แนวทางปฏิบัติในการแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับที่สาธารณประโยชน์ (ปี 2561)

คำนำ

องค์ความรู้ “คู่มือ แนวทางปฏบิ ตั ิในการแกไ้ ขปญั หาเก่ยี วกับที่สาธารณประโยชน์” เปน็ องค์ความรูท้ ไ่ี ด้รับ
การคัดเลือกจาก คณะกรรมการจัดการความรู้ของกรมท่ีดิน ประจาปีงบประมาณ พ.ศ. 2561 ซึ่งสนับสนุน
ประเด็นยทุ ธศาสตรท์ ี่ 1 พัฒนาระบบการจดั การทดี่ นิ ของรฐั ใหม้ ีประสทิ ธภิ าพเกดิ ประโยชน์สูงสดุ

ทั้งนี้ ข้อมูลและเน้ือหาขององค์ความรู้เล่มน้ี ได้รวบรวมข้ึนอย่างเป็นระบบ ท้ังทางข้อกฎหมาย ระเบียบ
และความรู้จากประสบการณ์ในการปฏิบตั ิงาน เพ่ือใหผ้ ู้ปฏิบตั ิงานท่ีเกี่ยวข้องสามารถนาไปใชป้ ระโยชน์ ตลอดจน
สามารถแกไ้ ขปัญหาอุปสรรคในการปฏิบตั งิ านได้อย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธผิ ล

สานกั จัดการทด่ี ินของรัฐ
กองฝกึ อบรม
กรมทีด่ นิ กระทรวงมหาดไทย
พฤษภาคม 2561



สารบัญ

หน้า

กรณี 1. หารือการออกหนงั สือสาคัญสาหรบั ทีห่ ลวง ได้เนื้อทน่ี อ้ ยกว่าบัญชสี ารวจ 1
ที่ดนิ สาธารณประโยชน์
- ขอ้ กฎหมาย/ระเบียบ/หนังสือเวยี น 4
15
กรณี 2. หารอื การรังวัดออกหนังสือสาคญั สาหรับทหี่ ลวง แปลง “หนองระแหง”
ในสว่ นทม่ี กี ารคัดคา้ น 16
- ข้อกฎหมาย/ระเบียบ/หนังสือเวยี น 28

กรณี 3. ทีด่ นิ สาธารณประโยชนซ์ ง่ึ อยู่ในท้องท่ีทถ่ี ูกประกาศใหเ้ ป็นเขตสารวจ 29
เพอื่ กาหนดเป็นเขตโครงการจัดรปู ที่ดินตามพระราชบญั ญตั ิจดั รูปทดี่ นิ 32
เพ่ือเกษตรกรรม พ.ศ. ๒๕๑๗ จะสามารถออกหนังสือสาคัญสาหรับท่หี ลวง
ไดห้ รอื ไม่ 35
- ขอ้ กฎหมาย/ระเบียบ/หนังสอื เวียน 47

กรณี 4. การขอรงั วัดตรวจสอบท่ดี ินสาธารณประโยชนป์ ระเภทประชาชนใช้ร่วมกัน 49
เปน็ อานาจหนา้ ท่ีของหน่วยงานใด เนอ่ื งจากไมม่ ีกฎหมายหรือระเบยี บกาหนดให้ 53
หน่วยงานใดมอี านาจหน้าที่ในการขอรังวัดตรวจสอบ 54
- ข้อกฎหมาย/ระเบยี บ/หนังสอื เวยี น 56
59
กรณี 5. การทับซ้อนกันระหวา่ งท่ีดินสาธารณสมบัติของแผน่ ดนิ ประเภทพลเมือง 68
ใช้ประโยชนร์ ว่ มกนั กับทร่ี าชพสั ดุ 69
- ขอ้ กฎหมาย/ระเบยี บ/หนงั สอื เวยี น 76

กรณี 6. แนวทางปฏิบัติในการโอนกรรมสทิ ธท์ิ ่ดี ินใหก้ ับการประปาส่วนภูมิภาค 78
- ขอ้ กฎหมาย/ระเบียบ/หนงั สอื เวยี น

กรณี 7. หารอื สทิ ธใิ นทดี่ นิ ของส่วนราชการ
- ข้อกฎหมาย/ระเบียบ/หนงั สอื เวียน

กรณี 8. หารอื เรอื่ งการอทุ ศิ ทด่ี นิ ใหเ้ ป็นทส่ี าธารณประโยชน์
- ขอ้ กฎหมาย/ระเบยี บ/หนังสอื เวียน

กรณี 9. ปญั หาแนวเขตทีส่ าธารณประโยชน์ แปลง “ทุ่งเลยี้ งสตั ว์ทุ่งเคล็ด”
จงั หวดั เพชรบุรี ทับที่สงวนหวงห้ามของกรมราชทัณฑ์
- ข้อกฎหมาย/ระเบียบ/หนังสอื เวยี น

สารบญั

หน้า

กรณี 10. หารือแนวทางปฏิบตั ิกรณกี ารผ่อนผันใหร้ าษฎรขอเข้าใช้ในที่ดินของรัฐ 85

เป็นการชว่ั คราว

- ข้อกฎหมาย/ระเบยี บ/หนงั สอื เวยี น 87

กรณี 11. มตขิ องคณะอนุกรรมการแกไ้ ขปัญหาการบกุ รุกทีด่ นิ ของรัฐจังหวัด (กบร.จังหวัด) 103

