พนกั งานใน (ม) (ย) และ (ร) ตอ งมยี ศตง้ั แตช น้ั นายรอ ยตาํ รวจตรหี รอื เทยี บเทา นายรอ ยตาํ รวจตรี
ข้นึ ไปดวย”
(หมายเหตุ *หมายถงึ ตาํ แหนง ผบู ญั ชาการตาํ รวจแหง ชาติ รองผบู ญั ชาการตาํ รวจ
แหง ชาติ ผชู ว ยผูบ ัญชาการตาํ รวจแหง ชาติ, **ปจจบุ นั ไมมีตําแหนง ดงั กลาว)

¢ŒÍ椄 à¡μ
๑. บุคคลอ่ืนนอกจากท่ีกฎหมายบัญญัติไวนี้ ไมมีอํานาจเปนพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจชั้นผูใหญ เชน

นายกรัฐมนตรี รัฐมนตรีวาการกระทรวงมหาดไทย ปลัดอําเภอท่ีไมไดเปนหัวหนาประจํากิ่งอําเภอ ยอมไมเปนพนักงาน
ฝายปกครองหรือตํารวจช้ันผูใ หญ

๒. จะเหน็ ไดว า การจะเปน พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจชนั้ ผใู หญน น้ั จะตอ งเปน บคุ คลทด่ี าํ รงตาํ แหนง ทกี่ ลา ว
มาแลว ขา งตน เทา นน้ั ดงั นนั้ ปลดั อาํ เภอทไ่ี มไ ดเ ปน หวั หนา ประจาํ กง่ิ อาํ เภอ หรอื นายรอ ยตาํ รวจตรี รอ ยตาํ รวจโท หรอื แมแ ต
รอ ยตํารวจเอกข้ึนไป แตม ิไดเ ปนหัวหนา สถานตี ํารวจ ยอ มมิใชพนักงานฝายปกครองหรอื ตํารวจช้นั ผใู หญ

μÇÑ Í‹ҧคํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ
คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ñòòö/òõðó วนิ ิจฉยั วา รฐั มนตรวี า การกระทรวงมหาดไทยไมใ ช

พนกั งานสอบสวนหรอื พนักงานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ จึงไมม ีอํานาจรับคาํ รอ งทกุ ขในคดีอาญาได
(ñø) ʧèÔ ¢Í§ หมายความถงึ “สงั หารมิ ทรพั ยใ ด ซง่ึ อาจใชเ ปน พยานหลกั ฐานในคดอี าญา

ได ใหร วมทัง้ จดหมาย โทรเลข และเอกสารอยางอื่นๆ”
คาํ วา “สง่ิ ของ” เปน คาํ เฉพาะทใ่ี ชใ นกระบวนการดาํ เนนิ การทางอาญา เพราะสงิ่ ใด

ทีใ่ ชเ ปน พยานหลกั ฐานในคดีอาญาแลว จะเรยี กวาเปน ส่ิงของท้งั หมด ไมวาจะเปน เอกสารหรือพยาน
วัตถอุ ื่นใด สิ่งของจึงมคี วามหมายถงึ

๑. ໚¹ÊѧËÒÃÔÁ·ÃѾใดๆ น้ัน จะไมหมายรวมถึง อสังหาริมทรัพย และ
สงั หาริมทรัพยในทนี่ ีจ้ ะมีสภาพเลก็ หรอื ใหญไ มสําคัญ ถาเปน สงั หารมิ ทรัพย กย็ อ มที่จะเปน สง่ิ ของได
ดังนั้น สถานที่เกิดเหตุที่เปนอสังหาริมทรัพย หรือบานที่ติดที่ดิน หรือเปนอันหนึ่งอันเดียวกับที่ดิน
ยอมไมเปนส่ิงของตามความหมายในท่ีน้ี แตหากไดแยกออกมาเปนสังหาริมทรัพยแลวก็ยอม
เปนสง่ิ ของได

๒๔

¤ÇÒÁËÁÒ¢ͧÊѧËÒÃÁÔ ·ÃѾ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา ๑๔๐ บัญญัติวา “สังหาริมทรัพย
หมายความวา ทรพั ยส นิ อน่ื นอกจากอสงั หารมิ ทรพั ย และหมายความรวมถงึ สทิ ธอิ นั เกย่ี วกบั ทรพั ยส นิ
น้ันดวย”
¤ÇÒÁËÁÒ¢ͧÍÊѧËÒÃÁÔ ·Ã¾Ñ 
ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย มาตรา ๑๓๙ บัญญัติวา “อสังหาริมทรัพย
หมายความวา ที่ดินและทรัพยอันติดอยูกับท่ีดินมีลักษณะเปนการถาวรหรือประกอบเปนอันเดียวกับ
ทดี่ ินน้ัน และหมายความรวมถงึ ทรัพยสิทธิอันเกย่ี วกบั ท่ีดนิ หรอื ทรัพยอ นั ตดิ อยกู บั ที่ดินหรอื ประกอบ
เปน อันเดยี วกับทด่ี นิ น้ันดวย”
๒. ซ่งึ ÍÒ¨ãªàŒ »¹š ¾ÂÒ¹ËÅ¡Ñ °Ò¹ในคดีอาญาได

กฎหมายใชคําวา “ÍÒ¨” เทา นัน้ ดงั นน้ั เมอ่ื สังหาริมทรัพยน้ัน แมค วามจริง
จะยงั ไมไ ดใชเปนพยานหลกั ฐาน แตอาจใชเปนพยานหลกั ฐานไดก็เปนสิ่งของไดแลว

๓. ใหร วมทัง้ ¨´ËÁÒ â·ÃàÅ¢ áÅÐàÍ¡ÊÒÃÍ‹ҧÍè¹× æ
ถือวาเปนคํารวมวาสิ่งของตางๆ ดังกลาว รวมทั้งพยานและเอกสารดวย

กฎหมายก็ใหถอื วาเปน สงิ่ ของ ดังน้ัน จงึ ถอื ไดวา ตามกฎหมายแลว พยานวัตถแุ ละพยานเอกสารนน้ั
เปน ส่งิ ของตามความหมายของประมวลกฎหมายวธิ ีพจิ ารณาความอาญาท้ังสิน้

(ñù) ¶ŒÍÂคาํ สํา¹Ç¹ หมายความถึง “หนงั สอื ใดที่ศาลจดเปนหลักฐานแหง รายละเอยี ด
ทง้ั หลายในการดําเนนิ คดีอาญาในศาลนั้น”

ถอยคาํ สํานวน เปนเอกสารท่ีÈÒÅทาํ ขึ้น เชน เอกสารคาํ ใหการของจาํ เลย พยาน
หรือเอกสารอ่ืนท่ีศาลรับหรือรวมไวในสํานวนแลวศาลจดแจงขอความใดในเอกสารนั้น ขอความที่จด
ยอมเปนถอยคําสํานวน แตถา໚¹àÍ¡ÊÒÃã¹·èÕÈÒÅÃѺäÇŒËÃ×ÍÃǺÃÇÁäÇŒã¹สํา¹Ç¹ áμ‹ÈÒÅÁÔä´Œ¨´
¢ÍŒ ¤ÇÒÁã´Å§ä»äÁ¶‹ ×ÍÇÒ‹ àÍ¡ÊÒùé¹Ñ ໹š ¶ŒÍÂคาํ สํา¹Ç¹ คงเปน เพียงแตส วนหนง่ึ ของสํานวนเทานัน้

ถอ ยคําสํานวนตอ งระบุช่อื ศาล สถานที่ และวนั เดอื นปท่จี ดถอยคําสาํ นวน
ผูพิพากษาท่จี ดถอ ยคําสาํ นวนตองลงลายมอื ชอ่ื ของตนในถอ ยคําสํานวนนัน้
(òð) ºÑ¹·Ö¡ หมายความถึง “หนังสือใดท่ีพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจจดไวเปน
หลักฐานในการสอบสวนความผดิ อาญา รวมทง้ั บนั ทกึ คํารองทกุ ขแ ละคํากลา วโทษดว ย”
พนักงานฝายปกครองหรอื ตํารวจซึง่ ทาํ บันทึกข้ึนน้ี หมายความรวมถึง ¾¹Ñ¡§Ò¹
ÊͺÊǹ´ÇŒ  áÅо¹¡Ñ §Ò¹½Ò† »¡¤ÃͧËÃÍ× ตาํ ÃǨª¹éÑ ¼¹ŒÙ ÍŒ  กอ็ าจทาํ บนั ทกึ ได เชน บนั ทกึ การตรวจคน
บันทึกการจบั กมุ

๒๕

¢ÍŒ Êѧà¡μ
บันทึกหรือถอยคําสํานวนน้ันใหเจาพนักงานหรือศาลÍ‹Ò¹ãËŒ¼ÙŒãËŒ¶ŒÍÂคํา¿˜§ ถามีขอความแกไขทักทวง

หรือเพม่ิ เตมิ ใหแ กไขใหถ กู ตองหรอื มิฉะนนั้ ใหบันทึกไวและใหผูใหถ อยคาํ ŧÅÒÂÁÍ× ªÍè× ÃѺÃͧÇÒ‹ ¶¡Ù μŒÍ§áÅŒÇ
ถา บคุ คลทตี่ อ งลงลายมอื ชอ่ื ในบนั ทกึ หรอื ถอ ยคาํ สาํ นวน ไมส ามารถหรอื ไมย อมลงลายมอื ชอื่ ใหบ นั ทกึ หรอื รายงาน

เหตนุ น้ั ไว (มาตรา ๑๑) และบนั ทกึ ตอ งระบสุ ถานท่ี วนั เดอื นปท ท่ี าํ นามและตาํ แหนง ของเจา พนกั งานผทู าํ (มาตรา ๙ วรรคแรก)
เม่ือเจาพนักงานทําบันทึกโดยรับคําส่ังจากศาลหรือโดยคําส่ังหรือคําขอของเจาพนักงานอื่น ใหเจาพนักงานนั้น

กลา วไวดวยวา ไดรับคาํ สั่งหรอื คาํ ขอเชน นัน้ และแสดงดวยวาไดท ําไปอยา งใด (มาตรา ๙ วรรคแรก)
ใหเ จา พนักงานผูทาํ บันทึกลงลายมือชือ่ ของตนในบันทกึ น้นั (มาตรา ๙ วรรคแรก)

(òñ) ¤Çº¤ÁØ หมายความถึง “การควบคมุ หรือกักขังผูถ กู จบั โดยพนักงานฝา ยปกครอง
หรอื ตํารวจในระหวางสืบสวนและสอบสวน”

การควบคมุ นน้ั เปน กรณที ก่ี ฎหมายใหอ าํ นาจแกเ จา หนา ทร่ี ฐั ทจ่ี ะใชอ าํ นาจในการ
หนว งเหนยี่ วผทู ตี่ อ งหาวา ไดก ระทาํ ความผดิ อาญา ซง่ึ เปน การจาํ ¡´Ñ àÊÃÀÕ Ò¾ã¹¡ÒÃà¤ÅÍè× ¹·¢èÕ Í§¼¶ŒÙ ¡Ù ¨ºÑ
ËÃ×ͼÙμŒ ŒÍ§ËÒ â´ÂãËŒμ¡Í‹Ù㹤ÇÒÁ¤Çº¤ØÁ¢Í§à¨ÒŒ ¾¹Ñ¡§Ò¹·ÁèÕ อÕ าํ ¹Ò¨μÒÁ¡®ËÁÒ ËÃ×ÍãËŒÍÂã‹Ù ¹
ʶҹ··èÕ กÕè าํ ˹´ ã¹ÃÐËÇÒ‹ §àÇÅÒ·ãÕè ª¾Œ ÊÔ ¨Ù ¹¶ §Ö ¡ÒáÃÐทาํ ¢Í§¼¶ŒÙ ¡Ù ¨ºÑ ËÃÍ× ¼μŒÙ ÍŒ §ËÒวา ไดม กี ารกระทาํ
ตามทถี่ กู กลา วหานนั้ หรอื ไม ซง่ึ เปน การควบคมุ ดว ยจดุ ประสงคท จี่ ะใหไ ดต วั มาพจิ ารณาคดคี วามเทา นน้ั

(òò) ¢Ñ§ หมายความถงึ “การกักขังจําเลยหรอื ผตู อ งหาโดยศาล”
การขงั เปน การจาํ กดั สทิ ธเิ สรภี าพของบคุ คล การทจี่ ะขงั บคุ คลใดบคุ คลหนงึ่ ไดน น้ั

จะตองมีกฎหมายใหอํานาจไว ซึ่งกรณีของการขังน้ัน ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาฯ
ไดใหอํานาจ “ÈÒÅ” ท่ีจะขังผูตองหาหรือจําเลย ซึ่งกรณีที่ศาลจะขังไดมากนอยเพียงใดหรือจะขัง
ในกรณีใดบาง ตองเปน ไปตามท่ีกฎหมายกาํ หนด ซง่ึ จะมีอยู ๓ ระยะ คอื

๑. ¡ÒâѧÃÐËÇ‹Ò§¡ÒÃÊͺÊǹ เปนกรณีท่ีพนักงานสอบสวนเห็นวาสถานภาพ
ของผถู กู จบั หรอื ผตู อ งหายงั ไมด พี อทจ่ี ะไดร บั การปลอ ยตวั ชว่ั คราวไปได แมจ ะมกี ารยนื่ ขอประกนั หรอื
มหี ลกั ประกนั มากต็ าม และเมอื่ ÃÐÂÐàÇÅҢͧ¡ÒäǺ¤ÁØ μÇÑ ä´ÊŒ ¹éÔ Ê´Ø Å§μÒÁ·¡Õè ®ËÁÒ¡Òí ˹´äÇ㌠¹
»ÃÐÁÇÅ¡®ËÁÒÂÇÔ¸Õ¾Ô¨ÒóҤÇÒÁÍÒÞÒ ÁÒμÃÒ ø÷ áÅÐÁÕ¤ÇÒÁ¨íÒ໚¹μŒÍ§¤Çº¤ØÁ¼ÙŒμŒÍ§ËÒäÇŒ
μÍ‹ ä» à¾×èÍãË¡Œ ÒÃÊͺÊǹàÊÃç¨Êé¹Ô ËÃ×Íà¾Íè× ¡Òÿ‡Í§¤´Õ เชน นี้ พนักงานสอบสวนจะตองย่นื คํารอ ง
ตอศาล ขอใหศ าลออกหมายขงั แตถ า สํานวนการสอบสวนไดสงไปยังพนกั งานอัยการแลวเปนหนา ท่ี
ของพนักงานอัยการทจ่ี ะเปนผูร อ งขอใหศาลออกหมายขงั

