คู่มือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.1 เล่ม 1 (ปรับปรุงเดือนธ.ค.64)

คมู่ อื ครรู ายวชิ าพน้ื ฐาน

วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

เลม่ ๑ ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี

ตามมาตรฐานการเรยี นรแู้ ละตวั ชว้ี ดั
กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ. ๒๕๖๐)

๑ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑

คู่มือครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์
และเทคโนโลยี

ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ี่ ๑ เล่ม ๑

ตามมาตรฐานการเรยี นร้แู ละตวั ชี้วดั กลุ่มสาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์
และเทคโนโลยี

(ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐)
ตามหลกั สูตรแกนกลางการศกึ ษาขนั้ พ้นื ฐาน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑

จัดทำโดย
สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

กระทรวงศึกษาธกิ าร

คำช้ีแจง

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) ได้จัดทำตัวชี้วัดและสาระการเรียนรู้
แกนกลาง กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐) ตามหลักสูตร
แกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ โดยมีจุดเน้นเพื่อต้องการพัฒนาผู้เรียนให้มีความรู้
ความสามารถที่ทัดเทียมกับนานาชาติ ได้เรียนรู้วิทยาศาสตร์ที่เชื่อมโยงความรู้กับกระบวนการในการ
สืบเสาะหาความรู้และการแก้ปัญหาที่หลากหลาย มีการทำกิจกรรมด้วยการลงมือปฏิบัติเพื่อให้ผู้เรียนได้ใช้
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษที่ ๒๑ ซึ่งในปีการศึกษา ๒๕๖๑ เป็นต้นไปน้ี
โรงเรียนจะต้องใช้หลักสูตรกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐)
สสวท. จึงได้จัดทำหนังสอื เรียนทีเ่ ป็นไปตามมาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วดั ของหลักสูตรเพ่ือให้โรงเรียนได้ใช้
สำหรับจดั การเรียนการสอนในชัน้ เรยี น

คู่มือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ เล่ม ๑ กลุ่มสาระ
การเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเล่มนี้ สสวท. ได้พัฒนาขึ้น เพื่อนำไปใช้ประกอบหนังสือเรียนรายวิชา
พื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษา ปีที่ ๑ เล่ม ๑ โดยภายในคู่มือครูประกอบด้วย
ผังมโนทัศน์ ตัวชี้วัด ข้อแนะนำการใช้คู่มือครู ตารางแสดงความสอดคล้องระหว่างเนื้อหาและกิจกรรม
ในหนังสือเรียนกับมาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี
(ฉบับปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ตลอดจนแนว
การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่มุ่งเน้นการพัฒนาทักษะรอบด้าน ทั้งการอ่าน การสำรวจตรวจสอบ การฝึกปฏิบัติ
การปฏิบัติการทดลอง การสืบค้นข้อมูล และการอภิปราย โดยมีเป้าหมายให้นักเรียนพัฒนาทั้งด้านความรู้
ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ทักษะแห่งศตวรรษที่ ๒๑ จติ วิทยาศาสตร์ กระบวนการสืบเสาะหาความรู้
ทักษะการคิด การอ่าน การสื่อสาร การแก้ปัญหา ตลอดจนการนำความรู้ไปใช้ในชีวิตประจำวันอย่างมี
คุณธรรมและค่านิยมที่เหมาะสม สามารถดำรงชีวติ อยู่ในสังคมแห่งการเปลีย่ นแปลงในศตวรรษที่ ๒๑ อย่างมี
ความสุข ในการจัดทำคู่มือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑ เล่ม ๑
กล่มุ สาระการเรียนรูว้ ิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเลม่ นี้ ได้รบั ความร่วมมอื อยา่ งดยี ิง่ จากคณาจารย์ ผู้ทรงคุณวุฒิ
นักวิชาการ และครผู ู้สอน จากสถาบันการศึกษาตา่ ง ๆ จึงขอขอบคณุ ไว้ ณ ท่ีน้ี

สสวท. หวังเป็นอย่างยิ่งว่าคู่มอื ครูรายวชิ าพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๑
เล่ม ๑ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเล่มนี้ จะเป็นประโยชน์แก่ครูและผู้เกี่ยวข้องทุกฝ่าย
ท่ีจะชว่ ยให้การจัดการศึกษาด้านวิทยาศาสตร์มีประสิทธิภาพและประสิทธผิ ล หากมีขอ้ เสนอแนะใดที่จะทำให้
คู่มอื ครูเล่มนี้สมบรู ณ์ยิง่ ข้ึน โปรดแจง้ สสวท. ทราบดว้ ย จักขอบคุณยิ่ง

(ศาสตราจารย์ชกู ิจ ลิมปจิ ำนงค)์
ผูอ้ ำนวยการสถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

สารบัญ

หนา

คาํ ชแี้ จง

เปา หมายของการจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร ก

คณุ ภาพของผเู รยี นวิทยาศาสตร เมอ่ื จบชั้นประถมศึกษาปที่ 3 ข

ทักษะทีส่ าํ คัญในการเรียนรูวทิ ยาศาสตร ค

ผังมโนทศั น (concept map) รายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร ชน้ั ประถมศึกษาปที่ 1 เลม 1 ช

ตวั ชีว้ ัด สาระการเรยี นรแู กนกลาง วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ซ

ขอแนะนําการใชคูมือครู ญ

การจดั การเรียนการสอนวิทยาศาสตรใ นระดับประถมศึกษา น

การจัดการเรียนการสอนท่ีเนนการสืบเสาะหาความรทู างวิทยาศาสตร น

การจัดการเรยี นการสอนท่ีสอดคลองกบั ธรรมชาตขิ องวิทยาศาสตร ป

และกระบวนการทางวิทยาศาสตร

การวดั ผลและประเมนิ ผลการเรยี นรวู ทิ ยาศาสตร ฝ

ตารางแสดงความสอดคลองระหวา งเน้อื หาและกจิ กรรม ระดบั ช้ันประถมศึกษาปท ่ี 1 เลม 1 ภ

กับตัวช้วี ดั กลมุ สาระเรียนรูวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลาง

การศกึ ษาขั้นพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551

รายการวัสดอุ ุปกรณวิทยาศาสตร ป.1 เลม 1 ย

หนวยท่ี 1 การเรียนรสู ่งิ ตาง ๆ รอบตัว 1

ภาพรวมการจดั การเรียนรปู ระจาํ หนว ยที่ 1 การเรียนรสู งิ่ ตาง ๆ รอบตวั 1

บทที่ 1 เรียนรแู บบนกั วิทยาศาสตร 3

บทน้ีเริม่ ตน อยางไร 6

เรอ่ื งท่ี 1 การสืบเสาะหาความรู 11

กิจกรรมที่ 1 จมหรือลอย 15

เรื่องที่ 2 การสังเกตและการลงความเหน็ จากขอ มูล 25

กิจกรรมท่ี 2 การสงั เกตและการลงความเห็นจากขอมลู ทําไดอ ยางไร 31

เร่ืองที่ 3 การจาํ แนกประเภท 46

กจิ กรรมท่ี 3 จาํ แนกสิ่งของไดอยา งไร 50

เรือ่ งท่ี 4 การพยากรณ 61

กจิ กรรมท่ี 4 พยากรณไดอยา งไร 65

กจิ กรรมทายบทที่ 1 เรียนรูแบบนกั วิทยาศาสตร สารบัญ
แนวคาํ ตอบในแบบฝกหดั ทายบท
หนา
หนว ยท่ี 2 ตวั เรา สัตว และพืชรอบตัวเรา 74
76
ภาพรวมการจดั การเรียนรปู ระจาํ หนว ยที่ 2 ตัวเรา สตั ว และพชื รอบตวั เรา
80
บทท่ี 1 รางกายของเรา 80
บทนเ้ี ร่มิ ตนอยางไร 82
85
เรื่องที่ 1 สว นตาง ๆ ของรา งกาย 90
กจิ กรรมที่ 1.1 สว นตา ง ๆ ของรางกายเรามีอะไรบาง 94
กจิ กรรมที่ 1.2 สวนตา ง ๆ ของรา งกายทาํ หนา ที่อะไร 105
120
กิจกรรมทายบทท่ี 1 รางกายของเรา 122
แนวคาํ ตอบในแบบฝก หัดทา ยบท 126
129
บทท่ี 2 สตั วและพชื รอบตัวเรา 135
139
บทน้เี ริม่ ตนอยางไร 150
162
เรื่องท่ี 1 สวนตา ง ๆ ของสตั วและพชื 167
กิจกรรมที่ 1.1 มารจู ักสัตวกันไหม 180
กจิ กรรมท่ี 1.2 มารูจ ักพชื กนั ไหม 183
187
เรอื่ งที่ 2 บรเิ วณทีส่ ัตวและพืชอาศยั อยู 191
กิจกรรมที่ 2 สตั วแ ละพืชอยูทใี่ ดบา ง 193

กิจกรรมทายบทท่ี 2 สตั วแ ละพืชรอบตัวเรา
แนวคาํ ตอบในแบบฝก หดั ทายบท
แนวคําตอบในแบบทดสอบทายเลม
บรรณานกุ รม
คณะทาํ งาน

ก คูมือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1
เปา หมายของการจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร

วิทยาศาสตรเปนเร่ืองของการเรียนรูเกี่ยวกับธรรมชาติ โดยมนุษยใชกระบวนการสังเกต สํารวจ
ตรวจสอบ และการทดลองเกี่ยวกับปรากฏการณทางธรรมชาติแลวนําผลท่ีไดมาจัดระบบหลักการ แนวคิด
และทฤษฎี ดังน้ันการเรียนการสอนวิทยาศาสตรจึงมุงเนนใหนักเรียนไดเรียนรูและคนพบดวยตนเองมากท่ีสดุ
นั่นคอื ใหเกิดการเรยี นรทู ้งั กระบวนการและองคความรู

การจดั การเรียนรวู ทิ ยาศาสตรในสถานศกึ ษามเี ปาหมายสําคัญ ดังน้ี
1. เพื่อใหเขา ใจแนวคิด หลกั การ ทฤษฎี กฎและความรูพน้ื ฐานของวิทยาศาสตร
2. เพอ่ื ใหเขาใจขอบเขตธรรมชาตขิ องวิทยาศาสตร และขอจาํ กัดของวิทยาศาสตร
3. เพอ่ื ใหมที กั ษะทีส่ ําคญั ในการสบื เสาะหาความรูและพฒั นาเทคโนโลยี
4. เพ่ือใหตระหนักถึงการมีผลกระทบซึ่งกันและกันระหวางวิทยาศาสตร เทคโนโลยี มวลมนุษย และ

สิ่งแวดลอม
5. เพื่อนําความรู แนวคิดและทักษะตาง ๆ ทางวิทยาศาสตร และเทคโนโลยีไปใชใหเกิดประโยชนตอ

สังคมและการดํารงชวี ติ
6. เพื่อพัฒนากระบวนการคิดและจินตนาการ ความสามารถในการแกปญหาและการจัดการ ทักษะ

ในการส่ือสาร และความสามารถในการประเมนิ และตดั สินใจ
7. เพอื่ ใหเปน ผทู ่ีมีจิตวิทยาศาสตร มคี ณุ ธรรม จริยธรรม และคา นยิ มในการใชว ทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

อยา งสรา งสรรค

 สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ข

คณุ ภาพของผเู รียนวทิ ยาศาสตร เมอื่ จบช้ันประถมศึกษาปท ี่ 3

นักเรียนท่ีเรียนจบช้ันประถมศึกษาปท่ี 3 ควรมีความรู ความคิด ทักษะกระบวนการ และจิตวิทยาศาสตร
ดังน้ี

1. เขา ใจลักษณะท่วั ไปของสง่ิ มชี ีวิตและการดํารงชวี ิตของสงิ่ มีชีวิตรอบตัว
2. เขา ใจลกั ษณะท่ีปรากฏ ชนดิ และสมบตั ิบางประการของวัสดุท่ีใชท ําวัตถุและการเปลย่ี นแปลงของวัสดุ

รอบตวั
3. เขาใจการดึง การผลัก แรงแมเหล็ก และผลของแรงท่ีมีตอการเปลี่ยนแปลงการเคล่ือนท่ีของวัตถุ

พลังงานไฟฟา และการผลิตไฟฟา การเกิดเสยี ง แสงและการมองเห็น
4. เขาใจการปรากฏของดวงอาทิตย ดวงจันทร และดาว ปรากฏการณข้ึนและตกของดวงอาทิตย

การเกิดกลางวันกลางคืน การกําหนดทิศ ลักษณะของหิน การจําแนกชนิดดิน และการใชประโยชน
ลกั ษณะและความสาํ คัญของอากาศ การเกดิ ลม ประโยชนแ ละโทษของลม
5. ตัง้ คําถามหรอื กาํ หนดปญหาเก่ียวกับสิ่งท่ีจะเรยี นรูตามที่กําหนดใหหรอื ตามความสนใจ สังเกต สาํ รวจ
ตรวจสอบโดยใชเคร่ืองมืออยางงาย รวบรวมขอมูล บันทึก และอธิบายผลการสํารวจตรวจสอบดวย
การเขียนหรือวาดภาพ และส่ือสารส่ิงที่เรียนรูดวยการเลาเร่ือง หรือดวยการแสดงทาทางเพ่ือใหผูอื่น
เขา ใจ
6. แกป ญ หาอยางงา ยโดยใชข้นั ตอนการแกป ญ หา มที กั ษะในการใชเ ทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสาร
เบ้ืองตน รักษาขอ มลู สว นตัว
7. แสดงความกระตือรือรน สนใจที่จะเรียนรู มีความคิดสรางสรรคเกี่ยวกับเร่ืองท่ีจะศึกษาตามที่
กาํ หนดใหห รือตามความสนใจ มสี ว นรว มในการแสดงความคิดเหน็ และยอมรบั ฟงความคิดเห็นผอู น่ื
8. แสดงความรับผิดชอบดวยการทํางานท่ีไดรับมอบหมายอยางมุงมั่น รอบคอบ ประหยัด ซ่ือสัตย
จนงานลุลวงเปน ผลสาํ เร็จ และทาํ งานรวมกับผอู ื่นอยางมีความสุข
9. ตระหนักถึงประโยชนของการใชความรูและกระบวนการทางวิทยาศาสตรในการดํารงชีวิต ศึกษา
หาความรเู พิ่มเติม ทําโครงงานหรอื สรางช้นิ งานตามที่กาํ หนดใหหรือตามความสนใจ

สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ค คมู ือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

ทกั ษะทีส่ ําคญั ในการเรียนรวู ทิ ยาศาสตร

ทักษะสําคัญท่ีครูผูสอนจําเปนตองพัฒนาใหเกิดขึ้นกับผูเรียนเมื่อมีการจัดการเรียนรูวิทยาศาสตร
เชน ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร ทกั ษะแหงศตวรรษที่ 21

ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร (Science Process Skills)

การเรียนรูทางวิทยาศาสตรจําเปนตองใชทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรเพ่ือนําไปสู

การสืบเสาะคนหาผานการสังเกต ทดลอง สรางแบบจําลอง และวิธีการอ่ืนๆ เพ่ือนําขอมูล สารสนเทศและ
หลักฐานเชิงประจักษมาสรางคําอธิบายเก่ียวกับแนวคิดหรือองคความรูทางวิทยาศาสตร ทักษะกระบวนการ