จะมีผลผูกพนั หรือไม่ และหากจังหวัดไม่ดาเนนิ การตามมติ กบร.จงั หวัด

จะชอบหรอื ไม่

- ข้อกฎหมาย/ระเบยี บ/หนังสือเวยี น 105

กรณี 12. กรมส่งเสรมิ การปกครองท้องถิ่นหารือว่า ผู้อทุ ิศทีด่ ินใหเ้ ทศบาลฯ จะเรียกคืน 119

การให้ไดห้ รือไม่ และหากผอู้ ุทศิ สามารถกระทาได้ เทศบาลฯ จะตอ้ งดาเนินการอยา่ งไร

ที่ดินทผี่ อู้ ุทศิ ไดอ้ ุทิศใหเ้ ทศบาลฯ เป็นทดี่ ินประเภทใด

- ขอ้ กฎหมาย/ระเบยี บ/หนังสอื เวยี น 121

กรณี 13. หารอื การย่นื คาขอออกหนังสอื สาคัญสาหรบั ทห่ี ลวงทส่ี าธารณประโยชน์ 125

- ขอ้ กฎหมาย/ระเบียบ/หนังสือเวียน 127

กรณี 14. เทศบาลตาบลหนองไผ่ ขออนุญาตใช้ทด่ี นิ สาธารณประโยชน์เป็นการ 147

ช่ัวคราวตามมาตรา ๙ แห่งประมวลกฎหมายท่ีดิน เพ่ือเป็นสถานที่ก่อสร้างบ้านมั่นคง

ชุมชนวังหกู วาง

- ขอ้ กฎหมาย/ระเบียบ/หนังสอื เวียน 148

กรณี 15. การขอต่ออายุใบอนญุ าตให้ใช้ประโยชน์ในทดี่ ินของรัฐตามความในมาตรา ๙ 186

แหง่ ประมวลกฎหมายท่ดี ิน จะต้องดาเนินการขออนญุ าตแผ้วถางปา่

ต่อพนักงานเจา้ หนา้ ที่ตามมาตรา 54 แห่งพระราชบญั ญัติป่าไม้

พทุ ธศกั ราช 2484 หรอื ไม่

- ขอ้ กฎหมาย/ระเบียบ/หนังสอื เวยี น 188

กรณี 16. องค์การบริหารส่วนจังหวัดขายคนื ทด่ี นิ ให้แก่ราษฎรท่ีเปน็ เจา้ ของเดิม 198

และครอบครองทาประโยชนต์ ่อเนื่อง ตามเงื่อนไขประกอบในการซ้ือท่ดี นิ ว่าเม่ือทาการ

พัฒนาและจัดรูปท่ดี ินเสร็จแล้วจะขายคืนให้ราษฎรที่ครอบครองทาประโยชนอ์ ยู่เดิม

กรณี 17. การพจิ ารณากาหนดความเหมาะสม หรอื เปลยี่ นแปลงความเหมาะสม 200

ของการใชป้ ระโยชน์ในทีด่ นิ สาธารณประโยชน์

- ข้อกฎหมาย/ระเบยี บ/หนงั สอื เวยี น 201

สารบัญ

หนา้

กรณี 18. ทบวงการเมืองผ้ขู อไมจ่ ัดทาเอกสารโครงการและเหตุผลความจาเป็น 208

ประกอบการย่นื คาขอใช้ทด่ี ินสาธารณประโยชนจ์ ะทาได้หรือไม่ อย่างไร

- ขอ้ กฎหมาย/ระเบียบ/หนงั สอื เวียน 210

กรณี 19. องค์การบรหิ ารสว่ นจังหวัดขายคืนที่ดนิ ใหแ้ กร่ าษฎรทีเ่ ป็นเจา้ ของเดิม 217

และครอบครองทาประโยชน์ตอ่ เน่ือง ตามเง่ือนไขประกอบในการซื้อทีด่ นิ วา่ เม่ือทาการ

พัฒนาและจัดรปู ท่ดี ินเสร็จแล้วจะขายคนื ให้ราษฎรท่คี รอบครองทาประโยชนอ์ ยู่เดิม

กรณี 20. หารอื แนวทางปฏิบัติกรณกี ระทรวงมหาดไทยได้มปี ระกาศให้องค์กร 219

ปกครองสว่ นท้องถ่ินจัดหาผลประโยชนใ์ นที่ดินของรฐั

- ขอ้ กฎหมาย/ระเบียบ/หนังสือเวียน 220

กรณี 21. หารือการเปลยี่ นแปลงกาหนดความเหมาะสมการใช้ทีด่ ินสาธารณประโยชน์ 224

- ข้อกฎหมาย/ระเบียบ/หนังสือเวียน 225

กรณี 22. หารอื แนวทางปฏิบตั ิเกีย่ วกบั การโอนทีด่ ินคนื ใหแ้ ก่ผยู้ กให้ 233

ในกรณีที่ไมส่ ามารถปฏิบัติตามเงือ่ นไขท่ีกาหนดไว้

- ขอ้ กฎหมาย/ระเบียบ/หนังสอื เวยี น 235

กรณี 23. การขอใช้ท่ดี ินสาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรบั พลเมืองใช้ประโยชน์ 247

ร่วมกนั จะตอ้ งดาเนินการถอนสภาพท่ดี นิ ตามมาตรา 8 วรรคสอง (1)

