(1)ตามรอยธุดงควัตร ท่านพระอาจารย์เสาร์ กนฺตสีโล

ตามรอยธดุ งควัตร

ทา่ นพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สโี ล

วัดดอนธาตุ จงั หวัดอบุ ลราชธานี

ตามรอยธุดงควัตร

ทา่ นพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สโี ล

ห้ามคดั ลอก ตัดตอน เปลย่ี นแปลง แกไ้ ข ปรับปรงุ
ขอ้ ความใดๆ ทัง้ ส้นิ หรอื นำ�ไปพมิ พ์จำ�หน่าย
หากท่านใดประสงคจ์ ะพมิ พเ์ พอ่ื ใหเ้ ป็นธรรมทาน
โปรดติดต่อขออนญุ าตจาก
นางธิดาวรรณ ไสยสมบัติ
โทร. 085-5944982

พมิ พเ์ มอ่ื : ตุลาคม ๒๕๖๕
จ�ำ นวนพิมพ ์ : ๙,๒๐๐ ชุด

ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สีโล

วดั ดอนธาตุ จังหวัดอบุ ลราชธานี

คำ�อนโุ มทนา

ขออนุโมทนาในความพากเพยี รพยายามของทา่ นทอี่ ตุ สา่ ห์
สืบเสาะประวัติของครูบาจารย์มารวบรวมตีพิมพ์เพ่ือรักษาประวัติ
และเผยแพร่เกียรติคุณของบูรพาจารย์เอาไว้ เพื่ออนุชนรุ่นหลัง
จะได้ทราบและได้ถือเป็นคติตัวอย่างแห่งผู้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ
ขอจงเจริญรงุ่ เรอื งตลอดไป ชัว่ กาลนานเทอญ

พระราชสงั วรญาณ
(หลวงพ่อพธุ ฐานิโย)

ค�ำ อนโุ มทนา

อาตมามคี วามยนิ ดที ่ที า่ นได้มีใจในศรัทธา อตุ ส่าหค์ ้นคว้า
เรยี บเรียงรวบรวมประวัติของครูบาอาจารย์ ท่านพระอาจารย์เสาร์
กนตฺ สโี ล เพ่ือใหก้ ลุ บุตร กุลธดิ า ผเู้ กดิ มาในภายหลงั ได้ศีกษาเรียนรู้
ประวัติ ซง่ึ เป็นของส�ำ คญั ในฝา่ ยครบู าอาจารย์สายวิปัสนากรรมฐาน
ในภาคอีสานของเรา
ขออนโุ มทนา

พระอาจารย์กิ ธมมฺ ตุ ตฺ โม

ทา่ นพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สโี ล

ใหพ้ ากันละบาป และบำ�เพ็ญบุญ
อย่าให้เสียชีวิตและลมหายใจไปเปล่า

ที่ได้มวี าสนามาเกดิ เปน็ มนษุ ย์

ทา่ นพระอาจารยเ์ สาร์ กนฺตสีโล

เราเกดิ เปน็ มนษุ ย์มีความสูงศกั ดม์ิ าก แต่อย่าน�ำ เรื่องของสัตวม์ าประพฤติ
มนษุ ยเ์ ราจะตำ�่ ลงกวา่ สตั ว์ และจะเลวกว่าสตั วอ์ กี มาก

เวลาตกนรก จะตกหลุมทรี่ อ้ นกว่าสัตว์มากมาย อยา่ ไดพ้ ากนั ท�ำ

ทา่ นพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สีโล

วปิ ัสสนาน้ี มผี ลอานสิ งส์ใหญ่ย่งิ กวา่ ทาน ศลี พรหมวิหารภาวนา ย่อมท�ำ ให้
ผ้เู จริญน้นั มสี ติ ไม่หลงเม่ือทำ�กาลกริ ิยา มสี ุคติภพ คอื มนุษย์และโลกสวรรคเ์ ปน็ ทไ่ี ป
ในเบอ้ื งหนา้ หากยังไม่บรรลุท�ำ ใหแ้ จง้ ซง่ึ นิพพาน ถ้าอุปนิสัยมรรคผลมี กย็ อ่ มท�ำ ให้
ผู้นน้ั บรรลมุ รรคผล ทำ�ใหแ้ จง้ ซ่งึ พระนพิ พานได้ในชาตนิ ้ี น้ันเทียว

เอ้อื เฟือ้ ภาพโดย คณุ ธเนศ ตันตวิ ณชิ ชานนท์ จ.อุบลราชธานี

ท่านพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สโี ล

ภาพน้ไี ด้รบั จากหลวงพอ่ พธุ ฐานโิ ย ซ่ึงองคท์ า่ นเลา่ วา่ มญี าตโิ ยมทางแถบ
อ. ศรีสงคราม จ. นครพนม น�ำ มาถวายใหท้ ่านเมอ่ื ปี พ.ศ. ๒๕๔๑ และองคท์ า่ นวางไว้
ประจ�ำ บนหัวทีน่ อน

ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สโี ล

รปู น้ถี า่ ยเม่ือตน้ ปี พ.ศ. ๒๔๘๐ ทว่ี ัดป่าแสนสำ�ราญ อ. วารนิ ชำ�ราบ จ. อบุ ลราชธานี
ตอนองค์พระอาจารย์เสาร์ เดนิ ทางจากบา้ นขา่ โคม มาพกั ทศ่ี าลาหลงั เลก็ ของวดั ปา่ นี้่
ก่อนทจ่ี ะเดนิ ทางไปกรุงเทพฯทางรถไฟ (สถานีรถไฟอยู่ใกล้กบั วดั น้ี)
ภาพนค้ี ณะลกู ศษิ ย์ได้อดั ถวายให้พระอาจารย์เสาร์ แจกในคราวงานพิธีทอดผา้ ปา่ ท่ี
วดั ป่าหนองออ้ บ้านข่าโคม โดยคณะตัวแทนเจา้ จอมมารดาทับทิม เปน็ เจา้ ศรทั ธาเมือ่ กลาง
ปี พ.ศ. ๒๔๘๐

ท่านพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สีโล

ชีวิตท่ีเปน็ มาน้ีกไ็ ด้ด้วยยากยิง่ นกั เพราะอันตรายชวี ิตทงั้ ภายใน ภายนอก มมี าก
ต่างๆ นานา และการท่ีไดฟ้ ังธรรมะของพระสัมมาสมั พทุ ธเจา้ นี้ กไ็ ดด้ ว้ ยยากยงิ่ ขน้ึ ไปอกี
เหตนุ ี้ เราท้่ังหลาย พงึ อยดู่ ้วยความไมป่ ระมาทเถิด อย่าใหเ้ สียที ทไ่ี ด้เกิดมาเป็นมนษุ ย์
พบพระพุทธศาสนานเี้ ลย

ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สีโล

พิจารณาความตายให้มากๆ ไมว่ า่ คนหรือสตั ว์
เกดิ มาแล้วกต็ อ้ งตาย เพราะเกดิ กับตายเป็นของค่กู นั

จดั พมิ พ์น้อมอุทิศถวายเป็นมหาเถรบชู า
แด่

ทา่ นพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สโี ล

ค�ำ นำ�

หนงั สอื นที้ ี่ใหช้ ่ือว่า “ตามรอยธดุ งควัตร ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนฺตสีโล”

เนื่องจากภายหลังการบรู ณะหอไตรท่านพระอาจารย์เสาร์ ก็มีด�ำ รทิ จี่ ะจดั พมิ พห์ นงั สอื ไว้
เปน็ อนุสรณ์ แตพ่ อถงึ คราวค้นหาหนงั สือประวัตขิ ององค์ท่านมาจัดพมิ พ์ กลับพบด้วยความแปลกใจ
วา่ มีแตเ่ พียงประวตั ิโดยยอ่ เทา่ นนั้ หากชีวประวัติแนวทางในการบ�ำ เพญ็ เพยี ร ดำ�เนนิ ธดุ งควตั ร
ของพอ่ แม่ครอู าจารย์ใหญ่ หาได้มผี ้ใู ดบันทกึ เผยแพรเ่ ป็นรายละเอียดไว้ไม่ กระนั้นกย็ ังไดไ้ ปตดิ ตาม
สอบถามรายละเอยี ดเพ่มิ เตมิ ถึงตวั เมอื งจงั หวดั อบุ ลราชธานี ต้นก�ำ เนิดขององคท์ า่ น ผลท่ไี ด้กไ็ ม่มี
อะไรกระจา่ งข้ึน

ความกงั ขายงั ค้างคา
แลว้ จุดท่กี อ่ ใหเ้ กดิ ประกาย แรงบนั ดาลใจ กม็ าจากครัง้ ทีไ่ ด้พบภาพถ่าย “กฎุ ีพระอาจารย์
เสาร์ วัดป่าเกาะแก้ว อ. ธาตุพนม” ประมาณปี พ.ศ. ๒๕๒๐ ในหน้าท่ี ๑๐๙ ของหนังสอื ภาพ
ชวี ประวตั ิและปฏปิ ทาของพระอาจารย์ฝน้ั อาจาโร ท�ำ ให้มองเห็นแนวทางในการออกไปบนั ทกึ
ภาพพรอ้ มรวบรวมขอ้ มูลยงั สถานที่ในเหตุการณ์จริง
ตอ่ จากนน้ั ในปี พ.ศ. ๒๕๔๐ ไดจ้ ัดทำ�แฟม้ ภาพไปกราบเรียนถวายงานการบูรณะหอไตร
หลงั นต้ี อ่ พระคุณเจา้ หลวงพ่อพธุ ฐานิโย ทว่ี ัดป่าสาละวนั พรอ้ มกบั เรียนสอบถามถึงประวัติท่าน
พระอาจารยเ์ สาร์ ผเู้ ปน็ อาจารย์ของทา่ นดว้ ย ซงึ่ ทา่ นไดป้ ระทานเมตตาเลา่ เรอ่ื งราวแต่หนหลงั คร้งั
ทา่ นยังเป็นพระหนมุ่ เปน็ “พระมหาพธุ ” ไปพกั ทอ่ี โุ บสถวัดเกาะแก้วอัมพวันที่พง่ึ จะสรา้ งเสรจ็ ใหม่ๆ
พรอ้ มกบั ชแี้ นะแหล่งข้อมลู และแนวทางในการด�ำ เนินงานรวบรวมประวตั ิของท่านพระอาจารยเ์ สาร์
กนตฺ สีโล ให้รบั ทราบ ยงิ่ ทำ�ใหม้ แี รงบันดาลใจและกำ�ลังใจอย่างเตม็ เป่ียมท่ีจะจดั ท�ำ หนงั สอื น้ีให้ส�ำ เรจ็

ในการออกบันทึกภาพ สมั ภาษณ์ รวบรวมขอ้ มลู เพอ่ื จัดทำ�หนังสอื “ตามรอยธุดงควตั ร
ทา่ นพระอาจารยเ์ สาร์ กนฺตสีโล” แม้จะมีเหตุขัดข้อง อุปสรรคต่าง ๆ นานา สารพดั แบบอยา่ ง
ที่ทา่ นผอู้ า่ นและทา่ นผทู้ ่ีเคยจดั ทำ�หนงั สือในแนวนีค้ งจะพอได้รับทราบกันมาเป็นอยา่ งดี จึงไม่นำ�มา
กล่าวในที่น้ี แต่งานทกุ อย่างก็สามารถท�ำ ไดส้ �ำ เร็จลุล่วงไปดว้ ยดกี ็เพราะ “บญุ บารมีธรรม” ของ
พอ่ แมค่ รบู าอาจารย์ และ “เมตตานุเคราะห”์ จากทุกๆ ท่าน
คณะผู้จดั ท�ำ หนงั สือไดอ้ าศัยเค้าโครงเรอ่ื ง จากท่านพระครพู บิ ลู ยธ์ รรมภาณ (โชติ อาภคฺโค)
และท่านพระอาจารยก์ ิ ธมฺมุตฺตโม อ.พบิ ูลมังสาหาร จ.อุบลราชธานี เปน็ แนวทางในการบนั ทกึ ภาพ
รวบรวมข้อมูล ไปตามสถานที่ตา่ งๆ ใหม้ ากท่ีสุด โดยตดิ ตามสบื ค้นไปตั้งแต่สถานทบ่ี า้ นเกดิ “บา้ น
ข่าโคม” แมจ้ นกระทงั่ ถึงทสี่ ดุ ...สถานทีล่ ะสงั ขาร “เมืองจ�ำ ปาศกั ดิ์ ประเทศลาว” ซ่งึ ใชเ้ วลาในการ
ติดตาม รวบรวมขอ้ มลู อยกู่ ว่า ๒ ปี แล้วจงึ ไดน้ ำ�ข้อมูลทัง้ มวล มาประมวลเข้าดว้ ยกัน อ้างอิงเทียบ
เคียงเรอื่ งราวเหตกุ ารณก์ ับหลกั ฐานตามประวัติของทา่ นพระอาจารย์ม่ัน ภูรทิ ตโฺ ต และลกู ศิษยอ์ งค์
อื่นๆ ทม่ี สี ว่ นเก่ยี วขอ้ ง เปน็ บรรทัดฐานในการตรวจสอบเปรยี บเทยี บ เรียบเรียง วนั เวลา เหตุการณ์
สถานท่ใี หถ้ กู ต้องแนน่ อนที่สุด ซึ่งเปน็ งานท่ีตอ้ งใชเ้ วลาในการอา่ นคน้ ควา้ หาข้อมลู จากหนังสือตา่ งๆ
อยรู่ ว่ มขวบปี แล้วจงึ พยายามมาเรียบเรยี งให้เปน็ เร่อื งราวท่ตี ่อเนื่อง
ท้งั นเ้ี พื่อใหเ้ ปน็ หนงั สือท่ที รงคณุ ค่า สามารถเกบ็ รกั ษาหลักฐานทางประวตั ศิ าสตรท์ ่ีนับวนั จะหา
ได้ยากยิง่
นับวา่ เปน็ มหากศุ ลของชนรนุ่ หลงั ทยี่ ังมผี ู้อยรู่ ่วมในเหตกุ ารณค์ ร้งั นนั้ ได้ใหข้ ้อมลู อันมคี ณุ ค่า
ยิง่ กอ่ นทีท่ ่านเหลา่ นั้นจะสน้ิ อายขุ ยั จากโลกนี้ไปจนเกอื บหมดสน้ิ ซ่ึงกว่าจะเขียนเสร็จก็กินเวลาไป
เกือบ ๒ ปี และตอ้ งกราบขออภัยทา่ นผ้อู ่านไว้ ณ ท่นี ้ีดว้ ย หากจะมขี ้อความไมเ่ หมาะสมหรือขาดตก
บกพรอ่ งใดๆ เพราะขา้ พเจ้ามไิ ดเ้ ช่ียวชาญหรอื ชำ�นาญงานในด้านนี้มาก่อน
ส�ำ หรับภาพถา่ ยประกอบเรื่องนน้ั สว่ นใหญ่เป็นภาพที่บันทกึ มาจากสถานท่ีจริงตามเนื้อเรอื่ ง
นอกนัน้ เป็นภาพวาดประกอบ โดย อ.สุพร ชนะพันธุ์ อ.อุตส่าห์ ไวยศรีแสง และขา้ พเจา้ ผเู้ รยี บเรียง

„π°“√¥”‡π‘πß“πμà“ßÊ ∑È—ßÀ¡¥ ‡ªìπμâπ«à“§à“æ“Àπ– §à“‡¥‘π∑“ß §à“«— ¥ÿÕÿª°√≥å-
π¿“æ-‡ ¬’ ß-Õ°— ¢√– œ≈œ μ≈Õ¥√–¬–‡«≈“ ˆ ªï ∑’˺“à π¡“πÈ’„™â∑ÿπ∑√—æ¬å «à πμ«— ∑ßÈ—  πÈ‘
π”¡“·®ßâ ‡ªìπ§à“„™®â “à ¬ÕÕ°®“°¬Õ¥‡ßπ‘ ∫√‘®“§„π ¡ÿ¥∫—≠™‡’ ß‘πΩ“°·μàª√–°“√„¥

°“√∑ÿ°พÕร¬อ้ à“มß∑ทงั้Ë’ ภ—¡าƒพ∑ท∏ี่ไดºÏ‘ ร้ ≈ับ¥กâ«า¬ร¥เอ’ ือ้ °เฟÁ‡æอื้ √จ“า–ก·แ√หßล»ง่ √ข∑— ้อ∏ม“ลู ®ต“่า°ง∑ๆÿ°∑ซึง่à“ขπ้าพ∑เจ°ÿ า้ §ข≥อข–อบ∑พß—È ∑ระ’Ë คุณเปน็ อย่างสงู ไว้ ณ
“«π“¡·≈–‰¡‰àท¥่ีน°â ้ดี ≈้ว“àย«π“¡„π∑π’Ë ’È

¢â“懮⠓¢Õ°√“ข∫้าพ¢เÕจ∫้าขæอ√ก–ร§าÿ≥บข·อ≈บ–พ¢รÕะÕคπุณÿ‚แ¡ล∑ะขπอ“อ„นπุโ°มÿ»ท≈นºาใ≈น∫กุÿศ≠ล∑ผ’Ëล‰¥บâ√ุญà«ท¡ี่ได°้ร—π่วมกันบำ�เพ็ญมา จง
æÁ≠¡“®ßÕ”πอ«ำ�¬นºว≈ย„ผÀลªâ ให√–ป้  ร∫ะส§บ«ค“¡วา มÿ¢สขุ§«ค“ว¡าม‡®เจ√ร‘≠ญิ „πใน∑ท“าßง∏ธ√ร√ร¡ม¬ยง่ิß‘Ë ข¢้ึนÈπ÷ ตμล≈อÕด¥ไ‰ปªเท‡∑อÕญ≠

(æ(พ»‘ ิศ‘…ษิ ∞ฐå ์ ไ‰ส ย¬ส ม¡บ∫ัต—μ)ิ )‘

ºผŸâ√้รู«ว∫บ√ร«ว¡ม-เ‡ร√ีย’¬บ∫เร‡√ยี ¬’ งß

เปดิ ปก

ท่านพระอาจารย์เสาร์ กนฺตสีโล เป็นพระปรมาจารย์ใหญ่ฝ่ายวิปัสนากัมมัฏฐานของ
ภาคอสี าน ทีไ่ ดม้ ่งุ บำ�เพญ็ สมณธรรมด�ำ เนนิ ตามรอยแหง่ อริยวงค์ อริยประเพณีเป็นล�ำ ดับสบื ตอ่ มา
บุคลิกลักษณะขององค์ท่านเปี่ยมด้วยความเมตตา สุขุมเยือกเย็น รูปร่างสูงใหญ่ สง่า
ผ่าเผย เป็นผู้มีความมักน้อย ยินดีในความสันโดษ แม้แต่วาจาท่านก็กล่าวแต่น้อย หากทว่า
เต็มไปด้วยความศักดิ์สิทธิ์
ปฏิิปทาขององค์์ท่่านเด็็ดเดี่�ยว มั่่�นคง น่่าเคารพเทิิดทููนยิ่�งนััก จวบจนวาระสุุดท้้าย
ของสัังขาร ซึ่่�งยิ่�งเป็็นที่่�น่่าอััศจรรย์์ใจในความเด็็ดเดี่�ยวทรงศีีล ทรงธรรม ขององค์์ท่่านผู้�เป็็นทั้�ง
พ่่อและแม่่ ครููอาจารย์์ของสาธุุชน ศิิษยานุุศิิษย์์ตลอดทั้�งสองฟากฝั่�งลุ่�มน้ำำ��โขง
กล่าวได้ว่า ท่านพระอาจารย์ใหญ่เสาร์ กนฺตสีโล เป็นพระธุดงค์กัมมัฏฐานในปูนต้น
ที่ชักนำ�หมู่คณะออกเดินธุดงค์ลัดเลาะไปตามท้องธารละหานห้วย โคนไม้ โขดเขา และหุบเหว
เพื่อบำ�เพ็ญเพียรปฏิบัติธรรมกัมมัฏฐาน ตามแบบอย่างประเพณีที่สืบทอดดำ�เนินกันมา
ปฏิปทาและวัตรปฏิบัติขององค์ท่านพระอาจารย์ใหญ่เสาร์นี้ ได้ก่อให้เกิดสานุศิษย์อีก
มากมายที่ได้ดำ�เนินรอยตามองค์ท่าน จนได้ชื่อว่ากองทัพธรรมพระกัมมัฏฐาน ออกเผยแพร่
พระธรรมคำ�สอนขององค์สมเด็จสัมมาสัมพุทธเจ้าให้ปรากฏเป็นท่ีแพร่หลายสืบเน่ืองต่อกันมา
ตราบเท่าทกุ วนั นี้

