คู่มือพิธีการศพที่ได้รับพระราชทาน

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 143 ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๙ ๑. เจาหนาที่ดําเนินการปดฉากกั้นศพ ๒. สุกําศพ จัดเจาหนาที่ จํานวน ๖ นาย ๓. การมัดสุกํา ใชดายดิบกลุมที่ ๑ มัดจากปลายเทาจรดศีรษะ รวม ๓ หรือ ๕ เปราะเปนหลัก เริ่มจากสวนเทา หนาแขง เอว ไหล คอ ตามลําดับ ๔. เชิญเครื่องสุกํา ใสมือผูวายชนม ในลักษณะประนมมือ ๕. นําผาขาวหอศพ แลวนําปลายผา ฝงปลายเทาพับขึ้นมาจรดปลายศีรษะ ของศพ เสร็จแลวก็มวนปลายผาที่เหลือ เขาหาศพ ทั้งชวงปลายเทา ขางลําตัว ในสวนของดานบนศีรษะมัดขึ้นไป ใหเหมือนมวยผม เรียกวา มวนจุกกระเทียม ๖. ใชดายดิบกลุมที่ ๒ มัดจากปลายเทา จรดศีรษะ รวม ๗ หรือ ๙ เปราะเปนหลัก จากปลายเทา หนาแขง หัวเขา สะโพก หนาอก หัวไหล คอ ตามลําดับ ๗. ขมวดดายดิบ ที่ปมมวนจุกกระเทียม ๓ รอบ แลวขมวดดายดิบดวย เงื่อนตะกรุดเบ็ดอีก ๓ รอบ และ นําปลายดายดิบที่เหลือออกมานอกหีบ เพื่อนําไปเชื่อมโยงเขากับสายแถบ และภูษาโยง ๑. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๒. ปฏิบัติงานตามลําดับ ครบถวนทุกขั้นตอน ๓. การแตงกายถูกตอง ตามหนาที่ที่ปฏิบัติ ๔. การตั้งประดับเครื่องราช อิสริยาภรณถูกตองตามชั้นยศ ปดฉากกั้นศพและสุกําพรอมบรรจุศพลงหีบ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑)

144 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๑๐ ๑. ยกศพลงหีบรองใน กอนปดฝาหีบ นําดายดิบ (เชื่อมตอกับสายแถบ) ออกมาพอประมาณแลวจึงปด ๒. เจาหนาที่แตละฝายชวยกันดําเนินการ ปดฝาหีบโดยการตอกตะปูใหแนน ๖ ตัว หลังจากนั้นใหใชกระดาษกาวยน ปดรอยตอของฝาและตัวหีบใหเรียบรอย ทั้งสี่ดาน ๓. เจาหนาที่นําสาแหรก จํานวน ๒ เสน มาผูกกับหีบรองในดานหัวและ ดานทายหีบ เสร็จแลวนําหีบรองใน บรรจุลงในหีบเกียรติยศประกอบศพ จากนั้นนําขึ้นตั้งแตงวางบนฐานหีบ ใหเรียบรอย และเดินสายแถบ ไปยังอาสนสงฆเพื่อเชื่อมกับภูษาโยง ที่วางไวบนพานใหเรียบรอย ๔. เจาหนาที่ตั้งแตงเครื่องราชอิสริยาภรณ และเครื่องทองนอยหนาหีบพระราชทาน ใหเรียบรอย ๕. เจาหนาที่ยืนตั้งแถวหนาเครื่องเกียรติยศ ประกอบศพ ทําความเคารพ (คํานับ) พรอมกัน ๖. เจาหนาที่เปดฉาก และเก็บฉากกั้นศพ ๑. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๒. ปฏิบัติงานตามลําดับ ครบถวนทุกขั้นตอน ๓. การแตงกายถูกตอง ตามหนาที่ที่ปฏิบัติ ๔. การตั้งประดับเครื่องราช อิสริยาภรณถูกตองตามชั้นยศ ๑๑ - เชิญพวงมาลาพระราชทานแตละพระองค วางตั้งแตพระบรมวงศานุวงศชั้นสูง จนถึงพระบรมวงศานุวงศชั้นรอง วางจนครบทุก ๆ พระองค เสร็จแลว ประธานผูเชิญวางพวงมาลา ทําความเคารพเปนอันเสร็จพิธี ๑. ใหคําแนะนําการวาง พวงมาลาพระราชทาน ไดอยางถูกตอง ตามที่ สํานักพระราชวังกําหนด ๒. วางพวงมาลาพระราชทาน ไดอยางถูกตอง ๑๒ - หัวหนาทีมนําแบบประเมิน ความพึงพอใจใหเจาภาพ/ทายาท แสดงความคิดเห็น และดําเนินการ บันทึกลงในระบบสารสนเทศ การบริหารจัดการและอํานวยการ งานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน หลังเสร็จสิ้นภารกิจ - ดําเนินการประเมินทุกราย ที่ปฏิบัติ เชิญหีบขึ้นตั้งแตง พรอมเดินสายแถบเชื่อมกับภูษาโยง (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) การวางพวงมาลาพระราชทาน (ถามี) การประเมินความพึงพอใจ ของเจาภาพ

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 145 ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๑๓ ๑. หลังจากเสร็จสิ้นงานแตละครั้ง ตรวจสอบวัสดุอุปกรณเกี่ยวกับ ความครบถวน การชํารุด และสงคืนคลัง เก็บวัสดุอุปกรณ โดยมีการบันทึก กรณีเกิดการชํารุด เพื่อดําเนินการ ซอมแซม พรอมนํารถยนตสวนกลาง จอด ณ ที่ตั้งสํานักงาน ๒. รายงานผลลงในระบบสารสนเทศ การบริหารจัดการและอํานวยการ งานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน หลังเสร็จสิ้นภารกิจ ๑. ดําเนินการสงคืน หลังการใชงานทุกครั้ง ๒. บันทึกความเสียหาย/ การสูญหาย ทุกครั้งที่เกิดขึ้น ๑๔ ๑. หัวหนาทีมจัดทําเอกสารรายงานผล การปฏิบัติงานใหผูบังคับบัญชาทราบ ทุกครั้ง เพื่อเปนการแจงผล การดําเนินงาน ปญหา อุปสรรค และชี้แจงแนวทางแกไขปญหาที่พบ ในแตละงานที่ออกปฏิบัติ ๒. ผูปฏิบัติงานบันทึกการปฏิบัติงาน ของตนเอง เปนรายบุคคล ลงในระบบสารสนเทศการ บริหารจัดการและอํานวยการ งานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน - ดําเนินการบันทึกผล การปฏิบัติงานทุกครั้ง การจัดทํารายงานผล การปฏิบัติงาน การสงคืนวัสดุอุปกรณ

146 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน กระบวนงานพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ พรอมเครื่องเกียรติยศประกอบศพ หีบพระราชทาน (กรณีเฉพาะ) กรณี หีบทองลายสลัก (เฉพาะผูที่ไดรับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณตติยจุลจอมเกลาวิเศษ บิดามารดาของผูดํารงตําแหนงองคมนตรี นายกรัฐมนตรี ประธานรัฐสภา ประธานสภาผูแทนราษฎร ประธาน วุฒิสภา ประธานศาลฎีกา ประธานองคกรตาง ๆ ที่กําหนดในรัฐธรรมนูญฯ) หรือ หีบทองทึบ (เฉพาะฐานันดรศักดิ์ ชั้นยศ หมอมเจา) รับหมายแจงงานจาก กลุมปฏิบัติพิธีการสวนหนา การจัดทํารายงานผล การปฏิบัติงาน ทีมปฏิบัติงานจัดทําเอกสารการปฏิบัติงาน ประสานนัดหมายเจาภาพ/ทายาท และจัดเครื่องเกียรติยศประกอบศพ พรอมทั้งวัสดุอุปกรณที่ใชในการปฏิบัติงาน เดินทางไปสถานที่ปฏิบัติงาน ตั้งแตงเครื่องเกียรติยศประกอบศพ หีบพระราชทาน ตั้งฉัตรเบญจา ๔ ตน ประดับหีบ และตั้งฉากกั้นศพ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) ใหคําแนะนําเกี่ยวกับ การหวีผม และการกราบลาผูวายชนม (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) ปไฉน กลองชนะ ประโคม เวลารับพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ (ชุดเครื่องสูง) เชิญหีบขึ้นตั้งแตง พรอมเดินสายแถบเชื่อมกับภูษาโยง (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) แตงนํ้าหลวงพระราชทานและประคองศพ รับนํ้าหลวงพระราชทาน (เครื่องแบบชุดปกติขาวติดแขนทุกขและชุดสีกากี สนว. ๐๑) เชิญเจาภาพตั้งแถวอยูบริเวณดานในฉาก และเชิญประธานประกอบพิธีพระราชทาน นํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) เชิญกลองนํ้าหลวงพระราชทาน (เครื่องแบบชุดปกติขาวติดแขนทุกข) เชิญหีบพระราชทานไปตั้งประกอบ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) ปดฉากกั้นศพและสุกําพรอมบรรจุศพลงหีบ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) การวางพวงมาลาพระราชทาน (ถามี) การสงคืนวัสดุอุปกรณ การประเมินความพึงพอใจ ของเจาภาพ รูปภาพสัญลักษณ ความหมายของสัญลักษณ การเริ่มตนหรือจบงาน (Start or Stop) การกระทํา (Process) การนําเขาหรือแสดงผลขอมูล (Input or Output) ทิศทางการทํางาน (Direction of Flow)