แห่งประมวลกฎหมายท่ดี ิน โดยผ้ขู อต้องเปน็ ทบวงการเมือง และการขอใชเ้ พือ่ ประโยชน์

ทางราชการ

- ขอ้ กฎหมาย/ระเบยี บ/หนังสือเวียน 248

กรณี 24. การอทุ ธรณ์คาสั่งหรือมตขิ อง กพด. กรณี ไม่อนญุ าตให้ประกอบกจิ การ 259

ดดู ทรายในแม่น้าโขง

- ขอ้ กฎหมาย/ระเบียบ/หนังสือเวยี น 260

กรณี 25. การขอใชท้ ี่ดินสาธารณประโยชน์ เพอ่ื ก่อสรา้ งอาคารและตัดถนน 323

สาธารณประโยชนผ์ า่ นระหวา่ งพื้นทีช่ ายหาดกบั ที่ดินตาม น.ส.ล.

- ขอ้ กฎหมาย/ระเบียบ/หนังสือเวียน 325

กรณี 26. หารอื การขออนุญาตใช้ทดี่ ินสาธารณประโยชน์ประเภทพลเมอื งใช้ร่วมกัน 344

เพือ่ ใชเ้ ป็นทต่ี ้งั วัด

- ข้อกฎหมาย/ระเบยี บ/หนังสือเวยี น 345

สารบญั หน้า

กรณี 27. สานกั งานกองทนุ หมบู่ ้านและชุมชนเมืองขอใชป้ ระโยชนใ์ นท่ดี นิ อนั เปน็ 356
สาธารณสมบตั ิของแผ่นดนิ
- ขอ้ กฎหมาย/ระเบยี บ/หนงั สือเวียน 357
381
กรณี 28. ขอคนื ทดี่ นิ มีโฉนดซึ่งได้อทุ ิศใหอ้ งค์การบริหารสว่ นจงั หวัดสระบุรี
เพอื่ ก่อสร้างโรงผสมอาหารสัตว์ 383
- ข้อกฎหมาย/ระเบียบ/หนังสอื เวียน 393

กรณี 29. กองทุนหม่บู ้านและชุมชนเมืองขอใชท้ ่ดี นิ สาธารณะสาหรับการดาเนินการ 394
ตามนโยบายของรฐั บาลจะต้องดาเนินการอย่างไร
- ข้อกฎหมาย/ระเบียบ/หนงั สือเวยี น

ประเดน็ ปัญหา 1. หารือการออกหนงั สือสาคญั สาหรับทีห่ ลวง ได้เน้อื ที่นอ้ ยกว่าบญั ชีสารวจที่ดิน
ขอ้ เท็จจริง สาธารณประโยชน์

ข้อกฎหมาย/ จังหวัดสกลนครหารือ การรังวัดออกหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวงท่ีดิน แปลง
ระเบยี บ/ “ท่ีสาธารณประโยชน์บ้านเหล่าสามัคคี” หมู่ที่ ๑๐ ตาบลบึงทวาย อาเภอเต่างอย
หนังสือเวียน จังหวัดสกลนคร ตามบัญ ชีสารวจท่ีดินสาธารณ ประโยชน์ เน้ือท่ีป ระมาณ
๓๐๔ – ๐ – ๐๐ ไร่ เป็นการดาเนินการตามโครงการบริหารจัดการการใช้ประโยชน์
ในท่ีดินสาธารณประโยชน์ที่มีการบุกรุก เพื่อขจัดความยากจนและพัฒนาชนบท ผลการ
รังวัดได้เน้ือท่ี ๒๓๐ – ๑ – ๐๕ ไร่ น้อยกว่าบัญชีสารวจ ๗๓ – ๒ – ๙๕ ไร่ เม่ือเสนอ
ลงนามผู้ว่าราชการจังหวัดสกลนครเห็นว่า การออกหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวง
มีเหตุขัดข้องเนื่องจากรังวัดได้เนื้อท่ีน้อยไปจากหลักฐานเดิม โดยปรากฏว่ามีผู้บุกรุก
ตามข้อ ๘ ของระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการมอบหมายให้สภาตาบลหรือ
องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินช่วยเหลอื ในการดาเนินการออกหนังสอื สาคัญสาหรับทห่ี ลวง
พ.ศ. ๒๕๔๓ จังหวัดเห็นว่า “หลักฐานเดิม”ตามระเบียบดังกล่าว ข้อ ๘ หมายความถึง
หลักฐานการข้ึนทะเบียนตามทะเบียนท่ีดินสาธารณประโยชน์ ไม่รวมบัญชีสารวจที่ดิน
สาธารณประโยชน์ดังกล่าว และในกรณี “โดยไม่ปรากฏว่ามีผู้บุกรุก” หมายความถึง
การบุกรุกจากข้างเคียงรอบแปลงท่ีสาธารณประโยชน์อันเป็นเหตุให้ท่ีสาธารณประโยชน์
เนื้อที่ลดลง ไม่ใชผ่ ู้ท่ีครอบครองบุกรุกและยอมรบั ว่าที่ดินดังกลา่ วเป็นท่ีสาธารณประโยชน์
แต่อยา่ งใด

๑. ประมวลกฎหมายทด่ี นิ มาตรา ๘ ตรี
๒. กฎกระทรวง ฉบับที่ ๔๕ (พ.ศ. ๒๕๓๗) ออกตามความในพระราชบัญญัติให้ใช้