สารบัญ ๑๙
๓๐
ปฐมวยั ๓๔
ชาติภมู ิ ๔๑
ก�ำ เนิดธรรมยุติกนกิ าย ๔๔
วัดธรรมยตุ วัดแรกของอีสาน ๕๕
กำ�เนดิ ยุคกัมมฏั ฐาน ๖๑
๖๖
มชั ฌมิ วยั ๙๑
ญััตติกิ รรม ๙๓
ศิษิ ย์เ์ อก ๑๐๖
ปฏิบิ ััติิธรรมที่่�ภูหู ล่น่ ๑๑๘
บูรู ณะพระธาตุพุ นม ๑๓๐
กลับั เยี่�ยมคำำ�บง ๑๓๓
ถ้ำ�ำ �จำำ�ปา ภููผากููด ๑๔๓
เสนาสนะป่่าหนองบาก บ้้านหนองลาด ๑๔๙
บ้้านสามผง ๑๗๒
วััดอ้้อมแก้ว้ ๑๙๓
ศิษิ ย์์อุุปัฏั ฐากรุ่�นสุดุ ท้า้ ย ๒๓๒
ปรารภครั้�งแรก
๒๔๑
ปัจฉิมวยั
กลับั บ้า้ นเกิิด
วััดดอนธาตุุ
ปััจฉิมิ บท
ปฏิิปทาของท่า่ นพระอาจารย์์เสาร์์ กนฺตฺ สีีโล

ภาคผนวก
ประวััติวิ ัดั ดอนธาตุุ
และภาพถ่่ายปีี พ.ศ. ๒๕๖๕

ประวัติพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สโี ล

ชาติภูมิ

ท่านเกิดที่บ้านข่าโคม

ท่่านพระอาจารย์์เสาร์์ กนฺฺตสีีโล ถืือกำำ�เนิิดเมื่�อวัันจัันทร์์ เดืือนสิิบสอง ปีีระกา
เมื่�อ พ.ศ. ๒๔๐๒ (ตามบัันทึึกของท่่านพระครููพิิบููลธรรมภาณ วััดภููเขาแก้้ว) หรืือวัันจัันทร์์
แรม ๑๔ ค่ำำ�� เดืือนยี่่� ปีีระกา ตรงกัับ วัันที่่� ๒ พฤศจิิกายน พ.ศ. ๒๔๐๔ (ตามหนัังสืือ
ที่�ระลึึกในงานฌาปนกิิจศพพระอาจารย์์เสาร์์ฯ โดย สมเด็็จพระมหาวีีรวงศ์์ สัังฆนายก) ที่่�
บ้้านข่่าโคม (ชื่�อเดิิม “บ้้านท่่าโคมคำำ�”) ต.หนองขอน อ.เมืืองอุุบลราชธานีี (ปััจจุุบััน คืือ
ต.ปะอาว อ.เมืือง จ.อุุบลราชธานีี)
นามเดิิมของท่่าน ชื่่�อเสาร์์ นามสกุุล สมััยนั้�นยัังไม่่มีี ภายหลัังมีีญาติิสืืบสายกััน
มาในตระกููล อุุปวััน* และ พัันธ์์โสรีี**
เป็็นบุุตรของ พ่่อทา และ แม่่โม่่ (ส่่วนพ่่อใหญ่่คำำ�ดีี ชารีีนะ ชาวบ้้านข่่าโคม
กล่่าวไว้้ว่่า ชื่่�อบิิดาของพระอาจารย์์เสาร์์นั้�นไม่่ทราบชื่�อ มารดาชื่�อแม่่บััวศรีี)
ท่่านมีีพี่่�น้้องรวมกััน ๕ คน ตามลำำ�ดัับดัังนี้้� :-
๑. ท่่านพระอาจารย์์เสาร์์
๒. นางสาวแบ (อยู่�เป็็นโสดตลอดชีีวิิต)
๓. แม่่ดีี
๔. แม่่บุุญ
๕. พ่่อพา อุุปวััน*

*นามสกุุล อุุปวััน นี้้�คุุณตาบุุญเพ็็ง คำำ�พิิพาก หลานชายผู้้�เดีียวที่่�ยัังมีีชีีวิิตอยู่ � (เป็็นญาติิทางฝ่่ายบิิดาของ
พระอาจารย์์เสาร์์) ให้้ข้้อมููลข้้าพเจ้้าไปสืืบเสาะจากเครืือญาติิสายน้้องชายพระอาจารย์์เสาร์์
**นามสกุุล พัันธ์์โสรีี นี้้� พบว่่ามีีใช้้กัันในบ้้านข่่าโคม พระครููพิิบููลธรรมภาณ (โชติิ อาภคฺฺโค) เจ้้าอาวาสวััด
ภููเขาแก้้ว อ.พิิบููลมัังสาหาร เป็็นผู้้�ให้้ข้้อมููล

๑๙ ตามรอยธดุ งควตั ร ทา่ นพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สีโล

æ√–Õ“®“√¬‡å  “√å

4

·ºπ∑’∫Ë â“π¢“à ‚§¡ ®—ßÀ«¥— Õÿ∫≈√“™∏“π’

ตามรอยธดุ งควตั ร ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนฺตสโี ล ๒๐

ชีวิตเมื่อวัยเยาว์

ท่่านพระอาจารย์์เสาร์์ กนฺฺตสีีโล มีีรููปร่่างสููงใหญ่่ หน้้าตา ผิิวพรรณดีีมาก สมััย
เมื่�อยัังเป็็นเด็็ก ท่่านมีีความพึึงพอใจ ศรััทธา เลื่�อมใส ในพระบวรพุุทธศาสนาเป็็นอย่่างสููง
ยิ่�ง กอปรกัับนิิสััยสนใจใฝ่่ศึึกษาหาความรู้�ของท่่าน ดัังนั้�น เมื่�อท่่านอายุุได้้ ๑๒ ปีี จึึงได้้
ตััดสิินใจเข้้าวััด โดยได้้ไปฝากตััวเป็็นศิิษย์์วััด เพื่�อเตรีียมตััวบรรพชาเป็็นสามเณร ณ วััดใต้้
อ.เมืือง จ.อุุบลราชธานีี

เมืองนักปราชญ์

สำำ�นัักศึึกษาในสมััยก่่อน คืือ วััด ถืือว่่าวััดเป็็นแหล่่งรวมความรู้� เป็็นที่�ประสิิทธิ์�
ประสาทวิิทยาการด้้านต่่าง ๆ และเป็็นแหล่่งเนื้�อนาบุุญ เป็็นที่�อยู่�ของคนดีี คนมีีบุุญ พ่่อแม่่
ผู้ �ปกครองในสมััยนั้ �นจึึงนิิยมส่่งบุุตรหลานอัันเป็็นที่่�รัักของตนให้้ “เข้้าวััด”และ “บวชเรีียน”
เพื่�อที่่�ว่่าจะได้้เป็็น “คนสุุก” ลบเสีียซึ่�งคราบของ “คนดิิบ” แลยัังเป็็น “ญาคูู” ผู้้�รู้้� เป็็น
“มหาเปรีียญ” ผู้้�ปราดเปรื่�อง หรืือสึึกออกมาเป็็น “ทิิด” เป็็น “นัักปราชญ์์” มีีความรู้�
รัับราชการ “ได้้เป็็นเจ้้าเป็็นนาย” ต่่อไป
อุุบลราชธานีีในอดีตี จึึงเป็น็ แดน “ตัักกศิิลา” เป็น็ เมืืองศูนู ย์์กลางการศึกึ ษาของ
ภาคอีสี าน มีีวัดั วาอารามสวยงามตระการตา แพรวพราว หลากหลายเต็็มไปหมดทุุกแห่ง่
แหล่่งถนนในตัวั เมืืองอุุบลฯ ก่อ่ ให้เ้ กิดิ พระเถรานุเุ ถระ พระอุปุ ัชั ฌายาจารย์ ์ นักั ปราชญ์์
ราชบััณฑิิต อย่า่ งมากมาย อันั เป็็นค่า่ นิิยมของสัังคมสมััยนั้�น จนมีีคำำ�กล่่าวว่า่ ...
อุบุ ล เมือื งนัักปราชญ์์
โคราช เมืืองนักั มวย
เชีียงใหม่่ เมือื งคนบุุญ
ลำำ�พููน เมืืองคนสวย

๒๑ ตามรอยธุดงควัตร ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สีโล

วัดใต้

วัดใต้ท่า และวัดใต้เทิง

“วัดั ใต้”้ หรืือ “วััดใต้เ้ ทิิง” เป็็นวััดที่�ตั้�งอยู่�บนที่่�สูงู ริิมฝั่�งแม่่น้ำำ��มููลตอนใต้้ ทาง
ทิศิ ตะวันั ออกของเมือื งอุุบลราชธานีี เป็น็ บริิเวณแถบที่�อยู่�ทางท้้ายเมือื ง ด้้วยแม่่น้ำำ��มูลู ไหล
ไปทางทิิศตะวัันออกผ่า่ นอำ�ำ เภอเมืืองไปอำำ�เภอพิิบููลมัังสาหาร แล้ว้ ไปบรรจบกับั แม่น่ ้ำ�ำ �โขงที่�
ตะวันั ออกสุุดของประเทศไทย ที่่�อำ�ำ เภอโขงเจียี ม
ตามประวัตั ิิในเมือื งอุุบลราชธานีี มีีอยู่่�ว่่าวััดใต้้เทิงิ นี้้� ญาท่่านบุุญศรีี เป็น็ ผู้�สร้า้ ง
เมื่�อ จ.ศ. ๑๑๗๖ ตรงกับั พ.ศ. ๒๓๗๗ โดยครั้�งนั้�นเป็น็ วััดในคณะมหานิิกาย
เดิิมทีนีั้�นที่่�ริิมฝั่�งแม่น่ ้ำ�ำ �มููลที่�ลาดลงไปจนจรดแม่น่ ้ำำ��มููลนั้�น เป็็นที่�ตั้�งของวััดใต้้เช่่นกััน
มีีชื่�อเรีียกขานกัันว่่า วััดใต้้ท่า่ เดิมิ พระมหาราชครูเู จ้้าท่า่ นหอแก้ว้ ผู้้�เป็น็ “หลัักคำ�ำ
เมืืองอุบุ ลฯ**” หลบไปนั่�งกรรมฐานที่่�ป่่าบริิเวณนี้้� ครั้�งมีพี ระสงฆ์ต์ ามไปอยู่�ปฏิบิ ัตั ิิมากขึ้�น
จึึงได้ส้ ร้า้ งเพิ่�มขึ้�นเป็็นวััด ชื่�อว่่าวััดใต้ท้ ่่า ต่อ่ มาถููกยุุบร้า้ งไป เมื่�อ พ.ศ. ๒๔๕๙
ส่่วนประวััติวิ ััดใต้้ ฉบัับพิิมพ์์ พ.ศ. ๒๕๒๙ กล่า่ วไว้้ว่า่ “การริิเริ่�มก่อ่ สร้า้ งนั้�น จะ
เป็็นเมื่�อไรไม่่มีีใครทราบ วัดั ใต้ไ้ ด้จ้ ดทะเบียี นเป็น็ ทางการเมื่�อ วัันที่่� ๙ สิิงหาคม พ.ศ. ๒๓๒๒
และได้้รับั พระราชทานวิิสุงุ คามสีีมา เมื่�อวันั ที่่� ๒๙ พฤศจิกิ ายน ร.ศ.๑๑๗ ตรงกัับ พ.ศ.
๒๔๔๑ โดยมีที ้า้ วสิิทธิสิ ารกับั เพียี เมืืองแสนพร้อ้ มราษฎรได้ก้ ราบบังั คมทููลพระกรุุณา ขอเป็น็
ที่่�วิสิ ุงุ คามสีีมา ตามหนังั สืือที่�ประกาศในราชกิิจจานุุเบกษาที่่� ๑๐๓/๓๗๘ อัันเป็น็ วัันที่่�
๑๐๙๗๖ ในรัชั กาลที่่� ๕
ในหนังั สืือเล่่มเดียี วกัันนี้้�ก็ย็ ัังกล่่าวถึงึ ประวััติิวััดใต้ไ้ ว้อ้ ีีกว่า่ “เดิิมทีนีั้�นวััดใต้้มีีอยู่� ๒
วัดั คือื วัดั ใต้ท้ ่่า กัับวััดใต้เ้ ทิิง เพราะเหตุุที่่�วัดั ทั้�งสองนั้�นอยู่่�ติิดกันั ท่า่ นเจ้้าคุณุ พระอุบุ าลีี
คุุณูปู มาจารย์์ (จันั ทร์ ์ สิริ ิิจนฺฺโท) ซึ่่�งเป็น็ ผู้�ปกครองสัังฆมณฑลในสมัยั นั้�น จึึงได้ย้ ุบุ วััดใต้้ท่่า
ที่่�ร้า้ งไปให้ร้ วมกัับวััดใต้้เทิิง กลายเป็็นวัดั ใต้ว้ ัดั เดีียวในปัจั จุุบันั แล้้วโอนมอบที่่�ดินิ วััดใต้ท้ ่่า

**หลัักคำำ� คือื ตำ�ำ แหน่่งประมุขุ สงฆ์ข์ องทางอีีสาน

ตามรอยธุดงควตั ร ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนฺตสีโล ๒๒

æ√–Õ“®“√¬‡å  “√å

7

ใ«ห—¥้เ้„ปμ็็นâ∑ศà“า„Àสน⇪สìπม»บั“ตั ิ กิ πล า¡งใ∫น—μก‘°รม≈ศ“ßา„สπน°า√¡ก»ร“ะ ทπร“วง°ศึ√ึก–ษ∑า√ธิ«กิ ßา»ร÷° …ต่“อ่ ∏ม‘°า“ที√่่�ดิินμบàÕร¡ิเิ “ว∑ณË’¥นั้‘π�น∫ก็√็ไ‘‡ด«้้ร≥ัับ
อπนÈ—πุญุ°Á‰า¥ตâ√ใ—∫ห้้กÕ่่อπสÿ≠ร้“้าμง„เปÀ็็นâ°สàÕำำ� น√ัักâ“งßา‡ªนìπไฟ ฟ”้π้าบ—°รßิิษ“ัπทั ‰สø่่วøนÑ“บุ∫คุ √ค‘…ล—∑  ทà«πำ∫�ำ ÿ§ก§าร≈ผล∑ิิต”ไ°ฟ“ฟ√้้าºโ≈ด‘μย‰ใøช้ø้ฟืืนÑ“‚เ¥ป็¬็น
เ„ชื™้�อâøเóπพ‡ลªิงิ ìπ‡(™เปÈ◊Õ็น็ ‡æเค≈รื่‘ß�อง(ก‡ำªำ�ìπเน‡ิ§ิดไ√ฟË◊Õฟß้°า้ พ”‡ลπังั ‘¥ง‰าøนøไอÑ“นæ้ำำ�≈�)—ßßโด“πย‰มÕีนี πา”È ย)วิิเ‚ช¥ีีย¬ร¡’πศ“รีสี¬ม«‘‡บ™ููร’¬ณ√์์ »เป√็น็’ เ¡จ้∫า้ ขŸ√อ≥งå
ผ‡ูª้้�จัìπดั ‡ก®าâ“ร¢นÕับั ߺแต⮟ ่—¥่นั้�°น“เป√็π็น∫—ต้้น·มμาàπ”Èπ— ‡ªπì μπâ ¡“"
เ‡ร√ื่�อÕË◊ งß «วั—¥ดั „ใμต้â้ นπี้้È¡’ �มี’∑ีท่“à า่ πนºผู้Ÿ√â�รู้ŸâÕ�อี’°ก∑ท่“àา่ πนหÀนπึ่�งËß÷ ข¢อÕงßเ‡ม¡ืือ◊ÕงßอÕุบุ∫ÿ ล≈ฯœ ค§ือื◊Õ §คุÿ≥ณุ μต“า∫บำำ�”เ‡พæ็็ญÁ≠ ณ≥ Õอุ∫ÿ ุบ≈ล
°ก≈ลà“่า่ «ว¬ยืπ◊ ืน¬ยั—πัน«ว่à“า่ "“«ว—¥ัดั „μใต้âπ้นี’¡È ้�้มี’ีÚ๒«ว—¥ัดั §ค◊Õือื «ว—¥ัดั „ใμต้∑â ท้ ่“à ่า·แ≈ล–ะ«ว¥— ัดั „ใμต้â‡้เ∑ทิ‘ßงิ ((‡เ∑ทิß‘ งิ ·แªป≈ล«ว่à“่า ∑ที่Ë ’ ส�่ ููŸßง,, ¢ข้â“้าßง∫บπน))
ท∑ั้้ง�È—ßส อÕงßว«ััด—¥นีπ้�้ตัÈ’μ้�ง—ÈßอÕยู่¬�ตàŸμร√งßข้้¢าâ“ม¡กั°นั —πต่่อμมàาÕไ¡ม่“่ท‰ร¡าà∑บว√่่“า∫เก«ิดิà“จ‡°า‘¥กส®า“เ°ห ตุ“ใุ ‡ดÀทีμ่�ท่ ÿำ„�ำ¥ใ∑ห้้Ë’∑วัดั”„ใตÀ้้ทâ«่่า—¥ก„μลาâ∑ยà“เ°ป็≈็น“วั¬ดั
ร‡้้ªางìπไ«ป—¥√ซึâ“่่�งßต‰่่ªอมาที´่่ต� Ë÷ßรμงàÕนั้¡้�น“ไ∑ด้้เ’Ëμป็√น็ ßทπี่ต่�—Èπั้�ง‰โ¥รâ‡งªไฟìπฟ∑้า้’Ëμข—Èßอ‚√งßเม‰ืøอื øงอÑ“ุบุ¢ลÕฯ߇¡ใ◊Õช้้ßเคÕรื่ÿ∫่�อ≈งœจัักร„ฉ™ุâดุ‡§เค√รื◊ËÕ่่�อß®งก—°ำ�ำ√เ©นิÿ¥ดิ
ก‡§ร√ะË◊Õแßส°ไฟ”‡ฟπ้้า‘¥°จ√–น·ต่ ่อ‰มøาøใช้Ñ“้ไฟ®ฟ้πา้ μจàÕาก¡เ“ขื่„อ� ™นâ‰øกั้น�øนÑ“้ำ®ำ��จึ“ึง°ไ‡ด¢้้เË◊Õลิπิก°ใชÈ—π้้เπครื”È่่�อ®÷ßง‰จั¥กั â‡ร≈ปั‘°่่น� „ไ™ฟ⇧√เË◊Õหßล®ืือ—°เ√ป็ª็นòíπที่‰่ต�ัø้ง�
ส‡ำÀ�ำ น≈ั◊Õัก‡งªานìπก∑าË’μร—Èßไ ฟ”ฟ้π้า—°ส่่ßว“นπภู°ูม“ิิภ√า‰øคøจÑ“. อุุบà«πล¿ราŸ¡ช‘¿ธ“า§นีี ®ส่่.วÕนÿ∫วั≈ัด√ใต“้้™เท∏ิงิ“นπั้้�น’ ยััง คà«งπอ«ยู่—¥แ� „ลμะâ‡เ∑จ‘ßริπญิ È—πรุ่¬ง� เ—ßรื§อื ßง
มÕา¬จ·àŸ น≈ก–ร‡®ะ√ทั่≠‘่ง� บ√ัßÿàดั น‡ี√้Õ◊้�เรีßีย¡ก“ข®าπน°กั√ัน–ว∑่่าË—ß∫วััด¥— ใπต‡’È้√้”’¬°¢“π°—π«à“ «—¥„μ"â