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 147 รายละเอียดกระบวนงานพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ พรอมเครื่องเกียรติยศประกอบศพ หีบพระราชทาน (กรณีเฉพาะ) กรณี หีบทองลายสลัก (เฉพาะผูที่ไดรับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณตติยจุลจอมเกลาวิเศษ บิดามารดา ของผูดํารงตําแหนงองคมนตรี นายกรัฐมนตรี ประธานรัฐสภา ประธานสภาผูแทนราษฎร ประธานวุฒิสภา ประธาน ศาลฎีกา ประธานองคกรตาง ๆ ที่กําหนดในรัฐธรรมนูญฯ) หรือ หีบทองทึบ (เฉพาะฐานันดรศักดิ์ ชั้นยศ หมอมเจา) ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๑ ๑. บันทึกขอมูลจากหมายรับสั่ง ลงในระบบสารสนเทศ การบริหารจัดการและอํานวยการงาน พิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน ๒. สําเนาหมายรับสั่งมอบใหทีมปฏิบัติ ตามการจัดตารางงานแตละวัน ๑. มีการบันทึกทุกหมายรับสั่ง ครบถวน ๒. มอบหมายทีมไปปฏิบัติงาน ตามหมายรับสั่ง ๒ ๑. หัวหนาทีมปฏิบัติจัดทีมเจาหนาที่ พรอมทําหนังสือบันทึกการสั่งงาน การขออนุญาตใชรถยนตสวนกลาง การเบิกวัสดุอุปกรณ พรอมประสานนัด หมายเจาภาพ/ทายาท ในการปฏิบัติหนาที่ ๒. จัดวัสดุอุปกรณออกปฏิบัติงาน ๑. จัดเจาหนาที่ปฏิบัติงาน ใหเพียงพอตอการปฏิบัติงาน ๒. จัดยานพาหนะใหเพียงพอ ตอการใชงาน ๓. จัดวัสดุอุปกรณออกปฏิบัติงาน ใหครบถวน ไดแก - เครื่องเกียรติยศประกอบศพ - เครื่องแตงกาย - วัสดุสิ้นเปลือง งานพระราชทานนํ้าหลวง ๓ ๑. จํานวนผูปฏิบัติหนาที่อยางนอย ๓๒ นาย ๒. รถตู จํานวน ๑ คัน รถบรรทุก จํานวน ๑ คัน ๑. ทีมปฏิบัติงานตองเดินทาง ถึงสถานที่ปฏิบัติงาน กอนเวลาอยางนอย ๑ ชั่วโมง ๒. จัดเจาหนาที่ปฏิบัติงาน ใหเพียงพอตอการปฏิบัติงาน ๓. จัดยานพาหนะใหเพียงพอ ตอการใชงาน ๔ ๑. ประสานเจาภาพจัดเตรียมสถานที่ สําหรับการประกอบพิธี และเชิญกลองนํ้าหลวงพระราชทาน ไปตั้งไวในที่เหมาะสม ๒. เจาหนาที่เชิญเครื่องเกียรติยศประกอบศพ ไปตั้งแตง ๑. การใหคําแนะนําการปฏิบัติ แกเจาภาพ มีความเขาใจงาย และถูกตอง ครบถวน ๒. การจัดวางของพระราชทาน ถูกตองตามแผนผังที่กําหนด รับหมายแจงงานจาก กลุมปฏิบัติพิธีการสวนหนา ทีมปฏิบัติงานจัดทําเอกสารการปฏิบัติงาน ประสานนัดหมายเจาภาพ/ทายาท และจัดเครื่องเกียรติยศประกอบศพ พรอมทั้งวัสดุอุปกรณที่ใชในการปฏิบัติงาน เดินทางไปสถานที่ปฏิบัติงาน ตั้งแตงเครื่องเกียรติยศประกอบศพ หีบพระราชทาน เชิญหีบพระราชทานไปตั้งประกอบ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑)

148 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๕ ๑. เจาหนาที่ตั้งแตงฉากกั้นศพ ฉากเขียว ๒. เจาหนาที่ตั้งฉัตรเบญจา จํานวน ๑ สํารับ ๓. เจาหนาที่ จํานวน ๑ นาย ทําหนาที่ เชิญเครื่องสุกําไปวางที่โตะบริเวณที่จัด เตรียมไว หรือที่เหมาะสม ๑. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๒. ปฏิบัติงานตามลําดับ ครบถวนทุกขั้นตอน ๓. การจัดวางของพระราชทาน ถูกตองตามแผนผังที่กําหนด ๖ ๑. กอนเวลาพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ เจาภาพจะเชิญแขก ประกอบพิธีรดนํ้าศพ ๒. เมื่อใกลเวลาพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ เจาหนาที่จะเชิญทายาท เจาภาพ ตั้งแถวรอรับกลองนํ้าหลวง พระราชทาน บริเวณดานหนาศาลา หรือบริเวณที่เหมาะสม ๓. เจาหนาที่เชิญกลองนํ้าหลวงพระราชทาน ตั้งบนโตะปูผาขาวทางดานศีรษะ ของผูวายชนม ๔. เจาหนาที่เดินออกไปพักเพื่อรอเวลา ปฏิบัติ ๑. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๒. ปฏิบัติงานตามลําดับ ครบถวนทุกขั้นตอน ๓. การใหคําแนะนําการปฏิบัติ แกเจาภาพ มีความเขาใจงาย และถูกตอง ครบถวน ๔. การจัดวางของพระราชทาน ถูกตองตามแผนผังที่กําหนด ๗ ๑. เมื่อถึงเวลาพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพเจาหนาที่จะดําเนินการ แตงนํ้าหลวงพระราชทาน ประกอบดวย นํ้าหลวง นํ้าขมิ้น นํ้าอบ ตามลําดับ (ตามรูปแบบที่กําหนด) ๒. เจาหนาที่ ๑ นาย เชิญหมอนํ้าหลวง พระราชทาน อีก ๑ นาย เชิญพานกลีบบัว พรอมขวดนํ้าขมิ้นและนํ้าอบใหประธาน เพื่อประกอบพิธีพระราชทานนํ้าหลวง อาบศพ หรือสรงศพ ๓. เจาหนาที่ผูทําหนาที่ประคองศพ จํานวน ๓ นาย เดินเขามา ทางดานปลายเทาของผูวายชนม ประจําตําแหนง ๔. เจาหนาที่สอดมือเขาประคองศพ ๑. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๒. ปฏิบัติงานตามลําดับ ครบถวนทุกขั้นตอน ๓. การแตงกายถูกตอง ตามหนาที่ที่ปฏิบัติ ๔. การจัดวางของพระราชทาน ถูกตองตามแผนผังที่กําหนด แตงนํ้าหลวงพระราชทานและประคองศพ รับนํ้าหลวงพระราชทาน (เครื่องแบบชุดปกติขาวติดแขนทุกข และชุดสีกากี สนว. ๐๑) เชิญกลองนํ้าหลวงพระราชทาน (เครื่องแบบชุดปกติขาวติดแขนทุกข) ตั้งฉัตรเบญจา ๔ ตน ประดับหีบ และตั้งฉากกั้นศพ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑)

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 149 ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๘ ๑. เจาหนาที่เรียนเชิญเจาภาพพรอมดวย ทายาทของผูวายชนมมายืนตั้งแถว อยูบริเวณดานในฉาก ๒. เจาหนาที่เชิญผูเปนประธาน เพื่อประกอบพิธีพระราชทานนํ้าหลวง อาบศพ หรือสรงศพ ๓. ประธานประกอบพิธีพระราชทาน นํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ ๑. การใหคําแนะนําการปฏิบัติ แกเจาภาพ มีความเขาใจงาย และถูกตอง ครบถวน ๒. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๓. ปฏิบัติงานตามลําดับ ครบถวนทุกขั้นตอน ๔. การแตงกายถูกตอง ตามหนาที่ที่ปฏิบัติ ๕. การจัดวางของพระราชทาน ถูกตองตามแผนผังที่กําหนด ๙ ๑. เจาหนาที่ปฏิบัติงานเครื่องสูง ตั้งริ้ว รอประโคมเมื่อถึงเวลาพระราชทาน นํ้าหลวงอาบศพบริเวณหนาสถานที่ ประกอบพิธี ๒. เมื่อประธานประกอบพิธีพระราชทาน นํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ เจาหนาที่จะใหสัญญาณไปยังเจาหนาที่ ปไฉน กลองชนะ เริ่มประโคม ประโคมจนกวาเจาหนาที่จะสุกําศพเสร็จ และเปดฉากกั้นศพ จึงสั่งหยุดประโคม ๑. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๒. ปฏิบัติงานตามลําดับ ครบถวนทุกขั้นตอน ๓. การแตงกายถูกตอง ตามหนาที่ที่ปฏิบัติ ๔. การประโคมปไฉน กลองชนะ ปฏิบัติถูกตอง ตามจังหวะ การประกอบพิธี ๕. การใหคําแนะนําการปฏิบัติ แกเจาภาพ มีความเขาใจงาย และถูกตอง ครบถวน ๑๐ ๑. เมื่อประกอบพิธีพระราชทานนํ้าหลวง อาบศพ หรือสรงศพ แลวเสร็จ เจาหนาที่เชิญกลองนํ้าหลวง พระราชทาน และเจาหนาที่ผูทําหนาที่ ประคองศพ ทําความเคารพผูวายชนม พรอมกันและเดินออก ๒. เจาหนาที่เชิญตัวแทนเจาภาพ ๑ ทาน โดยแนะนําใหนั่งคุกเขาขางศพ กราบศพ ๑ ครั้ง กอนทําการหวีผมผูวายชนม โดยหวีขึ้น ๑ ครั้ง หวีลง ๑ ครั้ง และหวีขึ้นอีก ๑ ครั้ง เมื่อหวีเสร็จ เรียบรอยแลว เจาหนาที่จะแนะนํา ใหเจาภาพ หักหวีและนําใสกระเปาเสื้อ ของผูวายชนม กราบลา ๑ ครั้ง และแจงใหญาติพี่นองเขากราบลา ผูวายชนมเปนครั้งสุดทาย กอนเขาสูขั้นตอนการสุกําศพตอไป ๑. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๒. ปฏิบัติงานตามลําดับครบถวน ทุกขั้นตอน ๓. การแตงกายถูกตอง ตามหนาที่ที่ปฏิบัติ ๔. การใหคําแนะนําการปฏิบัติ แกเจาภาพ มีความเขาใจงาย และถูกตอง ครบถวน เชิญเจาภาพตั้งแถวอยูบริเวณดานในฉาก และเชิญประธานประกอบพิธีพระราชทาน นํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) ปไฉน กลองชนะ ประโคมเวลารับพระราชทาน นํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ (ชุดเครื่องสูง) ใหคําแนะนําเกี่ยวกับ การหวีผม และการกราบลาผูวายชนม (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑)