ทางวทิ ยาศาสตร ประกอบดว ย

ทักษะการสังเกต (Observing) เปนความสามารถในการใชป ระสาทสัมผัสอยางใดอยางหน่ึงหรอื
หลายอยางสํารวจวัตถุหรือปรากฏการณตาง ๆ ในธรรมชาติหรือจากการทดลอง โดยไมลงความคิดเห็นของ

ผูสงั เกต ประสาทสัมผัสทงั้ 5 ไดแ ก การดู การฟง เสยี ง การดมกล่นิ การชิมรส และการสมั ผสั

ทักษะการวัด (Measuring) เปนความสามารถในการเลือกใชเคร่ืองมือในการวัดปริมาณตาง ๆ
ไดอยางเหมาะสม รวมถึงความสามารถในการหาปริมาณของสิ่งตาง ๆ จากเคร่ืองมือท่ีเลือกใชออกมาเปน

ตัวเลขไดถูกตอ งและรวดเร็ว พรอ มระบุหนวยของการวดั ไดอยา งถกู ตอง

ทักษะการลงความเห็นจากขอมูล (Inferring) เปนความสามารถในการคาดการณอยางมี

หลักการเก่ียวกับเหตุการณหรือปรากฏการณ โดยใชขอมูล (Data) หรือสารสนเทศ (Information) ท่ีเคย

เกบ็ รวบรวมไวใ นอดีต

ทกั ษะการจาํ แนกประเภท (Classifying) เปน ความสามารถในการแยกแยะ จดั พวกหรอื จัดกลุม
สิ่งตาง ๆ ที่สนใจ เชน วัตถุ ส่ิงมีชีวิต ดาว และเทหวัตถุตาง ๆ หรือปรากฏการณท่ีตองการศึกษาออกเปน

หมวดหมู นอกจากน้ียังหมายถึงความสามารถในการเลือกและระบุเกณฑหรือลักษณะรวมลักษณะใดลักษณะ

หนึง่ ของสง่ิ ตาง ๆ ทตี่ องการจําแนก

ทักษะการหาความสัมพันธของสเปซกับเวลา (Relationship of Space and Time) สเปซ
คือ พ้ืนที่ท่ีวัตถุครอบครอง ในที่นี้อาจเปนตําแหนง รูปราง รูปทรงของวัตถุ ส่ิงเหลาน้ีอาจมีความสัมพันธกัน

ดังน้ี

การหาความสัมพนั ธระหวา งสเปซกับสเปซ เปนความสามารถในการหาความเกี่ยวของ
สั ม พั น ธ กั น ร ะ ห ว า ง พื้ น ท่ี ที่ วั ต ถุ ต า ง ๆ
(Relationship between Space and Space) ครอบครอง

การหาความสมั พนั ธระหวางสเปซกับเวลา เปนความสามารถในการหาความเกี่ยวของ
สัมพันธกันระหวางพ้ืนที่ท่ีวัตถุครอบครอง
(Relationship between Space and Time) เมือ่ เวลาผา นไป

 สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ง

ทักษะการใชจํานวน (Using Number) เปนความสามารถในการใชความรูสึกเชิงจํานวน และ
การคาํ นวณเพอื่ บรรยายหรอื ระบรุ ายละเอียดเชงิ ปริมาณของสิง่ ท่สี ังเกตหรือทดลอง

ทักษะการจัดกระทําและส่ือความหมายขอมูล (Organizing and Communicating Data)
เปน ความสามารถในการนาํ ผลการสังเกต การวดั การทดลอง จากแหลง ตาง ๆ มาจดั กระทาํ ใหอยูในรูปแบบที่
มีความหมายหรอื มคี วามสมั พนั ธกันมากข้ึน จนงา ยตอการทําความเขา ใจหรอื เห็นแบบรูปของขอมลู นอกจากนี้
ยังรวมถึงความสามารถในการนําขอมูลมาจัดทําในรูปแบบตาง ๆ เชน ตาราง แผนภูมิ แผนภาพ วงจร กราฟ
สมการ การเขยี นบรรยาย เพอื่ สือ่ สารใหผอู น่ื เขา ใจความหมายของขอ มลู มากข้นึ

ทักษะการพยากรณ (Predicting) เปนความสามารถในบอกผลลัพธของปรากฏการณ สถานการณ
การสังเกต การทดลองท่ีไดจากการสังเกตแบบรูปของหลักฐาน (Pattern of Evidence) การพยากรณที่
แมนยําจึงเปนผลมาจากการสังเกตที่รอบคอบ การวัดท่ีถูกตอง การบันทึก และการจัดกระทํากับขอมูลอยาง
เหมาะสม

ทักษะการต้ังสมมติฐาน (Formulating Hypotheses) เปนความสามารถในการคิดหาคําตอบ
ลวงหนากอนดําเนินการทดลอง โดยอาศัยการสังเกต ความรู ประสบการณเดิมเปนพื้นฐานคําตอบท่ีคิด
ลวงหนาที่ยังไมรูมากอน หรือยังไมเปนหลักการ กฎ หรือ ทฤษฎีมากอน การต้ังสมมติฐานหรือคําตอบที่คิดไว
ลวงหนามักกลาวไวเปนขอความท่ีบอกความสัมพันธระหวางตัวแปรตนกับตัวแปรตาม ซ่ึงอาจเปนไปตามท่ี
คาดการณไ วหรือไมก ็ได

ทักษะการกําหนดนิยามเชิงปฏิบัติการ (Defining Operationally) เปนความสามารถในการ
กําหนดความหมายและขอบเขตของส่ิงตาง ๆ ท่ีอยใู นสมมติฐานของการทดลอง หรือทีเ่ ก่ยี วขอ งกับการทดลอง
ใหเ ขาใจตรงกนั และสามารถสังเกตหรือวัดได

ทักษะการกําหนดและควบคุมตัวแปร (Controlling Variables) เปนความสามารถในการ
กําหนดตัวแปรตาง ๆ ทั้งตัวแปรตน ตัวแปรตาม และตัวแปรท่ีตองควบคุมใหคงท่ี ใหสอดคลองกับสมมติฐาน
ของการทดลอง รวมถึงความสามารถในการระบุและควบคุมตัวแปรอ่ืน ๆ นอกเหนือจากตัวแปรตน ซึ่งอาจ
สงผลตอผลการทดลอง หากไมควบคุมใหเหมือนกันหรือเทากัน ตัวแปรที่เก่ียวของกับการทดลอง ไดแก
ตัวแปรตน ตวั แปรตาม และตวั แปรท่ตี อ งควบคมุ ใหค งท่ี ซึ่งลวนเปนปจ จยั ท่เี กีย่ วขอ งกบั การทดลอง ดังนี้

ตัวแปรตน (Independent Variable) หมายถึง สิ่งที่เปนตนเหตุทาํ ใหเ กดิ การเปลย่ี นแปลง จึงตอ ง
จัดสถานการณใหม สี ิ่งนแ้ี ตกตางกนั

ตัวแปรตาม (Dependent Variable) หมายถึง ส่ิงท่ีเปนผลจากการจัดสถานการณบางอยางให
แตกตา งกนั และเราตองสังเกต วดั หรือติดตามดู

ตัวแปรที่ตองควบคุมใหคงท่ี (Controlled Variable) หมายถึง ส่ิงตาง ๆ ที่อาจสงผลตอการจัด
สถานการณ จึงตองจัดสิ่งเหลาน้ีใหเหมือนกันหรือเทากัน เพ่ือใหมั่นใจวาผลจากการจัดสถานการณเกิดจาก
ตวั แปรตนเทานนั้

สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

จ คูมอื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

ทักษะการทดลอง (Experimenting) การทดลองประกอบดวย 3 ข้ันตอน คือ การออกแบบ
การทดลอง การปฏิบตั กิ ารทดลอง และการบนั ทึกผลการทดลอง ทักษะการทดลองจึงเปน ความสามารถในการ
ออกแบบและวางแผนการทดลองไดอยางรอบคอบ และสอดคลองกับคําถามการทดลองและสมมติฐาน
รวมถึงความสามารถในการดําเนินการทดลองไดตามแผน และความสามารถในการบันทึกผลการทดลองได
ละเอยี ด ครบถว น และเที่ยงตรง

ทักษะการตีความหมายขอมูลและลงขอสรุป (Interpreting and Making Conclusion) เปน
ความสามารถในการแปลความหมาย หรือการบรรยาย ลักษณะและสมบัติของขอมูลที่มีอยู ตลอดจน
ความสามารถในการสรุปความสัมพนั ธข องขอมูลทั้งหมด

ทักษะการสรา งแบบจาํ ลอง (Formulating Models) เปน ความสามารถในการสรา งและใชส่ิงท่ี
ทําขึ้นมาเพื่อเลียนแบบหรืออธิบายปรากฏการณที่ศึกษาหรือสนใจ เชน กราฟ สมการ แผนภูมิ รูปภาพ
ภาพเคลื่อนไหว สามารถประเมินแบบจําลอง และปรับปรุงแบบจําลองท่ีสรางขึ้น รวมถึงความสามารถในการ
นาํ เสนอขอ มลู แนวคดิ ความคิดรวบยอดเพ่อื ใหผ ูอน่ื เขาใจในรูปของแบบจําลองแบบตาง ๆ

ทักษะแหงศตวรรษท่ี 21 (21st Century Skills)

ราชบัณฑิตยสถานไดระบุทักษะท่ีจําเปนแหงศตวรรษที่ 21 ซ่ึงสอดคลองกับสมรรถนะที่ควรมีในพลเมือง
ยุคใหมรวม 7 ดาน (สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ, 2558; ราชบัณฑิตยสถาน, 2557)
ในระดับประถมศึกษาจะเนน ใหครผู สู อนสง เสริมใหนักเรยี นมที ักษะ ดังตอ ไปน้ี

การคิดอยางมีวิจารณญาณ (Critical Thinking) หมายถึง การคิดโดยใชเหตุผลที่หลากหลาย
เหมาะสมกับสถานการณ มีการคิดอยางเปนระบบ วิเคราะห ประเมินหลักฐานและขอคิดเห็นดวยมุมมอง
ท่ีหลากหลาย สังเคราะห แปลความหมาย และจัดทําขอสรุป สะทอนความคิดอยางมีวิจารณญาณโดยใช
ประสบการณแ ละกระบวนการเรยี นรู

การแกปญหา (Problem Solving) หมายถึง ความสามารถในการแกปญหาท่ีไมคุนเคย หรือ
ปญหาใหม โดยอาจใชค วามรู ทักษะ วิธกี ารและประสบการณท เ่ี คยรมู าแลว หรือการสบื เสาะหาความรู วธิ กี าร
ใหมมาใชแกปญหา นอกจากน้ียังรวมถึงการซักถามเพ่ือทําความเขาใจมุมมองท่ีแตกตาง หลากหลายเพื่อใหได
วธิ แี กปญ หาท่ดี ยี ิ่งขน้ึ

การสื่อสาร (Communication) หมายถึง ความสามารถในการส่ือสารไดอยางชัดเจน เช่ือมโยง
เรียบเรียงความคิดและมุมมองตาง ๆ แลวส่ือสารโดยการใชคําพูด หรือการเขียน เพื่อใหผูอื่นเขาใจได
หลากหลายรูปแบบและวัตถุประสงค นอกจากนี้ยังรวมไปถึงการฟงอยางมีประสิทธิภาพเพื่อใหเขาใจ
ความหมายของผูสง สาร

ความรวมมือ (Collaboration) หมายถึง ความสามารถในการทํางานรวมกับคนกลุมตาง ๆ ที่
หลากหลายอยางมีประสิทธิภาพและใหเกียรติ มีความยืดหยุนและยินดีท่ีจะประนีประนอม เพ่ือใหบรรลุ
เปาหมายการทาํ งาน พรอ มท้งั ยอมรบั และแสดงความรับผิดชอบตองานท่ีทาํ รว มกนั และเหน็ คณุ คา ของผลงาน
ท่พี ฒั นาข้นึ จากสมาชิกแตล ะคนในทมี

 สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ฉ

การสรางสรรค (Creativity) หมายถึง การใชเทคนิคท่ีหลากหลายในการสรางสรรคแนวคิด เชน
การระดมพลังสมอง รวมถึงความสามารถในการพัฒนาตอยอดแนวคิดเดิม หรือไดแนวคิดใหม และ
ความสามารถในการกลน่ั กรอง ทบทวน วิเคราะห และประเมินแนวคิด เพ่อื ปรับปรุงใหไดแนวคิดทจี่ ะสงผลให
ความพยายามอยา งสรา งสรรคน ้เี ปน ไปไดมากทีส่ ดุ

การใชเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสาร (Information and Communication Technology
(ICT)) หมายถึง ความสามารถในการใชเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพ่ือเปนเคร่ืองมือสืบคน จัดกระทํา
ประเมินและส่ือสารขอ มูลความรตู ลอดจนรเู ทาทันส่ือโดยการใชส่ือตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม มีประสิทธภิ าพ

สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ช คมู ือครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1
ผงั มโนทศั น (concept map)

รายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปท่ี 1 เลม 1

ประกอบดวย
ไดแ ก ไดแ ก

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ซ

ตวั ชว้ี ดั สาระการเรยี นรูแกนกลาง วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

ตัวชว้ี ัด สาระการเรียนรูแกนกลาง

ว 1.1 ป.1/1
ระบุช่ือพืชและสัตวท่ีอาศัยอยูบริเวณตาง ๆ ที่ไดจาก  บริเวณตาง ๆ ในทองถ่ิน เชน สนามหญา ใตตนไม สวนหยอม
แหลง นํา้ อาจพบพืชและสัตวห ลายชนิดอาศัยอยู
การสํารวจ

ว 1.1 ป.1/2

บอกสภาพแวดลอม ท่ีเหมาะสมในบริเวณที่พชื และสัตว  บริเวณท่ีแตกตางกัน อาจพบพืชและสัตวแตกตางกัน เพราะ

อาศยั อยูในบรเิ วณท่ีสํารวจ สภาพแวดลอมในแตละบริเวณเปนที่อยูอาศัยและมีอาหารท่ี

เหมาะสมกับการดํารงชีวิตของพืชและสัตวที่อาศัยอยู เชน

สระนํ้า มีน้ําเปนท่ีอยูอาศัยของหอย ปลา สาหราย และมีแหลง

อาหารของหอยและปลา บริเวณตนมะมวงมตี นมะมวงเปน แหลง

ที่อยู และมีอาหารสาํ หรับกระรอกและมด

ว 1.2 ป.1/1

ระบุช่ือ บรรยาย ลักษณะ และบอกหนาที่ของ • มนุษยมีสวนตาง ๆ ที่มีลักษณะและหนาที่แตกตางกัน เพ่ือให
สวนตาง ๆ ของรางกายมนุษย สัตว และพืช รวมทั้ง เหมาะสมในการดาํ รงชีวติ เชน ตามีหนาทีไ่ วม องดู โดยมหี นงั ตาและ
บรรยายการทําหนาที่รวมกันของ สวนตาง ๆ ของ ขนตาเพ่ือปองกันอันตรายใหกับตา หูมีหนาที่รับฟงเสียง โดยมีใบหู
รางกายมนุษยในการทํากิจกรรมตาง ๆ จากขอมูลที่ และรูหูเพ่ือเปนทางผานของเสียง ปากมีหนาท่ีพูด กินอาหาร
รวบรวมได
มีชองปากและมีริมฝปากบนลาง แขนและมือมีหนาที่ยก หยิบ จับ