ประมวลกฎหมายทีด่ นิ พ.ศ. ๒๔๙๗
๓. ระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการมอบหมายให้สภาตาบลหรือองค์กร

ปกครองส่วนท้องถ่ินช่วยเหลือในการดาเนินการออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวง
พ.ศ. ๒๕๔๓ ข้อ ๕, ข้อ ๘ ระเบยี บกรมทด่ี นิ ว่าดว้ ยการออกหนงั สอื สาคญั สาหรับท่ีหลวง
พ.ศ. ๒๕๑๗ ข้อ ๔
4. หนังสือกระทรวงมหาดไทย ด่วนที่สุด ท่ี มท ๐๕๑๑.๔/ว ๔๐๑๔ ลงวันท่ี ๒๙
พฤศจิกายน ๒๕๔๘ เรื่อง การจัดที่ดินตามแผนปฏิบัติการบริหารจัดท่ีดินของรัฐ
กรณีมีการบุกรุกท่ีดินสาธารณประโยชน์ เพ่ือแก้ไขปัญหาความยากจน ปีงบประมาณ
๒๕๔๙

1
1

ความเห็น ๑. ตามประมวลกฎหมายท่ีดินมาตรา ๘ ตรี หนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงเป็นหนังสือ
กรมท่ีดนิ สาคัญของทางราชการใช้เป็นหลักฐานแสดงเขตท่ีดินของรัฐ กรณีที่ไม่มีหนังสือ
สาคัญสาหรับท่ีหลวง เขตของที่ดินให้เป็นไปตามหลักฐานของทางราชการ และ
ระเบียบกรมท่ีดิน ว่าด้วยการออกหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวง พ.ศ.๒๕๑๗ ข้อ ๔
กาหนดให้ทบวงการเมืองแจ้งความประสงค์ให้มีหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวง พร้อมด้วย
หลักฐานของที่ดินแปลงน้ัน เช่น สาเนาทะเบียนที่ดินสาธารณะ บัญชีสารวจ
หรือประกาศ หรือหลักฐานการสงวนหวงห้าม ฯลฯ และตามระเบียบกระทรวงมหาดไทย
วา่ ด้วยการมอบหมายใหส้ ภาตาบลหรือองคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถ่ินช่วยเหลือในการ
ดาเนินการออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวง พ.ศ. ๒๕๔๓ ข้อ ๕ ได้กาหนดให้
จังหวัดส่ังอาเภอทาการสารวจท่ีดินสาธารณประโยชน์ในเขตท้องท่ีตนท่ียังไม่มี
หนังสือสาคัญสาหรับที่หลวงตามแบบสารวจฯ ท้ายระเบียบ โดยอาจขอให้สภาตาบล
หรอื องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นร่วมมือช่วยเหลือในการสอบสวนประวตั ิ นาชอ้ี าณาเขต
ที่สงสัยได้ ดังนั้น บัญชีสารวจที่ดินสาธารณประโยชน์จึงเป็นเอกสารที่ทางราชการ
จัดทาข้ึนและเป็นหลักฐานของทางราชการอย่างหนึ่ง ที่สามารถใช้เป็นหลักฐาน
ประกอบการขอออกหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวงได้ จึงเป็น “หลักฐานเดิม” ตามนัย
ข้อ ๘ ของระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการมอบหมายให้สภาตาบลหรือ
องค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ ชว่ ยเหลือในการดาเนินการออกหนังสือสาคญั สาหรบั ที่หลวง
พ.ศ. ๒๕๔๓

๒. กรณี “ไม่ปรากฏว่ามีผู้บุกรุก” ตามข้อ ๘ ของระเบียบกระทรวงมหาดไทยฯ
ดังกล่าวนั้น “ผู้บุกรกุ ” หมายความรวมท้ังกรณีเป็นผู้บุกรุกจากข้างเคียงรอบแปลง
และผู้บุกรุกเข้าครอบครองในท่ีสาธารณประโยชน์ด้วย แต่เงื่อนไขดังกล่าว
มีวัตถุประสงค์เพื่อให้สามารถออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงตามผลการรังวัด
ดงั กล่าวไปก่อนได้ โดยไม่มีผลกระทบกับผูบ้ ุกรุก หรือผูค้ ัดค้านการออกหนังสือสาคัญ
สาหรับท่ีหลวง ซึ่งจะต้องดาเนินการตามนัยกฎกระทรวง ฉบับท่ี ๔๕ (พ.ศ. ๒๕๓๗) ฯ
และเพื่อป้องกันมิให้เกิดความเสียหายแก่ราชการ เมื่อได้ออกหนังสือสาคัญสาหรับ
ที่หลวงตามผลการรังวัดดังกล่าวไปก่อนแล้ว จึงกาหนดให้นายอาเภอสอบสวน
ข้อเท็จจริงว่าที่ดินสาธารณประโยชน์แปลงน้ันน้อยไปเพราะเหตุใด มีจานวนเนื้อท่ี
เท่าใด โดยขอความเห็นต่อสภาตาบลหรือองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินเพ่ือประกอบ
การพิจารณา หากสภาตาบลหรือองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นไม่มีความเห็นเป็น
อย่างอน่ื ภายในสามสิบวันใหด้ าเนนิ การต่อไป