๒. ¡ÒâѧÃÐËÇÒ‹ §¡ÒÃäμÊ‹ ǹÁÅÙ ¿Í‡ § เปนการขงั บคุ คลทีถ่ ูกฟองเปน จาํ เลยแลว
ซงึ่ กรณกี ารขงั ระหวา งไตส วนมลู ฟอ ง จะเกดิ เนอื่ งจากทพี่ นกั งานอยั การเปน โจทกแ ละศาลเหน็ สมควรให
ทาํ การไตส วนมลู ฟอ งกอ น ซงึ่ ในระหวา งทที่ าํ การไตส วนมลู ฟอ งคดที อ่ี ยั การเปน โจทกฟ อ งนนั้ พนกั งาน
อยั การเหน็ วา มคี วามจาํ เปนทีจ่ ะตอ งขังจาํ เลยเชนน้ี ก็จะรอ งขอใหศ าลออกหมายขงั ซง่ึ ในการปฏบิ ัติ
ไมค อยปรากฏ

๒๖

สําหรับกรณีที่ผูเสียหายเปนโจทกฟองเอง ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณา
ความอาญา มาตรา ๑๖๒ (๑) กําหนดใหศาลทาํ การไตส วนมูลฟองกอน และหากศาลยังไมสง่ั ประทับ
รับฟอ งของโจทกเ ชนน้ี ผถู กู ฟองกย็ ังไมอยใู นฐานะจาํ เลย (มาตรา ๑๖๕ วรรคสาม) จึงไมอาจมีการขัง
ในระหวางไตสวนมูลฟองในคดที ่ผี ูเสยี หายท่ีเปนราษฎรฟองเองได

๓. ¡ÒâѧÃÐËÇ‹Ò§¾Ô¨ÒÃ³Ò เปนการขังบุคคลไวในระหวางการพิจารณาคดีของ
ศาลเนื่องจากมีเหตุจําเปนที่จะตองมีตัวจําเลยไวในอํานาจ เพราะหลักการพิจารณาคดีจะตองกระทํา
ตอหนาจําเลยโดยเปดเผย จึงมีความจําเปนท่ีจะตองมีการควบคุมตัวจําเลยระหวางคดีเพื่อประกัน
การมตี วั ตนของจาํ เลยและประกนั การบงั คบั โทษกบั จาํ เลย หากตอ มาศาลไดม คี าํ พพิ ากษาลงโทษจาํ เลย
จะเหน็ ไดว า การขงั ระหวา งพจิ ารณาคดนี ้ี ไดผ า นกระบวนการดาํ เนนิ คดใี นชนั้ สอบสวน ฟอ งเขา มาแลว
และไดมีการนาํ ตวั จําเลยเขาสขู น้ั ตอนการพิจารณาคดขี องศาล

๒๗

º··èÕ ò

¼ÙŒàÊÂÕ ËÒÂ

ò.ñ ºØ¤¤Å㹡Ãкǹ¡ÒÃดําà¹¹Ô ¤´ÕÍÒÞÒ

ในกระบวนการดําเนินคดีอาญา จะมบี คุ คลหลายประเภท อันไดแ ก
๑. ผกู ลาวหา ซงึ่ แยกออกเปน ผกู ลา วโทษ ผเู สยี หาย
๒. ผูถกู กลา วหา ซง่ึ ผูถกู กลา วหาแบงออกเปน ๒ ฐานะ คือ ผตู อ งหาซ่งึ หมายถงึ บคุ คล
ผูถูกกลาวหาวาไดกระทาํ ความผิด แตยังมิไดถูกฟองตอศาล และเมื่อบุคคลน้ันถูกฟองยังศาลแลว
กจ็ ะเปลีย่ นฐานะเปน จาํ เลย
๓. ทนายความ
๔. นักจิตวิทยา นักสังคมสงเคราะห
๕. พนักงานฝายปกครองหรือตาํ รวจ
๖. พนักงานสอบสวน
๗. พนกั งานอัยการ
๘. ศาล
๙. พยานบุคคล พยานผูเชี่ยวชาญพิเศษ
๑๐. เจาหนาท่ีราชทัณฑ
ในการเร่ิมตนท่ีจะนําคดีความท่ีเกิดจากการท่ีมีบุคคลกระทาํ ความผิดขึ้นสูการพิจารณา
พพิ ากษาคดีของศาลไดนัน้ จะมีอยู ๒ ประเภทคือ
๑. พนกั งานอัยการ

โดยพนักงานอัยการก็คือบุคคลท่ีรัฐนั้น มอบหนาที่ใหฟองผูตองหาที่ถูกกลาวหาวา
ไดก ระทาํ ความผดิ ทางอาญาตอ ศาล โดยการฟอ งคดอี าญาของพนกั งานอยั การจะตอ งมกี ารสอบสวน
จากพนักงานสอบสวน และพนักงานสอบสวนผูรับผิดชอบไดสงสํานวนการสอบสวนใหแกพนักงาน
อัยการเพื่อพิจารณาส่ังฟองตอไป และเมื่อพนักงานอัยการมีความเห็นสั่งฟองคดี แลวก็ตองนําตัว
ผตู อ งหาไปฟองศาล และเมือ่ ไดฟ อ งแลว ผตู องหาก็จะมฐี านะเปนจาํ เลย

๒. ผเู สยี หาย
สว นการฟอ งเปน คดโี ดยผเู สยี หายนนั้ เปน การฟอ งคดโี ดยบคุ คลทไ่ี ดร บั ความเสยี หาย

เนอ่ื งจากการกระทาํ ความผดิ ทางอาญาฐานใดฐานหนงึ่ ตามประมวลกฎหมายอาญา และผเู สยี หายนนั้
มิไดเปนบุคคลท่ีมีสวนเก่ียวของกับการกระทําความผิด นอกจากน้ี ผูเสียหายจะตองเปนบุคคลตาม
หลกั เกณฑมาตรา ๒ (๔) แหง ประมวลกฎหมายวิธพี จิ ารณาความอาญาตอไปนี้

๒๘

ตามประมวลกฎหมายวธิ ีพิจารณาความอาญา มาตรา ๒ (๔) บญั ญัตวิ า “¼ÙàŒ ÊÕÂËÒ”
หมายถึง “บุคคลผูไดรับความเสียหายเนื่องจากการกระทาํ ผิดฐานใดฐานหน่ึง รวมทั้งบุคคลอื่นที่มี
อํานาจจัดการแทนได ดังบัญญัติไวในมาตรา ๔, ๕ และ ๖” จากบทบัญญัติดังกลาว ผูเสียหายจึง
แบงออกเปน สองประเภทคอื

๑. ¼ÙŒàÊÕÂËÒ ซ่ึงหมายถึง บุคคลที่ไดรับความเสียหายเน่ืองจากการกระทําความผิด
ฐานใดฐานหนง่ึ

๒. ¼ÙÁŒ ÕÍíÒ¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¼àŒÙ ÊÕÂËÒ ซึง่ หมายถงึ บคุ คลทีป่ ระมวลกฎหมายวิธพี จิ ารณา
ความอาญา มาตรา ๔, ๕ และ ๖ อนุญาตใหเปนผูจัดการดําเนินการเกี่ยวกับคดีแทนผูเสียหาย
ทแ่ี ทจรงิ ได

ò.ò ËÅ¡Ñ à¡³±¢ ͧ¡ÒÃ໚¹¼ÙàŒ ÊÕÂËÒÂ

กรณที บี่ คุ คลใดบคุ คลหนงึ่ จะเปน ผเู สยี หาย ตามประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา
ได จะตอ งเขา หลกั เกณฑ ดังตอไปนี้

๑. จะตอ งมกี ารกระทาํ ความผิดอาญาฐานใดฐานหนงึ่ เกิดขึน้ กอน
๒. จะตอ งมบี คุ คลทไี่ ดร บั ความเสยี หายจากการกระทาํ ความผดิ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ไมว า บคุ คลนน้ั
จะเปน บคุ คลธรรมดา หรอื นติ ิบุคคลก็ตาม
๓. บคุ คลผทู ไี่ ดร บั ความเสยี หายนนั้ จะตอ งไมม สี ว นเกย่ี วขอ งกบั การกระทาํ ผดิ ทเ่ี กดิ ขนึ้
นนั้ หรือเรยี กวา ผนู ั้นเปน “¼ŒÙàÊÕÂËÒÂâ´Â¹ÔμԹє
ò.ò.ñ ÁÕ¡ÒáÃÐทํา¤ÇÒÁ¼´Ô ÍÒÞÒà¡Ô´¢Öé¹

ความเปนผูเสียหายจะเกิดขึ้นได ตอเม่ือมีความผิดอาญาเกิดขึ้นแลวเทานั้น
ไมวาจะเกิดขึ้นในข้ันตระเตรียม (สําหรับกรณีที่¡®ËÁÒºÑÞÞÑμÔãˌ໚¹¤ÇÒÁ¼Ô´ เชน ตระเตรียม
วางเพลงิ เอาทรพั ยต าม ป.อาญา มาตรา ๒๑๙ ตระเตรยี มการเพอ่ื เปน กบฏตาม ป.อาญา มาตรา ๑๓๓
เปนตน) หรือข้ันลงมือกระทําความผิดแลว ไมวาความผิดน้ันจะกระทําสําเร็จลุลวงไปหรือไมก็ตาม
ถอื ไดว ามคี วามผิดอาญาเกิดข้ึนแลว (เปน การพยายามกระทําความผิด) หรอื ความผิดสําเรจ็ แลวก็ตาม
แตต ราบใดความผิดอาญายังไมเกดิ ขึ้น ก็จะไมม ผี เู สียหายในคดี

μÑÇÍÂÒ‹ §
นาง ก. ภรรยาของนาย ข. สบื ทราบวา นาย ข. สามขี องตนไดไ ปมคี วามสมั พนั ธ
เชิงชสู าวกบั นางสาว ค. ผใู ตบ ังคบั บัญชา ทาํ ใหน าง ก. โกรธแคน นางสาว ค. เปนอยา งมาก จึงคิดวา
จะทํารา ยรา งกายนางสาว ค. เมอื่ นางสาว ค. ไดท ราบเรอื่ งดังกลาวจากคนรับใชนาง ก. ทโี่ ทรศัพท
มาบอกกลา วใหร ะวงั ตวั ลว งหนา เชน น้ี เหน็ ไดว า ในกรณดี งั กลา ว นาง ก. 处 ÁäÔ ´ÁŒ ¡Õ ÒÃŧÁÍ× ทจี่ ะทาํ รา ย
รางกายนางสาว ค. แตอยา งใด จึงยงั ไมมคี วามผดิ อาญาเกิดข้ึน เชนนี้ นางสาว ค. จงึ มใิ ชผูเ สียหายใน
คดที าํ รายรางกายนี้

๒๙

นายเอ ทะเลาะกบั นายบี เบอื้ งตน เพราะเหตทุ น่ี ายเอ มกั จะจอดรถขวางประตู
บา นนายบี อยเู สมอ และนายบี ไดบ อกกลา วแลว หลายครงั้ นายเอ กย็ งั คงจอดรถขวางประตบู า นนายบี
เชนเดิม วันเกดิ เหตุ นายบี ไดต อวานายเอ ขณะทีก่ าํ ลังจะจอดรถขวางประตู ทําใหนายเอ ไมพ อใจ
จงึ เกดิ การทะเลาะกนั อยา งรนุ แรง นายบี ตอบโตไ มไ ด จงึ เดนิ เขา ไปยงั บา นพกั ของตนเอง เพอ่ื จะไปเอา
ปนมายิงขนู ายเอ แตปรากฏวาไมพบนายเอ เนอ่ื งจากนายเอ เขา ไปในบา นกอ น นายบี จึงน่ังถอื ปน
รอนายเอ อยภู ายในบา นของตน เชน นี้ จะเหน็ ไดว า กรณดี งั กลา วการกระทาํ ของนายบี อยใู น¢¹éÑ μÃÐàμÃÂÕ Á
กระทําความผิดเก่ียวกับชีวิตรางกาย ซึ่งกรณีดังกลาวäÁ‹ÁÕ¡®ËÁÒºÑÞÞÑμÔãËŒμŒÍ§ÃѺ¼Ô´ã¹¢Ñé¹
μÃÐàμÃÂÕ Á ดงั นัน้ นายเอ จงึ มใิ ชผูเ สยี หายทจี่ ะมาฟองรอ งนายบี ในความผดิ เกย่ี วกบั ชวี ิตรา งกายได

ò.ò.ò Áպؤ¤Åä´ŒÃºÑ ¤ÇÒÁàÊÂÕ ËÒ¨ҡ¡ÒáÃÐทํา¤ÇÒÁ¼Ô´
จากคํานิยามศพั ท มาตรา ๒ (๔) บญั ญัติไวอยา งชัดเจนวา ผเู สยี หาย หมายถึง

“บุคคลผูไดรบั ความเสียหายเนอื่ งจากการกระทาํ ความผดิ ฐานใดฐานหน่งึ ”
๑) ดังน้ัน ผูเสียหายในคดีอาญา ¨ÐμŒÍ§à»š¹ºØ¤¤ÅμÒÁ¡®ËÁÒÂเทาน้ัน

ซึ่งหมายความถึงบุคคลที่เปนมนุษย และนิติบุคคลซ่ึงหมายถึงบุคคลที่กฎหมายสมมุติขึ้นใหมีสิทธิ
หนาท่ีและความรับผิดชอบตามกฎหมายเชนเดียวกับบุคคลธรรมดา และสามารถทํากิจกรรมภายใต
วตั ถปุ ระสงคทก่ี ําหนดไวไ ด ซึ่งแยกเปนนติ บิ ุคคลตามกฎหมายเอกชน (บริษทั จํากดั หางหนุ สวนจาํ กดั
หางหนุ สว นสามญั จดทะเบยี น สมาคม มูลนธิ )ิ และนิติบคุ คลตามกฎหมายมหาชน (กระทรวง ทบวง
กรม องคกรมหาชนฯ องคการบริหารสวนทองถ่ิน จังหวัด วัดท่ีไดรับพระราชทานวิสุงคามสีมา)
ตลอดจนกรณมี ีกฎหมายกาํ หนดสถานะใหเ ปน นติ บิ คุ คล

