manual_drugs

6 รู้�ค้ ิิด รู้�ท้ ััน ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ

BE SMART SAY NO TO DRUGS

SELLFIFEESTEEXETMR,EME

Be Smart Say No To Drugs 3

ชื่่�อหนังั สืือ : คู่ม�่ ืือ รู้ค�้ ิิด รู้ท้� ันั ป้้องกัันยาเสพติดิ
BE SMART SAY NO TO DRUGS
จัดั ทำ�ำ โดย : ส่่วนป้อ้ งกัันยาเสพติดิ ในกลุ่ม่� เยาวชน
สำ�ำ นัักพััฒนาการป้้องกัันและแก้้ไขปัญั หายาเสพติิด
สำำ�นักั งานคณะกรรมการป้อ้ งกัันและปราบปรามยาเสพติดิ
กระทรวงยุุติธิ รรม
ผู้�้เขียี น/รวบรวม/เรีียบเรียี ง : สำำ�นักั งานคณะกรรมการการศึึกษาขั้น� พื้้น� ฐาน
และสำ�ำ นักั งานคณะกรรมการป้้องกัันและปราบปรามยาเสพติดิ
ปีีที่่พ� ิิมพ์์ : พิมิ พ์์ครั้้�งที่�่ ปีี 2564 จำำ�นวน 2,000 เล่่ม
และจััดทำ�ำ ในรููปแบบหนัังสืืออิิเล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ ( E - Book )
ISBN : 978-616-7777-35-1
เลขที่่ข� อเอกสารเผยแพร่่ : สำ�ำ นัักงาน ป.ป.ส. 1 - 03 - 2564
พิิมพ์ท์ ี่่� : บริิษััท ออนป้้า จำ�ำ กัดั ONPA COMPANY LIMITED
ที่อ�่ ยู่�่ สำำ�นักั งานใหญ่่ 111/1 อาคารนวสร ถนนพระรามที่่� 3
แขวงบางคอแหลม เขตบางคอแหลม กรุุงเทพฯ 10120
โทรศััพท์์ 66 (0) 2689 - 2888, 66 (0) 2689 - 2999
แฟกซ์์ 66 (0) 2689 - 1054

4 รู้ค�้ ิิด รู้�้ทััน ป้้องกันั ยาเสพติิด

คำ�ำ นำำ�

ยาเสพติิดเป็็นปััญหาที่�่ส่่งผลกระทบต่่อความมั่่�นคงและความปลอดภััยของประชาชนในทุุกมิิติิ
โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งกลุ่่�มเป้้าหมายเด็็กและเยาวชน ซึ่่�งเป็็นกลุ่่�มเป้้าหมายวััยเสี่่�ยงสููงและเป็็นกำ�ำ ลัังสำำ�คััญ
ของประเทศ มาตรการป้อ้ งกันั จึงึ มุ่ง่� เน้้นให้้ความสำ�ำ คัญั ในกลุ่ม่� เป้า้ หมายดังั กล่่าวมาอย่่างต่่อเนื่่อ� ง โดยดำ�ำ เนินิ การ
ให้้ความรู้้�เกี่่�ยวกัับยาเสพติิดที่�่ถููกต้้องควบคู่่�การพััฒนาทัักษะชีีวิิตที่�่สอดคล้้องเหมาะสมกัับช่่วงวััย
เช่่น การคิิดวิิเคราะห์์ ยัับยั้�งชั่�งใจ รู้�้จัักปฏิิเสธ แก้้ไขปััญหาเป็็น รู้�้ทัันข้้อมููลข่่าวสาร ฯลฯ ทั้้�งนี้้� เพื่่�อลดโอกาส
การเข้้าไปเกี่�่ยวข้้องกัับยาเสพติิดในอนาคต ผ่่านกระบวนการนำำ�ความรู้้�ยาเสพติิดเข้้าสู่�่การเรีียนการสอน
ในสถานศึึกษาอย่่างเป็น็ ระบบ ต่่อเนื่่อ� ง และยั่�งยืืน เปรีียบดังั การให้้วัคั ซีีนสร้้างภููมิคิุ้ม� กัันชีีวิติ ให้้เข้้มแข็ง็
สำ�ำ นักั งานคณะกรรมการป้อ้ งกันั และปราบปรามยาเสพติดิ (สำ�ำ นักั งาน ป.ป.ส.) สังั กัดั กระทรวงยุุติธิ รรม
ร่่วมกัับผู้�เชี่�่ยวชาญด้้านการศึึกษา นักั วิิชาการศึกึ ษา ผู้้อ� ำ�ำ นวยการโรงเรีียน ครููผู้้�สอนวิิชาสุุขศึึกษาและพลศึกึ ษา
จากหน่่วยงานที่เ�่ กี่ย่� วข้้อง ได้้แก่่ กระทรวงศึกึ ษาธิกิ าร (สำำ�นักั งานคณะกรรมการการศึกึ ษาขั้น� พื้้น� ฐาน สำำ�นักั งาน
ปลััดกระทรวงศึึกษาธิิการ สำำ�นัักงานคณะกรรมการส่่งเสริิมการศึึกษาเอกชน สำ�ำ นัักงานคณะกรรมการ
การอาชีีวศึึกษา สำ�ำ นัักงานส่่งเสริิมการศึึกษานอกระบบและการศึึกษาตามอััธยาศััย) กระทรวงมหาดไทย
(กรมส่่งเสริิมการปกครองท้้องถิ่�น) และกรุุงเทพมหานคร ดำำ�เนิินการพััฒนาและจััดทำำ�คู่่�มืือการสอนยาเสพติิด
ในสถานศึึกษา โดยเน้้นทำำ�การสอนในรายวิิชาสุุขศึึกษาและพลศึึกษาภายใต้้หลัักสููตรแกนกลางการศึึกษา
ขั้�นพื้้�นฐานพุุทธศัักราช 2551 สำ�ำ หรัับใช้้ในการสอนระดัับชั้�นประถมศึึกษา มััธยมศึึกษา หรืือเทีียบเท่่า
โดยเนื้้�อหาแบ่่งออกเป็็น 3 ตอน ประกอบด้้วย ตอนที่่� 1 การพััฒนาทัักษะชีีวิิตเพื่่�อสร้้างภููมิิคุ้�มกัันยาเสพติิด
ตอนที่่� 2 แนวทางการจัดั กิจิ กรรมการเรีียนรู้้ย� าเสพติดิ ตามการวิเิ คราะห์ค์ วามสัมั พันั ธ์ร์ ะหว่่างตัวั ชี้ว� ัดั กลุ่ม่� สาระ
การเรีียนรู้�้สุุขศึึกษาและพลศึึกษา พฤติิกรรมทัักษะชีีวิิต และสมรรถนะด้้านยาเสพติิด และตอนที่�่ 3 สาระ
การเรีียนรู้�ย้ าเสพติิดศึกึ ษา
สำ�ำ นัักงาน ป.ป.ส. ขอขอบคุุณ กระทรวงศึึกษาธิิการ (สำ�ำ นัักงานคณะกรรมการการศึึกษาขั้�นพื้้�นฐาน
สำ�ำ นักั งานปลัดั กระทรวงศึกึ ษาธิกิ าร สำำ�นักั งานคณะกรรมการส่่งเสริมิ การศึกึ ษาเอกชน สำำ�นักั งานคณะกรรมการ
การอาชีีวศึึกษา สำำ�นัักงานส่่งเสริิมการศึึกษานอกระบบและการศึึกษาตามอััธยาศััย) กระทรวงมหาดไทย
(กรมส่่งเสริิมการปกครองท้้องถิ่�น) กรุุงเทพมหานคร และบุุคลากร/หน่่วยงานที่�่เกี่่�ยวข้้อง ที่่�ให้้ความสำ�ำ คััญ
และร่่วมจัดั ทำ�ำ คู่ม่� ือื “รู้ค�้ ิดิ รู้ท�้ ันั ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ ” (Be Smart Say No To Drugs) ฉบับั นี้้� และหวังั เป็น็ อย่่างยิ่ง� ว่่า
คู่ม่� ืือการสอนยาเสพติดิ ในสถานศึกึ ษาฉบับั นี้้ � ครููผู้้�สอนจะได้้นำำ�ไปใช้้เป็น็ ส่่วนหนึ่่ง� ในการจัดั การเรีียนรู้เ�้ พื่่�อสร้้าง
ภููมิิคุ้�มกัันยาเสพติิดให้้กัับนัักเรีียนระดัับชั้�นประถมศึึกษา มััธยมศึึกษา หรืือเทีียบเท่่า อัันจะส่่งผลให้้ผู้้�เรีียน
เกิดิ การเรีียนรู้อ�้ ย่่างมีีคุุณภาพ มีีความสุุข มีีความปลอดภัยั ในชีีวิติ โดยเฉพาะอย่่างยิ่ง� ความปลอดภัยั จากปัญั หา
ยาเสพติิดตามเป้า้ ประสงค์ท์ ี่�ก่ ำ�ำ หนด

สำำ�นัักงานคณะกรรมการป้้องกัันและปราบปรามยาเสพติิด
ปีีพุุทธศัักราช 2564

Be Smart Say No To Drugs ก5

6 รู้�ค้ ิิด รู้�ท้ ััน ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ

คำ�ำ นิยิ ม
นายสมศักั ดิ์์� เทพสุทุ ิิน
รัฐั มนตรีีว่่าการกระทรวงยุุติธิ รรม
ผู้อ� ำ�ำ นวยการศููนย์อ์ ำ�ำ นวยการป้อ้ งกัันและปราบปรามยาเสพติดิ แห่่งชาติิ

ปัญั หายาเสพติดิ นับั เป็น็ ภัยั คุุกคามความมั่่น� คงของประเทศชาติ ิ รัฐั บาลโดย พลเอก ประยุุทธ์ ์ จันั ทร์โ์ อชา
นายกรััฐมนตรีี จึึงให้้ความสำำ�คััญและกำ�ำ หนดเป็็นวาระเร่่งด่่วนที่่�ต้้องดำ�ำ เนิินการอย่่างต่่อเนื่่�องในทุุกมิิติิ ทั้้�งด้้าน
การป้้องกััน ด้้านการปราบปราม และด้้านการบำำ�บััดรัักษา โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งด้้านการป้้องกัันที่่�มุ่�่งเน้้น
ให้้ความสำำ�คััญกัับกลุ่่�มเด็็กและเยาวชน ที่่�เป็็นกำ�ำ ลัังสำำ�คััญของการพััฒนาประเทศเพราะเป็็นกลุ่�่มเป้้าหมาย
ที่่�มีีความเสี่�่ยงสููง จำำ�เป็็นต้้องได้้รัับความรู้�้ความเข้้าใจเกี่�่ยวกัับยาเสพติิดที่�่ถููกต้้องควบคู่่�กัับการพััฒนาทัักษะ
ชีีวิิตที่ส�่ อดคล้้องเหมาะสมกัับช่่วงวัยั เช่่น การคิดิ วิิเคราะห์ ์ ยับั ยั้�งชั่�งใจ รู้้�จัักปฏิเิ สธ แก้้ไขปัญั หาเป็น็ รู้ท�้ ัันข้้อมููล
ข่่าวสาร เป็็นต้้น ซึ่่�งสอดรัับกัับนโยบายที่่�ต้้องการสื่่�อสารสร้้างการรัับรู้้�ให้้ประชาชนทั่่�วไป นัักเรีียน/นัักศึึกษา
สถาบัันครอบครััว และชุุมชน ได้้รัับรู้้� เข้้าใจ และตระหนัักถึึงความสำำ�คััญของการบัังคัับใช้้กฎหมาย เมื่�อเข้้าไป
ยุ่�่งเกี่�่ยวกัับกระบวนการค้้ายาเสพติิด นอกจากโดนจัับกุุมคุุมขัังแล้้วยัังต้้องโดนยึึดทรััพย์์สิินด้้วย ซึ่่�งนโยบาย
ปััจจุุบัันเน้้นการสืืบสวนขยายผลทำ�ำ ลายเครืือข่่ายนัักค้้ายาเสพติิดทุุกระดัับ ตััดวงจรทางการเงิิน ยึึดทรััพย์์สิิน
ตามมููลค่่า (Value-based confiscation) ย้้อนหลังั ถึงึ 10 ปี ี ทั้้ง� นี้้� เพื่่อ� ให้้สังั คมเกิดิ ความตระหนักั ในการป้อ้ งกันั
แก้้ไข และเฝ้า้ ระวัังในทุุกมิิติใิ ห้้ได้้มากที่ส่� ุุด
ผมในฐานะรััฐมนตรีีว่่าการกระทรวงยุุติิธรรม มอบหมายให้้สำำ�นัักงานคณะกรรมการป้้องกัันและ
ปราบปรามยาเสพติิด (สำำ�นัักงาน ป.ป.ส.) ดำ�ำ เนิินมาตรการสำำ�คััญร่่วมกัับหน่่วยงานที่�่เกี่�่ยวข้้อง ผู้้�เชี่�่ยวชาญ
ทางการศึึกษา และบุุคลากรทางการศึึกษา นำำ�ความรู้้�และทัักษะเพื่่�อการป้้องกัันยาเสพติิดบรรจุุไว้้ในหลัักสููตร
การเรีียนการสอนปกติิ เพื่่�อให้้เกิิดเป็็นระบบ ต่่อเนื่่�อง และยั่�งยืืน โดยการระดมความคิิด ศึึกษา พััฒนา
และจััดทำำ�คู่ม่� ืือหลัักสููตรการสอนยาเสพติดิ ในสถานศึกึ ษาสำ�ำ หรัับครูู ภายใต้้ชื่่อ� “รู้้ค� ิิด รู้�ท้ ััน ป้้องกันั ยาเสพติดิ ”
(Be Smart Say No To Drugs) เพื่่�อให้้ครููใช้้ทำำ�การสอนในรายวิิชาสุุขศึึกษาและพลศึึกษา รวมถึึงสามารถ
ประยุุกต์์ใช้้ในกิิจกรรม หรืือรายวิิชาอื่ �นๆ ตามความเหมาะสม ซึ่่�งคู่่�มืือดัังกล่่าวจะเป็็นเครื่่�องมืือช่่วยสนัับสนุุน
ให้้ครููสามารถจััดการเรีียนการสอนยาเสพติิดได้้อย่่างมีีประสิทิ ธิิภาพ
สถานศึกึ ษาและบุุคลากรทางการศึกึ ษาเป็น็ กลไกหลักั ในการบ่่มเพาะ ปลููกฝังั หล่่อหลอมให้้ลููกหลานเรา
เป็็นคนเก่่งและคนดีีไปพร้้อมๆ กััน เพื่่�อเป็็นกำำ�ลัังสำำ�คััญในการพััฒนาประเทศชาติิ ผมขอขอบคุุณกระทรวง
ศึกึ ษาธิิการ กระทรวงมหาดไทย กรุุงเทพมหานคร สำ�ำ นักั งาน ป.ป.ส. และหน่่วยงานที่่เ� กี่่ย� วข้้องที่่�ร่่วมกัันพััฒนา
จนเกิดิ เป็น็ คู่ม่� ือื หลักั สููตรการสอนยาเสพติดิ ในสถานศึกึ ษาเล่่มนี้้� ผมหวังั เป็น็ อย่่างยิ่ง� ว่่า คู่ม�่ ือื “รู้ค้� ิดิ รู้ท้� ันั ป้อ้ งกันั
ยาเสพติิด” (Be Smart Say No To Drugs) จะเป็น็ ประโยชน์์ในการจัดั การเรีียนรู้้�ยาเสพติิดในเด็ก็ และเยาวชน
โดยเฉพาะในรููปแบบการจััดการเรีียนการสอนในสถานศึกึ ษา เพื่่�อให้้ผู้้�เรีียนมีีความรู้้�ควบคู่�่ทัักษะ สามารถดููแล
ตััวเองและสัังคมให้้ปลอดภััยจากยาเสพติิด รวมถึึงช่่วยลดโอกาสการเข้้าไปเกี่�่ยวข้้องกัับยาเสพติิดในอนาคต
เปรีียบเหมืือนการได้้รัับวััคซีีนสร้้างภููมิิคุ้�มกัันชีีวิิตให้้เข้้มแข็็ง พร้้อมเป็็นกำ�ำ ลัังสำำ�คััญในการพััฒนาประเทศชาติิ
สืบื ไป

(นายสมศัักดิ์์� เทพสุุทิิน)
รััฐมนตรีีว่่าการกระทรวงยุุติิธรรม
ผู้ �อำำ�นวยการศููนย์์อำำ�นวยการป้้องกัันและปราบปรามยาเสพติิดแห่่งชาติิ

Be Smart Say No To Drugs ค9ู่

8 รู้�ค้ ิิด รู้�ท้ ััน ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ

คำ�ำ นิยิ ม
นางสาวตรีีนุชุ เทียี นทอง
รััฐมนตรีีว่่าการกระทรวงศึึกษาธิิการ

นโยบายหลัักของกระทรวงศึกึ ษาธิิการ เน้้นผู้�เรีียนเป็็นเป้้าหมายแห่่งการพััฒนา โดยการทำำ�ให้้ผู้้�เรีียน
มีีวิิธีีคิิดและทัักษะที่่�เป็็นสากลสอดคล้้องกัับพลวััตในศตวรรษที่�่ 21 ผ่่านการเรีียนรู้้�รููปแบบต่่างๆ ที่่�ทัันสมััย
สอดรัับกัับการดำ�ำ เนิินชีีวิิตในยุุคดิิจิิทััล เพื่่�อให้้ผู้้�เรีียนถึึงพร้้อมซึ่่�งคุุณลัักษณะอัันพึึงประสงค์์ โดยหนึ่่�งในวาระ
เร่่งด่่วนของกระทรวงศึกึ ษาธิกิ าร คือื เรื่อ� งความปลอดภัยั ของผู้เ� รีียน เพื่่อ� ให้้ผู้้เ� รีียนเกิดิ การเรีียนรู้อ�้ ย่่างมีีคุุณภาพ
มีีความสุุข ได้้รับั การปกป้อ้ งคุ้ม� ครองความปลอดภัยั ทั้้ง� ร่่างกายและจิติ ใจ รวมถึงึ การสร้้างทักั ษะให้้ผู้้เ� รีียนสามารถ
ดููแลตััวเองจากภััยอัันตรายต่่างๆ ซึ่่�งภััยจากยาเสพติิดนัับเป็็นภััยคุุกคามอย่่างหนึ่่�งที่่�ต้้องป้้องกััน เฝ้้าระวััง
และแก้้ไขปัญั หาร่่วมกััน
การให้้ความรู้โ้� ทษพิษิ ภัยั เกี่ย�่ วกับั ยาเสพติดิ หรือื พฤติกิ รรมเสี่ย�่ งต่่างๆ สามารถสอดแทรกบููรณการเนื้้อ� หา
เข้้าสู่ก�่ ระบวนการเรีียนการสอนในหลักั สููตรปกติิ เช่่น รายวิชิ าสุุขศึกึ ษาและพลศึกึ ษา ที่ใ�่ ห้้ความรู้แ�้ ละเสริมิ สร้้าง
ทัักษะ ในด้้านสุุขภาพพลานามััยและด้้านความปลอดภััยในการดำ�ำ รงชีีวิิตของผู้�เรีียน หรืือสามารถบููรณาการ
ในรายวิิชาอื่�นๆ ได้้ตามความเหมาะสม ดังั คู่่ม� ืือ “รู้้�คิิด รู้�้ทััน ป้้องกัันยาเสพติิด” (Be Smart Say No to Drugs)
เล่่มนี้้� ที่�่ได้้รวบรวมนัักวิิชาการศึึกษาและผู้�เชี่�่ยวชาญจากหลายภาคส่่วน อาทิิ กระทรวงศึึกษาธิิการ
กระทรวงมหาดไทย กรุุงเทพมหานคร สำำ�นักั งาน ป.ป.ส. ฯลฯ ร่่วมกันั พัฒั นาจัดั ทำำ�ขึ้้น� มา ซึ่่ง� ประกอบด้้วยเนื้้อ� หา
ความรู้้�เกี่่�ยวกัับยาเสพติิดศึึกษา แนวทางการจััดกิิจกรรมการเรีียนรู้�้ยาเสพติิด สมรรถนะด้้านยาเสพติิด
และพฤติิกรรมทัักษะชีีวิิตที่่�เหมาะสมแต่่ละช่่วงวััย ซึ่่�งครููสามารถใช้้คู่�่มืือนี้้� ในการจััดการเรีียนการสอนได้้
ทั้้�งในรููปแบบปกติิและรููปแบบออนไลน์์ ควบคู่�่การส่่งเสริิมให้้ผู้้�เรีียนได้้มีีกิิจกรรมนอกหลัักสููตรที่่�เป็็นทางเลืือก
หลากหลายตามความถนัดั และความสนใจของผู้เ� รีียน เหล่่านี้้ � จะช่่วยส่่งเสริมิ ให้้ผู้้เ� รีียนมีีภููมิคิุ้ม� กันั ชีีวิติ ที่เ�่ ข้้มแข็ง็
เกิดิ ความปลอดภัยั และลดโอกาสการเข้้าไปยุ่�ง่ เกี่่�ยวกัับยาเสพติิดหรืืออบายมุุขต่่างๆ ได้้อย่่างยั่�งยืนื
ดิฉิ ันั ขอขอบคุุณความร่่วมมือื จากทุุกภาคส่่วนที่�เ่ กี่่�ยวข้้อง ที่่ใ� ห้้ความสำำ�คััญในการดููแลเด็็กและเยาวชน
ซึ่ �งเป็็นกำำ�ลัังสำำ�คััญของประเทศ เพื่่�อมุ่�่งหวัังให้้เขาเหล่่านั้้�น มีีความรู้้� มีีความสุุข มีีความปลอดภััย มีีทัักษะ
ที่่�พึึงประสงค์์ สามารถดำ�ำ รงชีีวิิตอยู่�่ในสัังคมได้้อย่่างปลอดภััยจากยาเสพติิด และอบายมุุขต่่างๆ พร้้อมนี้้�
ดิฉิ ันั หวังั เป็็นอย่่างยิ่ง� ว่่า คู่ม่� ือื “รู้�้คิดิ รู้�ท้ ันั ป้อ้ งกันั ยาเสพติิด” (Be Smart Say No to Drugs) เล่่มนี้้ � จะเป็็น
เครื่่อ� งมืือช่่วยครููในการจััดการเรีียนการสอนและจััดการเรีียนรู้�้ยาเสพติิดได้้เป็น็ อย่่างดีี