๓. การขอรังวัดออกหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวงตามข้อหารือเป็นการดาเนินการ
ตามโครงการบริหารจัดการการใช้ประโยชน์ในท่ีดินสาธารณประโยชน์ทม่ี ีการบุกรุก
เพื่อขจัดความยากจนและพัฒนาชนบท ซึ่งตามหนังสือกระทรวงมหาดไทย ด่วนที่สุด

2

2

ท่ี มท ๐๕๑๑.๔/ว ๔๐๑๔ ลงวันท่ี ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๔๘ ได้กาหนดเงื่อนไขของ
การตรวจสอบแปลงที่ดินสาธารณประโยชน์ ตามข้อ ๑ (๒) ในกรณีท่ีไม่มีหนังสือสาคัญ
สาหรบั ท่ีหลวง หากสามารถดาเนินการออกหนังสือสาคัญสาหรบั ทห่ี ลวงได้ กใ็ ห้นามา
จัดทาโครงการได้ โดยจัดให้มีการออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงไปในคราวเดียวกัน
ด้วย ดังนั้น การรังวัดเพื่อออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงดังกล่าว จึงเป็นการ
ดาเนินการเพื่อให้เป็นไปตามเงื่อนไขของโครงการฯ จังหวัดจึงชอบท่ีจะดาเนินการออก
หนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงตามผลการรังวัดไปก่อนได้ เสร็จแล้วให้แจ้งอาเภอเต่า
งอยสอบสวนข้อเท็จจริงกรณีรังวัดได้เน้ือท่ีน้อยกว่าเดิม ตามข้อ ๘ แห่งระเบียบ
กระทรวงมหาดไทย วา่ ด้วยการมอบหมายให้สภาตาบลหรอื องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
ช่วยเหลือในการดาเนินการออกหนังสือสาคญั สาหรับที่หลวง พ.ศ. ๒๕๔๓
(หนงั สอื แจ้งจังหวดั ที่ มท ๐๕๑๑.๔/๒๗๕๗๑ ลงวันท่ี ๑๒ ตุลาคม ๒๕๖๐)

3

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

ประเด็นปัญหา 2. หารือการรังวัดออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวง แปลง “หนองระแหง” ในส่วนที่มี
ข้อเทจ็ จริง การคัดค้าน

ขอ้ กฎหมาย/ จังหวัดชัยนาทหารือ การรังวัดออกหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวง แปลง “หนองระแหง”
ระเบียบ/ ตาบลบ้านกล้วย อาเภอเมืองชัยนาท จังหวัดชัยนาท ผลการรังวัดได้เนื้อที่ ๙๘ – ๑ – ๕๑ ไร่
หนังสือเวียน มีผู้คัดค้าน ๓ ราย เน้ือท่ี ๓ – ๑ – ๐๘ ไร่ ได้มีการประกาศและดาเนินการออกหนังสือ
ความเหน็ สาคัญสาหรับที่หลวงในส่วนที่ไม่มีการคัดค้านเป็นหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงเลขท่ี
กรมทีด่ นิ ชน ๐๕๓๔ เนื้อที่ ๙๕ – ๐ – ๔๓ ไร่ ในส่วนท่ีมีการคัดค้านได้อ้างหลักฐาน ส.ค. ๑
สอบสวนข้อเท็จจรงิ ปรากฏว่า ส.ค. ๑ แจ้งการครอบครองไม่ชอบด้วยกฎหมาย ผู้ว่าราชการ
จังหวัดมีคาสั่งจาหน่าย ส.ค. ๑ ออกจากทะเบียนการครอบครองตามคาสั่งกรมท่ีดิน
ท่ี ๒๓/๒๕๒๓ ลงวันที่ ๒๗ พฤษภาคม ๒๕๑๓ แล้ว จังหวัดเห็นว่า ในส่วนที่มีการคัดค้าน
น่าจะถือคาขอเดิมของอาเภอเมืองชัยนาทเป็นคาขอต่อเน่ืองที่จะดาเนินการออกหนังสือ
สาคัญสาหรับท่ีหลวงในส่วนท่ีคัดค้าน และใช้รูปแผนท่ีและเน้ือที่ที่ได้รังวัดทาแผนที่
พิพาทเป็นรูปแผนท่ีและเนื้อที่ท่ีจะออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงในส่วนท่ีคัดค้าน
โดยไม่ต้องย่ืนคาขอและทาการรังวัดใหม่ และให้จังหวัดทาการประกาศออกหนังสือ
สาคัญสาหรับที่หลวงมีกาหนด ๓๐ วัน หากไม่มีผู้ใดคัดค้านก็ดาเนินการออกหนังสือ
สาคัญสาหรับท่ีหลวงต่อไป ตามนัยกฎกระทรวง ฉบับท่ี ๔๕ (พ.ศ. ๒๕๓๗)ฯ ประกอบ
กับระเบียบกรมท่ีดิน ว่าด้วยการออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวง พ.ศ. ๒๕๑๗ ข้อ ๑๒
และข้อ ๑๓

๑. กฎกระทรวง ฉบับที่ ๒๖ (พ.ศ. ๒๕๑๖) ออกตามความในพระราชบัญญัติให้ใช้
ประมวลกฎหมายท่ีดิน พ.ศ. ๒๔๙๗ แก้ไขเพิ่มเติมโดยกฎกระทรวง ฉบับท่ี ๔๕
(พ.ศ. ๒๕๓๗) ออกตามความในพระราชบัญญัติให้ใช้ประมวลกฎหมายที่ดิน พ.ศ. ๒๔๙๗
ขอ้ ๒ วรรค