มีทอนแขนและน้ิวมือที่ขยับได สมองมีหนาที่ควบคุมการทํางาน

ของสวนตาง ๆ ของรางกาย เปนกอนอยูในกะโหลกศีรษะ

โดยสวนตาง ๆ ของรางกายจะทําหนาท่ีรวมกันในการทํากิจกรรม

ในชีวติ ประจําวัน

• สัตวมีหลายชนิด แตละชนิดมีสวนตาง ๆ ท่ีมีลักษณะและหนาท่ี

แตกตาง เพ่ือใหเหมาะสมในการดํารงชีวิต เชน ปลามีครีบเปนแผน

สว นกบ เตา แมว มขี า 4 ขาและมเี ทา สาํ หรับใชใ นการเคล่อื นที่

• พืชมีสว นตาง ๆ ท่ีมีลกั ษณะและหนาท่ีแตกตางกัน เพ่ือใหเหมาะสม

การดํารงชีวิต เชน รากมีลักษณะเรียวยาว และแตกแขนงเปนราก

เล็ก ๆ ทําหนาที่ดูดน้ํา ลําตนมีลักษณะเปนทรงกระบอกต้ังตรงและ

มีกิ่งกาน ทําหนา ทีช่ กู งิ่ กา น ใบ และดอก ใบมีลกั ษณะเปนแผนแบน

ทําหนาที่สรางอาหาร นอกจากนี้พืชหลายชนิดอาจมีดอกที่มีสี

รูปรางตาง ๆ ทําหนาที่สืบพันธุ รวมท้ังมีผลที่มีเปลือก มีเนื้อหอหุม

เมล็ด และมีเมลด็ ซงึ่ สามารถงอกเปน ตนใหมได

สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ฌ คมู ือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

ตวั ช้ีวดั สาระการเรยี นรแู กนกลาง

ว 1.2 ป.1/2

ตระหนักถึงความสําคัญของสวนตาง ๆ ของรางกาย • มนุษยใชสวนตาง ๆ ของรางกายในการทํากิจกรรมตาง ๆ เพ่ือการ
ตนเอง โดยการดูแลสวนตาง ๆ อยางถูกตองให ดํารงชีวิต มนุษยจึงควรใชสวนตาง ๆ ของรางกายอยางถูกตอง
ปลอดภัยและรักษาความสะอาดอยูเ สมอ
ปลอดภัย และรักษาความสะอาดอยูเสมอ เชน ใชตามองตัวหนังสือ

ในท่ีท่ีมีแสงสวางเพียงพอ ดูแลตาใหปลอดภัยจากอันตราย และ

รักษาความสะอาดตาอยเู สมอ

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ญ

ขอแนะนาํ การใชค ูมือครู

คูมือครูเลมนี้จัดทําขึ้นเพื่อใชเปนแนวทางการจัดกิจกรรมสําหรับครู ในแตละหนวยการเรียนรู
นกั เรยี นจะไดฝ ก ทักษะจากการทาํ กจิ กรรมตาง ๆ ท้ังการสังเกต การสาํ รวจ การทดลอง การสบื คนขอมลู การ
อภิปราย การทํางานรวมกัน ซึ่งเปนการฝกใหนักเรียนชางสังเกต รูจักต้ังคําถาม รูจักคิดหาเหตุผล เพ่ือตอบ
ปญหาตาง ๆ ไดดว ยตนเอง ทง้ั น้ีโดยมเี ปาหมายเพื่อใหนักเรยี นไดเรียนรูและคนพบดวยตนเองมากที่สุด ดังนั้น
ในการจัดการเรียนรู ครูจึงเปนผูชวยเหลือ สง เสรมิ และสนบั สนนุ นักเรียนใหรจู ักสืบเสาะหาความรูจากส่ือและ
แหลง การเรียนรตู า ง ๆ และเพิม่ เตมิ ขอมูลที่ถูกตองแกนักเรียน เพอ่ื ใหน กั เรียนมีทกั ษะจากการศกึ ษาหาความรู
ดว ยตนเอง

เพื่อใหเกิดประโยชนจากคูมือครูเลมนี้มากท่ีสุด ครูควรทําความเขาใจในรายละเอียดของแตละ
หวั ขอ และขอเสนอแนะเพิม่ เตมิ ดงั น้ี

1. สาระการเรยี นรแู กนกลาง

สาระการเรียนรูแกนกลางเปนสาระการเรียนรูเฉพาะกลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตรและ
เทคโนโลยีท่ีปรากฏในมาตรฐานการเรียนรูและตัวช้ีวัด ฯ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตร
แกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 กระทรวงศึกษาธิการ ไดกําหนดไวเฉพาะสวนท่ีจําเปน
สําหรับเปนพื้นฐานเกี่ยวของกับชีวิตประจําวัน และเปนพ้ืนฐานในการศึกษาตอในระดับที่สูงข้ึน โดย
สอดคลองกับสาระและความสามารถ ความถนัดและความสนใจของนักเรียน ในทุกกิจกรรมจะมี
สาระสําคัญ ซ่ึงเปนเนื้อหาสาระที่ปรากฏอยูตามสาระการเรียนรูโดยสถานศึกษาสามารถพัฒนาเพิ่มเติม
ไดตามความเหมาะสม

สาระการเรียนรูวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ตามมาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด ฯ (ฉบับปรับปรุง
พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 ไดเพิ่มสาระเทคโนโลยี
ซึ่งประกอบดวยการออกแบบและเทคโนโลยี และวิทยาการคํานวณ ท้ังนี้เพ่ือเอ้ือตอการจัดการเรียนรู
บูรณาการสาระทางคณิตศาสตร วิทยาศาสตร และเทคโนโลยี กับกระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรม ตาม
แนวคดิ สะเตม็ ศึกษา

2. ภาพรวมการจัดการเรียนรปู ระจําหนวย

ภาพรวมการจดั การเรียนรปู ระจําหนวยมีไวเ พ่ือเช่ือมโยงเน้ือหาสาระกับมาตรฐานการเรียนรแู ละ
ตัวช้ีวัดท่ีจะไดเรียนในแตล ะกิจกรรมของหนวยนั้น ๆ และเปนแนวทางใหครูผูสอนนําไปปรับปรงุ และ
เพมิ่ เติมตามความเหมาะสม

3. จดุ ประสงคการเรียนรู

แตละหนวยการเรียนรูนักเรียนจะไดทํากิจกรรมอยางหลากหลาย ในแตละสวนของหนังสือเรียนท้ัง
สวนนําบท นําเรื่อง และกิจกรรมมีจุดประสงคการเรียนรูที่สอดคลองกับตัวช้ีวัดช้ันปเพื่อใหนักเรียนเกิด
การเรียนรู โดยยึดหลักใหนักเรียนไดลงมือปฏิบัติ สืบเสาะหาความรูดวยกระบวนการทางวิทยาศาสตร

สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ฎ คมู อื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

กระบวนการแกปญหา การสื่อสาร และความสามารถในการตัดสินใจ การนําความรูไปใชในชีวิตและ
ในสถานการณใหม มีทักษะในการใชเทคโนโลยี มีเจตคติ คุณธรรม จริยธรรม และคานิยมที่เหมาะสม
สามารถอยใู นสงั คมไทยไดอยา งมีความสุข

4. บทนีม้ อี ะไร

สวนที่บอกรายละเอียดในบทนั้น ๆ ซ่ึงประกอบดวยชื่อเรื่อง คําสําคัญ และช่ือกิจกรรม เพ่ือครู
จะไดทราบองคป ระกอบโดยรวมของแตละบท

5. สื่อการเรยี นรแู ละแหลง เรียนรู

สวนท่ีบอกรายละเอียดส่ือการเรียนรูและแหลงเรียนรูท่ีตองใชสําหรับการเรียนในบท เร่ือง และ
กิจกรรมน้ัน ๆ โดยส่ือการเรียนรูและแหลงเรียนรูประกอบดวยหนาหนังสือเรียนและแบบบันทึกกิจกรรม
และอาจมีโปรแกรมประยุกต เว็บไซต สื่อส่ิงพิมพ สื่อโสตทัศนูปกรณหรือตัวอยางวีดิทัศนปฏิบัติการ
ทางวทิ ยาศาสตรเ พ่ือเสรมิ สรา งความมั่นใจในการสอนปฏิบตั กิ ารวทิ ยาศาสตรส าํ หรับครู

6. ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรและทกั ษะแหงศตวรรษท่ี 21

ทักษะท่ีนักเรียนจะไดฝกปฏิบัติในแตละกิจกรรม โดยทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรเปน
ทักษะท่ีนักวิทยาศาสตรนํามาใชในกระบวนการตาง ๆ ในการสืบเสาะหาความรู สวนทักษะแหง
ศตวรรษท่ี 21 เปนทักษะท่ีชวยเสริมสรางการเรียนรูและพัฒนาความสามารถของนักเรียนในดานตาง ๆ
เพือ่ ใหทันตอ การเปลี่ยนแปลงของโลก

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ฏ

วดี ทิ ัศนต วั อยา งปฏิบัติการวิทยาศาสตรสาํ หรบั ครูเพอ่ื ฝก ฝนทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรตา ง ๆ

มีดังน้ี

รายการ ทกั ษะกระบวนการทาง Short link QR code
วทิ ยาศาสตร

วดี ทิ ัศน การสังเกตและการ การสังเกตและการลงความเห็น http://ipst.me/8115

ลงความเหน็ จากขอ มูล จากขอมูล

ทาํ ไดอยางไร

วดี ิทศั น การวดั ทําไดอยางไร การวดั http://ipst.me/8116

วีดิทัศน การใชต วั เลขทาํ ได การใชจาํ นวน http://ipst.me/8117
อยางไร

วดี ทิ ัศน การจาํ แนกประเภท การจําแนกประเภท http://ipst.me/8118
ทําไดอยา งไร

วีดทิ ศั น การหาความสัมพนั ธ การหาความสมั พันธระหวา ง http://ipst.me/8119
ระหวา งสเปซกับสเปซ สเปซกบั สเปซ http://ipst.me/8120
ทาํ ไดอยา งไร

วีดทิ ัศน การหาความสมั พนั ธ การหาความสมั พนั ธระหวาง
ระหวา งสเปซกบั เวลา สเปซกบั เวลา
ทาํ ไดอยา งไร

วีดทิ ัศน การจัดกระทาํ และส่ือ การจดั กระทําและส่อื ความหมาย http://ipst.me/8121
ความหมายขอมูล ขอมูล

ทาํ ไดอยางไร

วดี ิทศั น การพยากรณทาํ ได การพยากรณ http://ipst.me/8122
อยา งไร

สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ฐ คมู ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

รายการ ทักษะกระบวนการทาง Short link QR code
วทิ ยาศาสตร http://ipst.me/8123
วีดทิ ศั น ทาํ การทดลองได
อยางไร การทดลอง

วดี ิทัศน การตง้ั สมมตฐิ านทํา การตง้ั สมมติฐาน http://ipst.me/8124
ไดอยา งไร

วดี ทิ ัศน การกาํ หนดและ การกําหนดและควบคุมตวั แปร http://ipst.me/8125
ควบคุมตวั แปรและ และการกาํ หนดนยิ าม
การกําหนดนยิ ามเชงิ เชิงปฏบิ ตั กิ าร http://ipst.me/8126
ปฏิบัติการทําได http://ipst.me/8127
อยางไร การตีความหมายขอมลู และ
ลงขอ สรปุ
วดี ทิ ัศน การตีความหมาย
ขอมลู และลงขอสรุป
ทาํ ไดอยางไร

วดี ิทศั น การสรา งแบบจาํ ลอง การสรางแบบจาํ ลอง
ทาํ ไดอยา งไร

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ฑ

7. แนวคดิ คลาดเคลือ่ น

ความเชื่อ ความรู หรือความเขาใจที่ผิดหรือคลาดเคลื่อนซ่ึงเกิดข้ึนกับนักเรียน เนื่องจาก
ประสบการณในการเรียนรูที่รับมาผิดหรือนาํ ความรูท่ไี ดรับมาสรุปตามความเขาใจของตนเองผดิ แลว
ไมสามารถอธิบายความเขาใจน้ันได ดังนั้นเมื่อเรียนจบบทน้ีแลว ครูควรแกไขแนวคิดคลาดเคลื่อนของ
นกั เรียนใหเปนแนวคิดท่ถี กู ตอ ง

8. บทนเี้ รมิ่ ตนอยา งไร

แนวทางสําหรับครูในการจัดการเรียนรูวิทยาศาสตรเพ่ือสงเสริมใหนักเรียนรูจักคิดดวยตนเอง
รูจักคนควาหาเหตุผล ครูควรกระตุนใหนักเรียนเกิดความสนใจในบทเรียนนั้น ๆ โดยใหนักเรียนตอบ
คําถามสํารวจความรูกอนเรียน จากน้ันครูสังเกตการตอบคําถามของนักเรียนและยังไมเฉลยคําตอบท่ี
ถูกตอง เพอ่ื ใหนักเรยี นไปหาคาํ ตอบจากเร่ืองและกิจกรรมตาง ๆ ในบทนั้น

9. เวลาทใ่ี ช

การเสนอแนะเวลาที่ใชในการจัดการเรียนการสอนวาควรใชประมาณกี่ช่ัวโมง เพื่อชวยให
ครผู สู อนไดจัดทําแผนการจดั การเรียนรไู ดอ ยางเหมาะสม อยางไรกต็ ามครูอาจปรบั เปลี่ยนเวลาไดตาม
สถานการณแ ละความสามารถของนกั เรยี น

10. วัสดอุ ุปกรณ

รายการวสั ดุอปุ กรณท้ังหมดสําหรบั การจัดกจิ กรรม โดยอาจมีท้ังวสั ดสุ ้นิ เปลอื ง อปุ กรณส าํ เรจ็ รูป
อปุ กรณพ นื้ ฐาน หรืออนื่ ๆ

11. การเตรยี มตวั ลว งหนา สําหรบั ครเู พื่อจัดการเรียนรใู นครง้ั ถดั ไป

การเตรียมตัวลวงหนาสําหรับการจัดการเรียนรูในคร้ังถัดไป เพื่อครูจะไดเตรียมส่ือ อุปกรณ
เคร่ืองมือตาง ๆ ท่ีตองใชในกิจกรรมใหอยูในสภาพท่ีใชการไดดีและมีจํานวนเพียงพอกับนักเรียน โดย
อาจมีบางกจิ กรรมตอ งทําลว งหนา หลายวนั เชน การเลี้ยงปลา

ขอเสนอแนะเพมิ่ เติม
นกั เรยี นในระดับชนั้ ประถมศกึ ษา มกี ระบวนการคิดท่เี ปน รปู ธรรม ครจู ึงควรจัดการเรยี นการสอนท่ี

มุงเนนใหนักเรียนไดปฏิบัติหรือทําการทดลองดวยตนเอง ซ่ึงเปนวิธีหน่ึงที่นักเรียนจะไดมีประสบการณตรง
ดงั นนั้ ครผู ูส อนจงึ ตองเตรยี มตวั เองในเรอื่ งตอ ไปนี้

11.1 บทบาทของครู ครูจะตองเปล่ียนบทบาทจากการเปนผูชี้นําหรือผูถายทอดความรูเปน
ผูชวยเหลือ โดยสงเสริมและสนับสนุนนักเรียนในการแสวงหาความรูจากส่ือและแหลง
เรียนรูตาง ๆ และใหขอมูลท่ีถูกตองแกนักเรียน เพื่อใหนักเรียนไดนําขอมูลเหลาน้ันไปใช
สรางสรรคค วามรขู องตนเอง

สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ฒ คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