(นางสาวตรีีนุุช เทีียนทอง)
รััฐมนตรีีว่่าการกระทรวงศึึกษาธิิการ

Be Smart Say No To Drugs จ7ำ

10 รู้�ค้ ิิด รู้�ท้ ััน ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ

คำ�ำ นิิยม
นายวิิชััย ไชยมงคล
เลขาธิิการคณะกรรมการป้้องกันั และปราบปรามยาเสพติดิ

สำำ�นัักงานคณะกรรมการป้้องกัันและปราบปรามยาเสพติิด (สำ�ำ นัักงาน ป.ป.ส.) ขัับเคลื่่�อนนโยบาย
การป้้องกัันยาเสพติิดโดยการนำ�ำ ความรู้�้ยาเสพติิดเข้้าสู่�่หลัักสููตรกระบวนการเรีียนการสอนในสถานศึึกษา
อย่่างเป็็นระบบ โดยเป็็นแกนกลางในการพััฒนา อำำ�นวยการ ประสาน และระดมความร่่วมมืือจากผู้้เ� ชี่่ย� วชาญ
นัักวิิชาการ และบุุคลากรทางการศึกึ ษาจากทุุกหน่่วยงานที่่�เกี่�่ยวข้้องในประเทศ ร่่วมกัันคิิดวิิเคราะห์์ วางแผน
พัฒั นา หลักั สููตรการสอนยาเสพติิด เพื่่�อให้้การนำ�ำ นโยบายไปสู่ก�่ ารปฏิบิ ัตั ิิเกิดิ เป็็นรููปธรรมมากยิ่่ง� ขึ้น�
เด็ก็ และเยาวชนนับั เป็น็ กลุ่ม�่ เป้า้ หมายสำำ�คัญั ในการป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ เป็น็ ลำ�ำ ดับั แรกสุุด ดังั นั้้น� มาตรการ
ป้้องกัันยาเสพติิดโดยการให้้ความรู้้�เกี่่�ยวกัับยาเสพติิดที่�่ถููกต้้องควบคู่�่การพััฒนาทัักษะที่�่สอดคล้้องเหมาะสม
กัับช่่วงวััย ตั้้�งแต่่ระดัับปฐมวััย ระดัับประถมศึึกษา ระดัับมััธยมศึึกษา และระดัับอุุดมศึึกษา หรืือเทีียบเท่่านั้้�น
จึงึ นับั ว่่ามีีความสำ�ำ คัญั เป็น็ อย่่างมาก เนื่่อ� งจากจะทำำ�ให้้เด็ก็ และเยาวชนเกิดิ กระบวนการเรีียนรู้ท้� ี่ม่� ีีความเชื่อ� มโยง
สอดคล้้อง ต่่อเนื่่�องในแต่่ละช่่วงชั้ �นวััย นัับเป็็นการวางระบบสร้้างภููมิิคุ้ �มกัันยาเสพติิดได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ
และยั่ �งยืืน ซึ่่�งความรู้�้และทัักษะที่�่ถููกบ่่มเพาะ สั่่�งสม จะช่่วยเป็็นเกราะคุ้ �มภััยเมื่ �อเขาเหล่่านั้้�นเติิบโตเป็็นผู้ �ใหญ่่
ที่�่มีีคุุณภาพในอนาคต เป็็นการป้้องกัันไว้้ตั้้�งแต่่ต้้นทางก่่อนที่�่จะเกิิดปััญหาระหว่่างทางและปลายทางที่�่อาจ
ยากเกินิ การเยีียวยาแก้้ไข
ผมในฐานะเลขาธิิการคณะกรรมการป้้องกัันและปราบปรามยาเสพติิด ขอขอบคุุณหน่่วยงานภาคีี
ทุุกภาคส่่วนที่ร่� ะดมความร่่วมมือื ในการจัดั ทำ�ำ คู่ม่� ือื หลักั สููตรการสอนยาเสพติดิ ในสถานศึกึ ษาสำำ�หรับั ครูู ภายใต้้ชื่่อ�
“รู้�้คิิด รู้้�ทััน ป้้องกัันยาเสพติิด” (Be Smart Say No to Drugs) เล่่มนี้้� ด้้วยความเสีียสละ ทุ่่�มเท ทั้้�งแรงกาย
และแรงใจ ในการมุ่ง�่ สู่เ�่ ป้า้ หมายเดีียวกันั คือื ให้้เด็ก็ และเยาวชนปลอดภัยั จากยาเสพติดิ ถึงึ แม้้จะเป็น็ การดำำ�เนินิ งาน
ภายใต้้สถานการณ์์อัันยากลำ�ำ บากในภาวะที่่�ประเทศเกิิดสถานการณ์์แพร่่ระบาดของโรคติิดเชื้�อไวรััสโคโรนา
2019 แต่่ทุุกคนก็็ไม่่ย่่อท้้อมุ่่�งหวัังให้้การดำ�ำ เนิินงานเกิิดความสำำ�เร็็จดัังเป้้าประสงค์์ ผมหวัังเป็็นอย่่างยิ่�งว่่า
คู่�่มืือเล่่มนี้้�จะเป็็นประโยชน์์สำำ�หรัับการจััดการเรีียนการสอนหรืือการจััดกิิจกรรมที่่�เกี่�่ยวข้้องกัับการป้้องกััน
ยาเสพติิด เพื่่�อพััฒนาให้้เด็็กและเยาวชนคนรุ่่�นใหม่่ได้้รัับความรู้้�ควบคู่่�ทัักษะอย่่างมีีคุุณภาพ เติิบโตเป็็นกำำ�ลััง
สำำ�คัญั ในการพััฒนาประเทศชาติิต่่อไป

(นายวิชัย ไชยมงคล)
เลขาธิิการคณะกรรมการป้้องกัันและปราบปรามยาเสพติิด

Be Smart Say No To Drugs 1ช1

12 รู้�ค้ ิิด รู้�ท้ ััน ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ

คำ�ำ ชี้้�แจง

คู่่�มืือการสอนยาเสพติิดในสถานศึึกษาเล่่มนี้้� เป็็นแผนการจััดกิิจกรรมการเรีียนรู้�้ยาเสพติิด
ในส่่วนที่่�สอดคล้้องกัับตััวชี้ �วััดชั้ �นปีีของกลุ่�่มสาระการเรีียนรู้�้สุุขศึึกษาและพลศึึกษาระดัับชั้ �นประถมศึึกษา
มััธยมศึึกษา หรืือเทีียบเท่่า สอดคล้้องกัับการพััฒนาทัักษะชีีวิิต 4 องค์์ประกอบในระบบการศึึกษาขั้�นพื้้�นฐาน
ได้้แก่่ (1) การตระหนัักรู้�้และเห็็นคุุณค่่าในตนเองและผู้�อื่�น (2) การคิิดวิิเคราะห์์ ตััดสิินใจ และแก้้ปััญหา
อย่่างสร้้างสรรค์์ (3) การจััดการกัับอารมณ์์และความเครีียด และ (4) การสร้้างสััมพัันธภาพที่่�ดีีกัับผู้�อื่�น
เหล่่านี้้อ� ันั จะนำ�ำ ไปสู่่�การสร้้างภููมิิคุ้ม� กัันยาเสพติดิ แก่่ผู้้เ� รีียน
ครููผู้้�สอนสาระการเรีียนรู้้�สุุขศึึกษาและพลศึึกษาระดัับชั้�นประถมศึึกษา มััธยมศึึกษา หรืือเทีียบเท่่า
รวมถึงึ สถานศึกึ ษาหรือื ครููผู้้ส� อนอื่น� ๆ สามารถนำำ�แผนการจัดั กิจิ กรรมในเอกสารเล่่มนี้้ไ� ปใช้้ได้้หลายลักั ษณะ เช่่น
ลัักษณะที่�่ 1 จััดการเรีียนรู้�้ตามแผนการจััดการเรีียนรู้้�สุุขศึึกษาฯ (แผนการสอน) ปกติิของครูู
และนำำ�สาระในเอกสารเล่่มนี้้�ที่่�ตรงกัับตััวชี้ �วััดที่่�ระบุุไว้้ในแผนการจััดการเรีียนรู้�้ปกติิของครูู ไปบููรณาการ
กัับแต่่ละองค์์ประกอบของแผนการจััดการเรีียนรู้ป้� กติขิ องครูู
ลัักษณะที่่� 2 จััดการเรีียนรู้�้ตามแผนการจััดการเรีียนรู้�้สุุขศึึกษาฯ (แผนการสอน) ปกติิของครูู
และเมื่�อจะสอนตััวชี้�วััดที่�่ตรงกัับเอกสารเล่่มนี้้� ให้้นำำ�แผนการจััดกิิจกรรมในเอกสารเล่่มนี้้�ไปใช้้จััดการเรีียน
การสอนแทนแผนการจัดั การเรีียนรู้�ป้ กติิของครููเฉพาะตััวชี้�วััดนั้้�นๆ
ลัักษณะที่่� 3 ศึึกษาตารางวิิเคราะห์์ความสััมพัันธ์์ระหว่่างตััวชี้�วััดชั้�นปีี กลุ่�่มสาระการเรีียนรู้�้สุุขศึึกษา
และพลศึึกษากัับพฤติิกรรมทัักษะชีีวิิตในเอกสารเล่่มนี้้� แล้้วออกแบบการจััดกิิจกรรมการเรีียนรู้�้สำำ�หรัับ
ใช้้ในสถานศึึกษาของตนเอง
ลัักษณะที่�่ 4 จััดการเรีียนรู้้�ตามแผนการจััดการเรีียนรู้�้ (แผนการสอน) ปกติิของครูู และนำ�ำ แผนการ
จััดกิิจกรรมการเรีียนรู้้�ในเอกสารเล่่มนี้้� ไปใช้้จััดการเรีียนการสอนโดยบููรณาการหรืือประยุุกต์์ให้้เหมาะสม
กัับบริบิ ท ในรููปแบบการเรีียนการสอนที่่น� อกเหนือื สายสามััญ เช่่น
- การศึึกษานอกระบบ (กศน.) ในกลุ่่�มสาระทัักษะการดำำ�เนิินชีีวิิต (สุุขศึึกษา) ระดัับ
ประถม มััธยมต้้น และมััธยมปลาย หรือื กลุ่่ม� สาระอื่�น ๆ ตามความเหมาะสม
- การศึึกษาสายอาชีีพ (อาชีีวศึึกษา) ในกลุ่่�มวิิชาสุุขศึึกษา (ทัักษะการดำ�ำ รงชีีวิิตเพื่่�อ
สุุขภาวะ) หรืือกลุ่่ม� สาระอื่น� ๆ ตามความเหมาะสม
- อื่�นๆ ตามความเหมาะสม
ลัักษณะที่่� 5 บููรณาการหรืือประยุุกต์์ใช้้เนื้้�อหาและกิิจกรรมในเอกสารเล่่มนี้้� ในการจััดกิิจกรรม
พััฒนาผู้ �เรีียน กิิจกรรมนอกหลัักสููตร กิิจกรรมโฮมรููม คาบว่่าง กิิจกรรมหลัังเลิิกเรีียน กิิจกรรมปิิดภาคเรีียน
หรือื กิิจกรรมทางเลือื กเชิงิ สร้้างสรรค์์ต่่างๆ ตามบริบิ ทและความเหมาะสม
ลัักษณะที่�่ 6 บููรณาการหรืือประยุุกต์์ใช้้เนื้้�อหาและกิิจกรรมในเอกสารเล่่มนี้้� ในการจััดฝึึกอบรม/
การพััฒนาทัักษะ/การศัักยภาพผู้�เรีียน หรืือรููปแบบการเรีียนการสอนเฉพาะด้้าน เช่่น สถาบัันการศึึกษา
ทางทหาร ตำ�ำ รวจ ฯลฯ โดยให้้ครููผู้้ส� อนวิเิ คราะห์ก์ ิจิ กรรมที่่เ� หมาะสมกัับกลุ่ม่� เป้า้ หมายและช่่วงชั้�นวััย
อนึ่่�ง ในส่่วนของแผนการจััดกิิจกรรมการเรีียนรู้�้ยาเสพติิด ครููผู้้�สอนสามารถปรัับประยุุกต์์ใช้้
ให้้เหมาะสมกัับบริิบทและสถานการณ์์ ทั้้�งในการเรีียนการสอนในชั้�นเรีียน หรืือการเรีียนการสอน
แบบออนไลน์์ นอกจากนี้้� เอกสารเล่่มนี้้�สามารถปรัับใช้้ประโยชน์์ภายใต้้กรอบหลัักสููตรฐานสมรรถนะ 
(Competency - based) ที่�่มุ่่�งเป้้าหมายในการพััฒนาความสามารถที่่�จำำ�เป็็นของผู้�เรีียนในการทำำ�งาน
การแก้้ไขปััญหา และการดำ�ำ รงชีีวิิตทั้้�งในปััจจุุบัันและอนาคต ตอบสนองต่่อการเปลี่�่ยนแปลงในโลกศตวรรษที่�่
21 ได้้อย่่างทันั ท่่วงทีี

Be Smart Say No To Drugs 1ฌ3

1ข4 รู้ค�้ ิดิ รู้ท�้ ััน ป้้องกันั ยาเสพติดิ

ตารางวิเิ คราะห์์ความสััมพันั ธ์์ระหว่่างพฤติกิ รรมทัักษะชีีวิิต สมรรถนะด้้านยาเสพติิด สาระการเรียี นรู้้�ยาเสพติดิ ศึกึ ษา

พฤติกิ รรมทัักษะชีวี ิติ สมรรถนะด้้านยาเสพติิด สาระการเรีียนรู้ย้� าเสพติิดศึกึ ษา แนวทาง แนวทางการนำำ�คู่่�มืือฯ ไปใช้้ประโยชน์์ในกิจิ กรรมการเรีียนการสอน
การจัดั กิจิ กรรม
การเรียี นรู้�้ยาเสพติิด ในหลัักสููตร นอกหลักั สููตร