150 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๑๑ ๑. เจาหนาที่ดําเนินการปดฉากกั้นศพ ๒. สุกําศพ จัดเจาหนาที่ จํานวน ๖ นาย ๓. การมัดสุกํา ใชดายดิบกลุมที่ ๑ มัดจากปลายเทาจรดศีรษะ รวม ๓ หรือ ๕ เปราะเปนหลัก เริ่มจากสวนเทา หนาแขง เอว ไหล คอ ตามลําดับ ๔. เชิญเครื่องสุกํา ใสมือผูวายชนม ในลักษณะประนมมือ ๕. นําผาขาวหอศพ แลวนําปลายผา ฝงปลายเทาพับขึ้นมาจรดปลายศีรษะ ของศพ เสร็จแลวก็มวนปลายผาที่เหลือ เขาหาศพ ทั้งชวงปลายเทา ขางลําตัว ในสวนของดานบนศีรษะมัดขึ้นไป ใหเหมือนมวยผม เรียกวา มวนจุกกระเทียม ๖. ใชดายดิบกลุมที่ ๒ มัดจากปลายเทา จรดศีรษะ รวม ๗ หรือ ๙ เปราะเปนหลัก จากปลายเทา หนาแขง หัวเขา สะโพก หนาอก หัวไหล คอ ตามลําดับ ๗. ขมวดดายดิบ ที่ปมมวนจุกกระเทียม ๓ รอบ แลวขมวดดายดิบดวย เงื่อนตะกรุดเบ็ดอีก ๓ รอบ และนํา ปลายดายดิบที่เหลือออกมานอกหีบ เพื่อนําไปเชื่อมโยงเขากับสายแถบ และภูษาโยง ๑. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๒. ปฏิบัติงานตามลําดับ ครบถวนทุกขั้นตอน ๓. การแตงกายถูกตอง ตามหนาที่ที่ปฏิบัติ ปดฉากกั้นศพและสุกําพรอมบรรจุศพลงหีบ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑)

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 151 ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๑๒ ๑. ยกศพลงหีบรองใน กอนปดฝาหีบ นําดายดิบ (เชื่อมตอกับสายแถบ) ออกมาพอประมาณแลวจึงปด ๒. เจาหนาที่แตละฝายชวยกันดําเนินการ ปดฝาหีบโดยการตอกตะปูใหแนน ๖ ตัว หลังจากนั้นใหใชกระดาษกาวยน ปดรอยตอของฝาและตัวหีบใหเรียบรอย ทั้งสี่ดาน ๓. เจาหนาที่นําสาแหรก จํานวน ๒ เสน มาผูกกับหีบรองในดานหัว และดานทายหีบ เสร็จแลวนําหีบรองใน บรรจุลงในหีบเกียรติยศประกอบศพ จากนั้นนําขึ้นตั้งแตงวางบนฐานหีบ กรณีหีบทองทึบและหีบทองลายสลัก เจาหนาที่นําหีบรองในบรรจุ ในหีบเกียรติยศประกอบศพ ซึ่งวางอยู บนฐานรองอยูแลวใหเรียบรอย และเดินสายแถบไปยังอาสนสงฆ เพื่อเชื่อมกับภูษาโยงที่วางไวบนพาน ใหเรียบรอย ๔. เจาหนาที่ตั้งแตงเครื่องราชอิสริยาภรณ และเครื่องทองนอยหนาหีบพระราชทาน ใหเรียบรอย ๕. เจาหนาที่ยืนตั้งแถวหนาเครื่องเกียรติยศ ประกอบศพ ทําความเคารพ (คํานับ) พรอมกัน ๖. เจาหนาที่เปดฉาก และเก็บฉากกั้นศพ ๗. เจาหนาที่สงสัญญาณใหปไฉนและ กลองชนะหยุดประโคม ๑. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๒. ปฏิบัติงานตามลําดับ ครบถวนทุกขั้นตอน ๓. การแตงกายถูกตอง ตามหนาที่ที่ปฏิบัติ ๔. การตั้งประดับ เครื่องราชอิสริยาภรณ ถูกตองตามชั้นยศ ๑๓ - เชิญพวงมาลาพระราชทานแตละพระองค วางตั้งแตพระบรมวงศานุวงศชั้นสูง จนถึงพระบรมวงศานุวงศชั้นรอง วางจนครบทุก ๆ พระองค เสร็จแลว ประธานผูเชิญวางพวงมาลา ทําความเคารพเปนอันเสร็จพิธี ๑. ใหคําแนะนําการวาง พวงมาลาพระราชทาน ไดอยางถูกตอง ตามที่ สํานักพระราชวังกําหนด ๒. วางพวงมาลาพระราชทาน ไดอยางถูกตอง เชิญหีบขึ้นตั้งแตง พรอมเดินสายแถบเชื่อมกับภูษาโยง (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) การวางพวงมาลาพระราชทาน (ถามี)

152 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๑๔ - หัวหนาทีมนําแบบประเมินความพึงพอใจ ใหเจาภาพ/ทายาท แสดงความคิดเห็น และดําเนินการบันทึกลงในระบบ สารสนเทศการบริหารจัดการ และอํานวยการงานพิธีการศพ ที่ไดรับพระราชทาน หลังเสร็จสิ้นภารกิจ - ดําเนินการประเมินทุกราย ที่ปฏิบัติ ๑๕ ๑. หลังจากเสร็จสิ้นงานแตละครั้ง ตรวจสอบวัสดุอุปกรณเกี่ยวกับ ความครบถวน การชํารุด และสงคืนคลัง เก็บวัสดุอุปกรณ โดยมีการบันทึก กรณีเกิดการชํารุด เพื่อดําเนินการ ซอมแซม พรอมนํารถยนตสวนกลาง จอด ณ ที่ตั้งสํานักงาน ๒. รายงานผลลงในระบบสารสนเทศ การบริหารจัดการและอํานวยการ งานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน หลังเสร็จสิ้นภารกิจ ๑. ดําเนินการสงคืน หลังการใชงานทุกครั้ง ๒. บันทึกความเสียหาย/ การสูญหาย ทุกครั้งที่เกิดขึ้น ๑๖ ๑. หัวหนาทีมจัดทําเอกสารรายงานผล การปฏิบัติงานใหผูบังคับบัญชาทราบ ทุกครั้ง เพื่อเปนการแจงผล การดําเนินงาน ปญหา อุปสรรค และ ชี้แจงแนวทางแกไขปญหาที่พบ ในแตละงานที่ออกปฏิบัติ ๒. ผูปฏิบัติงานบันทึกการปฏิบัติงานของตนเอง เปนรายบุคคล ลงในระบบสารสนเทศ การบริหารจัดการและอํานวยการ งานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน - ดําเนินการบันทึกผล การปฏิบัติงานทุกครั้ง การจัดทํารายงานผล การปฏิบัติงาน การสงคืนวัสดุอุปกรณ การประเมินความพึงพอใจ ของเจาภาพ

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 153 กระบวนงานพระราชทานเพลิงศพ พรอมเครื่องเกียรติยศประกอบศพ หีบพระราชทาน (กรณีปกติ) กรณี หีบเชิงชาย หรือ หีบลายกานแยง หรือ หีบทองลายสลัก (เฉพาะผูที่ไดรับพระราชทานเครื่องราช อิสริยาภรณทวีติยาภรณชางเผือก หรือมงกุฎไทย ทุติยดิเรกคุณาภรณ) หรือหีบทองทึบ (เฉพาะพระราชาคณะชั้นเทพ ชั้นราช และพระราชาคณะชั้นสามัญ) รับหมายแจงงานจาก กลุมปฏิบัติพิธีการสวนหนา การจัดทํารายงานผล การปฏิบัติงาน ทีมปฏิบัติงานจัดทําเอกสารการปฏิบัติงาน ประสานนัดหมายเจาภาพ/ทายาท นิมนตพระสวดหนาไฟ และจัดเครื่องเกียรติยศ ประกอบศพ พรอมทั้งวัสดุอุปกรณ ที่ใชในการปฏิบัติงาน เดินทางไปสถานที่ปฏิบัติงาน เชิญหีบพระราชทานขึ้นรถสําหรับเวียนเมรุ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) ถอนหีบพระราชทาน พรอมฐานรองกลับ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) เชิญกลองเพลิงพระราชทาน และแตงเพลิงพระราชทาน (เครื่องแบบชุดปกติขาวติดแขนทุกข) พระราชทานเพลิงศพ (เครื่องแบบชุดปกติขาวติดแขนทุกข) รับเพลิงพระราชทาน (เครื่องแบบชุดปกติขาวติดแขนทุกข) เชิญหีบตั้งบนจิตกาธาน (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) ตั้งขบวนเวียนรอบเมรุ ๓ รอบ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) นําหีบรองในเขาเตาเผา (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) เขาเพลิงจริง (เครื่องแบบชุดปกติขาวติดแขนทุกข) การสงคืนวัสดุอุปกรณ การประเมินความพึงพอใจ ของเจาภาพ รูปภาพสัญลักษณ ความหมายของสัญลักษณ การเริ่มตนหรือจบงาน (Start or Stop) การกระทํา (Process) การนําเขาหรือแสดงผลขอมูล (Input or Output) ทิศทางการทํางาน (Direction of Flow)