11.2 การเตรียมตัวของครูและนักเรียน ครูควรเตรียมนักเรียนใหมีความพรอมในการทํา
กิจกรรมตาง ๆ แตบางครั้งนักเรียนไมเขาใจและอาจจะทํากิจกรรมไมถูกตอง ดังนั้นครูจึง
ตองเตรียมตัวเอง โดยทาํ ความเขาใจในเรื่องตอไปน้ี
การสืบคนขอมูลหรือการคนควาดวยวิธีการตาง ๆ เชน สอบถามจากผูรูในทองถ่ิน
ดูจากรูปภาพแผนภูมิ อานหนังสือหรือเอกสารเทาที่หาได น่ันคือการใหนักเรียนเปนผูหา
ความรูและพบความรหู รือขอ มูลดวยตนเอง ซ่ึงเปน การเรยี นรูดวยวธิ ีสืบเสาะหาความรู
การนําเสนอมีหลายวิธี เชน ใหนักเรียนหรือตัวแทนกลุมออกมาเลาเร่ืองที่ไดรับ
มอบหมายใหไปสํารวจ สงั เกต หรือทดลอง หรืออาจใหเ ขยี นเปนคําหรือเปน ประโยคลงใน
แบบบันทึกกิจกรรมหรือสมุดอ่ืนตามความเหมาะสม นอกจากนี้อาจใหวาดรูป หรือตัด
ขอความจากหนงั สอื พิมพ แลวนํามาตดิ ไวในหอ ง เปน ตน
การสํารวจ ทดลอง สืบคนขอมูล สรางแบบจําลองหรืออ่ืน ๆ เพื่อสรางองคความรูเปน
สิ่งสําคญั อยางยิ่งตอการเรยี นรวู ทิ ยาศาสตร ครูผสู อนสามารถใหน ักเรยี นทํากิจกรรมไดทั้ง
ในหอ งเรยี น นอกหอ งเรียนหรือที่บา น โดยไมจ าํ เปน ตองใชอุปกรณวิทยาศาสตรราคาแพง
อาจใชอปุ กรณที่ดัดแปลงจากส่ิงของเหลือใช หรอื ใชว ัสดธุ รรมชาติ ขอ สาํ คญั คอื ครผู สู อน
ตองใหนักเรียนทราบวา ทําไมจึงตองทํากิจกรรมนั้น และจะตองทําอะไร อยางไร ผลจาก
การทํากิจกรรมจะสรุปผลอยางไร ซ่ึงจะทําใหนักเรียนไดความรู ความคิด และทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตรพรอ มกบั เกิดคา นิยม คณุ ธรรม เจตคตทิ างวิทยาศาสตรด ว ย

12. แนวการจดั การเรยี นรู

แนวทางสําหรับครูในการจัดกิจกรรมการเรียนรูวิทยาศาสตรท่ีมุงสงเสริมใหนักเรียนรูจักคิดดวย
ตนเอง รูจักคนควาหาเหตุผลและสามารถแกปญหาไดดวยการนําเอาวิธีการตาง ๆ ของกระบวนการทาง
วทิ ยาศาสตรไปใช วธิ กี ารจัดการเรยี นรูที่ สสวท. เหน็ วา เหมาะสมท่ีจะนํานักเรียนไปสูเปาหมายท่ีกําหนด
ไวก็คือ วิธีสอนแบบสืบเสาะหาความรู ซึ่งมีองคประกอบที่สําคัญ คือ การมองเห็นปญหา การสํารวจ
ตรวจสอบ และอภิปรายซกั ถามระหวางครกู ับนักเรียนเพื่อนาํ ไปสูขอ สรุป

ขอ เสนอแนะเพ่มิ เตมิ
นอกจากครูจะจัดกิจกรรมตาง ๆ ตามคูมือครูนี้ ครูสามารถจัดกิจกรรมการเรียนรูตาม

ความเหมาะสมเพอ่ื ใหบรรลจุ ุดมุงหมาย โดยจะคํานึงถึงเรือ่ งตา ง ๆ ดงั ตอ ไปน้ี
12.1 นักเรียนมีสวนรวมในกิจกรรมการเรียนรู ครูควรใหนักเรียนทุกคนมีสวนรวมในกิจกรรม
การเรียนรูตลอดเวลาดวยการกระตุนใหนักเรียนลงมือทํากิจกรรมและอภิปรายผล โดยครู
อาจใชเทคนิคตาง ๆ เชน การใชคําถาม การเสริมแรงมาใชใหเปนประโยชน เพื่อให
การเรยี นการสอนนา สนใจและมีชวี ิตชีวา

 สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ณ

12.2 การใชค ําถาม เพื่อนํานักเรยี นเขา สบู ทเรียนและลงขอ สรุป โดยไมใ ชเ วลานานเกินไป ท้งั นค้ี รู
ตองวางแผนการใชคําถามอยางมีประสิทธิภาพ โดยเลือกใชคําถามท่ีมีความยากงาย
พอเหมาะกบั ความสามารถของนักเรียน

12.3 การสํารวจตรวจสอบซ้ํา เปนส่ิงจําเปนเพ่ือใหไดขอมูลท่ีนาเชื่อถือ ดังนั้นในการจัดการเรียนรู
ครูควรเนน ยํ้าใหนักเรยี นไดส ํารวจตรวจสอบซํา้ เพอ่ื นําไปสขู อ สรุปทีถ่ กู ตองและเชื่อถอื ได

13. ขอเสนอแนะเพ่ิมเตมิ

ขอเสนอแนะสําหรับครูที่อาจเปนประโยชนในการจัดการเรียนรู เชน ตัวอยางวัสดุอุปกรณที่
เหมาะสมหรอื ใชแ ทน ขอควรระวงั วธิ ีการใชอ ุปกรณใหเหมาะสมและปลอดภยั วิธีการทาํ กจิ กรรมเพ่ือ
ลดขอ ผดิ พลาด ตวั อยา งตาราง และเสนอแหลงเรียนรูเ พ่ือการคนควา เพ่มิ เติม

14. ความรเู พิ่มเตมิ สาํ หรับครู

ความรูเพิ่มเติมในเนื้อหาที่สอนซ่ึงจะมีรายละเอียดท่ีลึกข้ึน เพ่ือเพ่ิมความรูและความมั่นใจ
ในเร่ืองที่จะสอนและแนะนํานักเรียนท่ีมีความสามารถสูง แตครูตองไมนําไปสอนนักเรียนในช้ันเรียน
เพราะไมเหมาะสมกับวัยและระดับชั้น

15. อยา ลืมนะ

สวนท่ีเตือนไมใหครูเฉลยคําตอบท่ีถูกตอง กอนท่ีจะไดรับฟงความคิดและเหตุผลของนักเรียน
เพื่อใหนักเรียนไดคิดดวยตนเองและครูจะไดทราบวานักเรียนมีความรูความเขาใจในเร่ืองนั้นอยางไร
บา ง โดยครคู วรใหคําแนะนําเพื่อใหน ักเรยี นหาคาํ ตอบไดดวยตนเอง นอกจากนน้ั ครูควรใหค วามสนใจ
ตอคําตอบของนกั เรยี นทกุ คนดวย

16. แนวการประเมนิ การเรยี นรู

การประเมินการเรียนรูของนักเรียนที่ไดจากการอภิปรายในชั้นเรียน คําตอบของนักเรียนระหวาง
การจดั การเรยี นรแู ละในแบบบนั ทกึ กิจกรรม รวมท้งั การฝก ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร และ
ทกั ษะแหง ศตวรรษท่ี 21 ท่ีไดจ ากการทํากจิ กรรมของนักเรียน

17. กิจกรรมทา ยบท

สวนท่ใี หนักเรยี นไดสรปุ ความรู ความเขา ใจ ในบทเรียน และไดต รวจสอบความรใู นเนื้อหาทีเ่ รยี น
มาทง้ั บท หรืออาจตอยอดความรูในเรอ่ื งน้ัน ๆ

ขอแนะนาํ เพ่ิมเตมิ

1. การสอนอา น
พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายของคําวา “อาน” หมายถึง วาตาม

ตัวหนังสือ ถาออกเสียงดวย เรียกวา อานออกเสียง ถาไมตองออกเสียง เรียกวา อานในใจ หรืออีกความหมาย
ของคําวา “อาน” หมายถึง สังเกตหรือพิจารณาดูเพื่อใหเขาใจ เชน อานสีหนา อานริมฝปาก อานใจ ตีความ
เชน อานรหัส อานลายแทง

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ด คมู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

กรมวิชาการ (2546) ไดเสนอแนะแนวทางการจัดกิจกรรมเพื่อใหนักเรียนเกิดลักษณะอันพึงประสงคที่
หลากหลาย เชน รักการอานและรักการคนควา เม่ือเรียนจบการศึกษาขั้นพื้นฐาน นักเรียนควรจะสามารถใช
กระบวนการอานสรางความรูและความคิดไปใชตัดสินใจ แกปญหาและสรางวิสัยทัศนในการดําเนนิ ชีวิตและมี
นสิ ัยรกั การอาน จะเหน็ ไดว า การอา นเปน ทักษะท่สี าํ คญั จาํ เปน ตอ งเนนและฝก ฝนใหแ กน กั เรียนเปน อยา งมาก
ทั้งนี้นักเรียนแตละคนอาจมีทักษะในการอานท่ีแตกตางกัน ข้ึนกับองคประกอบหลายอยาง เชน ประสบการณ
เดิมของนักเรียน ความสามารถดานภาษา หรือความสนใจเร่ืองท่ีอาน ครูควรสังเกตนักเรียนวานักเรียน
แตละคนมีความสามารถในการอานอยูในระดับใด ซ่ึงครูจะตองพิจารณาทั้งหลักการอาน และความเขาใจ
ในการอานของนกั เรยี น

การรเู รือ่ งการอาน (Reading literacy) หมายถงึ การเขา ใจขอมูล เน้ือหาสาระของสง่ิ ท่ีอา น การใช
ประเมนิ และสะทอนมุมมองของตนเองเกีย่ วกับส่งิ ท่ีอา นอยางต้ังใจเพอ่ื บรรลเุ ปาหมายสว นตัวของตนเองหรือ
เพ่อื พฒั นาความรูแ ละศกั ยภาพของตนเองและนําความรูแ ละศกั ยภาพนัน้ มาใชใ นการแลกเปลี่ยนเรียนรใู น
สังคม (OECD, 2017)
กรอบการประเมินผลนกั เรยี นเพือ่ ใหม ีสมรรถนะการอานในศตวรรษท่ี 21 ตามแนวทางของ PISA สามารถ
สรุปไดด ังแผนภาพดานลาง

จากกรอบการประเมินดังกลาวจะเห็นไดวา การรูเร่ืองการอานเปนสมรรถนะท่ีสําคัญที่ครูควรสงเสริมให
นักเรียนมีความสามารถใหครอบคลุม ตั้งแตการคนหาขอมูลในสิ่งที่อาน เขาใจเน้ือหาสาระที่อานไปจนถึง
ประเมินคาเนื้อหาสาระท่ีอานได การเรียนการสอนวิทยาศาสตรจําเปนตองอาศัยการอานเพื่อหาขอมูล
ทําความเขาใจเน้ือหาสาระของสิ่งท่ีอาน รวมทั้งประเมินสิ่งที่อานและนําเสนอมุมมองของตนเองเก่ียวกับส่ิงที่
อาน นักเรียนควรไดร ับการสง เสรมิ การอานดังตอ ไปน้ี

 สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ต

1. นักเรยี นควรไดรับการฝกการอา นขอความแบบตอเนอื่ ง จําแนกขอความแบบตาง ๆ กนั เชน การบอก
การพรรณนา การโตแยง รวมไปถึงการอานขอเขียนท่ีไมใชขอความตอเนื่อง ไดแก การอานรายการ
ตาราง แบบฟอรม กราฟ และแผนผัง เปนตน ซึ่งขอความเหลาน้ีเปนสิ่งที่นักเรียนไดพบเห็นใน
โรงเรียน และจะตอ งใชในชวี ิตจรงิ เม่อื โตเปน ผูใหญ ซึง่ ในคมู ือครเู ลม นี้ตอไปจะใชคําแทนขอ ความท้ังที่
เปน ขอความแบบตอ เนอื่ งและขอ ความที่ไมใชขอความตอเน่ืองวา สิ่งท่อี า น (Text)

2. นักเรียนควรไดรับการฝกฝนใหมีความสามารถในการประเมินสิ่งท่ีอานวามีความเหมาะสมสอดคลอง
กับลักษณะของขอเขียนมากนอยเพียงใด เชน ใชนวนิยาย จดหมาย หรือชีวประวัติเพื่อประโยชน
สวนตัว ใชเอกสารราชการหรือประกาศแจงความเพื่อสาธารณประโยชน ใชรายงานหรือคูมือตาง ๆ
เพ่ือการทาํ งานอาชพี ใชตําราหรือหนังสอื เรียน เพ่ือการศึกษา เปนตน

3. นกั เรียนควรไดรับการฝก ฝนใหม ีสมรรถนะการอานเพ่ือเรยี นรู ในดานตา ง ๆ ตอไปนี้
3.1 ความสามารถทีจ่ ะคนหาเน้อื หาสาระของสงิ่ ท่ีอาน (Retrieving information)
3.2 ความสามารถทีจ่ ะเขา ใจเนื้อหาสาระของส่ิงท่อี า น (Forming a broad understanding)
3.3 ความสามารถในการแปลความของสิง่ ทีอ่ า น (Interpretation)
3.4 ความสามารถในการประเมินและสามารถสะทอนความคิดเห็นหรือโตแยงจากมุมมองของตน
เก่ยี วกบั เนอ้ื หาสาระของส่ิงทอ่ี าน (Reflection and Evaluation the content of a text)
3.5 ความสามารถในการประเมินและสามารถสะทอนความคิดเห็นหรือโตแยงจากมุมมองของตน
เกีย่ วกบั รูปแบบของสิง่ ท่อี าน (Reflection and Evaluation the form of a text)

ทง้ั นี้ สสวท. ขอเสนอแนะวิธีการสอนแบบตา ง ๆ เพอื่ เปนการฝกทกั ษะการอานของนกั เรียน ดงั น้ี
 เทคนคิ การสอนแบบ DR-TA (The directed reading-thinking activity)

การสอนอานท่ีมุงเนนใหนกั เรียนไดฝก กระบวนการคิด กลั่นกรองและตรวจสอบขอมูลท่ีไดจากการอา น
ดวยตนเอง โดยใหนักเรียนคาดคะเนเนื้อหาหรือคําตอบลวงหนาจากประสบการณเดิมของนักเรียน โดยมี
ข้ันตอนการจัดการเรียนการสอน ดังนี้

1. ครจู ัดแบง เน้อื เรอ่ื งทจี่ ะอานออกเปน สว นยอย และวางแผนการสอนอานของเน้ือเรื่องท้ังหมด
2. นาํ เขา สบู ทเรียนโดยชักชวนใหนักเรยี นคิดวา นกั เรยี นรูอะไรเก่ียวกับเรื่องทจ่ี ะอา นบา ง
3. ครูใหน ักเรยี นสังเกตรูปภาพ หัวขอ หรืออน่ื ๆ ทเ่ี กย่ี วกับเน้อื หาที่จะเรียน
4. ครูต้ังคําถามใหนักเรียนคาดคะเนเน้ือหาของเรื่องท่ีกําลังจะอาน ซึ่งอาจใหนักเรียนคิดวาจะไดเรียน

เกี่ยวกบั อะไร โดยครูพยายามกระตุนใหน ักเรียนไดแสดงความคดิ เห็นหรือคาดคะเนเน้ือหา
5. ครูอาจใหนักเรียนเขียนส่ิงที่ตนเองคาดคะเนไว โดยจะทําเปนรายคนหรือเปนคูก็ได หรือครูนํา