สายสามัญั กศน. สายอาชีพี กิิจกรรมพัฒั นา ปรับใช้ได้ตาม
(ใช้้ได้้ตามตัวั ชี้้ว� ััด (บููรณาการ/ประยุุกต์ใ์ ช้้) (บููรณาการ/ประยุกุ ต์์ใช้้) ผู้้�เรีียน หรืือ ความเหมาะสม
กิจิ กรรมอื่่น� ๆ ปรัับใช้้ได้้ตาม
สุขุ ศึกึ ษา) ความเหมาะสม
ปรับั ใช้้ได้้ตาม
1. การคดิ วเิ คราะห ์ ตัดสนิ ใจ แก้ปญั หาอยา่ งสร้างสรรค์ (รู้จกั การสงั เกต ตง้ั ค�ำถาม 1. แยกแยะยาเสพตดิ จากสง่ิ อนื่ ๆ 1. รู้จักยาเสพติด 1. หนููแยกแยะได้้ สาระสุุขศึกึ ษา ป.1 สาระทกั ษะการด�ำเนนิ ชวี ติ - ปรัับใช้้ได้้ตาม ความเหมาะสม
แสวงหาค�ำตอบ) 2. สังเกตและตั้งค�ำถามเกี่ยวกบั คนที่พบเพื่อประเมินอันตราย 2. โทษพิษภยั และอันตรายจากยาเสพตดิ (ร่างกาย) 2. คนที่ต่� ้้องสงสัยั (สุขศกึ ษา) ระดบั ประถม ความเหมาะสม
ป.1 2. การสร้างสัมพนั ธภาพที่ดีกบั ผูอ้ ่ืน (รู้จกั ปฏเิ สธ ต่อรอง และร้องขอความช่วย 3. สามารถหลีกเลี่ยงคนที่ต้องสงสยั 3. วธิ ีหลีกเลี่ยงและขอความช่วยเหลอื เบ้ืองต้น เมื่อต้องเจอสถานการณค์ บั ขัน ปรัับใช้้ได้้ตาม
ความเหมาะสม
เหลือในสถานการณ์เสี่ยง)
ปรับั ใช้้ได้้ตาม
การคิดวเิ คราะห์ ตัดสินใจ และแก้ปญั หาอยา่ งสร้างสรรค์ (มีความสามารถใน รกั และมีเจตนาที่จะดูแลรกั ษา“สมอง” ไม่ให้ได้รบั อนั ตราย โดยไม่ยงุ่ เกี่ยวกบั 1. รู้จกั ยาเสพติด 1. สมองพังั เพราะ สาระสุุขศึกึ ษา ป.2 สาระทักษะการด�ำเนนิ ชวี ิต - ปรับั ใช้้ได้้ตาม ความเหมาะสม
ป.2 การเชื่อมโยง) ยาเสพติด 2. โทษพษิ ภัยและอนั ตรายจากยาเสพตดิ (เนน้ ความส�ำคัญของสมองกบั ยาเสพติด) ยาเสพติิด (สุขศึกษา) ระดับประถม ความเหมาะสม ปรัับใช้้ได้้ตาม
2. บัันไดงู ความเหมาะสม
การสร้างสมั พนั ธภาพที่ดีกับผอู้ ่นื (รู้จกั ปฏเิ สธ ต่อรอง และร้องขอความช่วยเหลือ 1. สามารถประเมินตนเองว่ามีความเสี่ยงต่อการเข้าไปยุง่ กบั ยาเสพติด (สถานที่/ 1. สาเหตุและปจั จัยเส่ียงต่อการเกี่ยวขอ้ งกับยาเสพติด ช่่วยหนููหน่่อยนะ สาระสุุขศึึกษา ป.3 สาระทกั ษะการด�ำเนนิ ชวี ิต - ปรัับใช้้ได้้ตาม
ในสถานการณเ์ ส่ียง) เหตุการณ/์ คน ฯลฯ) เพียงใด 2. วธิ ีปฏิบตั ิเพื่อหลีกเลี่ยงจากปจั จยั เสี่ยง (สขุ ศึกษา) ระดบั ประถม ความเหมาะสม ปรับั ใช้้ได้้ตาม
ป.3 2. สามารถหลีกเลี่ยงจากปัจจยั เสีย่ งต่าง ๆ 3. วธิ ีร้องขอความช่วยเหลอื จากบุคคลอน่ื 1. รักั เพื่่อ� น ต้้อง ความเหมาะสม
4. ขา่ วสารเกี่ยวกบั ผลร้ายของยาเสพตดิ และภัยร้ายต่าง ๆ ที่เปน็ สถานการณ์ เตือื นกััน ปรัับใช้้ได้้ตาม
1. การสร้างสัมพนั ธภาพที่ดีกบั ผูอ้ ่ืน (การใช้ภาษาและกิรยิ าที่เหมาะสมในการ 1. แยกแยะประเภทของเพ่อื น เสี่ยงในปัจจุบนั 2. เสี่่ย� ง เลี่่�ยงได้้ สาระสุุขศึกึ ษา ป.4 สาระทักษะการด�ำเนนิ ชวี ิต - ปรับั ใช้้ได้้ตาม ความเหมาะสม
สอ่ื สาร รวมถงึ การรู้จักปฏเิ สธ ต่อรอง และร้องขอความช่วยเหลอื ในสถานการณ์ 2. รู้จกั ตนเองและเห็นคุณค่าของตนเองและคนอ่ืน 1. โทษพิษภยั และผลกระทบจากปัญหายาเสพตดิ (ตนเอง เพอื่ น ครอบครวั ) 1. จิ๊๊�กซอว์พ์ าเพลินิ (สขุ ศึกษา) ระดบั ประถม ความเหมาะสม ปรัับใช้้ได้้ตาม
ป.4 เสย่ี ง) 3. ปฏิบัติต่อเพื่อนอย่างเหมาะสม 2. ทักษะการปฏเิ สธ 2. เช็ค็ ก่่อนเชื่�อ ความเหมาะสม
2. การจัดการกบั อารมณ์และความเครียด (จัดการอารมณข์ องตนเองได้อย่าง 4. แนะน�ำเพอ่ื นถึงผลเสยี ของสาร/ยาเสพตดิ และไม่ไปเกี่ยวข้อง 3. ทักษะการตระหนักรู้และเหน็ คุณค่าในตนเอง 1. (เกี่่�ยว) กับั DRUGS ปรับั ใช้้ได้้ตาม
เหมาะสม) 1. วิเคราะหค์ วามนา่ เชือ่ ถอื ของขอ้ มูลรอบตวั ได้ 4. วธิ ีการปอ้ งกันตนเองและเพ่อื น / การชกั ชวนเพอ่ื นไปในทางที่ดี 2. My choice ความเหมาะสม
2. ตรวจสอบปญั หายาเสพตดิ ในบริบทของตนเองอยา่ งถูกต้อง 5. วธิ หี ลีกเลี่ยงและการแก้ไขปัญหาเบือ้ งต้นเม่ือต้องเจอสถานการณ์คับขัน ปรับั ใช้้ได้้ตาม
1. การคิดวเิ คราะห์ตัดสนิ ใจ และแก้ปัญหาอยา่ งสร้างสรรค์ 1. การตรวจสอบขอ้ มูลข่าวสาร 1. เท่่าทัันสื่�อ สาระสุุขศึกึ ษา ป.5 สาระทักษะการด�ำเนนิ ชวี ติ - ปรัับใช้้ได้้ตาม ความเหมาะสม
(รู้จกั วธิ ีการ/ข้นั ตอนการตัดสินใจและแก้ไขปญั หาที่ถูกต้อง) 1. แยกแยะประเภทของยาเสพติิด ยาที่ใ�่ ช้้ในทางที่�ผ่ ิิด และอัันตรายจากการใช้้ 2. ผลกระทบจากการใชส้ อื่ ต่างๆ โดยเฉพาะการใช้ส่ือโซเชยี ลมีเดยี ในทางที่ผดิ 2. ชััวร์์ก่่อนแชร์์ (สขุ ศกึ ษา) ระดับประถม ความเหมาะสม ปรับั ใช้้ได้้ตาม
ป.5 2. การวิิเคราะห์ต์ ัดั สินิ ใจและแก้้ปัญั หาอย่่างสร้้างสรรค์์ (รู้�้จักั วิิพากษ์์วิจิ ารณ์์ ยาเสพติิดในทางที่ผ่� ิดิ 3. ผลกระทบจากปญั หายาเสพติด (ร่างกาย จติ ใจ สงั คม สตปิ ัญญา) ความเหมาะสม
2. สามารถให้เหตุผล การปฏิเสธ การยบั ยงั้ ชั่งใจ และโน้มนา้ วใจเพอ่ื นไม่ให้ใช้ 4. วิธีการปอ้ งกนั ตนเองและเพอื่ น สาระสุุขศึึกษา ป.6 สาระทกั ษะการด�ำเนนิ ชวี ิต - ปรับั ใช้้ได้้ตาม
บนพื้้�นฐานข้้อมููลสารสนเทศที่ถ�่ ููกต้้อง) ยาเสพติด 1. รู้จกั ประเภทของยาเสพตดิ (สุขศกึ ษา) ระดับประถม ความเหมาะสม
2. การใชย้ าในการที่ผิด
การคดิ วิเคราะห์ ตัดสนิ ใจ และแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ 3. ยาเสพติดที่แพร่ระบาดในปจั จุบนั
(รู้จักวิธีการ/ขนั้ ตอนการตัดสินใจและแก้ไขปัญหาที่ถูกต้อง) 4. ทกั ษะการปฏิเสธ การยับยงั้ ช่งั ใจ
ป.6 5. การปฏิบตั ติ นเมื่ออยู่ในสถานการณ์เส่ียง
1. การคิดวเิ คราะหเ์ นือ้ หาและความนา่ เชอื่ ถอื ได้ของส่ือต่างๆ
1. การคดิ วเิ คราะห ์ ตัดสนิ ใจและแก้ปญั หาอยา่ งสร้างสรรค์ (เลอื กรับข้อมูลข่าวสาร 1. ตรวจสอบและรู้เท่าทนั ขา่ วสารจากโซเชยี ลมีเดยี โดยเฉพาะอยา่ งย่งิ ที่เกี่ยวขอ้ ง 2. ผลกระทบจากการใช้สอื่ ต่างๆ โดยเฉพาะการใชส้ ือ่ โซเชียลมีเดยี ในทางที่ผิด สาระสุุขศึกึ ษา ม.1 สาระทักษะการด�ำเนนิ ชวี ติ - ปรับั ใช้้ได้้ตาม
อยา่ งไตร่ตรองและรู้เท่าทนั สังคมที่เปลี่ยนแปลง) กบั ยาเสพตดิ 3. การใชส้ ่อื โซเชยี ลมีเดียอยา่ งสร้างสรรค์ (สขุ ศกึ ษา) ระดบั มธั ยมต้น ความเหมาะสม
Be Smart Say No To Drugs 1ฎ5 ม.1 2. การคดิ วิเคราะห์ ตัดสินใจและแก้ปัญหาอยา่ งสร้างสรรค์ 2. พจิ ารณาข้อมูลก่อนแชร์ในโซเชยี ลมีเดีย (ชัวรก์ ่อนแชร์)

(ตัดสินใจในสถานการณ์ต่าง ๆ ที่เผชญิ อย่างมีเหตุผลและรอบคอบ)

การคิดวิเคราะห ์ ตดั สินใจและแก้ไขปญั หาอยา่ งสร้างสรรค์ 1. ใช้ทักษะการปฏิเสธเพือ่ ปอ้ งกนั ตนเองจากยาเสพตดิ 1. กฎหมายยาเสพติดและบทลงโทษเม่ือกระท�ำความผดิ 1. คนไหนต้้องรัับโทษ สาระสุุขศึกึ ษา ม.2 สาระทกั ษะการด�ำเนนิ ชวี ติ - ปรับั ใช้้ได้้ตาม
ม.2 (รู้จกั แก้ไขปญั หาในสถานการณว์ ิกฤตได้อยา่ งเปน็ ระบบและสร้างสรรค)์ 2. ร่วมรณรงคเ์ ผยแพร่ให้ความรู้เพอื่ การปอ้ งกันและบ�ำบดั รกั ษายาเสพตดิ 2. การดแู ล บ�ำบัด รกั ษา ผู้ปว่ ยยาเสพตดิ และการให้โอกาสคืนสสู่ ังคม 2. ปฏิิเสธอย่่างไร (สขุ ศึกษา) ระดับมัธยมต้น ความเหมาะสม
3. ทกั ษะการปฏิเสธ (มติ ิเพื่อน ครอบครัว คนรัก) อวสานเซลล์แ์ มน
การคิดวิเคราะห์ ตัดสินใจและแก้ปญั หาอยา่ งสร้างสรรค์ วิเคราะหป์ จั จัย/พฤติกรรมเสี่ยงที่ส่งผลต่อค่านิยมในการใช้ยาเสพตดิ / 1. ค่านิยมของวัยรุ่นไทยในปจั จุบัน (สอ่ื ออนไลน์ โฆษณาชวนเช่อื ความอยากรู้ สาระสุุขศึกึ ษา ม.3 สาระทกั ษะการด�ำเนินชวี ิต - ปรับั ใช้้ได้้ตาม
ม.3 (ประเมนิ และสร้างขอ้ สรุปบทเรียนชีวติ ของตนเอง) สารเสพตดิ อยากลอง ฯลฯ) สแกนความเสี่ย่� ง (สุขศึกษา) ระดับมัธยมต้น ความเหมาะสม
2. การใช้ยาในทางที่ผิด
การตระหนักรู้ และเหน็ คุณค่าในตนเอง และผู้อนื่ (มีความรบั ผดิ ชอบต่อสงั คม) 1. บริหารจดั การ วางแผน ออกแบบกิจกรรมและแก้ปญั หายาเสพติดไดอ้ ย่าง 1. โทษพิษภัยและอันตรายจากยาเสพติด Campaign “Say No สาระสุุขศึกึ ษา ม.4 สาระทักษะการด�ำเนนิ ชวี ติ กลุ่่�มวิชิ าสุุขศึึกษา ปรัับใช้้ได้้ตาม
ม.4 สร้างสรรค์ 2. การใช้ยาในทางที่ผดิ To Drugs” (สขุ ศึกษา) ระดับมัธยมปลาย (ทัักษะการดำ�ำ รงชีีวิิตเพื่่อ� ความเหมาะสม
2. น�ำทักษะความรู้เกี่ยวกบั ยาเสพตดิ มาใช้ในชีวิตประจ�ำวนั ไดอ้ ยา่ งถูกต้อง 3. ทักษะการสง่ เสรมิ การมีสว่ นร่วมในการป้องกันยาเสพติด Big Brothers พี่่� สุุขภาวะ) ปรัับใช้้ได้้ตาม
3. ส�ำนึกรับผิดชอบต่อสงั คมในการป้องกันและแก้ปญั หายาเสพตดิ 1. ผลกระทบจากปัญหายาเสพติด ใหญ่่ใจโต สาระสุุขศึกึ ษา ม.5 สาระทัักษะการดำ�ำ เนินิ ชีีวิติ กลุ่�ม่ วิิชาสุุขศึกึ ษา ความเหมาะสม
ม.5 การคดิ วิเคราะห ์ ตดั สนิ ใจ และแก้ปญั หาอย่างสร้างสรรค์ (เลือกรับขอ้ มูลขา่ วสาร 4. ควบคุมอารมณ์ ความคดิ ตัดสนิ ใจ ท�ำส่งิ ต่าง ๆ ส�ำเรจ็ ตามเปา้ หมายโดยไม่ยุ่ง 2. ตัวอยา่ งขา่ วยาเสพติดที่ปรากฏขา่ วสารในปจั จุบัน (สุุขศึึกษา) ระดับั มัธั ยมปลาย (ทัักษะการดำ�ำ รงชีีวิิตเพื่่อ� ปรับั ใช้้ได้้ตาม
อย่างไตร่ตรองและรู้เท่าทันสังคมที่เปลี่ยนแปลง) เกี่ยวกับยาเสพตดิ 3. แนวทางการท�ำสอื่ ประชาสมั พนั ธ์ สุุขภาวะ) ความเหมาะสม
1. ผลกระทบจากการใชย้ าเสพติด (ชุมชน สังคม ประเทศชาติ) สาระสุุขศึึกษา ม.6 สาระทักั ษะการดำ�ำ เนิินชีีวิติ กลุ่�ม่ วิิชาสุุขศึกึ ษา
การสร้างสัมพันธภาพที่ดีกบั ผอู้ ่นื (มีจิตอาสาช่วยเหลอื ผอู้ ่ืน) 2. การมีจิตส�ำนกึ รบั ผดิ ชอบต่อสงั คมในการป้องกันและการแก้ไขปัญหายาเสพติด (สุุขศึกึ ษา) ระดัับมัธั ยมปลาย (ทักั ษะการดำ�ำ รงชีีวิติ เพื่่�อ
ม.6 3. วธิ ีการเขยี นโครงการ สุุขภาวะ)

คำำ�นำ�ำ หน้า
คำำ�นิยิ ม
คำ�ำ ชี้้แ� จง ก
ตารางวิิเคราะห์ค์ วามสัมั พันั ธ์์ระหว่่างพฤติกิ รรมทักั ษะชีีวิิต สมรรถนะด้้านยาเสพติดิ ค
และสาระการเรีียนรู้้ย� าเสพติิดศึกึ ษา ฌ
ตอนที่่� 1 การพััฒนาทักั ษะชีีวิิตเพื่่�อการสร้้างภููมิิคุ้ม� กันั ยาเสพติดิ ฎ
1.1 แนวทางการพััฒนาทัักษะชีีวิิตเพื่่�อการสร้้างภููมิคิุ้�มกัันยาเสพติิดในสถานศึึกษา 1
1.2 แนวคิิดการพัฒั นาทักั ษะชีีวิิต 1
1.3 ความหมายทัักษะชีีวิิต และองค์ป์ ระกอบของทัักษะชีีวิติ 3
1.4 การสร้้างทักั ษะชีีวิิต 4
1.5 ความสามารถในการใช้้ทักั ษะชีีวิิต 6
1.6 ทักั ษะชีีวิิตในหลักั สููตรแกนกลางการศึกึ ษาขั้น� พื้้น� ฐาน พุุทธศัักราช 2551 6
1.7 ทักั ษะชีีวิิตในการป้อ้ งกัันยาเสพติิด 7
ตอนที่�่ 2 แนวทางการจััดการเรีียนรู้�้ยาเสพติิด 9
ประถมศึกึ ษา 10
ชั้น� ประถมศึึกษาปีที ี่่� 1 10
ชั้�นประถมศึกึ ษาปีที ี่่� 2 10
ชั้น� ประถมศึกึ ษาปีีที่�่ 3 24
ชั้น� ประถมศึกึ ษาปีีที่่� 4 37
ชั้น� ประถมศึกึ ษาปีที ี่่� 5 44
ชั้น� ประถมศึกึ ษาปีีที่่� 6 54
มััธยมศึกึ ษา 77
ชั้น� มัธั ยมศึึกษาปีที ี่่� 1 97
ชั้น� มัธั ยมศึึกษาปีที ี่่� 2 97
ชั้�นมัธั ยมศึึกษาปีีที่�่ 3 107
ชั้น� มัธั ยมศึึกษาปีที ี่�่ 4 129
ชั้�นมััธยมศึกึ ษาปีีที่่� 5 140
ชั้�นมัธั ยมศึึกษาปีที ี่�่ 6 149
155
16 รู้้ค� ิิด รู้�้ทันั ป้้องกัันยาเสพติิด

ตอนที่�่ 3 สาระการเรีียนรู้้ย� าเสพติิดศึกึ ษา หน้้า
3.1 ความรู้้�เกี่่ย� วกัับยาเสพติดิ 165
1. รู้้จ� ัักยาเสพติิด 165
2. รู้้�จัักประเภทยาเสพติิด 165
3. โทษพิิษภััยและอันั ตรายจากยาเสพติดิ 167
4. ผลกระทบจากปััญหายาเสพติิด 177
5. การใช้้ยาในทางที่�่ผิิด 180
6. ยาเสพติดิ ที่แ่� พร่่ระบาดในปััจจุุบััน 184
7. กฎหมายยาเสพติดิ เบื้้อ� งต้้น 196
8. ยาเสพติิดเพื่่�อใช้้ประโยชน์์ทางการแพทย์์ 200
9. การดููแล บำ�ำ บััด รัักษา ผู้้ป� ่ว่ ยยาเสพติิด และการให้้โอกาสคืืนสู่�่สัังคม 205
10. ช่่องทางการให้้บริิการรัักษาผู้�ติดิ ยาเสพติดิ 209
3.2 ทัักษะชีีวิติ เพื่่อ� การป้อ้ งกัันยาเสพติิด 216
1. ทัักษะการตระหนัักรู้แ้� ละเห็็นคุุณค่่าในตนเอง 218
2. ทัักษะการคิิดวิเิ คราะห์์ 218
3. ทักั ษะการตััดสินิ ใจ 219
4. ทักั ษะการยับั ยั้�งชั่ง� ใจ 221
5. ทัักษะการปฏิเิ สธ 222
6. ทัักษะการแก้้ไขปััญหาในชีีวิิต 224
7. ทัักษะการประเมิินตัวั เอง 224
8. ทัักษะการวางแผนอนาคต และกำำ�หนดเป้า้ หมายชีีวิิต 225
9. ทัักษะในการส่่งเสริิมการมีีส่่วนร่่วมในการป้้องกัันยาเสพติิด 226
10. วิิธีีการป้้องกัันตนเองและเพื่่อ� น 226
11. วิิธีีช่่วยเหลืือเพื่่อ� น ฉุุดดึึงเพื่่�อนไปในทางบวก 227
12. วิิธีีหลีีกเลี่�่ยง การขอความช่่วยเหลืือ และแก้้ไขปัญั หาเบื้้อ� งต้้น 231
เมื่อ� เจอสถานการณ์์คัับขััน 232
13. การใช้้สื่่อ� โซเชีียลมีีเดีียในทางที่่ถ� ููก 235
14. การมีีจิิตสำำ�นึึกรัับผิดิ ชอบต่่อสังั คม 239
ภาคผนวก 240
- ชุุดความรู้้เ� พื่่�อการป้อ้ งกันั และแก้้ไขปัญั หายาเสพติิด และแนวทางการใช้้ 240
- รายชื่�อคณะทำ�ำ งานและผู้�มีีส่่วนเกี่ย�่ วข้้องในการจัดั ทำ�ำ คู่่�มือื หลักั สููตร 241
การสอนยาเสพติดิ ในสถานศึกึ ษาประจำ�ำ ปีี 2564 249
- สถานที่�ต่ ิดิ ต่่อสำ�ำ นักั งาน ป.ป.ส.