ในกรณที มี่ ใิ ชบ คุ คลตามทก่ี ฎหมายกาํ หนด เชน กลมุ เกษตรกร, สาํ นกั สงฆ,
กองทนุ เงนิ ชวยเหลือเพ่อื นรว มรุน เหลา น้ี มไิ ดเปน นติ ิบคุ คลซง่ึ ไมอ าจเปนผูเ สียหายในคดอี าญาได

¢ÍŒ 椄 à¡μ
๑. วัดของคริสตศาสนานิกายโรมันคาทอลิก เปนนิติบุคคลตามพระราชบัญญัติวาดวยลักษณะฐานะของวัด

บาทหลวงโรมันคาทอลิกในกรงุ สยาม ร.ศ.๑๒๘ ขอ ๑ และขอ ๒ วรรคแรก วรรคสอง ซง่ึ ระบใุ หมีฐานะเปนบรษิ ทั จงึ เปน
นิตบิ ุคคลตามกฎหมายพเิ ศษฉบับน้ี

๒. ในกรณที ไ่ี มไ ดเ ปน นติ บิ คุ คลตามกฎหมาย เชน สาํ นกั พมิ พ ศาลเจา หรอื กองทนุ ตา ง ๆ ทไี่ มไ ดจ ดทะเบยี นเปน
นติ ิบคุ คล ซ่งึ ไมอ ยใู นฐานะบุคคลทจี่ ะเปนผเู สยี หายได แตไ ดมีคาํ พิพากษาศาลฎกี าหลายฉบบั ทีแ่ สดงใหเหน็ วา ¼·ÙŒ èÕÁÕ˹Ҍ ·èÕ
ÃѺ¼´Ô ªÍºã¹¡¨Ô ¡ÒùÑé¹ æ สามารถมารองทุกขด ําเนนิ คดีกับผกู ระทาํ ความผิดได
(คาํ พิพากษาฎกี าที่ ๒๓๘๖/๒๕๔๑, คาํ พพิ ากษาฎีกาที่ ๖๖๐๐/๒๕๔๙)

๓๐

๒) นอกจากจะตอ งมฐี านะเปน บคุ คลแลว บคุ คลนน้ั ๆ ¨ÐμÍŒ §ä´ÃŒ ºÑ ¤ÇÒÁàÊÂÕ ËÒÂ
à¹×Íè §¨Ò¡¡ÒáÃÐทํา¤ÇÒÁ¼´Ô ¢Í§¼ŒÙμÍŒ §ËÒËÃ×Íจาํ àŹéѹ´ÇŒ Â

การพิจารณาวาบุคคลน้ัน ๆ จะเปนผูไดรับความเสียหายจากการกระทํา
ความผิดท่เี กิดข้ึนหรือไมน น้ั จะตองพจิ ารณาจาก

㹤ÇÒÁ¼´Ô ·äèÕ ´¡Œ ÃÐทาํ 仹¹éÑ ¤³Ø ¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒ¢ͧ°Ò¹¤ÇÒÁ¼´Ô ¹¹éÑ
Á‹§Ø »ÃÐʧ¤· ¨èÕ Ð¤ØŒÁ¤Ãͧã¤Ã ¤ØÁŒ ¤ÃͧμÑǺ¤Ø ¤ÅËÃÍ× ¤ØŒÁ¤ÃͧðÑ

(๑) ¡Ã³Õ·¤èÕ ³Ø ¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒÂÁ‹Ø§¤ØŒÁ¤Ãͧอาํ ¹Ò¨Ã°Ñ
เม่ือพิจารณาตามวัตถุประสงคในการออกกฎหมาย จะเห็นถึงความ

มุงหมายท่ีรัฐตองการคุมครอง เร่ือง ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ÁÕáÅо¡ÍÒÇظ»„¹μÒÁ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÍÒÇظ»„¹Ï
มาตรา ๗, ๘ ทวิ, ๗๒, ๗๒ ทวิ น้ัน กฎหมายมุงที่จะควบคุมการมีและการใชอาวุธปน เพ่ือรักษา
ความสงบเรียบรอยของบานเมือง จึงเปนความผิดตอรัฐ และถือวารัฐเทานั้นเปนผูเสียหาย เอกชน
คนใดคนหนึง่ จงึ ไมอ าจเปน ผเู สยี หายตอความผดิ ฐานนี้ได (คาํ พิพากษาฎกี าท่ี ๑๒๓๑/๒๕๓๓)

นอกจากความผิดตอพระราชบัญญัติอาวุธปนฯ ดังท่ีกลาวมาแลว
ยงั มีคาํ พพิ ากษาศาลฎกี าทว่ี นิ ิจฉยั ถงึ ความผดิ ท่รี ฐั เทาน้ันเปนผเู สยี หาย ดังน้ี

(๑) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔ¨ÃҨ÷ҧº¡ พ.ศ.๒๕๒๒
(คําพพิ ากษาฎกี าที่ ๑๙๔๙/๒๕๔๒, ๒๖๔๓/๒๕๕๐ และ ๗๓๙๕/๒๕๕๔)

(๒) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹¢Ñ´¢×¹ËÁÒÂËÃ×ÍคําÊèѧÈÒÅใหมาใหถอยคํา ใหมา
เบกิ ความหรือใหส งทรพั ยห รือเอกสารใดในการพจิ ารณาคดตี าม ป.อ. มาตรา ๑๗๐ (คําพพิ ากษาฎกี า
ท่ี ๒๐๔๖/๒๕๓๓, ๒๗๖๘/๒๕๒๒ และ ๗๓๙๕/๒๖๕๔)

(๓) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ทําÅÒ´ǧμÃҢͧ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹ตาม ป.อ.
มาตรา ๑๔๑ (คําพพิ ากษาฎีกาที่ ๕๖๓/๒๔๙๘)

(๔) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªกํา˹´¡ÒáٌÂ×Áà§Ô¹·Õè໚¹¡ÒéŒÍ⡧
»ÃЪҪ¹ พ.ศ.๒๕๒๗ (คาํ พิพากษาฎกี าท่ี ๘๘๘๓/๒๕๕๐)

(๕) ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹¤ÒŒ ·´èÕ ¹Ô â´ÂäÁä‹ ´ÃŒ ºÑ ͹ÞØ Òμตามประมวลกฎหมาย
ทดี่ นิ (คาํ พพิ ากษาฎกี าท่ี ๒๓๒/๒๕๑๒)

(๖) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÈØÅ¡Ò¡Ã พ.ศ.๒๔๖๙ และ
พระราชบัญญัติใหบําเหน็จในการปราบปรามผูกระทําความผิด พ.ศ.๒๔๘๙ (คําพิพากษาฎีกาที่
๓๗๙๗-๓๗๙๘/๒๕๔๐)

(๗) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹àÃÕ¡ ÃѺ ËÃ×ÍÂÍÁ¨ÐÃѺ·ÃѾÊÔ¹à¾è×ÍãËŒ
਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹¡ÃÐทํา¡ÒÃËÃ×ÍäÁ‹¡ÃÐทํา¡ÒÃã¹Ë¹ŒÒ·èÕ อันเปนคุณหรือเปนโทษแกบุคคลใด ตาม ป.อ.
มาตรา ๑๔๓ (คาํ พิพากษาฎกี าท่ี ๖๖๑/๒๕๕๔)

(๘) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à»š¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹ทําãËŒàÊÕÂËÒ«Ö觷ÃѾËÃ×Í
àÍ¡ÊÒÃã´Í¹Ñ ໹š ˹ŒÒ·¢Õè Í§μ¹·Õ¨è л¡¤ÃͧËÃ×ÍÃÑ¡ÉÒäÇตŒ าม ป.อ. มาตรา ๑๕๘ (คําพิพากษาฎกี า
ที่ ๔๒๕๙/๒๕๓๑)

๓๑

(๙) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹μ‹ÍÊÙŒËÃ×͢Ѵ¢Çҧ਌Ҿ¹Ñ¡§Ò¹ตาม ป.อ.
มาตรา ๑๓๘ (คาํ พิพากษาฎีกาที่ ๓๐๓/๒๔๙๖)

(๑๐) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμԤǺ¤ØÁ¡Òá‹ÍÊÌҧÍÒ¤ÒÃáÅÐ
¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞÑμԤǺ¤ÁØ ÍÒ¤Òà (คาํ พพิ ากษาฎีกาที่ ๒๙๒๘-๒๙๓๔/๒๕๒๖)

(๑๑) ¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ทําãËŒàÊÕÂËÒÂËÃ×ÍทําãËŒÊÙÞËÒ«èÖ§·ÃѾÊÔ¹
ËÃÍ× àÍ¡ÊÒ÷àÕè ¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹ä´ÂŒ ´Ö ËÃÍ× Ê§èÑ ใหส ง เพอ่ื เปน พยานหลกั ฐานหรอื เพอ่ื บงั คบั การใหเ ปน ไปตาม
กฎหมายตาม ป.อ. มาตรา ๑๔๒ (คําพิพากษาฎกี าท่ี ๖๖๕/๒๕๑๗ (ประชมุ ใหญ)

(๑๒) ¤ÇÒÁ¼Ô´μÒÁ»ÃÐÁÇÅÃÑɮҡÃËÃ×;ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÈØÅ¡Ò¡Ã
กเ็ ปน ความผดิ ทกี่ ฎหมายมงุ คมุ ครองประโยชนข องรฐั เกยี่ วกบั การจดั เกบ็ ภาษอี ากรโดยเฉพาะ เอกชน
คนหนง่ึ คนใดหาเปน ผเู สยี หายทจ่ี ะมอี าํ นาจฟอ งไม แมเ อกชนนน้ั จะไดร บั ความเสยี หายจากการทจ่ี าํ เลย
ฝาฝนกฎหมายเก่ียวกบั ภาษีอากรก็ตาม (คําพิพากษาฎีกาที่ ๒๔๗๑/๒๕๑๘)

(๑๓) ¤ÇÒÁ¼Ô´μÒÁ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔ¡ÒÃàÅ‹¹áªÃ พ.ศ.๒๕๓๔
(คําพพิ ากษาฎีกาที่ ๒๙๒๖/๒๕๔๔)

(๑๔) ¤ÇÒÁ¼´Ô μÍ‹ ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞμÑ ÍÔ ÒËÒà พ.ศ.๒๕๒๒ (คาํ พพิ ากษา
ฎีกาท่ี ๖๕๑๓/๒๕๔๖)

(๑๕) ¤ÇÒÁ¼Ô´μ‹Í¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑμÔÂÒàʾμÔ´ãËŒâ·É พ.ศ.๒๕๒๒
(คําพพิ ากษาฎีกาที่ ๑๖๓๗/๒๕๔๘)

(๑๖) ¤ÇÒÁ¼´Ô μÍ‹ ¾ÃÐÃÒªºÞÑ ÞμÑ ¡Ô Òø¹Ò¤ÒþҳªÔ  มาตรา ๒๕๐๕
มาตรา ๑๒ (๙) (คาํ พิพากษาฎกี าที่ ๗๘๑๙/๒๕๕๒)

(๑๗) ¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹«Í‹ §â¨Ã (คําพพิ ากษาฎีกาที่ ๑๖๖๔๐/๒๕๕๕)
ตามแนวคาํ พพิ ากษาฎกี าดงั กลา วขา งตน นม้ี ขี อ สงั เกตทเ่ี หน็ ไดช ดั เจน
ในบรรดาความผิดตางๆ ที่ศาลฎีกาวินิจฉัยวา รัฐเทาน้ันเปนผูเสียหาย เอกชนคนหน่ึงคนใดไมอาจ
เปนผูเสียหายไดน้ัน ÈÒŮաҾԨÒóҨҡà¹×éÍËÒͧ¤»ÃСͺ¤ÇÒÁ¼Ô´¢Í§¡®ËÁÒÂ໚¹ËÅÑ¡Ç‹Ò
¶ŒÒͧ¤»ÃСͺ¤ÇÒÁ¼Ô´ã´ ÇÑμ¶ØáË‹§¡ÒáÃÐทํา·èÕ¡®ËÁÒÂÁÕà¨μ¹ÒÃÁ³ãËŒ¤ÇÒÁ¤ØŒÁ¤Ãͧ໚¹àÃè×ͧ
ÊÔ·¸Ô»ÃÐ⪹¢Í§ÃÑ°¢Í§·Ò§ÃÒª¡ÒÃâ´Â੾ÒÐ ÁÔä´Œà¡èÕÂÇ¢ŒÍ§¡ÑºàÍ¡ª¹¤¹Ë¹Ö觤¹ã´àÅÂ
‹ÍÁáÊ´§ÇÒ‹ ¤Ø³¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒ¢ͧ¤ÇÒÁ¼´Ô ¹¹Ñé ¡®ËÁÒÂÁ‹Ø§¤ŒØÁ¤ÃͧÃÑ°à·Ò‹ ¹Ñ¹é ความผดิ เชนน้ี
แมห ากจะทาํ ใหเ อกชนคนหนงึ่ คนใดไดร บั ความเสยี หายกเ็ ปน ความเสยี หายทางพฤตนิ ยั เอกชนคนนนั้
หาเปนผูเสียหายโดยทางนิตินัยไม เพราะคุณธรรมทางกฎหมายของความผิดนั้นมิไดมุงคุมครอง
เอกชนเลย แตม งุ คุมครองรัฐเทาน้นั เอกชนคนนนั้ ยอมมใิ ชผ เู สยี หายตามมาตรา ๒ (๔) (คําพิพากษา
ฎกี าท่ี ๔๒๕๙/๒๕๓๑) (ธานศิ เกศวพิทักษ, ๒๕๕๘)

๓๒

(๒) ¡Ã³Õ·Õ¤è س¸ÃÃÁ¢Í§¡®ËÁÒÂÁ§‹Ø ¤ŒØÁ¤Ãͧ਌Ò˹ŒÒ·¢èÕ Í§ÃÑ°
ในความผิดบางประเภท คุณธรรมของกฎหมายยอมคุมครอง

เจาพนักงาน หรือตําแหนงหนาที่ราชการโดยเฉพาะ ดังนั้น เอกชนไมสามารถเปนผูเสียหายในฐาน
ความผิดน้ไี ด เชน

¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹´ËÙ Á¹èÔ à¨ÒŒ ¾¹¡Ñ §Ò¹ (ป.อาญา มาตรา ๑๓๖)
¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹μÍ‹ ÊÙ¢Œ Ñ´¢Çҧ਌Ҿ¹¡Ñ §Ò¹ (ป.อาญา มาตรา ๑๓๘)
แตมีความผิดเกี่ยวกับเจาพนักงานบางมาตรา นอกจากคุณธรรม
ของกฎหมายจะมุงคุมครองรัฐหรือเจาหนาท่ีของรัฐแลว ยังมุงคุมครองเอกชนคนใดคนหน่ึงที่ไดรับ
ความเสยี หายเปนพเิ ศษดว ย เชน
¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹á¨§Œ ¤ÇÒÁà·¨ç (ป.อาญามาตรา ๑๓๗) ซง่ึ มอี งคป ระกอบ
ความผิด “«èÖ§ÍÒ¨·íÒãËŒ¼ÙŒÍ×è¹ËÃ×Í»ÃЪҪ¹àÊÕÂËÒ” แสดงวา หากการแจงความอันเปนเท็จน้ัน
สงผลกระทบใหเอกชนคนใดคนหนึ่งไดรับความเสียหายดวยแลว เอกชนผูน้ันยอมเปนผูเสียหายได
(คาํ พพิ ากษาฎกี าที่ ๑๔๕/๒๕๓๖, ๑๐๔๑/๒๕๔๒)
μÑÇÍÂÒ‹ §คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ
คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ òöñô/òõñø ชายมีภริยาจดทะเบียนอยูแลว ยังมาจดทะเบียน
สมรสกับหญิงอีก โดยแจงตอนายทะเบียนวาไมเคยสมรสมากอน เปนความผิดตามป.อาญา
มาตรา ๑๓๗ เชนน้ี หญิงเปนผูเสียหายได (เพราะการจดทะเบียนซอนทําใหการสมรสเปนโมฆะ
และทาํ ใหห ญิงนัน้ อยูในฐานะหญงิ ทมี่ ีสามโี ดยมิชอบดว ยกฎหมาย)
คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè òõøó/òõòò สามจี ดทะเบยี นสมรสกบั หญงิ อน่ื โดยยงั ไมข าดจาก
ภรยิ าเดมิ ทไี่ ดจ ดทะเบยี นสมรสไว แตแ จง กบั เจา หนา ทวี่ า ไมเ คยจดทะเบยี นสมรสมากอ น ภรยิ าเดมิ เปน
ผูเสียหายฟองสามตี าม ป.อาญา มาตรา ๑๓๗ ได
¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹à¨ŒÒ¾¹Ñ¡§Ò¹»¯ÔºÑμÔ˹ŒÒ·èÕËÃ×ÍÅÐàÇŒ¹¡Òû¯ÔºÑμÔ˹ŒÒ·Õèâ´ÂÁԪͺ
(ป.อาญา มาตรา ๑๕๗) ซ่ึงมีองคประกอบความผิด “à¾×èÍãËŒà¡Ô´¤ÇÒÁàÊÕÂËÒÂá¡‹¼ÙŒË¹èÖ§¼ÙŒã´”
แสดงวา หากการปฏบิ ตั หิ นา ทหี่ รอื การละเวน การปฏบิ ตั หิ นา ทโี่ ดยมชิ อบของเจา พนกั งานเปน การกระทาํ
ตอ เอกชนคนใดคนหนง่ึ โดยตรง และจากการกระทาํ หรอื ละเวน กระทาํ การนน้ั ทาํ ใหบ คุ คลดงั กลา วไดร บั
ความเสยี หาย เอกชนผนู ้นั ยอ มเปน ผเู สยี หายได (คําพิพากษาฎกี าที่ ๔๘๘๑/๒๕๔๑)
แตหากการกระทําผิดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๑๕๗ น้ี ไมมีเอกชนคนใด
ไดรับความเสยี หายเปนพเิ ศษ เอกชนผูนั้นยอ มไมอาจเปนผูเ สยี หายได

๓๓

μÑÇÍÂÒ‹ §คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò
คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò ñ÷òò/òõòô ผใู หญบ า นไดร บั แจง วา โจทกท งั้ สเี่ ปน คนรา ยลกั ไกง วง

แลวผูใหญบานเรียกโจทกท้ังสี่มาไกลเกล่ียตกลงคาเสียหายกับเจาของไกงวง แลวไมจัดการสงโจทก
ทง้ั สไ่ี ปดาํ เนนิ คดี แมจ ะเปน การละเวน การปฏบิ ตั หิ นา ที่ แตก ม็ ไิ ดเ รยี กเอาเงนิ จากโจทกท ง้ั ส่ี ทงั้ เปน ผล
ใหโจทกท้ังส่ีไมตองถูกสงตัวไปดําเนินคดี ยังไมไดวาการละเวนการปฏิบัติหนาที่ทําใหโจทกทั้งสี่ไดรับ
ความเสยี หาย โจทกท ั้งสจี่ งึ ไมใชผ ูเสียหายทีจ่ ะมอี าํ นาจฟอ งผใู หญบาน ตาม ป.อาญา มาตรา ๑๕๗

(๓) ¡Ã³Õ·Õè¤Ø³¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒÂÁØ‹§¤ØŒÁ¤Ãͧ਌Ңͧ¡ÃÃÁÊÔ·¸Ôìã¹
·Ã¾Ñ ÂÊ¹Ô áÅФŒÁØ ¤Ãͧ件§Ö ¼´ŒÙ áÙ ÅÃ¡Ñ ÉÒ·ÃѾÂʏ ¹Ô

ในกรณที กี่ ฎหมายมงุ คมุ ครองเจา ของกรรมสทิ ธหิ์ รอื ผทู ท่ี าํ หนา ทดี่ แู ล
รกั ษาทรัพยส ินน้นั เชน

¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹ºØ¡ÃØ¡ (ป.อาญา มาตรา ๓๖๒)
¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹Å¡Ñ ·ÃѾ (ป.อาญา มาตรา ๓๓๔ - ๓๓๕)
¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ทําãËŒàÊÕ·ÃѾ (ป.อาญา มาตรา ๓๕๐)
μÇÑ Í‹ҧคํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ
คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ òð÷/òõñò ผเู สยี หายทําปากกาของตนตกอยใู นบรเิ วณรานขาย
กาแฟที่ผูเสียหายขายของอยู ผูเสียหายไดออกไปขายขนมท่ีอ่ืนหางเพียง ๑ เสน เปนเวลาไมเกิน
๕ นาที จึงรวู า ปากกาหาย จึงรบี กลบั ไปคน และสอบถาม ไดความจาก ป. วาเปน ผเู กบ็ ปากกานนั้ ได
และถามหาเจา ของ จาํ เลยอา งวา เปน เจา ของ ป. จงึ มอบปากกาใหจ าํ เลยไป ผเู สยี หายจงึ ไปถามจาํ เลย
จาํ เลยปฏิเสธดงั นี้ ถือวาทรัพยอยูใ นความยดึ ถอื ของผเู สยี หาย ไมใชทรัพยตกหาย การทม่ี ผี อู น่ื เกบ็ ได
ไมทําใหความยึดถือของผูเสียหายขาดตอน การท่ีจําเลยเอาไปจากผูอื่นโดยรูวาไมใชของตน จึงตอง
ความผิดฐานลักทรพั ย
คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ öóô/òõóö พอ ของผเู สยี หายมอบใหผ เู สยี หายกบั ภรยิ าเปน ผดู แู ล
รา นอาหารทเี่ กดิ เหตุ โดยผเู สยี หายพกั อาศยั อยทู ร่ี า นดว ย จงึ มสี ทิ ธคิ รอบครองและเปน ผเู สยี หายตาม
กฎหมาย ในความผดิ ฐานบุกรุก
คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè óõòó/òõôñ องคประกอบความผิดฐานทําใหเสียทรัพยตาม
ป.อาญา มาตรา ๓๕๘ น้ัน ตองกระทําตอทรัพยของผูอื่นหรือผูอื่นเปนเจาของอยูดวย คําวา
“ทรัพยของผูอื่น” ยอมหมายความรวมถึง บุคคลท่ีไดรับมอบหมายโดยตรงจากเจาของทรัพยใหเปน
ผูครอบครองดูแลรักษาทรัพยนั้นดว ย
คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ õøõõ/òõõð คําวา ผเู สยี หาย ในความผดิ ฐานลกั ทรพั ย ไมจ ําตอ ง
เปน เจา ของกรรมสทิ ธใิ์ นทรพั ยท ถี่ กู ลกั ไป บคุ คลทเ่ี ปน ผคู รอบครองทรพั ยท ถ่ี กู ลกั ไปกเ็ ปน ผเู สยี หายได

๓๔

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñõôø/òõóõ ผูเชาซ้ือรถยนตครอบครองรถยนตท่ีเชาซื้อ แม
กรรมสิทธ์ยิ งั ไมโ อนเปนเจา ของผเู ชาซ้อื กต็ าม เมอ่ื ถูกคนรา ยขโมยรถยนต ยอมเปน ผเู สยี หาย จึงเขา
เปนโจทกร ว มกบั พนักงานอัยการได ในความผดิ ฐานลักทรพั ย

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ òñóò/òõôø ความผิดฐานลักทรัพย ผูครอบครองทรัพยที่ถูก
คนรา ยลักทรัพย เปน ผูเ สยี หายมอี ํานาจรองทุกขเพ่อื ดาํ เนนิ คดไี ด

คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ø÷/òõðö ผรู บั ฝากเงนิ มอี าํ นาจเอาเงนิ ทรี่ บั ฝากไปใชไ ดแ ละมหี นา ที่
ตองคนื เงินแกผ ฝู ากใหครบจํานวน (ดู ป.พ.พ.มาตรา ๖๗๒ วรรคสอง) ฉะนน้ั การทผี่ ูรบั ฝากจา ยเงนิ ให
จําเลยไปเพราะถูกจําเลยหลอกลวง อนั เปน ความผิดฐานฉอ โกง ตอ งถือวาผูรับฝากเงินเปนผูเสยี หาย
สว นผูฝากไมใชผเู สยี หาย

(๔) ¡Ã³·Õ ¤Õè ³Ø ¸ÃÃÁ¢Í§¡®ËÁÒÂÁ§‹Ø ¤ÁŒØ ¤Ãͧ à¨ÒŒ ¢Í§¡ÃÃÁÊ·Ô ¸ãìÔ ¹·Ã¾Ñ 
ในบางกรณกี ฎหมายมงุ คมุ ครองเฉพาะเจา ของกรรมสทิ ธเ์ิ ทา นนั้ เชน
¤ÇÒÁ¼Ô´°Ò¹ÂÑ¡ÂÍ¡·Ã¾Ñ  (ป.อาญา มาตรา ๓๕๒)

μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ
คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ôñõø/òõõô ผเู สียหายท่ี ๒ กยู ืมเงินภรยิ าของจาํ เลยโดยไมไ ดทาํ

หลกั ฐานเปนหนงั สือ เมื่อผเู สยี หายที่ ๒ ไมช าํ ระหน้ี จาํ เลยจึงเบยี ดบังเอารถยนตข องผเู สียหายที่ ๒
ที่รับฝากในความครอบครองไวเปนของตนหรือบุคคลท่ีสามโดยทุจริต การกระทําของจําเลยจึงเปน
ความผดิ ฐานยักยอกตาม ป.อาญา มาตรา ๓๕๒ วรรคแรก

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ øòð/òõõø ขอเทจ็ จรงิ ฟง วา จําเลยเปน ผูครอบครองเชค็ พพิ าท
โดยโจทกเปนผูมอบการครอบครองใหแกจําเลย การท่ีจําเลยเอาเช็คพิพาทของโจทกไปเรียกเก็บเงิน
นอกจากเปนความผิดฐานยักยอกแลว ยอมเปนการกระทําใหเช็คพิพาทน้ันไรประโยชนที่จะใชไดอีก
การกระทาํ ของจาํ เลย จงึ เปนความผิดฐานเอาไปเสยี ซง่ึ เอกสารของผูอ น่ื ตาม ป.อาญา มาตรา ๑๘๘
อกี บทดวย

คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ö÷ñ/òõóù นายแดงอาสานาํ บตั ร ATM ของนายดาํ ไปตรวจสอบ
ยอดเงนิ แตก ลบั นาํ ไปถอนเงนิ จากตเู อาไปเปน ของตน นายแดงมคี วามผดิ ฐานฉอ โกงเงนิ ทเี่ บกิ ถอนไป
ซ่งึ เปนเงนิ ของนายดาํ ผเู สียหายในความผดิ ฐานดงั กลา ว

(๕) ¡Ã³¤Õ ³Ø ¸ÃÃÁ·Ò§¡®ËÁÒÂÁ§‹Ø ¤ÁŒØ ¤Ãͧ¼¶ŒÙ ¡Ù ËÅÍ¡ÅǧáÅÐà¨ÒŒ ¢Í§·Ã¾Ñ 
ในบางกรณนี อกจากกฎหมายจะคมุ ครองเจา ของทรพั ยแ ลว กฎหมาย

ยงั คาํ นงึ วา บคุ คลนนั้ ไดถ กู กระทาํ อยา งไรบา ง เชน ความผดิ ฐานฉอ โกง (ป.อาญา มาตรา ๓๔๑) นอกจาก
ผูเ สียหายจะเปน เจาของทรพั ยแลว จะตอ งเปนกรณีท่เี ขาตองถูกหลอกลวงดว ย

¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹©ŒÍ⡧ (ป.อาญา มาตรา ๓๔๑)

๓๕

μÇÑ Í‹ҧคาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ
คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ óóõ/òõöó พยานหลกั ฐานโจทกแ ละโจทกร ว ม