อภปิ รายแลวเขยี นแนวคดิ ของนักเรยี นแตล ะคนไวบ นกระดาน
6. นักเรียนอานเนื้อเร่ือง จากนั้นประเมินหรือตรวจสอบ และอภิปรายวาการคาดคะเนของตนเองตรง

กับเนื้อเรื่องท่ีอานหรือไม ถานักเรียนประเมินวาเรื่องท่ีอานมีเน้ือหาตรงกับที่คาดคะเนไวใหนักเรยี น
แสดงขอความท่สี นบั สนนุ การคาดคะเนของตนเองจากเนื้อเร่อื ง

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ถ คูมือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

7. ครูและนักเรียนอภิปรายรวมกัน โดยครูวิเคราะหวานักเรียนแตละคนสามารถใชการคาดคะเนดวย
ตนเองอยา งไรบา ง

8. ทําซํ้าข้ันตอนเดิมในการอานเน้ือเร่ืองสวนอื่น ๆ เมื่อจบท้ังเรื่องแลว ครูปดเร่ืองโดยการทบทวน
เนื้อหาและอภิปรายถงึ วธิ ีการคาดคะเนของนักเรยี นทค่ี วรใชสาํ หรบั การอา นเรื่องอนื่ ๆ

 เทคนคิ การสอนแบบ KWL (Know – Want to know– Learned)
การสอนอานท่ีมุงเนนใหนักเรียนไดเชื่อมโยงประสบการณเดิมกับประสบการณใหมอยางเปนรูปธรรม

และเปนระบบ โดยผา นตาราง 3 ชอ ง คือ K-W-L (นักเรยี นรอู ะไรบางเก่ียวกับเร่ืองทีจ่ ะอาน นกั เรยี นตองการรู
อะไรเก่ียวกับเรื่องท่ีจะอาน นักเรียนไดเรียนรอู ะไรบางจากเร่ืองท่ีอาน) โดยมีข้ันตอนการจัดการเรียนการสอน
ดังนี้

1. นําเขาสูบทเรียนดวยการกระตุนความสนใจของนักเรียน โดยการใชคําถาม การนําดวยรูปภาพหรือ
วีดทิ ศั นท่ีเกี่ยวกับเนื้อเรือ่ ง เพื่อเช่ือมโยงเขา สเู ร่อื งทีจ่ ะอาน

2. ครูทําตารางแสดง K-W-L และอธิบายข้ันตอนการทํากิจกรรมโดยใชเทคนิค K-W-L วามีขั้นตอน
ดงั นี้
ขัน้ ท่ี 1 กิจกรรมกอนการอาน เรียกวา ข้ัน K มาจาก know (What we know) เปนขั้นตอนท่ีให
นักเรียนระดมสมองแสดงความคิดเห็นเก่ียวกับเร่ืองท่ีจะอาน แลวบันทึกสิ่งที่ตนเองรูลงใน
ตารางชอง K ข้ันตอนน้ีชวยใหนักเรียนรูวาตนเองรูอะไรแลวตองอานอะไร โดยครูพยายาม
ตัง้ คาํ ถามกระตนุ ใหน กั เรยี นไดแ สดงความคิดเห็น
ขน้ั ท่ี 2 กิจกรรมระหวางการอาน เรียกวา ขั้น W มาจาก want to know (What we want to know)
เปนขั้นตอนที่ใหนักเรียนต้ังคําถามเก่ียวกับส่ิงที่ตองการรูเกี่ยวกับเรื่องที่กําลังจะอาน โดยครู
และนกั เรยี นรว มกนั กําหนดคําถาม แลวบันทกึ สง่ิ ท่ีตองการรูลงในตารางชอง W
ขั้นที่ 3 กิจกรรมหลังการอาน เรียกวา ข้ัน L มาจาก learned (What we have learned) เปน
ขั้นตอนท่ีสํารวจวาตนเองไดเรียนรูอะไรบางจากการอาน โดยหลังจากอานเน้ือเรื่อง นักเรียน
หาขอความมาตอบคําถามท่ีกําหนดไวในตารางชอง W จากน้ันนําขอมูลท่ีไดจากการอานมา
จดั ลาํ ดบั ความสาํ คญั ของขอมูลและสรุปเนื้อหาสําคัญลงในตารางชอง L

3. ครแู ละนักเรียนรว มกันสรปุ เนอื้ หา โดยการอภิปรายหรือตรวจสอบคําตอบในตาราง K-W-L
4. ครูและนักเรยี นอาจรวมกันอภิปรายเกยี่ วกับการใชตาราง K-W-L มาชวยในการเรียนการสอนการอาน

 เทคนิคการสอนแบบ QAR (Question-answer relationship)
การสอนอานท่ีมุงเนนใหน ักเรยี นมีความเขาใจในการจดั หมวดหมูของคําถามและต้ังคาํ ถาม เพือ่ ใหไดมา

ซึ่งแนวทางในการหาคําตอบ ซ่ึงนักเรียนจะไดพิจารณาจากขอมูลในเน้ือเร่ืองท่ีจะเรียนและประสบการณเดิม
ของนกั เรยี น โดยมขี ้นั ตอนการจดั การเรียนการสอน ดังนี้

1. ครจู ดั ทาํ ชดุ คําถามตามแบบ QAR จากเรื่องทนี่ ักเรยี นควรรูหรือเรื่องใกลต วั นกั เรยี น เพือ่ ชว ยใหนกั เรียน
เขาใจถงึ การจัดหมวดหมูของคาํ ถามตามแบบ QAR และควรเช่ือมโยงกบั เร่ืองท่ีจะอานตอไป

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ท

2. ครูแนะนําและอธิบายการสอนแบบ QAR โดยครูควรชี้แจงนักเรียนเกี่ยวกับการอานและการต้ังคําถาม
ตามหมวดหมู ไดแก คําถามท่ีตอบโดยใชเนื้อหาจากเรื่องท่ีอาน คําถามที่ตองคิดและคนควา คําถามที่
ไมม ีคําตอบโดยตรง ซง่ึ จะตองใชความรูเดิมและสงิ่ ท่ผี เู ขยี นเขียนไว

3. นักเรยี นอา นเน้ือเรื่อง ตั้งคําถามและตอบคาํ ถามตามหมวดหมู และรว มกนั อภปิ รายเพอ่ื สรุปคาํ ตอบ
4. ครแู ละนักเรยี นรวมกันอภิปรายเกี่ยวกบั การใชเทคนคิ นี้ดว ยตนเองไดอ ยางไร
5. ครแู ละนักเรียนอาจรวมกนั อภิปรายเกย่ี วกบั การใชตาราง K-W-L มาชวยในการเรียนการสอนการอาน

2. การใชงานส่อื QR Code
QR Code เปนรหัสหรือภาษาท่ีตองใชโปรแกรมอานหรือสแกนขอมูลออกมา ซ่ึงตองใชงานผาน

โทรศัพทเคลื่อนที่หรืออุปกรณอิเล็กทรอนิกสที่ติดตั้งกลองไว แลวอาน QR Code ผานโปรแกรมตาง ๆ เชน
LINE (สําหรับโทรศัพทเคลื่อนที่) Code Two QR Code Reader (สําหรับคอมพิวเตอร) Camera (สําหรับ
ผลิตภณั ฑข อง Apple Inc.)
ข้นั ตอนการใชงาน

1. เปดโปรแกรมสาํ หรับอาน QR Code
2. เลือ่ นอปุ กรณอิเล็กทรอนิกส เชน โทรศพั ทเ คล่อื นท่ี แท็บเล็ต เพ่ือสองรปู QR Code ไดทั้งรปู
3. เปด ไฟลห รือลงิ กท ี่ขึ้นมาหลงั จากโปรแกรมไดอาน QR Code
**หมายเหตุ อปุ กรณท ใี่ ชอาน QR Code ตองเปด Internet ไวเพือ่ ดึงขอ มูล

3. การใชง านโปรแกรมประยุกตค วามจรงิ เสริม (ภาพเคล่ือนไหว 3 มติ ิ)
เทคโนโลยีความจริงเสริม (AR) เปนโปรแกรมที่สรางขึ้นเพื่อเปนส่ือเสริมชวยใหนักเรียนเขาใจ

เน้ือหาสาระของบทเรียนอยางเปนรูปธรรมมากข้ึน โดยใชงานผานโปรแกรมประยุกต “AR สสวท. วิทย

ประถม” ซ่ึงสามารถดาวนโ หลดไดท าง Play Store หรือ App Store

**หมายเหตุ เนื่องจากโปรแกรมมีขนาดไฟลท่ีใหญ เพื่อการใชงานที่ดีควรมีพื้นท่ีวางในเคร่ืองไมตํ่ากวา 2 GB
หากพนื้ ท่ีจดั เก็บไมเพียงพออาจตองลบขอมูลบางอยา งออกกอนตดิ ตงั้ โปรแกรม

ข้นั ตอนการติดตงั้ โปรแกรม

1. เขา ไปที่ Play Store ( ) หรือ App Store ( )

2. คน หาคาํ วา “AR สสวท. วทิ ยประถม”

3. กดเขา ไปที่โปรแกรมประยุกตท่ี สสวท. พัฒนา

4. กด “ตดิ ต้ัง” และรอจนติดตง้ั เรียบรอ ย

5. เขาสูโปรแกรมจะปรากฏหนา แรก จากนัน้ กด “วิธกี ารใชงาน” เพื่อศึกษาการใชง านโปรแกรม

เบือ้ งตนดว ยตนเอง

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ธ คมู อื ครูรายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

6. หลังจากศกึ ษาวธิ ีการใชง านดว ยตนเองแลว กด “สแกน AR”
7. กดดาวนโ หลดที่ระดบั ชัน้ ป. 1
8. เปดหนาหนังสือเรียนช้ันประถมศึกษาปที่ 1 ท่ีมีสัญลักษณ AR

แลวสองรูปท่ีอยูบริเวณสัญลักษณ AR โดยมีระยะหางประมาณ
10 เซนตเิ มตร และเลือกดูภาพในมมุ มองตา ง ๆ ตามความสนใจ

 สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูม ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 น

การจดั การเรียนการสอนวทิ ยาศาสตรใ นระดับประถมศึกษา

นักเรียนในระดับประถมศึกษาตอนตน (ป.1-ป.3) ตามธรรมชาติแลวมีความอยากรูอยากเห็น
เกี่ยวกับส่ิงตาง ๆ รอบตัว และเรียนรูไดดีท่ีสุดดวยการคนพบ จากการลงมือปฏิบัติดวยตนเองโดยอาศัย
ประสาทสัมผัสท้ังหา ดังน้ันการจัดการเรียนการสอนในระดับประถมศึกษาตอนตน จึงควรใหโอกาสนักเรียนมี
สวนรวมในการลงมือปฏิบัติ การสํารวจตรวจสอบ การคนพบ การต้ังคําถามเพื่อนําไปสูการอภิปราย
การแลกเปล่ียนผลการทดลองดวยคําพูด หรือภาพวาด การอภิปรายเพ่ือสรุปผลรวมกัน สําหรับนักเรียนใน
ระดับช้ันประถมศึกษาตอนปลาย (ป.4-ป.6) มีพัฒนาการทางสติปญญาจากข้ันการคิดแบบรูปธรรมไปสูขั้นการ
คิดแบบนามธรรม มีความสนใจในสิ่งตาง ๆ รอบตัว และสนใจวาสิ่งตาง ๆ ถูกประกอบเขาดวยกันอยางไร
และทํางานอยางไร นักเรียนในชวงวัยนี้ตองการโอกาสที่จะมีสวนรวมในการทํากิจกรรมกลุมโดยการทํางาน
แบบรวมมือ ดังน้ันจึงควรสงเสริมใหนักเรียนทําโครงงานวิทยาศาสตรรวมกันซึ่งจะเปนการสรางความสามัคคี
และประสานสมั พันธร ะหวางนักเรียนในระดบั นด้ี ว ย

การจดั การเรยี นการสอนทเี่ นนการสืบเสาะหาความรทู างวทิ ยาศาสตร

การสืบเสาะหาความรูทางวิทยาศาสตร หมายถึงวิธีการที่นักวิทยาศาสตรใชเพื่อศึกษาส่ิงตาง ๆ รอบตัว
อยางเปนระบบ และเสนอคําอธิบายเกี่ยวกับสิ่งท่ีศึกษาดวยขอมูลท่ีไดจากการทํางานทางวิทยาศาสตร มีวิธีการอยู
หลากหลาย เชน การสํารวจ การสืบคน การทดลอง การสรา งแบบจําลอง

นักเรียนทุกระดับช้ันควรไดรับโอกาสในการสืบเสาะหาความรูทางวิทยาศาสตรและพัฒนาความสามารถ
ในการคิดและแสดงออกดวยวิธีการที่เชื่อมโยงกับการสืบเสาะหาความรูซ่ึงรวมท้ังการตั้งคําถาม การวางแผนและ
ดําเนินการสืบเสาะหาความรู การใชเครื่องมือและเทคโนโลยีท่ีเหมาะสมในการรวบรวมขอมูล การคิดอยางมี
วิจารณญาณและมีเหตุผลเกี่ยวกับความสัมพันธระหวางพยานหลักฐานและการอธิบาย การสรางและวิเคราะห
คําอธบิ ายทหี่ ลากหลาย และการสอ่ื สารขอโตแยงทางวิทยาศาสตร

การจดั การเรยี นการสอนที่เนน การสืบเสาะหาความรู ควรมหี ลายรปู แบบ แตละรูปแบบมีความตอเนื่องกัน
จากท่ีเนนครเู ปน สาํ คัญไปจนถงึ เนนนกั เรียนเปน สําคญั โดยแบงไดด งั นี้

• การสืบเสาะหาความรูแบบครูเปนผูกําหนดแนวทาง (Structured Inquiry) ครูเปนผูตั้งคําถามและบอก
วธิ ีการใหน ักเรยี นคนหาคําตอบ ครชู แี้ นะนกั เรียนทกุ ขนั้ ตอนโดยใชก ระบวนการทางวทิ ยาศาสตร

• การสืบเสาะหาความรูแบบทั้งครูและนักเรียนเปนผูกําหนดแนวทาง (Guided Inquiry) ครูเปนผูต้ังคําถาม
และจัดหาวัสดุอุปกรณที่ใชในการสํารวจตรวจสอบใหกับนักเรียน นักเรียนจะเปนผูออกแบบการทดลอง
ดวยตวั เอง

• การสืบเสาะหาความรูแบบนักเรียนเปนผูกําหนดแนวทาง (Open Inquiry) นักเรียนทํากิจกรรมตามท่ีครู
กําหนด นักเรียนพัฒนาวิธี ดําเนินการสํารวจ ตรวจสอบจากคําถามท่ีครูต้ังข้ึน นักเรียนตั้งคําถามในหัวขอท่ี
ครเู ลือก พรอมทง้ั ออกแบบการสาํ รวจตรวจสอบดว ยตนเอง

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

บ คมู อื ครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

การสืบเสาะหาความรูทางวิทยาศาสตรในหอ งเรียน
เราสามารถจัดการเรียนรูวิทยาศาสตรในหองเรียนโดยจัดโอกาสใหนักเรียนไดสืบเสาะหาความรู

