การวิเคราะห์และออกแบบระบบ

เอกสารประกอบการสอน รายวิชา BA2052104 การวิเคราะห์และออกแบบระบบ (Systems Analysis and Design) อนุมาศ แสงสว่าง สาขาวิชาระบบสารสนเทศ คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร

เอกสารประกอบการสอน รายวิชา BA2052104 การวิเคราะห์และออกแบบระบบ (Systems Analysis and Design) อนุมาศ แสงสว่าง สาขาวิชาระบบสารสนเทศ คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร

ก คำนำ เอกสารประกอบการสอน รายวิชา BA2052104 การวิเคราะห์และออกแบบระบบ (Systems Analysis and Design) สำหรับนักศึกษาระดับปริญญาตรี หลักสูตรบริหารธุรกิจบัณฑิต สาขาวิชาระบบสารสนเทศ คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนคร ผู้สอนได้ จัดทำเอกสารประกอบการสอนฉบับนี้ขึ้น จากการรวบรวมเอกสารและหนังสือให้สอดคล้องในแต่ละ หน่วยเรียนของรายวิชาการวิเคราะห์และออกแบบระบบ โดยเนื้อหาประกอบด้วย ความรู้เบื้องต้น เกี่ยวกับระบสารสนเทศ การวางแผนโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ การวิเคราะห์ระบบ และการ ออกแบบและพัฒนาระบบ ซึ่งใช้ประกอบการสอนตั้งแต่ปีการศึกษา 2561 จนถึงปัจจุบัน และ เพิ่มเติมรายละเอียด กรณีศึกษา และแบบฝึกหัด เพื่อเป็นเอกสารให้นักศึกษาอ่านประกอบการเข้า เรียน และเป็นการส่งเสริมทักษะ ให้นักศึกษามีการเรียนรู้อย่างเป็นระบบ นอกจากนี้ยังส่งผลให้การ เรียนการสอนมีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น นับเป็นการยกระดับคุณภาพการศึกษาของคณะ วิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลพระนครให้สูงขึ้น อนุมาศ แสงสว่าง 2564

สารบัญ หน้า คำนำ ................................................................................................................................ก สารบัญ ................................................................................................................................ ข บัญชีภาพ ................................................................................................................................ ฉ บัญชีตาราง..............................................................................................................................ฐ ลักษณะรายวิชา.......................................................................................................................ฑ การแบ่งหน่วย / บทเรียน / หัวข้อ.......................................................................................... ฒ จุดประสงค์การสอน.................................................................................................................. ต การประเมินผลการเรียน............................................................................................................ธ ตารางกำหนดน้ำหนักคะแนน ...................................................................................................น กำหนดการสอน........................................................................................................................บ หน่วยที่ 1 องค์ประกอบของระบบ ทางเลือกวิธีการพัฒนาระบบ ..............................................1 1.1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการวิเคราะห์และออกแบบระบบ ........................................1 1.1.1 ระบบ.............................................................................................................1 1.1.2 ระบบธุรกิจ....................................................................................................2 1.1.3 ระบบสารสนเทศ...........................................................................................5 1.1.4 การวิเคราะห์ระบบ......................................................................................12 1.1.5 นักวิเคราะห์ระบบ .......................................................................................14 ใบงาน ...................................................................................................................24 แบบฝึกหัด.............................................................................................................25 1.2 การพัฒนาระบบสารสนเทศ...................................................................................28 1.2.1 วงจรการพัฒนาระบบ..................................................................................28 1.2.2 แนวคิดการออกแบบระบบเชิงโครงสร้าง .....................................................35 1.2.3 แนวคิดการพัฒนาระบบเชิงวัตถุ..................................................................52 ใบงาน ...................................................................................................................59 แบบฝึกหัด.............................................................................................................60 หน่วยที่ 2 การวางแผนโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ........................................................63 2.1 การกำหนดปัญหาและการศึกษาความเป็นไปได้....................................................63 2.1.1 ปัจจัยที่ส่งผลต่อโครงการพัฒนาระบบ.........................................................64 2.1.2 การกำหนดปัญหา........................................................................................68

ค สารบัญ (ต่อ) หน้า 2.1.3 การกำหนดเวลาโครงการ.............................................................................74 2.1.4 การศึกษาความเป็นไปได้.............................................................................74 2.1.5 การจัดทำรายงานการศึกษาความเป็นไปได้ของโครงการ.............................84 2.1.6 การจัดตั้งทีมงานและดำเนินโครงการ ..........................................................85 ใบงาน ...................................................................................................................87 แบบฝึกหัด.............................................................................................................89 2.2 การบริหารโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ..........................................................92 2.2.1 ความหมายของโครงการ..............................................................................92 2.2.2 การบริหารโครงการ.....................................................................................94 2.2.3 การควบคุมโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ...............................................99 2.2.4 การควบคุมงานในโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ..................................101 2.2.5 การควบคุมแผนงานด้วยเทคนิคซีพีเอ็ม.....................................................103 2.2.6 การปิดโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ...................................................106 ใบงาน ................................................................................................................109 แบบฝึกหัด..........................................................................................................110 หน่วยที่ 3 การวิเคราะห์ระบบ ..............................................................................................112 3.1 การวิเคราะห์ระบบ..............................................................................................112 3.1.1 การกำหนดความต้องการของระบบ..........................................................112 3.1.2 ความต้องการของผู้ใช้...............................................................................116 3.1.3 ความต้องการของระบบ............................................................................118 3.1.4 ขั้นตอนการวิเคราะห์ความต้องการ...........................................................119 3.1.5 ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในระบบ (Stakeholder)..............................................120 3.1.6 เทคนิคการรวบรวมความต้องการ.............................................................122 ใบงาน ................................................................................................................137 แบบฝึกหัด..........................................................................................................138 3.2 แบบจำลองกระบวนการทำงานของระบบ ...........................................................141 3.2.1 แนะนำแบบจำลองกระบวนการทำงานของระบบ.....................................141

ง สารบัญ (ต่อ) หน้า 3.2.2 สัญลักษณ์ที่ใช้ในแผนภาพกระแสข้อมูล....................................................141 3.2.3 กฎเกณฑ์การเขียนแผนภาพกระแสข้อมูล.................................................148 3.2.4 วิธีการสร้างแผนภาพกระแสข้อมูล............................................................150 3.2.5 คำอธิบายการประมวลผล (Process Description) ..................................162 ใบงาน ................................................................................................................179 แบบฝึกหัด..........................................................................................................180 3.3 แบบจำลองข้อมูล................................................................................................184 3.3.1 แนะนำแผนภาพแสดงความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูล....................................184 3.3.2 สัญลักษณ์ที่ใช้ในแผนภาพแสดงความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูล.....................185 3.3.3 ความสมดุลระหว่างแผนภาพอีอาร์กับแผนภาพกระแสข้อมูล....................190 3.3.4 พจนานุกรมข้อมูล.....................................................................................192 3.3.5 วิธีการสร้างแผนภาพแสดงความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูล.............................196 ใบงาน ................................................................................................................201 แบบฝึกหัด..........................................................................................................203 หน่วยที่ 4 การออกแบบและพัฒนาระบบ.............................................................................206 4.1 การออกแบบระบบสารสนเทศตามแนวทางเชิงวัตถุ.............................................206 4.1.1 วัตถุและคลาส (Object and Class) ........................................................206 4.1.2 การสืบทอดคุณสมบัติ (Inheritance) .......................................................208 4.1.3 โพลิมอร์ฟิซึม (Polymorphism) ..............................................................210 4.1.4 เอนแคปซูเลชัน.........................................................................................213 4.1.5 ความสัมพันธ์ของวัตถุและการมีส่วนร่วม ..................................................214 4.1.6 หลักการพัฒนาระบบเชิงวัตถุ....................................................................221 ใบงาน ................................................................................................................238 แบบฝึกหัด..........................................................................................................239 4.2 การออกแบบระบบสารสนเทศ.............................................................................242 4.2.1 การจัดหาระบบ ........................................................................................242 4.2.2 การออกแบบสถาปัตยกรรมระบบ ............................................................247 4.2.3 การออกแบบแบบฟอร์มและรายงาน........................................................256

จ สารบัญ (ต่อ) หน้า 4.2.4 การออกแบบส่วนประสานผู้ใช้..................................................................267 4.2.5 การจัดทำต้นแบบระบบสารสนเทศ...........................................................285 ใบงาน ................................................................................................................288 แบบฝึกหัด..........................................................................................................289 4.3 การพัฒนาและบำรุงรักษาระบบ..........................................................................292 4.3.1 การเขียนโปรแกรม ...................................................................................292 4.3.2 การทดสอบโปรแกรม ...............................................................................292 4.3.3 การติดตั้งระบบ ........................................................................................294 4.3.4 การจัดทำคู่มือการใช้งาน..........................................................................295 4.3.5 การฝึกอบรม.............................................................................................296 4.3.6 การประเมินผลระบบ................................................................................297 4.3.7 การบำรุงรักษาระบบ (Systems Maintenance).....................................298 ใบงาน ................................................................................................................300 แบบฝึกหัด..........................................................................................................301 กรณีศึกษา............................................................................................................................304 บรรณานุกรม........................................................................................................................314 ประวัติผู้สอน........................................................................................................................317

บัญชีภาพ ภาพที่ หน้า 1.1 แสดงภาพรวมของระบบ .......................................................................................................1 1.2 ระบบธุรกิจ............................................................................................................................3 1.3 แผนภาพแสดงส่วนงานย่อยต่างๆ ของระบบการผลิต............................................................3 1.4 ระบบสารสนเทศ มีความเกี่ยวข้องกับองค์กร กับบริหาร และเทคโนโลยี...............................8 1.5 องค์กรภาคธุรกิจทั่วไป ........................................................................................................ 9 2.1 วงจรการพัฒนาระบบ……………………………………………………………………………………………….29 2.2 การรวบรวมความต้องการต่างๆ เพื่อนำมาสรุปเป็นข้อกำหนด............................................31 2.3 การนำความต้องการมาวิเคราะห์เพื่อสร้างแบบจำลองเชิงแนวคิด......................................31 2.4 การนำแบบจำลองเชิงแนวคิดมาออกแบบเป็นแบบจำลองเชิงกายภาพ ...............................32 2.5 การนำแบบจำลองเชิงกายภาพมาทำการพัฒนาเป็นโปรแกรม.............................................33 2.6 เปรียบเทียบ Water Fall Model แบบดั้งเดิม กับ แบบทวนซ้ำ (Iteration)..................35 2.7 การสร้างต้นแบบแบบใช้แล้วทิ้ง.........................................................................................39 2.8 ตัวอย่างผังงานการคำนวณหาพื้นที่สามเหลี่ยม...................................................................44 2.9 ตัวอย่างผังงานโปรแกรมคำนวณหาพื้นที่สามเหลี่ยม ..........................................................45 2.10 ผังงานแสดงการตัดสินผลการสอบจากคะแนนรวมของการสอบ 2 วิชา...........................47 2.11 ตัวอย่างการใช้สัญลักษณ์สิ่งที่อยู่ภายนอกระบบ...............................................................48 2.12 ตัวอย่างการใช้สัญลักษณ์กระแสข้อมูล.............................................................................49 2.13 ตัวอย่างการใช้สัญลักษณ์การประมวลผล.........................................................................49 2.14 ตัวอย่างการใช้สัญลักษณ์แหล่งเก็บข้อมูล.........................................................................50 2.15 แผนภาพบริบท ระบบการลงทะเบียนเรียน......................................................................51 2.16 ไดอะแกรม 0 ของระบบการลงทะเบียนเรียน ..................................................................51 2.17 ไดอะแกรม 1 ของโปรเซสที่ 1 รับ-ส่งรายการลงทะเบียน ................................................52 2.18 ตัวอย่างคลาส Student...................................................................................................56 2.19 ตัวอย่างการถ่ายทอดคุณสมบัติและลำดับชั้นของคลาส....................................................56 2.20 แผนภาพยูสเคสของระบบลงทะเบียน..............................................................................58

ช บัญชีภาพ (ต่อ) ภาพที่ หน้า 3.1 ตัวอย่างคำร้องขอระบบ .....................................................................................................65 3.2 รูปแบบการเขียนแผนภูมิก้างปลา (Fishbone Diagram)...................................................69 3.3 แผนภูมิก้างปลาแสดงปัญหาและสาเหตุของปัญหาของระบบศูนย์บริการรถเช่า.................71 3.4 ตัวอย่างแผนภูมิแกนท์.......................................................................................................74 3.5 ต้นทุนที่คาดว่าจะเกิดขึ้นและผลตอบแทนที่คาดว่าจะได้รับจากการพัฒนาระบบ ...............79 3.6 ตัวอย่างการกำหนดมูลค่าต้นทุนและผลตอบแทน ..............................................................80 3.7 ตัวอย่างงบกระแสเงินสด....................................................................................................82 4.1 ตัวอย่างโครงสร้างการแยกย่อยงาน (Work Breakdown Structure: WBS)………. 95 4.2 ตัวอย่างการระบุความต้องการใช้ทรัพยากรต่างๆ ในโครงการ............................................96 4.3 ตัวอย่างตารางจัดลำดับงานในโครงการ...............................................................................98 4.4 ตัวอย่างแกนท์ชาร์ต (Gantt chart)...................................................................................99 4.5 การแสดงกิจกรรมบนโหนด..............................................................................................102 4.6 การแสดงกิจกรรมบนลูกศร..............................................................................................102 4.7 ตัวอย่างผังเครือข่ายงาน...................................................................................................102 4.8 โครงสร้างงานย่อยและการจัดลำดับงาน ..........................................................................104 4.9 ผังเครือข่ายของโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศตัวอย่าง................................................105 4.10 ค่าที่คำนวณหาเส้นทางวิกฤตของโครงการ.....................................................................106 5.1 ตัวอย่างความต้องการที่ไม่ได้เป็นฟังก์ชันการทำงาน………………………………………………… 116 5.2 ตัวอย่างแบบฟอร์มความต้องการผู้ใช้...............................................................................117 5.3 ตัวอย่างการนำความต้องการของผู้ใช้มาเขียนเป็นความต้องการของระบบ.......................118 5.4 ตัวอย่างแบบฟอร์มใบบันทึกค่าล่วงเวลา ..........................................................................124 5.5 ตัวอย่างแบบฟอร์มสลิปเงินเดือนของพนักงาน.................................................................125 5.6 ตัวอย่างรายงานบันทึกการสัมภาษณ์................................................................................134 6.1 สัญลักษณ์ที่ใช้ในแผนภาพกระแสข้อมูล…………………………………………………………….… 142 6.2 ตัวอย่าง Process ............................................................................................................143

ซ บัญชีภาพ (ต่อ) ภาพที่ หน้า 6.3 เส้นทางการไหลของข้อมูลที่นำเข้า Process และแสดงผลออกมาจาก Process..............143 6.4 การไหลของข้อมูล (Data Flows) ที่เคลื่อนไหวภายในระบบ ...........................................144 6.5 การอ่านข้อมูลเข้าสู่ Process...........................................................................................145 6.6 การเพิ่มข้อมูลเข้าไปยัง Data Store................................................................................146 6.7 Process ที่มีการนำข้อมูลเข้า Process เพื่อปรับปรุง แล้วส่งไปยัง Data Store .............146 6.8 ตัวอย่างสัญลักษณ์ External Entity................................................................................146 6.9 ตัวอย่างการใช้ External Entity ซ้ำ................................................................................147 6.10 สัญลักษณ์ Data Store.................................................................................................147 6.11 ตัวอย่างการแสดงเรียลไทม์ลิงก์ (Real-Time Link) .......................................................148 6.12 เปรียบเทียบแผนภาพกระแสข้อมูลที่ไม่ถูกต้องกับวิธีปรับปรุงให้ถูกต้อง.........................150 6.13 แผนภาพกระแสข้อมูลที่แสดงแนวคิดการแตกระดับ......................................................152 6.14 การแตกระดับด้วยการอ้างอิงเทคนิคแบบ Level กับแบบ Numbering........................154 6.15 แผนภาพกระแสข้อมูลที่ไม่สมดุลกัน ..............................................................................155 6.16 แผนภาพบริบทระบบสารสนเทศสำหรับการให้บริการรถเช่า.........................................157 6.17 ไดอะแกรม 0 ของระบบสารสนเทศสำหรับการให้บริการรถเช่า.....................................158 6.18 ไดอะแกรม 1 ขั้นตอนการทำงานของ Process “ค้นหาและแสดงรายละเอียดรถ”.......158 6.19 ไดอะแกรม 2 ขั้นตอนการทำงานของ Process “เช่ารถ”..............................................159 6.20 ไดอะแกรม 3 ขั้นตอนการทำงานของ Process “จองรถ”.............................................160 6.21 ไดอะแกรม 4 ขั้นตอนการทำงานของ Process “รับคืนรถ”..........................................160 6.22 ไดอะแกรม 5 ขั้นตอนการทำงานของ Process “ซ่อมบำรุงรักษารถ”...........................161 6.23 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 1 : ค้นหาและแสดงรายละเอียดรถ..................163 6.24 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 1.1 : ค้นหารถ.................................................163 6.25 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 1.2 : แสดงรายละเอียดรถ...............................164 6.26 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 2 : เช่ารถ........................................................164 6.27 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 2.1 : ตรวจสอบ/บันทึกประวัติลูกค้า...............165 6.28 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 2.2 : ดึงข้อมูลลูกค้า........................................165 6.29 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 2.3 : บันทึกรายการเช่ารถ..............................166