154 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน รายละเอียดกระบวนงานพระราชทานเพลิงศพ พรอมเครื่องเกียรติยศประกอบศพ หีบพระราชทาน (กรณีปกติ) กรณี หีบเชิงชาย หรือ หีบลายกานแยง หรือ หีบทองลายสลัก (เฉพาะผูที่ไดรับพระราชทาน เครื่องราชอิสริยาภรณทวีติยาภรณชางเผือก หรือมงกุฎไทย ทุติยดิเรกคุณาภรณ) หรือหีบทองทึบ (เฉพาะพระราชาคณะ ชั้นเทพ ชั้นราช และพระราชาคณะชั้นสามัญ) ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๑ ๑. บันทึกขอมูลจากหมายรับสั่ง ลงในระบบสารสนเทศการบริหารจัดการ และอํานวยการงานพิธีการศพ ที่ไดรับพระราชทาน ๒. สําเนาหมายรับสั่งมอบใหทีมปฏิบัติ ตามการจัดตารางงานแตละวัน ๑. มีการบันทึกทุกหมายรับสั่ง ครบถวน ๒. มอบหมายทีมไปปฏิบัติงาน ตามหมายรับสั่ง ๒ ๑. หัวหนาทีมปฏิบัติจัดทีมเจาหนาที่ พรอมทําหนังสือบันทึกการสั่งงาน การขออนุญาตใชรถยนตสวนกลาง การเบิกวัสดุอุปกรณ พรอมประสาน นัดหมายเจาภาพ/ทายาท ในการปฏิบัติหนาที่ ๒. จัดวัสดุอุปกรณออกปฏิบัติงาน ๑. จัดเจาหนาที่ปฏิบัติงาน ใหเพียงพอตอการปฏิบัติงาน ๒. จัดยานพาหนะใหเพียงพอ ตอการใชงาน ๓. จัดวัสดุอุปกรณออกปฏิบัติงาน ใหครบถวน ไดแก - เครื่องเกียรติยศประกอบศพ - เครื่องแตงกาย - วัสดุสิ้นเปลือง งานพระราชทานเพลิงศพ ๓ ๑. จํานวนผูปฏิบัติหนาที่อยางนอย ๑๖ นาย ๒. รถบรรทุก จํานวน ๑ คัน ๓. ตั้งแตงจิตกาธาน ๑. ทีมปฏิบัติงานตองเดินทาง ถึงสถานที่ปฏิบัติงาน กอนเวลาอยางนอย ๑ ชั่วโมง ๒. จัดเจาหนาที่ปฏิบัติงาน ใหเพียงพอตอการปฏิบัติงาน ๓. จัดยานพาหนะใหเพียงพอ ตอการใชงาน ๔. ตั้งแตงจิตกาธานถูกตอง ตามรูปที่กําหนด และมั่นคง แข็งแรง รับหมายแจงงานจาก กลุมปฏิบัติพิธีการสวนหนา ทีมปฏิบัติงานจัดทําเอกสารการปฏิบัติงาน ประสานนัดหมายเจาภาพ/ทายาท นิมนตพระสวดหนาไฟ และจัดเครื่องเกียรติยศประกอบศพ พรอมทั้งวัสดุอุปกรณ ที่ใชในการปฏิบัติงาน เดินทางไปสถานที่ปฏิบัติงาน เชิญหีบพระราชทานขึ้นรถสําหรับเวียนเมรุ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑)

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 155 ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๔ ๑. เมื่อเจาหนาที่ไดตั้งแตงจิตกาธาน เรียบรอยแลว จัดริ้วขบวนเวียนเมรุ ๒. เจาหนาที่ เชิญหีบพระราชทานขึ้นรถ สําหรับเวียนเมรุ ๓. จัดริ้วขบวนเวียนเมรุ ประกอบดวย พระสงฆ หีบพระราชทาน ตอจาก ริ้วขบวนจะตามดวยผูเชิญเครื่องทองนอย ผูเชิญเครื่องราชอิสริยาภรณ แถวของทายาท เจาภาพ และผูมีเกียรติ ตั้งแถวรวมเวียนเมรุ ตามลําดับ ๑. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๒. ปฏิบัติงานตามลําดับครบถวน ทุกขั้นตอน ๓. การแตงกายถูกตอง ตามหนาที่ที่ปฏิบัติ ๔. ตั้งริ้วขบวนถูกตอง ตามแผนผังที่กําหนด ๕ ๑. การเวียนเมรุจะเวียนโดยการเวียน ทางซายของเมรุ จํานวน ๓ รอบ ๒. เชิญหีบตั้งบนจิตกาธาน ๖ ๑. ประสานเจาภาพจัดเตรียมสถานที่ สําหรับการประกอบพิธี และเชิญกลองเพลิงพระราชทาน ไปตั้งไวในที่เหมาะสม ๒. เมื่อใกลเวลาพระราชทานเพลิงศพ เจาหนาที่จะเชิญทายาท เจาภาพ ตั้งแถวรอรับกลองเพลิงพระราชทาน ณ ดานลางของเมรุ ๓. เจาหนาที่เชิญกลองเพลิงพระราชทาน ตั้งบนโตะปูผาขาวทางดานศีรษะ ของผูวายชนม ๔. เจาหนาที่เดินลงจากเมรุเพื่อรอเวลาปฏิบัติ ๕. กอนจะถึงพิธีพระราชทานเพลิงศพ เจาภาพสามารถมีพิธีทอดผาบังสุกุลได แตตองใหแลวเสร็จกอนพิธีพระราชทาน เพลิงศพ ๖. เชิญเจาภาพและทายาทของผูวายชนม มายืนแถวหนากระดานดานขาง ผูอานหมายรับสั่ง ๗. อานหมายรับสั่ง อานสํานึกในพระมหากรุณาธิคุณ อานประวัติผูวายชนม ตามลําดับ ๘. ขณะพิธีกรปฏิบัติหนาที่ เมื่ออานหมายรับสั่งใหเจาหนาที่ ปฏิบัติพิธี จํานวน ๒ นาย ขึ้นไปประจํา บนเมรุเพื่อแตงเพลิงพระราชทาน ๙. เจาหนาที่ ๑ นาย เชิญโคมไฟพระราชทาน อีก ๑ นาย เชิญพานดอกไมจันทน ๑. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๒. ปฏิบัติงานตามลําดับ ครบถวนทุกขั้นตอน ๓. การแตงกายถูกตอง ตามหนาที่ที่ปฏิบัติ ๔. การใหคําแนะนําการปฏิบัติ แกเจาภาพ มีความเขาใจงาย และถูกตอง ครบถวน ๕. การจัดวางของพระราชทาน ถูกตองตามแผนผังที่กําหนด เชิญกลองเพลิงพระราชทาน และแตงเพลิงพระราชทาน (เครื่องแบบชุดปกติขาวติดแขนทุกข) เชิญหีบตั้งบนจิตกาธาน (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) ตั้งขบวนเวียนรอบเมรุ ๓ รอบ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑)

156 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๗ ๑. เจาหนาที่ จะเชิญผูเปนประธาน เพื่อประกอบพิธีพระราชทานเพลิงศพ ๒. ประธานประกอบพิธีพระราชทานเพลิงศพ ๓. เมื่อประกอบพิธีพระราชทานเพลิงศพ แลวเสร็จ ประธานถวายความเคารพ และเดินออก ๑. ปฏิบัติถูกตองตามลําดับขั้นตอน ๒. ปฏิบัติงานตามลําดับ ครบถวนทุกขั้นตอน ๓. การแตงกายถูกตอง ตามหนาที่ที่ปฏิบัติ ๔. การใหคําแนะนําการปฏิบัติ แกเจาภาพ มีความเขาใจงาย และถูกตอง ครบถวน ๕. การจัดวางของพระราชทาน ถูกตองตามแผนผังที่กําหนด ๘ - เจาหนาที่ จํานวน ๒ นาย เขารับเพลิง แลวนําดอกไมจันทนพระราชทาน กลับมาวางบนจิตกาธานเชนเดิม ๙ - เจาหนาที่ ยกหีบรองในออกจาก หีบพระราชทาน และนําหีบรองใน เขาเตาเผา ๑๐ - เจาหนาที่ถอนหีบพระราชทาน พรอมฐานรองกลับหนวยงาน ๑๑ - เจาหนาที่ จํานวน ๒ นาย เขาเพลิงจริง อีกครั้ง ใหกับประธานหรือผูแทน ที่เจาภาพกําหนดไว เปนอันเสร็จพิธี ถอนหีบพระราชทาน พรอมฐานรองกลับ (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) นําหีบรองในเขาเตาเผา (เครื่องแบบชุดสีกากี สนว. ๐๑) เขาเพลิงจริง (เครื่องแบบชุดปกติขาวติดแขนทุกข) พระราชทานเพลิงศพ (เครื่องแบบชุดปกติขาวติดแขนทุกข) รับเพลิงพระราชทาน (เครื่องแบบชุดปกติขาวติดแขนทุกข)

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 157 ลําดับ ผังกระบวนงาน รายละเอียดงาน ขอกําหนดที่สําคัญ (มาตรฐานงาน) ๑๒ - หัวหนาทีมนําแบบประเมินความพึงพอใจ ใหเจาภาพ/ทายาท แสดงความคิดเห็น และดําเนินการบันทึกลงในระบบ สารสนเทศการบริหารจัดการ และอํานวยการงานพิธีการศพ ที่ไดรับพระราชทาน หลังเสร็จสิ้นภารกิจ - ดําเนินการประเมินทุกราย ที่ปฏิบัติ ๑๓ ๑. หลังจากเสร็จสิ้นงานแตละครั้ง ตรวจสอบวัสดุอุปกรณเกี่ยวกับความ ครบถวน การชํารุด และสงคืนคลัง เก็บวัสดุอุปกรณ โดยมีการบันทึกกรณี เกิดการชํารุดเพื่อดําเนินการซอมแซม พรอมนํารถยนตสวนกลางจอด ณ ที่ตั้ง สํานักงาน ๒. รายงานผลลงในระบบสารสนเทศการ บริหารจัดการและอํานวยการงาน พิธีการศพที่ไดรับพระราชทานหลังเสร็จ สิ้นภารกิจ ๑. ดําเนินการสงคืน หลังการใชงานทุกครั้ง ๒. บันทึกความเสียหาย/ การสูญหาย ทุกครั้งที่เกิดขึ้น ๑๔ ๑. หัวหนาทีมจัดทําเอกสารรายงานผล การปฏิบัติงานใหผูบังคับบัญชาทราบ ทุกครั้ง เพื่อเปนการแจงผลการดําเนิน งาน ปญหา อุปสรรค และชี้แจงแนวทาง แกไขปญหาที่พบในแตละงานที่ออก ปฏิบัติ ๒. ผูปฏิบัติงานบันทึกการปฏิบัติงานของ ตนเอง เปนรายบุคคล ลงในระบบ สารสนเทศการบริหารจัดการและ อํานวยการงานพิธีการศพที่ไดรับ พระราชทาน - ดําเนินการบันทึกผล การปฏิบัติงานทุกครั้ง การจัดทํารายงานผล การปฏิบัติงาน การสงคืนวัสดุอุปกรณ การประเมินความพึงพอใจ ของเจาภาพ