ทางวิทยาศาสตรตามท่ีหลกั สูตรกําหนด ดวยกระบวนการแบบเดียวกันกับท่ีนักวิทยาศาสตรสืบเสาะ แตอาจมี
รปู แบบท่ีหลากหลายตามบริบทและความพรอ มของครูและนกั เรยี น เชน การสบื เสาะหาความรแู บบปลายเปด
(Open Inquiry) ทีน่ กั เรียนเปน ผคู วบคมุ การสบื เสาะหาความรูของตนเองต้ังแตการสรางประเดน็ คาํ ถาม การ
สาํ รวจตรวจสอบ (Investigation) และอธบิ ายส่งิ ท่ีศึกษาโดยใชข อมลู (Data) หรอื หลกั ฐาน (Evidence) ทไี่ ด
จากการสํารวจตรวจสอบ การประเมินและเช่ือมโยงความรูที่เก่ียวของหรือคําอธิบายอ่ืนเพ่ือปรับปรุง
คาํ อธิบายของตนและนําเสนอตอผูอื่น นอกจากน้ี ครูอาจใชการสบื เสาะหาความรูที่ตนเองเปนผูกําหนดแนวใน
การทาํ กจิ กรรม (Structured Inquiry) โดยครูสามารถแนะนํานกั เรียนไดตามความเหมาะสม

การจัดการเรียนรูแบบสืบเสาะหาความรูทางวิทยาศาสตร ครูสามารถออกแบบการสอนใหมีลักษณะ
สาํ คญั ของการสบื เสาะ ดงั นี้

ภาพ วฏั จักรการสืบเสาะหาความรทู างวทิ ยาศาสตรในหอ งเรียน

 สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ป

การจดั การเรยี นการสอนที่สอดคลองกบั ธรรมชาตขิ องวทิ ยาศาสตร
และกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร

ธรรมชาติของวิทยาศาสตร เปนลักษณะเฉพาะตัวของวิทยาศาสตรที่มีความแตกตางจากศาสตรอ่ืน ๆ

เปนคานิยม ขอสรุป แนวคิด หรือคําอธิบายที่บอกวา วิทยาศาสตรคืออะไร มีการทํางานอยางไร

นักวิทยาศาสตรคือใคร ทํางานอยางไร และงานดานวิทยาศาสตรมีความสัมพันธอยางไรกับสังคม คานิยม

ขอ สรุป แนวคิด หรอื คําอธิบายเหลาน้ีจะผสมกลมกลืนอยูในตัววิทยาศาสตร ความรูทางวิทยาศาสตร และการ

พัฒนาความรูทางวิทยาศาสตร สําหรับนักเรียนในระดับประถมศึกษาตอนตน ความเขาใจเกี่ยวกับธรรมชาติ

ของวิทยาศาสตรและกระบวนการทางวิทยาศาสตรขึ้นอยูกับระดับพัฒนาการทางสติปญญาของนักเรียนและ

ประสบการณท ี่ครจู ัดใหแกนักเรยี น ความสามารถในการสังเกตและการส่ือความหมายของนักเรียนในระดับน้ี
คอย ๆ พัฒนาข้ึน ครูควรอํานวยความสะดวกในการพัฒนาทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรและแนวคิด
ทางวิทยาศาสตรของนักเรียน นักเรียนในระดับนี้เริ่มท่ีจะเขาใจวาวิทยาศาสตรคืออะไร วิทยาศาสตรทํางาน
อยางไร และนักวิทยาศาสตรทํางานกันอยางไรโดยผานการทํากิจกรรมในหองเรียน จากเรื่องราวเก่ียวกับ
นักวิทยาศาสตร และจากการอภปิ รายในหองเรยี น

นักเรียนในระดับประถมศึกษาตอนปลายซึ่งกําลังพัฒนาฐานความรูโดยใชการสังเกตมากข้ึน

สามารถนําความรูมาใชเพ่ือกอใหเกิดความคาดหวังเก่ียวกับส่ิงตาง ๆ รอบตัว โอกาสการเรียนรูสําหรับนักเรียน

ในระดับนี้ ควรเนนไปท่ีทักษะการตั้งคําถามเชิงวิทยาศาสตร การสรางคําอธิบายท่ีมีเหตุผลโดยอาศัย
พยานหลกั ฐานท่ปี รากฏ และการสอื่ ความหมายเกยี่ วกับความคดิ และการสํารวจตรวจสอบของตนเองและของ
นกั เรยี นคนอนื่ ๆ นอกจากนีเ้ รื่องราวทางประวัติศาสตรสามารถเพิม่ ความตระหนักถึงความหลากหลายของคน

ในชุมชนวิทยาศาสตร นักเรียนในระดับน้ีควรมีสวนรวมในกิจกรรมท่ีชวยใหเขาคิดอยางมีวิจารณญาณ
เกยี่ วกบั พยานหลักฐานและความสมั พนั ธร ะหวางพยานหลกั ฐานกับการอธิบาย

การเรยี นรูวิทยาศาสตรข องนักเรียนแตละระดับช้นั มพี ัฒนาการเปนลาํ ดับดงั นี้

ช้ันประถมศึกษาปท ี่ 1 สามารถ ชั้นประถมศึกษาปท ่ี 2 สามารถ
• ตั้งคาํ ถาม บรรยายคําถาม เขียนเก่ียวกบั • ออกแบบและดําเนนิ การสํารวจตรวจสอบเพ่ือ

คําถาม ตอบคาํ ถามทไ่ี ดตง้ั ไว
• บันทกึ ขอมูลจากประสบการณ สํารวจ • สอ่ื ความหมายความคิดของตนเองจากส่งิ ที่

ตรวจสอบชนั้ เรยี น สงั เกต
• อภปิ รายแลกเปล่ียนหลกั ฐานและความคิด • อานและการอภิปรายเรอ่ื งราวตาง ๆ เกี่ยวกับ
• เรยี นรวู าทกุ คนสามารถเรียนรูวทิ ยาศาสตร
วทิ ยาศาสตร

สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ผ คมู อื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

ช้ันประถมศึกษาปท่ี 3 สามารถ ชั้นประถมศกึ ษาปท ่ี 4 สามารถ
• ทําการทดลองอยางงาย ๆ
• ตั้งคําถามทีส่ ามารถตอบไดโดยการใช • ใหเหตุผลเกย่ี วกับการสงั เกต
ฐานความรทู างวิทยาศาสตรและการสังเกต
การสื่อความหมาย
• ทาํ งานในกลุม แบบรวมมือเพ่ือสาํ รวจ • ลงมอื ปฏบิ ัติการทดลองและการอภิปราย
ตรวจสอบ • คน หาแหลงขอมูลท่เี ช่ือถือไดและบูรณาการ

• คน หาขอมลู และการสือ่ ความหมายคาํ ตอบ ขอ มูลเหลา นัน้ กับการสงั เกตของตนเอง
• ศกึ ษาประวัตกิ ารทาํ งานของนักวทิ ยาศาสตร
• สรางคาํ บรรยายและคําอธิบายจากสงิ่ ท่ี
สงั เกต

• นําเสนอประวตั ิการทาํ งานของ
นักวิทยาศาสตร

ชัน้ ประถมศึกษาปท่ี 5 สามารถ ช้ันประถมศึกษาปท ่ี 6 สามารถ

• สาํ รวจตรวจสอบ • สาํ รวจตรวจสอบทเี่ นนการใชทักษะ
ทางวทิ ยาศาสตร
• ต้ังคาํ ถามทางวิทยาศาสตร
• รวบรวมขอ มลู ท่ีเกยี่ วของ การมองหา
• ตคี วามหมายขอมูลและคิดอยางมี แบบแผนของขอมลู การสื่อความหมาย
วิจารณญาณโดยมหี ลกั ฐานสนับสนุน และการแลกเปลย่ี นเรียนรู
คําอธบิ าย
• เขาใจความแตกตางระหวา งวิทยาศาสตร
• เขาใจธรรมชาตวิ ทิ ยาศาสตรจากประวตั ิการ และเทคโนโลยี
ทาํ งานของนักวิทยาศาสตรท่ีมีความมานะ
อุตสาหะ • เขาใจการทํางานทางวทิ ยาศาสตรผาน
ประวัติศาสตรของนักวิทยาศาสตรทกุ เพศ
ทีม่ หี ลายเช้ือชาติ วัฒนธรรม

สามารถอานขอมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการจัดการเรียนการสอนที่เนนการสืบเสาะหาความรูทาง
วทิ ยาศาสตรและการจดั การเรียนรูที่สอดคลองกบั ธรรมชาตขิ องวทิ ยาศาสตรและกระบวนการทางวิทยาศาสตร
จากคูมือการใชหลกั สตู ร

http://ipst.me/8922

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ฝ

การวดั ผลและประเมนิ ผลการเรียนรูวทิ ยาศาสตร

แนวคิดสําคัญของการปฏิรูปการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พุทธศักราช 2542
และท่ีแกไขเพ่ิมเติม (ฉบับที่ 2) พุทธศักราช 2545 ที่เนน ผูเรยี นเปน สําคัญ คอื การจดั กิจกรรมการเรยี นรูท่ีเปด
โอกาสใหผูเรียนคิดและลงมือปฏิบัติดวยกระบวนการท่ีหลากหลาย เพ่ือใหเกิดการเรียนรูและพัฒนาตนเอง
เต็มตามศักยภาพ การวัดและประเมินผลจึงมีความสําคัญและจําเปนอยางยิ่งตอการจัดกิจกรรมการเรียนรู
ในหองเรยี น เพราะสามารถทาํ ใหผูส อนประเมินระดับพัฒนาการการเรยี นรขู องผเู รยี นได

กิจกรรมการเรียนรูของนักเรียนมีหลากหลาย เชน กิจกรรมสํารวจภาคสนาม กิจกรรมการสํารวจ
ตรวจสอบ การทดลอง กิจกรรมศึกษาคนควา กิจกรรมศึกษาปญหาพิเศษ หรือโครงงานวิทยาศาสตร อยางไร
ก็ตามในการทํากิจกรรมเหลาน้ีตองคํานึงวานักเรียนแตละคนมีศักยภาพแตกตางกัน นักเรียนจึงอาจทํางาน
ช้นิ เดียวกนั ไดสาํ เร็จในเวลาท่ีแตกตา งกัน และผลงานทไี่ ดก็อาจแตกตางกนั ดว ย เม่อื นักเรียนทํากจิ กรรมเหลาน้ี
แลวก็ตองเก็บรวบรวมผลงาน เชน รายงาน ช้ินงาน บันทึก และรวมถึงทักษะปฏิบัติตาง ๆ เจตคติทาง
วิทยาศาสตร เจตคติตอวิทยาศาสตร ความรัก ความซาบซึ้ง กิจกรรมท่ีนักเรียนไดทําและผลงานเหลาน้ีตองใช
วิธีประเมินท่ีมีความเหมาะสมและแตกตางกันเพ่ือชวยใหสามารถประเมินความรูความสามารถและความรูสึก
นึกคดิ ท่ีแทจรงิ ของนักเรียนได การวัดผลและประเมนิ ผลจะมีประสทิ ธิภาพกต็ อเมอ่ื มีการประเมินหลาย ๆ ดาน
หลากหลายวิธี ในสถานการณตาง ๆ ท่สี อดคลอ งกับชวี ิตจรงิ และตอ งประเมินอยางตอเนื่อง เพอื่ จะไดขอมูลท่ี
มากพอท่ีจะสะทอนความสามารถทแ่ี ทจ ริงของนกั เรียนได

จุดมุง หมายหลกั ของการวดั ผลและประเมินผล

1. เพื่อคนหาและวินิจฉัยวานักเรยี นมีความรคู วามเขาใจเน้ือหาวิทยาศาสตร มีทักษะความชํานาญ
ในการสํารวจตรวจสอบทางวิทยาศาสตร รวมถึงมีเจตคติทางวิทยาศาสตรอยางไรและในระดับใด เพื่อเปน
แนวทางใหครูสามารถวางแผนการจัดการเรยี นการสอนไดอยางเหมาะสมเพ่ือพัฒนาการเรียนรูของนกั เรียนได
อยา งเตม็ ศักยภาพ

2. เพ่ือใชเ ปนขอมลู ยอ นกลับสาํ หรับนักเรยี นวา มีการเรยี นรูอยางไร
3. เพอื่ ใชเปน ขอ มูลในการสรุปผลการเรยี น และเปรียบเทียบระดับพฒั นาการดานการเรียนรขู องนกั เรยี น
แตละคน
การประเมนิ การเรียนรูของนักเรียน มี 3 แบบ คือ การประเมนิ เพ่ือคน หาและวินจิ ฉัย การประเมิน
เพื่อปรบั ปรุงการเรียนการสอน และการประเมนิ เพือ่ ตดั สนิ ผลการเรียนการสอน
การประเมินเพ่ือคนหาและวินิจฉัย เปนการประเมินเพ่ือบงช้ีกอนการเรียนการสอนวา นักเรียนมี
พื้นฐานความรู ประสบการณ ทักษะ เจตคติ และแนวคิดท่ีคลาดเคลื่อนอะไรบาง การประเมินแบบน้ีสามารถ
บง ช้ไี ดว า นักเรยี นคนใดตองการความชว ยเหลือเปน พิเศษในเร่ืองที่ขาดหายไป หรอื เปนการประเมินเพ่ือพัฒนา
ทักษะท่ีจําเปนกอนที่จะเรียนเรื่องตอไป การประเมินแบบนี้ยังชวยบงช้ีทักษะหรือแนวคิดที่มีอยูแลวของ
นกั เรียนอกี ดวย

สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

พ คมู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

การประเมินเพื่อปรับปรุงการเรยี นการสอน เปนการประเมินในระหวางชวงท่ีมีการเรียนการสอน
การประเมินแบบน้ีจะชวยบงชี้ระดับที่นักเรียนกําลังเรียนอยูในเร่ืองท่ีไดสอนไปแลว หรือบงชี้ความรูของ
นักเรียนตามจุดประสงคการเรียนรูที่ไดวางแผนไว เปนการประเมินท่ีใหขอมูลยอนกลับกับนักเรียนและกับครู
วาเปนไปตามแผนการที่วางไวหรือไม ขอมูลที่ไดจากการประเมินแบบน้ีไมใชเพ่ือเปาประสงคในการใหระดับ
คะแนน แตเ พ่อื ชว ยครใู นการปรบั ปรงุ การสอน และเพอื่ วางแผนประสบการณต า ง ๆ ทจ่ี ะใหกบั นกั เรยี นตอ ไป

การประเมินเพื่อตดั สนิ ผลการเรยี นการสอน เกิดข้นึ เมอื่ สนิ้ สุดการเรียนการสอนแลว สว นมากเปน
“การสอบ” เพอ่ื ใหร ะดับคะแนนแกนักเรยี น หรอื เพอ่ื ใหตําแหนงความสามารถของนักเรยี น หรือเพื่อเปนการบงช้ี
ความกาวหนาในการเรียน การประเมินแบบนี้ถือวามีความสําคัญในความคิดของผูปกครอง นักเรียน ครู
ผูบรหิ าร อาจารยแ นะแนว ฯลฯ แตก ไ็ มใ ชเปน การประเมนิ ภาพรวมท้ังหมดของความสามารถของนักเรยี น ครู
ตองระมัดระวังเมื่อประเมินผลรวมเพ่ือตัดสินผลการเรียนของนักเรียน ท้ังน้ีเพื่อใหเกิดความสมดุล ความ
ยตุ ธิ รรม และเกดิ ความเทย่ี งตรง