«—¥„μâ ‡ªìπ«—¥‡°“à ·°à∑æ’Ë √–Õ“®“√¬å‡ “√¡å “Õ¬àŸ "æ√–‡®â“ÕߧåμÈ◊Õ" æ√–ª√–∏“π»—°¥‘Ï ‘∑∏‘Ï
μ—Èß·μà§√Èß— ‡√‘Ë¡·√° „πÕÿ‚∫ ∂«—¥„μâ ‡πÈ◊Õ∑Õß —¡ƒ∑∏Ï‘ ª“ß¡“√«‘™—¬
 ¡—¬°àÕπæÕ°Àâÿ¡‰«â¥â«¬ºß ’¥”∑È—ßÕߧå æ÷Ëß
°√–‡∑“–ºßÕÕ°‡¡ËÕ◊ ˘ ¡.§.ÚıÒ˘

๒๓ ตามรอยธุดงควตั ร ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สีโล

æ√–Õ“®“√¬‡å  “√å

8

°àÕ𥔇π‘π‡√◊ËÕßμàÕ‰ª ¢â“懮ⓢշ∑√° ‡√◊ËÕߪ√–‡∑◊Õߧ«“¡√Ÿâ®“° "∑”‡π’¬∫
 ¡≥»°— ¥‘¢Ï Õß™“«‡¡Õ◊ ߇«¬’ ß®—π∑√å‚∫√“≥" ‚¥¬ °¡àÕ‡π¥¥®Á ”æ‡π√π‘ –‡¡√Õ◊ËÀß“μ«Õà√’ ‰«ªß»¢â“å (æ쇮 ‘ â“‚¢ ÕÕ·∑«â π√°)
¥—ßπÈ’ ‡√◊ËÕߪ√–‡∑◊Õߧ«“¡√⟮“° "∑”‡π’¬∫ ¡≥»—°¥‘Ï

¢Õß™“«‡¡◊Õ߇«’¬ß®—π∑√å‚∫√“≥" ‚¥¬ ¡‡¥Á®
æ√–¡À“«√’ «ß»å (μ ‘ ‚  Õâ«π) ¥ß— πÈ’
¥≈â““â ππ™Àâ“ß≈—°∏·§√∫”√ßà¡≈Õ‡Ÿ°πÕ·°¬’ ¡‡°ª°«â πì ´∏“¬√√“¯Õ√®§¡¥—¥¢≈Ÿ —Èπ·Ωâ“¡°“Éπ≥§«â¬∏™Õ◊ »“â√¥°—ß√ â“¡¥”π¢‘χ‡π·√ÕÀ∫Á®’¬ß≈«àß¡´Õ—°≤— °“Õ§“π§°”√∏‡Ÿ®ªΩ≈√—¥ìπ“É√°Ÿ  ¡¬·¯¡°≥«â¢»—Èπ¬—°Õ¥§¥‘Ï¢◊Õ·Õ° ß«â«”—≤‡√πÁ®
ΩÕπ‡∑’ —Èπ“É “à ¬“‰™¡πÈ—πà¡¥‚∫’„“â√π√Õπ“À∏ß≥√ —«À√‡ß— ≈¡¡¶·°—◊Õ∫‡√π§ß“ßà Õ’¬™Õ”’ “Õ¡“ °°·Õ§·‡π¡∑‡“≈ ’ª°Ÿ ≥¬’Ω√–“ìπ«â‡®∫æ“Éπ» π—¥¬‡√‚—°ˆ∑ß—∫π—È “¶¥¥“à‰√–¡¢¡‘Ï™√™â“‡“∏ª—Èπ“πÈ—≥πÈ—¡àπ≥√™ìπ≈„’√»“π§ À ¡°Ÿ·—°À◊Õ—ß≈¡∫‡·¶π¥«——°≥àß° ¬√’‡Ï‘¢Õ§¡«â“¡»”ÕÕ™Õ”◊‡°—°ß°√¬“ß“ À¥®ÁÕ‡Õ√ª·¡Ï‘—« ’®¥´≈πì‡≥‡“¥—∑·¡–“π »’¬ˆ°◊Õ√¡°—‡§∫«âæßÕ≥¢¥Ÿ ß√π—È ‘™Ï» “πÈ— –°—ß—§‡≈¶¥ªÕ◊ °Ÿ√¢‘Ïπì “Õ · ™ß”°¡À“‡â«≥√«— Á®‡¬»¡Õ°—´Õ◊ ¥¥“ß‘Ï
 ¡≥»—°¥ΩÏ‘ “É ¬ª√‘¬μ— ‘  ¡≥»—°¥ÏΩ‘ “É ¬ª√‘¬μ— ‘
 Ω§´À¥”“É“≈â“Ÿ ‡¬π—°√§Á® ¡”ººº§≥ªªª‡√®Ÿâ‡âŸâŸ √√ÕŸ∫√°°»¬’¬’ –“§§°ππ—°¡®√√“  ¥“¢ÿÕÕ√””√ Ω‘Ï»ß߇‡¬„„√ß√É“°÷ππ嶮ÁÁ®¬…(À·μå쇪“∂¢¡““Ω ∑¥§À´°«√¡¡«ß“”“â¿É“Ÿß§—È≈À¥À‡π ¬—°Ÿ¡√√≈≈Õ®ÁÕ§‘) °——°ß”ß¡ √ ‡–μŸ≥ª---Ÿμ¥√πì√»∫—ªªª‡‡∫§∫°—·°√°√ÕÈ◊ Õ◊È–¥≈§§ÕŸß¡ß«â√√Ω‘Ï“ μÿ¢ÕծߓÉ∑Ÿ  âπ“ß߬(”„„ß√¡ππªÀ(¶¬π™—À·°πåºå ¨«¢¡§“⪟⠰«¡‘∑«√√ß¿¥¿–‡Ë’ÕªŸ¡ ¡Ÿßπì)‘∑‘ )‘ ∏ª‘Ï √– “∑«™‘ “°“√

ตามรอยธุดงควัตร ทา่ นพระอาจารยเ์ สาร์ กนฺตสีโล ๒๔

บวชเณร

ท่านเป็นสามเณรที่ครูบาอาจารย์รักและไว้วางใจ

พระอาจารย์เ์ สาร์์ได้เ้ ข้า้ ไปพำำ�นักั รับั ใช้้เป็น็ ศิิษย์์วััดใต้้ตั้�งแต่อ่ ายุุ ๑๒ ปีี จวบจน
กระทั่�งอายุุ ๑๕ ปีี ใน พ.ศ. ๒๔๑๗ ก็็ได้บ้ รรพชาเป็็นสามเณรโดยสมบููรณ์์ในคณะมหานิกิ าย
ด้้วยความยึดึ มั่�นแน่ว่ แน่่ในพระพุุทธศาสนา เมื่�อบวชเณรแล้้ว ท่่านมีีความอุตุ สาหะ
ขยัันขัันแข็ง็ พากเพีียรเรียี นศึกึ ษา หมั่�นท่่องมนต์บ์ ทสวด เรียี นมูลู กัจั ายนะ ศึึกษาพระวินิ ััย
ทั้�งห้้าคััมภีีร์พ์ ระธรรมบท ทศชาติิ มงคลทีปี นีี วิสิ ุุทธิิมรรค อภิธิ ััมมััตถสังั คหะ ศึกึ ษาทั้�งอักั ษร
ไทยน้้อย ไทยใหญ่่ “ตััวธรรม” อัักษรขอม ก็็ล้้วนชำำ�นาญการ แตกฉานไปทุุกอย่า่ ง
พระอาจารย์์เสาร์์เคยเล่่าชีีวประวััติิเมื่�อครั้�งเป็็นสามเณรให้้ลููกศิิษย์์ลููกหาฟัังอยู่�
เสมอ ถึงึ การปฏิบิ ัตั ิิครููบาอาจารย์ข์ องท่่านว่า่ ...
“สมัยั นั้้น� ท่่านเป็็นสามเณรใหญ่่ ถ้้ามีีกิจิ นิิมนต์พ์ ระไปฉัันภัตั ตาหารนอกวัดั แล้้ว
ท่่านจะต้้องได้้ไปช่่วยรับั ใช้้เสมอ เพราะเป็็นสามเณรใหญ่่ที่่�ครููบาอาจารย์ร์ ััก และไว้้เนื้้�อ
เชื่อ� ใจมาก ไปไหนจะต้้องเอาท่่านไปด้้วยเสมอ เพื่่�อคอยปฏิิบััติิอุปุ ััชฌาย์์อาจารย์์ กิิจการ
ทุกุ อย่่างของครููบาอาจารย์น์ ั้้น� ท่่านรับั หน้้าที่่�ทำำ�หมด โดยไม่่เห็น็ แก่่ความเหน็ด็ เหนื่่�อยเมื่�อย
ล้้าลำำ�บากยากเข็็ญใด ๆ ทั้้�งสิ้�น เป็็นต้้นว่่า ตอนรับั บาตร ท่่านจะรัับภาระองค์์เดียี วหมด
หิ้้�วบาตรและสะพายบาตรรอบกายเลยทีีเดีียว”
ท่า่ นเล่่าว่า่ “ในสมััยนั้�นท่่านฉันั ภััตตาหารได้ม้ ากนักั พอถึงึ เวลาไปติดิ ตามฉันั อยู่�ใน
บ้้านเหล่่าญาติโิ ยม เจ้า้ ภาพจะต้อ้ งคอยดูแู ลภัตั ตาหารตัักเต็ม็ ให้ท้ ่่านเสมอ ท่่านก็็ยิ่�งฉันั ฉลอง
ศรัทั ธาเขาได้้มากเท่า่ นั้�น บางคนสงสัยั ว่่าท่า่ นฉัันได้้จุมุ ากกว่่าพระอย่า่ งนี้้� ท่่านเอาท้อ้ งที่�ไหน
มาใส่่ไหว” และนี่่�ก็็คือื ประวััติิตอนที่�ได้้รัับการถ่่ายทอดจาก พระครููพิบิ ูลู ธรรมภาณ (โชติิ
อาภคฺโฺ ค) วัดั ภูเู ขาแก้้ว อ.พิิบูลู มัังสาหาร จ.อุุบลราชธานีี

๒๕ ตามรอยธดุ งควัตร ท่านพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สโี ล

บวชพระ

ญาคูเสาร์

หลังั จากบรรพชาเป็็นสามเณรอยู่� ๕ ปีี จวบจนอายุุของท่า่ นได้้ ๒๐ ปีบี ริบิ ูรู ณ์์ ครบ
เกณฑ์์ที่�จะอุุปสมบทเป็็นพระภิกิ ษุุได้ต้ ามพระวิินััยบัญั ญััติิ ในปีี พ.ศ. ๒๔๒๒ ท่่านก็็ได้ต้ ััดสิิน
ใจอุุปสมบทเป็็นพระภิกิ ษุุโดยสมบููรณ์์ในคณะมหานิกิ าย
ท่า่ นพำำ�นัักจำำ�พรรษาอยู่�ที่�วัดใต้้ ในเพศบรรพชิติ ปฏิบิ ััติิพระพุุทธศาสนามาถึงึ ๑๐
พรรษาได้้เป็็น “ญาคูู” เป็น็ ครูผูู้�อบรมหมู่�คณะสืบื ต่่อซึ่�งชาวบ้้านเรีียกท่่านว่า่ “ญาคููเสาร์์”

เมื่อญาคูเสาร์จะสึก

ในสมัยั ที่่�ท่า่ นบวชได้ส้ ิิบกว่่าพรรษา ณ วัดั ใต้้นี้้� เป็น็ ช่ว่ งเวลาที่่�ท่่านมีีความคิดิ
อยากจะลาสิกิ ขาเป็น็ กำำ�ลััง ท่่านเตรีียมสะสมเงินิ ทอง อีีกทั้�งวััตถุุข้้าวของเป็็นจำ�ำ นวนมาก
บนกุุฏิิของท่่านเต็ม็ ไปด้ว้ ยสิ่�งของเครื่�องใช้ ้ มีทีั้�งผ้า้ ไหม แพรพรรณ ท่่านเตรีียมตััวที่�จะเป็น็
พ่อ่ ค้้าวาณิิชไปทางน้ำำ�� เพราะท่่านมีคี วามชำำ�นาญในการดำ�ำ รงชีีวิติ ตามลำำ�น้ำำ��ตั้้�งแต่่วััยเยาว์์
สมัยั อยู่่�ที่่�บ้้านข่า่ โคม อันั เป็็นบ้า้ นเกิดิ นั้�น ก็็ใช้้เส้้นทางสัญั จรทางลำำ�น้ำ�ำ �เซบาย - ลำ�ำ น้ำำ��ชีี -
ลำ�ำ น้ำ�ำ �มููล เป็น็ สายใยเส้้นทางชีีวิิต
จากคำำ�บอกเล่่าของชาวบ้้านข่่าโคม ปรากฏว่่ามีีลุุงของท่่านทำำ�การค้้าประสบ
ผลสำำ�เร็็จ มีีกิิจการเดิินเรืือใหญ่่โต อัันเป็็นแนวทางแห่่งจิินตนาการของท่่านที่ �วาดไว้้ว่่า
เมื่�อลาสิกิ ขาแล้ว้ จะใช้ช้ ีีวิิตเป็็นพ่่อค้า้ ขายเสื้�อผ้า้ ของกินิ ของใช้เ้ บ็ด็ เตล็็ด บรรทุกุ เรืือล่อ่ งไป
ค้้าขายตามลำ�ำ แม่น่ ้ำ�ำ �ชี ี ลััดเลาะออกลำำ�แม่่น้ำ�ำ �มููลเรื่�อยไปจนจรดแม่่น้ำ�ำ �โขง - จำำ�ปาศัักดิ์์� - เมือื ง
โขง - สีีทัันดร ถึงึ บ้า้ นไหนก็็แวะบ้้านนั้�น ซื้�อสิินค้้าบ้้านนี้�ไปขายบ้า้ นนั้�น เอาของบ้า้ นนั้�นไปขาย
พอกะว่า่ ค้้าขายได้เ้ งินิ พอสมควรแล้้วจึงึ จะหวนกลับั มาบ้า้ นเกิดิ สร้้างครอบครััว - แต่ง่ งาน
ตั้�งหลัักปักั ฐานทำ�ำ ไร่่ทำ�ำ นา - ค้้าขายหาเลี้�ยงครอบครััวไปตามวิิถีีชีวี ิติ ของชาวโลกต่อ่ ไป

ตามรอยธดุ งควัตร ท่านพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สีโล ๒๖

æ√–Õ“®“√¬‡å  “√å

11

� ≈”π”È ‡´∫“¬∑’‰Ë À≈ºà“π∫â“π¢à“‚§¡¡“¬ß— ∫“â π∑“à «“√’°àÕπ®–‰À≈≈߉ª∫√√®∫·¡àπ”È ¡≈Ÿ
ลำำ�น้ำำ�� เซบาย ที่่�ไหลผ่า่ นบ้า้ นข่่าโคม มายัังบ้า้ นท่่าวารี ี ก่อ่ นจะไหลลงไปบรรจบแม่่น้ำำ��มููล

 ส–ะæพ“านπข¢้้าâ“ม¡ล≈ำ�ำ น”้ำπำ��”Èเซ‡´บ∫าย“¬�
∫บ้â“้าπน∑ท่่าà“ว«า“ร√ีี ’อÕ..เ‡ข¢ื่�อÕ◊Ë งßใ„นπ
®จ..Õ อ∫ÿุบุ ≈ล√ร“า™ช∏ธ“าπนีี’
Õอ¬ยู่�àŸ‰ไ¡ม่่ไ‰à ก°ล≈จ®า“ก°บ้∫้า“âนπข่¢า่ โà“ค‚ม§¡

๒๗ ตามรอยธุดงควัตร ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สโี ล

ญาคูเสาร์ขุดต่อเรือ

ในเวลานั้�นสิ่�งที่่�ยังั ขาดก็็คือื เรือื เท่า่ นั้�น และท่่านได้้ทราบข่า่ วว่า่ มีไี ม้้ต้น้ ใหญ่ท่ี่�งาม
มากต้น้ หนึ่�ง เหมาะสำำ�หรับั ขุุดเป็น็ เรืือ แต่ร่ ่ำ�ำ �ลืือกันั ว่่าหลายคนที่�เข้า้ ไปตัดั ฟััน มัักมีีอันั เป็น็ ไป
ต่า่ ง ๆ นานา ต่่างก็พ็ ากัันเข็็ดขยาดไม่่มีใี ครกล้้าไปแตะต้อ้ งเลย
ญาคูเู สาร์ท์ ่่านได้้ทราบข่า่ วลืือ จึงึ ตััดสินิ ใจไปดูดู ้้วยตนเอง พอไปเห็น็ ต้้นไม้้ที่่�มีี
ลักั ษณะที่�งดงามมากเหมาะอย่่างยิ่�งที่�จะขุดุ เป็็นเรืือ ท่่านจึงึ ตัดั สิินใจขุุดต่อ่ เรือื ทัันทีี จน
กระทั่�งสำำ�เร็็จเสร็จ็ สิ้�น เป็น็ เรืือที่่�มีีขนาดใหญ่แ่ ละงดงาม เหมาะจะใช้บ้ รรทุกุ สินิ ค้้า โดยที่�ไม่่มีี
อาเพศเหตุุร้า้ ยเกิิดขึ้�นเลย
ท่า่ นได้้นำำ�เรือื ลอยลำ�ำ มาผูกู ไว้ท้ ี่่�ท่า่ น้ำำ��หน้้าวััดใต้น้ั่�นเอง เล่า่ กัันว่่ามัักมีเี หตุุการณ์์
ประหลาด ๆ เกิิดขึ้�นกับั เรืือลำ�ำ นี้้�บ่่อยครั้�ง คือื เรืือลอยลำำ�ออกไปกลางน้ำ�ำ �ได้้ ทั้้�ง ๆ ที่่�ผููกเชืือก
ไว้้แล้้ว พอถึงึ วัันพระช่่วงกลางคืืน เรือื ก็็จะลอยออกไปเอง หรืือบางทีกี ็ล็ อยลำำ�มาจอดที่่�ท่า่ ได้้
เอง จนไม่่มีีใครกล้้าที่�จะขึ้�นไปนั่�งเล่น่ บนเรืือลำ�ำ นี้้�อีกี เลย...