ฟง ไดวา จาํ เลยกบั พวกกลา วอา งวา สามารถชวยเหลอื ฝากโจทกร วมเขา ทาํ งานรบั ราชการในองคก าร
บริหารสวนตาํ บล หรอื เทศบาลในเขตจงั หวดั บุรีรัมยไ ด อันเปน ความเท็จ ความจริงแลวจําเลยกับพวก
ไมสามารถชวยเหลือฝากโจทกรวมเขาทํางานรับราชการในองคการบริหารสวนตาํ บล หรือเทศบาล
ในเขตจังหวัดบุรีรัมยตามที่กลาวอางได โดยการหลอกลวงของจาํ เลยกับพวกเปนเหตุใหโจทกรวม
หลงเช่ือวาเปนความจริงและมอบเงิน ๕๕๐,๐๐๐ บาท ใหจําเลยไปดําเนินการตามที่จําเลยกับพวก
กลา วอา ง ถอื วา โจทกร ว มไดร บั ความเสยี หายเปน พเิ ศษ จงึ เปน ผเู สยี หายมอี าํ นาจฟอ งคดใี นขอ หานไี้ ด
สวนที่โจทกรวมมอบเงิน ๕๕๐,๐๐๐ บาท ใหจาํ เลยไปนั้นลวนเกิดขึ้นเพราะถูกจาํ เลยหลอกลวง
ถือไมไดวาโจทกรวมเปนผูกอใหจาํ เลยกระทําความผิด โจทกรวมจึงเปนผูเสียหายโดยนิตินัยมีสิทธิ
รองทุกขใ หด าํ เนินคดีแกจําเลยในความผดิ ฐานฉอ โกงได

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè óóõñ/òõôò จําเลยสง ไขผงทเี่ ส่อื มคณุ ภาพ
แลว ใหโจทกรวม โดยหลอกลวงดวยการแสดงขอความอันเปนเท็จวาไขผงดังกลาว เปนนมผงที่
โจทกรว มสงั่ ซือ้ เพื่อหวงั จะไดเงนิ จากโจทกร วม อันเปนการกระทาํ โดยเจตนาทุจริต เพียงแตโจทกรวม
ยังไมไดช าํ ระเงินใหจาํ เลย การกระทาํ ของจําเลย จึงเปนความผิดฐานพยายามฉอโกง

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ öøùò/òõôò การกระทาํ ท่ีจะเปนความผิด
ฐานลักทรัพย ตอ งเปนการเอาทรัพยผ อู ่นื ไปโดยพลการโดยทุจริต มใิ ชไ ดทรพั ยไปเพราะผอู ่ืนยินยอม
มอบให เนอื่ งจากถกู หลอกลวง การทจี่ ําเลยเปลย่ี นปา ยราคาสนิ คา โดยเอาปา ยราคาต่าํ มาตดิ ไวท สี่ นิ คา
ราคาแพง เพอ่ื ชาํ ระสินคา ในราคาท่ีนอ ยลง จึงเปนความผดิ ฐานฉอโกง

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ö÷ñ/òõóù นายแดงอาสานาํ บัตร ATM
ของนายดําไปตรวจสอบยอดเงิน แตกลับนาํ ไปถอนเงินจากตูเอาไปเปนของตน นายแดงมีความผิด
ฐานฉอ โกงเงนิ ท่เี บกิ ถอนไป ซ่งึ เปนเงนิ ของนายดาํ ผเู สยี หายในความผดิ ฐานดังกลา ว

(๖) ¡Ã³Õ¤Ø³¸ÃÃÁ¢Í§¡®ËÁÒÂÁØ‹§¤ØŒÁ¤Ãͧอํา¹Ò¨»¡¤Ãͧ¢Í§ºÔ´Ò
ÁÒôÒËÃ×ͼٌ´áÙ Å

ใน¤ÇÒÁ¼´Ô °Ò¹¾ÃÒ¡¼àŒÙ ÂÒǏ (ป.อาญา มาตรา ๓๑๘, ๓๑๙) กฎหมาย
มุงประสงคท ่จี ะคมุ ครองอาํ นาจการปกครองเปน พเิ ศษ ดังนัน้ ผูเ สยี หายจงึ เปน ผูใชอ าํ นาจปกครอง
μÑÇÍ‹ҧคาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ

คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ÷òóø/òõôù ความผดิ ฐานพรากผเู ยาวต าม ป.อาญา มาตรา ๓๑๘
และ ๓๑๙ นัน้ วตั ถุประสงคแหงการกระทาํ ความผิดทัง้ สองมาตรานี้ กฎหมายมงุ คมุ ครองคอื อาํ นาจ
ปกครองของบิดามารดา ผูปกครองหรือผูดูแลนั่นเอง มิใชตัวผูเยาวผูถูกพราก ดังน้ัน ผูเสียหายคือ
บุคคลที่ไดรับความเสียหายเนื่องจากการกระทาํ ความผิดน้ัน จึงไดแก บิดามารดา ผูปกครอง หรือ
ผดู ูแลผูเ ยาว ในขณะทจี่ ําเลยกระทําผิด หาใชตัวผูเยาวผ ถู กู พรากไม

๓๖

เปนสําคญั เชน (๗) ¡Ã³¤Õ ³Ø ¸ÃÃÁ¢Í§¡®ËÁÒÂÁ§Ø‹ ¤ØŒÁ¤Ãͧ¼Ù¶Œ ¡Ù ¡ÃÐทาํ
ในความผดิ บางประเภทกฎหมายมงุ คมุ ครองตวั บคุ คลทเี่ ปน ผถู กู กระทํา
¤ÇÒÁ¼´Ô à¡ÂÕè ǡѺªÕÇÔμÃÒ‹ §¡ÒÂ
¤ÇÒÁ¼Ô´à¡ÂèÕ Ç¡ÑºàÊÃÀÕ Ò¾
¤ÇÒÁ¼Ô´à¡èÕÂǡѺà¾È

μÑÇÍ‹ҧคาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò
คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñððñ/òõô÷ ความผิดฐานทาํ รา ยรา งกายผอู ่นื จนเปน เหตใุ หไ ดรบั

อนั ตรายสาหสั ตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๗ เปน เหตใุ หผ กู ระทําความผดิ ฐานทาํ รา ยรา งกายตามมาตรา
๒๙๕ ตอ งรบั โทษหนกั ขนึ้ เพราะผลทเี่ กดิ ขน้ึ จากการกระทาํ โดยทผ่ี กู ระทาํ ไมจ ําเปน ตอ งประสงคต อ ผล
หรือยอมเล็งเห็นผลถึงอันตรายสาหัสนั้น แมจําเลยจะทาํ รายรางกายผูเสียหาย โดยไมมีเจตนาทาํ ให
แทงลูกก็ตาม เม่ือผลจากการทาํ รายน้ัน ทําใหผูเสียหายตองแทงลูกแลว จาํ เลยตองมีความผิดตาม
ป.อาญา มาตรา ๒๙๗ (๕)

คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ õ÷õñ/òõõñ เม่ือจําเลยและ อ. ขมขืนกระทาํ ชาํ เราผูเสียหาย
แลว จําเลยและ อ. ไมยอมใหผูเสียหายออกจากบานและบังคับใหนอนอยูในหอง พฤติการณ
เชนน้ีถือไดวา จาํ เลยและ อ. หนวงเหนี่ยวหรือกักขัง หรือกระทาํ ดวยประการใดๆ ใหผูเสียหาย
ปราศจากเสรีภาพในรางกาย อันเปนความผิดตาม ป.อาญา มาตรา ๓๑๐ วรรคแรกแลว
แมภ ายหลงั ผเู สียหายสามารถหลบหนีออกมาได ท้งั ผเู สียหายไมถกู พันธนาการ กห็ าทําใหการกระทํา
ของจาํ เลยและ อ. ไมเปนการหนวงเหนี่ยวกักขังหรือกระทําดวยประการใดใหผูเสียหายปราศจาก
เสรภี าพในรา งกายแตอ ยา งใด จงึ พพิ ากษาลงโทษฐานขม ขนื กระทาํ ชําเรา จงึ มลี กั ษณะเปน การโทรมหญงิ
ฐานหนว งเหนยี่ วกกั ขงั และฐานพรากผเู ยาวเพ่อื การอนาจาร โดยผูเ ยาวไ มเต็มใจไปดวย

ò.ò.ó μÍŒ §à»¹š ¼àŒÙ ÊÕÂËÒÂâ´Â¹μÔ Ô¹ÑÂ
ผูเสียหายโดยนิตินัย ซ่ึงหลักเกณฑน้ีมาจากหลักกฎหมายทั่วไปท่ีวา “ผูที่จะ

มาขอพึ่งบารมีแหงความยุติธรรม ตองมาดวยมืออันบริสุทธ์ิ” ซ่ึงไดมีคาํ พิพากษาของศาลฎีกา
ไดว างบรรทดั ฐาน พอสรปุ ไดว า ผทู จี่ ะเปน ผทู จี่ ะมาฟอ งรอ งคดใี นฐานะผเู สยี หายไดน น้ั ตอ งเปน บคุ คล
ทส่ี ะอาดบรสิ ทุ ธ์ิ กลา วคอื ¨ÐμÍŒ §äÁà‹ »¹š ¼ÁŒÙ ÊÕ Ç‹ ¹ÃÇ‹ Á㹡ÒáÃÐทํา¤ÇÒÁ¼´Ô ËÃÍ× äÁà‹ »¹š ¼ÂÙŒ ¹Ô ÂÍÁãËÁŒ Õ
¡ÒáÃÐทาํ ¤ÇÒÁ¼Ô´μÍ‹ μ¹ ËÃÍ× ¡ÒáÃзíÒ¼´Ô ¹¹Ñé ¨ÐμÍŒ §ÁÔä´ŒÁÕÁÅÙ ÁÒ¨Ò¡¡Ò÷μèÕ ¹àͧÁÕà¨μ¹Ò½†Ò½¹„
¡®ËÁÒÂËÃ×ͤÇÒÁʧºàÃÂÕ ºÃÍŒ ÂËÃÍ× ÈÅÕ ¸ÃÃÁÍ¹Ñ ´¢Õ ͧ»ÃЪҪ¹ (คนึง ไชย, ๒๕๔๕)

๓๗

๑) ¡Ã³Õ·¼èÕ äŒÙ ´ÃŒ Ѻ¤ÇÒÁàÊÕÂËÒÂÁÊÕ ‹Ç¹ÃÇ‹ Á㹡ÒáÃзÒí ¤ÇÒÁ¼Ô´
μÑÇÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ

คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ñõùö/òõôù เหตเุ กดิ รถชนกนั ผตู ายมสี ว นประมาทอยบู า ง ผตู าย
จึงไมใชผูเสียหายโดยนิตินัย ในความผิดตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๑ โจทกรวม ซึ่งเปนบิดาผูตาย
ยอมไมมอี าํ นาจจดั การแทนผูตายไดตามมาตรา ๕ (๒)

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ôðòø/òõõõ เมอื่ จาํ เลยที่ ๑ กับโจทกรว ม มสี าเหตุกนั มากอน
และจาํ เลยท่ี ๑ เปนฝายลงมือชกตอยโจทกรวมกอน โจทกรวมจึงตอบโตการกระทําของจาํ เลยท่ี ๑
โดยใชป ระตรู ถกระแทกและชกตอ ยกบั จาํ เลยท่ี ๑ พฤตกิ ารณข องโจทกร ว มจงึ ฟง ไดว า โจทกร ว มสมคั รใจ
วิวาทกับจาํ เลยที่ ๑ โจทกร ว มจึงมิใชผเู สยี หายโดยนิตนิ ยั

๒) ¡Ã³·Õ ¼èÕ ÙäŒ ´ŒÃºÑ ¤ÇÒÁàÊÕÂËÒÂÂ¹Ô ÂÍÁãËŒÁÕ¡ÒáÃзÒí ¤ÇÒÁ¼´Ô μ‹Íμ¹
μÇÑ Í‹ҧคาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ

คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ùõô/òõðò หญิงยอมใหผ ูอนื่ ทาํ ใหตนแทงลกู นน้ั ถอื วา หญิงนัน้
มีสวนรวมในการกระทําความผิดดวย จึงมิใชผูเสียหายตาม ป.วิอาญา มาตรา ๒ (๔) แมหญิงนั้น
จะถงึ แกค วามตาย บิดาของหญงิ ไมมีสิทธจิ ะฟอ งผทู ่ีทาํ ใหหญิงแทงลูกได

คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñòøñ/òõðó ผูกูย ินยอมใหผ ใู หก ูเรียกดอกเบย้ี เกนิ อัตรา ผูก ูจะมา
ฟองผูใหกูหาวาผูใหกูกระทําผิดตามพระราชบัญญัติหามเรียกดอกเบี้ยเกินอัตราน้ีไมได ถือวาผูกู
ไดร ว มมอื ใหเกิดความผิดนัน้ ดว ย ผูกูจึงไมเ ปน ผูเ สยี หาย

๓) ¡Ã³Õ·èÕ¡ÒáÃзÒí ¤ÇÒÁ¼Ô´¹éѹÁÕÁÙÅÁÒ¨Ò¡¡Ò÷èÕμ¹àͧÁÕà¨μ¹Ò½†Ò½„¹
¡®ËÁÒÂËÃ×ͤÇÒÁʧºàÃÕºÃÍŒ ÂÍ¹Ñ ´¢Õ ͧ»ÃЪҪ¹
μÇÑ Í‹ҧคาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò

คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ ñùöð/òõóô การท่ี บ. และ ส. ตกลงใหเงนิ แกจาํ เลยเพ่ือนําไป
มอบใหแกคณะกรรมการสอบหรือผูส่ังบรรจุบุคคลเขารับราชการในตาํ แหนงเสมียนได เพ่ือให
ชวยเหลือบุตรของตนเขาทํางานในกรมชลประทาน โดยไมตองสอบนั้น เปนการฝาฝนกฎหมาย
และระเบยี บแบบแผนของทางราชการ ถอื ไดว า บ. และ ส. ใชใ หจ ําเลยกระทาํ ผดิ นนั้ เอง บ. และ ส.
จงึ ไมใชผเู สยี หายในความผดิ ฐานฉอ โกง

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ôð÷÷/òõôù การที่จาํ เลยไมมีเจตนาแตแรกท่ีจะขายแผนซีดี
ภาพยนตรที่ละเมิดลิขสิทธ์ิของผูขอซื้อ แตเปนกรณีท่ีฝายผูขอซ้ือแผนซีดีไดชักจูงใจหรือลอใหจําเลย
กระทําความผดิ ฐานละเมิดลขิ สิทธิ์ จงึ ไมอ าจถอื ไดว าผขู อซือ้ นน้ั เปน ผูเสียหายตามกฎหมาย