การตัดสินผลการเรียนของนักเรียนมักจะมีการเปรียบเทียบกับสิ่งอางอิง สวนมากการประเมิน
มักจะอางอิงกลุม (norm reference) คือเปนการเปรียบเทียบความสามารถของนักเรียนโดยเปรยี บเทียบกับกลมุ
หรือคะแนนของนักเรียนคนอื่นๆ การประเมินแบบกลุมน้ีจะมี “ผูชนะ” และ “ผูแพ” อยางไรก็ตามการประเมิน
แบบอิงกลุมน้ีจะมีนักเรียนครึ่งหน่ึงท่ีอยูตํ่ากวาระดับคะแนนเฉล่ียของกลุม นอกจากน้ียังมีการประเมินแบบอิง
เกณฑ (criterion reference) ซ่ึงเปนการเปรียบเทียบความสามารถของนักเรียนกับเกณฑที่ตั้งเอาไวโดยไม
คํานึงถึงคะแนนของนักเรียนคนอ่ืนๆ ฉะนั้นจุดมุงหมายในการเรียนการสอนจะตองชัดเจนและมีเกณฑที่บอกให
ทราบวาความสามารถระดับใดจึงจะเรียกวาบรรลุถึงระดับ “รอบรู” โดยที่นักเรียนแตละคน หรือช้ันเรียนแตละ
ช้นั หรือโรงเรยี นแตละโรงจะไดรับการตัดสนิ วา ประสบผลสาํ เร็จก็ตอเม่ือ นักเรียนแตละคน หรอื ช้ันเรียนแตละช้ัน
หรือโรงเรียนแตละโรงไดสาธิตผลสําเร็จ หรือสาธิตความรอบรูตามจุดประสงคการเรียนรูหรือตามเกณฑท่ีตั้งไว
ขอมูลท่ีใชสําหรับการประเมินเพ่ือวินิจฉัย หรือเพื่อปรับปรุงการเรียนการสอน หรือเพื่อตัดสินผลการเรียน
การสอนสามารถใชการประเมินแบบอิงกลุมหรืออิงเกณฑ เทาที่ผานมาการประเมินเพ่ือตัดสินผลการเรียน
การสอนจะใชก ารประเมินแบบองิ กลมุ

แนวทางการวดั ผลและประเมินผลการเรยี นรู

การเรียนรจู ะบรรลุตามเปาหมายของการจัดกิจกรรมการเรียนรทู วี่ างไว ควรมแี นวทางดังตอไปนี้
1. วัดและประเมินผลท้ังความรูความคิด ความสามารถ ทักษะกระบวนการ เจตคติ คุณธรรม จริยธรรม

คา นยิ มดา นวิทยาศาสตร รวมทั้งโอกาสในการเรยี นรูของนักเรียน
2. วิธีการวดั และประเมนิ ผลตองสอดคลองกับมาตรฐานการเรียนรทู ่ีกาํ หนดไว
3. เก็บขอ มูลจากการวัดและประเมินผลอยา งตรงไปตรงมา และตองประเมินผลภายใตข อมลู ทมี่ ีอยู
4. ผลของการวัดและประเมินผลการเรยี นรูของนักเรียนตองนาํ ไปสูการแปลผลและลงขอสรุปทสี่ มเหตุสมผล
5. การวัดและประเมินผลตองมีความเที่ยงตรงและเปนธรรม ทั้งในดานของวิธีการวัดและโอกาสของการ

ประเมิน

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ฟ
วธิ กี ารและแหลงขอ มูลที่ใชใ นการวดั ผลและประเมนิ ผล

เพอ่ื ใหก ารวดั ผลและประเมนิ ผลไดสะทอนความสามารถที่แทจ ริงของนักเรียน ผลการประเมินอาจ
ไดม าจากแหลง ขอมูลและวธิ กี ารตา งๆ ดงั ตอไปน้ี

1. สงั เกตการแสดงออกเปนรายบคุ คลหรอื รายกลมุ
2. ชิน้ งาน ผลงาน รายงาน
3. การสัมภาษณท้ังแบบเปน ทางการและไมเปนทางการ
4. บนั ทึกของนักเรียน
5. การประชุมปรกึ ษาหารือรว มกันระหวา งนักเรียนและครู
6. การวัดและประเมินผลภาคปฏบิ ัติ
7. การวัดและประเมินผลดานความสามารถ
8. การวัดและประเมนิ ผลการเรียนรูโดยใชแฟมผลงาน

สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ภ คูมือครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1

ตารางแสดงความสอดคลอ งระหวางเนอ้ื หาและกจิ กรรม ระดบั ช้ันประถมศึกษาปที่ 1 เลม 1
กบั ตัวช้วี ดั กลมุ สาระการเรยี นรูวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี (ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ. 2560)
ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขน้ั พ้นื ฐาน พทุ ธศักราช 2551

หนว ยการเรยี นรู ช่อื กิจกรรม เวลา ตัวชี้วัด
(ช่วั โมง) -
หนวยท่ี 1 การ บทที่ 1 เรียนรูแบบนกั วทิ ยาศาสตร
2
เรียนรสู ิง่ ตา ง ๆ เร่อื งท่ี 1 การสืบเสาะหาความรู
2
รอบตวั กจิ กรรมที่ 1 จมหรือลอย 2

เร่ืองท่ี 2 การสงั เกตและการลงความเหน็ จากขอมูล 2

กิจกรรมท่ี 2 การสงั เกตและการลงความเห็นจากขอมลู 3

ทําไดอยา งไร

เรื่องที่ 3 การจําแนกประเภท 1
1
กิจกรรมท่ี 3 จาํ แนกสง่ิ ของไดอยา งไร 1
1
เรอ่ื งที่ 4 การพยากรณ 2

กิจกรรมท่ี 4 พยากรณไ ดอ ยา งไร 1 ว 1.2 ป.1/1
1 ระบุชื่อ บรรยาย ลักษณะและ
กิจกรรมทายบทที่ 1 เรียนรูแ บบนักวทิ ยาศาสตร 3 บอกหนาทขี่ องสวนตา ง ๆ ของ
3 รางกายมนุษย สัตว และพืช
หนว ยที่ 2 บทที่ 1 รางกายของเรา 2 รวมท้ังบรรยายการทําหนาท่ี
1 รวมกันของสวนตาง ๆ ของ
ตวั เรา สัตว และ เรื่องท่ี 1 สว นตา ง ๆ ของรางกาย 1 ร างกายมนุ ษย ใน การทํ า
2 กิจกรรมตาง ๆ จากขอมูลที่
พชื รอบตัวเรา กิจกรรมที่ 1.1 สวนตา ง ๆ ของรางกายเรามีอะไรบา ง 3 รวบรวมได
1 ว 1.2 ป.1/2
กิจกรรมท่ี 1.2 สว นตา ง ๆ ของรา งกายทาํ หนา ท่อี ะไร 2 ตระหนักถึงความสําคัญของ
2 สวนตา ง ๆ ของรา งกายตนเอง
กจิ กรรมทา ยบทท่ี 1 รา งกายของเรา
โดยการดูแลสวนตาง ๆ อยาง
บทที่ 2 สัตวแ ละพชื รอบตวั เรา ถกู ตอ ง ใหปลอดภัยและรักษา
ความสะอาดอยูเ สมอ
เรื่องที่ 1 สว นตา ง ๆ ของสตั วและพชื

กจิ กรรมที่ 1.1 มารูจักสัตวก นั ไหม

กจิ กรรมที่ 1.2 มารจู กั พชื กนั ไหม

เรื่องท่ี 2 บรเิ วณที่สตั วแ ละพืชอาศยั อยู

กิจกรรมที่ 2 สัตวและพืชอยทู ่ีใดบา ง

กิจกรรมทา ยบทที่ 2 สตั วแ ละพชื รอบตวั เรา

 สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 ม

หนวยการเรียนรู ช่อื กิจกรรม เวลา ตวั ช้วี ดั
(ชั่วโมง)

ว 1.1 ป.1/1

ระบุชื่อพืชและสัตวที่อาศัยอยู

บริเวณตาง ๆ ท่ีไดจากการ

สาํ รวจ

ว 1.1 ป.1/2

บ อ ก ส ภ า พ แ ว ด ล อ ม ท่ี

เหมาะสมในบริเวณท่ีพืชและ

สัตวอาศัยอยูในบริ เวณที่

สํารวจ

แบบทดสอบทา ยเลม 1-

รวมจํานวนชว่ั โมง 40

หมายเหตุ: กจิ กรรม เวลาทใ่ี ช และสิ่งทตี่ องเตรยี มลว งหนา นนั้ ครสู ามารถปรับเปล่ียนเพิ่มเตมิ ไดตามความ

เหมาะสมของสภาพทองถ่นิ

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ย คูม อื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1
รายการวสั ดุอุปกรณว ิทยาศาสตร ป.1 เลม 1

ลําดับที่ รายการ จาํ นวน/กลมุ จาํ นวน/หอง จํานวน/คน

หนว ยท่ี 1 การเรยี นรูสิง่ ตา ง ๆ รอบตัว 1 ใบ 1 บาน 1 อัน
1 ลูก 1 รปู 1 เพลง
1 ถงั นา้ํ กนลกึ 1 กอน 1-2 กลอ ง
1 คนั 1 ชนดิ
2 ลูกบอลพลาสติก 1 คนั 1 ดอก
1 อัน 1 ชนิด
3 ยางลบ 1 กอ น 1 เร่ือง
1 แผน
4 ชอนสเตนเลส 1 แผน
1 ใบ
5 ชอ นพลาสตกิ
1 ถงุ
6 ไมบ รรทดั เหล็ก
1 เลม
7 ดนิ นาํ้ มนั 1 อัน
1 รูป
8 แผน โฟม (ตดั เปน แผนขนาดเล็ก)

9 ฟองนํ้า (ตดั เปนแผน ขนาดเล็ก)

10 ถงุ กระดาษ ขนาดประมาณ 12 x 13 นวิ้

11 ไมเสยี บ

12 ขาวโพดคว่ั หรอื ของท่ีสามารถกินได

และมกี ลิน่ เพ่ือใสในถุงปรศิ นาประมาณ 1/3 ของถงุ

หนว ยท่ี 2 ตัวเรา สตั วและพืช ๆ รอบตวั เรา

1 กระจก

2 รูปสวนตา ง ๆ ท่อี ยใู นรา งกาย

3 สไี ม หรือ ดนิ สอสี

4 เพลง

5 อาหาร

6 ดอกไม

7 หนงั สือ

8 แวนขยาย

9 รปู สตั ว

10 ตนพชื ทตี่ ดิ บนกระดาษ A4

11 วีดิทัศนส ารคดีเกยี่ วกบั สัตวแ ละพืชท่ีอาศัยอยูบ ริเวณตาง ๆ

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนว ยท่ี 1 การเรียนรูส ง่ิ ตา ง ๆ รอบตัว

หนว ยที่ 1 การเรียนรูสิ่งตาง ๆ รอบตวั

ภาพรวมการจดั การเรยี นรูป ระจาํ หนว ยที่ 1 การเรียนรสู ง่ิ ตาง ๆ รอบตวั

บท เรือ่ ง กิจกรรม ลําดับการจดั การเรยี นรู ตวั ช้วี ดั

บทที่ 1 การเรียนรแู บบ เรอ่ื งที่ 1 การสบื เสาะหาความรู กจิ กรรมท่ี 1 จมหรือลอย • การสืบเสาะ เปนการเรียนรู -
นกั วทิ ยาศาสตร เรือ่ งท่ี 2 การสังเกตและการลง ส่งิ ตาง ๆ หรือการคนหาคาํ ตอบ
ความเห็นจากขอ มลู กิจกรรมที่ 2 การสังเกตและ ทส่ี งสยั
การลงความเห็นจากขอมลู
เรอ่ื งที่ 3 การจาํ แนกประเภท ทาํ ไดอ ยางไร • การสังเกต เปนการใชประสาท
เร่ืองท่ี 4 การพยากรณ สัมผัสตาง ๆ โดยมีตา หู จมูก
กิจกรรมที่ 3 จําแนกสิง่ ของ ลิน้ ผิวหนัง ในการรบั สัมผสั
ไดอ ยางไร
กิจกรรมที่ 4 พยากรณได • การลงความเห็นจากขอมลู เปน
อยางไร การนําความรหู รือประสบการณ
มาอธบิ ายสงิ่ ท่สี งั เกตได

• การจําแนกประเภท เปนการ
จัดกลุมสิ่งตาง ๆ โดยใชลักษณะ
ท่เี หมอื นหรือแตกตา งกนั

• การพยากรณ เปนการใชขอมูล
ความรู หรอื ประสบการณท ่มี อี ยู
มาคาดการณส ิง่ ทจ่ี ะเกิดข้นึ

รวมคดิ รว มทํา

สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 1

คมู อื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนวยที่ 1 การเรียนรูส่งิ ตา ง ๆ รอบตัว

2 สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูม อื ครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนวยท่ี 1 การเรียนรสู ิง่ ตาง ๆ รอบตัว

บทท่ี 1 เรยี นรูแบบนักวทิ ยาศาสตร

จดุ ประสงคก ารเรียนรปู ระจําบท สอ่ื การเรยี นรแู ละแหลงเรยี นรู

เมอ่ื เรียนจบบทน้ี นักเรยี นสามารถ 1. หนงั สอื เรียน ป.1 เลม 1 หนา 1-24
2. แบบบันทึกกิจกรรม ป.1 เลม 1 หนา 1-27
1. อธิบายและใชก ารสืบเสาะในการตอบคาํ ถามที่สงสยั
2. อธิบายและใชทักษะการสังเกต การลงความเห็นจาก

ขอมูล การจําแนกประเภท และการพยากรณ ในการ
เรยี นรูวิทยาศาสตร

แนวคดิ สาํ คัญ

ความรูทางวิทยาศาสตรเกิดจากความสงสัยเกี่ยวกับ
สง่ิ ตา ง ๆ ในธรรมชาติ เราสามารถเรียนรแู บบนักวทิ ยาศาสตร
ไดโดยใชการสืบเสาะในการตอบคาํ ถามทสี่ งสัย

บทนี้มอี ะไร

เร่อื งที่ 1 การสบื เสาะหาความรู
คําสําคญั การสืบเสาะ (inquiry)
กิจกรรมที่ 1 จมหรือลอย

เร่ืองท่ี 2 การสังเกตและการลงความเห็นจากขอมูล
คําสาํ คัญ การสงั เกต (observing)

การลงความเหน็ จากขอมลู (inferring)
กิจกรรมท่ี 2 การสงั เกตและการลงความเห็นจากขอมลู

ทาํ ไดอยา งไร

เร่อื งท่ี 3 การจําแนกประเภท
คําสาํ คญั การจาํ แนกประเภท (classifying)
กจิ กรรมที่ 3 จาํ แนกส่งิ ของไดอยา งไร

เรอ่ื งท่ี 4 การพยากรณ
คาํ สําคัญ การพยากรณ (predicting)
กจิ กรรมท่ี 4 พยากรณไดอยางไร

สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 3

คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนวยท่ี 1 การเรยี นรสู ง่ิ ตาง ๆ รอบตัว

ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรและทกั ษะแหง ศตวรรษท่ี 21

รหัส ทกั ษะ กจิ กรรมที่
1 234

ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร

S1 การสงั เกต   

S2 การวัด

S3 การใชจํานวน

S4 การจาํ แนกประเภท 

S5 การหาความสมั พันธระหวา ง

 สเปซกบั สเปซ

 สเปซกบั เวลา

S6 การจัดกระทําและสื่อความหมายขอ มูล

S7 การพยากรณ 

S8 การลงความเหน็ จากขอมลู  

S9 การต้ังสมมติฐาน

S10 การกาํ หนดนยิ ามเชิงปฏบิ ัติการ

S11 การกาํ หนดและควบคุมตัวแปร

S12 การทดลอง

S13 การตีความหมายขอมลู และลงขอ สรปุ

S14 การสรา งแบบจาํ ลอง

ทักษะแหงศตวรรษที่ 21

C1 การสรางสรรค

C2 การคดิ อยางมีวิจารณญาณ

C3 การแกปญหา

C4 การสอ่ื สาร  

C5 ความรว มมอื  

C6 การใชเ ทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสาร

หมายเหตุ : รหสั ทกั ษะที่ปรากฏนี้ ใชเฉพาะหนงั สือคูมอื ครูเลม นี้

4 สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนวยที่ 1 การเรยี นรูสงิ่ ตาง ๆ รอบตัว

แนวคิดคลาดเคลื่อน

แนวคิดคลาดเคลื่อนที่อาจพบและแนวคดิ ที่ถกู ตอ งในบทที่ 1 เรยี นรูแบบนกั วิทยาศาสตร มดี ังตอ ไปนี้

แนวคิดคลาดเคลอื่ น แนวคดิ ทถ่ี กู ตอง
การสงั เกตคอื การมองด*ู
การสังเกตไมใชแคการมองดูแตเปนการใชประสาทสัมผัสตาง ๆ
ในการรวบรวมขอมูลเกี่ยวกับวัตถุหรือปรากฏการณตาง ๆ
(Padilla, 1990)

ถา ครูพบวามีแนวคิดคลาดเคล่ือนใดทยี่ งั ไมไดแกไ ขจากการทาํ กจิ กรรมการเรยี นรู ครูควรจดั การเรียนรเู พ่ิมเตมิ เพือ่ แกไข
ตอ ไปได

*ขอ มลู ที่ไดจ ากการสังเกตช้นั เรียนในการทดลองใชหนังสอื เรยี นของ สสวท.