ความคิิดวาดแผนการณ์์ในอนาคตยังั แรงกล้้า
ความคิิดที่�จ่ ะลาสิิกขานัับวัันยิ่�งร้้อนรุ่�มและรุนุ แรงขึ้น�

ลัักษณะเรือื สมัยั ก่่อน จะใช้ไ้ ม้ท้ั้�งต้น้ มาขุดุ เจาะ-ถ่่างออกและถากแต่ง่ จนเป็็นรููปร่า่ งเรือื ดังั ที่�เห็็น

ตามรอยธุดงควตั ร ท่านพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สโี ล ๒๘

โยมมารดาสิ้น

ในระยะนี้�เองเป็็นช่่วงที่�โยมมารดาของพระอาจารย์เ์ สาร์์เสียี ชีีวิิต ที่่�บ้้านข่า่ โคม
(บ้้านเกิดิ ของท่่าน) ข่่าวนี้้�ยัังความเศร้้าสะเทืือนใจอย่า่ งใหญ่่หลวงมาสู่่�ท่า่ น ความคิิดฟุ้�งซ่่าน
แผนการณ์ท์ ุุกอย่า่ ง จำ�ำ เป็็นต้้องถูกู ระงับั ไว้ ้ ท่า่ นต้้องรวบรวมกำ�ำ ลัังใจอย่่างเต็็มที่่� แล้ว้ จึึงเดินิ
ทางไปร่่วมทำ�ำ ศพของโยมมารดาที่่�บ้า้ นเกิิด เป็็นการแสดงกตััญญููกตเวทิิตาคุณุ ต่่อมารดาผู้�ให้้
กำ�ำ เนิิดเป็็นครั้�งสุดุ ท้้าย หลัังจากเสร็จ็ งานฌาปนกิิจศพโยมมารดาแล้ว้ ท่า่ นก็็เดินิ ทางกลัับมา
พำ�ำ นักั ที่่�วััดใต้้เหมือื นเดิิม

เมื่อญาคูเสาร์ไม่สึก

หลัังจากงานปลงศพโยมมารดาของท่่าน ทำ�ำ ให้ท้ ่า่ นต้อ้ งรวบรวมจิิตให้้เป็็นสมาธิิ
ปลงธรรมสังั เวช แผ่เ่ มตตาอุทุ ิิศส่่วนกุุศลแด่โ่ ยมมารดาของท่า่ น จนกระทั่�งในที่่�สุุด ความคิดิ
ที่�จะลาสิกิ ขาก็็ค่อ่ ยๆ ผ่่อนคลาย... เลืือนราง... จางหาย... มลายไป... ในที่่ส� ุดุ

สละสิ้น

เมื่�อพระอาจารย์เ์ สาร์์ได้้ตัดั สินิ ใจได้้แน่น่ อน มั่่�นคง เด็็ดขาด ว่่าจะไม่่สึึกเช่น่ นั้�นแล้้ว
จึงึ มุ่�งตรงไปยังั ท่่าน้ำำ��หน้า้ วััดที่�จอดเรืือไว้้ทัันทีี พอไปถึึงท่่านก็ไ็ ม่่รอช้้ารีีบลงไปแก้เ้ ชือื กที่่�ผูกู
เรืือไว้้อย่่างรวดเร็็ว แล้้วผลัักหัวั เรืือออกไปอย่า่ งสุุดแรงเกิิด เรืือก็็พุ่�งแหวกสายน้ำ�ำ �ออกไปตาม
แรงผลััก แล้้วลอยเคว้้งคว้า้ งไปตามกระแสน้ำำ��จนไกลลิบิ สุดุ สายตา เฉกเช่่นดัังที่่�ท่่านละทิ้�ง
ความคิดิ ที่�จะลาสิกิ ขาออกไปใช้ช้ ีวี ิติ ให้ล้ ่อ่ งลอยไปตามกระแสโลกียี ์โ์ ดยเด็็ดขาดฉะนี้�แล
พอเรือื ลอยลับั ไปแล้้ว ท่่านจึงึ หัันหลัังกลับั หวนคืืนสู่่�กุฏุ ิ ิ ท่า่ นมีคี วามสุุขสงบใจ
และมั่�นใจในตััวเองอย่า่ งเต็ม็ ที่่� เพราะท่่านได้ป้ ลดเปลื้�อง ปล่อ่ ยวาง ซึ่่�งห่ว่ งพันั ธนาการ ที่่�
ผููกรััดมัดั คาจิิตใจท่า่ นมาเป็็นเวลาช้า้ นาน ดัังนั้�น พอรุ่�งเช้้าวันั ใหม่ท่ ่า่ นจึงึ ประกาศให้ห้ มู่�คณะ
และญาติิโยมทั้�งหลายที่�คอยฟังั ข่่าวได้ท้ ราบทั่�วกันั ว่า่ ต่่อไปนี้้�ท่า่ นจะไม่่สึึกอย่า่ งเด็ด็ ขาด

๒๙ ตามรอยธุดงควตั ร ท่านพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สโี ล

ใครต้้องการอะไรขอให้ม้ าเอาไปได้้เลย พวกสิ่�งของเครื่�องใช้ ้ สินิ ค้้า ของมีคี ่่าต่่าง ๆ ที่่�ท่่าน
อุตุ ส่่าห์์เก็บ็ สะสมไว้น้ าน ท่า่ นจะสละให้เ้ ป็็นทานจนหมดสิ้�น ญาติมิ ิติ รทั้�งหลายเมื่�อได้้ทราบ
ข่่าวต่่างก็็อนุุโมทนาสาธุุการ แล้้วทยอยกัันมารัับแจกสิ่�งทานเหล่่านั้�นเป็็นเวลาหลายวััน
จึึงหมด โดยท่่านไม่อ่ าลัยั อาวรณ์์ใด ๆ ทั้้�งสิ้�น กลับั ยินิ ดีทีี่�ได้้แจกทานจนหมดในครั้�งนี้�

ก่อ่ นที่่�ข้า้ พเจ้า้ จะเล่า่ เรื่�องราวเหตุกุ ารณ์์ ที่่�ได้ร้ วบรวมมาต่อ่ ไป ฃอแทรกเรื่�องที่�
เกี่�ยวเนื่�องกััน ควรได้้รัับทราบก่อ่ นเพื่�ออรรถรสที่�สมบููรณ์ย์ิ่�งขึ้�น โดยได้้รับั ความเมตตา
เอื้ �อเฟื้ �อจากเจ้้าอาวาสวััดสุุปััฏนารามมอบข้้อมููลหนัังสืือประวััติิวััดสุุปััฏนารามวรวิิหาร,
อดีีตเจ้้าอาวาสวััดศรีีอุุบลรััตนารามได้้มอบหนัังสืือประวััติิวััดศรีีอุุบลรััตนาราม ประวััติิ
พระแก้ว้ บุุษราคััม, คำ�ำ บอกเล่่าของคุุณตาบำ�ำ เพ็ญ็ ณ อุุบล ผู้้�เฒ่่าผู้�แก่ข่ องเมืืองอุุบลฯ,
และจากหนัังสืือประวััติเิ มือื งอุุบลราชธานี,ี ประวััติคิ ณะธรรมยุตุ ิกิ นิิกายเมือื งอุบุ ลราชธานีี...

กำ�เนิดธรรมยุติกนิกาย

ในสมััยรัชั กาลที่่� ๓ ได้้มีเี หตุุการณ์์สำำ�คัญั ด้า้ นการพระศาสนาเกิิดขึ้�นเรื่�องหนึ่�ง คือื
ได้ม้ ีกี ำ�ำ เนิดิ คณะสงฆ์ข์ึ้�นใหม่ใ่ นประเทศไทยอีีกคณะหนึ่�ง เรีียกว่า่ “ธรรมยุตุ ิกิ นิิกาย” หรือื
คณะธรรมยุุต ถือื ว่่าเป็น็ คณะสงฆ์์ที่่�ยึึดมั่�นในพระธรรมวินิ ััยอย่่างเคร่่งครัดั
ผู้�ให้ก้ ำำ�เนิดิ คณะสงฆ์์ธรรมยุุตนี้้� คืือ พระบาทสมเด็จ็ พระจอมเกล้้าเจ้า้ อยู่่�หัวั
รัชั กาลที่่� ๔ ซึ่่�งขณะนั้�นยัังทรงดำำ�รงพระยศเป็็น สมเด็็จพระเจ้้าน้อ้ งยาเธอ เจ้้าฟ้้ามงกุุฎฯ
และกำำ�ลังั ทรงผนวชเป็น็ พระภิกิ ษุุได้้ ๕ พรรษาอยู่� ณ วัดั สมอราย (วัดั ราชาธิิวาสในปััจจุุบััน)
พระองค์์ได้้ทรงอุุปสมบทในคณะสงฆ์์ไทยที่่�สืืบมาแต่่เดิิม ซึ่่�งเรีียกภายหลัังว่่า
มหานิกิ าย เมื่�อ พ.ศ. ๒๓๖๗ และต่่อมาหลัังจากทรงผนวชได้้ ๕ พรรษา ก็็ได้้ทรงอุปุ สมบท
อีกี ในวงศ์ส์ ีมี ากัลั ยาณี ี ซึ่่�งสืบื วงศ์บ์ รรพชา อุปุ สมบท มาแต่ค่ ณะสงฆ์์มอญ ผู้้�อุุปสมบทใน

ตามรอยธดุ งควตั ร ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สโี ล ๓๐

นิิกายสีีมากััลยาณีี ในรามััญประเทศ ที่่�ได้้รัับสมณวงศ์์ต่่อมาจากพระภิิกษุุสงฆ์์ลัังกา
คณะมหาวิิหาร ซึ่่�งสืบื สายมาจากพระมหินิ ทเถระ อัันพระเจ้า้ อโศกมหาราชทรงส่่งจาก
กรุุงปาฎลีีบุตุ ร ชมพูทู วีปี หรือื ประเทศอิินเดียี ให้ม้ าประดิษิ ฐานพระพุุทธศาสนาในลังั กาทวีปี
หรือื ประเทศศรีลี ังั กาโน้้นแล
พระองค์ท์ รงมีพี ระนามในพระศาสนาว่่า “วชิริ ญาณ” เมื่�อได้ท้ รงให้้กำ�ำ เนิดิ คณะ
สงฆ์์ธรรมยุุตขึ้�นแล้ว้ จะทรงบัังคัับพระภิิกษุสุ งฆ์์ให้้รวมเป็น็ นิิกายเดียี วกันั ก็็หาไม่่ เพราะ
ทรงเล็็งเห็็นว่า่ แม้้จะทรงใช้พ้ ระราชอำำ�นาจ รวมพระสงฆ์ใ์ ห้้เป็น็ นิิกายเดียี วกัันได้้ แต่่ก็เ็ ป็็น
วิิธีที ี่่�บังั คัับขืนื ใจ จักั ไม่่ได้ผ้ ลยั่�งยืืนนาน ดัังนั้�น พระองค์ก์ ลัับทรงใช้พ้ ระมหากรุณุ าธิิคุุณ
พระราชทานพระบรมราชูปู ถััมภ์์แด่ท่ ุุกนิกิ ายเสมอเหมือื นกััน ทรงชัักนำำ�นิิกายที่�หย่อ่ นยาน

๓๑ ตามรอยธุดงควัตร ท่านพระอาจารยเ์ สาร์ กนฺตสีโล

æ√–Õ“®“√¬‡å  “√å

16

√ªŸ À≈àÕæ√–«™‘√≠“≥¿°‘ ¢ÿ‡ ¥Á®ÕÕ°∏ÿ¥ß§å

„Àⷰ≢ª√—∫ª√ÿßμπ‡Õß„À⥒¢È÷π μ“¡√–‡∫’¬∫ªØ‘∫—μ‘∑Ë’∑√ß√◊ÈÕøóôπμ—ÈߢÈ÷π·≈–∑Ë’∑√ßμ√“
√–‡∫’¬∫·∫∫·ºπ‰«â ‚¥¬æ√–∫√¡√“‚™∫“¬Õ—π ÿ¢ÿ¡πàÿ¡π«≈ ‰¡à‡ªìπ°“√°√–∑∫°√–‡∑◊Õπ
Ω“É ¬„¥ «∏‘ °’ “√∫√À‘ “√§≥– ß¶‡å ™πà πÈ’ ∂Õ◊ ‡ªπì ·∫∫Õ¬“à ß„π√™— °“≈μÕà Ê¡“ °®‘ °“√§≥– ß¶å
∑Èß—  Õßπ°‘ “¬πÈ®’ ß÷ ‰¥â‡®√≠‘ §«∫§à Ÿ ◊∫μàÕ°π— ¡“Õ¬“à ß·πàπ·øÑπ ¥ß— ∑’ªË √“°ØÕ¬μŸà √“∫‡∑à“∑ÿ°
«—ππ’È

ตามรอยธดุ งควตั ร ท่านพระอาจารย์เสาร์ กนฺตสโี ล ๓๒

คณะสงฆ์ธรรมยุตสู่อีสาน

มีีพระมหาเถระเมืืองอุุบลฯ รููปหนึ่�ง ซึ่่�งเป็็นปุุราณสหธรรมิิกในพระบาท
สมเด็็จพระจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว รััชกาลที่่� ๔ แห่่งจัักรีีวงศ์์ เมื่�อครั้�งที่�พระองค์์ยัังทรง
ผนวชอยู่่�ที่่�วััดสมอราย (วััดราชาธิิวาส) พระมหาเถระรููปนั้�นมีีนามว่่า พนฺฺธุุโล (ดีี) หรืือ
ญาท่่านพัันธุุละ ท่่านเป็็นชาวบ้้านหนองไหล อำำ�เภอเมืือง จัังหวััดอุุบลราชธานีี หลััง
จากอุุปสมบทแล้้ว ท่่านไปอยู่่�วััดเหนืือในเมืืองอุุบลราชธานีี ต่่อมาได้้เดิินทางไปศึึกษา
ความรู้� ณ เมืืองหลวง กรุุงเทพมหานคร ที่่�สำำ�นัักวััดมหาธาตุุยุุวราชรัังสฤษดิ์์� แล้้วเข้้ารัับ
ทััฬหิิกรรม (บวชใหม่่) ตามพระบาทสมเด็็จพระจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่� ณ วััดราชาธิิวาส นัับ
ว่่าเป็็น พระธรรมยุุตรุ่่�นแรกของภาคอีีสาน
ในกาลต่่อมาท่่านกลัับมาเยี่�ยมบ้้านเกิิด แล้้วได้้นำำ�พระหลานชายผู้�สนิิทชื่�อ
เทวธมฺฺมีี (ม้้าว) เข้้าถวายตััวเป็็นพระศิิษย์์หลวง สมััยนั้�นพระศิิษย์์หลวงเดิิมมีีอยู่่� ๔๘ รููป
ท่่านเทวธมฺฺมีี (ม้้าว) นัับว่่าเป็็นสััทธิิวิิหาริิกแห่่งพระบาทสมเด็็จพระจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััว
มีีสมเด็็จพระสัังฆราช (สา) เป็็นพระกรรมวาจาจารย์์ ท่่านเทวธมฺฺมีี (ม้้าว) เกิิดเมื่�อ พ.ศ.
๒๓๖๑ ในเมืืองอุุบลราชธานีี ได้้รัับการบรรพชา อุุปสมบทที่่�วััดเหนืืออัันเป็็นวััดเดิิมที่�
ท่่านพนฺฺธุุโล (ดีี) เคยพำำ�นัักอยู่�มาก่่อนซึ่�งท่่านพนฺฺธุุโล (ดีี) นี้้�ได้้ส่่งศิิษย์์เข้้าไปศึึกษาเล่่าเรีียน
ตลอดจนอบรมสมถวิิปััสนาธุุระที่�กรุุงเทพมหานคร หลายรุ่�นที่่�มีีชื่�อเสีียงมาก ได้้แก่่
๑. ท่่านเทวธััมมีเี ถระ (ม้า้ ว)
๒. ท่่านธััมมรัักขิิตเถระ (อ่อ่ น) ได้เ้ ป็็นเจ้า้ คุุณพระอริิยกวีี
๓. ท่า่ นสิริ ิิจัันทเถระ (จัันทร์)์ ได้้เป็็นเจ้้าคุณุ พระอุุบาลีคี ุณุ ููปมาจารย์์
๔. ท่่านติสิ สเถระ (อ้ว้ น) ได้เ้ ป็น็ เจ้า้ พระคุณุ สมเด็็จพระมหาวีรี วงศ์์
ซึ่�งต่่อมาต่่างได้้เป็็นกำำ�ลัังสำำ�คััญของคณะธรรมยุุตที่�ได้้แผ่่ขยายไปในที่่�ต่่าง ๆ ทั่่�ว
อีีสาน ทั้้�งนี้�เนื่�องจากการที่�พระบาทสมเด็็จพระจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััั�ว ทรงคััดเลืือกพระสงฆ์์
ผู้�เปี่�ยมด้้วยคุุณธรรมอัันสููงส่่ง ดั่่�งประทีีปดวงแรกที่่�จุุดประกายอัันสุุกสว่่างแห่่งพระ
ธรรมยุุตอีีสาน ปฏิิปทาของท่่านพัันธุุละเถระนี้้� เด็็ดเดี่�ยวมั่�นคงน่่าเคารพบููชายิ่�งนััก

๓๓ ตามรอยธดุ งควตั ร ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สีโล

ดัังเกร็ด็ ประวััติิของท่่านที่�พอมีปี รากฏในช่่วงปัจั ฉิมิ วััยว่่า... ในการอธิษิ ฐานพรรษา ท่่านได้้
สมาทาน เนสัชั ชิิกธุดุ งค์์ ถือื การไม่่นอนตลอดพรรษา พอออกพรรษาแล้้วไม่่นานนัักท่่านก็็
มรณภาพที่�ว่ ััดสระแก้้ว เมือื งพิิบููลมังั สาหาร รวมอายุไุ ด้้ประมาณ ๗๐ ปีี

วัดธรรมยุตวัดแรกของอีสาน

วัดสุปัฏนาราม

สำำ�หรัับจัังหวััดอุุบลราชธานีีนี้้� พระบาทสมเด็็จพระจอมเกล้้าเจ้้าอยู่่�หััวทรงมีี
พระราชประสงค์์ที่�จะตั้�งรากฐานของคณะธรรมยุุติิกนิิกายในภาคอีีสาน ในปีีแรกที่�ทรง
ครองราชย์์นั่�นเอง ได้้มีพี ระบรมราชโองการโปรดเกล้า้ ฯ ให้พ้ ระพรหมราชวงศา (กุุทอง
สุุวรรณกููฏ) เจ้า้ เมืืองอุุบลราชธานีคี นที่่� ๓ (พ.ศ. ๒๓๘๘ - ๒๔๐๙) อาราธนา ญาท่า่ นพนฺฺธุุโล
(ดี)ี ซึ่่�งเป็็นชาวเมือื งอุุบลฯ และยังั เป็็นปูรู าณสหธรรมิกิ ในพระองค์์ พร้อ้ มด้ว้ ย ท่า่ นเทวธมฺมฺ ีี
(ม้้าว) ให้ม้ าสร้้างวัดั เมื่�อปีี พ.ศ. ๒๓๙๔ - ๒๓๙๕ ที่่�ริมิ ฝั่�งแม่น่ ้ำ�ำ �มูลู ด้้านเหนืือ (ทิศิ ตะวัันตก)
อยู่�ระหว่่างตััวเมืืองกับั บุุ่ง� กาแซว โปรดพระราชทานทุุนทรัพั ย์์ เป็็นเงินิ ๑๐ ชั่่�ง (๘๐๐ บาท)
พระราชทานเลขวัดั (ผู้�ปฏิิบััติริ ับั ใช้ว้ ััด) ๑๐ คน และพระราชทานนิติ ยภััตแก่เ่ จ้า้ อาวาส
เดืือนละ ๘ บาท สร้า้ งวัดั เสร็็จราว พ.ศ. ๒๓๙๖ ตรงกัับ ร.ศ. ๗๒ พระราชทานนามว่่า
วัดั สุุปััตน์ ์ อันั แปลว่่า อาศรมของพระฤาษีีชื่�อดีี ภายหลัังเปลี่�ยนชื่�อว่า่ วััดสุุปััฏนาราม แปลว่่า
ท่า่ น้ำ�ำ �ดีี เพราะอยู่�ในทำ�ำ เลท่า่ จอดเรือื ที่่�ดีี เป็น็ วััดธรรมยุตุ แห่่งแรกของภาคอีสี าน มีี
ญาท่่านพนฺธฺ ุโุ ล (ดีี) เป็น็ เจ้า้ อาวาสรูปู แรก ต่อ่ มา พ.ศ. ๒๔๗๘ โปรดยกฐานะเป็็นพระอาราม
หลวงวรวิหิ าร ชั้้�นตรีี มีีนามว่่า วัดั สุุปััฏนารามวรวิิหาร มีพีื้�นที่�ตามโฉนดประมาณ ๒๑ ไร่่
๓๘.๓ ตารางวา