158 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน ขั้นตอนการปฏิบัติงาน การพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ พรอมเครื่องเกียรติยศประกอบศพ หีบพระราชทาน (กรณีปกติ) (หีบทองทึบ หีบทองลายสลัก หีบลายกานแยง หีบเชิงชาย) การพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ v กอนถึงเวลาเชิญนํ้าหลวงพระราชทาน เจาหนาที่ ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ เชิญเครื่องสุกําไปวางยังโตะดานปลายเทาผูวายชนม ทําความเคารพเครื่องสุกําโดยการไหว ๑ ครั้ง แลวเดินออก v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ตั้งแตงเครื่องเกียรติยศ ประกอบศพพรอมหีบพระราชทาน v เมื่อใกลเวลาพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ เชิญทายาท หรือเจาภาพ ตั้งแถวรอรับกลองนํ้าหลวง พระราชทาน v โตะวางหมอนํ้าหลวง พานกลีบบัวพรอมขวดแกวและกลอง นํ้าหลวงพระราชทานที่ปูดวยผาขาว

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 159 ๑. ขั้นตอนการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑.๑ การเชิญนํ้าหลวงพระราชทาน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย แตงกายชุดปกติขาวติดแขนทุกข ทําหนาที่เชิญกลองนํ้าหลวงพระราชทาน เดินผานแถวที่ ทายาท หรือเจาภาพผูวายชนม ตั้งแถวรอรับกลองนํ้าหลวงพระราชทาน โดยแสดงความเคารพ ดวยการยืนตรงในอาการสํารวม ไมตองคํานับ สวนผูที่มารวมงานควรนั่งอยูในความสงบ ไมตองยืนขึ้น ไมตองทําความเคารพและไมมีการบรรเลงเพลงใดๆ v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี เชิญกลองนํ้าหลวง พระราชทาน เดินเขามาถึงบริเวณกลางลําตัว ของผูวายชนม ลงเขาและเดินเขาจนมาถึงโตะ วางกลองนํ้าหลวงพระราชทาน ดานศีรษะผูวายชนม

160 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีทําความเคารพกลองนํ้าหลวง พระราชทาน โดยการไหว ๑ ครั้ง จากนั้นเดินเขาถอยหลัง ออกไปถึงกลางลําตัวของผูวายชนม ทําความเคารพ ผูวายชนม กรณี ผูวายชนมเปนพระภิกษุ ใหหันหนาไปทาง ผูวายชนมแลวกราบแบบเบญจางคประดิษฐ ๓ ครั้ง จากนั้นลุกขึ้นยืน แลวเดินออกพักรอเวลาปฏิบัติ ทายาท เจาภาพที่ตั้งแถว เลิกแถวรอเวลาพระราชทาน นํ้าหลวงตอไป กรณี ผูวายชนมเปนฆราวาส ใหลุกขึ้นยืนพรอมทั้ง หันหนาไปทางผูวายชนม ทําความเคารพโดยการคํานับ ๑ ครั้ง

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 161 v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๒ นาย แตงกายชุดปกติขาว ติดแขนทุกข ทําหนาที่แตงนํ้าหลวงพระราชทาน และเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีแตงชุดสีกากี สนว. ๐๑ จํานวน ๓ นาย ทําหนาที่ประคองศพ เดินเขาพรอมกัน และมาหยุดยืนบริเวณกลางลําตัวของผูวายชนม จากนั้นทําความเคารพผูวายชนมพรอมกัน กรณี ผูวายชนมเปนฆราวาส ใหทําความเคารพ โดยการคํานับ ๑ ครั้ง หันมายังโตะที่วางกลองนํ้าหลวง พระราชทาน แลวลงเขาและเดินเขาเขามาพรอมกัน จนถึงโตะที่วางกลองนํ้าหลวงพระราชทาน กรณี ผูวายชนมเปนพระภิกษุ ใหลงเขาทําความ เคารพโดยการกราบแบบเบญจางคประดิษฐ ๓ ครั้ง หันมายังโตะที่วางกลองนํ้าหลวงพระราชทาน แลว เดินเขาเขามาพรอมกันจนถึงโตะที่วางกลองนํ้าหลวง พระราชทาน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ทําความเคารพกลองนํ้าหลวง พระราชทาน โดยการไหวพรอมกัน ๑ ครั้ง

162 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v เจาหนาที่ผูเชิญกลองนํ้าหลวงพระราชทานแกะหอถุงผาโปรงสีดําและเปดฝากลองนํ้าหลวงพระราชทาน แลวเชิญพานรองพรอมกลองนํ้าหลวงพระราชทานออกมาถือไวในระดับอกของผูเชิญ v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีอีก ๑ นาย เปนผูปฏิบัติในการแตงนํ้าหลวงพระราชทาน ประกอบดวย นํ้าหลวง นํ้าขมิ้น นํ้าอบ ตามลําดับ กรณี ประธานเปนฆราวาส เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีผูแตงนํ้าหลวงพระราชทาน เปดขวดนํ้าหลวง แลวรินใส หมอนํ้าหลวง จากนั้นรินนํ้าขมิ้นและนํ้าอบใสขวดแกวตามลําดับ กรณี ประธานเปนพระภิกษุ เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ผูแตงนํ้าหลวงพระราชทานเปดขวดนํ้าหลวง แลวรินใสเครื่องแกว จากนั้นรินนํ้าขมิ้นและนํ้าอบ ใสขวดแกว ตามลําดับ

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 163 v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ปดฝากลองนํ้าหลวงพระราชทาน หอถุงผาโปรงสีดําผูกโบวไวในรูปแบบเดิม แลวไหว ๑ ครั้ง พรอมกัน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย ทําหนาที่เชิญหมอนํ้าหลวงพระราชทาน v เจาหนาที่อีก ๑ นาย ทําหนาที่เชิญพานกลีบบัวพรอมขวดแกวนํ้าขมิ้นและนํ้าอบ กรณี ประธานเปนฆราวาส เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีทั้ง ๒ นาย เดินเขาถอยหลังพรอมกันจนถึงกลางลําตัว ของผูวายชนม ลุกยืน แลวถอยหลังเพื่อยืนรอปฏิบัติบริเวณปลายเทาผูวายชนม กรณี ประธานเปนพระภิกษุหรือหมอมเจาขึ้นไป เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีทั้ง ๒ นาย เดินเขาถอยหลัง พรอมกัน จนถึงบริเวณปลายเทาผูวายชนม และ นั่งคุกเขาเพื่อรอปฏิบัติตอไป

164 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๓ นาย แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ ทําหนาที่ประคองศพ กรณี ผูวายชนมเปนฆราวาส เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๓ นาย เดินเขามาหยุดยืนดานปลายเทา ผูวายชนม เจาหนาที่ ๑ นาย อยูทางดานซายมือของผูวายชนม เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี อีก ๑ นาย อยูทางดานขวามือของผูวายชนม และเจาหนาที่อีก ๑ นาย อยูปลายเทาผูวายชนม โดยเดินเขามาทางดานปลายเทา มาหยุดยืนบริเวณกลางลําตัวของผูวายชนม จากนั้น ลงเขาและเดินเขาเขามาหยุดอยูประมาณบริเวณไหลของผูวายชนม แลวไหวผูวายชนม พรอมกัน ๑ ครั้ง และสอดมือเขาประคองศพ

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 165 v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ เรียนเชิญทายาท หรือเจาภาพของผูวายชนม มายืนตั้งแถวอยูบริเวณดานในฉาก v เชิญประธานเพื่อประกอบพิธีพระราชทาน นํ้าหลวงอาบศพหรือสรงศพ กอนที่ประธาน จะรับหมอนํ้าหลวง ใหประธานถวายความเคารพ ไปยังทิศที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวประทับ หรือพระบรมมหาราชวัง หมายเหตุ กรณีประธานเปนสุภาพสตรี ทําความเคารพโดยการถอนสายบัว

166 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v เจาหนาที่เชิญหมอนํ้าหลวงใหประธานเพื่อประกอบพิธี พระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ ตามดวยนํ้าขมิ้นและนํ้าอบ ตามลําดับ ขณะประธานประกอบพิธีพระราชทานนํ้าหลวง อาบศพ เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ เรียนเชิญผูมารวมงานยืนขึ้น และเรียนเชิญใหนั่งลง เมื่อประธานประกอบพิธีเสร็จสิ้น v เมื่อประกอบพิธีพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพแลวเสร็จ ใหประธานถวายความเคารพ ไปยังทิศเดิมอีกครั้งหนึ่ง แลวหันมาทําความเคารพ ผูวายชนม แลวเดินออก หมายเหตุ กรณีประธานเปนสุภาพสตรี ทําความเคารพโดยการถอนสายบัว