๓๘

ò.ó ¼ÁÙŒ Õอาํ ¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¼àÙŒ ÊÕÂËÒÂ

จากคาํ นยิ ามศพั ทท บี่ ญั ญตั วิ า ผเู สยี หาย หมายถงึ “บคุ คลทไี่ ดร บั ความเสยี หาย เนอื่ งจาก
การกระทาํ ความผิดฐานใดฐานหน่งึ รวมทงั้ บคุ คลอน่ื ที่มีอาํ นาจจัดการแทนได ดงั บญั ญตั ิไวใ นมาตรา
๔, ๕ และ ๖” ดงั นน้ั จงึ กลา วไดว า ผมู อี าํ นาจจดั การแทนผเู สยี หาย หมายถงึ บคุ คลซง่ึ กฎหมายกําหนด
ใหม อี าํ นาจจดั การแทนผเู สยี หายทแี่ ทจ รงิ ซง่ึ สามารถดาํ เนนิ การใด ๆ ตามทร่ี ะบไุ ว ในประมวลกฎหมาย
วธิ ีพิจารณาความอาญา มาตรา ๓ กลา วคือ

(๑) รอ งทุกข
(๒) เปนโจทกฟอ งคดอี าญา หรอื เขารว มเปนโจทกก บั พนักงานอัยการ
(๓) เปนโจทกฟอ งคดแี พง ทเี่ ก่ยี วเนอื่ งกับคดีอาญา
(๔) ถอนฟองคดีอาญา หรือคดีแพงเกย่ี วกบั คดอี าญา
(๕) ยอมความในคดีความผดิ ตอ สวนตวั
ผูมอี ํานาจจดั การแทนผูเสียหายน้นั กฎหมายกาํ หนดไว มอี ยู ๓ กรณคี ือ
ò.ó.ñ ¼ÙŒÁÕอาํ ¹Ò¨¨Ñ´¡ÒÃá·¹¼ŒàÙ ÊÕÂËÒ μÒÁÁÒμÃÒ ô

“ในคดอี าญาซงึ่ ผเู สยี หายเปน หญงิ มสี ามี หญงิ นน้ั มสี ทิ ธฟิ อ งคดไี ดเ องโดยมติ อ ง
ไดรับอนญุ าตของสามกี อ น

ภายใตบังคับแหงมาตรา ๕ (๒) สามีมีสิทธิฟองคดีอาญาแทนภริยาไดตอเม่ือ
ไดร ับอนุญาตโดยชดั แจง จากภรยิ า”

จากบทบัญญัติในวรรคแรก แสดงใหเห็นอยางชัดเจนวา หญิงมีสามีสามารถ
ทจ่ี ะฟอ งรอ งคดไี ดโ ดยลาํ พงั ไมต อ งไดร บั ความยนิ ยอมหรอื ขออนญุ าตจากสามแี ตอ ยา งใด แตห ากสามี
ประสงคท จี่ ะฟองรองคดแี ทนภริยานั้นจะตองไดร บั อนุญาตโดยชดั แจงจากภรยิ ากอน ซึง่ กรณดี งั กลา ว
จะตองเปนสามีภริยาโดยชอบดวยกฎหมายคือตอง¨´·ÐàºÕ¹ÊÁÃÊ และการอนุญาตโดยชัดแจงน้ัน
กฎหมายมิไดกําหนดรูปแบบไว ดังนั้น ¡ÒÃ͹ØÞÒμÍÒ¨¡ÃÐทํา´ŒÇÂÇÒ¨ÒËÃ×Íâ´ÂÇÔ¸ÕÍ×è¹ã´·èÕÃŒÙ䴌NjÒ
໚¹¡ÒÃ͹ØÞÒμãË¿Œ ‡Í§ÃÍŒ §á·¹¡àç ¾Õ§¾ÍäÁ‹ จํา໹š μŒÍ§ทาํ ໹š àÍ¡ÊÒÃ˹ѧÊ×Í

นอกจากน้ี คาํ วา ภายใตบ งั คบั แหงมาตรา ๕ (๒)” หมายความวา กรณีที่สามี
จะฟอ งรอ งแทนภรยิ าตามมาตรา ๔ วรรคสองนน้ั จะตอ งÁãÔ ª¡‹ ó·Õ ÀÕè ÃÂÔ Ò¶¡Ù ทําÃÒŒ ¶§Ö μÒÂËÃÍ× ºÒ´à¨ºç
¨¹äÁÊ‹ ÒÁÒö¨´Ñ ¡ÒÃàͧ䴌 เพราะหากเปน ความผดิ ทภ่ี รยิ าถกู ทํารา ยถงึ ตายหรอื บาดเจบ็ จนไมส ามารถ
จดั การเองไดน น้ั มาตรา ๕ (๒) ใหอํานาจสามีจัดการแทนภรยิ าได โดยไมตองไดรบั อนุญาตโดยชัดแจง
จากภรยิ ากอน

¢ÍŒ Êѧà¡μ
๑. ในกรณีมาตรา ๔ วรรคสองนัน้ หมายถึง เฉพาะกรณีทีส่ ามจี ดั การแทนได เมอื่ ไดรบั อนุญาตโดยชดั แจงจาก

ภริยา แตหากเปนกรณที ี่ภรยิ าจดั การแทนสามีนน้ั มไิ ดอ ยใู นบทบัญญตั ขิ องมาตราน้ี ดังน้ัน หากภรยิ าจะจดั การแทนสามนี ัน้
สามีจะตอ งทาํ เปนหนังสอื “มอบอํานาจ” ในฐานะเปน ตัวแทนของสามเี พ่อื ไปดาํ เนนิ การฟอ งรองคดี

เวนแตเขากรณีมาตรา ๕ (๒) กลา วคือ สามีถกู ทาํ รายถงึ ตายหรอื บาดเจ็บจนไมสามารถจดั การเองได
๒. นอกจากจะเปนสามีโดยชอบดวยกฎหมายแลว มูลความผิดอาญาที่กระทาํ ตอภริยาตองเกิดขึ้นในระหวางท่ี
เปน สามภี รยิ ากนั ดว ย หากมลู ความผดิ เกดิ กอ นหรอื เกดิ ภายหลงั การสนิ้ สดุ การสมรสไปแลว สามยี อ มไมม สี ทิ ธฟิ อ งแทนภรยิ า
ตามมาตรา ๔ น้ี

๓๙

μÇÑ ÍÂÒ‹ §คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò
คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ öóð/òôøù สามีไมมีอํานาจฟองความผิดอาญาที่ภริยาของตน

เปน ผูเ สยี หาย ในเมอื่ มลู ความผดิ นั้นไดมมี ากอนทต่ี นเปนสามภี รยิ ากนั
คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ñòò÷/òôùô จาํ เลยฉดุ ตวั ภรยิ าโจทกไ ปเพอ่ื การอนาจาร เมอื่ โจทก

ผูเปนสามีไดร บั มอบหมายโดยชัดแจง จากภรยิ าใหฟอ งคดีแทนแลว โจทกมีสิทธิฟอ งคดแี ทนผูเสียหาย
ซึ่งเปน ภรยิ าโจทกไ ดต ามมาตรา ๔ วรรคสอง

ò.ó.ò ¼ÁÙŒ Õอาํ ¹Ò¨¨Ñ´¡ÒÃá·¹¼ŒÙàÊÂÕ ËÒ μÒÁ·èÃÕ ÐºäØ Ç㌠¹ÁÒμÃÒ õ
บุคคลเหลา น้ี จดั การแทนผูเ สียหายได
(๑) ผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูอนุบาล เฉพาะแตในความผิดซ่ึงไดกระทําตอ

ผูเยาว หรือผูไ รความสามารถซึ่งอยูใ นความดูแล
(๒) ผบู พุ การี ผสู บื สนั ดาน สามหี รอื ภรยิ าเฉพาะแตใ นความผดิ อาญา ซงึ่ ผเู สยี หาย

ถกู ทาํ รายถึงตายหรอื บาดเจบ็ จนไมส ามารถจะจดั การเองได
(๓) ผูจัดการหรือผูแทนอ่ืนๆ ของนิติบุคคล เฉพาะความผิดซ่ึงกระทําลงแก

นิตบิ ุคคลนั้น
(ñ) ¼ÙÁŒ ÕÍíÒ¹Ò¨¨Ñ´¡ÒÃá·¹¼ÙàŒ ÊÕÂËÒ μÒÁÁÒμÃÒ õ (ñ)
¼ÙŒá·¹â´ÂªÍº¸ÃÃÁตามมาตรา ๕ (๑) หมายถึง ผูแทนโดยชอบธรรม

ของผูเยาว ซ่ึงจะเปนผูมีอํานาจจัดการทรัพยสินของบุตรผูเยาว ทํานิติกรรมเก่ียวกับทรัพยสินของ
ผเู ยาวแ ทนผเู ยาวไ ด ใหค วามยนิ ยอมแกผ เู ยาวใ นการทาํ นติ กิ รรมใดๆ หรอื บอกลา งและใหส ตั ยาบนั แก
โมฆยี ะกรรมทผ่ี เู ยาวน นั้ กระทาํ ได ตามหลกั เกณฑข องประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยน น้ั เอง ดงั นนั้
การพจิ ารณาวา ใครเปน ผแู ทนโดยชอบธรรมของผูเยาวน ัน้ แบงไดเปน

(๑) กรณีที่ผูเยาวมีบิดามารดา บิดามารดาของผูเยาวมีฐานะเปนผูแทน
โดยชอบธรรม เพราะเปน ผูใ ชอ าํ นาจปกครองบุตร

(๒) กรณที ผี่ เู ยาวไ มม บี ดิ ามารดา หรอื บดิ ามารดาถกู ถอนอาํ นาจปกครอง
เชนนี้ ผปู กครองทศ่ี าลมีคาํ สัง่ แตงตงั้ นนั้ ยอมเปนผูแทนโดยชอบธรรมของผเู ยาวท่อี ยูใ นปกครอง

(๓) กรณีผูเยาวเปนบุตรบุญธรรม ผูรับบุตรบุญธรรมยอมมีฐานะเปน
ผูแทนโดยชอบธรรมของบุตรบุญธรรมทีเ่ ปน ผเู ยาว

¢ŒÍ椄 à¡μ
๑. กรณีบิดา จะเปนผูแทนโดยชอบธรรมตามมาตรา ๕ (๑) ตองเปนºÔ´Òâ´ÂªÍº´ŒÇ¡®ËÁÒÂเทาน้ัน บิดา

ตามสายโลหิตแมจะแสดงออกถึงพฤติการณวาบุตรน้ันเปนบุตรของตนอยางชัดเจนก็ตาม ก็ไมใชบิดาโดยชอบดวยกฎหมาย
จงึ ไมใชผ ูแ ทนโดยชอบธรรมตามมาตรา ๕ (๑)

๒. กรณีจะเปนบิดาโดยชอบธรรมน้ัน จะตองเปนกรณีท่ีบิดาจดทะเบียนสมรสกับมารดาผูเยาว หรือหากไมได
จดทะเบยี นสมรสกบั มารดาผูเ ยาวก ต็ ามแตไ ดจ ดทะเบยี นรับรองบุตร กเ็ ปนผูแทนโดยชอบธรรมตามมาตรา ๕ (๑) ได

๔๐

μÑÇÍ‹ҧคาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò
คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè ñôðõ/òõñò บดิ าของผูเยาว ซึง่ มไิ ดจ ดทะเบียนสมรสกบั มารดา

ผูเยาว ทั้งมิไดจดทะเบียนวาผูเยาวเปนบุตร หรือศาลพิพากษาวาผูเยาวเปนบุตร ไมเปนผูแทน
โดยชอบธรรมของผูเยาว ที่จะมีอาํ นาจฟองคดีแทนผูเยาวได แมภายหลังบิดาของผูเยาวไดไป
จดทะเบียนสมรสกับมารดาของบุตรผูเยาว บิดาของบุตรผูเยาวก็เพิ่งจะมีอํานาจปกครองผูเยาว
นบั แตว ันจดทะเบียนสมรส เม่อื ขณะย่ืนฟองบิดาของผเู ยาว ยงั ไมใ ชผ ูใชอํานาจปกครองตามประมวล
กฎหมายแพง และพาณิชย จึงมใิ ชผ แู ทนโดยชอบธรรมของผูเ ยาว ไมมอี ํานาจฟอ งคดีแทนผเู ยาวไ ด

μ‹ÍÁÒ ÈÒŮաҤÅÒ¤ÇÒÁà¤Ã‹§¤ÃѴŧâ´Â¶×ÍÇ‹ÒºÔ´ÒäÁ‹ªÍº´ŒÇ¡®ËÁÒÂ໚¹¼ŒÙá·¹
੾ÒФ´Õ μÒÁÁÒμÃÒ ö ä»â´Â»ÃÂÔ ÒÂä´Œ

คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ òùõø/òõôñ พ. มิไดเปนบิดาโดยชอบดวยกฎหมายของ น.
ไดเ ปน โจทกฟ อ งขอใหล งโทษจาํ เลยตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๒๗๗ แมต ามคําฟอ งจะระบวุ า
น. ผูเยาวโดย พ. บิดาผูปกครอง ผูแทนโดยชอบธรรมเปนโจทก แต㹪éѹäμ‹ÊǹÁÙÅ¿‡Í§»ÃÒ¡¯Ç‹Ò
¹. ໚¹ºØμâͧ⨷¡Íѹà¡Ô´¡Ñº Ã. ÀÃÔÂҢͧ⨷¡«èÖ§äÁ‹ä´Œ¨´·ÐàºÕ¹ÊÁÃʡѹμÒÁ¡®ËÁÒÂ
áÅÐ Ã. ˹ÕÍÍ¡¨Ò¡ºÒŒ ¹μé§Ñ áμ‹ ¹. 处 àÅ¡ç ÍÂÙ‹ ¾. ໚¹¼ãŒÙ ËŒ¤ÇÒÁÍØ»¡ÒÃÐàÅÂÕé §´ÙãËŒ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ áÅÐ
ãËŒ ¹. 㪹Œ ÒÁÊ¡ØŠ໹š ¡Ã³ÁÕ ÒôÒâ´ÂªÍº¸ÃÃÁ¢Í§ ¹. ¼àÙŒ ÂÒÇä Á‹ÊÒÁÒöทาํ ¡ÒÃμÒÁ˹ŒÒ·Õäè ´Œ
´Ñ§¹Ñé¹ÞÒμԢͧ ¹. ¼ŒÙàÂÒǏËÃ×ͼŒÙÁÕ»ÃÐ⪹à¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§¨Ö§ÍҨÌͧ¢Íμ‹ÍÈÒŪéÑ¹μŒ¹ãËŒμéѧ໚¹¼ŒÙá·¹
੾ÒФ´äÕ ´μŒ ÒÁ ».Ç.Ô Í. ÁÒμÃÒ ö การทศ่ี าลชนั้ ตน มคี าํ สงั่ ใหป ระทบั ฟอ งโจทกไ วพ จิ ารณา ถอื ไดโ ดย
ปรยิ ายวา ศาลช้ันตนต้งั ให พ. เปนผแู ทนเฉพาะคดตี ามกฎหมาย อกี ทงั้ ยงั ปรากฏวา กอ นศาลชัน้ ตน
พพิ ากษา ศาลชนั้ ตนยังมคี ําส่งั ตั้ง พ. เปน ผแู ทนเฉพาะคดอี กี ดว ย เชน น้ี พ. จงึ มอี าํ นาจเปน โจทกฟอง
จาํ เลยแทน น. ผูเยาวไ ด