๒. ระเบียบกรมทดี่ นิ ว่าด้วยการออกหนังสือสาคญั สาหรับท่หี ลวง พ.ศ. ๒๕๑๗

กรณีตามข้อหารือจังหวัดเป็นการดาเนินการตามระเบียบและขั้นตอนที่กาหนดในข้อ ๒ (๒)
แห่งกฎกระทรวง ฉบับที่ ๒๖ (พ.ศ. ๒๕๑๖) แล้ว ดังนั้น พนักงานเจ้าหน้าท่ีจึงชอบที่จะ
ดาเนินการออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงในส่วนที่เหลืออยู่ (ส่วนที่มีการคัดค้าน)
ซึ่งได้ทาการรังวัดและทาแผนที่ไว้แล้ว จานวนเนื้อที่ ๓ – ๑ – ๐๘ ไร่ ต่อไปได้ โดยไม่ต้อง
ยน่ื คาขอหรอื ประกาศออกหนงั สือสาคัญสาหรบั ทห่ี ลวงอกี แตอ่ ย่างใด
(หนังสือแจ้งจังหวัดท่ี มท ๐๕๑๑.๔/๓๔๓๙๒ ลงวันท่ี ๒๓ พฤศจิกายน ๒๕๕๒)

15
15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

ประเดน็ ปัญหา 3. ที่ดินสาธารณประโยชน์ซ่ึงอยู่ในท้องที่ที่ถูกประกาศให้เป็นเขตสารวจเพ่ือกาหนดเป็น
ข้อเทจ็ จริง เขตโครงการจัดรปู ที่ดินตามพระราชบัญญัติจัดรูปที่ดนิ เพ่ือเกษตรกรรม พ.ศ. ๒๕๑๗
จะสามารถออกหนงั สอื สาคัญสาหรบั ที่หลวงได้หรอื ไม่
ขอ้ กฎหมาย/
ระเบยี บ/ สานักงานท่ีดินจังหวัดพิษณุโลกได้หารือประเด็นการรังวัดออกหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวง
หนงั สือเวียน ทส่ี าธารณประโยชน์ แปลง “หนองหัวหล่ม” ตงั้ อยู่หมู่ที่ ๑ ตาบลดอนทอง อาเภอเมืองพิษณุโลก
ความเห็น จังหวัดพิษณุโลก ซ่ึงอยู่ในท้องที่ท่ีถูกประกาศให้เป็นเขตสารวจเพ่ือกาหนดเป็นเขตโครงการ
กรมที่ดนิ จดั รปู ที่ดินตามพระราชบญั ญตั ิจดั รูปทด่ี นิ เพ่ือเกษตรกรรม พ.ศ. ๒๕๑๗

๑. ประมวลกฎหมายท่ีดิน มาตรา ๘ ตรี
๒. หนังสือกรมท่ีดิน ท่ี มท ๐๗๑๘/๐๒๗๑๘ ลงวันที่ ๒๗ มกราคม ๒๕๔๒

เร่ือง การรังวัดออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงในเขตพระราชกฤษฎีกากาหนดเขต
โครงการจัดรปู ที่ดนิ

ท่ีดินที่อธิบดีอาจจัดให้มีหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงตามมาตรา ๘ ตรี แห่งประมวล
กฎหมายท่ีดินได้น้ัน จะต้องเป็นที่ดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมือง
ใช้ร่วมกัน หรือใช้เพ่ือประโยชน์ของแผ่นดินโดยเฉพาะตามประมวลกฎหมายแพ่งและ
พาณิชย์ มาตรา ๑๓๐๔ (๒) และ (๓) ซ่ึงเป็นข้อเท็จจริงท่ีจังหวัดจะต้องตรวจสอบให้เป็น
ท่ียุติ โดยสอบสวนพยานหลักฐานและสอบถามข้อมูลหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อยืนยันสถานะ
ของท่ีดนิ จากการตรวจสอบขอ้ เท็จจริงตามทีส่ านักงานท่ีดินจังหวัดแจ้งให้ทราบยังไม่ปรากฏ
ข้อมูลชัดเจนว่าท่ีดินสาธารณประโยชน์แปลงดังกล่าวเป็นที่สาธารณสมบัติของแผ่นดิน
สาหรับพลเมืองใช้รว่ มกันหรอื ไม่ มีหลักฐานและประวัตคิ วามเป็นมาอย่างไร ประกอบกับที่ดิน
ดังกล่าวอยู่ในท้องที่ที่ถูกประกาศให้เป็นเขตสารวจเพื่อกาหนดเป็นเขตโครงการจัดรูปท่ีดิน
(พ.ศ. ๒๕๕๖) ซึ่งสานักงานจัดรูปท่ีดินจังหวัดพิษณุโลกยังมิได้ยืนยันเก่ียวกับสถานะ
ของท่ีดิน ดังนั้น จึงควรสอบถามหน่วยงานที่มีอานาจหน้าท่ีดูแลรักษา และสานักงาน
จัดรูปที่ดินจังหวัดพิษณุโลกให้ได้ความชัดเจนว่า ท่ีดินแปลงดังกล่าวยังคงเป็นที่ดินสาหรับ
พลเมืองใช้ร่วมกันอยู่หรือไม่ หรือได้จัดท่ีดินแปลงอื่นภายในเขตจัดรูปที่ดินน้ันให้เป็น
ที่สาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมืองใช้ร่วมกันแทนแล้ว หากปรากฏว่ายังคงเป็น
ท่ีสาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมืองใช้ร่วมกันอยู่และคณะกรรมการจัดรูปท่ีดิน
จังหวัดไม่ประสงค์จะใช้ท่ีดินส่วนน้ันในการจัดรูปท่ีดินก็สามารถออกหนังสือสาคัญ
สาหรบั ที่หลวงได้
(ตามหนงั สือแจง้ จงั หวดั ท่ี มท ๐๕๑๑.๔/๑๕๐๕ ลงวันที่ ๒๒ มกราคม ๒๕๖๑)