Be Smart Say No To Drugs 17

18 รู้�ค้ ิิด รู้�ท้ ััน ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ

ตอนที่�่

1.1 การพัฒั นาทัักษะชีีวิิตเพื่�่อการสร้้างภูมู ิคิ ุ้�้ มกันั ปัญั หายาเสพติดิ
ความสำ�ำ เร็็จของการจััดการศึกึ ษา คืือ การพััฒนาผู้�เรีียนทุุกคนให้้มีีความรู้�้ความสามารถมีีคุุณลัักษณะ
ที่�่พึึงประสงค์์ และสมรรถนะตามความมุ่�่งหมายและเจตนารมณ์์ของหลัักสููตรแกนกลางการศึึกษาขั้�นพื้้�นฐาน
พุุทธศัักราช 2551 แต่่ด้้วยสถานการณ์์ปััญหาทางสัังคม ซึ่่�งคุุกคามเข้้าสู่�่สถาบัันครอบครััวอย่่างรวดเร็็ว
รุุนแรง และมีีความสลัับซัับซ้้อน ส่่งผลกระทบต่่อเด็็กและเยาวชน ทั้้�งทางตรงและทางอ้้อมจึึงเป็็นอุุปสรรค
สำำ�คัญั ในการพัฒั นาคุุณภาพผู้เ� รีียนให้้เป็น็ ไปตามหลักั การและแนวคิดิ ดังั กล่่าวได้้ โรงเรีียนทุุกระดับั จำ�ำ เป็น็ ต้้อง
ได้้รัับการพััฒนาให้้มีีระบบการดููแลช่่วยเหลืือนัักเรีียนที่่�เข้้มแข็็ง มีีแนวทางใหม่่ๆ ในการรัับมืือกัับสถานการณ์์
ปัญั หา โดยเฉพาะสถานการณ์ป์ ัญั หาการแพร่่ระบาดของสิ่ ง� เสพติดิ ที่แ่� ทรกซึมึ อยู่ใ�่ นทุุกซอกส่่วนของสังั คมไทย
การจัดั กิิจกรรมการเรีียนรู้�จ้ ึงึ ต้้องคำ�ำ นึึงถึงึ การสร้้างความสมดุุลระหว่่างความเก่่ง ความดีี และความสุุข รวมทั้้�ง
สวััสดิิภาพและความปลอดภัยั ของผู้เ� รีียน
การเสริิมสร้้างทักั ษะชีีวิิต เพื่่�อเป็น็ ภููมิิคุ้�มกันั ให้้แก่่ผู้้�เรีียนจึงึ มีีความสำ�ำ คัญั และความจำ�ำ เป็น็ เร่่งด่่วนที่ค่� รูู
ทุุกคนจะต้้องคำ�ำ นึึงถึึง และสามารถสอดแทรกบููรณาการลงในกลุ่�่มสาระการเรีียนรู้�้ต่่างๆ ได้้อย่่างเหมาะสม
โดยเฉพาะอย่่างยิ่ง� กลุ่ม่� สาระการเรีียนรู้ส้� ุุขศึกึ ษาและพลศึกึ ษาในแต่่ละมาตรฐานและตัวั ชี้ว� ัดั สามารถบููรณาการ
สอดแทรกกิจิ กรรมการพัฒั นาทัักษะชีีวิิต เพื่่�อให้้ผู้้เ� รีียนมีีภููมิคิุ้�มกันั ทางร่่างกายและจิติ ใจได้้เป็็นอย่่างดีี

Be Smart Say No To Drugs 1

การพัฒั นาผู้เ� รีียนให้้มีีทักั ษะชีีวิติ อย่่างเพีียงพอต่่อการเผชิญิ ปัญั หายาเสพติดิ โรงเรีียนสามารถดำ�ำ เนินิ การ
ได้้อย่่างมีีประสิทิ ธิภิ าพตามแนวทางต่่างๆ ดัังนี้้�
1.ระบบข้้อมููล สถานศึึกษาควรมีีข้้อมููลสภาพปััญหายาเสพติิดในสถานศึึกษา เช่่น สภาพการใช้้
สารเสพติิดของครูู นัักเรีียน ข้้อมููลส่่วนบุุคคลของนัักเรีียนที่�่มีีพฤติิกรรมทุุกด้้านทั้้�งด้้านดีีและเบี่่�ยงเบน
ข้้อมููลเกี่ย่� วกับั พฤติกิ รรมยาเสพติดิ และการแก้้ไข ข้้อมููลการดำำ�เนินิ งานเพื่่อ� เป็น็ องค์ค์ วามรู้ส�้ ำำ�คัญั ในด้้านการป้อ้ งกันั
และแก้้ไขปัญั หายาเสพติดิ ในสถานศึกึ ษา
2. ระบบป้อ้ งกันั และแก้ไ้ ขปัญั หายาเสพติดิ เน้้นกิจิ กรรมด้้านการป้อ้ งกันั และสร้้างภููมิคิ ุ้ ม� กันั เช่่น
การให้้ความรู้ป�้ รับั เปลี่ย�่ นพฤติกิ รรมของนักั เรีียนกำ�ำ หนดให้้เนื้้อ� หาการเรีียนรู้เ�้ พื่่อ� ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ ในหลักั สููตร
กำำ�หนดมาตรการเผยแพร่่ประชาสััมพัันธ์์ ป้้ายนิิเทศ การจััดนิิทรรศการเนื่่�องในโอกาสสำ�ำ คััญๆ
การจััดเสีียงตามสาย กิิจกรรมหน้้าเสาธง การบรรยายพิิเศษ ตลอดจนการสร้้างเสริิมทัักษะชีีวิิต เพื่่�อสร้้าง
คุุณลัักษณะหรืือความสามารถในเชิิงสัังคมจิิตวิิทยาให้้นัักเรีียนได้้สามารถเผชิิญกัับสถานการณ์์ที่่�เกิิดขึ้ �น
ในชีีวิติ ประจำำ�วันั ได้้อย่่างมีีประสิิทธิภิ าพ
3. ระบบให้ค้ ำ�ำ ปรึกึ ษา การให้้คำำ�ปรึกึ ษาจะช่่วยให้้นักั เรีียนแสวงหาแนวทางในการแก้้ปัญั หาที่เ่� กิดิ ขึ้น�
ได้้อย่่างเหมาะสม ทั้้�งปัญั หาส่่วนตััว ครอบครััว หรืือการเรีียน เป็็นต้้น โดยใช้้ทรััพยากรบุุคคลที่�่เกี่่�ยวข้้องเข้้ามา
มีีส่่วนช่่วยเหลืือ เช่่น กลุ่ม�่ เพื่่�อน ครููที่ป่� รึึกษา ครููแนะแนว
4. ระบบการเฝ้้าระวััง สถานศึึกษาควรสร้้างระบบกลไกเฝ้้าระวัังยาเสพติิดในสถานที่�่ให้้เป็็นระบบ
การแจ้้งเตือื นในเรื่อ� งยาเสพติดิ ให้้ผู้้เ� กี่ย�่ วข้้องทราบ สำ�ำ รวจสภาพปัญั หาและพฤติกิ รรมที่เ่� กี่ย�่ วข้้องกับั ยาเสพติดิ
อยู่เ่� สมอ รัับแจ้้งข่่าวสารเบาะแสจากบุุคคลภายในสถานศึกึ ษาและชุุมชนจัดั ให้้มีีช่่องทางการแจ้้งข่่าวสาร เช่่น
โทรศััพท์์สายด่่วน ตู้้�รัับแจ้้งเบาะแส เป็็นต้้น
5. ระบบการสนับั สนุุนจากชุุมชน และสร้า้ งเครืือข่า่ ยการทำ�ำ งาน การสร้้างความร่่วมมือื ภาคีี
เครืือข่่ายในการทำำ�งาน เป็็นการช่่วยเสริิมความเข้้มแข็็งในการทำำ�งาน และมีีพลัังในการทำ�ำ งานมากขึ้้�น เช่่น
ผู้ป� กครอง เป็น็ บุุคคลที่ม่� ีีบทบาทสำำ�คัญั ในการอบรมเลี้ย� งดููบุุตรหลานให้้เหมาะสมกับั วัยั ให้้ความรักั ความอบอุ่น่�
สถานศึกึ ษาควรให้้ความรู้แ้� ละสร้้างความร่่วมมือื ช่่วยเหลือื ระหว่่างผู้ป� กครองด้้วยกันั รวมทั้้ง� ผู้น� ำำ�ชุุมชน องค์ก์ ร
ปกครองส่่วนท้้องถิ่น� และหน่่วยงานภาครัฐั และเอกชน ระดมทุุกฝ่า่ ยที่เ�่ กี่ย่� วข้้องเข้้ามามีีส่่วนร่่วมคิดิ ร่่วมวิเิ คราะห์์
ตัดั สินิ ใจเลือื กแนวทางในการป้้องกััน ตลอดจนร่่วมประเมิินผลสำำ�เร็จ็ ของการดำ�ำ เนิินงาน
6. ระบบบริหิ ารจัดั การ สถานศึกึ ษาควรกำำ�หนดผู้ร� ับั ผิดิ ชอบที่ช่� ัดั เจน ซึ่่ง� อาจจะประกอบด้้วยผู้บ� ริหิ าร
สถานศึึกษา ครูู บุุคลากรทุุกฝ่่าย ผู้้�ปกครอง นัักเรีียนและชุุมชนในรููปของคณะกรรมการโดยมีีภารกิจิ หลักั คือื
6.1 จััดทำำ�แผนปฏิิบััติิการประจำ�ำ ปีี บริิหารทรััพยากรได้้อย่่างคุ้�มค่่า และลดความซ้ำำ�� ซ้้อนใน
การดำ�ำ เนิินงาน
6.2 อำ�ำ นวยความสะดวกในการขับั เคลื่่อ� นกิจิ กรรมต้้านยาเสพติดิ และระดมทรัพั ยากรดำ�ำ เนินิ งาน
จากหน่่วยงานภาคีีเครืือข่่าย เครือื ข่่ายการทำำ�งานและชุุมชน
6.3 พััฒนาบุุคลากรเพื่่�อปฏิบิ ัตั ิิงานด้้านยาเสพติดิ เช่่น นัักเรีียนแกนนำำ� ครููแกนนำำ� เป็น็ ต้้น
6.4 กำำ�กับั ติิดตามการดำำ�เนิินงาน
6.5 รวบรวมและรายงานผลการดำำ�เนินิ งาน
6.6 วิจิ ัยั และพัฒั นาการต่่อต้้านยาเสพติดิ ในสถานศึกึ ษา เพื่่อ� เผยแพร่่ และศึกึ ษาพัฒั นาต่่อยอด
พััฒนารููปแบบการดำ�ำ เนินิ งานป้้องกันั และแก้้ไขปัญั หายาเสพติดิ อย่่างมีีประสิทิ ธิภิ าพ

2 รู้ค�้ ิดิ รู้�ท้ ันั ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ

การพัฒั นาทักั ษะชีีวิติ เพื่่อ� การสร้้างภููมิคิุ้ม� กันั ปัญั หายาเสพติดิ ในสถานศึกึ ษา ควรบููรณาการกับั ทุุกกลุ่ม�่
สาระการเรีียนรู้้� โดยเฉพาะอย่่างยิ่ง� กลุ่ม่� สาระการเรีียนรู้ส้� ุุขศึกึ ษาและพลศึกึ ษา ซึ่่ง� มีีสาระการเรีียนรู้แ้� ละมาตรฐาน
การเรีียนรู้�้ที่่�สอดคล้้องกัับการพััฒนาทัักษะชีีวิิตเพื่่�อการสร้้างภููมิิคุ้ �มกัันปััญหายาเสพติิด รวมทั้้�งพััฒนา
ระบบงานเพื่่�อรองรับั การปฏิบิ ััติงิ านสร้้างภููมิิคุ้ม� กัันปัญั หายาเสพติิดในสถานศึึกษา ประกอบด้้วย ระบบข้้อมููล
ระบบป้อ้ งกันั และแก้้ไขปัญั หายาเสพติดิ ระบบให้้คำ�ำ ปรึกึ ษา ระบบการเฝ้า้ ระวังั ระบบการสนับั สนุุนจากชุุมชน
และสร้้างเครือื ข่่ายการทำ�ำ งาน และระบบบริหิ ารจััดการ จะช่่วยให้้นัักเรีียนพ้้นภััยจากยาเสพติิดได้้อย่่างยั่�งยืนื

1.2 แนวคิดิ การพััฒนาทักั ษะชีีวิิต
สภาพสัังคมที่่�เปลี่�่ยนแปลงได้้ส่่งผลกระทบต่่อเด็็กวััยเรีียนเป็็นอย่่างมาก ทั้้�งการดำำ�เนิินชีีวิิตท่่ามกลาง
กระแสเทคโนโลยีีที่�่ล้ำ��ำ สมััย และความคาดหวัังของผู้ป� กครองต่่อการศึกึ ษาของบุุตรหลาน ตลอดจนการเผชิิญ
สิ่ง� ยั่ว� ยุุ หรือื ตัวั แบบที่ไ่� ม่่เหมาะสมต่่างๆ รอบตัวั ก่่อให้้เกิดิ ปัญั หาเด็ก็ และเยาวชนที่ท�่ วีีความรุุนแรงเพิ่่ม� มากขึ้้น�
เช่่น การปรับั ตัวั การรับั ข้้อมููลข่่าวสารที่ไ่� ม่่เหมาะสม ปัญั หายาเสพติดิ เป็น็ ต้้น และจากการสำำ�รวจของสำ�ำ นักั งาน
คณะกรรมการป้อ้ งกันั และปราบปรามยาเสพติดิ พบว่่า ปีี พ.ศ. 2555 นักั เรีียนระดับั ประถมศึกึ ษา (อายุุต่ำ�ำ� กว่่า
15 ปี)ี ใช้้ยาเสพติิดเพิ่่�มขึ้้น� จากปีี พ.ศ. 2554 ถึึง 1 เท่่าตััว (จาก 2,211 คน เป็น็ 5,016 คน) เด็ก็ และเยาวชน
ที่ม�่ ีีทักั ษะชีีวิติ ในระดับั ต่ำ��ำ หรือื ขาดภููมิคิุ้�มกันั เมื่อ� เขาพ้้นวัยั การศึกึ ษาขั้น� พื้้น� ฐานไปแล้้วอาจเป็น็ คนที่ไ�่ ม่่ประสบ
ความสำำ�เร็็จในชีีวิิตแล้้วหัันไปพึ่่�งยาเสพติิดในที่�่สุุด สำำ�นัักงานคณะกรรมการการศึึกษาขั้ �นพื้้�นฐานตระหนัักถึึง
ความจำ�ำ เป็น็ ในการสร้้างและพัฒั นาทักั ษะชีีวิติ ให้้กับั ผู้เ� รีียนในระบบการศึกึ ษาขั้น� พื้้น� ฐานอย่่างเร่่งด่่วน จึงึ ได้้จัดั ทำำ�
แนวทางการพััฒนาทัักษะชีีวิิตเพื่่�อการสร้้างภููมิิคุ้ �มกัันปััญหายาเสพติิดขึ้ �นมาบููรณาการกัับการเรีียนการสอน
ในกลุ่ม�่ สาระการเรีียนรู้ส�้ ุุขศึกึ ษาและพลศึกึ ษา ชั้้น� ประถมศึกึ ษาปีที ี่�่ 1 - 6 เพื่่อ� พัฒั นาให้้นักั เรีียนมีีทักั ษะชีีวิติ ที่ด�่ ีี
และมีีภููมิคิุ้ม� กันั ปัญั หายาเสพติดิ ขึ้น� มา ขอบข่่ายเนื้้อ� หาประกอบด้้วย ทักั ษะชีีวิติ คือื อะไร องค์ป์ ระกอบของทักั ษะ
ชีีวิติ การสร้้างทักั ษะชีีวิติ ความสามารถในการใช้้ทักั ษะชีีวิติ ทักั ษะชีีวิติ ในหลักั สููตรแกนกลางการศึกึ ษาขั้น� พื้้น� ฐาน
พุุทธศักั ราช 2551 ทักั ษะชีีวิติ กับั กลุ่ม�่ สาระการเรีียนรู้ส้� ุุขศึกึ ษาและพลศึกึ ษา แนวทางและวิธิ ีีป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ
ในสถานศึกึ ษา แต่่ละเนื้้อ� หามีีรายละเอีียด ดัังนี้้�

Be Smart Say No To Drugs 3

1.3 ความหมายทักั ษะชีวี ิติ และองค์์ประกอบของทักั ษะชีีวิติ
ทักั ษะชีีวิติ เป็น็ ความสามารถของบุุคคลที่จ�่ ะจัดั การกับั ปัญั หาต่่างๆ รอบตัวั ในสภาพสังั คมปัจั จุุบันั และ
เตรีียมความพร้้อมสำ�ำ หรัับการปรับั ตััวในอนาคต
สำ�ำ นักั งานคณะกรรมการการศึึกษาขั้�นพื้้�นฐาน ได้้กำำ�หนดองค์์ประกอบของทัักษะชีีวิติ สำำ�คัญั ที่จ่� ะสร้้าง
และพัฒั นาเป็น็ ภููมิคิุ้ม� กันั ชีีวิติ ให้้แก่่เด็ก็ และเยาวชนในสภาพสังั คมปัจั จุุบันั และเตรีียมความพร้้อมสำ�ำ หรับั อนาคต
ไว้้ 4 องค์ป์ ระกอบ ดังั นี้้�

องค์ป์ ระกอบที่่� 1 การตระหนัักรู้้�และเห็็นคุุณค่่าในตนเองและผู้้�อื่่น�

การตระหนักั รู้แ�้ ละเห็น็ คุุณค่่าในตนเองและผู้อ�ื่น� หมายถึงึ การรู้ค้� วามถนัดั ความสามารถรู้จ�้ ุุดเด่่น จุุดด้้อย
ของตนเอง เข้้าใจความแตกต่่างของแต่่ละบุุคคล รู้จ้� ักั ตนเอง ยอมรับั เห็น็ คุุณค่่าและภาคภููมิใิ จในตนเองและผู้อ�ื่น�
มีีเป้า้ หมายในชีีวิติ และมีีความรัับผิดิ ชอบต่่อสัังคม ซึ่่�งระบุุพฤติิกรรมทักั ษะชีีวิติ ที่�่คาดหวังั ดังั นี้้�
1. ค้้นพบความชอบ ความถนัดั และความสามารถของตนเอง
2. ค้้นพบจุุดเด่่นจุุดด้้อยของตนเอง
3. ยอมรับั ความแตกต่่างระหว่่างตนเองและผู้อ�ื่น�
4. มองตนเองและผู้อ�ื่�นในแง่บวก
5. รู้�้สิิทธิิของตนเองและเคารพสิทิ ธิิผู้�อื่�น
6. รักั และเห็็นคุุณค่่าในตนเองและผู้อ�ื่�น
7. มีีความภาคภููมิใิ จในตนเองและผู้�อื่�น
8. มีีความเชื่�อมั่�นในตนเองและผู้อ�ื่�น
9. มีีความรัับผิิดชอบต่่อสัังคม

4 รู้�ค้ ิิด รู้ท้� ันั ป้อ้ งกัันยาเสพติดิ

องค์ป์ ระกอบที่่� 2 การคิิดวิเิ คราะห์์ ตัดั สินิ ใจ และแก้้ปััญหาอย่่างสร้้างสรรค์์

การคิดิ วิิเคราะห์ ์ ตัดั สินิ ใจและแก้้ปััญหาอย่่างสร้้างสรรค์์ หมายถึึง การแยกแยะข้้อมููล ข่่าวสารปััญหา
และสถานการณ์์รอบตััว วิิพากษ์์วิิจารณ์์และประเมิินสถานการณ์์รอบตััวด้้วยหลัักเหตุุผลและข้้อมููลที่�่ถููกต้้อง
รัับรู้�ป้ ััญหา สาเหตุุของปััญหา หาทางเลืือกและตััดสิินใจในการแก้้ปัญั หาในสถานการณ์ต์ ่่างๆ อย่่างสร้้างสรรค์์
ซึ่ง� ระบุุพฤติกิ รรมทัักษะชีีวิิตที่ค�่ าดหวััง ดัังนี้้�
1. รู้จ�้ ัักสัังเกต ตั้้ง� คำำ�ถาม และแสวงหาคำำ�ตอบ
2. วิเิ คราะห์์ความน่่าเชื่อ� ถืือของข้้อมููลข่่าวสารได้้สมเหตุุสมผล
3. ประเมินิ สถานการณ์์และนำำ�ไปประยุุกต์ใ์ ช้้ในชีีวิิตประจำำ�วันั ได้้
4. มีีความสามารถในการคิิดเชื่อ� มโยง
5. รู้้�จัักวิพิ ากษ์์วิิจารณ์บ์ นพื้้น� ฐานของข้้อมููลสารสนเทศที่�่ถููกต้้อง
6. รู้้�จักั วิธิ ีีการและขั้�นตอนการตััดสินิ ใจและแก้้ไขปััญหาที่่�ถููกต้้อง

องค์ป์ ระกอบที่่� 3 การจัดั การกับั อารมณ์แ์ ละความเครีียด

การจััดการกัับอารมณ์์และความเครีียด หมายถึึง ความเข้้าใจและรู้�้เท่่าทัันภาวะอารมณ์์ของบุุคคล
รู้�ส้ าเหตุุของความเครีียด รู้�้วิธิ ีีการควบคุุมอารมณ์แ์ ละความเครีียด รู้้�วิธิ ีีผ่่อนคลาย หลีีกเลี่่ย� ง และปรัับเปลี่่ย� น
พฤติิกรรมที่ก�่ ่่อให้้เกิดิ อารมณ์์ไม่่พึงึ ประสงค์์ไปในทางที่่�ดีี ซึ่่ง� ระบุุพฤติิกรรมทัักษะชีีวิติ ที่่�คาดหวััง ดัังนี้้�
1. รู้เ�้ ท่่าทันั อารมณ์์ตนเอง
2. ควบคุุมอารมณ์์ของตนเองได้้
3. จััดการกัับอารมณ์ต์ นเองได้้อย่่างเหมาะสม
4. มีีวิธิ ีีผ่่อนคลายอารมณ์์และความเครีียดให้้กับั ตนเอง
5. สร้้างแรงจููงใจให้้ตนเอง
6. ยุุติิข้้อขััดแย้้งในกลุ่่ม� เพื่่อ� นด้้วยสัันติิวิธิ ีี
7. รู้จ้� ัักสร้้างความสุุขให้้กัับตนเอง