ตามรอยธุดงควัตร ท่านพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สโี ล ๓๔

æ√–Õ“®“√¬‡å  “√å

19

¿“æ∑à“«—¥ ªÿ Øí π“√“¡«√«À‘ “√ √¡‘ ·¡àπ”È ¡≈Ÿ ‡¡ËÕ◊ §√ß—È Õ¥’μ

«¥— ∏√√¡¬μÿ «—¥·√°¢Õß¿“§Õ ’ “π
´¡âÿ ª√–μŸ„À≠à‡¢â“«—¥ ªÿ Øí π“√“¡«√«‘À“√ ∑“ß∂ππ ªÿ íØπå (¿“æπ‡È’ ªìπ´â¡ÿ ‡¥‘¡)

๓๕ ตามรอยธดุ งควัตร ท่านพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สโี ล

æ√–Õ“®“√¬‡å  “√å

20

æ√–Õ‚ÿ ∫ ∂«¥—  ÿªíØπ“√“¡
 ∂“ªπ°‘ ºŸÕâ Õ°·∫∫ §◊ÕÀ≈«ß ∂‘μ¬åπ¡‘ “π°“√(™«π  ÿ∫’¬æ—π∏ÿ)å
™à“ß∑“ßÀ≈«ß·ºπà ¥π‘ º‡Ÿâ ªπì À—«Àπ“â ∑”∂ππ " ∂μ‘ ¬åπ‘¡“π°“√"

 ß‘ À‚å 쬑¡È ∑ÀË’ πâ“æ√–Õ‚ÿ ∫ ∂«—¥ ªÿ Øí π“√“¡

ตามรอยธุดงควตั ร ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนฺตสโี ล ๓๖

วัดศรีทอง

วัดธรรมยุต วัดที่ ๒

หลัังจากนั้�น ท่า่ นเทวธมฺมฺ ีี
(ม้้าว) ได้้รัับอาราธนามาเป็น็ เจ้า้ อาวาส
อยู่�ที่� วััดศรีีทอง (วััดศรีีอุบุ ลรััตนาราม)
วััดนี้�เป็น็ วัดั ธรรมยุตุ วัดั ที่่� ๒ ของ
ภาคอีสี าน ซึ่่�ง พระอุปุ ฮาด (โท)
ต้น้ ตระกูลู ณ อุุบล ผู้้�เป็น็ บิิดาของ
พระอุบุ ลเดชประชารัักษ์์ (เสืือ ณ อุุบล) เป็น็ กรมการเมือื งอุบุ ลราชธานีี ได้ม้ ีจี ิิตศรัทั ธายกที่�
สวนอัันมีีเนื้�อที่�ประมาณ ๓๐ ไร่่เศษ สร้า้ งเป็็นวััดเมื่�อปีีเถาะ พ.ศ. ๒๓๙๘ ตรงกับั ร.ศ. ๗๔
เป็็นปีีที่่� ๕ แห่่งรััชกาลพระบาทสมเด็็จพระจอมเกล้า้ เจ้้าอยู่่�หัวั รัชั กาลที่่� ๔ ชื่่�อของ
วัดั ศรีที อง นี้้� ตั้้�งตามนิิมิติ มงคลที่�เห็็นเป็็นแสงสว่า่ งกระจ่่างไปทั่�วบริเิ วณสวนแห่่งนี้�ในขณะที่�
ประกอบพิิธีถี วายที่่�ดิินยกให้้เป็็นสถานที่�ตั้�งวัดั อีกี ราว ๒ ปีตี ่่อมา ท่า่ นเทวธมมฺฺมีี (ม้้�า้ ว) ได้้
สร้า้ งพระอุุโบสถและผูกู พััทธสีีมา ประมาณปีี พ.ศ. ๒๔๐๐ และได้้ให้้ ญาท่า่ นสีีทา ชยเสโน
เป็น็ ช่่างสร้า้ งหอพระแก้้วไว้้เป็็นที่�ประดิิษฐาน พระแก้้วบุุษราคัมั ดั่่�งที่�เห็น็ อยู่�ในพระอุุโบสถ
ตลอดมาจนบัดั นี้้� พระแก้ว้ บุษุ ราคััม นี้้� เป็น็ ที่�เคารพนัับถืือสัักการะบููชาของปวงประชาชาว
อุบุ ลราชธานีี เป็็นพระคู่่�บ้า้ นคู่�เมืืองมาแต่ส่ มััยโบราณ เมื่�อถึึงเทศกาลสงกรานต์์ ก็พ็ ร้้อมใจกััน
ประกอบพิิธีีสมโภช เปิิดโอกาสให้ป้ ระชาชนเข้า้ กราบนมััสการ ถวายน้ำำ��สรง เป็็นประจำ�ำ ทุุก ๆ
ปีีมา ต่่อมาก็็มีีการขยายเพิ่ �มจำำ�นวนวััดและพระภิิกษุุสามเณรมากขึ้ �นโดยลำำ�ดัับในภาค
ตะวัันออกเฉียี งเหนือื จนกระทั่�งปัจั จุบุ ัันนี้้� มีีวัดั และพระภิิกษุสุ ามเณรในคณะธรรมยุุต
มากกว่า่ ทุกุ ภาคในประเทศไทย

๓๗ ตามรอยธดุ งควตั ร ท่านพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สีโล

æ√–Õ“®“√¬‡å  “√å

22

พæร√ะ–แ·ก°้้วâ«บ∫ุุษ…ÿ ร√า“ค§ััม—¡
พæร√ะ–ค§ู่่à∫Ÿ�บ้้าâ“นπคู§่�เ‡àŸ ม¡ืือ◊Õงß อÕุุบ∫ÿ ล≈ร√า“ช™ธ∏า“นีπี ’
ใ„นπอุÕุโบÿ‚∫ส ถ∂วั«ัด¥— ศ»รี√ีอุÕ’บุ ∫ÿ ล≈รััต√—μนπาร√า“ม¡

æพ√–รÕะอ‚ÿ ุ∫โุ บ ส∂ถ«ว—¥ัดั »ศ√รี’Õีอุÿ∫ุบ≈ล√รั—μตั πน“า√ร“า¡ม ว«ััด—¥ธ∏ร√ร√ม¡ย¬ุุตμÿ วั«‘ ดั —¥ที่∑่� ๒’Ë Úข¢อÕงภß¿าค“§อีสีÕา’ น“π

ตามรอยธดุ งควตั ร ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สโี ล ๓๘

æ√–Õ“®“√¬‡å  “√å

23

ÀÕ√–¶—ß«¥— »√∑’ Õß ‡°“à ·°à «¬ß“¡¡“°

«—¥»√’∑Õß »“≈“°“√‡ª√¬’ ≠Ω¡ï Õ◊ ™à“ߧ√—Èß‚∫√“≥

๓๙ ตามรอยธดุ งควตั ร ท่านพระอาจารยเ์ สาร์ กนฺตสีโล

æ√ææ–√√Õ––“ÕÕ®““®®√““¬√√‡å ¬¬ ‡å ‡å“  √““å √√å å

222444

ที∑่่∑∑�Ë≠’ญั’≠Ëัต≠Ë’ —μต—μ—μิกิ¿μμ°‘ ¿ร¿“‘°‘°√ภร“æ“√√มาææ√¡ª√พข¡ª¡ª¢√อป¢Õ√¢–√งรÕ–Õ«ß–ทะ่æ«ß—μ«ß่าวæัμ—æμ—√น‘»ัติ√–‘»√‘»พศิ“Õ––“ า“รÕÕ“ สะ μ“®“ตอμμ®√“®รา√“å√์√“์จ(å√¬å√(‰(าไ(¬¡¬å‡‰ม‰ร ¡å‡่¡‡åàยม่  “์ีà¡¡à„’์เใี“√“Àส’„ห’„√å√้ÀÀา‡â·å้เåÀรห·‡â≈â·‡์็ÀÀ์πÁ≈็น≈–แÁππÁ·¬–แ–ล·¬≈·¬ß—ละ้≈‡—ß≈«â—ß้วยª‡ั«â‡))«âªงัªìπ ))เอÕìππìปุ∑Õ็โุÕÿ‚∑∑็น∫บ’ÕË ÿ‚ÿ‚∫ÕË’∫ทË’Õÿªส ี่ÿª่ ÿªถ ∂� อุ∂ เปุ∂ ‡¡ก°‡่¡ส‡¡∫°า่°“à ม∫∫ว∑“à«“àับัด∑«∑¥—«¢ศท¥—¢¥—»Õ¢ร»Õข»Õß√ีีทÀอß√’∑ß√Àอ’∑Àง∑’≈Õหง≈Õ≈«Õßล«ß߫ߪวßߪงªŸÉ¡ปูŸÉ¡่ÉŸ¡Ëπ—�มัËπ—่—πË �น

¿¿¿“ภ“æ“าææÕพÕÕÿ‚อ∫ÿ‚ุÿ‚(∫โุ∫ ภบ  ∂าส∂พ∂À(ถ¿À(À(จ≈ห¿¿“≈า≈ß— ล“æ“กั‡ß—ß—æัง°æ‡®ห‡เ°°“à®ก“®น่à“«ั“à“°่า“ัง«—¥«°ว°Àสั¥—ื¥—»ัดÀÀือπ»»√ศπบπ—ß√’∑ู√ร —ßรูีß—∑’∑’ีทÕ  พ◊ÕÕÕอßÕ◊◊Õ∫าßงß∫จ∫(Ÿ√¥า(√Ÿæ(Ÿ√ด¥¥รâ“æ้æ“้า“âยπâ“์“®“นπ)์πÀ®“®หÀÀπ“√“นπ√¬π√“â้¬า้¬â“)å)“â ))å)å))
Õ«Õ«—¥Õ«ÿ‚∫—¥‚ÿ—¥‚ÿ»∫∫ »»√  ∂√’∑√∂„∂∑’’∑ÀÕ„„ÀÕÀÕ¡ß¡ß¡ß„à (π„à„à»(π(𪻻√ªªí®√’Õ√í®Õ’®í’Õ∫ÿ ®∫ÿ∫ÿ®ÿ∫≈ÿ∫∫ÿ≈π—≈√π——π√μ—√—μμ—πππ““√“√“√“¡“¡¡) ))

ตามรอยธดุ งควตั ร ท่านพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สโี ล ๔๐ วัดั ศรีีทอง (ศรีีอุุบลรััตนาราม)
อุโุ บสถใหม่ใ่ นปัจั จุบุ ััน

กำ�เนิดยุคกัมมัฏฐาน

หลัังจากที่่� ญาคููเสาร์์ ได้ส้ ละเครื่�องเกี่�ยวพันั ทุุกสิ่�งทุกุ อย่่างจากตััวท่่านแล้้ว ท่า่ นได้้
มีีเวลาพิิจารณาดูจู ิติ ของท่่าน พร้้อมกัับได้้เสาะแสวงหาท่า่ นผู้�รู้�เพื่�อที่�จะคอยชี้�แนะแนวทาง
ดำำ�เนินิ เพศบรรพชิิตต่่อไป
สมัยั นั้�นท่า่ นได้้ทราบว่่า ญาท่า่ นม้้าว เทวธมฺฺมีี ปฏิบิ ััติดิ ีี ปฏิบิ ััติิชอบ ตรงต่่อ
พระธรรมวิินััย ตรงต่อ่ มรรคผลพระนิิพพาน “ญาคููเสาร์”์ จึงึ ได้้ละทิ้�งทิิฐิิความเป็น็ “ญาคู”ู
ของท่า่ น แล้ว้ จึึงมุ่�งตรงไปยััง วััดศรีีทอง (วััดศรีีอุุบลรััตนาราม) ที่่�พำำ�นัักของญาท่า่ นม้า้ ว
เทวธมฺมฺ ีี ทันั ทีี ได้ร้ ัับฟังั เทศน์์ที่่�ท่่านอบรมสั่�งสอนพระภิกิ ษุุ สามเณร ให้เ้ ลิกิ แนวทางการ
ประพฤติิปฏิบิ ััติิที่�ไม่ถ่ ูกู ต้้องตรงตามพระพุทุ ธวิินัยั บัญั ญััติิ เลิกิ เส้้นทางดำ�ำ เนินิ ใด ๆ ก็ต็ ามอััน
ที่�จะทำ�ำ ให้ศ้ ีลี ด่า่ งพร้อ้ ย ให้ห้ ่่างเครื่�องสั่�งสมกิิเลสให้พ้ อกพูนู ติิดหล่ม่ โลกโลกีีย์์ต่า่ ง ๆ เหล่า่
นั้�นมันั ไม่ใ่ ช่แ่ นวทางของพระพุทุ ธองค์์ ให้ล้ ะเลิิกเสีียโดยเด็็ดขาด
ให้ห้ ันั มาประพฤติปิ ฏิิบััติิในพระธรรมวิินัยั อย่า่ งแท้้จริงิ ทรงศีีลให้บ้ ริิสุุทธิ์�เจริิญ
สมาธิใิ ห้้แน่่วแน่่ เดินิ ปััญญาให้้เต็็มรอบบริบิ ููรณ์์
นี่่ค� ือื แนวทางขององค์ส์ ัมั มาสััมพุุทธเจ้า้ ประทานไว้้ ให้้ผู้�เป็็นสาวกทั้�งหลายได้้
ประพฤติิปฏิบิ ัตั ิิตามนั้�นแล
ญาคูเู สาร์น์ั้�นหลัังจากได้้รัับฟัังโอวาทจาก ญาท่า่ นม้า้ ว เทวธมฺมฺ ีี แล้ว้ น้้อมโน้้มนำำ�
มาพิจิ ารณาประพฤติปิ ฏิิบััติิจนเห็น็ จริิง ตามกระแสธรรมที่�ได้้สดัับรับั ฟังั มา แล้ว้ ต่อ่ มายังั ได้้
ชักั ชวนสหธรรมิิกผู้�รู้�ใจ คือื ท่่านเจ้า้ คุุณปััญญาพิศิ าล (หนูู ฐิติ ปญฺโฺ ญ) ครั้�งเมื่�อยัังอยู่่�วััดใต้้
ด้ว้ ยกันั พร้้อมหมู่�คณะ ติดิ ตามไปรัับฟังั เทศน์ฟ์ ัังธรรมที่่� วัดั ศรีีทอง ด้้วยเป็็นจำำ�นวนมาก
และได้พ้ ากันั มุ่�งหน้า้ ปฏิิบัตั ิธิ รรม ปฏิิบัตั ิิจริงิ ปฏิบิ ััติิชอบ ประกอบความเพีียรอย่า่ งเข้้มแข็็ง
ต่่อมา

๔๑ ตามรอยธุดงควัตร ทา่ นพระอาจารยเ์ สาร์ กนฺตสโี ล

æ√–Õ“®“√¬‡å  “√å

26

∑“à πæπ⁄∏‚ÿ ≈ (¥)’

≈“ºπ«™¢÷Èπ‡ «¬√“™¬å·≈⫉¡àπ“π) æ√–æ√À¡

™“μ‘¿Ÿ¡‘ ท่่านพนฺฺธุโุ ล (ดีี) ไล สธแวเสททวพเัจพ่ดืาัรด้รลรา่า่า«‰Õร· «∑‡∑ æ‡π้้้า�อ้æ®นรอา้ผ้านข¥นะะ√—¥ึ≈∫ÿ√√μ‘“อà้“√าâงา“งี�ปน√◊ËÕรรâนน“ââ“พÕπ–¢π–ส¬ย≈่วชรเÕู“่ัวาßฏß√ª่วส√าบ÷Èππัด่านร“¿√æวิ™«�ชม‡¬à«ฺชหม“ิรบธØ้าั“รส √“ง∫ฺธ¥—็—μ«ัทวัิπท¡ุ™กŸàขÀ็วจงน™่ิเศ¡ัุปต‘ั∫“โ√่∑ßไ √ว่า∑วิ⁄ั่า°ัา∏บึ้ปนล∏—าด«Á»า®·«∏ิรฏั—‘쇪ณÿนà“ัด้นั‚—∫“ท“พ«‰เร“ª้“àัพ¥บ“ππ≈น‘√สใ(Øพí¥πผπ≥ะรู่าæวกร้นà‡√ใร—ิ∫"ัาæ(�ว“(®âπæินมนปºมชัด’«ะด–ุทะ°√ส„รฺ√้ย (ี∑“âπ“¥—ฝพ้ส⟙ªาว¡พฺฏธ√–ัี)ร¥า‘¡ÿ∑่งัอัุุÕริ√√�àณัดâุæ« โปุ⁄“∏ง–มา“นกØิบร’)งาΩÕ“âั““ลัแ—¥√ชÿจ‚π≥ªÿหฏััด√)ธฺช‘∫ัเต¡ß«ำß≈òíß“มิป®ำท�‡Àุโ«Øíธนมæ)ย“เ่พ·ิรพ็—쪙ล(นจั”่น¥—ร็นา ¡æว้าπดั์บแ¡‡æร‘√(π.ำ∑ìππี้า®ร„วนำ�ศรร¥เ‡ี«ล)ะ“—∫ใ√π�àπจเ(.ม⁄¥น“â«“∏‡ามรชท.้»ด√’√ม)–บ„้ว®ู้ ้È”‡าπมยπ◊Õÿา™‚ูลเ∫“้ว√ร)ี¡.ไือâา“ัอ¡ดัß—≈Úตุช๒”‡π¡๑∑“â«มัด ัิพ“ทÕ◊Õง¥°าินŸอ≈วิก™—¥Ò๓≈"∑Û่ น๐√อเขยทสß“ว‘π—¥ีงอ«ปทน์่—‡–æ๙ Õ˘าุบ่์«จ็าม(ªศ้�∏∑ßกำเกิน็า∑น¥ส¡¢∫ÿค“ำ�๖¬รลเ»¯ˆา√πì้าไ“ีงาดพ’ˇ§’â)“ นรีย)‡น≈ปå√ร®็“√งไูßæย¥็จßูปรπป¡กา√ว∫บ‰”’√¬(เไ®Á∫พ้ª√ะกมชŸªนแ“วπ(¬พอด°Õุ้“า‰่–æุ้°อâุท“อืร™Õธร่าæพ¥∑นμÿ·ุ้บร««ÕรÕัะาÿ∑π√∏กางÿ∫อับ√πà“â√ะ‘°บร“√ล“ุร–จอ°น่“∫Õ๑ง°—∫≈ระ√–�พπ®ารเงอบุπ‰ี)คß√ล“าÿà"ß๐พ√มæากÕ‘°ªรใÒม‡)’§ล“¡ช°น“กชน„≈หา¡ะ รส“√เ™ร‡πชπ™ทÀ“ทวธแกห°ก รั¬–ล‡รั¡า∑่∏·้°∑°ัดาาซ≈√าีล่่«า√้วมาช◊้�๓Õ““´นน≈ช“”™“’Ëวร«้าâ—“¥งงงี--Ûππ™«√“âีË—ßßßß"’
นิิตยภััต แ¿ด่“่เ¬จ้À้าอ≈าß— ว¡า«’ ส¥— เ∑ดื Ë’ือß—น°ล¥— ะ∏๘√√บ¡า¬ทμÿ °‘ π°‘ “¬ ‡°¥‘
ชหาน‡Àต¥อπÕ◊ภิงÕขπูมßอªิ¢ทนï‡Õ่า∑°นπ“à‘¥อพπ‰ำ�¡Õนæเ”àªภธฺπ‡ุโ√อ¿∏⁄ล“เ‚ÿÕม°≈(‡ดือØ¡()ี¥ง·◊Õเ)’πกßจ‡™àดิ°ัง®¥—ท¥‘ห—ß่ีบ∑วÀา้∫’Ëัด«น“อ⥗ หπุบÕนÀล∫ÿ อπร≈งาÕ√ไชß“ห‰ธ™Àลา∏≈นต“ีπμำ�บว”’ ัน∫ล«—π≈
เด∫ือน√√ปæีเก™ิด“ไÕมªÿ ่ป รา¡ก∫ฏ∑แน่ชัด