¼ÍÙŒ ¹ºØ ÒÅ ทจ่ี ะมอี ํานาจจดั การแทน “ผไู รค วามสามารถ” ตามมาตรา ๕ (๑)
หมายถงึ ผอู นบุ าลทีศ่ าลแตง ต้งั ข้นึ ตามหลักเกณฑท ี่กําหนดไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชิ ย

¢ŒÍ椄 à¡μ
คาํ วา “¼äŒÙ äŒ ÇÒÁÊÒÁÒö” ตามมาตรา ๕ (๑) น้ัน กฎหมายมไิ ดใชคําวา “¤¹ääŒ ÇÒÁÊÒÁÒö” ดังท่ีบัญญตั ไิ วใน

ประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยม าตรา ๒๘ แสดงใหเ หน็ วา มาตรา ๕ (๑) มงุ หมายใหม คี วามหมายกวา ง เพอื่ ใหค รอบคลมุ
ทั้งบุคคลวิกลจริตที่ศาลสั่งใหเปนคนไรความสามารถและบุคคลวิกลจริตที่ศาลยังมิไดส่ังใหเปนคนไรความสามารถดวย
ดังน้ัน ผูอนุบาลในที่น้ีจึงรวมถึงผูอนุบาลตามความเปนจริงท่ีเปนบุคคลที่ดูแลคนวิกลจริตนั้นดวย แตมิไดครอบคลุมไปถึง
“คนเสมอื นไรค วามสามารถ” ตามประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ยม าตรา ๓๒ (ธานศิ เกศวพทิ กั ษ, ๒๕๕๘) ดงั นน้ั ผพู ทิ กั ษ
จงึ ไมมีอํานาจฟองคดีแทนคนเสมือนไรค วามสามารถ (คาํ พพิ ากษาฎีกาที่ ๕๗๒๐/๒๕๔๖)

(ò) ¼ÁÙŒ Õอาํ ¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¼ÙŒàÊÕÂËÒÂμÒÁÁÒμÃÒ õ (ò)
หลกั เกณฑท จ่ี ะเปน ผเู สยี หายตามมาตรา ๕ (๒) นไี้ ด จะตอ งประกอบดว ย
๑) ผูท จี่ ะมอี ํานาจแทนผูเสียหายตามมาตรา ๕ (๒) จะตองเปน ผบู พุ การี

ผสู บื สนั ดาน และสามภี รรยาเทา นน้ั และบคุ คลดงั กลา วนพ้ี จนานกุ รมฉบบั ราชบณั ฑติ ไดใ หค วามหมาย
ไวค อื

๔๑

¼ŒÙº¾Ø ¡ÒÃÕ ซ่งึ หมายถงึ ผูที่สบื สายโลหติ โดยตรงข้ึนไป อนั ไดแก บดิ า
มารดา ปู ยา ตา ยาย ทวด

¼ÙŒÊ׺Êѹ´Ò¹ ซ่ึงหมายถึง ผูที่สืบสายโลหิตโดยตรงลงมา ไดแก
ลูก หลาน เหลน ลื้อ

ดงั นั้น คําวา “ผูบพุ การี” และ “ผูสบื สนั ดาน” ตามมาตรา ๕ (๒) นนั้
ไดมีคาํ พิพากษาศาลฎีกาวินิจฉัยเปนบรรทัดฐานตลอดวา ¶×ÍμÒÁ¤ÇÒÁ໚¹¨ÃÔ§â´ÂÊÒÂâÅËÔμ ซ่ึงจะ
ตา งกับผูแทนโดยชอบธรรมตามมาตรา ๕ (๑)
μÑÇÍ‹ҧคํา¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ

คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè óðó/òôù÷ (ประชุมใหญ) คําวา “ผสู ืบสนั ดาน” ตาม ป.วอิ าญา
มาตรา ๕ (๓) นั้น ยอ มหมายถงึ ผสู ืบสันดานตามความเปนจริง เพราะกฎหมายมาตรานี้มไิ ดบ ญั ญัติ
ความจํากัดไวแตประการใด

คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñóøô/òõñö ประชุมใหญ “ผูบุพการี” ตาม ป.วิอาญา มาตรา
๕ (๒) หมายถงึ บพุ การตี ามความเปน จริง โจทกแ มมิไดจ ดทะเบียนสมรสกบั มารดาผตู ายแตเปนบิดา
ผูตาย แตเปนบิดาของผูตายตามความเปนจริง เมื่อผูตายถูกทํารายรางกายโจทกยอมมีอํานาจ
ฟองคดแี ทนผตู ายได

ÊÒÁËÕ ÃÍ× ÀÃÂÔ Ò ตามมาตรา ๕ (๒) นนั้ ยอ มหมายความถงึ สามภี รยิ าทไี่ ด
จดทะเบียนสมรสกันโดยชอบดวยกฎหมายแลวเทาน้ัน กรณีท่ีคูสมรสไมไดจดทะเบียนสมรสกัน
กไ็ มอ าจเปนผูมีอาํ นาจจดั การแทนผเู สียหาย ตามมาตรา ๕ (๒) นไ้ี ด เชน เดียวกบั กรณีของมาตรา ๔
ก็ไมอ าจเปน ผจู ัดการแทนไดเ ชน กัน
μÑÇÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ñðõö/òõðó คูสมรสทีไ่ มไดจ ดทะเบยี นสมรส ไมเปนสามภี รยิ ากนั
โดยชอบดว ยกฎหมาย เมื่อคสู มรสฝา ยหนึง่ ถูกทาํ รายถึงตาย คสู มรสอกี ฝา ยหน่งึ ซึง่ ยงั มีชีวิตอยู ไมม ี
อํานาจฟอ งคดตี าม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๒)

คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè òöøñ/òõõ÷ ว. ไมไ ดจ ดทะเบยี นสมรสกับ ส. ผูตาย ไมถือวา เปน
สามีภริยากันโดยชอบดวยกฎหมาย ว. จึงไมใชผูเสียหายตาม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๒) ไมมีสิทธิ
เขารวมเปน โจทกก บั พนกั งานอยั การตามมาตรา ๓๐

๒) ผูเสียหายโดยตรงตองถูกทํารายถึงตายหรือบาดเจ็บจนไมสามารถ
จะจดั การเองได

กรณที ผี่ บู พุ การี ผสู บื สนั ดาน หรอื สามภี รยิ า ของผทู ไ่ี ดร บั ความเสยี หาย
โดยตรงจะมอี าํ นาจจดั การแทนผเู สยี หายโดยตรงได “੾ÒÐáμã‹ ¹¤ÇÒÁ¼´Ô ÍÒÞÒ «§èÖ ¼àŒÙ ÊÂÕ ËÒÂâ´Âμç
¹Ñ¹é ¶Ù¡ทาํ ÃÒŒ ¶§Ö μÒÂËÃ×ͺҴà¨çº ¨¹äÁÊ‹ ÒÁÒö¨Ð¨´Ñ ¡ÒÃàͧ䴔Œ

๔๒

ดังนั้น หากเปนการท่ีผูเสียหายโดยตรงถูกทํารายรางกายไดรับ
บาดเจบ็ แตไ มร นุ แรงพอ เชน แขนหกั มบี าดแผลทต่ี น ขายาวประมาณ ๓ นว้ิ เชน นเ้ี หน็ ไดว า ผเู สยี หายนน้ั
สามารถมาดําเนนิ การรองทกุ ข หรือฟองรองคดีไดเ อง เชนน้ี ไมเ ขาเงอ่ื นไขของมาตรา ๕ (๒) ผูบพุ การี
ผสู บื สนั ดาน หรอื คสู มรส จะมาจดั การแทนตามมาตรานไ้ี มไ ด นอกจากนจ้ี ะตอ งพจิ ารณาวา ความตาย
หรืออาการบาดเจ็บจนไมสามารถจะจัดการเองไดของผูเสียหายน้ัน จะตองเกิดมาจากบาดแผล
หรือการกระทําท่ีถูกทํารายน้ันดวย เพราะหากผูเสียหายโดยตรงตาย เพราะสาเหตุอ่ืนมาแทรกซอน
กจ็ ะไมใชก รณีมาตรา ๕ (๒) ผบู พุ การี ผูสืบสันดาน หรือสามีภรยิ า กไ็ มอาจเปน ผูมอี ํานาจจดั การแทน
ตามมาตรา ๕ (๒) น้ี
μÇÑ Í‹ҧคาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ

คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·Õè óø÷ù/òõôö การท่ีจาํ เลยเตะบริเวณแกมและตอยผูตาย
จนเปนเหตุใหเกิดอันตรายแกรางกาย สวนบาดแผลท่ีเปนเหตุใหผูตายถึงแกความตายนั้น มิไดเกิด
จากการกระทาํ ของจําเลย จึงมิใชกรณีท่ีผูตายถูกจําเลยทาํ รายถึงตาย หรือบาดเจ็บจนไมสามารถ
จะจัดการเองได โจทกรวมซึ่งเปนผูบุพการีของผูตาย จึงไมมีอาํ นาจจัดการแทนผูตายตาม ป.วิอาญา
มาตรา ๕ (๒)

คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ õòð÷/òõõð โจทกไ ดร บั บาดเจบ็ ไมร า ยแรงมากถงึ ขนาดไมส ามารถ
จัดการเองได ไมเ ขาหลกั เกณฑตาม ป.วอิ าญา มาตรา ๕ (๒)

คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè óðöó/òõõò ผบู พุ การมี อี ํานาจเปน โจทกฟ อ งคดอี าญาหรอื เขา รว ม
เปน โจทกก บั พนกั งานอยั การได เฉพาะแตใ นความผดิ อาญาซง่ึ ผเู สยี หายถกู ทํารา ยถงึ ตายหรอื บาดเจบ็
จนไมสามารถจัดการเองได ตาม ป.วิอาญา มาตรา ๕ (๒) แตคดีดังกลาวเปนคดีท่ีเปนความผิดตอ
เจา พนกั งานในการยตุ ธิ รรมและความผดิ เกยี่ วกบั เอกสาร และผเู สยี หายถงึ แกค วามตายดว ยโรคประจําตวั
ของผูเสียหายเอง จงึ ไมตอ งดว ยบทบญั ญัติดังกลาว

อยางไรก็ตาม ผูบุพการี ผูสืบสันดาน สามีหรือภริยา จะมีอํานาจจัดการแทนผูเสียหาย
โดยตรงได ตอเมือ่ ผูเ สยี หายนน้ั จะตอ งไมไ ปมสี ว นเกยี่ วขอ งในการกระทําผิดทีเ่ กิดขน้ึ นั้นดว ย เพราะ
หากผูเสยี หายโดยตรงไมเปน “¼ÙàŒ ÊÂÕ ËÒÂâ´Â¹Ôμ¹Ô Ñ” แลว บุคคลดงั กลาวยอ มไมมอี าํ นาจจัดการแทน
ตามมาตรา ๕ (๒) ได
μÇÑ ÍÂÒ‹ §คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ

คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ôõòö/òõôö จําเลย และผตู าย ตา งขบั ขรี่ ถจกั รยานยนตด ว ยความ
ประมาท เหน็ ไดว า ผตู ายมสี ว นในการกระทําความผดิ ทางอาญาทเ่ี กดิ ขนึ้ นนั้ ดว ย ผตู ายจงึ มใิ ชผ เู สยี หาย
โดยนิตนิ ัยตามมาตรา ๒ (๔) ภรยิ าของผตู ายจึงไมม ีอาํ นาจเขามาจดั การแทนผตู ายตามมาตรา ๕ (๒)

คํา¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè ñ÷õøô/òõõõ ผตู ายสมคั รใจววิ าทกบั จาํ เลย บดิ าของผตู าย มารดา
ผูตาย จึงไมมีอํานาจจัดการแทนผตู าย

๔๓

(ó) º¤Ø ¤Å¼ÙŒÁÕอํา¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¹μÔ ºÔ ؤ¤ÅμÒÁÁÒμÃÒ õ (ó)
เนื่องจากนิติบุคคลเปนบุคคลท่ีกฎหมายสมมุติข้ึน กรณีจะเปนนิติบุคคล

ไดน น้ั อาศยั อาํ นาจการจัดตัง้ ตามทป่ี รากฏในประมวลกฎหมายแพง และพาณิชย ไดแก สมาคม มูลนธิ ิ
หางหนุ สวนสามญั นติ บิ คุ คล หางหุนสว นจาํ กดั บรษิ ัทจํากัด หรอื อาจเปนนิตบิ ุคคลตามกฎหมายอืน่ ๆ
เชน กระทรวง ทบวง กรม องคก รรฐั วสิ าหกจิ เปนตน แตเ นอ่ื งจากนิตบิ ุคคลมิใชมนษุ ยท่จี ะสามารถ
แสดงเจตนากระทาํ การใดๆ ดว ยตนเองได แตค วามประสงคข องนติ บิ คุ คลยอ มแสดงออกโดยผแู ทนของ
นิติบุคคล (ป.พ.พ. มาตรา ๗๐ วรรคสอง) เมื่อมาตรา ๕ (๓) กาํ หนดใหผูจดั การหรอื ผแู ทนอ่ืนๆ ของ
นิติบุคคลเปนบุคคลผูมีอาํ นาจจัดการแทนนิติบุคคล ดังนั้น ºØ¤¤ÅÍè×¹·èÕÁÔä´ŒÁÕ°Ò¹Ð໚¹¼ÙŒ¨Ñ´¡ÒÃ
ËÃ×ͼÙጠ·¹Í¹è× æ ¢Í§¹ÔμºÔ ؤ¤Å ‹ÍÁäÁÁ‹ ÍÕ Òí ¹Ò¨¨´Ñ ¡ÒÃá·¹¹μÔ ºÔ ؤ¤Å«§èÖ à»¹š ¼ÙàŒ ÊÂÕ ËÒÂä´Œ