องค์์ประกอบที่่� 4 การสร้า้ งสัมั พัันธภาพที่�่ดีีกับั ผู้้�อื่่�น

การสร้้างสััมพันั ธภาพที่ด่� ีีกับั ผู้อ�ื่น� หมายถึึง การเข้้าใจมุุมมอง อารมณ์ ์ ความรู้ส�้ ึกึ ของผู้�อื่น� ใช้้ภาษาพููด
และภาษากายเพื่่อ� สื่�อสารความรู้ส�้ ึึกนึกึ คิดิ ของตนเอง รัับรู้้ค� วามรู้�ส้ ึึกนึึกคิดิ และความต้้องการของผู้�อื่น� วางตัวั
ได้้ถููกต้้องเหมาะสมในสถานการณ์์ต่่างๆ ใช้้การสื่่�อสารที่่�สร้้างสััมพัันธภาพที่�่ดีี สร้้างความร่่วมมืือและทำ�ำ งาน
ร่่วมกับั ผู้อ�ื่น� ได้้อย่่างมีีความสุุข ซึ่่ง� ระบุุพฤติิกรรมทักั ษะชีีวิติ ที่่�คาดหวััง ดัังนี้้�
1. เป็็นผู้ฟ� ัังที่่ด� ีี
2. ใช้้ภาษาและกิิริยิ าที่เ่� หมาะสมในการสื่่�อสาร
3. รู้้จ� ัักเอาใจเขามาใส่่ใจเรา
4. รู้จ�้ ัักแสดงความคิิด ความรู้�ส้ ึึก ความชื่่�นชม และการกระทำำ�ที่�ด่ ีีงามให้้ผู้้อ�ื่น� รับั รู้้�
5. รู้้�จัักปฏิเิ สธ ต่่อรองและร้้องขอความช่่วยเหลือื ในสถานการณ์เ์ สี่่ย� ง
6. ให้้ความร่่วมมืือและทำ�ำ งานร่่วมกัับผู้�อื่�นได้้อย่่างสร้้างสรรค์์
7. ปฏิบิ ััติิตามกฎ กติกิ า และระเบีียบของสัังคม

(เอกสารอ้้างอิิง : สำ�ำ นัักงานคณะกรรมการการศึกึ ษาขั้�นพื้้�นฐาน การพัฒั นาทัักษะชีีวิิตในระบบการศึึกษาขั้�นพื้้น� ฐาน)

Be Smart Say No To Drugs 5

1.4 การสร้้างทัักษะชีีวิติ
ทักั ษะชีีวิิตเป็น็ ความสามารถที่เ่� กิิดในตัวั ผู้�เรีียนได้้ด้้วยวิธิ ีีการสำ�ำ คััญ 2 วิธิ ีี คือื
1. เกิดิ เองตามธรรมชาติิ เป็็นการเรีียนรู้้�ที่เ�่ กิดิ ขึ้�นจากประสบการณ์ข์ องตนเอง และมีีการเปลี่่ย� นแปลง
ที่�่ดีี แต่่การเรีียนรู้้ต� ามธรรมชาติิจะไม่่มีีทิิศทางและเวลาที่แ่� น่่นอน บางครั้้�งกว่่าจะเรีียนรู้้ก� ็อ็ าจจะสายเกิินไป
2. การสร้้างและพัฒั นาโดยกระบวนการเรีียนการสอน เป็น็ การเรีียนรู้้�ที่�่ผู้เ� รีียนได้้เรีียนรู้ร�้ ่่วมกันั ในกลุ่�่ม
ผ่่านกิิจกรรมรููปแบบต่่างๆ ได้้ลงมืือปฏิิบััติิจริิง ได้้ร่่วมอภิิปรายแสดงความคิิดเห็็น ได้้แลกเปลี่่�ยนความคิิด
และประสบการณ์์ซึ่�งกัันและกััน สะท้้อนความรู้�้สึึกนึึกคิิด มุุมมอง เชื่�อมโยงสู่�่วิิถีีชีีวิิตของตนเองเพื่่�อสร้้าง
องค์์ความรู้�ใ้ หม่่และปรับั ใช้้กัับชีีวิติ

1.5 ความสามารถในการใช้้ทักั ษะชีวี ิิต
เป็็นความสามารถในการนำำ�กระบวนการต่่างๆ ไปใช้้ในการดำ�ำ เนิินชีีวิิตประจำ�ำ วัันจากการเรีียนรู้�้
ด้้วยตนเอง การเรีียนรู้อ�้ ย่่างต่่อเนื่่อ� ง การทำำ�งานและการอยู่ร�่่่วมกันั ในสังั คมด้้วยการสร้้างความสัมั พันั ธ์อ์ ันั ดีีระหว่่าง
บุุคคล การจััดการปััญหาและความขััดแย้้งต่่างๆ อย่่างเหมาะสม การปรัับตััวให้้ทัันกัับการเปลี่่�ยนแปลง
ของสังั คมและสภาพแวดล้้อม และการรู้จ้� ักั หลีีกเลี่ย่� งพฤติกิ รรมไม่่พึงึ ประสงค์ท์ ี่ส่� ่่งผลกระทบต่่อตนเองและผู้อ�ื่น�

6 รู้�้คิดิ รู้�ท้ ััน ป้้องกัันยาเสพติดิ

1.6 ทักั ษะชีีวิติ ในหลัักสููตรแกนกลางการศึกึ ษาขั้้�นพื้้�นฐาน
พุุทธศัักราช 2551
การพััฒนาทัักษะชีีวิิต เป็็นกระบวนการเรีียนรู้้�ที่่�มุ่�่งให้้ผู้้�เรีียนพััฒนาตนเองในด้้านความรู้้� ทัักษะ
และเจตคติิในการตระหนัักรู้�้และเห็็นคุุณค่่าในตนเองและผู้ �อื่ �น การคิิดวิิเคราะห์์ ตััดสิินใจ และแก้้ปััญหา
อย่่างสร้้างสรรค์ ์ การจัดั การกับั อารมณ์แ์ ละความเครีียด และการสร้้างสัมั พันั ธภาพที่ด�่ ีีกับั ผู้อ�ื่น� เพื่่อ� การปรับั ตัวั
การป้อ้ งกันั ตนเองในสถานการณ์ต์ ่่างๆ จัดั การกับั ชีีวิติ ตนเองได้้อย่่างมีีประสิทิ ธิภิ าพ ซึ่่ง� สอดคล้้องกับั เป้า้ หมาย
ของหลัักสููตรแกนกลางการศึกึ ษาขั้�นพื้้�นฐาน พุุทธศัักราช 2551 ที่่�กำำ�หนดให้้ทัักษะชีีวิิตเป็็นสมรรถนะสำำ�คััญ
ที่่ผ�ู้เ� รีียนทุุกคนพึงึ ได้้รัับการพััฒนา โดยสถานศึกึ ษาต้้องจัดั การศึกึ ษาให้้ผู้้�เรีียนมีีคุุณภาพตามตััวชี้ว� ััดมาตรฐาน
การเรีียนรู้�ท้ ั้้�ง 8 กลุ่่ม� สาระการเรีียนรู้้� และคุุณลัักษณะอัันพึงึ ประสงค์์ตามเจตนารมณ์์ของหลักั สููตร
ทักั ษะชีีวิติ ในกลุ่ม�่ สาระการเรีียนรู้้� จำำ�แนกได้้เป็็น 2 กลุ่่�ม คือื
1. ทัักษะชีีวิิตทั่่�วไป เป็็นทัักษะพื้้�นฐานของผู้ �เรีียนในการเผชิิญปััญหาปกติิในชีีวิิตประจำ�ำ วััน เช่่น
ความขัดั แย้้งทางความคิดิ การทะเลาะเบาะแว้้ง การสื่่อ� สารที่ไ่� ม่่มีีประสิทิ ธิภิ าพ การวิพิ ากษ์ว์ ิจิ ารณ์ก์ ารจำ�ำ แนก
แยกแยะข้้อมููลข่่าวสาร การตััดสิินใจเลืือกกระทำำ�สิ่่�งต่่างๆ การแก้้ปััญหาในการดำ�ำ รงชีีวิิตประจำ�ำ วััน การคิิด
วางแผนในการดำำ�รงชีีวิิตประจำำ�วััน ฯลฯ ซึ่่�งผู้�ที่�่ได้้รัับการพััฒนาทัักษะชีีวิิตทั่่�วไปจะเป็็นผู้�ที่่�มีีความสามารถ
ในการคิิดวิิเคราะห์์ คิิดตััดสิินใจ และแก้้ปััญหาได้้อย่่างเหมาะสม หรืือที่่�เรีียกว่่ามีีความสามารถในการคิิด
และการสื่่�อความหมาย
ทัักษะชีีวิิตทั่่�วไป ถืือเป็็นทัักษะที่่�เป็็นแกนของทัักษะต่่างๆ และเป็็นทัักษะพื้้�นฐานของการเกิิด
ทักั ษะชีีวิติ องค์ป์ ระกอบอื่�นๆ รวมทั้้�งความรู้ใ�้ นเนื้้อ� หาสาระต่่างๆ อย่่างกว้้างขวาง
ครููผู้้�สอนสามารถจััดการเรีียนรู้้�ที่�่สร้้างทัักษะชีีวิิตทั่่�วไปด้้วยกระบวนการเรีียนรู้้�ที่่�ผู้�เรีียนเป็็นสำ�ำ คััญ
จากการสอนปกติิในชั้ �นเรีียนด้้วยกระบวนการเรีียนรู้�้เชิิงประสบการณ์์ การเรีียนรู้�้แบบมีีส่่วนร่่วมหรืือ
กระบวนการกลุ่่�มและเทคนิิคเกมการศึึกษา ที่่�ให้้ผู้้�เรีียนได้้มีีการอภิิปรายแสดงความรู้�้สึึกนึึกคิิดอย่่างมีี
ประสิิทธิิภาพ หลัังการเสร็็จสิ้้�นการจััดกิิจกรรมตามจุุดประสงค์์แต่่ละครั้้�ง ด้้วยประเด็็นคำ�ำ ถามให้้เกิิด
การสะท้้อน (Reflect) การเชื่�อมโยง (Connect) การปรัับประยุุกต์์ความคิิดและนำ�ำ ไปใช้้ (Apply) ในชั่�วโมง
การเรีียนปกติเิ ป็น็ การบููรณาการหรือื สอดแทรกทักั ษะชีีวิติ ในกระบวนการเรีียนการสอนทุุกกลุ่ม�่ สาระการเรีียนรู้�้
ที่่�อิิงมาตรฐานและตััวชี้�วัดั หลักั สููตรแกนกลางการศึึกษาขั้�นพื้้น� ฐาน พุุทธศักั ราช 2551
นอกจากนี้้ � ยังั พัฒั นาทักั ษะชีีวิติ ทั่่ว� ไปผ่่านกิจิ กรรมพัฒั นาผู้เ� รีียน เช่่น กิจิ กรรมชมรม กิจิ กรรมการแสดง
ความสามารถพิเิ ศษต่่างๆ การศึึกษาแหล่่งเรีียนรู้้�ภายในและภายนอกสถานศึึกษา เป็็นต้้น
2. ทักั ษะชีวี ิติ เฉพาะ เป็น็ ทักั ษะที่จ่� ำ�ำ เป็น็ สำ�ำ หรับั ใช้้ในการเผชิญิ กับั ปัญั หาในชีีวิติ ที่เ�่ ฉพาะเจาะจง เช่่น
ปััญหายาเสพติิด ปััญหาเอดส์์ ปััญหาเพศ การตั้้�งครรภ์์ที่่�ไม่่พร้้อม ปััญหาการปรัับตััวในสภาวะวิิกฤต
ปััญหาสััมพัันธภาพที่่�ไม่่ดีีกัับเพื่่�อนและผู้ �อื่ �น ผู้้�ที่�่มีีทัักษะชีีวิิตในการเผชิิญปััญหาเฉพาะเจาะจง จะเป็็นผู้ �ที่่�มีี
ความเข้้มแข็ง็ ทางใจหรือื มีีพลังั สุุขภาพจิติ ซึ่่ง� จะช่่วยให้้สามารถเอาชนะปัญั หาอุุปสรรคไปสู่ค่� วามสำ�ำ เร็จ็ ที่ต�่ ้้องการ
สามารถปรับั ตัวั ในสถานการณ์ว์ ิกิ ฤต และผ่่านพ้้นเหตุุการณ์ว์ ิกิ ฤตไปได้้โดยไม่่เกิดิ ผลกระทบตามมาหรือื สามารถ
ฟื้น�้ ตัวั กลัับมาดำ�ำ เนินิ ชีีวิิตต่่อไปได้้อย่่างรวดเร็็ว

Be Smart Say No To Drugs 7

ทัักษะชีีวิิตเฉพาะ ถืือว่่าเป็็นทัักษะชั้�นสููงที่�่มีีความสำำ�คััญต่่อการจััดการกัับชีีวิิตตนเอง ได้้แก่่ ทัักษะ
การรู้จ้� ักั ตนเอง เห็น็ คุุณค่่าในตนเองและผู้อ�ื่น� เช่่น การรู้ค้� วามแตกต่่างระหว่่างชายหญิงิ คุุณค่่าและศักั ดิ์์ศ� รีีของ
ชายหญิงิ ทักั ษะการจัดั การกับั อารมณ์แ์ ละความเครีียด เช่่น การคิดิ ที่ไ�่ ม่่เครีียด การคิดิ เชิงิ บวก ทักั ษะการสร้้าง
สััมพัันธภาพที่่�ดีีกัับผู้�อื่�น เช่่น ทัักษะการปฏิิเสธ การชวนไปมีีพฤติิกรรมเสี่�่ยง ทัักษะการใช้้ภาษากายที่่�สร้้าง
ความเข้้าใจอัันดีีต่่อกันั การพููดสื่�อสารที่�่สร้้างมิิตร
ทัักษะชีีวิิตเฉพาะสามารถพััฒนาได้้ด้้วยกระบวนการเรีียนรู้�้แบบมีีส่่วนร่่วม กระบวนการเรีียนรู้�้จาก
ประสบการณ์์และการเรีียนรู้้�ที่�่ผู้�เรีียนเป็็นสำ�ำ คััญที่�่ผู้�เรีียนได้้เรีียนรู้้�และสร้้างความรู้้�ด้้วยตนเองร่่วมกัับกลุ่่�ม
ได้้เรีียนรู้้�จากเหตุุการณ์์ สถานการณ์์จริิงในชีีวิิต จากสื่่�อและแหล่่งเรีียนรู้�้ที่่�มีีความหมายกัับชีีวิิตของตนเอง
เชื่อ� มโยงชีีวิติ และการดำ�ำ เนินิ ชีีวิติ ของผู้เ� รีียนในปัจั จุุบันั และอนาคตสาระการเรีียนรู้ห้� ลักั สููตรแกนกลางการศึกึ ษา
ขั้น� พื้้น� ฐาน พุุทธศักั ราช 2551 ที่ม่� ีีสาระการเรีียนรู้เ้� ฉพาะเจาะจงทั้้ง� มาตรฐานการเรีียนรู้แ�้ ละตัวั ชี้ว� ัดั ประกอบด้้วย
สาระที่่� 1 การเจริิญเติิบโตและพััฒนาการของมนุุษย์์
มาตรฐาน พ 1.1 เข้้าใจในธรรมชาติิของการเจริญิ เติิบโตและพัฒั นาการของมนุุษย์์

สาระที่่� 2 ชีวี ิติ และครอบครัวั
มาตรฐาน พ 2.1 เข้้าใจและเห็็นคุุณค่่าตนเอง ครอบครััว เพศศึึกษา และมีีทัักษะ
ในการดำำ�เนิินชีีวิติ
สาระที่่� 3 การเคลื่่อ� นไหว การออกกำ�ำ ลังั กาย การเล่น่ เกม กีีฬาไทย และกีีฬาสากล
มาตรฐาน พ 3.1 เข้้าใจ มีีทักั ษะในการเคลื่่อ� นไหว กิจิ กรรมทางกาย การเล่่นเกมและกีีฬา
มาตรฐาน พ 3.2 รัักการออกกำำ�ลัังกาย การเล่่นเกม การเล่่นกีีฬา ปฏิิบัตั ิเิ ป็็นประจำำ�
อย่่างสม่ำ��ำ เสมอ มีีวินิ ัยั เคารพสิทิ ธิ ิ กฎ กติกิ า มีีน้ำ��ำ ใจนัักกีีฬา มีีจิติ วิญิ ญาณในการแข่่งขััน
และชื่น� ชมในสุุนทรีียภาพของกีีฬา
สาระที่่� 4 การสร้้างเสริมิ สุุขภาพ สมรรถภาพ และการป้้องกัันโรค
มาตรฐาน พ 4.1 เห็น็ คุุณค่่าและมีีทักั ษะในการสร้้างเสริมิ สุุขภาพ การดำ�ำ รงสุุขภาพ
การป้้องกันั โรค และการสร้้างเสริมิ สมรรถภาพเพื่่�อสุุขภาพ
สาระที่่� 5 ความปลอดภัยั ในชีวี ิิต
มาตรฐาน พ 5.1 ป้อ้ งกันั และหลีีกเลี่�ย่ งปััจจัยั เสี่�่ยง พฤติกิ รรมเสี่่�ยงต่่อสุุขภาพ อุุบัตั ิเิ หตุุ
การใช้้ยา สารเสพติิด และความรุุนแรง

จะเห็็นว่่ารายละเอีียดในแต่่ละชั้�นปีี มีีความสััมพัันธ์์เกี่�่ยวข้้องกัับการพััฒนาทัักษะชีีวิิตเพื่่�อการสร้้าง
ภููมิิคุ้ม� กันั ปััญหายาเสพติิด ดังั นั้้�น ทักั ษะชีีวิิตกับั กลุ่่�มสาระการเรีียนรู้ส�้ ุุขศึึกษาและพลศึึกษา จึึงเป็็นการศึึกษา
ด้้านสุุขภาพที่�่มีีเป้้าหมาย เพื่่�อดำ�ำ รงสุุขภาพ การเสริิมสร้้างสุุขภาพ และการพััฒนาคุุณภาพชีีวิิตของบุุคคล
ให้้สามารถจััดการกัับปััญหาต่่างๆ รอบตััวในสภาพสัังคมปััจจุุบัันและเตรีียมความพร้้อมสำำ�หรัับการปรัับตััว
ในอนาคตได้้อย่่างมีีประสิิทธิภิ าพ เป็็นการสร้้างภููมิคิุ้�มกันั ปััญหายาเสพติดิ ที่�ด่ ีีมีีคุุณภาพอีีกรููปแบบหนึ่่�ง

8 รู้ค้� ิดิ รู้�ท้ ันั ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ

1.7 ทัักษะชีีวิิตในการป้อ้ งกันั ยาเสพติิด
การเสริมิ สร้้างทักั ษะชีีวิติ เพื่่อ� ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ เป็น็ การเสริมิ สร้้างทักั ษะส่่วนบุุคคล และทักั ษะทางสังั คม
อย่่างมีีประสิทิ ธิภิ าพ เพื่่อ� รับั มือื กับั สถานการณ์ท์ ี่ม่� ีีการใช้้ยาเสพติดิ เช่่น ทักั ษะในการคิดิ วิเิ คราะห์อ์ ย่่างมีีเหตุุผล
ทัักษะในการตััดสิินใจ และคิิดริิเริ่�มสร้้างสรรค์์ ทัักษะในการประมาณตน และการควบคุุมสถานการณ์์ ทัักษะ
ในการสื่่อ� สาร ต่่อรอง ปฏิเิ สธ และโน้้มน้้าวจิติ ใจ ทักั ษะในการปรับั ตัวั เป็น็ ต้้น ซึ่่ง� สามารถจำำ�แนกทักั ษะที่จ่� ำ�ำ เป็น็
ตามองค์ป์ ระกอบทักั ษะชีีวิิตได้้ดัังนี้้�

1. การตระหนัักรู้้�และเห็็นคุุณค่า่ ในตนเองและผู้้�อื่น�่

การสร้้างความตระหนัักในคุุณค่่าของตนเองเป็็นปััจจััยที่่�สำำ�คััญประการหนึ่่�ง ในการป้้องกัันการใช้้
ยาในทางที่�่ผิิดในหมู่่�เด็็กและเยาวชน เด็็กมีีความตระหนัักในคุุณค่่าของตนเองต่ำ��ำ จะสร้้างความสััมพัันธ์์
ความเอื้อ� อาทรต่่อผู้อ�ื่น� ได้้ยาก จะแยกตัวั จากคนอื่น� และมีีแนวโน้้มในการใช้้ยา และฆ่่าตัวั ตายสููง เพราะฉะนั้้น�
เด็ก็ จะต้้องมีีการพัฒั นาพฤติิกรรมสำ�ำ คััญต่่อไปนี้้�
- คิิดเชิงิ บวก
- ฝึกึ ให้้มีีความอดทนกัับตัวั เอง
- หลีีกเลี่�่ยงจากสถานการณ์์เสี่ย่� ง (การทะเลาะวิิวาท ยาเสพติิด)
- ปฏิบิ ััติิตนเป็น็ ประโยชน์ต์ ่่อตนเองและผู้อ�ื่�น
- มีีอารมณ์์ขันั
- มีีความรัับผิดิ ชอบต่่อผู้อ�ื่น�

2. การคิิดวิเิ คราะห์์ ตัดั สิินใจ และแก้้ปััญหาอย่่างสร้า้ งสรรค์์

การเผชิิญกัับสถานการณ์์ต่่างๆ ที่�่ต้้องตััดสิินใจเลืือก ต้้องตััดสิินใจว่่าจะยอมรัับหรืือปฏิิเสธข้้อเสนอ
เด็ก็ จะต้้องตระหนักั ถึงึ ผลที่ต่� ามมาของการตัดั สินิ ใจเลือื ก ฉะนั้้น� ต้้องมีีการฝึกึ ฝนในการตัดั สินิ ใจ โดยต้้องศึกึ ษา
ข้้อมููลในเรื่�องที่�่ต้้องตััดสิินใจหรืือแก้้ปััญหา แล้้วจึึงพิิจารณาทางเลืือก และผลที่�่จะเกิิดจากแต่่ละทางเลืือก
แล้้วจึึงตัดั สิินใจเลืือกทางที่ด่� ีีที่ส่� ุุด

3. การจัดั การกับั อารมณ์แ์ ละความเครีียด

ความสามารถในการจััดการความเครีียด ความโกรธ ความขััดแย้้งและการบริิหารเวลาเป็็นทัักษะ
ที่่�สำ�ำ คััญในการเผชิิญปััญหา เด็็กและเยาวชนที่่�ไม่่สามารถจััดการกัับความกดดัันทางสัังคม จากตััวเองหรืือ
จากกลุ่ม�่ เพื่่อ� น จะมีีแนวโน้้มในการใช้้สารเสพติดิ

4. การสร้า้ งสัมั พันั ธภาพที่ด�่ ีีกับั ผู้้�อื่�น่

การสื่่อ� สารเป็น็ การสร้้างสัมั พันั ธภาพระหว่่างบุุคคลทั้้ง� ที่เ�่ ป็น็ คำ�ำ พููดและไม่่เป็น็ คำำ�พููด การพัฒั นาทักั ษะ
ในการสื่่�อสาร เช่่น สามารถปฏิิเสธเพื่่�อนในสถานการณ์์ที่่�อาจถููกชัักชวนไปใช้้สารเสพติิดหรืือเตืือนเพื่่�อน
ที่่�มีีพฤติิกรรมเสี่่�ยงต่่อการใช้้สารเสพติิด ให้้หลีีกเลี่�่ยงหรืือเปลี่่�ยนพฤติิกรรมไปในทางที่่�ถููกจะช่่วยให้้เด็็ก
และเยาวชนมีีความมั่่น� ใจที่�่จะปฏิิสััมพัันธ์์กับั คนอื่�น และสามารถจัดั การกับั สถานการณ์เ์ สี่ย�่ งได้้

Be Smart Say No To Drugs 9

ตอนที่�่

แนวทางการจััดการเรีียนรู้้�ยาเสพติดิ
ประถมศึึกษา

ตารางวิิเคราะห์ค์ วามสัมั พันั ธ์์

ระหว่า่ งตัวั ชี้�้วัดั กลุ่่�มสาระการเรีียนรู้้ส� ุุขศึึกษาและพลศึกึ ษา พฤติิกรรมทัักษะชีีวิติ และสมรรถนะด้้านยาเสพติดิ

ชั้้�นประถมศึกึ ษาปีีที่�่ 1

สาระที่�่ ตััวชี้้ว� ัดั พฤติกิ รรมทักั ษะชีีวิิต สมรรถนะด้า้ นยาเสพติิด

สาระที่่� 2 พ 2.1 ป. 1/1 องค์ป์ ระกอบที่่� 1 บููรณาการเนื้้อ� หายาเสพติิด
ชีีวิิตและ ระบุุสมาชิิกในครอบครััว การตระหนักั รู้�้ ได้้ตามความเหมาะสม
ครอบครััว และความรััก ความผููกพันั และเห็น็ คุุณค่่าในตนเอง
ของสมาชิิกที่�ม่ ีีต่่อกััน และผู้ อ� ื่ �น บููรณาการเนื้้อ� หายาเสพติดิ
พ 2.1 ป. 1/2 ข้้อ 6 รักั และเห็็นคุุณค่่า ได้้ตามความเหมาะสม
บอกสิ่่�งที่�่ชอบ ในตนเองและผู้ �อื่ น�
และภาคภููมิใิ จในตนเอง องค์ป์ ระกอบที่่� 4
การสร้้างสััมพัันธภาพที่ด�่ ีี
สาระที่่� 4 พ 4.1 ป.1/1 กับั ผู้อ�ื่�น
การสร้้างเสริิมสุขุ ปฏิบิ ััติิตนตามหลักั ข้้อ 2 ใช้้ภาษาและกิริ ิิยา
ภาพสมรรถภาพ สุุขบัญั ญััติิแห่่งชาติิ ที่�เ่ หมาะสมในการสื่่�อสาร
และการป้อ้ งกััน ตามคำำ�แนะนำ�ำ องค์ป์ ระกอบที่่� 2
โรค การคิดิ วิิเคราะห์ ์ ตััดสิินใจ
และแก้้ไขปัญั หา
อย่่างสร้้างสรรค์์
ข้้อ 4 มีีความสามารถ
ในการคิดิ เชื่อ� มโยง

10 รู้ค�้ ิิด รู้�้ทันั ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ

สาระที่�่ ตัวั ชี้้�วัดั พฤติกิ รรมทักั ษะชีีวิติ สมรรถนะด้้านยาเสพติดิ

สาระที่่� 5 พ. 5.1 ป.1/1 องค์ป์ ระกอบที่่� 2 1. แยกแยะยาเสพติดิ จาก
ความปลอดภััย ระบุุสิ่่ง� ที่�่ทำ�ำ ให้้เกิดิ อันั ตราย การคิดิ วิิเคราะห์ ์ ตััดสิินใจ สิ่�งอื่น� ๆ
ในชีวี ิิต ที่บ�่ ้้านโรงเรีียน และแก้้ปััญหา 2. สัังเกตและตั้�งคำ�ำ ถาม
และการป้้องกััน อย่่างสร้้างสรรค์์ เกี่ย�่ วกับั คนที่พ�่ บ
พ 5.1 ป.1/3 ข้้อ 1 รู้�จ้ ักั สังั เกต ตั้้ง� คำำ�ถาม เพื่่อ� ประเมิินอันั ตราย
แสดงคำำ�พููดหรือื ท่่าทาง และแสวงหาคำำ�ตอบ 3. สามารถหลีีกเลี่�ย่ งคน
ขอความช่่วยเหลือื จากผู้้อ�ื่�น องค์ป์ ระกอบที่่� 4 ที่่�ต้้องสงสััย
เมื่ �อเกิิดเหตุุร้้ายที่่�บ้้าน การสร้้างสััมพัันธภาพที่�ด่ ีี
และโรงเรีียน กับั ผู้อ�ื่น�
ข้้อ 5 รู้จ�้ ักั ปฏิิเสธ ต่่อรอง
และร้้องขอความช่่วยเหลือื
ในสถานการณ์เ์ สี่่ย� ง

แนวทางการจััดการเรีียนรู้้�ยาเสพติิดระดับั ชั้้�นประถมศึึกษาปีีที่�่ 1

ลำำ�ดัับที่่� ชื่่�อกิิจกรรม เวลาที่ใ่� ช้จ้ ัดั กิจิ กรรม (นาทีี)

1 หนููแยกแยะได้้ 60
2 คนที่่�ต้้องสงสัยั 60

Be Smart Say No To Drugs 11

แนวทางการจััดการเรีียนรู้้�ยาเสพติิดระดับั ชั้้�นประถมศึกึ ษาปีที ี่่� 1

เรื่อ�่ ง หนููแยกแยะได้้ (เวลา 60 นาทีี)

มาตรฐานการเรีียนรู้้�และตัวั ชี้้ว� ััด

พ 5.1 ป.1/1 ระบุุสิ่่ง� ที่ท่� ำ�ำ ให้้เกิิดอันั ตรายที่�่บ้้าน โรงเรีียน และการป้อ้ งกันั

สาระสำ�ำ คััญ

ปััจจุุบัันพบว่่าเยาวชนไทยเข้้าไปยุ่�่งเกี่�่ยวกัับยาเสพติิดเพิ่่�มมากขึ้้�น เนื่่�องจากสภาวะสัังคมไทย
มีีการเปลี่�่ยนแปลงอย่่างรวดเร็็ว อีีกทั้้�งเยาวชนอยู่่�ในวััยที่่�มีีความอยากรู้้� อยากเห็็น อยากลอง ทำำ�ให้้สามารถ
เข้้าถึงึ ยาเสพติดิ ได้้ง่่ายขึ้น� ซึ่่ง� สิ่ง� สำำ�คัญั ที่จ�่ ะทำ�ำ ให้้เยาวชนห่่างไกลจากยาเสพติดิ ได้้ คือื การปลููกฝังั เรื่อ� งยาเสพติดิ
ให้้กับั เยาวชนตั้ง� แต่่วัยั เด็ก็ เพื่่อ� เป็น็ การฝังั ลึกึ ลงในความคิดิ ว่่า ยาเสพติดิ เป็น็ สิ่ง� อันั ตรายทำ�ำ ลายชีีวิิต พร้้อมกับั
การสร้้างความรู้้ค� วามเข้้าใจว่่า สิ่่�งใดเป็็นยาเสพติิด และให้้ตระหนัักถึึงโทษของยาเสพติิด ซึ่่�งไม่่เป็็นประโยชน์์
ต่่อสุุขภาพและร่่างกายแล้้วยังั จะก่่อให้้เกิดิ ปัญั หาภายในครอบครััว สัังคม และประเทศชาติอิ ีีกด้้วย

จุุดประสงค์์การเรีียนรู้้� พฤติกิ รรมทักั ษะชีวี ิิต สาระการเรีียนรู้้�

1. นัักเรีียนสามารถแยกแยะ องค์ป์ ระกอบที่่� 2 การคิดิ 1. รู้้�จักั ยาเสพติิด
สิ่ �งที่�่มีีประโยชน์์ต่่อสุุขภาพกัับ วิเิ คราะห์ ์ ตัดั สินิ ใจ และแก้้ปัญั หา 2. โทษพิิษภัยั /อันั ตราย
สิ่�งที่ไ�่ ม่่มีีประโยชน์์ต่่อสุุขภาพได้้ อย่่างสร้้างสรรค์์ จากยาเสพติดิ
2. นัักเรีียนสามารถบอกได้้ว่่า ข้้อ 1 รู้�้จัักสัังเกต ตั้้ง� คำำ�ถาม (สมอง ร่่างกาย จิติ ใจ)
สิ่ง� ใดเป็น็ สารเสพติดิ และแสวงหาคำำ�ตอบ

กิจิ กรรมการเรีียนรู้้�

ขั้้น� นำำ�เข้้าสู่่�บทเรียี น (10 นาที)ี
นัักเรีียนและครููสนทนาเกี่่�ยวกับั อาหารที่น�่ ัักเรีียนรู้้�จักั

ขั้้น� กิิจกรรม (30 นาทีี) ใช้ใ้ บงาน
1. นักั เรีียนดููบัตั รภาพ จำำ�นวน 2 หมวด คือื หมวดอาหารที่ม่� ีีประโยชน์์ และหมวด หนูู
อาหารที่่ไ� ม่่มีีประโยชน์์/สารเสพติิด พร้้อมชื่่�อภาษาไทย และภาษาอัังกฤษ ดัังนี้้�
- หมวดอาหารที่ม�่ ีีประโยชน์์ ได้้แก่่ สปาเก็ต็ ตี้้� พิซิ ซ่่า นม ขนมปังั มะเขืือเทศ แยกแยะได้้

ไส้้กรอก สับั ปะรด แอปเปิลิ กล้้วย ก๋ว๋ ยเตี๋ย� ว แซนด์์วิชิ น้ำ�ำ�ผลไม้้ ไข่่ไก่่ แครอท ข้้าวผััด
- หมวดอาหารที่ไ�่ ม่่มีีประโยชน์/์ สารเสพติดิ ได้้แก่่ กาว บุุหรี่่� ยาอีี ยาบ้้า ไอซ์ ์ฝิ่่น� สุุรา บุุหรี่ไ่� ฟฟ้า้
กััญชา เบีียร์ ์ น้ำ��ำ อััดลม ลููกอม สายไหม เยลลี่�่ ขนมขบเคี้ย� ว
2. นัักเรีียนรัับป้้ายมืือ YES (สิ่�งที่�่มีีประโยชน์์ต่่อสุุขภาพ) และป้้ายมืือ NO (สิ่�งที่�่ไม่่มีีประโยชน์์
ต่่อสุุขภาพ) (ทำ�ำ เป็น็ หน้้า-หลััง เท่่ากับั 1 อันั ) ให้้นัักเรีียนทุุกคนคนละ 1 อััน

12 รู้้ค� ิิด รู้ท้� ััน ป้้องกันั ยาเสพติิด

กิิจกรรมการเรีียนรู้้�

3. นักั เรีียนฟังั ครููอธิิบายขั้�นตอนการทำ�ำ กิิจกรรม “หนููแยกแยะได้้” ให้้นัักเรีียนฟังั ดัังนี้้�
- นัักเรีียนดูู บััตรภาพที่่�ครููแสดง และครููอ่่านออกเสีียง พร้้อมให้้นัักเรีียนอ่่านตาม จากนั้้�นครูู
ตั้�งคำำ�ถามว่่า บัตั รภาพนี้้�เป็น็ สิ่ง� ที่่ม� ีีประโยชน์์ต่่อสุุขภาพหรืือไม่่มีีประโยชน์ต์ ่่อสุุขภาพ
- ให้้นัักเรีียนชููป้้ายมืือเพื่่�อเป็็นการตอบคำ�ำ ถาม (ป้้ายมืือ YES หมายถึึง สิ่่�งที่�่มีีประโยชน์์ต่่อ
สุุขภาพ และป้า้ ยมือื NO หมายถึงึ สิ่่�งที่ไ�่ ม่่มีีประโยชน์ต์ ่่อสุุขภาพ)
- เมื่อ� นักั เรีียนตอบคำ�ำ ถามโดยการชููป้้ายมือื ครบทุุกคนแล้้ว ให้้ครููเฉลยว่่า บัตั รภาพนี้้เ� ป็น็ สิ่�งที่ม�่ ีี
ประโยชน์ต์ ่่อสุุขภาพหรืือไม่่มีีประโยชน์ต์ ่่อสุุขภาพ
4. นัักเรีียนและครููร่่วมกัันสรุุปบััตรภาพ โดยการอ่่านออกเสีียงทบทวนพร้้อมกัันอีีกครั้้�งหนึ่่�ง และ
ช่่วยกัันนำำ�บัตั รภาพไปปิิดแสดงไว้้บนบอร์ด์ เสนอผลงาน “หนููแยกแยะได้้”
ขั้้�นสรุุป (10 นาทีี)
1. นัักเรีียนและครููร่่วมกัันสรุุปกิิจกรรม “หนููแยกแยะได้้” โดยสนทนาด้้วยคำ�ำ ถาม R - C - A
เพื่่�อนำำ�ไปสู่�่การพัฒั นาทัักษะชีีวิิต
R : นัักเรีียนรู้้ส� ึึกอย่่างไร เมื่อ� สามารถแยกแยะบััตรภาพได้้ถููกต้้อง
C : ที่ผ่� ่่านมานัักเรีียนเคยใช้้วิธิ ีีการแยกแยะสิ่�งที่่�มีีประโยชน์์และไม่่มีีประโยชน์อ์ ย่่างไร
A : ในอนาคตหากนัักเรีียนต้้องพบเจอยาเสพติิด นัักเรีียนจะสามารถแยกแยะว่่าสิ่�งใดเป็็น
ยาเสพติิดได้้หรือื ไม่่
2. นักั เรีียนทำ�ำ ใบงาน เรื่�อง “หนููแยกแยะได้้”

ภาระ/ชิ้้�นงาน

การจำ�ำ แนกกลุ่ม�่ ของบััตรภาพ

สื่อ่� /แหล่ง่ เรีียนรู้้�

1. บัตั รภาพ จำ�ำ นวน 2 หมวด
2. ป้้ายมืือ YES และ NO
3. ใบงาน เรื่�อง “หนููแยกแยะได้้”

การวัดั ผลและประเมิินผล

1. สังั เกตพฤติกิ รรมของนัักเรีียนตามการตอบคำำ�ถาม โดยใช้้เกณฑ์ด์ ัังนี้้�
ระดับั คุุณภาพดีี หมายถึงึ สามารถแยกแยะบัตั รภาพได้้ 10 รายการขึ้้�นไป
ระดับั คุุณภาพพอใช้้ หมายถึึง สามารถแยกแยะบััตรภาพได้้ 6 - 9 รายการ
ระดัับคุุณภาพปรัับปรุุง หมายถึึง สามารถแยกแยะบััตรภาพน้้อยกว่่า 6 รายการ
2. EF ทักั ษะการยั้้�งคิดิ ไตร่่ตรอง
ทัักษะความจำำ�เพื่่อ� นำ�ำ ใช้้งาน
ทัักษะประเมินิ ตนเอง

Be Smart Say No To Drugs 13

ปา้ ย YES ป้าย NO
ส่งิ ทม่ี ีประโยชนต์ อ่ สุขภาพ ส่งิ ทไี่ ม่มปี ระโยชนต์ ่อสขุ ภาพ

14 รู้้�คิิด รู้�้ทันั ป้้องกันั ยาเสพติดิ

Be Smart Say No To Drugs 15

16 รู้�ค้ ิิด รู้�ท้ ััน ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ

แนวทางการจััดการเรีียนรู้้�ยาเสพติดิ ระดัับชั้้�นประถมศึึกษาปีีที่�่ 1

เรื่�อ่ ง คนที่่ต� ้้องสงสัยั (เวลา 60 นาทีี)

มาตรฐานการเรีียนรู้้�และตััวชี้้ว� ััด

พ 5.1 ป.1/1 ระบุุสิ่่ง� ที่ท�่ ำำ�ให้้เกิดิ อันั ตรายที่บ่� ้้าน โรงเรีียน และการป้้องกันั
ป.1/2 แสดงคำำ�พููดหรือื ท่่าทางขอความช่่วยเหลือื จากผู้้อ�ื่น� เมื่อ� เกิดิ เหตุุร้้ายที่บ�่ ้้านหรือื โรงเรีียน

สาระสำำ�คััญ

ประเทศไทยเข้้าสู่ย�่ ุุคการพัฒั นาของนวัตั กรรมและเทคโนโลยีี ทำ�ำ ให้้เกิดิ ช่่องทางหลากหลายในการติดิ ต่่อ
สื่อ� สารระหว่่างกันั ได้้อย่่างสะดวกและรวดเร็ว็ ขึ้น� จึงึ ส่่งผลทำำ�ให้้เด็ก็ มีีโอกาสได้้พบปะผู้ค� นทั้้ง� ที่ร่� ู้จ้� ักั ไม่่รู้จ�้ ักั หรือื
คนแปลกหน้้าจำำ�นวนมาก ซึ่่�งบุุคคลเหล่่านี้้�อาจจะเป็็นคนที่่�น่่าเชื่ �อถืือได้้ หรืืออาจจะเป็็นคนที่�่ควรหลีีกเลี่่�ยง
ดัังนั้้�น จึงึ ควรให้้เด็็กรู้�จ้ ัักการประเมิินอันั ตรายที่่อ� าจจะเกิิดขึ้�นจากบุุคคลหรืือสถานการณ์์ต่่างๆ โดยการสังั เกต
ลัักษณะ พฤติิกรรม สภาพแวดล้้อมต่่างๆ เพื่่�อให้้สามารถแยกแยะและตััดสิินใจได้้ว่่าควรหลีีกเลี่�่ยงหรืือไม่่
เพื่่อ� เป็น็ การป้้องกัันไม่่ให้้เกิิดเหตุุร้้าย พร้้อมทั้้ง� สามารถขอความช่่วยเหลือื จากผู้้อ�ื่�นเมื่อ� เกิิดเหตุุร้้ายได้้