ตบแสกพวธัรดลฤร่รอร∏·°«æμ∏ รุงบ้ษวะร—¥ม√≈√àƒ√มÕเ√จวพดท√√ÿ∫ßâ«–า…ย¡อร¡ิ์¡‡®พชเ«ุต¥∑นม“‡Õด¬√เมπาภิก‘Ïทิæเ‡เม¡ิπอÿนวμ∑กห¥‡¬’าน¿่าื่อ¡¡ศ‡‘‡ุป‘°ยลà“ท‘า¡πิ«ก°น“บ◊ËÕÀวπนห้าπส¬»ªา≈าไ∑ิหร∫เ‰“คปลย‘À°«มงâ“จ√ªร“าπ√รั‘งÀ‡อ–เ“้า≈บพ®รßÕ√ขม‡§¬อย“—ßæ“â‡æชท¬้ีผา√¢¡√ูย่ทÕ≥า™Ÿà∑ูไ้โนâู“่’ºหทแี่¬วอด·“ป‚Ë’’∑«ำ�‰∑âŸπัลดัวÀàŸีุ่สป¥Õย≈ª—ถ¥ศË«’ะเ”Ë’ ำ�—«¬ÿªสเ–ขหว—¥ึ‡»ป∂กอน”ÀÕ‡ม ณานª∫÷¢«ย°ลπษัก¬ยบπ¡≥ื“อะ≈«ู่ีศ่ย—°…วตาàŸ»ท◊∫Õ¬√ทใË’¬ึนกัด–«พัว÷„“น°πทμ∑π∑รษπม—จ¥ใæเ…ร—‡‘«ี่งว∑น®√ามห«า‡¡„ผะัด¡“√ßก“Ë’«πพพ»ือาÀนºæปบ–°◊—¥มÕ«ธæรรง“วªπ¡้า∫√À‘รหาอßะะ√∏ชนÕ«ิต–Àยบ√ปุบâ“า“–“ปª™ÿ‘ุ∫หยนπ∫√¬ัารต“ลμªร√ุวทิน—ยπ≈Àิก“μริธÿ¬ะ‘¬√ร∑ัตาส√าอ‘°‘π∏รÿท«–า—μชย“ิธ มง“Õ∑ร√√ชับ™‘ธ∏ไเร¬¡เ“ßม√ปร—∫หดาร∏√‰‡™‡ณัง¡ªทÀน็นมล็จ√¥“-√≥∑ì¡πีπี่≈Á®—ß’Ë’ ว (ขึ้ัว�ัดัน∑¢√·ัดไ“πÈ÷ใ≈Õศชน¡„–ßรยπีส«ีอ«ม —¥ุม(—¥ุบัภง«¡Àัย‰ค—¥ลา™¬—ทÕลย่ร»¬∑ั°่า ัตห√¡วนà“Õà Õ’นัลπßัดพัß∫ÿาัง§æสนรม‡≈≈ฺีร¡πาฺธีว√ุัะม◊Õ«⁄∏ุโัด—μแล—¥ใßÿ‚ทπีน≈ก¡่ ่้(“�้ปดวสÀ√ัี√ััง(ี)–ัจ““¥ก เ·ัอจ™ม¡’)ีัดุื°ีกุ„บπือธัπÕ«â –ันงร๕ª’°™พ‡ร)ิ ¡ —¬í®วมิบัูı®วÕ◊ัดยูลุ∫ÿัß ุตมคæิััดπ—«ืิกังือ¥—‘∫ส)สนุ ิุท≈Ÿวาิกัั«§ัด¡หัศ¥—า◊Õศ—ßนาย  รราีÿ∑«ีแท“รเ—»—¥กÀลาอิπ»ิมดะ“ง“√√’
ธร‡ร°ม’¬เน√μียม‘ªป√ร–ะ«เ—μพ‘ ณีที่วัดบวรนิเวศวิหาร วััด¡ห√อ≥ก่¿่อ“งæเมืืองมหาชนะชััย
เ ก®ีย“ร°ตæิปป√ร–รªะ∫ะว√“ม–ตั ∑¡าิ ณ “¡≥‡พ¥æ.Á®ศæ..»√.๒–Ú®๓ÛÕ๙˘¡๔Ù‡°≈--â“๒‡®Ú๓â“Û๙Õ˘¬๕ŸàÀı—«(ห(Àล∑ัง≈√—ßß มรณภาพ„π°“√Õ∏‘…∞“πæ√√…“ ∑à“π‰¥â ¡“∑“π
ป กเทีน่่าา�Õ°‡ª¡วπสังรัดั“√““ัอช ไ¬≥ส√ßมดช™—‰‰ÿร่ีิÕ¿ตี่¡¥ิก™นะ¥ใ‘°“ธªâàπแอุนค’æμุด∏√กÕนกร้ั้ÿ¥ง–∑้�วπนตาค¡ß’Ë«์รพμล§§์ถ“้—¥อืน้อ≈≥√ืå∂อ เธÈ—พดิÕπมกÕ◊ √ิษื˜พ¥ราื°อæ–ฐรร·ง“æรâาπษไพ°√รนม√ิ‰æา่⫪ิษบ¡√พ่นูไ√ïูล…มาàπรอ่‡√ขม่น¡ร“Õนั…อษังา¢◊Õπตสน“งÕาßμลาพ‰ æนß≈อัห¡æกัทร‘∫Õดาàπ ะ่√≈Ÿ¥พรทจ“่–่า¡æัร่าั®πกน—ßรน√—°ข ไπษ√รกุด็¢ุ“บ…—้ว°าม็ ้สÿÀ∫มา“รมเ“ล“อณส‡า√∑≈าเ มภทถยื‡à¡“ุือ√∂าารุไπ◊Õ«พนนดะ√้¡π°้–Á
ประมาณ ๗๐ ปีี

จากพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรง §¥— ®“°Àπ—ß ◊Õ "Õÿ∫≈√“™∏“πÚ’ ª"ï

คดั จากหนงั สือ “อุบลราชธานี ๒๐๐ ป”ี

ตามรอยธุดงควตั ร ทา่ นพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สีโล ๔๒

æ√–Õ“®“√¬‡å  “√å

27

∑à“π‡∑«∏¡⁄¡’ (¡“â «) ¡√≥¿“æ·≈«â »…‘ ¬∑å  ’Ë ”§≠— ¢Õß∑“à π‡∑«∏¡¡⁄ ’ (¡“â «)

™“μ‘¿¡Ÿ ‘ ท่่านเทวธมฺมฺ ีี (ม้า้ ว) แเสพ‡(¢Õิป™®ลิร็÷πÈรâ«ิ้àπ็น—πิจ้วะ„ππต∑น อ้)ฺæศ ้นฺรโ√ิิท¡åิย‡√ ิªษ–)ก¬— วìÕยπว∑‘√์ัี์√ทμี‘®สีà“(่‘¬ั่ดอâππ�มπส่°ำใ่อำ�⁄‚เ‡น∑คด∑«น«็ัส’ ็จ)«ัญั—¥)ัง(พ∏พ„Õขก π¡ัรรàÕอัด¡ ะ⁄¡ะπงธ‡ม—ßอ’ ท¥)รุ§°่หุบÁ®ร่า◊Õ—¥æามานæว∏ล√ยีเ√ีุีร√ท–ีคุต–ุว√ิÕวุณ¡ิกง¡ูÿ∫ธÀศนูป¬์มิ“ฺ์ิ“กมÿμ≈ฺม«ีาา‘°’§(ี ’√ยตจÿ≥ิπ«ท(ิสีา่มßฺ‘°�Ÿªรฺ้โเ»้าพ“ตยิ¡่์åว¬� ์ม“()(อ∑จขμ®ึั้้ัน�Ë’‡น“‘ เæ้วช√ท⁄‚ใ่นË‘¡μ¬่นนร)์å ์
สมััยท่่าน‡¡เท◊ÕวßธÕมÿฺ∫ฺมี≈ี ค√ื“ือ™∏“π’ ‰¥â·°à «—¥∫â“π°≈“ß
ชาติภมู ิ∑“à π‡∑«∏¡¡⁄ ’ (¡“â «) ‡°‘¥‡¡ÕË◊ æ.».ÚÛˆÒ ·≈–«—¥‚πเมπืือºง÷Èßอุุบลราชธานี ี ได้้แก่่ วััดบ้า้ นกลาง และ
„π‡¡Õ◊ ßÕทÿ∫่าน≈√เท“™ว∏ธม“πฺม’ี (ม้าว) เกิดเมื่อ พ.ศ. ๒๓๖๑ วัดั โนนผึ้�‡ง¡◊Õß®”ª“»—°¥‘Ï ‰¥·â °à «¥— ¡À“¡“μ¬√“¡
ใ∫น√เม√æือง™อ“ุบÕลªÿ ร า¡ชธ∫า∑นี ‡เ¡มืือÕ◊ งßจ¬ำำ�‚ ป∏า√ศักั ดิ์์� ‰¥ไ·â ด้°แ้ àก«่่ —¥วั ดั √มà“หßา‚ม»า°ตยราม
บรรพช∑าอà“ปุπ‡ส∑ม«บ∏¡ท⁄¡’∫√√晓Õÿª ¡∫∑∑Ë’«—¥‡Àπ◊Õ ‡เ¡มื◊ÕือßงÕย¥ÿโส√ธ∏ร“π ’ ‰¥ไâ·ด้°้แàก«่่ —¥วั¡ัดÀสร“่่™าง¬— โศก
„π‡¡◊ÕßÕทÿ∫่าน≈เ√ท“ว™ธ∏ม“ฺมπีบ’ μรรàÕพ¡ช“า∑อà“ุปπสæมπบ⁄∏ทÿ‚≈ที่ว(ัด¥เ’)หน‰¥ือâ ªเมØืือª‘ ง∑อุ“ุด∑ร ’Ëธา”น§ี≠—ี ¢Õไßด∑้้แ“à πก่‡่ ∑วัั«ด∏ม¡ห¡⁄ า’ช(ั¡ัย“â «) §Õ◊
ใπน”เ‡ม¢ือ“â °งอ√ßÿุบ‡∑ลรæา¡ชÀธ“าπน§ี ต√่อ∂ม«า“ท¬่μาน«— „พπนæฺธ√ุโ–ล∫“(ด∑ี) ¡ได‡¥้น®Áำ� ∑à“𥔇ปπฏ‘ิπปิ Õท¬าŸà„ทีπ่่�ส§ำำ�ค«ั“ญั ¡ข‡อªงìπท่°า่ ≈น“เทßÕวธ¬มà“ฺมฺßีี‡(§ม้√า้ àßว§) √คื—¥อื
เæข้า√ก–®รÕุงเ¡ท‡พ°ม≈âห“‡า®นâ“คÕร¬ŸàÀ—«ถว¢า≥ยต–ัว∑ใ√นßพºรπะ«บ™าÕท¬สŸà ม∑เà“ดπ็จ ท∑่่าà“นπด‡ำªำ�ìπเนºิินŸâªอ√–ยู่ �ใน“πค√วÕา¬ม√เâ“ป็«็น´กË÷ßล‡ªาìπงอ§«ย่“่า¡งเ¢ค—¥ร·่่ง¬คâßร„ัπัด
พ‡∑ระ«จ∏อ¡ม⁄¡เ’ก‡ªลìπ้าเ จ—∑้าอ∏ย‘«ู่ห‘Àัว“√ข‘°ณ·ะÀทàßรæง√ผ–น∫วช“∑อย ู่ ¡ท‡¥่าÁน® ทÀ่่า¡นàŸ เßป็¶็นå·ผู้≈�ป–ร„ะπสÀา¡นàŸºร⟪อ°ย§ร้้า√วÕซึß่ �„งπเป¢็็น≥ค–วπา—ÈπมขัÀัด“แ°ย‰้้ง¡ใà¡น’
เæท√ว–ธ®มÕฺ¡ม‡ีเ°ป≈็น“â ส‡®ัท“â Õธ¬ิวŸàÀิห«— าร ิก¡แ‡¥หÁ®่งæพ√ร–ะ บ—߶า√ท“ส™ม(เ ด“็จ) ห∑มูà“่ �สπง‡ªฆ์ìπ์แลÀะ≈ใ—°น„หπม‡ู่«�ผู้≈�ป“กπค—Èπร·อ≈งâ«ใน§ขณ≥ะ– นั้ �ßน¶å„πห®า—ßกÀไม«่—¥่มีี
พ‡ªรπìะæจอ√ม–°เก√ล√¡้าเ«จ“้า®อ“ย®ู่ห“√ัว¬åสมเด็จพระสังฆราช (สา) ทÕ่่าÿ ∫น≈เป√็“็น™ห∏ลั“ักπใน’ Õเ“วล®า®นั–้ �น·แμล°้้ว· ¬ค°ณ°— πะสÕง¬ฆ์à “์ใßน√จัÿ πังห·ว√ััดß
เ‡ป°็น’¬พ√รμะ‘ªก√ร–ร«ม—μวา‘ จาจารย์ อ√ุุ–บÀล«รà“าßช¡ธÀา“นπีี‘°อ“า¬จ·จ≈ะ–แ∏ต√√ก¡แ¬ยÿμก‘°กπััน‘°อ“¬ย่่า„งπรุ°ุน≈แàÿ¡รºงâŸ
เกียรติป∑รà“ะπว‡ัต∑ิ«∏¡⁄¡’ (¡â“«) ‡ªìπ‡®â“Õ“«“ «—¥»√’ รªะ°ห§ว่่√างÕมßห‡¡าน◊ÕิิกßาÕยÿ∫แ≈ล√ะ“ธ™รร∏ม“ยπุุต’ ิิก¢น≥ิิก–าπยÈ—π°ÁÕใน“ก®ล®ุ่�ม–
∑Õß («ท—¥่า»น√เ’Õทÿ∫วธ≈ม√มฺ —μี π(ม“า้√ว“)¡เ)ปน็ ∑เà“จπ้าอ‰¥าวâ√า—∫ส·วμดั ศàßμรที—Èß„อÀงâ ผู·้�ปμก°ค·ร¬อ°ง∂เม÷ßื¢ือ—Èπงอ«ุุบ‘«“ล∑ร„าÀช≠ธาà‚นμีี √∫√ข“ณ¶ะà“นัø้�นíπก°็็อ—πาπจÕจะß
(‡วªัดìπศæรีอ√ุบ–Õลÿªรัตí™น¨า“ร¬ามå )À≈—ßท®่า“น°ไ∑ดà“้รπับแæตπ่ง⁄∏ต‚ั้ง≈ให้เ(ป¥็น’) แ‡≈ตÕ◊ก¥แ°ย‰Áก¥ถึâ ึง‡¥ขั้�™น–วิ∫ิวÿ≠าท∑ใË’‰ห¥ญâ∑่่โà“ตπ‡∑«ร∏บ¡ร¡⁄าฆ’ ่(่า¡ฟั“â ัน«ก)ััน¥น”อ√ßง
พระอุปัชฌาย์ หลังจากท่านพนฺธโล (ดี) มรณภาพ เÕลื¬ือ„àŸ ดπกÕ็็ไ‡ÿ ด∫้้°เ¢ด“ช∏บ√ุ√ุญ¡ที่ª�ได√้–้ท่ ่า“นπเ√ทÕว¬ธ√มฺ“â ฺม«ีี„À(ม â ้้า¡ว“)π ด°ำπ— ำ�‰ร¥งâ
อ‡√ยู่Õ◊Ë �ใßน√อ“âุเุ ¬บ·ก√ขßา®ธ÷ßร‡æรม≈“ป≈รßะ·ส≈า–น°ร≈อ“ย¬ร‡้ªา้ วìπใ¥ห้’ ้สมานกันั ได้้
เ¡รื่�อ√≥งร้¿้าย“แæรงจึึงเพลาลงและกลายเป็็นดีี
มรณภา∑พ“à π∂ß÷ ·°¡à √≥¿“懡Ë◊Õ‡¥Õ◊ π ÒÒ ·√¡ Ò
§”Ë æ.»ท.่Ú่าÙนÛถึึงÛแก√่่ม«ร¡ณÕ“ภ¬า‰ÿพ¥เâมื่˜�อÚเดืือªนï ๑๑ แรม ๑
ค่ำำ�� พ.ศ. ๒๔๓๓ รวมอายุุได้้ ๗๒ ปีี

§—¥®“°Àπß—  Õ◊ "Õ∫ÿ ≈√“™∏“πÚ’ ªï"

คัดจากหนงั สือ “อุบลราชธานี ๒๐๐ ปี”

๔๓ ตามรอยธุดงควตั ร ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนฺตสีโล

ญัตติกรรม

ในระยะต่่อมา ท่า่ นมองเห็็นว่่าการปฏิิบัตั ิิของท่า่ นยังั มีอี ุุปสรรคอยู่� อย่า่ งเช่น่ ท่่าน
ไปฟัังธรรมจาก ญาท่่านม้า้ ว เทวธมฺฺมีี แล้ว้ เกิิดความเลื่�อมใส จึึงขอมอบตััวเป็็นศิิษย์ ์ ท่่านก็็
ยอมรับั แต่่ว่า่ ไม่่ได้เ้ ข้า้ อุโุ บสถร่่วมสัังฆกรรมด้้วยกับั ท่า่ น แม้้ของใช้้ของฉันั จะไปจับั ต้อ้ งของ
ท่่านไม่ไ่ ด้้ จะต้อ้ งถวาย (ประเคน) ท่่านใหม่่ ประกอบกัับทางหมู่�คณะนิกิ ายเดิมิ ของตนเอง
ยัังไม่เ่ ลื่�อมใสในการถือื ปฏิิบััติิตามครรลองแบบอย่่างธรรมยุุต จนในที่่�สุดุ ท่า่ นได้้ตััดสินิ ใจ
พร้้อมด้้วยพระเณรลููกวััดทั้ �งหมดในวััดใต้้ ซึ่่�งเข้้าใจว่่าในครั้ �งนั้ �นจะมีีพระอาจารย์์หนูู
ฐิิตปญฺโฺ ญ (ต่อ่ มาได้้เป็็นเจ้้าอาวาสวััดปทุมุ วนาราม กรุงุ เทพฯ มีีสมณศัักดิ์�เป็น็ เจ้า้ คุณุ ปััญญา
พิิศาลเถระ) ร่ว่ มประกอบพิิธีี “ทัฬั หิิกรรม” หรืือ ญัตั ติิกรรม ใหม่ใ่ นคณะธรรมยุตุ ิิกนิิกาย
ด้้วยกััน เป็็นการบวชครั้�งที่่� ๒ ณ อุโุ บสถ วััดศรีีทอง (วััดศรีีอุุบลรััตนาราม) โดยมีพี ระครููทา
โชติปิ าโล เป็็นพระอุปุ ััชฌาย์์ เจ้้าอธิิการสีีทา ชยเสโน เป็น็ พระกรรมวาจาจารย์์
ส่ว่ นสถานะของวัดั ใต้้นั้�น ก็ก็ ลายเป็็นวััดธรรมยุุตมาตราบจนกระทั่�งบัดั นี้�
ในเรื่�องวงศ์์ธรรมยุุตในภาคอีสี าน หลวงปู่�เทศก์ไ์ ด้้กล่่าวถึงึ ท่า่ นพระอาจารย์เ์ สาร์์
ไว้้ดัังนี้้� “ได้้ยินิ แต่่ท่่านเล่่าให้้ฟัังว่่า เป็็นสมภารอยู่ท� ี่ว�่ ัดั เลีียบได้้สิบิ กว่่าพรรษา คิดิ เลื่�อมใสใน
ภาคคณะธรรมยุตุ จึึงยอมสละญััตติเิ ป็น็ ธรรมยุุต ฆ้้องกลองสำ�ำ หรับั ตีีในงานประเพณีีทำ�ำ บุญุ
อึึกทึึกครึึกโครมในสมััยนั้้น� ซึ่่�งมีีอยู่ป� ระจำำ�วััดของท่่าน ท่่านก็็สละทิ้้�งหมด ญััตติิเป็็นธรรมยุุต
แล้้วก็อ็ ยู่�วััดนั้้�น ต่่อมาพวกที่่�เขาไม่่ชอบ เขาก็็โกรธ พวกที่�ช่ อบ เขาบอกว่่า “ของเหล่่านั้้�น
ไม่่จำำ�เป็น็ เป็น็ สงฆ์์ขอให้้ปฏิบิ ััติิถููกต้้องตามธรรมวินิ ัยั ก็็แล้้วกััน” ข้้าพเจ้้าก็็ลืมื ถามไปว่่า
ภููมิลิ ำำ�เนาของท่่านเกิิดบ้้านใด อำ�ำ เภอใด มารดา บิดิ า พี่่น� ้้องของท่่าน มีีกี่่�คน แต่่เชื่�อว่่า
ท่่านอยู่�ใกล้้อุุบลราชธานีีนี้�แ้ หละ เพราะท่่านเคยพููดถึึงเรื่อ� งญาติขิ องท่่าน บวชแล้้วไปอยู่�
หลวงพระบาง เพราะคนชาวหลวงพระบางชอบใจ ได้้มานิมิ นต์ญ์ าติขิ องท่่านไป ท่่านองค์์
นั้้น� ก็ล็ ืืมชื่อ� ไปอีีกเหมือื นกันั ไม่่ทราบว่่าชื่อ� อะไร จึึงน่่าเสีียดายประวัตั ิขิ องท่่านมาก ไม่่มีีใคร
บันั ทึึกไว้้ ส่่วนข้้าพเจ้้าเองก็็ไม่่คิิดจะบันั ทึึกเสีียด้้วย ทั้้ง� ๆ ที่่ท� ่่านเล่่าให้้ฟัังสอด ๆ อยู่�นั้้น� เอง
มัันจะเป็็นเพราะพระกััมมัฏั ฐานในขณะนั้้น� ไม่่คิดิ จะบัันทึึกอะไรทั้้ง� หมด คิดิ จะทำ�ำ ความเพีียร
ภาวนาอย่่างเดีียว”