กรณีของมาตรา ๕ (๓) น้ี จะตองเปนกรณีที่นิติบุคคลเปนผูเสียหาย
ท่แี ทจ ริงเทานั้น ผูจ ัดการหรือผแู ทนอนื่ ๆ ของนติ ิบุคคลนนั้ จงึ จะมอี าํ นาจจดั การแทนนติ บิ ุคคล ดังนั้น
แมว า ผจู ดั การหรอื ผแู ทนนติ บิ คุ คลนนั้ ไดจ ดั การแทนนติ บิ คุ คลทเ่ี ปน ผเู สยี หายไปแลว ตอ มา ผจู ดั การหรอื
ผูแทนคนนน้ั ตาย หรอื นิตบิ คุ คลไดเปลย่ี นตัวผจู ดั การหรือผูแทนน้นั ใหม ผจู ัดการหรอื ผแู ทนนติ บิ คุ คล
ท่ีเขา มาใหม ก็มสี ิทธิจัดการแทนนิติบุคคลตอ ไปได
μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñùòõ/òõñö บริษัทโจทกโดยกรรมการผูจัดการคนเดิมฟองคดี
ไวแลว ตอมาบริษัทโจทกไดเปลี่ยนผูมีอํานาจกระทําการเปนผูแทนสิทธิในการจัดการแทนโจทกของ
กรรมการผจู ัดการคนเดิมยอมส้ินสุดลง ผแู ทนคนใหมของบริษทั โจทกยอมเปน ผูขอถอนฟอ งคดีน้นั ได

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñôöò - ó/òõòó ธนาคารเปนผูเสียหายในกรณีท่ีมีการนํา
เชค็ ปลอมมาเบิกเงนิ จากธนาคาร ผูจ ดั การสาํ นักงานใหญของธนาคารมอบอํานาจให บ. รอ งทกุ ขแ ลว
ตอมาผูจ ัดการสํานักงานใหญข องธนาคารตาย ดังน้ไี มเปน เหตใุ หระงบั การรอ งทกุ ขท ่ีทําสาํ เร็จแลว

¢ÍŒ 椄 à¡μ
กรณตี ามมาตรา ๕ (๓) น้ี เปน เรอื่ งเฉพาะกรณที นี่ ติ บิ คุ คลเปน ผเู สยี หายทจ่ี ะฟอ งรอ งดาํ เนนิ คดตี อ บคุ คลภายนอก

ท่กี ระทําผิดตอนติ ิบคุ คลนน้ั
ดังน้ัน ในกรณีท่ีผูจัดการนิติบุคคลหรือผูแทนอื่นของนิติบุคคลเปนผูกระทําผิดตอนิติบุคคลเสียเอง หรือรวมกับ

บุคคลภายนอกกระทําผิดตอนิติบุคคล เชน ผูจัดการนิติบุคคลยักยอกเงินของบริษัท แลวไมยอมฟองรองดําเนินคดี เชนน้ี
บคุ คลทไ่ี ดร บั ความเสยี หายจากการกระทาํ ของผจู ดั การนติ บิ คุ คล ยอ มมอี าํ นาจทจี่ ะฟอ งรอ งดาํ เนนิ คดผี จู ดั การนติ บิ คุ คลนนั้ ได
ในฐานะผเู สียหายท่วั ไป ตัวอยางเชน

คาํ ¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ õò/òõòñ กรรมการบรษิ ัทรว มกบั บุคคลอน่ื ยกั ยอกทรพั ยข องบริษทั กรรมการผนู ัน้ ไมฟ อ ง
คดอี าญา ผถู ือหุนเปนผูเ สียหายฟอ งกรรมการผูน ัน้ ใหล งโทษฐานยักยอกทรพั ยได

คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñöøð/òõòð เม่ือผูจัดการยักยอกทรัพยของหางหุนสวนนิติบุคคล ผูเปนหุนสวนของ
หางหนุ สวนนัน้ ยอมไดร ับความเสียหาย จงึ มีสทิ ธฟิ อ งผูจ ัดการฐานยกั ยอกทรัพยไดต าม ป.วอิ าญา มาตรา ๒ (๔), ๒๘ (๒)

๔๔

ò.ó.ó ¼ÁÙŒ Õอาํ ¹Ò¨¨Ñ´¡ÒÃá·¹â´Âä´ŒÃѺ¡ÒÃá싧μé§Ñ ¨Ò¡ÈÒÅ μÒÁÁÒμÃÒ ö
ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๖ บัญญัติวา
“ในคดีอาญาซึ่งผูเสียหายเปนผูเยาวไมมีผูแทนโดยชอบธรรม หรือเปน

ผูวิกลจริตหรือคนไรความสามารถไมมีผูอนุบาล หรือซ่ึงผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูอนุบาลไมสามารถ
จะทาํ การตามหนา ทโ่ี ดยเหตหุ นงึ่ เหตใุ ด รวมทง้ั มผี ลประโยชนข ดั กนั กบั ผเู ยาว หรอื คนไรค วามสามารถ
นั้น ๆ ญาตขิ องผนู น้ั หรือผมู ปี ระโยชนเกี่ยวของอาจรองตอศาลขอใหต ัง้ เขาเปนผูแ ทนเฉพาะคดไี ด

เมอื่ ไดไ ตส วนแลว ใหศ าลตงั้ ผรู อ งหรอื บคุ คลอน่ื ซง่ึ ยนิ ยอมตามทเ่ี หน็ สมควรเปน
ผูแทนเฉพาะคดี เมือ่ ไมม ีบคุ คลใดเปน ผูแทน ใหศ าลตง้ั พนกั งานฝา ยปกครองเปนผแู ทน

หามมิใหเ รียกคาธรรมเนยี มในเรอ่ื งขอตง้ั ผูแทนเฉพาะคดี”
จากมาตรา ๖ นี้ จะเปนบทกาํ หนดใหศาลแตงตั้งใหบุคคลใดบุคคลหนึ่งเปน
ผแู ทนเฉพาะคดี โดยปกตแิ ลว หากผเู ยาวห รอื ผไู รค วามสามารถเปน ผเู สยี หายจากการกระทาํ ความผดิ
ทางอาญา ผูแทนโดยชอบธรรมหรือผูอนุบาลก็จะเขามาจัดการแทนผูเสียหายที่แทจริง โดยอาศัย
หลักเกณฑตามมาตรา ๕ (๑) แตมีบางกรณีก็ไมสามารถนาํ หลักเกณฑมาตรา ๕ (๑) มาใชได
มาตรา ๖ จงึ ใหอ ํานาจศาลในการแตง ตงั้ ผแู ทนเฉพาะคดี ซงึ่ ศาลจะแตง ตงั้ ผแู ทนเฉพาะคดไี ดโ ดยอาศยั เหตุ
ดงั น้ี
๑. ผเู สยี หายซง่ึ เปนผเู ยาวไ มม ผี ูแทนโดยชอบธรรม หรอื ผวู กิ ลจริต หรือคนไร
ความสามารถไมม ีผอู นุบาล
๒. กรณีมีผูแทนโดยชอบธรรมหรือมีผูอนุบาล แตบุคคลดังกลาวไมสามารถ
จะทําการตามหนาทีไ่ ดดว ยเหตุใดเหตุหน่งึ เชน ทุพพลภาพ เจบ็ ปวยจนไมส ามารถทําการแทนได
๓. กรณีผแู ทนโดยชอบธรรมหรอื ผูอ นุบาลนน้ั มผี ลประโยชนขัดกนั กบั ผูเ ยาว
หรอื คนไรความสามารถ เชน ผแู ทนโดยชอบธรรมลว งละเมิดทางเพศกับผเู ยาวเสียเอง หรอื ผูอ นบุ าล
ยกั ยอกเงนิ ของคนไรค วามสามารถ เปนตน
เม่ือเห็นวา ผูเยาวหรือผูไรความสามารถนั้น ไมมีผูแทนโดยชอบธรรม
หรือผูอนุบาลหรือมีบุคคลดังกลาวอยู แตเขาไมสามารถจัดการแทนผูเสียหายที่เปนผูเยาวหรือผูไร
ความสามารถได เพราะเหตุดังกลาวขางตน เชนนี้
มาตรา ๖ ให ÞÒμÔËÃ×ͼٌÁռŻÃÐ⪹à¡èÕÂÇ¢ŒÍ§¡Ñº¼ŒÙàÊÕÂËÒ·Õèá·Œ¨ÃÔ§¹éѹ
ย่ืนคํารองขอใหศาลแตงตั้งตนเปนผูแทนเฉพาะคดี เมื่อศาลไดทําการไตสวนแลวเห็นวาเหมาะสม
ศาลก็จะต้ังผูรองน้ันเองหรือบุคคลอ่ืน ซ่ึงยินยอมที่จะเปนผูจัดการแทนผูเสียหายที่แทจริงน้ัน
เปนผแู ทนเฉพาะคดี
แตหากไมมีบุคคลใดเลยท่ีจะเปนผูแทนใหกับผูเยาว หรือผูไรความสามารถได
เชนน้ี ศาลกจ็ ะต้งั พนกั งานฝา ยปกครองเปน ผแู ทน
การรอ งขอตงั้ ผแู ทนเฉพาะคดี ผรู อ งอาจยนื่ คาํ รอ งไดแ ตฝ า ยเดยี ว และเมอ่ื ศาล
สงั่ ต้งั ผใู ดเปนผูแทนเฉพาะคดแี ลว ผหู นึง่ ผูใดจะรอ งขอใหพจิ ารณาใหมไมได

๔๕

μÇÑ ÍÂÒ‹ §คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒÅ®¡Õ Ò
คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·èÕ öðô÷/òõóñ การรอ งขอใหต ง้ั ผแู ทนเฉพาะคดี ผรู อ งอาจยนื่ คาํ รอ ง

ไดแตฝายเดียว การที่ศาลชั้นตนส่ังใหโฆษณาประกาศวันนัดไตสวนทางหนังสือพิมพก็เพ่ือใหผูมีสวน
เก่ียวของทราบโดยทั่วไป หากผูที่เก่ียวของจะคัดคานประการใด ใหยื่นคําคัดคานไดตามวัน เวลาที่
กําหนดนัด ทั้งน้ีเพื่อประโยชนของการไตสวนคํารองวามีความจําเปนตองต้ังผูแทนเฉพาะคดีหรือไม
จึงไมจ าํ เปน สงสาํ เนาคํารอ งและกําหนดวนั นัดไตสวนใหผ ูใดทราบเปน การเฉพาะตวั และการทศี่ าลจะ
ตัง้ ผหู น่ึงผใู ดเปนผแู ทนเฉพาะคดกี โ็ ดยคาํ นึงถึงประโยชนเฉพาะตัวของผูเสยี หายเทา นนั้

เมอ่ื ศาลมคี าํ สงั่ ตงั้ ผรู อ งเปน ผแู ทนเฉพาะคดแี ลว ผหู นง่ึ ผใู ดจะรอ งขอใหพ จิ ารณาใหมไ มไ ด
อยา งไรกต็ าม การรอ งขอตงั้ ผแู ทนเฉพาะคดี จะตอ งกระทาํ เมอ่ื ผเู ยาวห รอื ผไู รค วามสามารถ
หรือวิกลจริตนั้น ยังคงมีชีวิตอยู เพราะหากผูเยาวหรือผูไรความสามารถถึงแกความตายไปกอนที่
จะมีการไตส วนคาํ รอง ศาลก็ไมอ าจแตงตัง้ ใหผ ูรองเปนผูแ ทนเฉพาะคดีได
μÇÑ Í‹ҧคํา¾Ô¾Ò¡ÉÒÈÒŮաÒ
คํา¾Ô¾Ò¡ÉÒ®Õ¡Ò·èÕ ñöòõ/òõóò การรองขอต้ังผูแทนเฉพาะคดีของผูวิกลจริตตาม
ป.วอิ าญา มาตรา ๖ นั้น ตองเปนกรณีผูว ิกลจริตยงั มชี ีวติ อยู ฉะน้นั การที่ ต. ผูว ิกลจริตถงึ แกกรรม
ไปกอนวันนัดไตสวนคํารองขอตั้งผูแทนเฉพาะคดีของโจทกแลว ดังน้ัน ไมอาจตั้งโจทกเปนผูแทน
เฉพาะคดขี อง ต. ได
คาํ ¾¾Ô Ò¡ÉÒ®¡Õ Ò·Õè óôóò/òõóö การรอ งขอเปน ผแู ทนเฉพาะคดตี าม ป.วอิ าญา มาตรา ๖
จะตองปรากฏวา โจทกตองมีสภาพบุคคลเปนผูวิกลจริตและไมมีผูอนุบาล แตเมื่อปรากฏวาโจทก
ซ่ึงผูรองอางวาเปนผูวิกลจริตและไมมีผูอนุบาลนั้นถึงแกความตายระหวางไตสวนคํารองขอเปนผูแทน
เฉพาะคดี
จงึ เหน็ ไดว า สภาพบคุ คลของโจทกไ ดส นิ้ สดุ ลงไปแลว กอ นทศี่ าลจะมคี าํ สง่ั ตงั้ ผรู อ งใหเ ปน
ผูแทนเฉพาะคดี ผรู อ งจึงขอใหศาลตง้ั ผรู องเปนผูแทนเฉพาะคดีของโจทกไมได

ò.ô อาํ ¹Ò¨áÅÐÊÔ·¸Ô¢Í§¼àŒÙ ÊÕÂËÒÂ

๑) ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาไดใหสิทธิแกผูเสียหาย รวมทั้งผูมีอํานาจ
จดั การแทนผูเสียหาย ดงั นี้คอื

(๑) รองทุกข
(๒) เปน โจทกฟอ งคดีอาญา หรอื เขารว มเปนโจทกกบั พนกั งานอยั การ
(๓) เปนโจทกฟ อ งคดแี พง ทีเ่ ก่ียวเน่อื งกบั คดอี าญา
(๔) ถอนฟอ งคดีอาญา หรือคดีแพง ที่เกีย่ วเน่ืองกับคดีอาญา
(๕) ยอมความในคดีความผิดตอสว นตวั