2288

29

30

31

ประเด็นปัญหา 4. การขอรังวัดตรวจสอบที่ดินสาธารณประโยชน์ประเภทประชาชนใช้ร่วมกันเป็น
ขอ้ เทจ็ จริง อานาจหน้าท่ีของหน่วยงานใดเนื่องจากไม่มีกฎหมายหรือระเบียบกาหนดให้หน่วยงานใด
ขอ้ กฎหมาย/ มีอานาจหน้าที่ในการขอรงั วัดตรวจสอบ
ระเบียบ/
หนงั สอื เวียน จังหวัดอานาจเจริญหารือแนวทางปฏิบัติกรณี การขอรังวัดตรวจสอบท่ีดินสาธารณประโยชน์
ประเภทประชาชนใช้ร่วมกันว่าเป็นอานาจหน้าท่ีของหน่วยงานใด เน่ืองจากไม่มีกฎหมายหรือ
ความเห็น ระเบียบกาหนดใหห้ นว่ ยงานใดมีอานาจหน้าที่ในการขอรังวัดตรวจสอบ แต่โดยท่ีอานาจหน้าที่
กรมที่ดิน ในการดูแลรักษาท่ีดินสาธารณประโยชน์สาหรับประชาชนใช้ร่วมกันเป็นอานาจหน้าท่ีของ
นายอาเภอ จังหวัดมีความเห็นว่า ในการขอรังวัดตรวจสอบที่สาธารณประโยชน์ ควรเป็น
อานาจของนายอาเภอ ตามนัยพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องท่ี พระพุทธศักราช
๒๔๕๗ ประกอบพระราชบัญญัติกาหนดแผนและข้ันตอนการกระจายอานาจให้แก่
องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน พ.ศ. ๒๕๔๒ จึงหารือว่า ความเห็นของจังหวัดดังกล่าว
ถูกต้องหรอื ไม่ อยา่ งไร

๑. พระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องท่ี (ฉบับท่ี ๑๑) พ.ศ. ๒๕๕๑ แก้ไขมาตรา๑๒๒
แห่งพระราชบัญญัติลักษณะปกครองท้องท่ี พระพุทธศักราช ๒๔๕๗“มาตรา ๑๒๒
นายอาเภอมีหน้าที่ร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินในการดูแลรักษาและ
คุ้มครองป้องกันท่ีดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินท่ีประชาชนใช้ประโยชน์
ร่วมกันและสิ่งซึ่งเป็นสาธารณประโยชน์อื่นอันอยู่ในเขตอาเภอนายอาเภอและ
องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินไม่มีอานาจใช้หรือยินยอมให้บุคคลอื่นใช้ท่ีดินตามวรรคหน่ึง
เว้นแต่จะได้รับความเห็นชอบจากผู้ว่าราชการจังหวัดและปฏิบัติตามประมวล
กฎหมายที่ดินและกฎหมายอื่นที่เกี่ยวข้องในกรณีท่ีมีขอ้ พิพาทหรือคดีเกี่ยวกับที่ดิน
ตามวรรคหนึ่ง นายอาเภอและองค์การปกครองส่วนท้องถิ่นจะร่วมกันดาเนินการ
หรือฝ่ายใดฝ่ายห น่ึงจะเป็ นผู้ดาเนิน การ ก็ให้ มีอาน าจกระท าได้ ทั้ งนี้
กระทรวงมหาดไทยจะวางระเบียบกาหนดหลักเกณฑ์เป็นแนวปฏิบัติด้วยก็ได้
ค่าใช้จ่ายในการดาเนินการตามวรรคหนึ่งและวรรคสามให้จ่ายจากงบประมาณของ
องคก์ รปกครองสว่ นท้องถ่ิน ตามระเบียบท่ีกระทรวงมหาดไทยกาหนด”

๒. ระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการดูแลรักษาและค้มุ ครองป้องกันที่ดนิ อันเป็น
สาธารณสมบัตขิ องแผ่นดนิ พ.ศ. ๒๕๔๔

การตรวจสอบท่ีสาธารณประโยชน์เป็นกิจกรรมอย่างหน่ึงที่เกี่ยวกับการดูแลรักษาและ
คุ้มครองป้องกันที่ดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดิน ซ่ึงมาตรา ๑๒๒ แห่งพระราชบัญญัติ
ลักษณะปกครองท้องที่ (ฉบับท่ี ๑๑) พ.ศ. ๒๕๕๑ (ประกาศในราชกิจจานุเบกษา) บัญญัติให้
นายอาเภอร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินในการดูแลรักษาและคุ้มครองป้องกันท่ีดิน