ตามรอยธดุ งควัตร ท่านพระอาจารยเ์ สาร์ กนตฺ สโี ล ๔๔

ææ√√––ÕÕ“2“®®“9“√√¬¬‡å ‡å  ““√√å å
29

ææ√√––ÕÕ““®®““√√¬¬ å  å ’∑∑’ ““ ™™¬¬‡‡  ‚‚ππ Õ∑(∑Õวÿ∫Ë’«ÿ∫«Ë’ดั —¥≈¥—≈ศ»√»√รμ—√μ—√ีอ’∑π∑’πุบÕ“Õ“ล√ß√ß“ร“(¡(ัต¡««)น¥—)—¥»าæ»æร√.√.»า’Õ»’Õม.∫ÿ.ÿ∫ÚÚ)≈≈ÙÙ√√พμ——μ.˘πศ˘π“.“√·√·“๒≈“≈¡¡๔––)μ)μ๐àÕ‡Õà‡™๙™¡¡πà à𓓇‡Õแ¥Õ¥ÿªล¬’ÿª¬’ ะ« « °ต¡°¡π—อ่∫—π∫ม∑∑า

™æÕช พ™æÕÿ∫“.า∫ÿ“..»ศ»μต≈μ≈...Ú√‘¿ภิÚ√¿‘ ““ÛŸ¡มูÛ¡Ÿ๒™™æ˘æ‘ิ˘∏‘๓∏√ˆ“พ√ˆ“๙–π–πรพ∑Õ๖∑’Õะ’ ∫Ë’ร“∫Ë’อ“ะ“⮓â®าทπอπ“จ“À่ีบาÀ√า√จπา้ร¬π¬นยÕาå Õå รßห์สß’∑’À∑ยÀทีน“≈์ส“≈าอ««ทีงßß™ห™าÕชÕ¬ล¬ช”ย”‡ว‡‡‡ย เ¿ ง¿สเ‚Õ‚Õสโππ‡น‡อ¡โ¡นำ�Õ◊Õ◊ เ‡ß‡ภß°เ°ก®อ®‘¥‘¥ß—ดิß—เÀ‡มÀ‡เ¡ม¡«อื«◊Ë¥Õ—่อืË◊¥Õ—ง ª¿∏«∑ Õทสทเท ววอª∏¿«∑ Õด‘∑ÿ√“’ิป∑ิทË’Øีท“ปุª∑‘√ÿ“า่่ปี่ีต’∑’ËØ“ªีย–®–§¬®นัส“‘∫ยาส§่า¬Øฏ“‡‘∫Øว“‡ª“∞°งªสไฐม—∞°μ‘∫√ิบก—μ‘∫√ดๆชìπ™“น≈πìา™¬บ“‘≈∑¬—นัμัต‘∑—ป้μ¬ยπ‡Õน¬“π‡å‡าÕ“ท¡‡å“‘เิ‡ท ¡“‘‡เ‡¬ฏ ß–ธ‡คะ¬§ß–ßสเ §Ë◊ทÕß “ัง้Ë◊Õà“รุ“บิ«ม“àร√โ«‚√√ภÕี่วß‚ะ√¿Õπß‘ªนง่à¿ßตัπื่‘ªåà¡ßอัดÿ媡าเคÿª°§“í °§วิป“í “คศอ“ ร§πเ‡√ ปิ§π ‡°√น็ª ป°กรัดªุ¡—¥Õป⁄μ¡—¥Õสัμ⁄πีทอπìπล็นเìπ∫‰’‡  ∫‰’‡ นป ส“ª¥ยาอ“æªพ¥æ‚’∑“Õ’‚∑“า็นงÕา่Õâì≈มπงâÕì≈π√รπ√·อπ¬ง·Õจ¬®–Õะบ(®ภ–ม≈àย“ว≈°ำ�à°“”ก°°”า·ßâ«าท่าดัน·ßπâ«∏√πร∏√‡ค‰กง≈‡‰ศ√≈ÿ¥ว§«แ¥ร√¥ÿ§«เ¥อ–¡นรคπß–ม¡√â‡πß√ล⇿ีส§Õอี¿ไà«ß§รมÕ¡ว«àß¡้ดาว§“剓“บุ่ง§“า‰å““า“ªน“ªอ้§®ค„ไ√จ§®ก„ล°√®°μ®“—อ¥ดμร‡า“—¥‡ร„À„แ“®Àัดก“จ้® ัตเ ¡æล“π¡æพ“าธπอà„นà„√∑ะ√π◊ร√∑Õดุ√π◊รÕาา¬¡–ภ¬ย’μË¡«–งμ’Ëะ«รมใåÕ¢’≈åÕ์ข¢“àค‘ªา’≈อà“‘ªา∑จลีÕ∑“ßÕŸค°อ“์ไßíมŸ °าí àÊกู“®ßใปàÊ“®ßเง»จ) »æπห“ สศæπพ“ต‘…าเ‘π…√∑‰π่ษิน√√∑ช‰ใา√รร¥¬¬“¥Èß—–¬¬่น“นม—Èß–อืยยะâåå âåå ์์
∫จบ∫ัง√ร√ห√ร√æวพæัด™ช™อ∫“∫“าบุÕ√อÕ√√ลÿª√ุปÿªææร ส ™า™¡ม¡ช““∫‡บธ∫‡ªªา∑ท∑ìπìπน  ี ““¡¡‡‡≥≥√√∑∑’Ë«’Ë«—¥—¥»»√√’∑’∑ÕÕßß ((««—¥—¥»»√√’ ’ √¡Õ∫บมอ อ√¡Õ∫«ÿ∫«Ÿ√บาุ√ÿรูร∫Ÿ√√¡¡จæ≥พ≈ณæล≥≈ÕาÕ√“รา√“¿ภ“ร¿““√รา“√¬ย“¬า™““ชา‡™“‡ÿæพ¡เ์∏ÿ¡æม¡ธ∏¡˜ส˜เ“◊ËÕา“◊ËมÕา¯π¯นπ‡μรอ่ืต‡μ¢’¢’ี์”ªเ�ำ”⓪กแâข“·∫·บ∫ï ï ลน้า≈≈≈ลŸà≈«สàŸะ«–ฺต„–„—ใ¬‰—ู่วπไ¬‰สπน¥ด™¥ยั™‡ีโ‡เâ¡¡้ม√âล¡ช¡√ม“√◊รÕร“√◊Õอื ≥ณา≥ßßง∑¿ภ∑¿ÕàทÕ““าอà““”πæ”พา่πæ�ำ ‡‡‰„นเ¿‰„ใ¿π¥ภπ¥นไÕÕ⪇ดอ⪇ป¢‡¢‡ïเ้เ¡ïâี¡“ขมâ“æพ◊Õææา้◊Õือæ..ßพ.”ßศ»ง”»π�ำ..π.®Úน®Ú—°จ๒—°—ß—ßÙกังัÙ∑À๔∑ÀทหˆË’ˆ««Ë’๖««วว่ี¯——¥¥¯——¥¥๘ัดดั
บรรพชาเป็นสามเณรที่วัดศรีทอง รวมอายุ ๗๘ ปี

ææ√√––ªª≠í í≠≠≠““ææ‘»‘»““≈≈‡‡∂∂√√–– ((ÀÀππŸ Ÿ ∞∞μ‘ ‘쪪êê‚⁄ ⁄‚≠≠)) ชาตภิ ูมิ
‡∑√∑∏(«อ จอเ ธเ‡∑√∑(∏«ªæกปªàæ«—¥√ุาดàุปบุà—È«—“¥ß√àÈ—“ßìπิดÿ∏็น√¡ìπรÕÿ∏¬π√¡งÕชัล¬π¡Õเย¡อ‡Õ‚ค—߇‡ม‚ฌร—∞߇¥»∞ª¬√์¥»ยª‡¬√์า“ไ‡่ือª“—‘ß(π°àา“ªì—‘ßππ°ป่าà“πชìสππ ßยì π“∏ßงìπ“ ∏ธ‚‘ีน ¥’§‚‘√พท์ข¥’ด§¬ÿ¥æพ√ธ¬ÿา¥æÀ’ค¬À—“¡อ’¬)—“¡ยี่ารßมน)√.ß¡√∏‘Ëßรศ¿¡∏§‘Ëßนะงงิ่¿–§มฺี°–√)พ°ก.√’ป√)åÕ‰เ’√åÕ‰ธ—∫√ªป—∫‡√ªับนÿ‡ªัญโ·ÿ¡พª¡·¡æ¡๒πร็นæพπมí™≈∏‘íญ°™≈ร)∏‘°√§๔ส√§¨ร–ด“ะ¨–∑“–∑า√–วæหะ๐®√æส้Õว®“Õ’Ëพæ√ัด“’Ëæ√อ“√ธ๗ุท“ย“¬√—°“¬—อ°√ิศπ–าร√®π–åก¢ธ®·å¬¢√โจ·า¬ร¡√“¡ธิ“Õัศน“≈Õåลทาม“≈√å¥√ร¥ß™ก(–รß™¬เิ(–ก่อี¬รâ«≈ถ â«§≈ยา å‡§มå‡ท�ำ¬’ ร¬—รß’æâÿ เ์π—กßæÿâπเรส°ี่«ร∏ะา“°ภ«∏“‡√ับงั‡√ั√กา√—ม¡π§√√—¡π§อ–ส(–≠åรทแ≠å⁄¡ห¬ ⁄¡เ¬ ี์แ‡มลั‡้“∏ง°°ÿ∑น§“∏°°ÿ∑§ลเ≥ยอืะค‚——∫≥π‚¬ู∏——ค∫√π¬∏ะ√คังฐมัง‘ย‘พเติุ้นภปรรปเจรีว่ ็นคะเญังมมรยพหเฺโาธกดวญรชาันินัดะ--)
สงั วรญาณ (พธุ ฐานโิ ย)

พระปญั ญาพศิ าลเถระ มรณภาพ
(หนู ฐติ ปญโฺ ญ) เม่อื วนั ที่ ๒๒ ตุลาคม ๒๕๔๗

๔๕ ตามรอยธดุ งควตั ร ท่านพระอาจารย์เสาร์ กนตฺ สีโล

æ√–Õ“®“æ√¬√‡å– Õ““√®å “√¬‡å  “√å

30 30

∫”‡æ∫≠Á ”‡‡ææÁ≠’¬‡√æ’¬√ æ√–Õ“®“√¬

35

À≈—ß®À“°≈∑—ß®à““π°æ∑√à“–πÕæ“®√“–√Õ¬“凮 ““√√¬å 几æ“√√âÕå ¡æ¥√â«âÕ¬¡À¥¡â«Ÿà§¬≥À–¡‰àŸ§¥≥âª√––‰¥°âªÕ√∫–æ°‘∏Õ’≠∫—μæμ‘∏‘°’≠√—μ√μ¡‘°√√¡
„À¡à·„≈Àâ«¡à·∑≈Ë’«â«—¥„μ∑âË’«—¥„‡¡μ◊Õâ ßÕ‡¡ÿ∫◊Õ≈ß√Õ“ÿ∫™∏≈“√π“™’ ∏«“—¥ππ’ È’®«÷ß—¥°π≈È’®“¬÷ß°‡ª≈ì𓫬—¥‡ª∏ìπ√«√¡—¥∏¬√ÿμ√‰ª¡‚¬¥ÿ쬉àÕªª¡‚√“¥‘¬æ¬“√ª¬–√Õ‘¬∑““à“®¬π“√∑¬à“几π“√å °π⁄μ ’‚≈ æ
æ√–Õæ“®√“–Õ√¬“宇 ““√√¬å‰å‡¡ à‰“¥√âπ剡‘Ëßπà‰¥Õâππ‘Ëß„®π·Õ¡πâ·„®μ·àπ¡âÕâ·¬μàπ∑âÕà“¬π√∑’∫à“‡√πàß√ª’∫√‡–√°àߪհ√∫√–“§°∫«Õ∫“∫¡ß— §‡æ«¡’¬“∑¡√≈Ÿ ∑‡¢æÿ°Õ’¬¢æ√≥√∑––ÿ°√®“¢‘μ™≥∑–“®π‘μ« ‘ ßÿ §“¡ ¡’ “ μ
‰¡¡à ’≈‰¥¡≈¡à –’≈¥‰¡≈‡à –ÀπÁ ‰¡·°à‡Àπà ÁπÕ·π°àπÕ‰¡π‡à ÀπÁ ‰¡·°à‡Àªà πÁ “·°°∑àªâÕ“ß°∑‰¡Õâ ‡à ßÀπÁ ‰¡·°‡à À≈à Áπ“·¿° Úà≈°— ˆ“°¿“ ¡√–°—’π°“·§“≈√¡–– æ·‘ßË  .≈»√–.√ Ú‡ßË‘ Ù √Û√‘≠√˘‡ μ√‘≠√ß°—∫ √.». ÒÒı
‡¬π‘ ¬Õ‡¬π ‘ ßË‘¬‡ÕÀ≈ “à ß‘Ë π‡À∑È’ ≈“à “àππ ∑’È≈“à–π‚¥ ¬≈‡–¥‚¥Á¥¢¬“‡¥¥·¥Á ≈¢«“â ¥∑·“à≈π«â §∑√Õ“à πß»§≈’√§Õ√ß»Õ≈’ß∏§√√√ Õ¡¡ß∏‡¬¥√¥÷√Á®¡¡æπË— √¬‡–¥¥÷ ®¥Á¡≈ÿ ‡π—Ë®¥‡Õ¬’¥¡«¥Á ·‡‡°π¥≈«¬’à “â·«‡π·®πà“â Õ«à ·¬πŸÀà à —« √—™°“≈∑Ë’ ı
„πÀ≈„°— π∏À¥ÿ ≈ߧ°— «∏μ—¥ÿ √ߧҫÛμ— √ª√Ò–Û°“ª√√–‰¡°“«à √“à ∑‰¡“à π«à ‰“à ª∑∑“à „Ë’π¥‰ªÕ∑¬„’Ë ∑àŸ ¥„Ë’ Õ¥¬„∑àŸ®∑„Ë’ ¥“à π„®¡∑Õ‰‘ ¥“à‚ÿ ∫π‡â À ¡π‘ ∂‰‘ À¥À‡â“à ≈Àßß—π‘®‡“À¥°¡‘“à §ß¡®«¢’ ““π¡°“§‡æ¥«°¬’“«√¡“â‡æß ¬’¯√‡¡μ√ ¬“« ÒÚ
·¡â·μ·à‰ª¡∫·â μ‘≥‰à ±ª∫∫≥‘“μ±∫ª“í¥μ쓪¥¥í μ°“«¥“¥°≈“«π“¥«≈—¥“π¢«—¥¥—°√¢–‚¥— ∂°π√–‡‚¬∂∫Áπºâ“‡¬§Á∫¬«ºâÕ∫â“¡§ºÿ¡¬â“âÕ°¡‡“¥√º‘π°“â ‰àÕª‡ ‡¥¥√‘ππ‘Ⓣª¡ß‚“‡¥„π¬π‘ æ¡“√„–πÕ“®“√¬å‡ “√å
«—¥·≈«–—¥π·Õ≈°–«π—¥Õ°μ«≈—¥Õ¥μ®≈πÕ°¥“®√π¢°∫“©√—π¢∫∑©à“—ππ∑∑”à“§π«∑“”¡§‡∑«à““∑¡—‡π∑Õà“¬∑ªŸà°—π√—∫Õ–§∏¬«“Ÿà°“π—∫¡π§‡“æ«¡“’¬«¡√à“‡∑æÿ°"’¬æ¢√≥∑–æ–ÿ°∑ÿ∑¢Ë’ ∏≥®–ÿ≈∑®Ë’ Õ¡‡¡◊Õß" ´÷Ëßæ
‡§≈Ë◊Õπ‡§‰À≈«Ë◊Õπ‰‰¡ÀଫՉ¡¡„Àà¬âÕÕ“¡√„À¡âÕ≥“å¿√“¡¬≥πå¿Õ“°¬¡π“Õ°°√¡–∑“°∫√°–√∑–∫∑°—Ëß√„–À∑â®Ë—ß‘μ„¥„®À”«â®√Õß‘μ°Õ„®·¬««¡àŸ Õ°“°‰‰ª¥·μ«â “°˜¡‰ÙªÕ쓪“√¡ï¡μÕ≥Õà“å ¡√¡“æ≥√å –§√Ÿª√–®°— …åÕ
ª√ÿß·μªßà√‚ÿߥ·¬μ‡ßં≈¥à“¬ª‡ª√≈–‚“à ¬ª™√π–å„‚¥¬Ê™π∑„å ßÈ— ¥ Ê‘πÈ ∑Èß—  ®π‘Èμ‘ ¢Õ®ß∑μ‘ ¢à“πÕß°∑Á‰¥“à π√â ∫—°§Á‰¥«â√“∫—¡√§ Õ◊È «ß∂∫“Õ¡ π ÿ¢ß‚‡æ¥∫¬√ “ ÿ¢–¡‚™¥”Ë ”¬‡√  ÿ¥¡¡∑Õ”Ë √¡‡ÿ¥ “‚¡∑Õ√¡“¡“°®π„™°â “√‰¡à‰