ฌ บัญชีภาพ (ต่อ) ภาพที่ หน้า 6.30 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 2.4 : ชำระเงินค่ามัดจำ...................................166 6.31 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 2.5 : ยืนยันการเช่ารถ.....................................167 6.32 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 3 : จองรถ.......................................................167 6.33 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 3.1 : แสดงข้อมูลสำหรับจองรถ......................168 6.34 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 3.2 : บันทึกข้อมูลลูกค้า..................................168 6. 35 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 3.3 : บันทึกรายการจองรถ............................168 6.36 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 3.4 : คำนวณ/ชำระเงินค่าจองรถ....................169 6.37 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 3.5 : ยืนยันการจองรถ....................................169 6.38 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 4 : รับคืนรถ....................................................169 6.39 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 4.1 : ตรวจสอบวันส่งคืนรถ.............................170 6.40 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 4.2 : คำนวณค่าเช่ารถ....................................170 6.41 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 4.3 : ชำระเงินค่าเช่ารถ...................................170 6.42 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 4.4 : ยืนยันการชำระเงิน.................................171 6.43 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 5 : ซ่อมบำรุงรักษารถ.....................................171 6.44 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 5.1 : พิมพ์ใบแจ้งซ่อม .....................................172 6.45 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 5.2 : จัดซื้ออะไหล่ ..........................................172 6.46 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 5.3 : ชำระเงินค่าอะไหล่ .................................172 6.47 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 5.4 : ซ่อมรถ...................................................173 6.48 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 5.5 : ส่งมอบรถที่ซ่อมเสร็จ.............................173 6.49 คำอธิบายการประมวลผลของ Process 5.5 : ส่งมอบรถที่ซ่อมเสร็จ.............................174 6.50 ตัวอย่างคำเฉพาะที่ใช้ใน Structured English Logic...................................................174 6.51 ขั้นตอนการประมวลผล แบบเรียงลำดับ แบบการตัดสินใจ และแบบทำซ้ำ.....................175 6.52 คำอธิบายการประมวลผลในรูปแบบ Structured English.............................................175 6.53 ตัวอย่างภาษาอังกฤษแบบโครงสร้าง...............................................................................176 6.54 ตัวอย่างผังการตัดสินใจแบบต้นไม้...................................................................................177 6.55 ตัวอย่างคำอธิบายการประมวลผลในรูปแบบตารางการตัดสินใจ.....................................178 7.1 สัญลักษณ์ Entity CUSTOMER และ STUDENT……………………………………………….………185

ญ บัญชีภาพ (ต่อ) ภาพที่ หน้า 7.2 ตัวอย่าง Attribute แบบ Peter Chen ของ Entity ลูกค้า..............................................186 7.3 ตัวอย่าง Attribute แบบ Crow’s Foot Model ของ Entity ลูกค้า...............................186 7.4 ความสัมพันธ์แบบ 1:1.....................................................................................................187 7.5 ความสัมพันธ์แบบ 1:M....................................................................................................187 7.6 ความสัมพันธ์แบบ M:N....................................................................................................188 7.7 ความสัมพันธ์ระหว่างเอ็นทิตี้ในรูปแบบต่างๆ...................................................................188 7.8 ความสัมพันธ์ระหว่างเอ็นทิตี้ในรูปแบบ Mandatory.......................................................189 7.9 แผนภาพอีอาร์ของระบบการเช่ารถ..................................................................................190 7.10 ไดอะแกรม 0 : ระบบประเมินการสอนออนไลน์............................................................191 7.11 แผนภาพอีอาร์ระบบประเมินการสอนออนไลน์..............................................................192 7.12 โครงสร้างแฟ้มข้อมูลของระบบการเช่ารถ......................................................................196 7.13 Entity ที่กำหนดได้จากโจทย์ตัวอย่าง ............................................................................197 7.14 ความสัมพันธ์ระหว่าง Entity.........................................................................................198 7.15 ประเภทของความสัมพันธ์ (Relationship) ที่กำหนดได้จากเงื่อนไขที่รวบรวมได้...........199 7.16 E-R Diagram ที่ได้กำหนด Attribute และ Primary Key.............................................200 8.1 ตัวแบบของคลาส (Class Template)……………………………………………………………. 208 8.2 ตัวอย่างคลาส Student พร้อมรายละเอียด.....................................................................208 8.3 การสืบทอดคุณสมบัติ (Inheritance) ..............................................................................209 8.4 ตัวอย่างการสืบทอดคุณสมบัติ (Inheritance) ของ Car...................................................209 8.5 ตัวอย่างการสืบทอดคุณสมบัติ (Inheritance) ของ Animal ............................................210 8.6 โพลิมอร์ฟิซึม (Polymorphism) ของ Vehicle...............................................................212 8.7 แสดง Internal View ของ Vehicle และ Bulldozer.....................................................212 8.8 โพลิมอร์ฟิซึม (Polymorphism) ของ RemoteControl.................................................213 8.9 การจำลอง Association ด้วย UML................................................................................217 8.10 การจำลอง Association ในภาพรวมจากตัวอย่างที่ 8.1 ด้วย UML...............................217 8.11 แสดง Aggregation ของรถยนต์และเรือยนต์................................................................218 8.12 Composition ของ Class Book..................................................................................219 8.13 Generalization ของ Car.............................................................................................220

ฎ บัญชีภาพ (ต่อ) ภาพที่ หน้า 8.14 Generalization ของ Animal ......................................................................................220 8.15 สัญลักษณ์และความหมายใน Use Case Diagram .......................................................223 8.16 ตัวอย่างการใช้ <<include>> และ <<extend>> ......................................................224 8.17 ตัวอย่าง Class Diagram ของระบบนัดพบแพทย์..........................................................225 8.18 สัญลักษณ์ที่ใช้ใน Sequence Diagram........................................................................226 8.19 ตัวอย่าง Sequence Diagram......................................................................................227 8.20 ตัวอย่าง Communication Diagram...........................................................................228 8.21 สัญลักษณ์ใน Statechart Diagram..............................................................................229 8.22 Statechart Diagram ของ Object “Delivery”..........................................................230 8.23 สัญลักษณ์ใน Activity Diagram....................................................................................231 8.24 แผนภาพกิจกรรมขายสินค้า...........................................................................................232 8.25 ตัวอย่างแผนภาพกิจกรรมการถอนเงินที่แสดงโหนดตัดสินใจ.........................................233 8.26 ตัวอย่างแผนภาพกิจกรรม กระบวนการขายสินค้าแบบการทำกิจกรรมพร้อมกัน ...........234 8.27 การเขียนแผนภาพกิจกรรมแบบสวิมเลน (Swimlane) ..................................................235 8.28 Component Diagram ของระบบการลงทะเบียน........................................................236 8.29 Deployment Diagram ของระบบการลงทะเบียน.......................................................237 9.1 สถาปัตยกรรมแบบเซิร์ฟเวอร์-เบส………………………………………………………………......…… 250 9.2 สถาปัตยกรรมเครือข่ายแบบไคลเอนต์-เบส......................................................................251 9.3 สถาปัตยกรรมเครือข่ายแบบไคลเอนต์-เซิร์ฟเวอร์............................................................251 9.4 สถาปัตยกรรมเครือข่ายแบบไคลเอนต์-เซิร์ฟเวอร์แบบทรีเทียร์........................................252 9.5 ตัวอย่างการสังเกตแบบฟอร์มและรายงานจากแผนภาพกระแสข้อมูล..............................257 9.6 ตัวอย่างการตรวจสอบ Data Elements จาก E-R Diagram...........................................258 9.7 แสดงตัวอย่างแบบฟอร์มใบรับเงินเดือน (PAY SLIP)........................................................258 9.8 แสดงตัวอย่างแบบฟอร์มรายงานสรุปอัตรากำลัง..............................................................259 9.9 แสดงตัวอย่างรายงาน (ใบเสร็จรับเงิน).............................................................................260 9.10 ตัวอย่างรายงานทั่วไป ที่มักนำเสนออยู่ในรูปแบบของตาราง..........................................264 9.11 ตัวอย่างการนำเสนอสารสนเทศผ่านกราฟแท่งและกราฟเส้น.........................................265 9.12 ตัวอย่างการนำเสนอสารสนเทศผ่านกราฟวงกลม ..........................................................265

ฏ บัญชีภาพ (ต่อ) ภาพที่ หน้า 9.13 แสดงตัวอย่างการโต้ตอบกับระบบด้วยการป้อนคำสั่ง....................................................268 9.14 แสดงตัวอย่าง Pull-down Menu.................................................................................268 9.15 แสดงตัวอย่าง Pop-up Menu......................................................................................269 9.16 แสดงตัวอย่างการโต้ตอบกับระบบด้วยแบบฟอร์ม .........................................................270 9.17 แสดงตัวอย่างการโต้ตอบกับระบบเชิงวัตถุด้วยไอคอน ...................................................270 9.18 แสดงตัวอย่างการโต้ตอบด้วยภาษามนุษย์(Chatbot ของ Facebook).........................271 9.19 แสดงตัวอย่างการแบ่งส่วนแสดงสารสนเทศบนเอกสารหรือแบบฟอร์ม..........................272 9.20 แสดงตัวอย่าง GUI Input Control ...............................................................................275 9.21 แสดงตัวอย่าง GUI Input Control ...............................................................................278 9.22 แสดงตัวอย่าง Drop-Down List Box และ Spin Box..................................................279 9.23 แสดงตัวอย่างการแจ้งสถานะของระบบการดาวน์โหลด.................................................281 9.24 แสดงตัวอย่างข้อความแจ้งหรือเตือนเมื่อเกิดข้อผิดพลาด...............................................281 9. 25 แสดงตัวอย่าง Help ในโปรแกรม MS Word ...............................................................282 9. 26 แสดงสัญลักษณ์ของ Dialogues Diagram...................................................................284 9.27 แสดงตัวอย่าง Dialogue Diagram................................................................................285

บัญชีตาราง ตารางที่ หน้า 1.1 ประเภทการตัดสินใจและชนิดของระบบสารสนเทศที่ใช้งาน..............................................11 2.1 เปรียบเทียบขั้นตอนของวงจรการพัฒนาระบบและการพัฒนาระบบแบบรวดเร็ว……………37 2.2 เกณฑ์การเลือกวิธีการพัฒนาระบบที่เหมาะสม ..................................................................43 2.3 สัญลักษณ์ที่ใช้ในการเขียนแผนภาพกระแสข้อมูล..............................................................48 2.4 เปรียบเทียบการวิเคราะห์และออกแบบระบบแบบวิธิเชิงโครงสร้างกับวิธีเชิงวัตถุ..............54 3.1 คำถามที่ต้องได้รับคำตอบชัดเจนเกี่ยวกับกิจกรรมการวางแผนโครงการ…………………………63 5.1 ตัวอย่างตารางการนัดหมายเพื่อสัมภาษณ์…………………………………………………....…..…..…131

ฑ ลักษณะรายวิชา 1. รหัสและชื่อวิชา BA2052104 วิชาการวิเคราะห์และออกแบบระบบ (Systems Analysis and Design) 2. สภาพรายวิชา หมวดวิชาเฉพาะ กลุ่มวิชาเฉพาะด้าน หลักสูตรปริญญาตรี 3. ระดับรายวิชา ภาคการศึกษาที่ 2 ชั้นปีที่ 3 4. พื้นฐาน BA2052106 ระบบฐานข้อมูล 5. เวลาศึกษา 60 คาบเรียนตลอด 16 สัปดาห์ เป็นทฤษฎี 2 คาบเรียนต่อสัปดาห์ ปฏิบัติ 2 คาบเรียนต่อสัปดาห์ และศึกษาค้นคว้านอกเวลา 5 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ 6. จำนวนหน่วยกิต 3 หน่วยกิต 7. จุดมุ่งหมายของรายวิชา 1. รู้ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับระบบสารสนเทศ 2. เข้าใจเกี่ยวกับการวางแผนโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ 3. เข้าใจเกี่ยวกับการวิเคราะห์ระบบ 4. เข้าใจการออกแบบและพัฒนาระบบ 5. มีคุณธรรมจริยธรรมในการวิชาชีพการเป็นนักวิเคราะห์ระบบ 8. คำอธิบายรายวิชา อ้างอิงจากคำอธิบายตามหลักสูตรบริหารธุรกิจบัณฑิต สาขาวิชาระบบสารสนเทศ หลักสูตรปรับปรุง พ.ศ. 2561 องค์ประกอบของระบบ ทางเลือกวิธีการพัฒนาระบบ วัฏจักรการพัฒนาระบบงาน การ วิเคราะห์ความต้องการ แผนภาพแสดงแบบจำลอง เอกสารความต้องการ การออกแบบระบบ การ สร้างซอฟต์แวร์ต้นแบบ เอกสารทางเทคนิคของการออกแบบ การนำเสนอผลการวิเคราะห์และ ออกแบบ

การแบ่งหน่วย / บทเรียน / หัวข้อ หน่วยที่ รายการ คาบ 1 องค์ประกอบของระบบ ทางเลือกวิธีการพัฒนาระบบ 12 คาบ 1.1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการวิเคราะห์และออกแบบระบบ 240 นาที 1.1.1 ระบบ 1.1.2 ระบบธุรกิจ 1.1.3 ระบบสารสนเทศ 1.1.4 การวิเคราะห์ระบบ 1.1.5 นักวิเคราะห์ระบบ 1.2 การพัฒนาระบบสารสนเทศ 480 นาที 1.2.1 วงจรการพัฒนาระบบ 1.2.2 แนวคิดการออกแบบระบบเชิงโครงสร้าง 1.2.3 แนวคิดการพัฒนาระบบเชิงวัตถุ 2 การวางแผนโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ 8 คาบ 2.1 การกำหนดปัญหาและการศึกษาความเป็นไปได้ 240 นาที 2.1.1 ปัจจัยที่ส่งผลต่อโครงการพัฒนาระบบ 2.1.2 การกำหนดปัญหา 2.1.3 การกำหนดเวลาโครงการ 2.1.4 การศึกษาความเป็นไปได้ 2.1.5 การจัดทำรายงานการศึกษาความเป็นไปได้ของโครงการ 2.1.6 การจัดตั้งทีมงานดำเนินโครงการ 2.2 การบริหารโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ 240 นาที 2.2.1 ความหมายของโครงการ 2.2.2 การบริหารโครงการ 2.2.3 การควบคุมโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ 2.2.4 การควบคุมงานในโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ 2.2.5 การควบคุมแผนงานด้วยเทคนิคซีพีเอ็ม 2.2.6 การปิดโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ

ณ หน่วยที่ รายการ คาบ 3 การวิเคราะห์ระบบสารสนเทศ 24 คาบ 3.1 การวิเคราะห์ความต้องการ 480 นาที 3.1.1 การกำหนดความต้องการของระบบ 3.1.2 ความต้องการของผู้ใช้ 3.1.3 ความต้องการของระบบ 3.1.4 ขั้นตอนการวิเคราะห์ความต้องการ 3.1.5 ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในระบบ 3.1.6 เทคนิคการรวบรวมความต้องการ 3.2 แบบจำลองกระบวนการทำงานของระบบ 480 นาที 3.2.1 แนะนำแบบจำลองกระบวนการทำงานของระบบ 3.2.2 สัญลักษณ์ที่ใช้ในแผนภาพกระแสข้อมูล 3.2.3 กฎเกณฑ์การเขียนแผนภาพกระแสข้อมูล 3.2.4 วิธีการสร้างแผนภาพกระแสข้อมูล 3.2.5 คำอธิบายการประมวลผล 3.3 แบบจำลองข้อมูล 480 นาที 3.3.1 แนะนำแผนภาพอีอาร์ 3.3.2 สัญลักษณ์ที่ใช้ในแผนภาพอีอาร์ 3.3.3 ความสมดุลระหว่างแผนภาพอีอาร์กับแผนภาพกระแส ข้อมูล 3.3.4 พจนานุกรมข้อมูล 3.3.5 วิธีการสร้างแผนภาพอีอาร์ 4 การออกแบบและพัฒนาระบบสารสนเทศ 16 คาบ 4.1 การออกแบบระบบสารสนเทศตามแนวทางเชิงวัตถุ 240 นาที 4.1.1 วัตถุคลาส 4.1.2 การสืบทอดคุณสมบัติ 4.1.3 โพลิมอร์ฟิซึม 4.1.4 เอนแคปซูเลชัน 4.1.5 ความสัมพันธ์ของวัตถุการมีส่วนร่วม 4.1.6 หลักการพัฒนาระบบเชิงวัตถุ

ด หน่วยที่ รายการ คาบ 4.2 การออกแบบระบบสารสนเทศ 240 นาที 4.2.1 การจัดหาระบบ 4.2.2 การออกแบบสถาปัตยกรรมระบบ 4.2.3 การออกแบบแบบฟอร์มและรายงาน 4.2.4 การออกแบบส่วนประสานผู้ใช้ 4.2.5 การจัดทำต้นแบบระบบสารสนเทศ 4.3 การพัฒนาและบำรุงรักษาระบบ 480 นาที 4.3.1 การเขียนโปรแกรม 4.3.2 การทดสอบโปรแกรม 4.3.3 การติดตั้งระบบ 4.3.4 การจัดทำคู่มือการใช้งาน 4.3.5 การฝึกอบรม 4.3.6 การประเมินผลระบบ 4.3.7 การบำรุงรักษาระบบ รวมจำนวนคาบทั้งสิ้น 60 หมายเหตุ สัปดาห์การเรียน 15 สัปดาห์ สอบปลายภาค 1 สัปดาห์

ต จุดประสงค์การสอน หน่วยที่ รายการ คาบ 1 องค์ประกอบของระบบ ทางเลือกวิธีการพัฒนาระบบ 12 คาบ 1.1 รู้ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการวิเคราะห์และออกแบบระบบ 240 นาที 1.1.1 บอกความหมายของระบบ 1.1.2 บอกความหมายของระบบธุรกิจ 1.1.3 จำแนกระบบสารสนเทศ 1.1.4 บอกหลักการการวิเคราะห์ระบบ 1.1.5 บอกลักษณะนักวิเคราะห์ระบบ 1.2 รู้เกี่ยวกับการพัฒนาระบบสารสนเทศ 480 นาที 1.2.1 ระบุขั้นตอนในวงจรการพัฒนาระบบ 1.2.2 บอกแนวคิดการออกแบบระบบเชิงโครงสร้าง 1.2.3 บอกแนวคิดการพัฒนาระบบเชิงวัตถุ 2 ขั้นตอนการวางแผนโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ 8 คาบ 2.1 เข้าใจหลักการกำหนดปัญหาและการศึกษาความเป็นไปได้ 240 นาที 2.1.1 บอกปัจจัยที่ส่งผลต่อโครงการพัฒนาระบบ 2.1.2 อธิบายวิธีการกำหนดปัญหา 2.1.3 อธิบายวิธีการกำหนดเวลาโครงการ 2.1.4 อธิบายวิธีการศึกษาความเป็นไปได้ 2.1.5 อธิบายรายงานการศึกษาความเป็นไปได้ 2.1.6 อธิบายวิธีการจัดตั้งทีมงานดำเนินโครงการ 2.2 เข้าใจการบริหารโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ 240 นาที 2.2.1 อธิบายเกี่ยวกับโครงการ 2.2.2 อธิบายการบริหารโครงการ 2.2.3 อธิบายการควบคุมโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ 2.2.4 อธิบายการควบคุมงานในโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ 2.2.5 อธิบายการควบคุมแผนงานด้วยเทคนิคซีพีเอ็ม 2.2.6 อธิบายการปิดโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ

ถ หน่วยที่ รายการ คาบ 3 การวิเคราะห์ระบบสารสนเทศ 24 คาบ 3.1 เข้าใจการรวบรวมและวิเคราะห์ความต้องการ 480 นาที 3.1.1 อธิบายการกำหนดความต้องการของระบบ 3.1.2 อธิบายความต้องการของผู้ใช้ 3.1.3 อธิบายความต้องการของระบบ 3.1.4 อธิบายขั้นตอนการวิเคราะห์ความต้องการ 3.1.5 อธิบายเกี่ยวกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในระบบ 3.1.6 อธิบายเทคนิคการรวบรวมความต้องการ 3.2 เข้าใจแบบจำลองกระบวนการทำงานของระบบ 480 นาที 3.2.1 อธิบายแบบจำลองกระบวนการทำงานของระบบ 3.2.2 ระบุสัญลักษณ์ที่ใช้ในแผนภาพกระแสข้อมูล 3.2.3 บอกกฎเกณฑ์การเขียนแผนภาพกระแสข้อมูล 3.2.4 อธิบายวิธีการสร้างแผนภาพกระแสข้อมูล 3.2.5 อธิบายเกี่ยวกับคำอธิบายการประมวลผล 3.3 เข้าใจแบบจำลองข้อมูล 480 นาที 3.3.1 อธิบายแผนภาพอีอาร์ 3.3.2 ระบุสัญลักษณ์ที่ใช้ในแผนภาพอีอาร์ 3.3.3 อธิบายความสมดุลระหว่างแผนภาพอีอาร์กับแผนภาพ กระแสข้อมูล 3.3.4 อธิบายพจนานุกรมข้อมูล 3.3.5 อธิบายวิธีการสร้างแผนภาพอีอาร์ 4 การออกแบบและพัฒนาระบบระบบสารสนเทศ 16 คาบ 4.1 เข้าใจการออกแบบระบบสารสนเทศตามแนวทางเชิงวัตถุ 480 นาที 4.1.1 อธิบายเกี่ยวกับวัตถุและคลาส 4.1.2 อธิบายเกี่ยวกับการสืบทอดคุณสมบัติ 4.1.3 อธิบายเกี่ยวกับโพลิมอร์ฟิซึม 4.1.4 อธิบายเกี่ยวกับเอนแคปซูเลชันและการซ่อนรายละเอียด 4.1.5 อธิบายความสัมพันธ์ของวัตถุและการมีส่วนร่วม 4.1.6 อธิบายหลักการพัฒนาระบบเชิงวัตถุ

ท หน่วยที่ รายการ คาบ 4.2 เข้าใจการออกแบบระบบสารสนเทศ 240 นาที 4.2.1 บอกวิธีการจัดหาระบบ 4.2.2 อธิบายการออกแบบสถาปัตยกรรมระบบ 4.2.3 อธิบายการออกแบบแบบฟอร์มและรายงาน 4.2.4 อธิบายการออกแบบส่วนประสานผู้ใช้ 4.2.5 อธิบายการออกแบบต้นแบบระบบสารสนเทศ 4.3 อธิบายการพัฒนาและบำรุงรักษาระบบ 240 นาที 4.3.1 อธิบายการเขียนโปรแกรม 4.3.2 อธิบายการทดสอบโปรแกรม 4.3.3 อธิบายการติดตั้งระบบ 4.3.4 อธิบายการจัดทำคู่มือการใช้งาน 4.3.5 อธิบายการฝึกอบรม 4.3.6 อธิบายการประเมินผลระบบ 4.3.7 อธิบายการบำรุงรักษาระบบ รวมจำนวนคาบทั้งสิ้น 60 หมายเหตุ สัปดาห์การเรียน 15 สัปดาห์ สอบปลายภาค 1 สัปดาห์

ธ การประเมินผลการเรียน รายวิชา BA2052104 การวิเคราะห์และออกแบบระบบ แบ่งเป็น 4 หน่วยเรียน แยกได้10 บทเรียน การวัดและประเมินผลรายวิชาดำเนินการ ดังนี้ 1. วิธีการ ดำเนินการรวบรวมข้อมูลเพื่อการประเมินผลแยกเป็น 3 ส่วน โดยแบ่งแยกคะแนน แต่ละส่วนจากคะแนนเต็ม ทั้งรายวิชา 100 คะแนน ดังนี้ 1.1 ผลงานที่มอบหมาย 20 คะแนน หรือ 20% 1.2 พิจารณาจิตพิสัย (กิจนิสัย ความตั้งใจ และการเข้าร่วมกิจกรรม) 10 คะแนน หรือ 10% 1.3 การทดสอบแต่ละหน่วยเรียน และการสอบปลายภาค 70 คะแนน หรือ 70 % 2. เกณฑ์ผ่านรายวิชา ผู้ที่จะผ่านรายวิชานี้จะต้อง 2.1 มีเวลาเข้าชั้นเรียนไม่ต่ำกว่าร้อยละ 80 ของเวลาเรียน 2.2 ได้คะแนนรวมทั้งรายวิชาไม่ต่ำกว่าร้อยละ 50 ของคะแนนรวม 3. เกณฑ์ค่าระดับคะแนน 3.1 พิจารณาตามเกณฑ์ผ่านข้อ 2. ผู้ไม่ผ่านตามเกณฑ์ข้อ 2. จะได้รับระดับคะแนน จ หรือF 3.2 ผู้ที่สอบผ่านเกณฑ์ข้อ 2. จะได้รับค่าระดับคะแนน ตามเกณฑ์ดังนี้ คะแนนร้อยละ 80 ขึ้นไป ได้ ก หรือ A คะแนนร้อยละ 75 - 79 ได้ ข + หรือ B + คะแนนร้อยละ 70 - 74 ได้ ข หรือ B คะแนนร้อยละ 65 - 69 ได้ ค + หรือ C + คะแนนร้อยละ 60 - 64 ได้ ค หรือ C คะแนนร้อยละ 55 - 59 ได้ ง + หรือ D + คะแนนร้อยละ 50 - 54 ได้ ง หรือ D

น ตารางกำหนดน้ำหนักคะแนน เลขที่ หน่วย คะแนนรายหน่วย และน้ำหนักคะแนน ชื่อหน่วยเรียน คะแนน รายหน่วย น้ำหนักคะแนน พุทธิพิสัย ทักษะ พิสัย ความรู้ ความ เข้าใจ การ นำไปใช้ สูง กว่า 1 องค์ประกอบของระบบ ทางเลือกวิธีการพัฒนาระบบ 14 10 - - - 4 2 การวางแผนโครงการพัฒนา ระบบสารสนเทศ 10 - 7 - - 3 3 การวิเคราะห์ระบบ 28 - 18 - - 10 4 การออกแบบและพัฒนา ระบบ 18 - 9 1 - 8 คะแนนภาคผลงานที่มอบหมาย 30 คะแนนภาคจิตพิสัย 10 คะแนนภาควิชาการ (สอบ) 60 รวมทั้งสิ้น 100

บ กำหนดการสอน รายวิชา BA2052104 การวิเคราะห์และออกแบบระบบ Systems Analysis and Design อาจารย์ผู้สอน อาจารย์อนุมาศ แสงสว่าง สัปดาห์ คาบเรียนที่ รายการสอน หมายเหตุ 1 1-4 หน่วยที่ 1 องค์ประกอบของระบบ ทางเลือกวิธีการ พัฒนาระบบ 1.1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการวิเคราะห์และออกแบบ ระบบ 2 5-8 หน่วยที่ 1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการวิเคราะห์และ ออกแบบระบบ 1.2 การพัฒนาระบบสารสนเทศ 3 9-12 หน่วยที่ 1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการวิเคราะห์และ ออกแบบระบบ 1.2 การพัฒนาระบบสารสนเทศ 4 13-16 หน่วยที่ 2 การวางแผนโครงการพัฒนาระบบ สารสนเทศ 2.1 การกำหนดปัญหาและการศึกษาความเป็นไปได้ 5 17-20 หน่วยที่ 2 การวางแผนโครงการพัฒนาระบบ สารสนเทศ 2.2 การบริหารโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศ 6 21-24 หน่วยที่ 3 การวิเคราะห์ระบบ 3.1 การวิเคราะห์ความต้องการ 7 25-28 หน่วยที่ 3 การวิเคราะห์ระบบ 3.1 การวิเคราะห์ความต้องการ 8 29-32 หน่วยที่ 3 การวิเคราะห์ระบบ 3.2 แบบจำลองกระบวนการทำงานของระบบ 9 33-36 หน่วยที่ 3 การวิเคราะห์ระบบ 3.2 แบบจำลองกระบวนการทำงานของระบบ

ป สัปดาห์ คาบเรียนที่ รายการสอน หมายเหตุ 10 37-40 หน่วยที่ 3 การวิเคราะห์ระบบ 3.3 แบบจำลองข้อมูล 11 41-44 หน่วยที่ 3 การวิเคราะห์ระบบ 3.3 แบบจำลองข้อมูล 12 45-47 หน่วยที่ 4 การออกแบบและพัฒนาระบบ 4.1 การออกแบบระบบสารสนเทศตามแนวทางเชิง วัตถุ 13 48-51 หน่วยที่ 4 การออกแบบและพัฒนาระบบ 4.1 การออกแบบระบบสารสนเทศตามแนวทางเชิง วัตถุ 14 52-55 หน่วยที่ 4 การออกแบบและพัฒนาระบบ 4.2 การออกแบบระบบสารสนเทศ 15 56-60 หน่วยที่ 4 การออกแบบและพัฒนาระบบ 4.3 การพัฒนาและบำรุงรักษาระบบ 16 61-63 การสอบปลายภาคเรียน

หน่วยที่ 1 องค์ประกอบของระบบ ทางเลือกวิธีการพัฒนาระบบ 1.1 ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการวิเคราะห์และออกแบบระบบ 1.1.1 ระบบ ระบบ (System) คือกลุ่มขององค์ประตอบต่างๆ ที่มีความสัมพันธ์กัน แต่ละองค์ประกอบจะ ประสานการทำงานร่วมกัน เพื่อบรรลุสู่เป้าหมายเดียวกัน ระบบที่ดีจำเป็นต้องมีองค์ประกอบของ ระบบที่เรียกว่า ระบบย่อย (Subsystem) ที่สามารถประสานการทำงานร่วมกันภายในระบบได้เป็น อย่างดี เพื่อนำไปสู่ภาพใหญ่ของระบบให้สามารถทำงานได้ตามบรรลุตามเป้าหมาย ตัวอย่างเช่น ระบบงานทางคอมพิวเตอร์ที่ประกอบด้วยระบบย่อยอยู่ 3 ส่วนหลักๆ ด้วยกันคือ ฮาร์ดแวร์ ซอฟต์แวร์ และบุคลากร ส่วนประกอบทั้ง 3 เหล่านี้ จะต้องประสานการทำงานร่วมกันเพื่อบรรลุถึง เป้าหมายเดียวกัน เพื่อให้ได้มาซึ่งผลลัพธ์ตรงตามความต้องการ หากมีส่วนใดขัดข้อง ก็ย่อมส่งผล กระทบต่อระบบโดยรวม และหากผลกระทบได้พอกพูนมากขึ้น ก็อาจนำไปสู่ความล้มเหลวของ ระบบได้ในที่สุด สำหรับภาพรวมของระบบจะถูกกำหนดด้วยขอบเขต (Boundary) โดยขอบเขตเหล่านี้ ประกอบด้วยองค์ประกอบต่างๆ ของระบบ ที่เรียกว่าระบบย่อย และระบบย่อยเหล่านี้ก็ถือเป็นส่วน หนึ่งของระบบ ที่สามารถถูกเปลี่ยนแปลงได้ในระหว่างขั้นตอนการออกแบบระบบ โดยสิ่งต่างๆ ที่ อยู่ภายนอกขอบเขตระบบจะเรียกว่าสภาพแวดล้อม (Environment) ซึ่งเป็นปัจจัยภายนอกที่มี อิทธิพลต่อระบบ และสามารถส่งผลกระทบต่อระบบได้ดังภาพต่อไปนี้ ภาพที่ 1.1 แสดงภาพรวมของระบบ

2 ระบบที่ดีควรมีระบบย่อยต่างๆ ที่มีความสมบูรณ์ในตัว ซึ่งระบบย่อยเหล่านี้มีความสำคัญมาก เนื่องจากเป็นส่วนจัดการดำเนินงานต่างๆ ภายในระบบที่มีความซับซ้อน ให้ลุล่วงไปได้ด้วยดี โดยแต่ ละระบบย่อยจะมีการสื่อสารร่วมกัน รวมถึงการส่งผลป้อนกลับ (Feedback) ระหว่างกัน นอกจากนี้ ยังมีระบบเฝ้าสังเกตการณ์ (Monitoring) เพื่อควบคุมให้ระบบดำเนินการตามวัตถุประสงค์ที่ ต้องการ และที่สำคัญ ระบบที่ดีจะต้องได้รับการออกแบบระบบย่อยต่างๆ ให้มีความอิสระต่อกัน มากที่สุด ด้วยการลดจำนวนเส้นทางการไหลข้อมูล (Flows) ระหว่างกันเท่าที่จะเป็นไปได้ ซึ่งการ กระทำดังกล่าวจะทำให้ระบบมีความขึ้นต่อกันต่ำ และยังช่วยลดความซับซ้อนของระบบได้มาก ทำ ให้ง่ายต่อการบำรุงรักษา ประเภทของระบบ 1) ระบบปิด (Closed System) เป็นระบบแบบโดดเดียว ไม่มีการปฏิสัมพันธ์ใดๆ กับ สิ่งแวดล้อม กล่าวคือ ระบบปิดมีจุดมุ่งหมายในการทำงานภายในตัวเอง ไม่มีการใช้ข้อมูลร่วมกันกับ ระบบอื่น ตัวอย่างเช่น ระบบสัญญาณไฟจราจรแบบปิด ซึ่งจะมีการกำหนดระยะเวลาการเปิดปิด สัญญาณไฟในแต่ละทางแยกตามโปรแกรมที่ตั้งไว้ โดยไม่คำนึงถึงสิ่งแวดล้อมภายนอกว่า แต่ละทาง แยกนั้นจะมีการจราจรสะดวกหรือคับคั่งเพียงไร ตนเองมีหน้าที่เปิดปิดสัญญาณไฟตามช่วงเวลาที่ถูก กำหนดไว้แน่นอนเท่านั้น ดังนั้น ผู้ใช้รถบนท้องถนนจำเป็นต้องหยุดตามสัญญาณไฟ ถึงแม้ทางแยก อื่นๆ จะไม่มีรถวิ่งสัญจรเลยก็ตาม 2) ระบบเปิด (Open System) เป็นระบบที่มีการปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม มีการโต้ตอบ กับระบบอื่นๆ ด้วยการแลกเปลี่ยนหรือการรับส่งข้อมูลระหว่างกัน รวมถึงการเปิดรับข้อมูลจาก สภาพแวดล้อมภายนอกเข้ามาในระบบเพื่อนำมาประมวลผลร่วม โดยในแต่ละทางแยกจะมีตัว เซ็นเซอร์คอยตรวจจับความหนาแน่ของรถยนต์ที่วิ่งผ่าน โดยข้อมูลจากตัวเซ็นเซอร์จะถูกส่งเข้าไปยัง ตู้ควบคุมสัญญาณไฟจราจรอย่างต่อเนื่อง และเพื่อนำไปประมวลผลและควบคุมการเปิดปิดสัญญาณ ไฟในแต่ละทางแยกได้อย่างเหมาะสมตามสภาพการจราจรในขณะนั้น 1.1.2 ระบบธุรกิจ สำหรับธุรกิจก็ถือเป็นระบบหนึ่ง เนื่องจากเป็นไปตามคำนิยามของระบบอย่างครบถ้วน กล่าวคือ ธุรกิจจะประกอบด้วยระบบย่อยต่างๆ ที่ต้องทำงานร่วมกัน เพื่อไปสู่เป้าหมายเดียวกัน นั่น ก็คือ การสร้างผลกำไรให้แก่องค์กรนั่งเอง และที่สำคัญ ระบบธุรกิจนั้นจัดเป็นระบบเปิด เพราะการ ดำเนินงานทางธุรกิจในองค์กร นอกจากต้องมีการเชื่อมโยงเพื่อใช้ข้อมูลร่วมกันภายในระบบแล้ว ยัง ต้องมีการเชื่อมโยงกับสภาพแวดล้อมภายนอก เช่น ลูกค้า ผู้ขายปัจจัยการผลิต และนโยบายของ ภาครัฐ เป็นต้น

3 ภาพที่1.2 ระบบธุรกิจ จากภาพที่ 1.2 ระบบธุรกิจจะประกอบด้วยระบบย่อยพื้นฐานต่างๆ ซึ่งประกอบด้วย ระบบ การผลิต ระบบการตลาด ระบบบัญชี ระบบสินค้าคงคลัง และระบบทรัพยากรมนุษย์ โดยแต่ละ ระบบย่อยเหล่านี้ อาจมีรายละเอียดที่ยังซับซ้อนอยู่ ดังนั้น จึงสามารถแตกเป็นระบบย่อย ๆ ลึกลง ไปได้อีก ตัวอย่างเช่น ระบบการผลิต แม้ว่าจะเป็นระบบย่อยของระบบธุรกิจก็ตาม แต่ก็ยังสามารถ แบ่งเป็นส่วนงานย่อย ๆ ลงไปได้อีก โดยส่วนงานย่อยทั้งหลายเหล่านี้ล้วนต้องสื่อสารและใช้ข้อมูล ร่วมกัน เพื่อให้ระบบการผลิตสามารถดำเนินการไปด้วยดี โดยพิจารณาจากแผนภาพดังรูปที่ 1.3 ที่ แสดงถึงส่วนงานย่อยต่างๆของระบบการผลิต ซึ่งประกอบด้วยส่วนการออกแบบผลิตภัณฑ์ (Product Design) , การสร้างผลิตภัณฑ์ (Production) , การขาย (Sales) , การส่งมอบ (Delivery) และการบริการ (Service) ภาพที่ 1.3 แผนภาพแสดงส่วนงานย่อยต่างๆ ของระบบการผลิต จากการที่ระบบได้มีการแบ่งออกเป็นส่วนย่อย ๆ มากขึ้นเท่าใด ก็จะทำให้เห็นถึง กระบวนการทำงานในระดับปฏิบัติการมากยิ่งขึ้นเท่านั้น และจากภาพที่ 1.3 นี้เอง กรอบอยู่

4 ล้อมรอบส่วนงานย่อยทั้งห้านั้นก็คือองค์กรหรือบริษัท (The Firm) ซึ่งถือเป็นขอบเขตของระบบ (System Boundary) ในขณะที่สภาพแวดล้อม (Environment) ก็คือสิ่งที่อยู่นอกกรอบนั่นเอง ซึ่ง ประกอบด้วยผู้ขาย (Supplier) และลูกค้า (Customer) โดยบริษัทจะต้องสั่งซื้อวัตถุดิบจากผู้ขาย รายต่างๆ เพื่อนำมาผลิตเป็นสินค้าหรือผลิตภัณฑ์และจำหน่ายให้แก่ลูกค้า ซึ่งภายหลังลูกค้าได้ซื้อ สินค้าไป ทางบริษัทยังมีการบริการหลังการขายให้แก่ลูกค้ารวมถึงการรับคำแนะนำของลูกค้า เกี่ยวกับงานออกแบบผลิตภัณฑ์ ดังนั้น ระบบธุรกิจจึงจะเป็นระบบเปิดเนื่องจากจะต้องมีปฏิสัมพันธ์ กับสิ่งแวดล้อมภายนอกเสมอ นอกจากนี้สภาพแวดล้อมทั้งภายในและภายนอกองค์กร ก็มีอิทธิพลต่อการดำเนินงานทาง ธุรกิจด้วย อย่างไรก็ตามผลกระทบจากสภาพแวดล้อมภายในองค์กร ส่วนใหญ่แล้วสามารถควบคุม และจัดการได้ ในขณะที่ผลกระทบจากสภาพแวดล้อมนอกองค์กร จะเป็นเหตุการณ์ที่ยากต่อการ ควบคุม อีกทั้งยังมีอิทธิพลต่อระบบธุรกิจค่อนข้างสูงทีเดียว สำหรับผลกระทบหรือวิกฤตการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นจากสภาพแวดล้อมภายในและภายนอก ที่ส่งผลกระทบต่อระบบธุรกิจ ประกอบด้วย 1) ผลกระทบจากสภาพแวดล้อมภายใน คือผลกระทบที่เกิดขึ้นจากสภาพแวดล้อม ภายในองค์กรเองตัวอย่างเช่น - ต้นทุนการผลิตสูงขึ้น - ปัญหาความขัดแย้งของพนักงาน - ปัญหาด้านการบังคับบัญชาในองค์กร - ปัญหาการขาดแคลนพนักงานในบางตำแหน่ง - ปัญหาการขาดงาน 2) ผลกระทบจากสภาพแวดล้อมภายนอก คือผลกระทบที่เกิดขึ้นจากสภาพแวดล้อม ภายนอกองค์กรที่สามารถเกิดขึ้นได้ทุกเวลา โดยที่องค์กรไม่สามารถหลีกเลี่ยง และยากต่อการ ควบคุม หรือบางครั้งอาจควบคุมไม่ได้เลย ตัวอย่างเช่น - คู่แข่งทางการค้า - นโยบาย กฎระเบียบของรัฐบาลที่ประกาศบังคับใช้ - ความต้องการของลูกค้า - เทคโนโลยี - ภัยจากธรรมชาติ - ภัยจากการก่อการร้าย สำหรับกรรมวิธีในการดำเนินงาน เพื่อให้ภาพรวมของธุรกิจสามารถดำเนินการไปได้ด้วยดี ต้องขึ้นอยู่กับระบบย่อยต่างๆ ภายในระบบดีเสียก่อน เช่น หากธุรกิจนี้จะมีระบบผลิตสินค้าที่ดี ทำ

5 ให้สินค้ามีคุณภาพ แต่ถ้าระบบการตลาดไม่ดี ก็อาจส่งผลกระทบต่อยอดขาย เนื่องจากสินค้าไม่ สามารถเจาะตลาดตามกลุ่มเป้าหมายได้ ดังนั้น เมื่อมีการศึกษาระบบงานใดๆ จึงควรมีการพิจารณา จากมุมมองทั้ง 4 ซึ่งประกอบ ด้วย อะไร อย่างไร เมื่อไร และ ใคร โดยที่ - อะไร (What) วัตถุประสงค์ของระบบคืออะไร มีแผนงานหรือขั้นตอนอะไรบ้าง ที่ สามารถนำพาองค์กรให้บรรลุตามเป้าหมายที่วางไว้ - อย่างไร (How) มีวิธีการทำงานอย่างไร จำเป็นต้องนำเครื่องมือใดมาใช้บ้าง เพื่อให้ งานสำเร็จได้อย่างรวดเร็ว - เมื่อไร (When) จะเริ่มดำเนินงานเมื่อไร และผลสำเร็จของงานจะสำเร็จลุล่วงได้ เมื่อไร - ใคร (Who) บุคคลหรือทีมงานใดที่รับผิดชอบ และบทบาทหน้าที่ของแต่ละคนคืออะไร 1.1.3 ระบบสารสนเทศ ระบบสารสนเทศ (Information Systems: IS) หมายถึง ระบบงานที่นำเทคโนโลยี สารสนเทศ (Information Technology: IT ) มาใช้เพื่อจัดเก็บ ประมวลผล และเรียกดูข้อมูล โดยใช้เทคโนโลยีสารสนเทศมีบทบาทสำคัญต่อการเพิ่มผลผลิต (Productivity) การสร้างความ ได้เปรียบในเชิงแข่งขัน รวมถึงการสร้างผลกำไรให้แก่องค์กร ซึ่งมนุษย์เป็นผู้พัฒนาระบบขึ้นมา ด้วยการนำความสามารถของเทคโนโลยีเข้ามาประยุกต์ใช้ เพื่อควบคุมระบบและกระบวนการทาง ธุรกิจให้ดำเนินการอย่างมีประสิทธิภาพ ดังนั้น กุญแจที่นำไปสู่ความสำเร็จของธุรกิจสมัยใหม่ที่ ต้องการนำระบบสารสนเทศมาใช้เพื่อแก้ไขปัญหาแก่องค์กรให้ถูกทาง ก็คือ การวิเคราะห์และ ออกแบบ การวิเคราะห์และออกแบบระบบจะนำไปสู่การทำเข้าใจว่าธุรกิจต้องการอะไรจากระบบ สารสนเทศเพื่อนำมาแก้ไขปัญหาให้กับองค์กร โดย การวิเคราะห์ระบบ (Systems Analysis) เป็น กระบวนการทำความเข้าใจและกำหนดรายละเอียดปัญหา เพื่อจะได้พิจารณานำระบบสารสนเทศ อะไรเข้าไปแก้ไขปัญหาเหล่านั้น ในขณะที่ การออกแบบระบบ (Systems Design) หมายถึง กระบวนการกำหนดรายละเอียดต่างๆ ว่า จะต้องทำอย่างไรกับองค์ประกอบของระบบสารสนเทศ เพื่อจะได้นำไปใช้ให้เกิดผลในเชิงกายภาพได้ ทั้งนี้จะมีบุคคลหนึ่ง ซึ่งมีบทบาทสำคัญต่อการพัฒนา ระบบสารสนเทศ เพื่อแก้ไขปัญหาให้กับองค์ให้บรรลุผลสำเร็จ บุคคลผู้นั้นก็คือ นักวิเคราะห์ระบบ (System Analyst) ส่วนประกอบของระบบสารสนเทศ ระบบสารสนเทศจะประกอบไปด้วยส่วนประกอบต่างๆ หลายส่วนด้วยกันที่นำมา ประมวลผลข้อมูลร่วมกัน เพื่อก่อให้เกิดสารสนเทศที่มีประโยชน์ต่อการใช้งาน ดังนี้

6 1) ฮาร์ดแวร์ (Hardware) คืออุปกรณ์ที่เราสามารถมองเห็น ละสัมผัสได้ เช่น อุปกรณ์ คอมพิวเตอร์ อุปกรณ์รอบข้าง และอุปกรณ์เครือข่าย เป็นต้น 2) ซอฟต์แวร์ (Software) คือกลุ่มของคำสั่ง หรือโปรแกรมที่นำมาใช้ควบคุมการทำงาน อุปกรณ์ฮาร์ดแวร์ 3) ข้อมูล (Data) คือข้อมูลดับ (Raw Data) ที่ประกอบด้วยตัวอักษร ตัวเลข รูปภาพ วีดีโอ และเสียง ข้อมูลเหล่านี้อาจถูกจัดเก็บไว้ในลักษณะของรายละเอียด เช่น เรคอร์ด แฟ้มข้อมูล หรือ ฐานข้อมูล ซึ่งถือว่าเป็นข้อมูลที่ยังไม่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้ทันที แต่จะเตรียมไว้เพื่อรอการ ประมวลผล 4) กระบวนการ (Processes) หรือขั้นตอนการทำงาน (Procedure) จะอธิบายถึงงาน และฟังชันการทำงานทางธุรกิจ (Business Functions) ที่พนักงานในองค์กรจะต้องยืดถือและ ปฏิบัติตาม 5) บุคลากร (People) เป็นผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียในระบบสารสนเทศ (Stakeholders) ซึ่ง เกี่ยวข้องกับผู้คนหลายกลุ่มด้วยกัน ไม่ว่าจะเป็น เจ้าของระบบ ผู้ใช้ระบบ นักวิเคราะห์ระบบ นัก ออกแบบระบบ โปรแกรมเมอร์และร้านจำหน่ายอุปกรณ์ไอที ซึ่งกลุ่มบุคคลเหล่านี้ ล้วนเกี่ยวข้องกับ งานระบบสารสนเทศทั้งสิ้น ชนิดของระบบสารสนเทศ ระบบสารสนเทศ จำแนกตามลักษณะการดำเนินงาน ที่สามารถพบเห็นได้ตามองค์กรทั่วไป อันประกอบด้วย 1) ระบบประมวลผลรายการประจำวัน (Transaction Processing Systems : TPS) จัดเป็นระบบสารสนเทศที่ถูกนำมาใช้งานอย่างกว้างขวาง โดยพนักงานที่ปฏิบัติงานในหน้าที่นั้นๆ จะเป็นผู้บันทึกรายการข้อมูลเพื่อป้อนเข้าไปในระบบงาน งานหลักของระบบ TPS ก็คือการบันทึก หรือปรับปรุงรายการประจำวันทางธุรกิจ (Day-to-Day Transaction) เช่น ธุรกิจค้าปลีก ที่นำ ระบบ TPS มาใช้เพื่อบันทึกรายการขายสินค้าที่เกิดขึ้นในแต่ละวัน การชำระค่าสินค้าผ่านบัตร เครดิต การฝาก/ถอนเงินจากธนาคาร การลงทะเบียนเรียนของนักศึกษาหรือการบันทึกชั่วโมงการ ทำงานของคนงานในแต่ละวัน เป็นต้น 2) ระบบสารสนเทศเพื่อการจัดการ (Management Information Systems : MIS ) เป็นระบบที่ได้รับการออกแบบมาเพื่อนำเสนอสารสนเทศให้กับผู้บริหารระดับกลางลงไป โดย รายงานที่ได้จากระบบ MIS นั้นผู้บริหารสามารถนำไปใช้ประโยชน์เพื่อการวางแผน และควบคุม กิจกรรมทางธุรกิจได้ ตัวอย่างเช่น ผู้จัดการฝ่ายขายได้ใช้ประโยชน์จากระบบ MIS ด้วยการสั่งให้ โปรแกรมรายงานสารสนเทศเกี่ยวกับยอดขายของผลิตภัณฑ์ที่สามารถสั่งให้ออกรายงานแบบ ประจำวัน ประจำสัปดาห์ ประจำเดือน หรือประจำปี โดยรายงานเหล่านี้จะถูกนำมาใช้ประกอบ

7 วางแผน ควบคุม และตัดสินใจ เช่น การวางแผนเพื่อเตรียมผลิตภัณฑ์ การจัดกิจกรรมส่งเสริมการ ขาย การพิจารณาว่าควรยุติการผลิตสินค้ารายการใดบ้าง รวมถึงการควบคุมสินค้าคงคลัง และการ ประเมินศักยภาพของพนักงานขาย เป็นต้น ตามปกติแล้ว ระบบ MIS จะเป็นรายงานผลการ ดำเนินงานทางธุรกิจของบริษัท ด้วยการนำข้อมูลจากระบบ TPS ของส่วนงานต่างๆ ที่ได้รวบรวมไว้ จากการบันทึกข้อมูลในแต่ละวัน กล่าวคือ ระบบ MIS จะทำหน้าที่รวบรวมข้อมูลจากส่วนงานต่างๆ เข้าด้วยกัน ไม่ว่าจะเป็นแผนกขาย แผนกผลิต แผนกบัญชี และแผนกอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง (ปัจจุบันมัก ออนไลน์ถึงกันแล้ว) จากนั้นก็นำมาประมวลผลเป็นรายงานทางสารสนเทศ ที่ผู้บริหารสามารถ นำไปใช้ประโยชน์เพื่อการวางแผน ควบคุม และตัดสินใจได้ต่อไป 3) ระบบสำนักงานอัตโนมัติ (Office Automation System : OAS) เป็นระบบที่ใช้ เทคโนโลยีการสื่อสารที่ทันสมัยเพื่อให้พนักงานสามารถสื่อสารเพื่อทำงานร่วมกันได้ ระบบ OAS สนับสนุนการทำงานร่วมกันเป็นทีม หรือในรูปแบบของคณะทำงาน โดยจะมีอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ อุปกรณ์สำนักงานต่างๆ ที่ช่วยอำนวยความสะดวกต่อการทำงานของพนักงานในองค์กร รวมถึง ซอฟต์แวร์เพื่องานสำนักงาน เช่น ชุดโปรแกรมไมโครซอฟต์ออฟฟิศ และโปรแกรมกรุ๊ปแวร์ (Groupware) ซึ่งเป็นซอฟต์แวร์สื่อสารเพื่อนำไปสู่การทำงานร่วมกัน เช่น การใช้จดหมาย อิเล็กทรอนิกส์ การแชท และการประชุมผ่านระบบวิดีโอคอนเฟอเร็นซ์ เป็นต้น 4) ระบบสนับสนุนการตัดสินใจ (Decision Support Systems :DSS) DSS เป็นระบบ สารสนเทศที่ตอบสนองความต้องการของผู้บริหารระดับกลาง เพื่อใช้งานด้านการพยากรณ์และการ ทำนายเป็นส่วนใหญ่ โดยนำเสนอข้อมูลเพื่อประกอบการตัดสินใจในลักษณะการตัดสินใจทั้งแบบมี โครงสร้างและแบบกึ่งโครงสร้าง เพื่อตอบคำถามจากผู้บริหารว่า “จะเกิดอะไรขึ้น?...ถ้า…” หรือ “What-if” ได้ ดังตัวอย่าง“จะเกิดอะไรขึ้น? ถ้ามีการสั่งซื้อวัตถุดิบจากต่างประเทศเข้ามาใช้” “จะ เกิดอะไรขึ้น? ถ้าจะรวบคลังสินค้าที่มีอยู่ เข้าด้วยกันเป็นหนึ่งเดียว” “จะเกิดอะไรขึ้น? ถ้าจะปรับ เงินเดือนเป็นสองเท่า พร้อมคัดพนักงานบางคนออก”โดยผลกระทบจากเหตุการณ์ดังกล่าว จะส่งผล ต่อรายได้ หรือส่วนแบ่งการตลาดขององค์กรอย่างไร ทั้งนี้ระบบสนับสนุนการตัดสินใจจะมี แบบจำลองของกิจกรรมที่ตัดสินใจอยู่ในโปรแกรม จากนั้นก็จะประมวลผลข้อมูลดิบ เปรียบเทียบ และสร้างสารสนเทศเพื่อช่วยรวบรวมความเชี่ยวชาญและทางเลือกที่ดีที่สุดสำหรับการลงทุนทาง การเงิน กลยุทธ์ทางการตลาด การอนุมัติสินเชื่อ เป็นต้น อีกทั้งยังสนับสนุนการเชื่อมโยงกับ ฐานข้อมูลภายนอกด้วย 5) ระบบสารสนเทศสำหรับผู้บริหารระดับสูง (Executive Information Systems : EIS) ระบบ EIS เป็นการตัดสินใจในระดับกลยุทธ์และนโยบายของผู้บริหารดับสูง ข้อมูลที่นำมาใช้กับ ระบบ EIS จะเป็นข้อมูลทั้งภายในและภายนอกมาประกอบการตัดสินใจในระดับกลยุทธ์และ นโยบาย เพื่อให้ผู้บริหารระดับสูงสามารถค้นคืนสารสนเทศทั้งจากแหล่งภายในและภายนอกมา