32
32

อันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดิน อันเป็นอานาจในการจัดการดูแลรักษาร่วมกัน ถึงแม้
พระราชบัญญัติสภาตาบลและองค์การบริหารส่วนตาบล พ.ศ. ๒๕๓๗ มาตรา ๖๗ (๘)
จะกาหนดให้องค์การบริหารส่วนตาบลมีอานาจหน้าที่ดูแลรักษาและคุ้มครองป้องกัน
ท่ีดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินในลักษณะเดียวกัน ก็ยังคงถูกกาหนดให้มีการ
ใช้อานาจในการจัดการดูแลรักษาร่วมกัน ซ่ึงกระทรวงมหาดไทยก็ได้ วางระเบียบ
กระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการดูแลรักษาและคุ้มครองป้องกันท่ีดินอันเป็นสาธารณสมบัติ
ของแผ่นดิน พ.ศ. ๒๕๔๔ ให้อาเภอและองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินมีอานาจดูแลร่วมกัน
ตามข้อ ๕ (๒) ไว้แล้ว ดังนน้ั ประเด็นตามข้อหารือของจังหวดั อานาจเจริญจงึ แยกพิจารณา
ได้เปน็ ๒ กรณี ดงั น้ี
๑. การรังวัดตรวจสอบที่ดินสาธารณประโยชน์ท่ีมีหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวงแล้ว

เนื่องจากผลของการรงั วัดอาจกระทบกระเทือนต่อสถานะของรูปแผนที่ขอบเขตและ
จานวนเน้ือที่ตามหลักฐานหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงท่ีได้ออกไปแล้วตามท่ี
นายอาเภอซ่ึงได้รับมอบหมายจากกระทรวงมหาดไทยได้เป็นผู้นาทาการรังวัดไว้
ดงั นนั้ แม้วา่ กระทรวงมหาดไทยจะมิได้มอบหมายใหน้ ายอาเภอเปน็ ผู้ย่ืนคาขอรังวัด
ตรวจสอบหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวงไว้โดยชัดแจ้งดังเช่นการมอบหมายให้ย่ืน
คาขอรังวัดออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวง นายอาเภอก็สามารถยื่นคาขอรังวัด
ตรวจสอบหนงั สือสาคญั สาหรับที่หลวงได้ ทั้งน้ี โดยอาศยั อานาจหน้าที่ในการดแู ลรกั ษา
และดาเนินการคุ้มครองป้องกันสาธารณสมบัติของแผ่นดิน ตามที่กระทรวงมหาดไทย
ได้กาหนดให้ไว้ตามความในข้อ ๕ แห่งระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการดูแล
รกั ษาและคุ้มครองปอ้ งกนั ทด่ี นิ อนั เป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดิน พ.ศ. ๒๕๔4
๒. การรังวัดตรวจสอบท่ีดินสาธารณประโยชน์ท่ียังไม่มีหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวง
เน่ืองจากกรมท่ีดินได้วางแนวทางปฏิบัติไว้ตามหนังสือ ที่ มท ๐๖๐๖/ว ๓๐๗๔๓
ลงวันท่ี ๒๒ พฤศจิกายน ๒๕๓๙ ว่าให้ผู้มีหน้าที่ดูแลรักษาท่ีดินสาธารณประโยชน์
แจ้งเป็นหนังสือขอความร่วมมือไปยังสานักงานที่ดิน เพื่อให้จัดส่งช่างออกไปทาการ
รังวัดตรวจสอบแนวเขตท่ีดิน โดยถือเอาหนังสือขอความร่วมมือดังกล่าวเป็นคาขอ
และในการดาเนินการรังวัด ผู้มีหน้าที่ดูแลรักษาจะต้องรับผิดชอบค่าใช้จ่าย
เช่นเดียวกับการรังวัดสอบเขตด้วย ซ่ึงแนวทางดังกล่าวมิได้เป็นการผูกมัดหรือ
เจาะจงว่าจะต้องเป็นการดาเนินการของนายอาเภอเท่านั้น ดังน้ัน องค์กรปกครอง
สว่ นท้องถน่ิ สามารถแจ้งขอความร่วมมือในการรังวดั ตรวจสอบแนวเขตที่สาธารณประโยชน์
ท่ีไม่มีหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวงและพนักงานเจ้าหน้าที่ก็ชอบท่ีจะดาเนินการ
โดยถอื ปฏิบัตติ ามนยั หนังสือกรมทดี่ นิ ดงั กลา่ วได้
(ปัจจุบันระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการดูแลรักษาและคุ้มครองป้องกัน
ที่ดินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดิน พ.ศ. ๒๕๔๔ ข้อ ๕ (๒) ได้ยกเลิกเป็น

33

33

ระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการดูแลรักษาและคมุ้ ครองป้องกันที่ดินอันเป็น
สาธารณสมบัติของแผน่ ดิน สาหรับพลเมืองใช้ร่วมกนั พ.ศ. ๒๕๕๓ ขอ้ ๖ และกรมทด่ี ิน
มหี นงั สอื เวยี น ที่ มท ๐๕๑๑.๔/ว ๗๑๘๒ ลงวันท่ี ๑๖ มนี าคม ๒๕๕๒)

34

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43