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 167 กรณี ผูวายชนมและประธานเปนฆราวาส ใหเจาหนาที่ ปฏิบัติงานพิธีเดินมาหยุดยืนบริเวณกลางลําตัว ของผูวายชนมทําความเคารพโดยการคํานับพรอมกัน ๑ ครั้ง แลวเดินออก กรณี ผูวายชนมและประธานเปนพระภิกษุ ใหเจาหนาที่ทั้ง ๒ นาย เดินเขามายังโตะวางกลองนํ้าหลวงพระราชทาน พรอมกัน v วางเครื่องแกวและพานนํ้าขมิ้น นํ้าอบ แลวเดินเขาถอยหลัง มายังกลางลําตัวผูวายชนม จากนั้นทําความเคารพ ผูวายชนม โดยการกราบแบบเบญจางคประดิษฐ ๓ ครั้ง v แลวเดินเขามายังโตะที่ตั้งกลองนํ้าหลวงพระราชทาน พรอมกัน เพื่อหยิบหมอนํ้าหลวงและพานนํ้าขมิ้น นํ้าอบ เดินเขาถอยหลังลุกยืนแลวเดินออก

168 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v เจาหนาที่ประคองศพ ๓ นาย ลดมือลงและทําความ เคารพผูวายชนม กรณี ผูวายชนมเปนฆราวาส เจาหนาที่ทํา ความเคารพดวยการไหวพรอมกันในทานั่งคุกเขา เสร็จแลวเดินเขาจนถึงกลางลําตัวผูวายชนม ลุกขึ้นยืนทําความเคารพผูวายชนมแลวเดินออก ทางดานปลายเทาพรอมกัน

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 169 v เมื่อหวีเสร็จ ใหหักหวี แลวนําใสกระเปาเสื้อ ของผูวายชนม กราบลา ๑ ครั้ง และใหญาติ กราบลาผูวายชนมเปนครั้งสุดทาย v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ เชิญทายาท หรือเจาภาพ ๑ ทาน หวีผมของผูวายชนม จํานวน ๓ ครั้ง v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี แนะนําใหทายาทกราบ บริเวณอกของผูวายชนม ๑ ครั้ง แลวหวีขึ้น ๑ ครั้ง หวีลง ๑ ครั้ง และหวีขึ้นอีก ๑ ครั้ง

170 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v การมัดสุกํา ใชดายดิบกลุมที่ ๑ ขนาด ๑๕ เสน มัดจากปลายเทาจรดศีรษะ รวม ๕ เปราะ ไดแก เทา หนาแขง เอว ไหล และ คอ v จากนั้นคลองที่คอ แลววนไปมัดขอมือยึดแขนเขา มาใหอยูในทาประนมมือระดับอก วนดาย ๓ รอบ แลวมัดดวยเงื่อนตะกรุดเบ็ด อีก ๓ รอบ แลวคลอง ที่คออีก ๑ ครั้ง มามัดรั้งใหแนน v จากนั้นเชิญเครื่องสุกํา โดยนํากรวยกระทง ดอกบัว ธูปและเทียน ใสมือผูวายชนมในลักษณะประนมมือ v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ปดฉากกั้นศพ ขณะเจาหนาที่ปฏิบัติพิธีสุกํา v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ทําหนาที่สุกําศพ จํานวน ๖ นาย ประกอบดวย เจาหนาที่ แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ ทําหนาที่มัดศพ ๑ นาย ดึงดาย ๑ นาย ยกเทา ๑ นาย ยกศีรษะ ๑ นาย และเจาหนาที่ประคองศพ ๒ นาย

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 171 v นําผาขาวหอศพ โดยตะแคงศพไปยังดานใดดานหนึ่ง นําผาขาวสอดขางใตแลวพลิกศพกลับมาดานเดิม ดึงผาขาว ที่สอดขางใตใหศพอยูกึ่งกลาง และใหปลายเทาศพ ชนขอบผาดานลาง v มวนปลายผาทั้งสองขางเขาดวยกัน ตลอดความยาวลําตัว ผูวายชนม ในสวนของดานบนศีรษะมวนขึ้นไปเปนปม เรียกวา มวนจุกกระเทียม v แลวนําปลายผาฝงปลายเทาพับขึ้นมาจรดปลายศีรษะ ของศพใหชายผาเทากัน จากนั้นนําปลายผาทางดานซาย และขวามาประกบตรงกลาง v ใชดายดิบกลุมที่ ๒ ขนาด ๑๕ เสน มัดจากปลายเทา จรดศีรษะ รวม ๗ เปราะ ประกอบดวย เทา หนาแขง หัวเขา สะโพก หนาอก หัวไหล และคอ v ขมวดดายดิบที่ปมมวนจุกกระเทียม ๓ รอบ แลวขมวดดายดิบดวยเงื่อนตะกรุดเบ็ดอีก ๓ รอบ โดยเหลือ ปลายดายดิบไวเพื่อนําไปเชื่อมเขากับสายแถบ

172 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v จากนั้นใชกระดาษกาวยนปดรอยตอของฝาและตัวหีบ ใหเรียบรอยทั้งสี่ดาน v นําสาแหรก จํานวน ๒ เสน (เสนละ ๕ ใจ ผูกติดกัน) มาผูกกับหีบรองในดานหัวและดานทายหีบ เสร็จแลว นําหีบรองในบรรจุลงในหีบเกียรติยศประกอบศพ จากนั้นนําขึ้นตั้งแตงวางบนฐานหีบใหเรียบรอย และเดินสายแถบไปยังอาสนสงฆเพื่อเชื่อมกับ ภูษาโยงที่วางไวบนพานใหเรียบรอย v ยกศพลงหีบ โดยกอนปดฝาหีบ ใหนําดายดิบสวนที่เหลือออกมาพอประมาณแลวจึงปดหีบ เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ปดฝาหีบโดยการตอกตะปูใหแนน ๖ ตัว โดยใหเริ่มจากทางดานศีรษะศพ จํานวน ๑ ตัว ใชวนซาย ทางดานขางหีบ จํานวน ๒ ตัว ทางดานปลายเทาศพ จํานวน ๑ ตัว และทางดานขางหีบที่เหลือ จํานวน ๒ ตัว

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 173 v จากนั้นใหเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีตั้งแตงเครื่องราช อิสริยาภรณ และเครื่องทองนอย ประดับหนาหีบ พระราชทาน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธียืนตั้งแถวหนาหีบ พระราชทาน ทําความเคารพผูวายชนมพรอมกัน กรณี ผูวายชนมที่เปนฆราวาส ใหทําความเคารพ ผูวายชนมโดยการคํานับพรอมกัน กรณี ผูวายชนมเปนพระภิกษุ ใหทําความ เคารพผูวายชนม โดยการกราบแบบ เบญจางคประดิษฐ ๓ ครั้ง พรอมกัน จากนั้น เปดฉากพับและเก็บฉากกั้นศพ

174 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน การพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ พรอมเครื่องเกียรติยศหีบพระราชทานประกอบศพ กรณีเฉพาะ (หีบทองลายสลัก) (เฉพาะผูที่ไดรับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ ตติยจุลจอมเกลา วิเศษ บิดา มารดาของผูดํารงตําแหนงองคมนตรี นายกรัฐมนตรี ประธานรัฐสภา ประธานสภาผูแทนราษฎร ประธาน วุฒิสภา ประธานศาลฎีกา ประธานองคกรตาง ๆ ที่กําหนดในรัฐธรรมนูญฯ) หรือ หีบทองทึบ (เฉพาะฐานันดรศักดิ์ ชั้นยศ หมอมเจา) การพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ v กอนถึงเวลาเชิญนํ้าหลวงพระราชทาน เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ เชิญเครื่องสุกําไปวางยังโตะดานปลายเทาผูวายชนม ทําความเคารพเครื่องสุกําโดยการไหว ๑ ครั้ง แลวเดินออก v ตั้งโตะวางกลองนํ้าหลวงพระราชทานที่ปูดวยผาขาว

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 175 v เมื่อใกลเวลาพระราชทานนํ้าหลวง เจาหนาที่ปฏิบัติ งานพิธี ๑ นาย แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ เชิญทายาท หรือเจาภาพ ตั้งแถวรอรับกลอง นํ้าหลวงพระราชทาน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย แตงกายชุดปกติขาวติดแขนทุกข ทําหนาที่เชิญกลองนํ้าหลวงพระราชทาน เดินผานแถวที่ทายาท เจาภาพผูวายชนม ตั้งแถวรอรับกลองนํ้าหลวงพระราชทาน โดยแสดงความเคารพ ดวยการยืนตรงในอาการสํารวม ไมตองคํานับ สวนประชาชนที่มารวมงานควรนั่งอยูในอาการสงบ ไมตองยืนขึ้น ไมตองทําความเคารพและจะไมมีการบรรเลงเพลงใดๆ v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีเชิญกลองนํ้าหลวง พระราชทาน เดินเขามาถึงบริเวณกลางลําตัวของ ผูวายชนม ลงเขาและเดินเขาจนมาถึงโตะวางกลอง นํ้าหลวงพระราชทานปูผาขาว ดานศีรษะผูวายชนม v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีทําความเคารพกลองนํ้า หลวงพระราชทาน โดยการไหว ๑ ครั้ง จากนั้นเดิน เขาถอยหลังออกไปถึงกลางลําตัวของผูวายชนม

176 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v จากนั้นทําความเคารพผูวายชนม กรณีผูวายชนมเปนฆราวาส ใหลุกขึ้นยืนพรอมทั้งหันหนาไปทางผูวายชนม ทําความเคารพโดยการคํานับ ๑ ครั้ง กรณี ผูวายชนมเปนพระภิกษุ ใหหันหนาไปทาง ผูวายชนมแลวกราบแบบเบญจางคประดิษฐ ๓ ครั้ง จากนั้นจึงลุกขึ้นยืน แลวเดินออกพักรอเวลาปฏิบัติ ทายาท และเจาภาพที่ตั้งแถว ใหทําความเคารพ พรอมกับเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี v เมื่อถึงเวลาพิธีพระราชทานนํ้าหลวงตามหมาย รับสั่ง ใหตั้งแถวเตรียมประโคมปไฉน กลองชนะ รอการประกอบพิธีพระราชทานนํ้าหลวง บริเวณ หนาสถานที่ประกอบพิธี ประกอบดวยจาป ๒ นาย และเจาหนาที่กลองชนะ ๑๐ นาย

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 177 v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๒ นาย แตงกายชุดปกติขาวติดแขนทุกข ทําหนาที่แตงนํ้าหลวงพระราชทาน เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๓ นาย แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ ทําหนาที่ประคองศพ เดินเขาพรอมกันและมาหยุดยืน บริเวณกลางลําตัวของผูวายชนม จากนั้นทําความเคารพผูวายชนมพรอมกัน กรณี ผูวายชนมเปนฆราวาส ใหทําความเคารพโดย การคํานับ ๑ ครั้ง หันมายังโตะที่วางกลองนํ้าหลวง พระราชทาน แลวลงเขาและเดินเขาเขามาพรอมกัน จนถึงโตะที่วางกลองนํ้าหลวงพระราชทาน กรณี ผูวายชนมเปนพระภิกษุ ใหลงเขาทําความเคารพ โดยการกราบแบบเบญจางคประดิษฐ ๓ ครั้ง และไม ตองมีเจาหนาที่ปฏิบัติพิธีประคองศพ

178 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ทําความเคารพกลองนํ้าหลวงพระราชทาน โดยการไหวพรอมกัน ๑ ครั้ง v เจาหนาที่ผูเชิญกลองนํ้าหลวงพระราชทานแกะหอถุงผาโปรงสีดําและเปดฝากลองนํ้าหลวงพระราชทาน แลวเชิญพานรองพรอมกลองนํ้าหลวงพระราชทานออกมาถือไวที่บริเวณประมาณหนาอก ในกิริยาที่สํารวม v ใหเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีอีก ๑ นาย เปนผูปฏิบัติ ในการแตงนํ้าหลวงพระราชทาน ประกอบดวย นํ้าหลวง นํ้าขมิ้น นํ้าอบ ตามลําดับ กรณี ประธานเปนฆราวาส เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ผูแตงนํ้าหลวงพระราชทาน เปดขวดนํ้าหลวงแลวรินใส หมอนํ้าหลวง จากนั้นรินนํ้าขมิ้นและนํ้าอบใสขวดแกว ตามลําดับ กรณี ประธานเปนพระภิกษุ เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ผูแตงนํ้าหลวงพระราชทานเปดขวดนํ้าหลวงแลวรินใส เครื่องแกว จากนั้นรินนํ้าขมิ้นและนํ้าอบใสขวดแกว ตามลําดับ

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 179 v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ปดฝากลองนํ้าหลวง พระราชทาน หอถุงผาโปรงสีดําผูกโบวไวในรูปแบบเดิม แลวไหว ๑ ครั้งพรอมกัน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย ทําหนาที่เชิญ หมอนํ้าหลวงพระราชทาน v เจาหนาที่อีก ๑ นาย ทําหนาที่เชิญพานกลีบบัวพรอม ขวดแกวนํ้าขมิ้นและนํ้าอบ กรณี ประธานเปนพระภิกษุหรือหมอมเจาขึ้นไป เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีทั้ง ๒ นาย เดินเขาถอยหลัง พรอมกันจนถึงบริเวณปลายเทาผูวายชนม และ นั่งคุกเขาเพื่อรอปฏิบัติตอไป กรณี ประธานเปนฆราวาส เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีทั้ง ๒ นาย เดินเขาถอยหลังพรอมกันจนถึงกลางลําตัว ของผูวายชนม ลุกยืน แลวถอยหลังเพื่อยืนรอปฏิบัติบริเวณปลายเทาผูวายชนม

180 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๓ นาย แตงกาย ชุดสีกากี สนว. ๐๑ ทําหนาที่ประคองศพ กรณี ผูวายชนมเปนฆราวาส เจาหนาที่ปฏิบัติ งานพิธี ๓ นาย เดินเขามาหยุดยืนดานปลาย เทาผูวายชนม ทําความเคารพโดยการคํานับ พรอมกัน ๑ ครั้ง เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย อยูทางดานซายมือของผูวายชนม เจาหนาที่ ปฏิบัติงานพิธีอีก ๑ นาย อยูทางดานขวามือ ของผูวายชนม และและเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี อีก ๑ นาย อยูปลายเทาผูวายชนม โดยเดินเขา มาทางดานปลายเทา มาหยุดยืนบริเวณกลาง ลําตัวของผูวายชนม v จากนั้นลงเขาและเดินเขาเขามาหยุดอยู ประมาณบริเวณไหลของผูวายชนม

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 181 v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ เรียนเชิญทายาท หรือเจาภาพของผูวายชนม มายืนตั้งแถวอยูบริเวณดานในฉาก v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ เรียนเชิญประธานเพื่อประกอบพิธี พระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ กอนที่ ประธานจะรับหมอนํ้าหลวงอาบศพ ใหประธาน ถวายความเคารพไปยังทิศที่พระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัวประทับ หรือพระบรมมหาราชวัง v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีเชิญหมอนํ้าหลวง ใหประธานเพื่อประกอบพิธีพระราชทานนํ้าหลวง อาบศพ ตามดวยนํ้าขมิ้นและนํ้าอบ ตามลําดับ ในขณะที่ประธานรดนํ้าหลวงพระราชทานอาบศพ หรือสรงศพ หมายเหตุ กรณีประธานเปนสุภาพสตรี ทําความเคารพโดยการถอนสายบัว

182 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีใหสัญญาณไปยัง เจาหนาที่ปไฉน กลองชนะ เพื่อเริ่มประโคม และใหเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย แตงกาย ชุดสีกากี สนว. ๐๑ เรียนเชิญผูมารวมงาน ยืนขึ้น และเรียนเชิญใหนั่งลงเมื่อประธาน ประกอบพิธีเสร็จสิ้น กรณี ผูวายชนมและประธานเปนฆราวาส ใหเจาหนาที่ ปฏิบัติงานพิธี เดินมาหยุดยืนบริเวณกลางลําตัว ของผูวายชนมทําความเคารพโดยการคํานับพรอมกัน ๑ ครั้ง แลวเดินออก v เมื่อประกอบพิธีพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือ สรงศพแลวเสร็จ ใหประธานถวายความเคารพ ไปยังทิศเดิมอีกครั้งหนึ่ง แลวหันมาทําความเคารพ ผูวายชนม แลวเดินออก หมายเหตุ กรณีประธานเปนสุภาพสตรี ทําความเคารพโดยการถอนสายบัว

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 183 v แลวเดินเขามายังโตะที่ตั้งกลองนํ้าหลวงพระราชทานพรอมกัน เพื่อหยิบหมอนํ้าหลวงและพานนํ้าขมิ้น นํ้าอบ เดินเขาถอยหลังลุกยืนแลวเดินออก กรณี ผูวายชนมและประธานเปนพระภิกษุ ใหเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี เดินเขามายังโตะ ที่วางกลองนํ้าหลวงพระราชทานพรอมกัน v วางเครื่องแกวและพานนํ้าขมิ้น นํ้าอบ แลวเดินเขา ถอยหลังมายังกลางลําตัวผูวายชนม จากนั้น ทําความเคารพผูวายชนมโดยการกราบแบบ เบญจางคประดิษฐ ๓ ครั้ง

184 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน กรณี ผูวายชนมเปนฆราวาส เจาหนาที่ทําความ เคารพดวยการไหวพรอมกันในทานั่งคุกเขา เสร็จ แลวเดินเขาจนถึงกลางลําตัวผูวายชนม ลุกขึ้นยืน ทําความเคารพผุวายชนมพรอมกันแลวเดินออก ทางดานปลายเทา v เจาหนาที่ประคองศพ ๓ นาย ลดมือลงและ ทําความเคารพผูวายชนม

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 185 v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ๑ นาย แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ เชิญทายาท หรือเจาภาพ ๑ ทาน หวีผมของ ผูวายชนม จํานวน ๓ ครั้ง v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี แนะนําใหทายาทกราบ บริเวณอกของผูวายชนม ๑ ครั้ง แลวใหหวีผมขึ้น ๑ ครั้ง หวีลง ๑ ครั้ง และหวีขึ้นอีก ๑ ครั้ง เมื่อหวี เสร็จใหหักหวี แลวนําใสกระเปาเสื้อของผูวายชนม กราบลา ๑ ครั้ง และใหญาติกราบลาผูวายชนมเปน ครั้งสุดทาย

186 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธี ทําหนาที่สุกําศพ จํานวน ๖ นาย ประกอบดวย เจาหนาที่แตงกายชุดสีกากี สนว. ๐๑ ทําหนาที่มัดศพ ๑ นาย ดึงดาย ๑ นาย ยกเทา ๑ นาย ยกศีรษะ ๑ นาย และเจาหนาที่ประคองศพ ๒ นาย v การมัดสุกํา ใชดายดิบกลุมที่ ๑ ขนาด ๑๕ เสน มัดจากปลายเทาจรดศีรษะ รวม ๓ หรือ ๕ เปราะ v นําผาขาวหอศพ โดยตะแคงศพไปยังดานใดดานหนึ่ง นําผาขาวสอดขางใตแลวพลิกศพกลับมาดานเดิม ดึงผาขาว ที่สอดขางใตใหศพอยูกึ่งกลาง และใหปลายเทาศพชนขอบผา v คลองที่คอ แลววนไปมัดขอมือยึดแขนเขามาใหอยูในทา ประนมมือระดับอก วนดาย ๓ รอบ แลวมัดดวยเงื่อน ตะกรุดเบ็ด อีก ๓ รอบ แลวคลองที่คออีก ๑ ครั้ง มามัดรั้ง ใหแนน จากนั้นเชิญเครื่องสุกํา โดยนํากรวยกระทง ดอกบัว ธูปและเทียน ใสมือผูวายชนมในลักษณะประนมมือ v แลวนําปลายผาฝงปลายเทาพับขึ้นมาจรดปลาย ศีรษะของศพใหชายผาเทากัน จากนั้นนําปลายผา ทางดานซายและขวามาประกบตรงกลาง เสร็จแลว ใหมวนปลายผาที่เหลือเขาหาศพ ทั้งชวงปลายเทา ขางลําตัว ในสวนของดานบนศีรษะมัดขึ้นไปเปน ปม เรียกวา มวนจุกกระเทียม