8 ประกอบพิจารณาข่าวสารเกี่ยวกับคู่แข่งขัน รายงานตลาดหุ้น การพยากรณ์เศรษฐกิจ รวมถึง ความสามารถในการอธิบายเหตุผลว่าทำไมเหตุการณ์นี้จึงเกิดขึ้น เป็นต้น 6) ระบบผู้เชี่ยวชาญ (Expert Systems :ES) จัดเป็นสาขาหนึ่งของปัญญาประดิษฐ์ (Artificial Intelligent : AI) ที่มุ่งเน้นด้านความเข้าใจเกี่ยวกับวิธีการ เพื่อให้คอมพิวเตอร์สามารถ แสดงความฉลาดเลียนแบบมนุษย์ออกมาได้ ไม่ว่าจะเป็นด้านการคิด การค้นหาเหตุผล การเรียนรู้ และการกระทำ อย่างไรก็ตามระบบนี้บางครั้งอาจเรียกว่า ระบบฐานความรู้ (Knowledge Based) ที่มีการรวบรวมความรู้จากเชี่ยวชาญจากสาขาต่างๆ และเก็บไว้ในรูปแบบฐานความรู้ ดังนั้น ตัว ระบบจึงมีความรู้ความเชี่ยวชาญในสาขาเฉพาะด้านที่ผู้ใช้สามารถสอบถามถึงปัญหาและให้ระบบ ตัดสินใจแทนเรา ตัวอย่างการนำระบบผู้เชี่ยวชาญไปใช้งาน เช่น การวิเคราะห์ทางการเงิน การ ค้นหาแหล่งทรัพยากรน้ำมัน การวิเคราะห์โรคร้ายในงานการแพทย์ เป็นต้น มิติของระบบสารสนเทศ ระบบสารสนเทศไม่เพียงแต่จะเกี่ยวข้องกับคอมพิวเตอร์เพียงอย่างเดียว แต่การบริหารงาน ด้วยระบบสารสนเทศจำเป็นต้องศึกษาถึงโครงสร้างพฤติกรรมองค์กร การบริหารจัดการ และ เทคโนโลยีครั้นเมื่อครบองค์ประกอบดังกล่าว ก็จะได้ระบบสารสนเทศที่สามารถนำมาใช้เพื่อแก้ไข ปัญหาทางธุรกิจได้อย่างมีประสิทธิภาพ ภาพที่ 1.4 ระบบสารสนเทศ มีความเกี่ยวข้องกับองค์กร กับบริหาร และเทคโนโลยี ความสัมพันธ์ระหว่างองค์กร และการบริหารจัดการเทคโนโลยี องค์กร (Organization) จะมีโครงสร้างที่แน่นอน ซึ่งประกอบด้วยระดับและความชำนาญ การแตกต่างกัน โดยมีการแบ่งออกเป็นฝ่ายงานต่างๆ ที่มีพนักงานสังกัดอยู่ อำนาจและหน้าที่ความ

9 รับผิดชอบภายในองค์กร จะถูกแบ่งเป็นลำดับชั้นคล้ายทรงปิระมิด ดังรูปที่ 1.5 โดยผู้บริหารในแต่ ละองค์กร ส่วนใหญ่จะแบ่งออกเป็น 3 ระดับด้วยกันคือ 1) ผู้บริหารระดับสูง ทำหน้าที่วางแผนกลยุทธ์ (Strategic Planning) ซึ่งเป็นแผนงาน ระยะยาวที่นำมาใช้กำหนดทิศทางขององค์กร เช่น กลยุทธ์การนำระบบสารสนเทศมาใช้เพื่อการวาง แผนการเติบโตขององค์กรในอนาคต ที่เกี่ยวข้องกับสินค้าและบริการ ในขณะเดียวกันก็จะต้อง บริหารการเงิน การลงทุนในองค์กรให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ สำหรับสารสนเทศของผู้บริหาร ระดับสูง ส่วนใหญ่มักมาจากแหล่งภายนอกองค์กรมากกว่าเพื่อนำมาวิเคราะห์ ประเมินแนวโน้ม สถานการณ์ทางเศรษฐกิจ การเมือง ที่มีอิทธิพลหรือผลกระทบโดยตรงต่อองค์กร ส่วนสารสนเทศ ที่มาจากภายในองค์กร ก็มักเกี่ยวข้องกับสภาพการปฏิบัติงานภายในองค์กรเป็นสำคัญ 2) ผู้บริหารระดับกลาง เป็นพนักงานระดับผู้ชำนาญการ ที่ทำหน้าที่วางแผนระยะสั้น ด้วยการสั่งการเพื่อควบคุมการจัดการ (Management Control) ให้เป็นไปตามข้อปฏิบัติ ด้วยการ ตอบสนองนโยบายของผู้บริหารระดับสูง เพื่อให้บรรยายลุไปสู่เป้าหมาย ทั้งนี้ ลักษณะงานของ ผู้บริหารระดับกลางมักเกี่ยวข้องกับการจัดการ การควบคุมงบประมาณ การควบคุมเวลา และการ ประเมินผลการทำงาน สำหรับสารสนเทศของผู้บริหารระดับกลางจะมาจากทั้งภายในและภายนอก องค์กร 3) ผู้บริหารระดับล่าง หรือหัวหน้างาน มีหน้าที่จัดการ ควบคุมการปฏิบัติงาน (Operation Control) ของคนงานหรือพนักงาน ให้ปฏิบัติหน้าที่ในการผลิตสินค้าหรือบริการในแต่ ละวันให้ดำเนินการเป็นไปอย่างปกติ ทั้งนี้หากมีเหตุการณ์ใดๆ เกิดขึ้นในระหว่างการปฏิบัติงาน ก็ จะต้องสามารถปรับปรุงและแก้ไขให้เหตุการณ์กลับมาสู่สภาวะปกติได้ สำหรับสารสนเทศของ ผู้บริหารระดับล่าง มักมาจากภายในองค์กร ที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการปฏิบัติงานเป็นสำคัญ ภาพที่ 1.5 องค์กรภาคธุรกิจทั่วไป มักแบ่งลำดับชั้นการบริหารงานออกเป็น 3 ระดับด้วยกัน โดย ระบบสารสนเทศสามารถนำมาประยุกต์ใช้เพื่อบริการทางสารสนเทศได้ทุกระดับ

10 ทั้งระบบสารสนเทศและองค์กรต่างก็มีอิทธิพลซึ่งกันและกัน ระบบสารสนเทศถูกก่อร่างขึ้น โดยผู้บริหารเพื่อนำมาใช้เป็นเครื่องมือในการนำเสนอรายงานทางสารสนเทศ รวมถึงสิ่งที่น่าสนใจ อื่นๆ ให้แก่ธุรกิจและองค์กร ในขณะเดียวกัน องค์กรก็จะต้องเข้าใจถึงบทบาทสำคัญของระบบสาร สรเทศ และพร้อมที่จะอ้าแขนเปิดรับ ด้วยการนำระบบสารสนเทศมาใช้งาน ก็เพื่อให้องค์กรสามารถ ใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีใหม่ๆ เหล่านี้ อย่างไรก็ตาม สำหรับองค์กรในภาคธุรกิจ เป้าหมายส่วนใหญ่ก็คือผลกำไรหรือผลตอบแทน จากการดำเนินงาน แต่ผลตอบแทนที่ได้จากการธุรกิจก็ยังสามารถแบ่งออกเป็นผลตอบแทนที่ สามารถประเมินค่าได้ และประเมินค่าไม่ได้ ดังรายละเอียดต่อไปนี้ 1) ผลตอบแทนที่สามารถประเมินค่าได้ (Tangible) คือผลตอบแทนที่สามารถประเมินค่า ในรูปของงตัวเงินได้ เช่น - การเพิ่มยอดขาย - การลดค่าใช้จ่ายเองการสำนักงาน - การลดค่าล่วงเวลาทำงาน - การประหยัดพลังงาน - การเพิ่มช่องทางการตลาด และโอกาสในการเพิ่มยอดขาย 2) ผลตอบแทนที่ไม่สามารถประเมินค่าได้ (Intangible) คือผลตอบแทนที่ยากต่อการ ประเมินค่าในรูปของตัวเงินได้ชัดเจนลงไป แต่เป็นผลตอบแทนที่มีผลทางอ้อมต่อธุรกิจ เช่น - ทัศนคติของลูกค้าที่มีต่อองค์กรดีขึ้น - ผลิตภัณฑ์มีคุณภาพสูงขึ้น - พนักงานมีขวัญและกำลังใจในการทำงาน - เพิ่มประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการทำงาน - มีความน่าเชื่อถือมากขึ้น - การนำเสนอสารสนเทศตรงเวลามากขึ้น การบริหารจัดการ การบริหารจัดการ (Management) งานด้านการบริหารจัดการจะมีแนวทางอยู่มากมาย ไม่ ว่าจะเป็นการตัดสินใจ การกำหนดแผนงานเพื่อแก้ไขปัญหาให้กับองค์กร โดยผู้บริหารจะต้องมี วิสัยทัศน์ บนสภาพแวดล้อมที่แปรเปลี่ยนอยู่เสมอ ด้วยการนำกลยุทธ์มาใช้เพื่อความอยู่รอดของ องค์กร ซึ่งเกี่ยวข้องกับนำทรัพยากรคนและเงินมาบริหาร เพื่อนำไปสู่ความสำเร็จทางธุรกิจ ต่อไปนี้ เป็นตารางแสดง ประเภทการตัดสินใจและชนิดของระบบสารสนเทศที่ใช้งานของผู้บริหารระดับ ต่างๆ

11 ตารางที่ 1.1 ประเภทการตัดสินใจและชนิดของระบบสารสนเทศที่ใช้งานของผู้บริหารระดับต่างๆ ลำดับชั้น ความรับผิดชอบ ประเภทการ ตัดสินใจ ชนิดของระบบ สารสนเทศที่ใช้งาน ผู้บริหารระดับสูง พัฒนาแผนระยะยาว กำหนดเป้าหมาย วางแผน และกำหนดกลยุทธ์ ไม่มีโครงสร้าง EIS, MIS, DSS, OAS ผู้บริหารระดับกลาง พัฒนาแผนระยะสั้น กำหนด เป้าหมาย วางแผนและ กำหนดยุทธวิธี กึ่งโครงสร้าง MIS, DSS, OAS ผู้บริหารระดับล่าง พัฒนางานแบบวันต่อวัน วางแผนและควบคุมดูแล การปฏิบัติงาน มีโครงสร้าง MIS, OAS พนักงานปฏิบัติงาน งานในหน้าที่ประจำวัน มีโครงสร้าง TPS, OAS สำหรับประเภทการตัดสินใจของผู้บริหารระดับต่างๆ ดังตารางที่ 1.1 สามารถอธิบายได้ ดังนี้ 1) การตัดสินใจแบบมีโครงสร้าง (Structured Decision) เป็นการตัดสินใจที่รู้ล่วงหน้า ว่า เหตุการณ์นั้นจะต้องเกิดขึ้น และมีแนวทางที่ชัดเจนเกี่ยวกับวิธีการแก้ไขปัญหาหรือเตรียมการ ตัดสินใจไว้แล้ว เพียงแต่รอเวลาที่เกิดเหตุการณ์ดังกล่าว สำหรับการตัดสินใจแบบมีโครงสร้างมัก เป็นการติดสินใจของผู้บริหารระดับล่างหรือพนักงานระดับปฏิบัติการ เช่น การหาระดับสินค้าคง คลังที่เหมาะสม หรือการเลือกกลยุทธ์ในการลงทุนที่เหมาะสมที่สุดเมื่อมีวัตถุประสงค์เพื่อให้เกิด ค่าใช้จ่ายต่ำที่สุด หรือเพื่อให้เกิดกำไรสูงสุด 2) การตัดสินใจแบบไม่มีโครงสร้าง (Unstructured Decision) เป็นการตัดสินใจแบบที่ไม่ สามารถคาดเดาเหตุการณ์ล่วงหน้าได้เลยว่า จะเกิดเหตุการณ์อะไรขึ้น เกิดเมื่อไร สำหรับการ ตัดสินใจแบบไม่มีโครงสร้างนั้น มักเป็นการตัดสินใจของผู้บริหารระดับสูง เช่น การวางแผนการ บริการใหม่, การว่าจ้างผู้บริหารใหม่เพิ่ม หรือการเลือกกลุ่มของโครงงานวิจัยและพัฒนาเพื่อนำไปใช้ ในปีหน้า 3) การตัดสินใจแบบกึ่งโครงสร้าง (Semi-Structured Decision) เป็นประเภทการ ตัดสินใจที่ผสมผสานระหว่างการตัดสินใจแบบมีโครงสร้างและแบบไม่มีโครงสร้าง กล่าวคือ ปัญหาที่ เกิดขึ้นอาจสามารถคาดเดาเหตุการณ์ล่วงหน้าได้ แต่ก็ใช่ว่าจะสามารถระบุได้ชัดเจนลงไปเหมือนกับ การตัดสินใจแบบมีโครงสร้าง สำหรับการตัดสินใจประเภทนี้ มักเป็นการตัดสินใจของผู้บริหาร

12 ระดับกลาง เช่น การทำสัญญาทางการค้า การกำหนดงบประมาณทางการตลาดสำหรับผลิตภัณฑ์ เป็นต้น เทคโนโลยี เทคโนโลยีจัดเป็นหนึ่งในเครื่องมือที่ผู้บริหารสามารถนำมาใช้เพื่อรับมือกับความ เปลี่ยนแปลงต่างๆ ได้เป็นอย่างดี อุปกรณ์คอมพิวเตอร์ถูกนำมาใช้เพื่อการป้อนข้อมูล ประมวลผล และแสดงผลลัพธ์ทางสารสนเทศได้อย่างรวมเร็ว ส่วนซอฟต์แวร์คือชุดคำสั่งหรือโปรแกรมที่นำมาใช้ ควบคุมอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ให้สามารถทำงานหรือประมวลผลได้แบบอัตโนมัติ มีการนำระบบ ฐานข้อมูลมาใช้เพื่อเป็นศูนย์รวมการจัดเก็บข้อมูลในองค์กรไว้แห่งเดียวกันที่พนักงานทุกคนใน องค์กรสามารถเข้าถึงเพื่อใช้ทรัพยากรข้อมูลร่วมกันได้ รวมถึงการพัฒนาเป็นคลังข้อมูลขนาดใหญ่ นอกจากนี้เทคโนโลยีการสื่อสารที่ได้รับการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ทำให้เราสามารถเชื่อมโยงเครือข่าย ในองค์กรเข้ากับเครือข่ายภายนอกอย่างอินเทอร์เน็ตหรือ World Wide Web ได้อย่างง่ายดาย ก่อให้เกิดธุรกรรมบนอินเทอร์เน็ต เช่น ระบบอีคอมเมิร์ซ และการแลกเปลี่ยนข้อมูลทางอินเล็กทรอ นิกส์และประโยชน์ของเทคโนโลยีเหล่านี้นี่เอง ภาคธุรกิจในแต่ละองค์กร จึงได้ใส่ใจถึงโครงสร้าง พื้นฐานทาง ไอที (IT Infrastructure) เป็นอันดับต้น ๆ 1.1.4 การวิเคราะห์ระบบ การวิเคราะห์ระบบ (Systems Analysis) เป็นกระบวนการทำความเข้าใจและรายละเอียด ถึงปัญหา เพื่อพิจารณานำระบบสารสนเทศอะไรเข้าไปแก้ไขปัญหาเหล่านั้นให้บรรลุสู่ความสำเร็จ ดังนั้น หากองค์กรเกิดปัญหา ซึ่งอาจเป็นผลพวงมาจากสภาพแวดล้อมต่างๆ ที่กดดันธุรกิจต้องเร่ง ปรับตัว ด้วยการพัฒนาระบบเดิมที่อยู่ให้มีประสิทธิภาพสูงขึ้น โดยมีเหตุผลหลายประการด้วยกัน ที่ มีต่อการเรียกร้องให้นำระบบใหม่มาใช้ทดแทนระบบงานเดิม อันเนื่องมาจาก 1) ต้องการปรับปรุงงานบริการให้ดียิ่งขึ้น จุดประสงค์ก็คือ ต้องการอำนวยความสะดวกแก่ ลูกค้าที่เข้ามาติดต่อใช้บริการ รวมถึงบริการสิ่งอำนวยความสะดวกใหม่ๆ ให้แก่ลูกค้าเพื่อให้ลูกค้า เกิดความพึงพอใจและยังถือเป็นการสร้างคุณค่างานด้านบริการให้แก่ลูกค้าอีกด้วย 2) เพื่อสนับสนุนสินค้าและบริการใหม่ๆ สินค้าและบริการใหม่ๆ ส่วนใหญ่มักมีการนำ อุปกรณ์ทางไอทีสมัยใหม่มาใช้ ตัวอย่างเช่น ซอฟต์แวร์ระบบร้านเช่าดีวีดี จะทำการอัพเดทแต้ม สะสมให้กับลูกค้าที่เป็นสมาชิกแบบอัตโนมัติทันที เมื่อมีการชำระเงิน หรือบรรจุภัณฑ์ หีบห่อสินค้า ที่มีการนำเทคโนโลยีRFID มาใช้ติดตามความเคลื่อนไหว ซึ่งสิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นนวัตกรรมทาง เทคโนโลยีที่จำเป็นต้องนำอุปกรณ์ไอทีสมัยใหม่ที่เกี่ยวข้องมาใช้ เพื่อสนับสนุนสินค้าและการบริการ ใหม่ๆ 3) เพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน ระบบงานเดิมที่ใช้งานอยู่ ณ ปัจจุบัน อาจไม่สามารถ ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ เช่น ได้ค้นพบข้อบกพร่องหลายส่วนด้วยกัน ทำให้การดำเนินงาน

13 ต่างๆ เป็นไปด้วยความล่าช้า และในการร้องขอเพื่อแสดงรายงานทางสารสนเทศ ต้องใช้เวลานาน มาก หรืออุปกรณ์ฮาร์ดแวร์ที่ใช้งานอยู่ปัจจุบัน ได้กลายเป็นเทคโนโลยีที่ล้าสมัยไปแล้ว ไม่สามารถ รองรับการขยายตัวของธุรกิจได้อีก จึงต้องมีการเปลี่ยนแปลงอุปกรณ์ฮาร์ดแวร์เหล่านี้ใหม่ 4) ต้องการสารสนเทศมากขึ้น เนื่องจากการดำเนินธุรกิจในปัจจุบันมีการแข่งขันกันอย่าง ดุเดือด ผู้บริหารจึงมีความจำเป็นต้องการสารสนเทศมากขึ้น เพื่อนำมาใช้ประกอบการติดสินใจ ดังนั้น หากระบบเดิมไม่สามารถตอบสนองรายงานทางสารสนเทศดังกล่าวได้ ก็ย่อมส่งผลเสียต่อ โอกาสในการทำกำไร 5) ต้องการระบบควบคุมที่ดี ระบบที่ดีจะต้องมีระบบควบคุมที่มีประสิทธิภาพ รัดกุม เพื่อ สร้างความมั่นใจต่อข้อมูลที่จัดเก็บนั้นมีความถูกต้องและปลอดภัย ตัวอย่างการควบคุมด้านความ ปลอดภัย เช่น การใช้รหัสผ่าน การกำหนดสิทธิในการใช้งานแต่ละระดับ และการเข้ารหัสข้อมูล นอกจากนี้ ยังอาจใช้อุปกรณ์ไบโอเมตริก (Biometric Devices) ที่สามารถชี้ระบุตัวบุคคล ที่มีความ เป็นเฉพาะและยากต่อการลอกเลียนแบบ เช่น เครื่องสแกนลายนิ้วมือ ฝ่ามือ ม่านตา หรือใบหน้า เป็นต้น สิ่งเหล่านี้ ล้วนเป็นกลไกเพื่อควบคุมระบบ และป้องกันผู้ที่ไม่มีส่วนเกี่ยวข้องเข้าถึงเพื่อ ลักลอบดูข้อมูลได้ อย่างไรก็ตาม นโยบายด้านควบคุมระบบการทำงานและความปลอดภัย ควรอยู่ ในระดับที่เพียงพอ เหมาะสม และเป็นที่ยอมรับ เนื่องจากการมีระบบควบคุมที่มากเกินความจำเป็น ย่อมสร้างความยุ่งยากและไม่สะดวกต่อการทำงานเช่นกัน 6) ช่วยลดต้นทุน ระบบงานปัจจุบันที่ใช้งาน อาจมีต้นทุนการบำรุงรักษาที่สูง เนื่องจากเป็น เทคโนโลยีเฉพาะ ต้องพึ่งพาผู้เชี่ยวชาญด้านเทคนิคเป็นกรณีพิเศษ นอกจากนี้ ในการเปลี่ยนแปลง หรือเพิ่มอุปกรณ์ ก็มีต้นทุนที่สูงมาก ดังนั้น หากเป็นไปได้ก็ควรปรับปรุงระบบ ด้วยการอัพเกรดหรือ มาเปลี่ยนมาใช้เทคโนโลยีใหม่ๆ ทดแทน เนื่องจากอุปกรณ์ไอทีในยุคปัจจุบันมีราคาไม่แพง คุ้มค่าต่อ การลงทุนและช่วยลดค่าใช้จ่ายด้านการบำรุงรักษาระบบในระยะยาวได้ การวิเคราะห์ระบบ จะต้องมีการศึกษาความเป็นไปได้ และตัดสินใจเลือกแนวทางที่เหมาะสม โดยแนวทางเพื่อการดำเนินงานในครั้งนี้ ประกอบด้วย 3 แนวทางด้วยกัน คือ 1) ไม่ต้องดำเนินการใดๆ อันเนื่องมาจากมีข้อจำกัดบางประการ ทำให้ต้องใช้ระบบงานเดิม ต่อไปก่อนโดยไม่มีการปรับปรุงใดๆ ซึ่งข้อจำกัดดังกล่าวอาจประกอบด้วย ระบบมีความซับซ้อน เกินไป มีความเสี่ยงสูงต้นทุนจำกัด หรืออยู่ในสภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ เป็นต้น นอกจากนี้ ผลจากการ วิเคราะห์ระบบงานเดิม นักวิเคราะห์ระบบอาจพบว่าระบบงานเดิมซึ่งมีการใช้เทคโนโลยีที่มีอยู่แล้ว นั้น มีความเหมาะสมและลงตัวกับสภาพแวดล้อมของธุรกิจอยู่แล้ว ไม่มีความจำเป็นต้องปรับปรุง หรือต้องวิ่งตามเทคโนโลยีใหม่ๆ เพราะอาจไม่คุ้มค่าที่จะลงทุน 2) ปรับปรุงระบบเดิมให้ดียิ่งขึ้น คือยังคงใช้ระบบเดิมอยู่ แต่จะมีการปรับปรุงองค์ประกอบ บางส่วนของระบบให้มีประสิทธิภาพดียิ่งขึ้นกว่าเดิม

14 3) พัฒนาระบบใหม่ เป็นการตัดสินใจพัฒนาระบบขึ้นมาใหม่ เพื่อทดแทนระบบงานเดิม 1.1.5 นักวิเคราะห์ระบบ นักวิเคราะห์ระบบ (System Analyst: SA) มีหน้าที่ประสานงานและติดต่อบุคคลต่างๆ เพื่อรวบรวมข้อมูล รวบรวมความต้องการในองค์กรที่ประสบปัญหาด้านดำเนินงานทางธุรกิจเพื่อ ปรับปรุงหรือสร้างระบบใหม่ งานหลักคือการวางแผน การวิเคราะห์ความต้องการด้านสารสนเทศ และการประมวลผลของหน่วยงาน การเขียนข้อกำหนดของระบบใหม่ว่าควรทำอย่างไร ต้องใช้ อุปกรณ์ฮาร์ดแวร์ใดที่เหมาะสม การตรวจสอบพิจารณาเห็นสมควรที่จะนำระบบสารสนเทศมาใช้ หรือไม่ หรือควรดำเนินการปรับปรุงระบบเดิมเท่านั้น นักวิเคราะห์ระบบจะมีวิธีการนำเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์มาใช้ในการพัฒนาระบบงานเพื่อช่วย แก้ปัญหาให้กับองค์กร ซึ่งนักธุรกิจมักไม่รู้รายละเอียดการนำวิธีการทางระบบคอมพิวเตอร์มาใช้เพื่อ แก้ปัญหาด้านการบริหาร ในขณะเดียวกันโปรแกรมเมอร์มักมีความรู้เกี่ยวกับเทคนิคการเขียน โปรแกรมแต่ไม่มีความรู้เกี่ยวกับระบบธุรกิจได้อย่างลึกซึ้งพอ ดังนั้น นักวิเคราะห์ระบบจึงเสมือน เป็นคนกลางในการสื่อสารระหว่างนักธุรกิจกับโปรแกรมเมอร์ ด้วยการวิเคราะห์และออกแบบระบบ ให้ตรงความต้องการของนักธุรกิจ (เจ้าของระบบ) และส่งให้โปรแกรมเมอร์พัฒนาโปรแกรมตามที่ ตนได้ออกแบบไว้ จึงกล่าวสรุปได้ว่า นักวิเคราะห์ระบบ คือผู้ที่ทำหน้าที่ศึกษาปัญหาและความต้องการของ องค์กร ด้วยการนำเทคโนโลยีสารสนเทศเข้ามาช่วยการแก้ไขปัญหาทางธุรกิจ โดยการแก้ไขปัญหา ในที่นี้หมายถึง การมองปัญหาในรายละเอียดที่แท้จริง ตรงประเด็นและเข้าใจรายละเอียดของปัญหา ทุกๆ ด้าน จากนั้นก็จะสร้างแนวทางหรือวิธีแก้ไขปัญหาเหล่านั้นขึ้นมา และจะคัดเลือกแนวทางที่ดี และเหมาะสมที่สุด (Best Solution) ซึ่งปกติระบบสารสนเทศก็จัดเป็นแนวทางหนึ่งในการช่วย แก้ไขปัญหา เพื่อปรับปรุงระบบงานให้มีประสิทธิภาพดียิ่งขึ้นได้จุดประสงค์หลักของการพัฒนา ระบบสารสนเทศก็คือ ระบบที่พัฒนาขึ้นจะต้องสามารถแก้ไขปัญหาให้กับองค์กรได้ อย่างไรก็ตาม เราไม่สามารถแก้ไขปัญหาที่มีอยู่ทั้งหมดได้จากการเขียนโปรแกรมเพียงอย่างเดียว ดังนั้น นักวิเคราะห์ระบบจึงเป็นบุคคลที่มีความสามารถในการแก้ไขปัญหาทางธุรกิจมากกว่าที่จะเป็นนัก โปรแกรมเมอร์ ตัวอย่างรายละเอียดปัญหาทางธุรกิจต่อไปนี้ ที่นักวิเคราะห์ระบบจำเป็นจะต้องหาแนว ทางแก้ไข 1) ลูกค้าต้องการสั่งซื้อสินค้าได้ทุกเวลา ไม่ว่าเป็นเวลาทำการปกติหรือเวลากลางคืนก็ตาม ดังนั้นปัญหาก็คือ จะต้องมีกระบวนการสั่งซื้ออย่างไรที่อนุญาตให้ลูกค้าสามารถสั่งซื้อสินค้าจาก บริษัทได้ ถึงแม้จะเป็นการสั่งซื้อสินค้านอกเหนือเวลาทำการก็ตาม โดยไม่ส่งผลต่อการเพิ่มต้นทุน ด้านการขายสินค้า

15 2) ฝ่ายงานผลิตได้มีการวางแผนเพื่อประมาณการผลิตสินค้าแต่ละชนิด ที่จะต้องผลิตในแต่ ละสัปดาห์ปัญหาก็คือ จะประมาณการผลิตสินค้าในจำนวนที่เหมาะสมต่อความต้องการได้อย่างไร เพื่อมิให้เกิดค่าใช้จ่ายด้านคลังสินค้า (กรณีผลิตเกินความต้องการ) หรือเสียโอกาสในการขาย (กรณี ผลิตไม่เพียงพอต่อความต้องการ) ความต้องการด้านทัศนคติของพนักงานที่มีต่อระบบที่ใช้งานอยู่เป็นประจำ โดยฝ่ายบริหาร ต้องการให้พนักงานมีความจงรักภักดี และมีความชอบธรรมต่อการดำเนินงานทางธุรกิจที่มีต่อระบบ สารสนเทศที่ใช้งานอยู่ประจำวัน ดังนั้น ปัญหาก็คือ นักวิเคราะห์ระบบจะต้องมีแนวทางในการ นำเสนอกระบวนการใดๆ ด้วยการออกแบบการประมวลผลรายการประจำวันทางธุรกิจให้มีความ ยืดหยุ่น และส่งผลดีต่อสุขภาพและจิตใจของพนักงาน การเห็นสมควรกำจัดขั้นตอนใดที่ไม่จำเป็น ออกไป การรวบขั้นตอนให้กระชับขึ้น การออกแบบโดยโปรแกรมให้ง่ายต่อการใช้งาน ซึ่งโปรแกรม จะต้องประมวลผลด้วยความรวดเร็วและถูกต้อง เพื่อให้พนักงานมีทัศนคติที่ดีต่อระบบสารสนเทศ ทั้งนี้หลายคนอาจเคยได้ยินมาว่า หากระบบสารสนเทศไม่สามารถตอบสนองการทำงานได้ดี พนักงานก็มักต่อต้าน และไม่มั่นใจต่อข้อมูลที่ได้รับการประมวลผล ทำให้เกิดความเบื่อหน่าย และ ทัศนคติด้านลบต่อระบบ จนเป็นที่มาของคำว่า ระบบไม่เวิร์ค ซึ่งหากเหตุการณ์ดังกล่าวเกิดขึ้นจริง นักวิเคราะห์ระบบจะต้องค้นหาสาเหตุที่แท้จริง เพื่อทำความเข้าใจกับผู้ใช้งาน จากนั้นก็จะต้องถูก ดำเนินการแก้ไขปรับปรุงระบบให้มีทิศทางที่ดีขึ้น และพึงจำไว้ว่า ระบบสารสนเทศที่ถูกพัฒนาขึ้นมา นั้น ผู้ใช้ระบบจะเป็นผู้ที่ปฏิบัติกับระบบเป็นประจำทุกวัน และหากผู้ใช้งานไม่ยอมรับในระบบ นั่น หมายถึงระบบไม่สามารถตอบสนองการใช้งานแก่ผู้ใช้งานได้จริงซึ่งอาจส่งผลต่อความล้มเหลวของ ระบบตามมา เมื่อนักวิเคราะห์ระบบ ทำงานอยู่บนปัญหาเป็นส่วนใหญ่ ดังนั้นในบางปัญหาใหญ่ที่มี ความสำคัญและจำเป็นต้องรีบดำเดินการแก้ไขโดยด่วน ในขณะบางปัญหาอาจเป็นปัญหาเล็กๆ ที่ ส่งผลกระทบต่อบุคคลเพียงบางคนหรือบางกลุ่มเท่านั้น แต่สิ่งสำคัญยิ่งไปกว่านั้นก็คือ ในที่สุดแล้ว การเขียนโปรแกรมเพื่อใช้งานบนระบบสารสนเทศ ถึงแม้จะมีส่วนในการแก้ปัญหาทางธุรกิจก็จริง แต่ระบบสารสนเทศที่นำมาใช้เพื่อแก้ไขปัญหาใดปัญหาหนึ่งให้กับองค์กร จะเป็นอะไรที่มากกว่าการ เขียนโปรแกรมเพียงอย่างเดียว กล่าวคือใช่ว่าการเขียนโปรแกรมเท่านั้นจะสามารถควบคุมปัญหาได้ ทั้งหมด ดังนั้น การเขียนโปรแกรมจึงถูกจัดลำดับความสำคัญให้อยู่ในลำดับท้ายๆ ของ กระบวนการพัฒนาซอฟต์แวร์ จากรายละเอียดที่กล่าวมาในข้างต้น ทำให้ทราบกันดีแล้วว่า นักวิเคราะห์ระบบเป็นนัก แก้ปัญหาทางธุรกิจด้วยการพิจารณาแนวทางแก้ไขปัญหา ซึ่งปกติจะใช้ระบบสารสนเทศเข้ามาช่วย แก้ไขแต่ก่อนที่จะเรียนรู้ถึงวิธีการแก้ไขปัญหาของนักวิเคราะห์ระบบ จำเป็นต้องเข้าใจในสิ่งพื้นฐาน เหล่านั้นเสียก่อน ซึ่งงานของนักวิเคราะห์ระบบมีดังนี้