จุุดประสงค์์การเรีียนรู้้� พฤติิกรรมทักั ษะชีวี ิิต สาระการเรีียนรู้้�

1. นักั เรีียนสามารถประเมิิน องค์ป์ ระกอบที่่� 4 การสร้้าง 1. รู้จ�้ ักั ยาเสพติิด
อันั ตรายที่อ�่ าจจะเกิิดขึ้น� สััมพันั ธภาพที่่ด� ีีกับั ผู้อ�ื่�น 2. โทษพิษิ ภััย/อันั ตรายจาก
จากบุุคคลที่�ใ่ ช้้สารเสพติดิ ข้้อ 5 รู้จ้� ักั ปฏิิเสธ ต่่อรอง ยาเสพติิด (สมอง ร่่างกาย จิิตใจ)
หรืือบุุคคลแปลกหน้้าได้้ และร้้องขอความช่่วยเหลือื 3. วิธิ ีีหลีีกเลี่�่ยงเบื้้อ� งต้้น
2. นัักเรีียนสามารถสังั เกต ในสถานการณ์เ์ สี่�่ยง 4. วิธิ ีีการขอความช่่วยเหลืือ
และแยกแยะลัักษณะบุุคคล เบื้้อ� งต้้น เมื่อ� ต้้องเจอสถานการณ์์
ที่ใ�่ ช้้สารเสพติิดได้้ คัับขันั
3. นักั เรีียนสามารถตััดสิินใจ
หลีีกเลี่�่ยงอัันตรายจากบุุคคล
แปลกหน้้าหรืือสถานการณ์์
ที่่ไ� ม่่ปลอดภััย
และขอความช่่วยเหลืือจากผู้้�อื่ �น
เมื่ �อเกิิดเหตุุร้้ายได้้

กิจิ กรรมการเรีียนรู้้�

ขั้้�นนำ�ำ เข้้าสู่่�บทเรีียน (15 นาที)ี
1. นัักเรีียนดููวีีดีีโอเกี่�ย่ วกัับการป้้องกัันตนเองจากบุุคคลแปลกหน้้าและการขอความช่่วยเหลืือ
ให้้นัักเรีียนดูู
2. นักั เรีียนตอบคำ�ำ ถามครููเกี่ย�่ วกัับอัันตรายที่�อ่ าจเกิิดขึ้�นจากบุุคคลแปลกหน้้าตามสื่่อ� วิิดีีโอ

Be Smart Say No To Drugs 17

กิิจกรรมการเรีียนรู้้�

ขั้้�นกิิจกรรม (35 นาทีี)
1. นักั เรีียนดููบัตั รภาพจำ�ำ นวน2 ชุุด คือื บัตั รภาพบุุคคลและบัตั รภาพสถานการณ์ ์ จากนั้้น� ครููชููบัตั รภาพ
พร้้อมสนทนาถาม – ตอบ ร่่วมกัับนักั เรีียน ดังั นี้้�
1.1 บััตรภาพบุุคคล
- บุุคคลในบัตั รภาพนี้้ม� ีีลัักษณะอย่่างไร
- เป็็นบุุคคลที่่ใ� ช้้สารเสพติดิ หรืือไม่่
- เป็น็ บุุคคลที่ค�่ วรหลีีกเลี่่�ยง หรือื บุุคคลที่่�สามารถขอความช่่วยเหลือื ได้้
1.2 บััตรภาพสถานการณ์์
- สถานการณ์์ในบัตั รภาพนี้้ม� ีีลัักษณะอย่่างไร
- มีีบุุคคลที่ใ่� ช้้สารเสพติดิ หรือื กระทำำ�สิ่่�งที่่�ไม่่ดีีหรืือไม่่
- เป็น็ สถานการณ์ท์ ี่่�ควรหลีีกเลี่ย่� งหรืือไม่่
2. แบ่่งกลุ่ม่� นักั เรีียนกลุ่ม่� ละ 5 - 6 คน (คละตามความสามารถ) และแจกบััตรเหตุุร้้ายให้้นักั เรีียน
กลุ่ม�่ ละ 1 ใบ โดยให้้นักั เรีียนร่่วมกันั คิดิ คำำ�พููดหรือื ท่่าทางการขอความช่่วยเหลือื จากผู้้อ�ื่น� ตามบัตั รเหตุุร้้าย
ที่ไ�่ ด้้รัับและร่่วมกันั ออกมาแสดงหน้้าชั้น� เรีียน
ขั้้�นสรุุป (10 นาทีี)
นัักเรีียนและครููร่่วมกัันสรุุปลัักษณะของบุุคคลหรืือสถานการณ์์ที่�่ควรหลีีกเลี่�่ยง โดยสนทนาด้้วย
คำำ�ถาม R - C - A เพื่่�อนำ�ำ ไปสู่่�การพััฒนาทัักษะชีีวิิต
R : นักั เรีียนรู้้ส� ึึกอย่่างไรที่่ต� ้้องอยู่�ใ่ นสถานการณ์เ์ สี่่ย� ง
C : ที่�่ผ่่านมานัักเรีียนเคยพบบุุคคลแปลกหน้้าที่่�ไม่่น่่าไว้้วางใจหรืือสถานการณ์์เสี่่�ยงหรืือไม่่
นักั เรีียนทำ�ำ อย่่างไร
A : ถ้้ามีีบุุคคลแปลกหน้้าชักั ชวนให้้ไปยุ่ง่� เกี่ย�่ วกับั ยาเสพติดิ หรือื ให้้นักั เรีียนเป็น็ ผู้น� ำำ�ยาเสพติดิ
ไปส่่ง นักั เรีียนจะมีีวิิธีีปฏิิเสธหรืือขอความช่่วยเหลือื จากผู้้อ�ื่น� อย่่างไร

ภาระ/ชิ้้�นงาน

1. การตอบคำ�ำ ถาม
2. การแสดงคำ�ำ พููดหรือื ท่่าทางการขอความช่่วยเหลือื

สื่่�อ/แหล่ง่ เรีียนรู้้�

1. สื่่อ� วิดิ ีีโอเกี่ย�่ วกับั การป้้องกัันตนเองจากบุุคคลแปลกหน้้าและการขอความช่่วยเหลือื
2. บัตั รภาพ จำ�ำ นวน 2 ชุุด
3. บัตั รเหตุุร้้าย

การวัดั ผลและประเมินิ ผล

พิจิ ารณาจากคำ�ำ ตอบของคำ�ำ ถามการนำ�ำ ไปใช้้ (A) ถ้้าคำ�ำ ตอบ มีีความเหมาะสมถือื ว่่าผ่่าน

สื่อ่� วิิดีีโอเกี่ย�่ วกัับการป้้องกันั ตนเอง
จากบุุคคลแปลกหน้า้ และการขอความช่่วยเหลืือ

18 รู้�ค้ ิดิ รู้ท้� ััน ป้อ้ งกัันยาเสพติิด

นิิทาน เรื่�่อง ระวัังคนแปลกหน้้า

วัันหนึ่่ง� ณ บ้้านของน้้องเป็็ดมีีลููกพี่ล่� ููกน้้องของคุุณแม่่กับั ลููกสาวที่�่อายุุเท่่าๆ กัับน้้องเป็ด็ ชื่่�อว่่า น้้องเอิิงเอยมาเที่�่ยว
ที่่�บ้้าน คุุณแม่่เห็็นเด็็กๆ เบื่่�อก็็เลยพามาเล่่นเครื่่�องเล่่นที่่�สวนสาธารณะที่่�คุุณแม่่มัักจะพาน้้องเป็็ดมาเดิินเล่่นบ่่อยๆ ตอนนี้้�
ที่่�สวนสาธารณะ มีีเด็็กๆ อีีกหลายคน กำ�ำ ลังั เล่่นกันั อย่่างสนุุกสนาน
คุุณแม่่ : น้้องเป็็ดกัับเอิิงเอยเล่่นได้้ตามสบายเลยจ้้า แต่่ห้้ามออกจากนอกสวนสาธารณะ อย่่าไปไหนกัับคนแปลกหน้้า
และอย่่ารับั ของจากคนแปลกหน้้านะจ๊ะ๊
น้้องเป็็ด : ค่ะ่ พวกหนููจะไม่่ไปไหนกับั คนแปลกหน้้า
น้้องเป็็ดจึึงช่่วยเอิิงเอยไปเล่่นชิิงช้้า เล่่นม้้าลื่�นแล้้วก็็เล่่นบ่่อทรายกัันอย่่างสนุุกสนาน แต่่แล้้วจู่�่ๆ ก็็มีีคนลงมาจากรถคัันสีีดำ�ำ
ที่�่จอดอยู่�ข่ ้้างสวนสาธารณะ ตรงมาที่บ�่ ่่อทราย คนๆ นั้้น� เป็น็ คุุณลุุงสวมแว่่นตาสีีดำ�ำ ใส่่หมวก และสวมผ้้าปิดิ ปากด้้วย คุุณลุุง
หัันมาทางพวกเด็ก็ ๆ แล้้วก็ห็ ยิบิ ขนมซองเล็ก็ ๆ ออกมาโบกให้้เด็ก็ ๆ เห็น็
คุณุ ลุงุ แปลกหน้้า : เด็็กคนไหนอยากกินิ ลููกอม อยากกินิ ขนมอร่่อยๆ บ้้าง ลุงุ มีีแจกฟรีนี ะ วิ่ง� มารับั เลย
พอได้้ยิินคำำ�ว่่า ขนม พวกเด็ก็ ๆ ก็ห็ ยุุดเล่่น แล้้ววิ่ง� ไปหาคุุณลุุงคนนั้้�นทันั ทีี น้้องเป็ด็ ที่่อ� ยากได้้ขนมเหมืือนกับั คนอื่น� ๆ ก็ก็ ำ�ำ ลังั
จะเดินิ ไปหาคุุณลุุง แต่่ถููกเอิิงเอยดึงึ มืือไว้้ซะก่่อน
น้้องเอิิงเอย : น้้องเป็ด็ ลืืมไปแล้้วเหรอว่า่ คุณุ ป้้าห้้ามไม่่ให้้เรารัับของจากคนแปลกหน้้า
น้้องเป็็ดจึึงนึึกถึึงคำำ�เตืือนของแม่่ขึ้้�นมาได้้ว่่า ห้้ามออกไปนอกสวนสาธารณะ อย่่าไปไหนกัับคนแปลกหน้้า และอย่่ารัับของ
จากคนแปลกหน้้า
คุณุ ลุุงแปลกหน้้า : ใครอยากดููมายากลไพ่บ่ ้้าง มารวมกันั ตรงนี้้เ� ลย
คราวนี้้�น้้องเป็็ดเป็็นฝ่่ายดึึงมืือเอิงิ เอยให้้เข้้าไปดููด้้วยกััน
น้้องเป็ด็ : น้้องเป็ด็ จะเข้้าไปดููมายากล คุณุ แม่บ่ อกว่า่ ไม่่ให้้รัับของจากคนแปลกหน้้า ห้้ามคุุยและห้้ามตามไป แต่่ไม่่ได้้
ห้้ามเราดููมายากลนี่่�นาจริงิ ไหม
น้้องเอิงิ เอย : ก็็จริงิ นะ
เอิงิ เอยคล้้อยตามคำำ�อธิบิ ายของน้้องเป็ด็ ทั้้ง� คู่ก�่ ็เ็ ลยเดินิ ไปดููมายากลของคุุณลุุงอย่่างตื่น� เต้้น พร้้อมๆ กับั เด็ก็ คนอื่น� พอมายากล
จบลง เด็็กๆ ก็็ปรบมือื กัันเสีียงดััง ร้้องเรีียกให้้คุุณลุุงเล่่นอีีก คุุณลุุงหัวั เราะอย่่างชอบใจ
คุณุ ลุงุ แปลกหน้้า : ถ้้าใครอยากดููมายากลระดับั ที่่ส� ุดุ ยอดกว่า่ นี้้�ก็ต็ ามไปดููที่่ร� ถของลุุงสิิ ลุงุ ต้้องใช้้อุปุ กรณ์ท์ ี่่อ� ยู่�ในรถ
คุุณลุุงเดินิ ไปที่ร่� ถตู้ค� ันั สีีดำ�ำ ข้้างหน้้าสวนสาธารณะ พร้้อมกวักั มือื เรีียกเด็ก็ ๆ และพยายามโน้้มน้้าวให้้เด็ก็ ๆ ตามมา มีีเด็ก็ บางคน
หลงเชื่อ� เดินิ ตามไปที่�่รถ แต่่น้้องเป็ด็ กับั เอิงิ เอยไม่่กล้้าตามไปได้้แต่่ยืนื นิ่่ง� อยู่่�อย่่างนั้้น�
น้้องเอิงิ เอย : เรากลับั ไปหาคุณุ แม่่กัันเถอะน้้องเป็็ด
เอิิงเอยเริ่�มรู้้ส� ึกึ แปลกๆ จึึงชวนน้้องเป็ด็ กลับั ไปหาคุุณแม่่ คุุณแม่่เห็น็ เด็ก็ ทั้้�งสองคนวิ่�งกลัับมาหน้้าตาตื่น�

นิิทานเรื่�อ่ งระวัังคนแปลกหน้้า

Be Smart Say No To Drugs 19

หน้้า 2

คุุณแม่่ : เป็น็ อะไรไปจ๊๊ะน้้องเป็็ดกัับเอิิงเอยวิ่�งหนีีอะไรกันั มา
น้้องเป็็ดเล่่าเหตุุการณ์์ที่่�เกิิดขึ้�นทั้้ง� หมดให้้คุุณแม่่ฟััง คุุณแม่่ได้้ยิินก็็หน้้าซีีด และรีีบบอกให้้เด็็กๆ กลับั บ้้านทัันทีี เมื่อ� กลัับมา
ที่่บ� ้้านคุุณแม่่ก็็ซัักถามเรื่�องราวที่่�เกิดิ ขึ้�น
คุุณแม่่ : โชคดีีแล้้วล่่ะที่่�น้้องเป็็ดไม่่รัับขนม เราไม่่รู้้�หรอกว่่า คนพวกนั้้�นเขาเอาอะไรใส่่ไว้้ในขนมบ้้าง มัันอาจจะเป็็น
ของอัันตรายทำำ�ให้้กินิ แล้้วไม่่สบายได้้ แล้้วก็ล็ ักั พาตััวน้้องเป็็ดกัับเอิงิ เอยไป
น้้องเป็็ด : แล้้วพวกเขาจะลัักพาตัวั น้้องเป็็ดกัับเอิงิ เอยไปทำ�ำ ไมคะ
คุุณแม่่ : พวกนั้้�นเป็็นคนใจร้้าย เขาจะลัักพาตััวเด็็กๆ แบบน้้องเป็็ดกัับเอิิงเอยไปใช้้งานให้้ทำ�ำ งานหนัักๆ หรืือให้้เป็็น
ขอทาน ถ้้าทำ�ำ ไม่ไ่ ด้้ตามที่่เ� ขาต้้องการ พวกเขาก็จ็ ะทุบุ ตีี น้้องเป็ด็ รู้ไ้� หมว่า่ เด็ก็ ๆ ที่่โ� ดนลักั พาตัวั ไป จะไม่ไ่ ด้้กินิ ไม่ไ่ ด้้นอน
ไม่ไ่ ปโรงเรีียน ไม่่ได้้กลับั บ้้านอีกี เลย
น้้องเป็ด็ และเอิงิ เอยได้้ยิินแล้้วก็็รู้�้สึกึ กลััวมาก ทั้้ง� คู่่�จัับมือื กันั แน่่น
น้้องเป็ด็ : น่่ากลัวั จัังค่ะ่
คุุณแม่่ : ใช่่จ้้ะ ถ้้าน้้องเป็็ดระวัังตััวดีี ก็็ไม่่ต้้องกลััวคนแปลกหน้้าหรอก ที่่�สำ�ำ คััญน้้องเป็็ดต้้องแยกแยะให้้ออกว่่าใคร
คืือ คนแปลกหน้้า และใครคืือคนที่่�เราเชื่่�อได้้
น้้องเป็ด็ : น้้องเป็ด็ จะแยกแยะยัังไงเหรอคะ
คุุณแม่่ : คนแปลกหน้้าก็ค็ ืือทุุกคนที่่น� ้้องเป็็ดไม่ร่ ู้้�จักั ไงจ๊ะ๊ แต่ก่ ็ม็ ีคี นแปลกหน้้าบางคนที่่น� ้้องเป็็ดเชื่�่อใจได้้นะจ๊ะ๊ อย่่างเช่น่
คุณุ ตำำ�รวจ คุณุ พยาบาล คุณุ หมอ หรืือคุณุ ครูู คนพวกนี้้ค� ืือคนที่่น� ้้องเป็ด็ ขอความช่ว่ ยเหลืือได้้ถ้้ามีปี ัญั หา แล้้วก็พ็ ยายาม
อย่่าไปไหนคนเดียี ว อย่า่ ไปในที่่ท� ี่่ไ� ม่่มีคี น น้้องเป็ด็ จำำ�ได้้ไหมจ๊๊ะ
น้้องเป็็ด : ค่ะ่ น้้องเป็็ดจะจำ�ำ ไว้้ให้้ดีีเลย

หลายวัันผ่า่ นไป.......คุณุ แม่ไ่ ด้้ยินิ ข่่าวเด็ก็ ถููกลักั พาตััวไป ก็็มาเล่า่ ให้้น้้องเป็็ดฟััง

คุุณแม่่ : เด็็กคนนั้้น� ได้้รัับความช่่วยเหลืือแล้้ว โชคดีที ี่่�ตำ�ำ รวจช่่วยได้้ทััน เด็็กผอมลงไปนิิดหน่่อย มีีแผลตามตััว แต่่ก็ย็ ััง
ไม่่ถึงึ อัันตราย และโชคดีีมากๆ ที่่ไ� ด้้กลัับบ้้านมาอยู่่�กับั ครอบครััว ได้้เจอพ่อ่ และแม่่อีีกครั้้ง� น้้องเป็็ดได้้ฟัังแล้้วก็ร็ ู้้ส� ึึกดีีใจ
ที่่ว� ันั นั้้น� เอิงิ เอยช่ว่ ยเตืือนให้้น้้องเป็ด็ นึกึ ถึงึ คำ�ำ เตืือนของคุณุ แม่แ่ ละตั้้ง� ใจว่า่ จะทำำ�ตามคำ�ำ เตืือนของคุณุ แม่อ่ ย่า่ งเคร่ง่ ครัดั

เด็็กๆ ได้้ฟังั แล้้วก็็ต้้องระวังั ตัวั นะคะ สมััยนี้้�มีีคนร้้ายอยู่่�ทุุกที่่� และคนเหล่่านี้้�
ก็ส็ ามารถหาวิธิ ีกี ารต่า่ งๆ มาหลอกล่อ่ ให้้เราเชื่อ�่ ใจได้้ง่า่ ยๆ ต้้องทำ�ำ ตามที่่�คุุณแม่่
ของน้้องเป็ด็ บอกนั่่น� แหละค่่ะ ไม่ค่ ุุยกับั คนแปลกหน้้า ไม่ไ่ ปไหนกับั คนแปลกหน้้า
ไม่่รับั ของจากคนแปลกหน้้า ไม่ไ่ ปไหนคนเดีียว ควรมีีเพื่�่อนไปด้้วย และไม่ไ่ ปในที่่�ที่่�ไม่ม่ ีคี น