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 187 v ยกศพลงหีบ โดยกอนปดฝาหีบ ใหนําดายดิบสวน ที่เหลือออกมาพอประมาณแลวจึงปดหีบ v เจาหนาที่ปดฝาหีบโดยการตอกตะปูใหแนน ๖ ตัว โดยใหเริ่มจากทางดานศีรษะศพ จํานวน ๑ ตัว ใชวนซาย ทางดานขางหีบ จํานวน ๒ ตัว ทางดาน ปลายเทาศพ จํานวน ๑ ตัว และทางดานขางหีบ ที่เหลือ จํานวน ๒ ตัว จากนั้นใชกระดาษกาวยน ปดรอยตอของฝาและตัวหีบใหเรียบรอยทั้งสี่ดาน v ใชดายดิบกลุมที่ ๒ ขนาด ๑๕ เสน มัดจากปลายเทาจรดศีรษะ รวม ๗ เปราะเปนหลัก v ขมวดดายดิบที่ปมมวนจุกกระเทียม ๓ รอบ แลวขมวดดายดิบดวยเงื่อนตะกรุดเบ็ดอีก ๓ รอบ โดยเหลือปลาย ดายดิบไวเพื่อนําไปเชื่อมเขากับสายแถบ v เจาหนาที่นําสาแหรก จํานวน ๒ เสน (เสนละ ๕ ใจ ผูกติดกัน) มาผูกกับหีบรองในดานหัวและ ดานทายหีบ เสร็จแลวนําหีบรองในบรรจุลงในหีบเกียรติยศประกอบศพ นําขึ้นตั้งแตงวางบนฐานหีบใหเรียบรอย และเดินสายแถบไปยังอาสนสงฆเพื่อเชื่อมกับภูษาโยงที่วางไวบนพานใหเรียบรอย

188 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน v เจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธียืนตั้งแถวหนาหีบเกียรติยศประกอบศพ ทําความเคารพผูวายชนมพรอมกัน กรณี ผูวายชนมที่เปนฆราวาส ใหทําความเคารพผูวายชนมโดยการคํานับพรอมกัน v ตั้งแตงเครื่องราชอิสริยาภรณ และเครื่องทอง นอย ประดับหนาหีบเกียรติยศประกอบศพ ใหเรียบรอย กรณี ผูวายชนมเปนพระภิกษุ ใหทําความเคารพ ผูวายชนมโดยการกราบแบบเบญจางคประดิษฐ ๓ ครั้ง พรอมกันจากนั้นเปดฉากพับและเก็บฉากกั้นศพ เจาหนาที่ สงสัญญาณใหปไฉนและกลองชนะหยุดประโคม

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 189 รูปแบบการตั้งแตงเครื่องเกียรติยศประกอบศพ ตามธรรมเนียมปฏิบัติเครื่องเกียรติยศประกอบศพของสํานักพระราชวัง สําหรับหีบเชิงชาย หรือ หีบลายกานแยง จะไมมีฐานเครื่องเกียรติยศเพื่อรองรับหีบพระราชทาน ในการปฏิบัติจะใชฐานหรือโตะตั้งหีบของวัด หรือสถานที่จัดงานนั้น ๆ เทาที่มีและหาไดตามความเหมาะสมเพื่อใหเกิดความเรียบรอย โดยปจจุบัน กระทรวงวัฒนธรรมไดจัดทํามาวางหีบเพื่อใชในงานตางๆ และสามารถนําไปใชได สวนหีบทองลายสลัก หรือ หีบทองทึบ จะมีฐานเกียรติยศเพื่อรองรับหีบพระราชทาน (จํานวน ๒ ชั้น) ในการปฏิบัติถาในสถานที่จัดงานมีฐานรองรับหีบ ของสถานที่นั้น ๆ อยูแลว ก็สามารถใชฐานที่มีอยูแลวในที่นั้น ๆ ได หรืออาจใชฐานเครื่องเกียรติยศเพื่อรองรับ หีบพระราชทาน (จํานวน ๒ ชั้น) ก็ไดขึ้นอยูกับความเหมาะสมของสถานที่ และสภาพแวดลอมในสถานที่นั้น ๆ หรือความประสงค ความพึงพอใจในการตกลงกันกับเจาภาพ อยางใดอยางหนึ่งก็ได โดยคํานึงถึงความเรียบรอย และความเหมาะสมเปนหลัก ฉัตรเบญจา ฉัตรเบญจา หีบพระราชทาน พวงมาลา เครื่องราชอิสริยาภรณ ชั้นสูงสุด ชั้นรองลงมา เครื่องทองนอย พวงมาลา

190 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน การตั้งแตงเครื่องเกียรติยศประกอบศพ กรณี หีบทองลายสลัก (เฉพาะผูที่ไดรับพระราชทาน เครื่องราชอิสริยาภรณตติยจุลจอมเกลาวิเศษ บิดามารดาของผูดํารงตําแหนงองคมนตรี นายกรัฐมนตรี ประธานรัฐสภา ประธานสภาผูแทนราษฎร ประธานวุฒิสภา ประธานศาลฎีกา ประธานองคกรตาง ๆ ที่กําหนด ในรัฐธรรมนูญฯ) หรือ หีบทองทึบ (เฉพาะฐานันดรศักดิ์ ชั้นยศ หมอมเจา) จะจัดฉัตร จํานวน ๑ สํารับ (๔ ตน) ไปปกกับฐานปกฉัตร ตั้งประดับเปนเครื่องเกียรติยศประกอบศพ โดยใหสีของฉัตรไมซํ้ากันของแตละคู ฉัตรเบญจามีลักษณะเปนฉัตรทรงกระบอกชะลูดสูง เปนฉัตร ๕ ชั้น มีสีสลับกันระหวางสีแดง สีเขียว และ สีนํ้าเงิน สีระบายฉัตรผืนบนจะเปนสีเดียวกับเพดาน สวนสีระบายฉัตรผืนลางเปนสีสลับกันไป ซึ่งจะเรียกสีฉัตร ตามสีของเพดาน เมื่อนําไปเปนเครื่องเกียรติยศประกอบศพ จะใชเปนคู โดยใหสีของฉัตรคูหนาและคูหลังไมซํ้ากัน ในการตั้งประดับ การตั้งเครื่องราชอิสริยาภรณประดับหนาหีบพระราชทาน ในกรณีเจาภาพมีความประสงคตั้งเครื่องราชอิสริยาภรณประดับหนาหีบพระราชทาน เจาหนาที่จะตั้งแตง ใหเมื่อทําการสุกําศพและแตงตั้งเครื่องเกียรติยศประกอบศพเสร็จสิ้นเรียบรอยแลว การวางเครื่องราชอิสริยาภรณ คูหนาหีบพระราชทานตั้งประดับนั้น เมื่อเจาหนาที่ผูปฏิบัติหันหนาเขาหาหีบพระราชทาน ดานซายมือของผูปฏิบัติ คือเครื่องราชอิสริยาภรณชั้นสูงสุด ทางดานขวามือของผูปฏิบัติ คือเครื่องราชอิสริยาภรณชั้นรองลงมา ถาหาก เครื่องราชอิสริยาภรณชิ้นเดียวใหวางไว ณ จุดกึ่งกลางของหีบพระราชทานโดยใชเครื่องราชอิสริยาภรณชั้นที่สูงที่สุด

คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน 191 การตั้งแตงฉากพับ เตรียมการตั้งแตง และจัดฉากพับกั้นกอนพิธีพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ ใหมีพื้นที่ เขา-ออก การตั้งแตงฉากกั้นศพ ฉากเขียว (โดยธรรมเนียมปฏิบัติในการตั้งฉากกั้นศพจะใชฉากพับของวัดนั้น ๆ ในการปฏิบัติ และจะเปนหนาที่ของเจาหนาที่ศาลาหรือเจาหนาที่ประจําวัดนั้น ๆ ในการตั้งฉากกั้นศพและเก็บฉากพับ ถาวัดนั้น ๆ ไมมีฉากมากั้นก็จะใชผาขาวหอศพหรือผาแพรหรือผาที่มีหนากวางและขนาดยาวพอที่จะสามารถใชได ใหเจาหนาที่จับกางกั้นในชวงเวลาที่เจาหนาที่ปฏิบัติพิธีสุกําจนกวาจะเสร็จเรียบรอย เหตุเพราะหีบพระราชทานนี้ ไมมีฉากใชในการประกอบเกียรติยศขณะพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ ปจจุบันกระทรวงวัฒนธรรม ไดจัดทําฉากพับสีเขียว (ไมใชฉากประกอบเกียรติยศ) เพื่ออํานวยความสะดวกใหใชตามแตกรณี เมื่อเจาหนาที่นํา ฉากพับสีเขียวไปกั้น จึงตองเปนหนาที่ของเจาหนาที่ตั้งแตงและเก็บฉากพับกลับ) สวนกรณีหมอมเจาจะใชฉากเทพพนม เปนฉากพับที่ใชกั้นศพในราชสกุลชั้นหมอมเจาขึ้นไป

192 คูมือการปฏิบัติงานของเจาหนาที่ปฏิบัติงานพิธีการศพที่ไดรับพระราชทาน รูปภาพเครื่องเกียรติยศประกอบศพและอุปกรณเครื่องใชเกี่ยวกับ งานพระราชทานนํ้าหลวงอาบศพ หรือสรงศพ หีบทองทึบ หีบเชิงชาย กลองนํ้าหลวงพระราชทาน เครื่องทองนอย หีบทองลายสลัก หีบลายกานแยง