16 1) วิเคราะห์ระบบเท่านั้น เป็นกรณีของนักวิเคราะห์ระบบที่ทำหน้าที่ศึกษาระบบงานที่ เกี่ยวข้องกับกิจกรรมทางธุรกิจเป็นการเฉพาะ ด้วยการมุ่งเน้นถึงการรวบรวมข้อมูลและกำหนด ความต้องการ โดยไม่ต้องรับผิดชอบงานด้านการออกแบบ เราจะเรียกตำแหน่งงานนี้ว่า Information Analysts 2) วิเคราะห์และออกแบบระบบ เป็นกรณีของนักวิเคราะห์ระบบที่นอกจากจะต้องรับผิดชอบ งานด้านการศึกษาระบบให้เสร็จสิ้นแล้ว ยังมีหน้าที่เพิ่มเติมคืองานด้านออกแบบงานระบบใหม่ ซึ่ง เราจะเรียกตำแหน่งงานนี้ว่า Systems Designer หรือ Applications Developers 3) วิเคราะห์ ออกแบบระบบ และเขียนโปรแกรม เป็นกรณีของนักวิเคราะห์ระบบที่ทำหน้าที่ ทั้งศึกษาระบบงาน ออกแบบข้อกำหนด ออกแบบและเขียนโปรแกรม เราจะเรียกตำแหน่งงานนี้ว่า Programmer Analysts จะพบว่า นักวิเคราะห์ระบบอาจเป็นบุคคลคนเดียวกันกับโปรแกรมเมอร์ก็เป็นได้ แต่ใน กรณีดังกล่าวเหมาะกับธุรกิจขนาดเล็ก ในขณะที่ธุรกิจขนาดใหญ่ที่มีระบบงานซับซ้อน มักจะมีการ จัดสรรหน้าที่ด้านตำแหน่งงานไว้อย่างชัดเจน เช่น นักวิเคราะห์ระบบมีหน้าที่วิเคราะห์และ ออกแบบระบบ ส่วนโปรแกรมเมอร์ก็จะเป็นผู้เขียนโปรแกรมตามที่นักวิเคราะห์ระบบทำการ ออกแบบไว้ เป็นต้น ความรู้และทักษะของนักวิเคราะห์ระบบ นักวิเคราะห์ระบบ จำเป็นต้องเป็นบุคคลที่มีทักษะความรู้ความชำชาญเป็นพิเศษ ประการ แรกคือ จะต้องรู้วิธีการสร้างระบบสารสนเทศ ซึ่งถือเป็นความรู้เชิงเทคนิค ประการที่สอง จะต้อง เป็นผู้ที่มีความรู้ความเข้าใจในระบบที่พวกเขากำลังทำงานให้กับองค์กรนั้นๆ อยู่รวมถึงวิธีการกับ กระบวนการทางธุรกิจเหล่านั้นด้วยระบบใด สิ่งเหล่านี้เป็นความรู้ด้านธุรกิจ และประการสุดท้ายคือ จะต้องมีทักษะความรู้เกี่ยวกับคน และรู้แนวทางในการทำงานของพวกเขา ซึ่งคนเหล่านี้จัดเป็น แหล่งที่มาของข้อมูลเกี่ยวกับความต้องการ อัตรากำลังคนในการสร้างระบบ จนนำไปสู่การได้มาของ ระบบสารสนเทศที่ตรงตามความต้องการของผู้ใช้ในที่สุด รายละเอียดในความรู้และทักษะต่างๆ ที่ นักวิเคราะห์ระบบพึงมี อันประกอบด้วย 1) ทักษะและความรู้ทางเทคนิค (Technical Knowledge and Skills) นักวิเคราะห์ระบบจะต้องมีความเชี่ยวชาญทางเทคนิค โดยขอบเขตความรู้ทั้งแนวกว้าง และแนวลึกของเทคโนโลยีนั้น จะถูกนำมาใช้ตามองค์กรขนาดกลางและขนาดใหญ่อย่างกว้างขวาง ดังตัวอย่างเช่น - องค์กรต้องการระบบประมวลผลคำสั่งซื้อออนไลน์ ที่สามารถสารสื่อกับพนักงานประจำ สาขาต่างๆ กว่า 100 สาขาได้

17 - ฐานข้อมูลจะต้องรองรับการจัดเก็บข้อมูลลงในตารางที่มีอยู่จำนวนนับร้อย และแต่ละ ตารางจะต้องสามารถบรรจุเรคอร์ดจำนวนนับล้านรายการได้ ตัวอย่างข้างต้น ล้วนเป็นปัญหาที่เกี่ยวข้องกับทักษะความรู้เชิงเทคนิคทั้งสิ้น ดังนั้น หาก นักวิเคราะห์ระบบไม่มีความรู้เกี่ยวกับกิจกรรมด้านการเขียนโปรแกรม การออกแบบเครือข่าย หรือ การกำหนดค่าต่างๆ ในอุปกรณ์ฮาร์ดแวร์ ก็ย่อมไม่เข้าใจในบทบาทของการนำเทคโนโลยีต่างๆ เข้า มาใช้เพื่อแก้ไขปัญหาในครั้งนี้ได้ เนื่องจากไม่รู้ว่าต้องใช้เทคโนโลยีอะไร ไม่รู้ว่าเทคโนโลยีนั้นทำงาน อย่างไรและมีวิวัฒนาการมาอย่างไร พื้นฐานความรู้ทางเทคโนโลยีที่นักวิเคราะห์ระบบพึงมีมี ดังต่อไปนี้ - มีความรู้ทางคอมพิวเตอร์และรู้วิธีการทำงาน - มีความรู้เกี่ยวกับแฟ้มข้อมูล ฐานข้อมูล และอุปกรณ์จัดเก็บข้อมูล รวมถึงซอฟต์แวร์ที่ นำมาใช้จัดการกับฐานข้อมูล - มีความรู้ด้านอินพุต / เอาต์พุตของอุปกรณ์ฮาร์ดแวร์ และซอฟต์แวร์ - มีความรู้ด้านระบบเครือข่ายคอมพิวเตอร์ และโปรโตคอลที่ใช้ในการสื่อสาร - มีความรู้ด้านภาษาโปรแกรม ระบบปฏิบัติการ และโปรแกรมยูทิลิตี้ต่างๆ - มีความรู้ด้านเทคโนโลยีการสื่อสารเพื่อทำงานร่วมกันเป็นทีม เช่น การสื่อสารทางไกล การประชุมผ่านวิดีโอคอนเฟอร์เรนซ์เป็นต้น นอกจากนี้ นักวิเคราะห์ระบบยังจำเป็นต้องมีความรู้เกี่ยวกับเครื่องมือและเทคนิคในการ พัฒนาระบบโดย เครื่องมือ (Tools) ก็คือผลิตภัณฑ์ซอฟต์แวร์ใดๆ ที่นำมาใช้เพื่อสร้างแบบจำลองซึ่ง ช่วยในเรื่องงานวิเคราะห์และออกแบบ ส่วน เทคนิค (Techniques) ก็คือแนวทางที่ช่วยให้ นักวิเคราะห์ระบบสามารถดำเนินงานเกี่ยวกับกิจกรรมต่างๆ ให้มีความสมบูรณ์ยิ่งขึ้น 2) ทักษะและความรู้ทางธุรกิจ (Business Knowledge and Skills) ความรู้ความเข้าใจใน ระบบธุรกิจทั่วไปๆ ที่นักวิเคราะห์จำเป็นต้องรู้คือ - มีฟังก์ชันการทำงานทางธุรกิจอะไรบ้างที่ต้องปฏิบัติงานในหน่วยงานนั้น - โครงสร้างขององค์กรมีลักษณะอย่างไร - รูปแบบการจัดการองค์กรเป็นอย่างไร - มีชนิดงานอะไรบ้าง ที่ดำเนินงานอยู่ภายในองค์กร? (เช่น งานด้านการเงิน การผลิต การตลาด การบริการลูกค้า และอื่นๆ) ความสำคัญอยู่ที่นักวิเคราะห์ระบบจะต้องเข้าใจรูปแบบธุรกิจขององค์กรที่ตนทำงานอยู่ โดยนักวิเคราะห์ระบบบางคน อาจอยู่ในสายอาชีพเกี่ยวกับระบบงานอุตสาหกรรม ในขณะเดียวกัน นักวิเคราะห์ระบบบางคนทำงานอยู่ภาคธุรกิจทั่วไป ซึ่งเกี่ยวข้องกับระบบผลิต ระบบการขาย และ ระบบการเงิน เป็นต้น ซึ่งจัดเป็นระบบงานที่ไม่ซับซ้อนมากนัก ดังนั้น กรณีรูปแบบธุรกิจของ

18 องค์กรเป็นระบบงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่ นักวิเคราะห์ระบบที่เข้ามาแก้ไขปัญหาก็ต้องมี ประสบการณ์ในสายอาชีพด้านระบบงานอุตสาหกรรมโดยตรงซึ่งเป็นความรู้เชิงลึกที่มาจากการสั่ง สมประสบการณ์มายาวนานหลายปีจึงจะสามารถเข้าไปแก้ไขปัญหาอันซับซ้อนที่เกิดขึ้นให้กับองค์กร นั้นๆ ได้ นอกจากทักษะและความรู้ทางธุรกิจแล้ว นักวิเคราะห์ระบบจะต้องศึกษาถึงวัฒนธรรม องค์กรและรูปแบบการดำเนินธุรกิจขององค์กรที่จะเข้าไปพัฒนาระบบ อันประกอบด้วย - ต้องระบุให้ได้ว่างานหลักที่องค์กรทำอยู่ คืออะไร - มีอะไรบ้างที่ต้องทำ เพื่อนำไปสู่ความสำเร็จ - ใช้แผนงานและกลยุทธ์อะไร - อะไรคือธรรมเนียมที่ได้ปฏิบัติสืบต่อกันมายาวนาน รวมถึงคุณค่าของสิ่งดังกล่าว 3) ทักษะและความรู้เกี่ยวกับคน (People Knowledge and Skills) ทักษะการติดต่อสื่อสารระหว่างบุคคล จัดเป็นทักษะที่สำคัญมากสำหรับตัวนักวิเคราะห์ ระบบ เพราะว่า นักวิเคราะห์ระบบจะต้องร่วมงานกับผู้คนมากมายหลายระดับ ตั้งแต่ริเริ่มโครงการ จนกระทั่งปิดโครงการ เช่น ผู้จัดการ ผู้ใช้งาน โปรแกรมเมอร์ ผู้เชี่ยวชาญทางเทคนิค ลูกค้า และ ร้านอุปกรณ์ไอที เป็นต้น 4) ความซื่อสัตย์และจรรยาบรรณในวิชาชีพ (Personal integrity and Ethics) ด้วยภาระหน้าที่ของนักวิเคราะห์ระบบที่ต้องเข้าไปศึกษาถึงปัญหาต่างๆ ภายในองค์กร จึงทำให้รู้ข้อมูลจากส่วนงานต่างๆ ขององค์กรเป็นจำนวนมาก ข้อมูลและสารสนเทศบางอย่าง ค่อนข้างเป็นส่วนตัวและเป็นความลับ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเงินเดือน สุขภาพของพนักงาน หรือผล ประเมินพนักงาน ซึ่งตัวนักวิเคราะห์ระบบจะต้องเก็บรักษาไว้เป็นความลับตามจรรยาบรรณใน วิชาชีพ นอกจากนี้ นักวิเคราะห์ระบบยังต้องทำงานร่วมกับทีมบริการ ทำให้ล่วงรู้ถึงข้อมูลในตัว ผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับการวางแผนผลิตภัณฑ์ การกำหนดแผนกลยุทธ์ แผนยุทธวิธี แม้กระทั่ง ข้อมูลลับที่เกี่ยวข้องกับข้อสัญญากับทางภาครัฐ สิ่งเหล่านี้ นักวิเคราะห์ระบบจะต้องรักษา มาตรฐานในจรรยาบรรณวิชาชีพให้เป็นแบบอย่างโดยเคร่งครัด จะต้องซื่อสัตย์ต่อตนเองด้วยการ ปกปิดไว้เป็นความลับ ไม่เผยแพร่ให้แก่ผู้ใด ไม่ว่าตนจะเป็นนักวิเคราะห์ระบบที่เป็นพนักงานของ องค์กรหรือเป็นนักวิเคราะห์ระบบที่ถูกว่าจ้างเป็นที่ปรึกษาก็ตาม บทบาทของนักวิเคราะห์ระบบกับการวางแผนกลยุทธ์ บทบาทหน้าที่ของนักวิเคราะห์ระบบยังเกี่ยวข้องกับผู้บริหารระดับสูง ด้วยการเข้ามามีส่วน ร่วมกับการแก้ไขปัญหาเชิงกลยุทธ์ เพื่อกำหนดทิศทางในการดำเนินงาน ความอยู่รอดและการ เติบโตขององค์กรในอนาคต ประกอบกับการแข่งขันอันรุนแรงของธุรกิจในยุคนี้ เทคโนโลยี

19 สารสนเทศได้เข้ามามีบทบาทสำคัญสูงมาก ที่นอกจากจะช่วยสนับสนุนงานในด้านการจัดการแล้ว ยังเกี่ยวข้องกับภาคการผลิต ภาคการตลาด และ ภาคการขนส่ง เป็นต้น ดังนั้น แทบทุกองค์กรใน ปัจจุบัน ล้วนมีแผนกลยุทธ์ระบบสารสนเทศเพื่อสนับสนุนแผนกลยุทธ์หลักขององค์กรให้ไปสู่ เป้าหมายได้ในที่สุด 1) การวางแผนกลยุทธ์ (Strategic Planning) องค์กรภาคธุรกิจโดยส่วนใหญ่ มักจะ ลงทุนทั้งใน เรื่องเวลา ค่าใช้จ่าย และกำลังความสามารถต่อการดำเนินงานตามแผนกลยุทธ์ที่วางไว้ ซึ่งปกติแผนกลยุทธ์ระดับองค์กร (Corporate Level) จะครอบคลุมระยะเวลาประมาณ 5 ปีหรือ มากกว่า โดยระหว่างกระบวนการวางแผนกลยุทธ์นั้น ผู้บริหารจะมีคำถามพื้นฐานที่เกี่ยวข้องกับ บริษัทที่ดำเนินอยู่ในขณะนั้นว่า พวกเราต้องการให้ธุรกิจของเรายืนหยัดไปในทางทิศใด? แล้วพวก เราจะต้องทำอะไร? เพื่อให้บรรลุผลตามสิ่งที่เราต้องการทั้งนี้กระบวนการวางแผนกลยุทธ์โดยทั่วไป สามารถใช้เวลาเป็นเดือนหรือแม้กระทั่งกินเวลาเป็นปีก็มี และโดยส่วนใหญ่แผนงานเหล่านี้มักได้รับ การปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง ที่สำคัญ บุคคลทั้งหลายในองค์กรล้วนมีส่วนร่วมต่อแผนกลยุทธ์ทาง การตลาดและแผนกลยุทธ์นี้ทั้งสิ้น โดยภายหลังจากแผนกลยุทธ์ได้ถูกกำหนดขึ้นแล้ว ก็จะถูกนำไป ขับเคลื่อนอยู่ในทุกๆกระบวนการขององค์กร ทุกพื้นที่ขององค์กรจะต้องมีส่วนร่วมและประสานงาน ตามกิจกรรมนั้นๆ ตัวอย่างเช่น แผนยุทธ์ทางการตลาดและแผนกลยุทธ์ทางการผลิตจะต้องมีความ สอดคล้องพอดีกันกับแผนยุทธ์ระดับองค์กรด้วย 2) การวางแผนกลยุทธ์ระบบสารสนเทศ (IS Strategic Planning) หนึ่งในองค์กร ประกอบที่สำคัญของแผนกลยุทธ์ก็คือ แผนกลยุทธ์ระบบสารสนเทศ ซึ่งในปัจจุบัน ระบบสารสนเทศ ได้ถูกบูรณาการขึ้นมาให้มีความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันกับองค์กรมากขึ้น เพื่อตอบรับกับ สถานการณ์บนสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว โดยตัวระบบสารสนเทศมักจะถูกนำ มา ขับเคลื่อนอยู่ในแผนยุทธ์อยู่แล้ว ตัวอย่างเช่น ภายหลังจากการตื่นตัวของเทคโนโลยีอินเทอร์เน็ตใน ช่วงแรกๆ บริษัททั้งหลายที่ดำเนินธุรกิจภายใต้พื้นฐานอินเทอร์เน็ตล้วนอยู่รอด (เช่น Amazon.com และ eBay) จึงทำให้บริษัทอื่นๆ จำนวนมาก พร้อมที่จะเปลี่ยนแปลงกระบวนการธุรกิจของตนและ พัฒนาตลาดใหม่เพื่อเข้าร่วมสมรภูมิของการแข่งขัน รวมถึงโอกาสในการนำเสนอผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ ที่ ได้จากเทคโนโลยีเหล่านั้นขึ้นมา ทำให้การตลาดมีการแข่งขันที่เข้มข้นมากขึ้น ดังนั้น ระบบ สารสนเทศ จึงมีบทบาทสำคัญต่อแผนกลยุทธ์ขององค์กรเป็นอย่างมาก ในการพัฒนาแผนกลยุทธ์ระบบสารเทศ สมาชิกในทีมงานควรจะมองปัญหาที่ส่งผลกระทบ ต่อองค์กรในภาพรวม มากกว่าการมองปัญหาที่ตนเองกำลังเผชิญอยู่และโดยปกติแล้วผู้จัดการและ ทีมงานจากทุกภาคส่วนในองค์กร ล้วนมีส่วนร่วมต่อแผนยุทธ์ แต่สำหรับทีมงานในโครงการ โดยทั่วไปจะมีผู้นำคือผู้จัดการระบบสารสนเทศพร้อมกับผู้ช่วยที่ให้คำปรึกษา โดยนักวิเคราะห์ระบบ ส่วนใหญ่จะเข้ามีส่วนรวมเกี่ยวกับงานด้านการรวบรวมข้อมูลและการสัมภาษณ์ผู้คน