æ√–æ§√√–Ÿ«§‡‘ «√°Ÿ«æ‡‘ «∑ÿ °∏æ°∑ÿ ®‘ ∏°®‘ μÕà ¡“‡¡ËÕ◊ ªï æ.».Úıˆ ®ß÷ ‰¥∑â ”°“
ÒÚ ‡¡μ√ ¬“« ÛÙ ‡¡μ√·≈–‰¥Õâ —≠‡™‘≠æ√–
Õÿªπ‘ Õ—¬ÿª∑π’Ë·‘ ∑—¬â®∑√Ë’·‘ߢ∑Õâ®ß√æ‘ߢ√Õ–Õßæ“®√“–√Õ¬“凮 ““√√¬å 几∑“à“√πå ‡ª∑ìπà“πº‡âŸ ª—πìπ¢‚÷Èπº¥ªŸâ ¥—√π–™‚¥Õ‘…¥∫∞§“™«πÕ“∫¡‡§  «√ß“∫Á®¡  ‘Èπ‰¡ß ∫à¡∫‰√Ÿ¡≥à 废°‡ªìπæ∑— ∏ 
√–§π¥√–⫧¬πÀ¥¡«â §àŸ ¬≥À–¡Ÿ§à∂≥“â ∑–Ë’‰À∂πâ“∑¡‰’Ë’§À«π“¡¡§’«ÿàπ«“«¡“¬«àπÿ®ÿâπ«“®¬“â ®ππÿâ·®≈“â«â π≈·–°≈âÕ«â ≈∑–°“à  πÕâ ‘πÈ ®§∑–ª“à °π≈Õà®°’  –μª√«— â“≈Àß°’ πªμÀ’√—«–“à À¡ß‰π“ª≥’À‡Õà“ßÒ߉ڪ‡Õ≈ßâ“π∫“∑
À®–¡‡ÀàŸ§≥ÁπÀ®‰––¡¥‡¡À⮟৓“≥Áπ¥°‰–â«¥°¡¬â®““°“√¥—π°‡∑â«°ÀË’¬¬“¡«°√àŸ¡®—π‡∑““À°√Ë’¬¡‘°«Ÿà¡®ª““·°√≈μ‘°’°à°«Á‡ßª·‘‡’¬«≈μ°∫’°à° «Á‡Àßß‘‡’¬«∫√°∫◊Õ‡À ‡∑À¡ßË’¬∫√◊Õ«◊Õ‡πÀ‡‡‰º∑¡¡¬’ˬ◊àÕ¡·«π’溇‰º√à ¡–¬—®à¡‡·∏≈’æº√¬√à √«–¡—®¥—‡∏≈‡∫¡√·¬√¡◊ËÕ√Ÿ ¡∑â°æ‡“à“¡·√π“¡◊ËÕ‡‡∑√¥∑Ⱂˬ“‘π“à“«¡√π∑‰‡ª‡“∑¥ß®Ë’¬‘π¡–«∑‡“‰ª∂ª“ìπ÷ßß®¡–‡“ª∂ìπ÷ß
ª°í °≈ª¥°í æ°—°≈¥æ¡°—æ’ √–¡‡≥’æ√√μ–‡¥‘ ≥μ√“μ¡‘¥∑μà““π¡¡∑““à¡π“¡°“¡¡““¬°¡°“¬√–∑°—Ëßæ√–√∑–∏—Ëßæÿ¥ß√§–∏®å ¥ÿ√¡ß§“®åææ√√¡Õ–“∑Õ“√殓Õ∫“√∑¢¬à“√凫“ ∫°“Á¢√“à å «∑°à“Á π™Õ∫§«“¡ 
®–‡∑Ë’¬®«–¡‡∑“’ˬ°«√¡“∫“°π√¡“— ∫°π“¡√— ∑°à“π“√¡∑‘‰¥à“π⢓¡¥‘‰¥â¢“æ¥Õ‡¢â“æ‰Õª‡„¢πâ“∫‰ª√‘‡„«π≥∫«√—¥‘‡«‡∑æ≥È—ß‘Ë¡««¡—¥—¥“∑®°–ȗ߇‡«¢À—¥â“Áπ®°–‡æ‡Á·À◊ËÕμÁππà∑° à“Á·πÀμ°∏à∑—∫√à“√π¡°‘ —∫¡“°¢÷Èπ‡√Ë◊Õ¬Ê ∑
æ√–Õæÿª√íØ–∞Õ“ÿª°í؇∑∞à““π°È—π‡∑à“ππÕÈ—π°ππ—ÈπÕ®°–π‡¢—Èπâ“®À–“‡¢∑â“’Ë«À‘‡«“°∑ ’Ë«ß‘‡«—¥°° —πßÀ—¥¡°¥—πÀ¡∑¥Õà“π¬∑àŸ∑∑”“â à“¬§π‡«¡∑“◊Õ¡”ߧ√Ÿâ «À“÷°“à ¡μ߉√—«°Ÿâ Õ≈÷°¬ºμŸà°§âŸ —«—∫πÕ‰¬ªàŸ°∑—∫“ß∑»‘ μ–«—πÕÕ°
§«“¡§‡æ«’¬“¡√ ‡æ∑’¬ÿ°√¢≥∑–ÿ°∑¢Ë’‡≥§≈–∑◊ËÕπË’‡§‰À≈◊ËÕ«‰π¡‰à¬ÀÕ«‰¡¡„Àà¬âÕ‡ª¡≈„Àà“ªâ‡ª√≈–‚à“¬ª™√π–宂¬“™°π°·å®“À“√àß°‡§π°≈’ȇ“ª◊ËÕ√ìππ‡§«‰À—¥≈‡Ë◊Õ«°„ππà“‰·ÕÀ°‘√«‘¬à¡„π““Õ∫°‘√àÕ∂‘¬π“∫·∂μà√°√â“ß¡“π“πÀ
„¥Ê∑„ȗߥ ÊÈπ‘ ∑´È—ß÷Ëß æ‘πÈ √´–§ßË÷ æ≥√––집¥≥μ–“μ¡¥‘∑μà““π¡ ∑¡à“¬— π° Õà ¡π¬— π°π—È Õà πμπà“ßπ—È ‰¥μæâ “à “ß°‰¥π— âæ “◊∫°∑“π— √Õ ∫¥∫◊ √Ÿª∑≥ØÕ–ª‘ ¥ª∑ªØ“Ø ‘ «ª‘—ßμ—¢∑√√“≥ª«ØåÕ—μ∫‘¬√—μàŸÀª‘≈Øß— ‘∫Àμ— π‘ Ë÷ß √Õ∫∫√‘‡«≥π
»¢Õ√—∑ß∫∏»¢Ÿ√“Õæ¢√∑—Õß“∫ß∏®¡Ÿ√““æ¢√«¬≈Õ“åÕÀß®¡¬“¡√«à“™Ÿà ¬≈ß“¡åÕÀ«‘¢¬ª¡“à“Ÿà™√¥ß–“¡μ™«‘¢°“ª“„∫√π¥–°¬μ™æÿ§°“√ª„∫πàÕí®°¬ß®æ§ÿ ÿ∫´√ªπ— àÕ÷Ëß®í π°ß®’ȇÁ§∫ÿÕ´◊Õß—πË÷ßæπ°√ȇ’Á§–Õ◊Õ‡ß∂æ√√––∑‡∂’Ë¡√’™–◊ËÕ∑¬‡ ’Ë¡ß— ‚’¬’™∫ß◊ËÕ ‡‡ª∂ ìπ√å’¬“â∑ßÀ߇˒‡Àª≈§ß—≈ìπ“®ß√—∑“πæË’‡°’ȧ‡‡¬≈“ ¥÷Ë◊Õ√√‡æ¡Á®Õ„‡¿“ ≈‡—μªË◊Õμπ¡ì °„∑ ‘®∫’Ë ‡√”’¬‡æ∫≠Á √Õâ‡æ¬¬’ ·√≈‡®â«√

∑à“πæ√–§√Ÿæ‘∫≈Ÿ ∏√√¡¿“≥ (‚™μ‘ Õ“¿§⁄‚§) «¥—

ตามรอยธดุ งควัตร ท่านพระอาจารยเ์ สาร์ กนฺตสีโล ๔๖ «“à ...„πμÕπ‡¬πÁ °Õà π∑∑’Ë “à π®–‡¥π‘ ∑“ß°≈∫— «¥— ‡≈
 «¥¡πμåÕ∏‘…∞“π®‘μ ¢Õ„ÀâºâŸ¡’ƒ∑∏‘Ï¥≈∫—π¥

พระอาจารย์เ์ สาร์เ์ ป็น็ ผู้�ชอบความสงบอย่า่ งแท้จ้ ริงิ จนต่่อมาท่่านได้ช้ื่�อว่า่ “พระครูู
วิิเวกพุทุ ธกิิจ”

อุุปนิิสััยเป็็นผู้�ชอบความวิิเวกนั้�นแสดงออกให้้เห็็นตั้�งแต่่ท่่านออกปฏิิบััติิธรรม
สมัยั โน้น้ คืือ หลัังจากที่่�ท่า่ นตััดโลก ตัดั เป็น็ ตััดตาย ไม่่ยอมสึึกตลอดไป ตั้้�งจิติ อธิิษฐาน
มุ่�งประพฤติิพรหมจรรย์์ ครองศีลี ทรงธรม เสาะแสวงหาที่�สงบปฏิบิ ัตั ิิธรรม กรรมฐาน
ท่่านหลวงตาพระมหาบััว ญาณสมฺฺปณฺฺโณ บัันทึึกไว้้ในหนัังสืือประวััติิท่่านอาจารย์์มั่�น
ภูรู ิทิ ตฺโฺ ต ว่่า “ท่่านไม่่ชอบพููด ทั้้�งวันั ไม่่พููดอะไรกับั ใครมากมายหลายประโยค เวลานั่่�งสมาธิิ
ก็ท็ นทานนั่่ง� อยู่ไ� ด้้เป็็นเวลาหลายชั่ว� โมง เวลาเดินิ จงกรมก็็ทำ�ำ นองเดียี วกััน ลัักษณะท่่าทาง
ของท่่านมีีความสง่าผ่่าเผย เยืือกเย็น็ เปี่ย�่ มล้น้ ด้้วยเมตตา น่่าเคารพเลื่�อมใสยำำ�เกรงมาก
มองเห็น็ ท่่านแล้้วก็เ็ ย็น็ ตา เย็็นใจไปหลายวันั ทั้้�งพระเณรและประชาชน ต่่างพากัันเคารพ
เลื่อ� มใสศรััทธาในตััวท่่านมาก”

วัดเลียบ

วััดใต้้เทิิง เป็น็ จุุดเริ่�มแรกการปฏิิบัตั ิขิ องท่า่ น ในสมัยั ก่อ่ นนั้�นวััดใต้้เป็็นวััดที่�อยู่�
นอกเมือื ง ยังั เป็น็ สถานที่�สงบพอประกอบความเพีียรได้ด้ ีี ท่า่ นได้้ตั้�งหน้้าบำ�ำ เพ็ญ็ ทางจิิต
เบื้�องแรกที่่�วััดนี้้� และด้้วยอุปุ นิิสัยั เป็็นผู้้�สัันโดษนี่�เอง จึึงทำ�ำ ให้้ท่า่ นถืือโอกาสหลีีกเร้้นออก
จากหมู่�คณะ เพื่�อไปประกอบความเพีียรตามป่า่ ตามสวนที่�สงบเงียี บแถบแถวนั้�น ซึ่่�งท่่าน
หลวงพ่อ่ พุธุ ฐานิิโย วัดั ป่่าสาลวััน นครราชสีีมา ลููกศิิษย์์ของท่่านพระอาจารย์เ์ สาร์เ์ ล่า่ ให้ฟ้ ััง
ว่่า แต่เ่ ดิมิ นั้�นที่�ตรงข้า้ ง ๆ วััดใต้น้ ี้้� เป็็นสวนมะม่ว่ ง สวนขนุุน จนต่อ่ มาราว พ.ศ. ๒๔๓๕
เจ้า้ ของที่่�ดินิ ผืืนนี้้� ซึ่่�งคุณุ ตาบำ�ำ เพ็ญ็ ณ อุบุ ล เล่่าว่่าคือื พระอุบุ ลการประชานิจิ (บุุญชู)ู
ผู้�ขอรัับพระราชทานนามสกุุล พรหมวงศานนท์์ ที่่�นัับเนื่�องเป็็นหลานของพระพรหม-
ราชวงศา (อดีีตเจ้า้ เมืืองอุุบลฯ คนที่่� ๓) มีจี ิติ ศรัทั ธายกที่่�ดินิ ถวายให้้สร้า้ งวัดั แล้ว้ พร้้อมด้ว้ ย
เพีียเมืืองแสน (อุ่�น) ได้้ช่่วยกันั ปฏิิสัังขรณ์์ขึ้�นแล้ว้ ขอพระราชทานวิสิ ุุงคามสีีมาเป็็นวัดั ธรรม-
ยุตุ ชื่�อวััดเลียี บ ถวายให้้ท่า่ นพระอาจารย์์เสาร์พ์ ำำ�นััก จนที่�ตรงนี้�ได้ส้ ืืบทอดเป็็นวััดอย่่างถาวร
มาจวบทุุกวัันนี้ �

๔๗ ตามรอยธุดงควัตร ท่านพระอาจารย์เสาร์ กนฺตสีโล

วััดเลีียบและวััดใต้้ จึงึ อยู่�ใกล้ช้ ิดิ ติดิ กัันเหมือื นพี่่�กับั น้อ้ งทั้�งสองสำำ�นััก จะมีหี ่่างก็็
เพีียงถนนที่ �ขั้ �นอยู่ �กึ่ �งกลางเท่่านั้ �น
วััดเลีียบเมือื งอุุบลราชธานีีแห่่งนี้�นี่�เอง คืือ วัดั ที่่�ท่่านพระอาจารย์ม์ั่�น ภูรู ิทิ ตฺฺโต เมื่�อ
แรกที่�เข้้าเมืืองอุบุ ลฯ ได้้มามอบตััวเป็น็ ศิิษย์ใ์ นสำำ�นักั ท่่านพระอาจารย์เ์ สาร์์ ตั้้�งแต่่ครั้�งยัังเป็น็
ป่า่ มีกี ุฏุ ิิกระต๊อ๊ บเล็ก็ ๆ โน้น้ แล

ซุ้�มประตููวััดเลียี บด้้านทิศิ ใตอยู่�ตรงกันั ข้้ามกัับวัดั ใต้้

วัดั เลีียบและวััดใต้้ อยู่�ใกล้ช้ ิิดกันั ซ้้ายมืือคือื วััดใต้้ ขวามือื คือื วััดเลียี บ
ทั้�ง ๒ วััดนี้้� เป็น็ วััดที่่�ท่า่ นพระอาจารย์เ์ สาร์เ์ คยพำำ�นักั อยู่�ครั้�งปฐมวัยั และมััชฌิมิ วัยั

ตามรอยธุดงควัตร ทา่ นพระอาจารย์เสาร์ กนฺตสโี ล ๔๘

ประวัติวัดเลียบ

รายละเอียี ดเกี่�ยวกับั วััดเลียี บนี้้�มีปี รากฏอยู่�ในหนัังสืือประวัตั ิิวััดเลียี บ ฉบัับล่า่ สุดุ
พิิมพ์์ พ.ศ. ๒๕๔๑ ดังั นี้้� ...
เมื่�อจุลุ ศัักราช ๑๒๑๐ ตรงกับั พ.ศ. ๒๓๙๑ ปีีวอก เอกะศก เดืือน ๑๒ ขึ้�น ๑๐ ค่ำ�ำ �
วันั พฤหััสบดีี ได้้ตั้�งวััดเลียี บ มีีเนื้�อที่่� ๙ ไร่่ ๑ งาน ๓๗ ตารางวา มีีสมภารอยู่่�นับั ได้้ ๑๐ รููป
และมีพี ระอาจารย์์ทิพิ ย์เ์ สนา แท่่นทิิพย์ ์ ฉายา ทิิพฺพฺ เสโย เป็น็ หัวั หน้า้ ปกครองสำ�ำ นักั สงฆ์์
ต่อ่ มาท่า่ นได้้มรณภาพลง สำำ�นักั สงฆ์์แห่ง่ นี้้�จึึงร้า้ งไป
ต่่อมาพระครูวู ิเิ วกพุทุ ธกิจิ (เสาร์์กนฺฺตสีโี ล)ได้้มาเป็็นสมภารเมื่�อจุลุ ศักั ราช๑๒๕๔
ตรงกัับ พ.ศ. ๒๔๓๕ ปีีมะเส็็ง เบญจศก เดือื น ๕ ขึ้้�น ๑ ค่่ะ วัันอังั คาร พร้้อมภิกิ ษุสุ ามเณร
ส่่วนฆราวาสมีพี ระอุบุ ลการประชากิจิ (บุญุ ชู)ู พระสุรุ ะพลชยากร (อุ่�น) ท้้าวกรมช้า้ ง (ทองจันั )
สัังฆการีีจารปััจฌา สังั ฆการีีจารเกษ และทายกทายิิกา ได้พ้ ร้อ้ มกัันมีศี รัทั ธาสร้้าง ขยายวัดั
ออกด้้านบูรู พา, กว้้างได้้ ๑๑ วา ยาว ๖๔ วา ๒ ศอก ด้า้ นอุุดรกว้้าง ๑๘ วา ๒ ศอก ยาว
๕๓ วา และได้ส้ ร้า้ งรั้�วรอบวัดั มีเี สนาสนะ มีพี ัทั ธสีีมา ๑ มีหี อแจก ๑ หลังั หอฉันั ๑ หลังั มีี
กุฏุ ิิ ๔ หลังั โปง ๑ และได้ป้ ลููกต้้นไม้้ ได้แ้ ก่่ มะพร้้าว ๒๑๐ ต้้น หมาก ๖๐ ต้้น มะม่่วง ๔๐๐
ต้น้ ขนุุน (หมากมี้�) ๓๒๘ ต้้น มะปราง ๒๕ ต้้น

ต้้นขนุุนและต้้นพิกิ ุลุ เป็็นต้น้ ไม้ท้ ี่่�ท่า่ นพระอาจารย์์เสาร์์ กนฺฺตสีโี ล ปลูกู ไว้้ที่่�วััดเลีียบ
ซึ่�งยังั มีอี ยู่�จนถึงึ ปัจั จุุบััน (ภาพจากหนัังสือื บูรู พาจารย์)์

๔๙ ตามรอยธดุ งควตั ร ทา่ นพระอาจารยเ์ สาร์ กนฺตสโี ล

æ√–Õ“®“√¬‡å  “√å

æ√–3Õ“4®“√¬‡å  “√å

34

ภาพศาลาเกา่ อโุ บสถวดั เลียบ และพระประธาน คอื พระพุทธจุลจอมเมืองทอี่ งคท์ า่ นพระอาจารย์เสาร์สร้าง
¿“¿æ“滓»≈““≈‡“°‡“à°Õ“à ‚ÿÕ∫‚ÿ ∫ ∂ «∂¥—«‡¥— ≈‡¬’≈∫¬’ ∫·≈·–≈æ–æ√–√ª–√ª–√∏–“∏π“§πÕ◊§æÕ◊ æ√–√æ–æ∑ÿ ∏∑ÿ ®∏≈ÿ®®≈ÿ Õ®¡Õ‡¡¡‡Õ◊¡ßÕ◊ ∑ßÕË’∑ßÕË’ §ß∑姓à∑å π“à æπæ√–√Õ–“Õ®““®√“¬√‡å¬ ‡å “ √“ å √√ å “â √ß“â ß

สæรา้æ√งæ–√ในææ√––สæ√ÿ∑Õม–∑ÿ∏พ“Õัย√∏®ร“พŸªะ“√®รพ√Ÿª‰“ะ¬¡ทุ√‰อ凬¡â·ธ าå‡รจ·â°“ ปูา√–°“รไå √–ยม‡ªå≈ ์เ้แส‡ªπì—°≈กา‡πìะ°—ร® ส์‡เ“â®√ ปลÕâ““â √น็ัก“Õß“â „เ«จ“ßπ“„«้า π อ“¡ า ว¬—¡า—¬ส Õ‚ÿÕ∫ÿ‚∫ อโุ∂ บ«∂ส¥—«ถ—¥‡ว≈‡ัด’¬≈เ∫ล¬’ ีย∫ÀบÀ≈ห—ß≈ลª—ßังª®íป®®íัจÿ∫®จÿ∫π—ุบπ—นั

ตามรอยธดุ งควตั ร ท่านพระอาจารยเ์ สาร์ กนฺตสโี ล ๕๐