เพราะสถานที่่เ� หล่่านี้้ล� ัับตาคน ทำำ�ให้้เกิิดการลัักพาตัวั ได้้ง่า่ ยๆ

เครดิติ : www.youtube.com/watch?v=Cv0f9BtrHTI&t=503s

20 รู้ค�้ ิิด รู้้�ทััน ป้อ้ งกัันยาเสพติิด

บบัตั ตั รรภภาพาบพคุบคุลุคไคดลแ้ กไ่ด้พ้แ่อกแ่ม่ พ่ ่ค่อุณแคมรู่่ คตุำณุ รวคจรููทหตำา�ำ รรหวมจอทพหยาาบราหลมคอนดพมกยาาวบโาจลร นักเลง คนเมา
คคนนสดูบบมหุ กรา่ี ควนโใจชร้ยานเัสกั พเตลิดง คนเมา คนสููบบุุหรี่่� คนใช้้ยาเสพติดิ

บุคคลที่สามารถขอความชว่ ยเหลือได้ บคุ คลทค่ี วรหลีกเลย่ี ง/บุคคลทีใ่ ช้สารเสพตดิ

Be Smart Say No To Drugs 21

บัตั รภาพสถานการณ์์ ได้้แก่่ ปลูกู ป่า่ ทำ�ำ บุญุ ใส่บ่ าตร เล่น่ ดนตรีี รดน้ำ�ำ�ผู้้�ใหญ่่

บเัตรีรียภนาหพนัสงั ถสาือืนกบาำำ�รเณพ็์็ญไดปแ้ รกะ่โยปชลกูน์ป์ ห่านทีเี รำีบียญุนใดสื่่่บ�มาแตอรลกเลอ่นฮดอนลต์์รเีล่รน่ ดกนาำ้ รผพู้ใหนัญนั ่ เทรียะเนลหานะวงัิวิ สาือท
บแำขเ่พง่ ญ็ รถปซริ่ะง�่ โยดชมนก์ าหวนเี รียน ดม่ื แอลกอฮอล์ เลน่ การพนัน ทะเลาะววิ าท แข่งรถซงิ่ ดมกาว

สถานการณท์ ่ัวไป สถานการณท์ ่ีควรหลกี เลย่ี ง

22 รู้้�คิิด รู้ท�้ ันั ป้้องกัันยาเสพติดิ

บัตั รเหตุุร้า้ ย
บตั รเหตรุ ้าย

ดา้ นหนา้ ดา้ นหลัง

Be Smart Say No To Drugs 23

ตารางวิเิ คราะห์ค์ วามสัมั พันั ธ์์

ระหว่่างตัวั ชี้ว้� ัดั กลุ่ม�่ สาระการเรีียนรู้้�สุุขศึกึ ษาและพลศึึกษา พฤติิกรรมทัักษะชีีวิติ และสมรรถนะด้้านยาเสพติดิ

ชั้้น� ประถมศึึกษาปีที ี่่� 2

สาระที่่� ตัวั ชี้้�วััด พฤติิกรรมทักั ษะชีีวิิต สมรรถนะด้้านยาเสพติิด

สาระที่่� 1 พ 1.1 ป.2/1 อธิบิ าย องค์ป์ ระกอบที่่� 2 บููรณาการเนื้้อ� หายาเสพติดิ
การเจริิญเติบิ โต ลักั ษณะและหน้้าที่�่ การคิิดวิิเคราะห์ ์ ตััดสินิ ใจ ได้้ตามความเหมาะสม
และพััฒนาการ ของอวัยั วะภายใน และแก้้ไขปัญั หาอย่่าง
ของมนุุษย์์ สร้้างสรรค์์ บููรณาการเนื้้อ� หายาเสพติดิ
ข้้อที่่� 1 รู้จ�้ ัักสังั เกต ได้้ตามความเหมาะสม
สาระที่่� 2 ตั้ง� คำำ�ถามและแสวงหา
ชีีวิิตและ คำำ�ตอบ บููรณาการเนื้้อ� หายาเสพติดิ
ครอบครััว ได้้ตามความเหมาะสม
พ 2.1 ป.2/1 องค์ป์ ระกอบที่่� 1
สาระที่่� 4 ระบุุบทบาทหน้้าที่่� การตระหนักั รู้แ�้ ละ
การสร้้างเสริมิ สุขุ ของตนเองและสมาชิิก เห็็นคุุณค่่าในตนเอง
ภาพสมรรถภาพ ในครอบครัวั และผู้ �อื่ �น
และการป้อ้ งกันั ข้้อ 6 รัักและเห็็นคุุณค่่า
โรค ในตนเองและผู้ �อื่ �น

พ 4.1 ป.2/1 องค์ป์ ระกอบที่่� 2
บอกลักั ษณะของการมีี การวิเิ คราะห์ ์ ตัดั สินิ ใจและ
สุุขภาพดีี แก้้ไขปััญหาอย่่างสร้้างสรรค์์
พ 4.1 ป.2/2 ข้้อ 1 รู้�จ้ ักั สัังเกต ตั้้�งคำำ�ถาม
เลืือกกิินอาหารที่่�มีีประโยชน์์ และแสวงหาคำ�ำ ตอบ

สาระที่่� 5 พ 5.1 ป.2/3 องค์ป์ ระกอบที่่� 2 รักั และมีีเจตนาที่จ่� ะดููแล
ความปลอดภััยใน ระบุุโทษของสารเสพติดิ การวิิเคราะห์ ์ ตััดสินิ ใจและ รักั ษา “สมอง” ไม่่ให้้ได้้รับั
ชีีวิติ สารอันั ตรายใกล้้ตัวั แก้้ไขปัญั หาอย่่างสร้้างสรรค์์ อันั ตราย โดยไม่่ยุ่ง�่ เกี่่ย� วกับั
และวิธิ ีีการป้้องกััน ข้้อ 4 มีีความสามารถ ยาเสพติิด
ในการเชื่ �อมโยง

แนวทางการจััดการเรีียนรู้้�ยาเสพติดิ ระดัับชั้้น� ประถมศึกึ ษาปีที ี่่� 2

ลำ�ำ ดับั ที่�่ ชื่�่อกิจิ กรรม เวลาที่ใ่� ช้จ้ ัดั กิิจกรรม (นาทีี)

1 สมองพัังเพราะยาเสพติดิ 60
60
2 บัันไดงู

24 รู้�ค้ ิิด รู้้ท� ััน ป้้องกัันยาเสพติิด

แนวทางการจัดั การเรีียนรู้้�ยาเสพติดิ ระดัับชั้้�นประถมศึึกษาปีีที่่� 2

เรื่�อ่ ง สมองพังั เพราะยาเสพติิด (เวลา 60 นาทีี)

มาตรฐานการเรีียนรู้้�และตัวั ชี้้ว� ัดั

มาตรฐาน พ 5.1 ป้้องกัันและหลีีกเลี่�่ยงปััจจััยเสี่่�ยง พฤติิกรรมเสี่่�ยงต่่อสุุขภาพ อุุบััติิเหตุุ
การใช้้ยา สารเสพติดิ และความรุุนแรง
ตัวั ชี้้�วััด พ 5.1 ป.2/3 ระบุุโทษของสารเสพติดิ สารอัันตรายใกล้้ตัวั และวิธิ ีีการป้้องกันั

สาระสำำ�คััญ

สถานการณ์ก์ ารแพร่่ระบาดของยาเสพติดิ ในปัจั จุุบันั เป็น็ ปัญั หาที่ส่� ำำ�คัญั มากโดยเฉพาะในกลุ่ม่� เด็ก็ และ
เยาวชน ดังั นั้้น� จึงึ มีีความจำำ�เป็น็ อย่่างมากที่จ่� ะต้้องให้้เด็ก็ และเยาวชนเรีียนรู้ถ้� ึงึ โทษพิษิ ภัยั ของสารเสพติดิ และ
วิิธีีการป้้องกันั ยาเสพติิด ทั้้ง� นี้้� เพื่่อ� ให้้เด็ก็ และเยาวชนรู้�้จักั วิิธีีการหลีีกเลี่�่ยงและป้้องกันั ตนเองจากยาเสพติดิ ได้้

จุุดประสงค์์การเรีียนรู้้� พฤติกิ รรมทัักษะชีวี ิติ สาระการเรีียนรู้้�

นักั เรีียนได้้ทราบและเรีียนรู้�้ องค์ป์ ระกอบที่่� 2 การคิดิ 1. รู้จ�้ ัักยาเสพติิด
ถึงึ โทษพิิษภัยั ของยาเสพติิด วิเิ คราะห์ ์ ตัดั สินิ ใจ และแก้้ปัญั หา 2. โทษพิิษภัยั /อัันตราย
ที่�่ส่่งผลกระทบต่่อร่่างกาย อย่่างสร้้างสรรค์์ จากยาเสพติิด
ข้้อ 4 มีีความสามารถในการ (สมอง ร่่างกาย จิติ ใจ)
เชื่อ� มโยง

กิจิ กรรมการเรีียนรู้้� ใช้ใ้ บงาน
ทายซิิ
ขั้้�นนำ�ำ เข้้าสู่่�บทเรีียน (10 นาทีี) ฉันั อยู่่�
1. นักั เรีียนและครููร่่วมกัันสนทนาเกี่ย�่ วกับั หน้้าที่่แ� ละความสำำ�คัญั ของสมอง ตรงไหน
2. นักั เรีียนชมคลิปิ เรื่�อง “คุุณสมอง ยอดฮีีโร่่” 5.12 นาทีี
ขั้้�นกิจิ กรรม (30 นาทีี)
1. นัักเรีียนและครููร่่วมกันั สนทนาเกี่่�ยวกัับคลิิป “คุุณสมอง ยอดฮีีโร่่”
2. นัักเรีียนร่่วมตอบคำ�ำ ถามจากการ์์ดสมอง
3. นัักเรีียนทำ�ำ ใบงาน ทายซิ.ิ ..ฉันั อยู่�ต่ รงไหน
ขั้้น� สรุุป (10 นาที)ี
นักั เรีียนและครููร่่วมกัันสรุุปภาพรวมของการทำ�ำ กิจิ กรรม
R : ในการชมคลิิป “คุุณสมอง ยอดฮีีโร่่ นัักเรีียนรู้�ส้ ึึกอย่่างไร
C : นัักเรีียนมีีวิธิ ีีดููแลตััวเองอย่่างไรให้้มีีสุุขภาพแข็็งแรง สมองแจ่่มใส
A : ถ้้ามีีผู้้�อื่�นชักั ชวนให้้ใช้้สารเสพติิดนัักเรีียนมีีวิิธีีหลีีกเลี่่�ยงหรืือปฏิเิ สธอย่่างไร

Be Smart Say No To Drugs 25

ภาระ/ชิ้้น� งาน

1. การ์ด์ สมอง
2. ใบงาน

สื่่�อ/แหล่่งเรีียนรู้้�

1. คลิิปวิิดีีโอ “คุุณสมอง ยอดฮีีโร่่”
2. การ์ด์ สมอง
3. ใบงาน เรื่อ� ง ทายซิ.ิ ...ฉัันอยู่่ต� รงไหน

การวััดผลและประเมินิ ผล

1. ประเมินิ จากการดููคลิปิ วิิดีีโอ “คุุณสมอง ยอดฮีีโร่่”
2. ประเมิินจากความสามารถในการตอบคำำ�ถามในใบงาน
3. ประเมิินจากการตอบคำ�ำ ถาม R - C- A

เกณฑ์ก์ ารประเมินิ ดีี ดีีมาก
ผ่า่ น/พอใช้้
สามารถนำำ�ความรู้�ใ้ นคลิิป สามารถนำ�ำ ความรู้�ใ้ นคลิิป
1. ให้้ความสนใจในการ มาแสดงตอบคำำ�ถามได้้ มาร่่วมอภิปิ รายได้้
ดููคลิิปวีีดิโิ อ ตอบคำ�ำ ถามในใบงานได้้ 7 ข้้อ ตอบคำำ�ถามในใบงานได้้
2. ตอบคำ�ำ ถามในใบงานได้้ 5 มากกว่่า 7 ข้้อ
ข้้อ สามารถตอบคำำ�ถาม R - C- A สามารถตอบคำำ�ถาม R -C - A
3. สามารถตอบคำ�ำ ถาม R -C- A ได้้ 2 ข้้อ ได้้ 3 ข้้อ
ได้้ 1 ข้้อ

26 รู้้ค� ิดิ รู้ท�้ ันั ป้้องกัันยาเสพติิด

สคริิปท์์ เรื่อ�่ ง

“คุุณสมอง ยอดฮีโี ร่”่

สมองของคนเรามีี 5 ส่่วน
ส่ว่ นที่่� 1 อยู่�่ด้้านหลังั ศีีรษะ ทำ�ำ หน้้าที่�่ในการมองเห็น็ การสังั เกต
ส่่วนที่่� 2 อยู่ด่� ้้านข้้างหููทั้้�งสองข้้าง ทำำ�หน้้าที่ใ่� นการฟััง พููด อ่่าน
ส่่วนที่่� 3 อยู่่ด� ้้านบนของศีีรษะ ทำำ�หน้้าที่�ใ่ นการรัับรู้�ท้ างผิวิ หนังั
ส่ว่ นที่่� 4 อยู่ด�่ ้้านหน้้าของศีีรษะ ทำ�ำ หน้้าที่�่ในการคิิดแยกแยะผิดิ ถููก
ส่ว่ นที่่� 5 อยู่�่ใจกลางศีีรษะ ทำ�ำ หน้้าที่่ร� ับั รู้้ด� ้้านอารมณ์ ์ ความรู้�ส้ ึึก เช่่น ตื่่น� เต้้น ดีีใจ
ถ้้าเราไปใช้้ยาเสพติิด มัันจะไปทำ�ำ ลายสมองทั้้ง� 5 ส่่วน ทำำ�ให้้เรีียนไม่่รู้เ�้ รื่อ� ง เล่่นกีีฬาไม่่เก่่ง
คิดิ อะไรไม่่ออก ขี้้เ� กีียจ ขาดเหตุุผล ขาดการยับั ยั้ง� ชั่ง� ใจ ชอบแกล้้งเพื่่อ� น เกิดิ ภาพหลอน เกิดิ อาการ
คลุ้้ม� คลั่่ง� ทำำ�ร้้ายคนอื่น� ทำ�ำ ร้้ายคนในครอบครัวั
การป้อ้ งกันั ที่่ด� ีเี ราต้้องรู้จ้� ักั ดููสุขุ ภาพให้้แข็ง็ แรง ไม่ใ่ ห้้ไปยุ่่�งเกี่ย� วกับั ยาเสพติดิ รับั ประทาน
อาหารที่�่มีีประโยชน์์ ออกกำ�ำ ลัังกายสม่ำ��ำ เสมอ ไม่่ยุ่�่งเกี่่�ยวกัับยาเสพติิด สมองก็็จะแข็็งแรง เรีียนดีี
ช่่วยพ่่อแม่่ทำำ�งานบ้้าน เล่่นกีีฬาเก่่ง เล่่นดนตรีีเก่่ง เป็็นต้้น

สคริปิ ท์์ เรื่่�อง
“คุุณสมอง ยอดฮีีโร่”่

วิิดีีโอ เรื่�่อง
“คุุณสมอง ยอดฮีีโร่่”

Be Smart Say No To Drugs 27

การ์ด์ สมอง

28 รู้้ค� ิดิ รู้ท�้ ันั ป้้องกันั ยาเสพติิด

การ์ด์ สมอง

Be Smart Say No To Drugs 29

30 รู้�ค้ ิิด รู้�ท้ ััน ป้อ้ งกันั ยาเสพติดิ

Be Smart Say No To Drugs 31

แนวทางการจัดั การเรีียนรู้้�ยาเสพติดิ ระดับั ชั้้น� ประถมศึกึ ษาปีีที่�่ 2

เรื่อ่� ง บันั ไดงูู (เวลา 60 นาทีี)

มาตรฐานการเรีียนรู้้�และตัวั ชี้้ว� ัดั

มาตรฐาน พ 5.1 ป้้องกัันและหลีีกเลี่�่ยงปััจจััยเสี่�่ยง พฤติิกรรมเสี่่�ยงต่่อสุุขภาพ อุุบััติิเหตุุ การใช้้ยา
สารเสพติิด และความรุุนแรง
ตัวั ชี้้ว� ัดั พ 5.1 ป.2/3 ระบุุโทษของสารเสพติิด สารอัันตรายใกล้้ตัวั และวิธิ ีีการป้อ้ งกััน

สาระสำ�ำ คััญ

สถานการณ์ก์ ารแพร่่ระบาดของยาเสพติดิ ในปัจั จุุบันั เป็น็ ปัญั หาที่ส�่ ำ�ำ คัญั มากโดยเฉพาะในกลุ่ม่� เด็ก็ และ
เยาวชน ดังั นั้้น� จึงึ มีีความจำำ�เป็น็ อย่่างมากที่จ�่ ะต้้องให้้เด็ก็ และเยาวชนเรีียนรู้ถ้� ึงึ โทษพิษิ ภัยั ของสารเสพติดิ และ
วิิธีีการป้้องกันั ยาเสพติดิ ทั้้�งนี้้� เพื่่อ� ให้้เด็็กและเยาวชนรู้�จ้ ัักวิธิ ีีการหลีีกเลี่�่ยงและป้อ้ งกัันตนเองจากยาเสพติดิ ได้้

จุุดประสงค์์การเรีียนรู้้� พฤติิกรรมทักั ษะชีวี ิติ สาระการเรีียนรู้้�

นัักเรีียนได้้ทราบและเรีียนรู้�้ องค์ป์ ระกอบที่่� 2 การคิิด 1. รู้�จ้ ัักยาเสพติิด
ถึึงโทษพิิษภัยั ของยาเสพติิด วิเิ คราะห์ ์ ตัดั สินิ ใจ และแก้้ปัญั หา 2. โทษพิิษภััย/อันั ตราย
ที่�่ส่่งผลกระทบต่่อร่่างกาย อย่่างสร้้างสรรค์์ จากยาเสพติิด
ข้้อ 1 รู้จ้� ักั สัังเกต ตั้้ง� คำำ�ถามและ (สมอง ร่่างกาย จิิตใจ)
แสวงหาคำ�ำ ตอบ
ข้้อ 4 มีีความสามารถในการ
เชื่ �อมโยง

กิจิ กรรมการเรีียนรู้้�

ขั้้น� นำ�ำ เข้้าสู่่�บทเรียี น (15 นาทีี)
1. นักั เรีียนและครููร่่วมกันั สนทนาเรื่�อง “ผลกระทบยาเสพติดิ ต่่อร่่างกาย”
2. นักั เรีียนฟังั คำ�ำ ชี้้�แจงจากครููถึงึ การทำำ�กิจิ กรรมเกมบันั ไดงูู

ขั้้�นกิิจกรรม (35 นาที)ี อุุปกรณ์เ์ กม
1. นักั เรีียนแบ่่งกลุ่ม�่ เป็็น 2 กลุ่�ม่ หรืือตามความเหมาะสม บันั ไดงูู
2. นักั เรีียนแต่่ละกลุ่ม่� ทอยลููกเต๋า๋ กลุ่ม�่ ละ 1 ครั้้�ง คนที่ท่� อยลููกเต๋า๋ ได้้แต้้มสููงสุุด
จะเป็น็ ผู้�ที่�ไ่ ด้้เล่่นก่่อนตามลำำ�ดับั

3. นักั เรีียนที่เ�่ ล่่นกลุ่ม่� แรกทอยลููกเต๋า๋ และขยับั ตัวั เดินิ ไปบนช่่อง ตามจำำ�นวนแต้้มของลููกเต๋า๋ ที่ท�่ อยได้้
จากนั้้�นก็็ให้้ผู้้�เล่่นคนถััดไปทอยลููกเต๋๋าและเล่่นไปเรื่ �อยๆ จนครบทุุกคน จากนั้้�นก็็ให้้ผู้้�เล่่นคนแรกเล่่นแล้้ว
ก็็ตามด้้วยผู้�เล่่นคนถััดไป เล่่นแบบนี้้ไ� ปเรื่�อยๆ
4. นัักเรีียนที่�่กำำ�ลัังเดิินบนช่่องในบางช่่องก็็จะมีีคำ�ำ สั่่�งต่่างๆ ให้้นัักเรีียนอ่่านคำ�ำ สั่่�งพร้้อมๆ กััน และ
ปฏิบิ ััติิตามคำ�ำ สั่่�ง โดยที่่�ครููอธิิบายผลกระทบต่่อร่่างกายเมื่อ� ผู้เ� ล่่นเดิินตกช่่องยาเสพติดิ ตามใบความรู้้�

32 รู้ค�้ ิิด รู้้�ทััน ป้้องกัันยาเสพติิด