20 ข้อมูลและเอกสารจำนวนมากจากระบบงานเดิม จะได้รับการทบทวน จากนั้นทีมงานก็จะ สร้างแบบจำลองขององค์กรทั้งหมดขึ้นมา เพื่อเชื่อมโยงเข้ากับฟังก์ชั่งการทำงานทางธุรกิจ นอกจากนี้ ยังมีการพัฒนาแบบจำลองที่แสดงถึงข้อมูลทั้งหมดที่ถูกใช้ในองค์กร ทั้งนี้ทีมงานจะมีการ ตรวจสอบสถานที่ดำเนินกิจกรรมทางธุรกิจและข้อมูลก็จะได้รับการสร้างและถูกนำไปใช้ และจาก แบบจำลองเหล่านี้นี่เอง ที่ทางทีมงานจะบูรณาการระบบสารสนเทศเข้าเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน กับ ฟังก์ชันการทำงานธุรกิจเหล่านั้น ที่เราเรียกว่า แผนสถาปัตยกรรมระบบงาน (Application Architecture Plan) ด้วยการนำระบบงานเดิมและปัจจัยความต้องการในด้านอื่นๆ เข้ามาร่วม พิจารณาและทีมก็ต้องร่างลำดับความต้องการเพื่อสร้างระบบตามที่ต้องการส่วน แผนสถาปัตยกรรม ทางเทคโนโลยี (Technology Architecture Plan ) จะเป็นคำอธิบายถึงชนิดของอุปกรณ์ฮาร์ดแวร์ ซอฟต์แวร์ และเครือข่ายการสื่อสารที่จำเป็นต่อการใช้งานเพื่อนำไปสร้างเป็นระบบตามที่ได้ วางแผนไว้ นักวิเคราะห์ระบบทำงานอยู่ที่ใด องค์กรธุรกิจทั่วไปมักจะจัดรูปแบบโครงสร้างองค์กรที่มีความเฉพาะและแตกต่างกันออกไป ขึ้นอยู่กับขนาดและความซับซ้อนขององค์กรเป็นสำคัญ ตัวอย่างเช่น องค์กรขนาดเล็กที่มีพนักงาน จำนวนไม่มาก แผนกไอทีขององค์กรอาจจะมีโปรแกรมเมอร์ที่มีประสบการณ์เพียง 1-2 คน ที่ทำ หน้าที่รับผิดชอบงานทั้งหมดด้านไอทีไม่ว่าจะเป็นการวิเคราะห์และออกแบบระบบ การเขียน โปรแกรม การจัดการระบบเครือข่ายการสนับสนุนงานผู้ใช้ และการบำรุงรักษาระบบ เป็นต้น แต่ สำหรับธุรกิจขนาดใหญ่ มีความจำเป็นต้องแบ่งภาระหน้าที่ความรับผิดชอบไปตามทักษะความรู้ ความเชี่ยวชาญของแต่ละบุคคลโดยเฉพาะ เนื่องจากระบบมีความซับซ้อนมากขึ้น อีกทั้งแผนกไอที ต้องบริการงานทางสารสนเทศแก่หน่วยธุรกิจต่างๆ ภายในองค์กรเป็นจำนวนมาก ลำพังบุคคลที่มี ความเชี่ยวชาญเพียงคนสองคน คงไม่สามารถแบกรับภาระเหล่านี้ได้ สำหรับโครงสร้างงานบริการสารสนเทศ ที่นักวิเคราะห์ระบบเข้าไปทำงานนั้น ในที่นี้จะขอ กล่าว 4 รูปแบบด้วยกัน ได้แก่ 1) นักวิเคราะห์ระบบที่ทำงานอยู่ในธุรกิจแบบดั้งเดิมและแบบร่วมสมัย 2) นักวิเคราะห์ระบบที่ทำงานอยู่ในธุรกิจเอาต์ซอร์ส 3) นักวิเคราะห์ระบบที่ทำงานอยู่ในธุรกิจให้คำปรึกษา 4) นักวิเคราะห์ระบบที่ทำงานอยู่ในธุรกิจพัฒนาซอฟต์แวร์ นักวิเคราะห์ระบบที่ทำงานอยู่ในธุรกิจแบบดั้งเดิมและแบบร่วมสมัย ธุรกิจดั้งเดิม ก็คือธุรกิจที่ได้รับการสืบทอดประเพณีต่อๆ กันมายาวนานดังธุรกิจที่มีอยู่ทั่วไป ซึ่งนักวิเคราะห์ระบบสามารถเข้าไปทำงานกับองค์กรดังกล่าวได้ใน 2 รูปแบบคือ

21 1) นักวิเคราะห์ระบบในองค์กรธุรกิจแบบดั้งเดิม สำหรับรูปแบบโครงสร้างธุรกิจแบบดั้งเดิม ส่วนงานบริหารสารสนเทศจะเป็นแบบรวมศูนย์(Centralized) สำหรับองค์กรที่ดำเนินในรูปแบบนี้ งานบริการทางสารเทศจะขึ้นตรงกับผู้บริหารระดับสูง (CEO) โดยจะมี ผู้บริหารสารสนเทศระดับสูง (CIO) ซึ่งปกติมักจะถูกวางตำแหน่งระดับรองผู้อำนวยการที่คอยดูแลส่วนงานระบบสารสนเทศ ที่มี บทบาทสำคัญในการกำหนดและวางแผนกลยุทธ์ทางไอที สำหรับรูปแบบโครงสร้างนี้ ศูนย์บริการทางสารสนเทศจะมีความสำคัญอยู่ในระบบเดียวกัน กับหน่วยธุรกิจต่างๆ ในองค์กร (เช่น แผนกการเงิน แผนกทรัพยากรมนุษย์ แผนกขายและ การตลาด แผนกการผลิต และแผนกอื่นๆ) ทั้งนี้ศูนย์บริการทางสารสนเทศ จะถูกจัดรูปแบบ ออกเป็นส่วนงานต่างๆ คือ - แผนกพัฒนาระบบ - แผนกเครือข่ายและการสื่อสารโทรคมนาคม - แผนกบริหารจัดการข้อมูล - แผนกสนับสนุนงานผู้ใช้ นักวิเคราะห์ระบบในองค์กรบริการสารสนเทศแบบร่วมสมัย สำหรับหน่วยงานบริการ สารสนเทศตามองค์กรขนาดกลางหรือขนาดใหญ่ จะมีรูปแบบงานบริการทางสารสนเทศที่มีการ ปรับปรุงรูปแบบดั้งเดิมให้มีความสมัยยิ่งขึ้น ซึ่งมีความแตกต่างจากโครงสร้างแบบดั้งเดิมคือ การเป็น รูปแบบกระจาย (Decentralized) โดยมุ่งประเด็นถึงการมอบอำนาจการตัดสินใจแก่บุคคลที่มีส่วน ร่วมในโครงการพัฒนาระบบ โดยมีการจัดตั้งศูนย์กลางที่เป็นแหล่งรวมของบุคลากรที่มี ความสามารถและมีอำนาจในการตัดสินใจ ที่สำคัญจะเป็นทีมงานแบบพลวัต (Dynamic Project Teams) ตัวนักวิเคราะห์ระบบและโปรแกรมเมอร์จะไม่สังกัดประจำอยู่หน่วยธุรกิจต่างๆ แบบถาวร เหมือนกับกรณีแรก แต่ทีมงานในโครงการจะประกอบด้วยบุคคลที่มีส่วนร่วมต่อระบบงานที่ถูกจัดตั้ง ขึ้นมา ในรูปแบบของทีมงานพลวัตที่มีการขับเคลื่อนเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ โดยโครงการพัฒนาระบบ ในแต่ละโครงการ สมาชิกในทีมงานจะถูกคัดเลือกและจัดตั้งขึ้นมาใหม่ เพี่อให้เกิดความเหมาะสมต่อ โครงการพัฒนาระบบนั้นๆ เป็นสำคัญ เช่น โครงการแรก นักวิเคราะห์ระบบได้รับมอบหมายให้ พัฒนาระบบการเงิน ครั้นเมื่อโครงการนี้ได้ดำเนินการเสร็จ โครงการที่พัฒนาในลำดับถัดไปคือ ระบบงานสินค้าคงคลัง ก็จะมีการจัดตั้งทีมงานขึ้นมาใหม่ ซึ่งประกอบด้วยผู้ที่มีส่วนร่วมต่างๆ ใน โครงการนั้นๆ โดยในระหว่างการดำเนินงานโครงการ นักวิเคราะห์ระบบและสมาชิกคนอื่นๆ ใน ทีมงาน ก็ยังคงรับผิดชอบโดยตรงต่อระบบงานที่เคยพัฒนาให้กับหน่วยธุรกิจต่างๆ ด้วย และด้วย ทีมงานแบบพลวัตตามผังโครงสร้างงานบริการสารสนเทศแบบร่วมสมัยนี้เอง จึงทำให้เกิด ความสัมพันธ์ในด้านการทำงานร่วมกันมากขึ้น ระหว่างเจ้าของระบบ ทีมงานพัฒนาระบบ และผู้ใช้

22 ระบบ ซึ่งถือเป็นส่วนสำคัญในการสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับงานบริการทางสารสนเทศและให้ ความสำคัญต่อการทำงานร่วมกันเป็นทีม เพื่อบรรลุไปสู่เป้าหมายร่วมกัน 2) นักวิเคราะห์ระบบที่ทำงานอยู่ในธุรกิจเอาต์ซอร์ส (Outsource) หน่วยงานเอาต์ซอร์สระบบไอที (IT Outsourcing) จัดเป็นหน่วยงานภายนอกที่ถูก จัดตั้งขึ้นมาเพื่อบริการทางไอทีแก่ภาคธุรกิจทั่วไป ทั้งนี้ทีมงานเอาต์ซอร์สจะประกอบด้วยบุคลากรที่ มีประสบการณ์และมีความเชี่ยวชาญสูง ไม่ว่าจะเป็นนักวิเคราะห์ระบบ โปรแกรมเมอร์ รวมถึง ผู้เชี่ยวชาญด้านเทคนิคต่างๆ โดยองค์กรจะมีการทำสัญญาว่าจ้างหน่วยงานที่รับเอาต์ซอร์สระบบ ให้ รับผิดชอบงานบริการทางด้านไอทีขององค์กรทั้งหมด (หรืออาจเป็นบางส่วนก็ได้) ซึ่งความเป็น กรรมสิทธิ์หรือความเป็นเจ้าของทรัพย์สินทางด้านไอที (ประกอบด้วยเทคโนโลยี และพนักงาน) เหล่านี้ จะถูกโอนถ่ายไปยังหน่วยงานที่รับการเอาต์ซอร์ส โดยที่องค์กรไม่ต้องดำเนินการเอง กล่าวคือ ทั้งเทคโนโลยีและพนักงานไอทีทั้งหมด จะเป็นพนักงานที่มาจากหน่วยงานเอาต์ซอร์สที่ องค์กรได้ทำสัญญาไว้ การเอาต์ซอร์สระบบไอทีในยุคปัจจุบัน จัดเป็นวิธีหนึ่งที่ได้รับความนิยมสูง โดยได้ ประมาณการไว้ว่า กว่า 70 เปอร์เซ็นของธุรกิจขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ จะว่าจ้างหน่วยงาน ภายนอกเข้ามาทำงานแทน ซึ่งอาจว่าจ้างเพื่อบริการระบบงานบางส่วนหรือทั้งหมดก็ได้ ในด้านดี ของการเอาต์ซอร์สก็คือ องค์กรไม่ต้องกังวลกับการฝึกอบรมบุคลากรที่ต้องใช้เวลาและเสียค่าใช้จ่าย สูง และไม่ต้องกังวลกับบุคลากรทางไอทีลาออก นอกจากนี้ การเอาต์ซอร์สด้วยการว่าจ้างหน่วยงาน ภายนอกให้เข้ามาดำเนินงานแทน หากมองในระยะยาวแล้ว อาจมีต้นทุนที่ต่ำกว่า อีกทั้งผู้บริหารยัง รู้ยอดเงินลงทุนด้านไอทีได้ชัดเจนขึ้น แต่อย่างไรก็ตาม องค์กรที่ได้ตัดสินใจเลือกวิธีการเอาต์ซอร์ สระบบไอที ก็ควรคำนึงถึงสิ่งต่อไปนี้ - องค์กรต้องแยกให้ออกอย่างชัดเจนว่า กิจกรรมส่วนใดเป็นกิจกรรมหลักของ องค์กร และกิจกรรมส่วนใดเป็นกิจกรรมสนับสนุน เช่น ธุรกิจหลักของเราเป็นธุรกิจส่งออกสินค้า ขนาดใหญ่ เราก็ควรมุ่งทำธุรกิจนี้ให้ดี แต่งานด้านไอที จัดเป็นกิจกรรมสนับสนุน ก็ใช้วิธีการเอาต์ ซอร์สแทน - ต้องวิเคราะห์ต้นทุนว่า วิธีการเอาต์ซอร์สกับหากคิดจะทำเอง วิธีใดจะประหยัด ต้นทุนกว่ากัน - เมื่อตัดสินใจว่าจ้างหน่วยภายนอกเข้ามาดูแลแล้ว ต้องเลือกบริษัทที่น่าเชื่อถือ และ เคยมีผลงานประจักษ์ชัดเจนมาก่อน - พิจารณาผลกระทบจากกระบวนการในโซ่คุณค่า (Value Chain) ขององค์กร ใน ประเด็นเรื่องของการส่งมอบคุณค่าแก่ลูกค้า

23 นักวิเคราะห์ระบบที่ทำงานอยู่ในธุรกิจให้คำปรึกษา เป็นการว่าจ้างที่ปรึกษาด้านไอที (IT Consulting) เข้าร่วมพัฒนาระบบกับทีมงานในองค์กร ซึ่งแตกต่างจากการเอาต์ซอร์สคือ องค์กรจะว่าจ้างที่ปรึกษาเหล่านี้ ให้เข้ามาร่วมดำเนินงาน และจะ สิ้นสุดการว่าจ้างเมื่อโครงการสำเร็จ ซึ่งจัดเป็นข้อตกลงระยะสั้น โดยที่ปรึกษาที่ว่าจ้างมานั้น จะ ทำงานร่วมกันกับทีมงานไอทีขององค์กร (ซึ่งก็คือลูกค้าของเขานั่นเอง) ในขณะที่การเอาต์ซอร์ส พนักงานไอทีทั้งหมดจะมาจากหน่วยงานของบริษัทเอาต์ซอร์ส มิใช่เป็นบุคลากรภายในองค์กรแต่ อย่างใด สำหรับองค์กรที่ใช้วิธีการว่าจ้างที่ปรึกษาด้านไอที โดยส่วนใหญ่แล้ว ทีมงานไอทีภายใน องค์กรจะมีทักษะและความสามารถในการพัฒนาระบบได้ดีระดับหนึ่ง แต่อาจขาดประสบการณ์ใน บางเรื่อง หรือเรียนรู้เทคโนโลยีใหม่ๆ ไม่ทัน จึงต้องว่าจ้างที่ปรึกษาที่มีประสบการณ์เข้ามาทำงาน ร่วมกันเป็นโครงการๆ ไป นักวิเคราะห์ระบบที่ทำงานอยู่ในธุรกิจรับพัฒนาซอฟต์แวร์ ซอฟต์แวร์ที่ถูกนำมาติดตั้งใช้งานตามองค์กรภาคธุรกิจทั่วไป ในบางครั้งอาจเป็นซอฟต์แวร์ ที่มาจากบริษัทที่ดำเนินธุรกิจรับพัฒนาซอฟต์แวร์โดยตรง หรืออาจเป็นทีมงานอิสระที่รับพัฒนา โปรแกรมให้แก่องค์กรทั่วไปก็เป็นได้ โดยกลุ่มพัฒนาซอฟต์แวร์เหล่านี้ ปกติจะประกอบด้วยทีมงาน นักวิเคราะห์ระบบและโปรแกรมเมอร์ที่มีความเชี่ยวชาญด้านการพัฒนาซอฟต์แวร์ให้กับธุรกิจต่างๆ เป็นการเฉพาะ

24 ใบงาน 1. ให้นักศึกษาแบ่งกลุ่ม และให้แต่ละกลุ่มช่วยกันศึกษาค้นคว้าหาข้อมูลว่าระบบธุรกิจ ประกอบไปด้วยระบบย่อย ๆ ใดบ้าง โดยให้ยกตัวอย่างระบบย่อยมากลุ่มละ 3 ระบบ หลังจากนั้นให้ อธิบายว่าแต่ละระบบย่อยนั้น เราสามารถนำระบบสารสนเทศเข้าไปประยุกต์ใช้ได้อย่างไรบ้างเพื่อ จะทำให้ระบบงานนั้นทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ 2. ในการเตรียมตัวก่อนที่จะประกอบอาชีพนักวิเคราะห์ระบบนั้น ไม่อาจกำหนดได้อย่าง ชัดเจนและแน่นอนว่าผู้ที่สนใจในอาชีพนี้ควรมีองค์ความรู้ใดบ้างที่จะสามารถทำให้เป็นนักวิเคราะห์ ระบบที่ดีได้ เนื่องจากเป็นอาชีพที่ต้องอาศัยประสบการณ์ในการทำงานและความชำนาญเป็นอย่าง มาก และต้องเก็บเกี่ยวข้อผิดพลาดที่เกิดขึ้นในระหว่างการทำงานนั้นมาเป็นเทคนิคในการปรับตัว เองเข้าสู่อาชีพนี้ได้อย่างลงตัวและไม่หยุดนิ่ง แต่อย่างไรก็ตาม โดยพื้นฐานในการเริ่มต้นเป็น นักวิเคราะห์ระบบที่ดีนั้นควรจะต้องมีความรู้และทักษะในหลายๆ ด้านที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนา ระบบ ให้นักศึกษายกตัวอย่างความรู้และทักษะดังกล่าวที่นักวิเคราะห์ระบบควรมีมา 4 ด้าน