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 5

คูมือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนว ยที่ 1 การเรียนรสู ิ่งตาง ๆ รอบตัว

บทนีเ้ รม่ิ ตนอยางไร (2 ชัว่ โมง) ในการตรวจสอบความรูเดิม
ครูรับฟงเหตุผลของนักเรียนเปน
1. ครูนําเขาสูบทเรียนดวยการสนทนาซักถามเกี่ยวกับการเรียนรูส่ิงรอบตัว สําคัญ ครูยังไมเฉลยคําตอบใด ๆ
โดยอาจนําวัตถุปริศนามาใหนักเรียนสังเกต แลวถามนักเรียนวาถาพบ แตชักชวนใหหาคําตอบท่ีถูกตอง
ส่ิงของหรือวัตถุท่ีนักเรียนไมเคยพบเห็นมากอน นักเรียนจะมีวิธีการหา จากกจิ กรรมตา ง ๆ ในบทเรยี นนี้
คําตอบวาส่ิงนั้นคืออะไร หรือเรียนรูเก่ียวกับสิ่งน้ัน ๆ ไดอยางไรบาง
(นักเรียนตอบตามความเขาใจของตนเอง)

2. ครูชักชวนใหนักเรียนศึกษาเก่ียวกับการเรียนรูแบบนักวิทยาศาสตร
โดยอานหนังสือเรียน บทที่ 1 ของหนวยที่ 1 ในหนังสือเรียนหนา 1 เริ่ม
จากการอานช่ือหนวย ช่ือบท และจุดประสงคการเรียนรูประจําบท
ครูใชคําถามในการอภิปรายวาเมื่อเรียนจบบทนี้ นักเรียนสามารถ
ทําอะไรได (อธิบายและใชการสืบเสาะในการตอบคําถามท่ีสงสัย อธิบาย
และใชทักษะการสังเกต การลงความเห็นจากขอมูล การจําแนกประเภท
และการพยากรณ ในการเรียนรวู ิทยาศาสตร)

3. นักเรียนอานช่ือบท และแนวคิดสําคัญ ในหนังสือเรียนหนา 2 ครูใช
คําถามในการอภิปรายวาในบทน้ีจะไดเรียนเร่ืองอะไรบาง (การใช
การสบื เสาะในการตอบคาํ ถามท่สี งสัย)

4. นักเรียนอานเนื้อเร่ืองในหนังสือเรียนหนา 2 ครูอาจใชวิธีฝกการอานที่
เหมาะสมกับนักเรียน จากนั้นตอบคําถามเพ่ือตรวจสอบความรูเดิมของ
นักเรียนโดยใหนกั เรียนรว มกันอภิปราย ดงั นี้
4.1 นักเรียนสังเกตเห็นอะไรในภาพบาง (นักเรียนตอบตามความเขาใจ
ของตนเอง)
4.2 นักเรียนเคยสงสัยหรือไม ทําไมแมลงปอจึงบินได หรือทําไมปลาจึง
หายใจในนํ้าได (นกั เรียนตอบตามประสบการณข องตนเอง)
4.3 นักเรียนจะมีวิธีการคนหาคําตอบที่ตนเองสงสัยไดอยางไรบาง
(นักเรยี นตอบตามความเขาใจของตนเอง)

5. นักเรียนทําสํารวจความรูกอนเรียนในแบบบันทึกกิจกรรมหนา 2 โดย
อา นชือ่ หนวย ช่อื บท

6. นักเรียนอานคําถาม ครูตรวจสอบความเขาใจของนักเรียนเกี่ยวกับ
การตอบคําถามแตละขอ จนแนใจวานักเรียนสามารถทําไดดวยตนเอง
จึงใหนักเรียนบันทึกคําตอบตามความเขาใจของตนเอง ซึ่งคําตอบของ
แตละคนอาจแตกตา งกันได และอาจตอบถกู หรือผิดกไ็ ด

6 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนวยที่ 1 การเรียนรูสง่ิ ตาง ๆ รอบตัว

7. ครูสังเกตการตอบคําถามของนักเรียนเพ่ือตรวจสอบวา นักเรยี นมีแนวคดิ การเตรียมตัวลวงหนา สาํ หรับครู
เก่ียวกับการเรียนรูแบบนักวิทยาศาสตรอยางไรบาง หรืออาจสุมให เพ่อื จัดการเรียนรูในครงั้ ถัดไป
นักเรียน 2-3 คน นําเสนอคําตอบของตนเองในแตละขอ โดยยังไมตอง
เฉลยคําตอบ แตจะใหนกั เรียนยอนกลับมาตรวจสอบอีกครั้งหลังเรียนจบ ในครง้ั ถัดไป นกั เรยี นจะไดอ านเรื่องที่ 1
บทน้ีแลว ท้ังนี้ครูอาจบันทึกแนวคิดคลาดเคลื่อนหรือแนวคิดท่ีนาสนใจ การสืบเสาะหาความรู ซึ่งมีเน้ือเร่ือง
ของนักเรียน แลวนํามาออกแบบการจัดการเรียนการสอนเพื่อแกไข เ ก่ี ย ว กั บ ก า ร สั ง เ ก ต ก า ร เ ค ล่ื อ น ท่ี ข อ ง
แนวคิดใหถ ูกตอง หอยทาก เพื่อใหนักเรียนเขาใจเน้ือหาท่ี
เรยี นไดด ยี ิง่ ขน้ึ ครูควรเตรียมภาพหอยทาก
หรือวีดิทัศนเกี่ยวกับหอยทากมาเปนสื่อ
ประกอบการเรียนรู หรืออาจนําตัว
หอยทากมาใหน กั เรยี นศกึ ษา

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 7

คูมือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนวยท่ี 1 การเรียนรูส่ิงตา ง ๆ รอบตัว

แนวคาํ ตอบในแบบบันทึกกิจกรรม

การสํารวจความรูกอนเรยี น นักเรียนอาจตอบคําถามถกู หรือผดิ ก็ไดข ้ึนอยกู บั ความรเู ดิมของนักเรยี น
แตเมือ่ เรียนจบบทเรยี นแลว ใหนักเรยี นกลับมาตรวจสอบคําตอบอกี ครั้งและแกไขใหถูกตอง ดังตัวอยา ง

ตวั อยา งรูปวาดนกั วทิ ยาศาสตรใ นความคดิ ของนักเรยี น

8 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนว ยที่ 1 การเรียนรสู ิง่ ตา ง ๆ รอบตัว

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 9

คมู อื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนว ยที่ 1 การเรยี นรูสง่ิ ตาง ๆ รอบตัว

10 สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนว ยท่ี 1 การเรยี นรูสิง่ ตา ง ๆ รอบตัว

เรอ่ื งท่ี 1 การสืบเสาะหาความรู

ในเร่ืองน้ีนักเรียนจะไดเรียนรูเกี่ยวกับการสืบเสาะที่ใช
ในการหาความรูหรอื คําตอบในเร่อื งที่สงสยั

จุดประสงคก ารเรียนรู

สงั เกตและอธิบายวธิ กี ารสืบเสาะเพ่ือตอบคาํ ถามที่สงสัย

เวลา 4 ช่วั โมง

วสั ดุ อุปกรณส าํ หรบั ทํากจิ กรรม

ถังน้ํากนลึก ลูกบอลพลาสติก ยางลบ ชอนสเตนเลส
ชอนพลาสตกิ ไมบรรทดั เหลก็ ดนิ น้ํามัน แผนโฟม ฟองนาํ้

สือ่ การเรียนรแู ละแหลงเรียนรู

1. หนังสือเรยี น ป.1 เลม 1 หนา 4-7
2. แบบบันทึกกิจกรรม ป.1 เลม 1 หนา 5-8

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 11

คูมือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนว ยที่ 1 การเรยี นรสู ่งิ ตาง ๆ รอบตัว

แนวการจัดการเรียนรู (120 นาที)

ข้ันตรวจสอบความรู (20 นาท)ี

1. ครูเริ่มตนการสอนโดยใหนักเรียนสังเกตรูปหอยทาก หรือชมวิดีทัศน ในการตรวจสอบความรูเดิม
ชีวติ ของหอยทากตามธรรมชาติ จากนัน้ ถามคาํ ถาม ดังน้ี ครูเพียงรับฟงเหตุผลของนักเรียน
1.1 นักเรียนรูจักสัตวในรูป/วีดิทัศนหรือไม (นักเรียนตอบตาม และยังไมเฉลยคําตอบใด ๆ แต
ประสบการณข องตนเอง) ชกั ชวนใหน ักเรยี นไปหาคําตอบดวย
1.2 นักเรียนสังเกตเห็นอะไรบาง (นักเรียนตอบตามส่ิงที่ตนเอง ตนเองจากการอานเน้อื เรือ่ ง
สังเกตเห็น เชน สัตวในรูป/วีดิทัศน มีตา มีเปลือก เคลื่อนที่ไป
อยางชา ๆ)
1.3 หลังจากดูรูป/วีดิทัศนแลว นักเรียนมีคําถามเพ่ิมเติม หรือสิ่งท่ี
สงสัยเก่ียวกับสัตวในรูป/วีดิทัศนหรือไม ถามีคืออะไรบาง
(นักเรยี นตอบตามความเขาใจของตนเอง)
1.4 หากนักเรียนมีคําถามเก่ียวกับสัตวในรูป/วีดิทัศน นักเรียนจะมี
วิธีการใดบางในการหาคําตอบ (นักเรียนตอบตามความเขาใจของ
ตนเอง)

ข้นั ฝก ทกั ษะจากการอา น (40 นาที)

2. นักเรียนอานหนังสือเรียนหนา 4 อานช่ือเรื่อง และคําถามคิดกอนอาน
นักเรียนตอบคําถามตามความเขาใจของตนเอง ครูบันทึกคําตอบของ
นกั เรียนบนกระดานเพ่อื ใชเ ปรียบเทียบกับคาํ ตอบหลังการอานเรอื่ ง

3. นักเรยี นอา นคาํ ในคาํ สาํ คัญ ท้ังภาษาไทยและภาษาองั กฤษ หากนักเรียน
อานคําไมได ครูควรสอนการอานและใหนักเรียนอธิบายความหมาย
ตามความเขาใจของตนเอง นอกจากนี้ครูแนะนําใหไปหาความหมายของ
คําในเน้ือเรอื่ ง

4. นักเรียนอานเนื้อเรื่องตามวิธีการอานท่ีเหมาะสมกับความสามารถของ
นกั เรียน จากนัน้ รว มกันอภปิ รายตามแนวคําถาม ดงั นี้
4.1 หอยทากมีลักษณะอยางไร (หอยทากมีหนวด ตา และบนลําตัวมี
เปลอื กแข็ง หอยทากเคลอ่ื นทไ่ี ด)
4.2 จากเร่ืองที่อาน มีขอสงสัยใดเกิดขึ้นเกี่ยวกับหอยทาก (หอยทาก
เคล่อื นท่ไี ดอยา งไร)

12 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนวยท่ี 1 การเรยี นรูส่งิ ตา ง ๆ รอบตัว

4.3 จากขอสงสัย เราสามารถใชวิธีใดบางในการหาคําตอบเกี่ยวกับ
การเคลื่อนที่ของหอยทาก (สังเกตการเคลื่อนท่ีของหอยทากอีก
หลายตัว สอบถามคนอนื่ ๆ วา สังเกตไดอยางเดยี วกันหรือไม)

4.4 การคนหาคําตอบหรือความรเู รียกวา อะไร (การสบื เสาะ)

ขน้ั สรปุ จากการอาน (60 นาท)ี

5 ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายจนไดขอสรุปจากเร่ืองท่ีอานวา การเตรียมตัวลว งหนา สําหรับครู
เพือ่ จัดการเรียนรูใ นครงั้ ถดั ไป
การสืบเสาะเปนการคนหาคําตอบหรือความรูผานกระบวนการตาง ๆ
เชน การสังเกต การสอบถามคนอน่ื ในคร้ังถัดไป นักเรียนจะไดทํา
6 นักเรียนตอบคําถามจากเรอ่ื งท่ีอานในรูหรือยัง ในแบบบันทึกกิจกรรม กิจกรรมท่ี 1 จมหรือลอย ผานการสังเกต
หนา 5 ซ่ึงกิจกรรมน้ีจะมีการนําสิ่งของตาง ๆ
7 ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายเพ่ือเปรียบเทียบคําตอบของนักเรียน มาลอยนํ้า ดังนั้นครูควรเตรียมหาสถานท่ี
ในรูหรือยังกับคําตอบท่ีเคยตอบและบันทึกไวในคิดกอนอาน จากน้ัน ทํากจิ กรรมที่เหมาะสม และเตรยี มผาหรือ
ใหนักเรียนฝกเขียนคําวา การสืบเสาะ ในเขียนเปน ในแบบบันทึก ถั ง ร อ ง นํ้ า สํ า ห รั บ ใ ช ร ะ ห ว า ง ก า ร ทํ า
กิจกรรมหนา 5 กจิ กรรม

8 ครูเนนยํ้าเก่ียวกับคําถามทายเรื่องท่ีนักเรียนอานท่ีถามวา เราจะ

สืบเสาะเพ่ือหาคําตอบในเรื่องที่สงสัยไดอยางไรบาง ครูบันทึกคําตอบ
ของนกั เรยี นบนกระดานโดยยงั ไมเฉลยคําตอบแตชักชวนใหน กั เรียนหา

คําตอบจากการทาํ กิจกรรมตอ ไป

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 13

คมู ือครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.1 เลม 1 | หนวยที่ 1 การเรียนรูสิ่งตา ง ๆ รอบตัว

แนวคําตอบในแบบบันทึกกจิ กรรม

คาํ ตอบ
การสืบเสาะ
การสืบเสาะ

14 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี