ศรัทธาแห่งชีวิต

ศรทั ธาแหง ชีวิต

ม.ล. ชู ช า ติ กำ ภู







เสด็จพระราชดำเนิน ณ เขื่อนเจาพระยา จ.ชัยนาท



เสด็จพระราชดำเนิน บนสันเขื่อนภูมิพล จ.ตาก
ในวันทรงกระทำพิธีเปดเข่ือน
๑๗ พฤษภาคม ๒๕๐๗



เสด็จพระราชดำเนิน ทอดพระเนตรอุโมงคผันนำ้ เขื่อนภูมิพล จ.ตาก







พลตรี พระยาสุรเสนา พรอมดวยคุณหญิง และบุตรธิดาทุกคน
ถายเมื่อทำบุญอายุครบ ๖๐ ป พ.ศ. ๒๔๘๘

แถวหลัง(จากซายไปขวา) ม.ล.เชิงชาญ, ม.ล.พิชิต, ม.ล.เอกไชย, ม.ล.ชิดเชื้อ, ม.ล.ชูชาติ, ม.ล.ชวนชื่น, ม.ล.อชิต, ม.ล.ชินชัย, ม.ล.ชูชิต
แถวกลาง (นั่ง) ม.ล.ชดชอย, คุณหญิงสุรเสนา, พลตรีพระยาสุรเสนา, ม.ล.อบช่ืน
ม.ล.ชูชื่น

หมอมหลวงชูชาติ กำภู และ คุณหญิง โฉมศรี กำภู ณ อยุธยา

เพอ่ื ทกุ ทา นทม่ี ศี รทั ธาในชวี ติ

เมอื่ หมอ มหลวงชชู าติ กำภู ยงั มชี วี ติ อยู (พ.ศ. ๒๔๔๘-๒๕๑๒) ทา นทำงาน
หนกั ตลอดเวลา ในขณะนนั้ หลายทา นคงไมค าดคดิ วา ผลงานทที่ า นไดส รา งและวาง
รากฐานไวในอดีตจะสัมฤทธิ์ผลและเปนประโยชน ตอประเทศชาติมากถึงเพียงน้ี
มาทราบและเหน็ ผลชดั เจนกเ็ มอื่ กาลเวลาไดน ำพาให ม.ล.ชชู าติ กำภู จากพวกเรา
ไปแลว หากจะนับเน่ืองเปนอายุของทานก็ครบหน่ึงศตวรรษพอดี

คงมหี ลายทา นทร่ี บั ทราบถงึ ความรสู กึ นเ้ี ชน กนั และยงิ่ เมอื่ ไดม กี ารคน ควา
ขอ มลู ในอดตี และสอบถามประสบการณจ ากบคุ คลใกลช ดิ ทไ่ี ดร บั รู และปฏบิ ตั งิ าน
รบั ใชท า น ผสานกบั การรอ ยเรยี งตวั อกั ษรเปน หนงั สอื สารคดชี วี ติ ใชช อื่ วา “ศรทั ธา
แหงชีวิต ม.ล.ชูชาติ กำภู” ยิ่งทำใหประจักษถึงผลงานของวิศวกรผูยิ่งใหญ
แหง ศตวรรษ ผเู ปย มดว ยวสิ ยั ทศั นใ นทกุ ดา น และความซอ่ื สตั ยส จุ รติ

ในฐานะประธานมูลนิธิ ม.ล.ชูชาติ กำภู ขอขอบพระคุณทานอธิบดี
กรมชลประทานและขา ราชการในสงั กดั นายกสมาคมศษิ ยเ กา วศิ วกรรมชลประทาน
ในพระบรมราชปู ถมั ภ ตลอดจนผมู สี ว นรว มในการจดั พมิ พห นงั สอื “ศรทั ธาแหง ชวี ติ
ม.ล.ชชู าติ กำภ”ู เพอื่ เปน อนสุ รณใ นวาระครบรอบ ๑๐๐ ป ของ ม.ล.ชชู าติ กำภู
หวงั เปน อยา งยง่ิ วา หนงั สอื “ศรทั ธาแหง ชวี ติ ม.ล.ชชู าติ กำภ”ู จะเปน สญั ลกั ษณ
ของการสรา งศรทั ธาใหก บั ทกุ ทา น อนั จะเปน พลงั ทจ่ี ะทำผลงานทเี่ ปน ประโยชนเ พอื่
ชาตบิ า นเมอื ง ดงั คำขวญั ทท่ี า น ม.ล.ชชู าติ กำภู ไดม อบไวใ หเ หลา ชลกรยดึ ถอื วา

"ชวี ติ คนเรานนั้ สนั้ นกั แตผ ลงานนนั้ ยนื ยาว"

(คณุ หญงิ โฉมศรี กำภู ณ อยธุ ยา)
ประธาน มลู นธิ ิ ม.ล.ชชู าติ กำภู

สารจากประธานคณะทำงานจดั ทำ
หนงั สอื ๑๐๐ ป ม.ล.ชชู าติ กำภู

ศรัทธาที่แนวแน นำสุขมาให

ในวาระครบรอบ ๑๐๐ ป แหงชาตกาลของอดีตอธิบดี ม.ล.ชูชาติ กำภู
"บดิ าชลกร" หรือ "คร"ู ของนกั เรยี นชา งชลประทาน ขา พเจา ไดร บั มอบหมายจาก
มูลนิธิ ม.ล.ชูชาติ กำภู และสมาคมศิษยเกาวิศวกรรมชลประทานในพระบรม
ราชูปถัมภ ใหเปนประธานคณะทำงานจัดทำหนังสือท่ีระลึกครบรอบ ๑๐๐ ป
ม.ล.ชชู าติ กำภู

ในการจดั ทำครงั้ น้ี มงุ เนน นำเสนอขอ มลู แบบเจาะลกึ ดว ยการศกึ ษาคน ควา
จากแหลงขอมูลทุกดานอยางละเอียด ไมวาจะเปนหนังสือ เอกสารเกา ภาพถาย
และโดยเฉพาะการสมั ภาษณบ คุ คลทใี่ กลช ดิ ในแตล ะชว งชวี ติ ของ ม.ล.ชชู าติ กำภู
ทำใหท ราบวา ยงั มอี กี หลายแงม มุ ในชวี ติ ของทา นทบ่ี คุ คลทว่ั ไปยงั ไมท ราบ เปน แงม มุ
อันสะทอนความจริงวาชีวิตของทานมีแตงานและความปรารถนาดีตอประเทศชาติ
การทำงานของทานดำเนินไปเฉกเชนธรรมเทศนา ท่ีแสดงโดยทานพุทธทาสภิกขุ
ตอนหนึ่งวา

"งานคอื ชวี ติ ชวี ติ คอื งาน ทำงานใหส นกุ และมคี วามสขุ กบั งาน"

ม.ล.ชชู าติ กำภู เปน ผทู มี่ วี สิ ยั ทศั นก วา งไกลในทกุ ดา น ไมว า จะเปน ดา นการ
พฒั นาแหลง นำ้ ดงั ผลงานเขอ่ื นเจา พระยา และเขอ่ื นภมู พิ ล ดา นการวางรากฐาน
การศกึ ษา ดา นการพฒั นาไฟฟา พลงั นำ้ ดา นทำนบุ ำรงุ ศาสนาและการสาธารณสขุ
ทงั้ หมดนล้ี ว นเปน ผลงานทท่ี า นไดส รา งไวเ ปน วงจรชวี ติ ของพวกเราชาวชลประทาน
และประชาชนไทย

ความสำเรจ็ ในโครงการตา ง ๆ ทที่ า นไดส รา งไว เปน ผลจากการมงุ ทำประโยชน
ตอ ประเทศชาตโิ ดยไมห วงั สง่ิ ตอบแทนใด ๆดงั ประจกั ษไ ดจ ากการดำรงชวี ติ ของทา น
และบคุ คลทใี่ กลช ดิ ทา น ซงึ่ ปจ จบุ นั ยงั ใชช วี ติ อยา งพอเพยี ง ทวา เตม็ เปย มไปดว ย
ศรทั ธาทม่ี ตี อ ครู ศษิ ยบ างทา นกลา วถงึ ครทู งั้ นำ้ ตา จากประสบการณใ นอดตี ทไี่ ดร บั
ใชและไดรับความเมตตาจากครู หลายทานกลาวถึงเหตุการณสำคัญที่ผานมานาน
นบั ศตวรรษ เสมอื นหนงึ่ วา เพงิ่ เกดิ ขน้ึ เมือ่ วนั วาน

ดวยศรัทธาตอผลงานและการดำเนินชีวิตของหมอมหลวงชูชาติ กำภู
มูลนิธิ ม.ล.ชูชาติ กำภู และสมาคมศิษยเกาวิศวกรรมชลประทานในพระบรม
ราชปู ถมั ภ จงึ ไดจ ดั พมิ พห นงั สอื "ศรทั ธาแหง ชวี ติ ม.ล.ชชู าติ กำภ"ู ในวาระฉลอง
ครบรอบหนงึ่ รอ ยปแ หง ชาตกาลของทา น เพอ่ื เปน อนสุ รณใ หค นรนุ หลงั ตลอดจน
ผทู ส่ี นใจไดศ กึ ษาเรยี นรู อนั นบั เปน อนสุ รณท เี่ กดิ จากความศรทั ธาอกี ชนิ้ หนงึ่ หลงั
จากทเี่ รามอี นสุ าวรยี ข องทา น ณ กรมชลประทาน ปากเกรด็ มอี าคารหอประชมุ
ม.ล.ชชู าติ กำภู ณ โรงเรยี นชา งชลประทาน หรอื วทิ ยาลยั การชลประทานในปจ จบุ นั

ขา พเจา ปรารถนาวา หนงั สอื "ศรทั ธาแหง ชวี ติ ม.ล.ชชู าติ กำภ"ู จะเปน
ประโยชนต อ ทกุ ทา น ทม่ี ศี รทั ธาในการทำความดี อนั เปน คณุ ประโยชนต อ ตนเองและ
ประเทศชาติ ดงั พทุ ธภาษติ ทว่ี า

สทธฺ า สาธุ ปตฎิ ฐ ติ า...สขุ า สทธฺ า ปตฎิ ฐ ติ า

ศรทั ธาทแี่ นว แน ยงั ประโยชนใ หส ำเรจ็

ศรทั ธาทแี่ นว แน นำสขุ มาให

ทายท่ีสุดน้ี ขอกราบขอบพระคุณ ราชสกุลกำภู คุณหญิงโฉมศรี กำภู
ณ อยธุ ยา ประธานมลู นธิ ิ ม.ล.ชชู าติ กำภู ทไี่ ดใ หค ำแนะนำและคำปรกึ ษา ตลอด
จนนายกสมาคมศษิ ยเ กา วศิ วกรรมชลประทานในพระบรมราชปู ถมั ภ และทกุ ทา นท่ี
มสี ว นรว มรงั สรรคห นงั สอื "ศรทั ธาแหง ชวี ติ ม.ล.ชชู าติ กำภ"ู ไวเ ปน ผลงานแหง
ความศรทั ธาทจี่ ะรำลกึ ถงึ ม.ล.ชชู าติ กำภู "บดิ าชลกร" หรอื "คร"ู ของพวกเรา
ตลอดไปไมรูลืม

นายปราโมทย ไมก ลดั

ประธานคณะทำงานจดั ทำ
หนงั สอื ๑๐๐ ป ม.ล.ชชู าติ กำภู

สาร
จากอธิบดีกรมชลประทาน

ม.ล.ชชู าติ กำภู เปน ปชู นยี บคุ คลของชาวชลประทาน ผสู รา งผลงานสำคญั
ไวใ หป ระเทศชาตเิ ปน เอนกอนนั ต ดว ย “ทพิ ยวสิ ยั ทศั น” รอบดา น ทง้ั ดา นพฒั นา
งานแหลงนำ้ ของชาติ ดานพัฒนางานพลังงานของชาติ ดานพัฒนาสังคมและ
การสาธารณสขุ และดา นการศกึ ษา ศาสนา และศลิ ปะวฒั นธรรม

ดงั ปรากฏใหส าธารณชนประจกั ษช ดั จากเขอ่ื นเจา พระยาใหญ เขอ่ื นภมู พิ ล
โรงไฟฟาลิกไนต บริษัท ปุยเคมี การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย โรงเรียน
การชลประทาน ฯลฯ ซึ่งลวนแลวแตเปนผลงานอันมีบทบาทตอการพัฒนาชาติ
ใหเจริญกาวหนา ทั้งทางดานเกษตรกรรมและอุตสาหกรรมตราบจนวันนี้

กลา วไดว า ม.ล.ชชู าติ กำภู คอื ประทปี แหง การชลประทานและการพลงั งาน
ของชาติ ผเู ปน ทง้ั นกั คดิ นกั วางแผน นักปฏบิ ตั ิ เปน ขา ราชการทเ่ี ปย มดว ยความ
ซื่อสัตยสุจริต เปนครูท่ีเปยมดวยจิตวิญญาณของการ “ให” ท้ังความรูและความ
เมตตาแกศ ษิ ย เปน นกั บรหิ ารคนไทยทอี่ งคก ารสากล เชน ธนาคารโลก องคก าร
สหประชาชาติ ใหการยอมรับนับถือ และเปน “สัตบุรุษ” หรือผูเปยมดวยสัมมา
ทฐิ ิ อยา งหาไดย ากยงิ่ ในรอบศตวรรษ

หนงั สอื “ศรทั ธาแหง ชวี ติ ม.ล.ชชู าติ กำภ”ู ทจ่ี ดั ทำขนึ้ ในวาระครบรอบ
หนง่ึ ศตวรรษแหง ชาตกาล ม.ล.ชชู าติ กำภู จงึ มไิ ดเ ปน เพยี งการแสดงมทุ ติ าจติ แด
ปชู นยี บคุ คล อนั ควรคา แกก ารบชู าทา นหนง่ึ เทา นนั้ หากยงั เปรยี บเสมอื น “มรดก
ทางปญ ญา” สำหรบั อนชุ นรนุ หลงั ไดศ กึ ษาเรยี นรู เพอ่ื กา วตามรอยแหง “สตั บรุ ษุ ”
ผพู ฒั นาชาตดิ ว ยชวี ติ ทเ่ี ปย มดว ยศรทั ธา เฉกเชน ม.ล.ชชู าติ กำภู นน่ั เอง

นายสามารถ โชคคณาพทิ กั ษ

อธบิ ดกี รมชลประทาน

ศรทั ธาแหง ชวี ติ ๑๐๐ ป ม.ล.ชชู าติ กำภู

๔ มกราคมของทกุ ป เปน วาระสำคญั ทศ่ี ษิ ยท ง้ั หลายมารว มใจกนั วางแจกนั
ดอกไมเ พอื่ แสดงความระลกึ ถงึ ม.ล.ชชู าติ กำภู ณ อนสุ าวรยี ข องทา น ในบรเิ วณ
กรมชลประทาน ปากเกรด็

๔ มกราคม ๒๕๔๙ อนั เปน ศตวรรษวาระแหง ชวี ติ ของทา น ในนามผแู ทน
ศษิ ยเ กา วศิ วกรรมชลประทานทกุ คน ขอมอบ“หนงั สอื ศรทั ธาแหง ชวี ติ ม.ล.ชชู าติ
กำภ”ู เปน สารตั ถะในการดำเนนิ ชวี ติ และผลงานของทา นในดา นตา ง ๆ โดยมงุ หวงั
ใหศ ษิ ยเ กา ทง้ั หลาย และบคุ คลทว่ั ไป ไดท ราบและตระหนกั ถงึ คณุ ปู การของทา นอนั
เปรียบเสมือนบิดาแหงการชลประทาน

ขอใหศ ษิ ยผ มู ศี รทั ธาใน ม.ล.ชชู าติ กำภู บดิ าแหง ชาวชลประทาน ทกุ คน
จงนำบริบทแหงความรูท่ีไดจากผลงานของทานไปใชเปนเคร่ืองเตือนใจวา ความ
ยง่ิ ใหญข องคนคนหนง่ึ สามารถดำรงคงอยแู ละไดร บั การยกยอ งกลา วถงึ อยนู านนบั
ศตวรรษได เพราะความยงิ่ ใหญน น้ั เกดิ จากการให มใิ ชม งุ เพอ่ื การรบั และการตกั ตวง
เพียงเพ่ือผลประโยชนและสนองอำนาจแหงตน

๑๐๐ ป ม.ล.ชชู าติ กำภู เปน บทพสิ จู นถ งึ ความยง่ิ ใหญข องการใหแ ละการ
อทุ ศิ ตนทำงานเพอ่ื ชาตบิ า นเมอื งอยา งแทจ รงิ ขอใหศ ษิ ยท กุ คนระลกึ ถงึ คำขวญั ลกู
ชลประทานทที่ า นมอบใหแ กพ วกเรา “จงชว ยกนั รกั ษามรดกของตระกลู ทผ่ี ใู หญ
ไดส รา งสมไวใ ห จนเปน ปก แผน ครบครนั เปน หนา ทขี่ องทกุ คน แลว ทกุ คนยงั
ตอ งรกั ษาไวซ ง่ึ ศกั ด์ิ ศรี สามคั คี และพริ ยิ ะ นคี่ อื มงคลของลกู ชลประทาน”

นายละเอยี ด สายนำ้ เขยี ว

นายกสมาคมศษิ ยเ กา วศิ วกรรมชลประทาน ในพระบรมราชปู ถมั ภ



สารบัญ ๒๙
๔๓
ศรทั ธาแหง ชวี ติ ม.ล.ชชู าติ กำภู ๖๑
๗๓
บทท่ี ๑ : ทพิ ยวสิ ยั ทศั น อนั ประเสรฐิ ๘๙
บทท่ี ๒ : ชวี ติ วยั เยาว ชอ่ื “ชชู าต”ิ ตอ งชชู าติ ๑๐๑
บทท่ี ๓ : บดิ าแหง ชลกร ณ โรงเรยี นเส่อื รำแพน ๑๑๕
บทที่ ๔ : มรดกของพอ ๑๒๙
บทที่ ๕ : นายชางผูมองการณไกล ๑๔๓
บทที่ ๖ : เจา พระยาใหญ ธงชยั แหง ชลกร ๑๕๓
บทท่ี ๗ : เขือ่ นภูมพิ ล ผลงานเกริกไกร ๑๖๕
บทที่ ๘ : รบั เสดจ็ ฯ สามเขอื่ น ๑๗๗
บทท่ี ๙ : อธิบดีผูซื่อสัตยและยึดม่ันหลักวิชาการ ๑๙๓
บทที่ ๑๐ : อธบิ ดี ๒๔ ชวั่ โมง ๒๐๑
บทท่ี ๑๑ : ครผู ู “ให” ครบวงจร
บทท่ี ๑๒ : กำเนิดวัดชลประทานรังสฤษฏ ๒๑๙
บทท่ี ๑๓ : ชวี ติ นน้ั สนั้ ผลงานสยิ ืนยาว
บทที่ ๑๔ : ปฏทิ นิ ชวี ติ ม.ล.ชชู าติ กำภู ๒๓๑
๒๓๗
- ประวตั กิ ารรบั ราชการโดยสงั เขป ๒๔๓
- ลำดบั เครอื่ งราชอสิ รยิ าภรณ ๒๔๗
- หนา ทรี่ าชการพเิ ศษ
- งานพเิ ศษในประเทศ
- งานพิเศษตางประเทศ
- การรว มประชมุ และไปราชการตา งประเทศ
บทท่ี ๑๕ : ประวัติการชลประทานของประเทศไทย

บทความพเิ ศษ :
มทุ ติ าจติ แด. ..ม.ล.ชชู าติ กำภู : จลุ นภ สนทิ วงศ ณ อยธุ ยา องคมนตรี
หากไมม ี ม.ล.ชชู าติ กำภู : สวสั ด์ิ วฒั นายากร องคมนตรี
MEMORIAL FOR KHUN PHOA : Kawi Kambhu

บรรณานกุ รม

๒๔

๒๕

พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงลงพระปรมาภิไธย
บนพระมาลาที่กรมชลประทานจัดถวาย ในคราวเสด็จฯ เข่ือนภูมิพล ครั้งแรก

๔ มีนาคม ๒๕๐๑

๒๖

“...ในการทำอะไรทง้ั สนิ้ ในโลกนี้
ถา ปราศจากแลว ซง่ึ ศรทั ธา กไ็ มค วรทจ่ี ะทำ

ถา ปราศจากศรทั ธา ขา พเจา ไมท ำ...”

ตอนหนึ่งของโอวาท ม.ล. ชูชาติ กำภู อธิบดีกรมชลประทาน
เน่ืองในการเปดภาคเรียน ประจำภาค ๒ โรงเรียนชางชลประทาน

เมื่อวันท่ี ๕ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๙๔

๒๗

๒๘

บทที่ ๑

ทพิ ยวสิ ยั ทศั น อนั ประเสรฐิ

ม.ล.ชูชาติ กำภู (พ.ศ.๒๔๔๘-๒๕๑๒) เปนอดีตอธิบดีกรมชลประทาน
อธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร รัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงพัฒนาการ
แหง ชาติ ทปี่ รกึ ษาธนาคารโลกดา นวศิ วกรรมชลประทานและการเกษตร ไดร บั การ
ยกยอ งวา เปน ผวู างรากฐานงานพฒั นาแหลง น้ำของประเทศไทย เปน บดิ าของเหลา
ชลกรหรอื วศิ วกรชลประทาน เปน วศิ วกรผยู งิ่ ใหญแ หง ศตวรรษ ผเู ปย มดว ยวสิ ยั ทศั น
อนั ยาวไกล ผสานความซอ่ื สตั ยส จุ รติ อยา งทจี่ ะหาไดย ากยง่ิ ในปจ จบุ นั อนั เกดิ จาก
ศรทั ธาสงู สดุ ทจ่ี ะทำการใดเพอ่ื ประโยชนข องชาตบิ า นเมอื ง จนกลายเปน “ปณธิ าน”
ท่ีอนุชนรุนหลังควรคาแกการยึดถือเปนแบบอยางคือ

“...ในการทำอะไรทงั้ สนิ้ ในโลกนี้ ถา ปราศจากแลว ซง่ึ ศรทั ธา กไ็ มค วรทจ่ี ะทำ
ถา ปราศจากศรทั ธา ขา พเจา ไมท ำ...”

(ตอนหนง่ึ ของโอวาท ม.ล. ชชู าติ กำภู อธบิ ดกี รมชลประทาน เนอ่ื งในการเปด ภาคเรยี น ประจำภาค
๒ โรงเรยี นชา งชลประทาน เมอื่ วนั ที่ ๕ พฤศจกิ ายน พ.ศ.๒๔๙๔)

ม.ล. ชชู าติ กำภู สรา งสรรคผ ลงานเพอ่ื ประเทศชาตไิ วม ากมาย อนั สะทอ น
ถงึ วสิ ยั ทศั นท แ่ี หลมคม รอบดา น ยาวไกล โดยแบง เปน วสิ ยั ทศั นด า นตา ง ๆ ดงั นี้

๒๙

เขื่อนเจาพระยา ขณะกอสราง ท่ี จ.ชัยนาท

เข่ือนภูมิพล ดานทายนำ้ และโรงไฟฟาพลังนำ้

๓๐

วสิ ยั ทศั นด า นการพฒั นาแหลง นำ้ ของชาติ ผลงานอนั แสดงออกถงึ การเปน
นักบริหารผูมองการณไกล คือ โครงการเข่ือนเจาพระยา จังหวัดชัยนาท ซ่ึง
ม.ล.ชูชาติควบคุมดูแลใกลชิดตั้งแตริเริ่มคิดโครงการ สำรวจหัวงาน คำนวณ
ออกแบบอาคารชลประทาน ไปจนถงึ ขน้ั ตอนขอกเู งนิ จากธนาคารโลก และควบคมุ
การกอสรางจนสำเร็จในป พ.ศ.๒๕๐๐ สามารถอำนวยประโยชนในการสงน้ำ
ชลประทานใหพ นื้ ทเี่ พาะปลกู ถงึ ๕.๗ ลา นไร

วิสัยทัศนดานการพัฒนาแหลงพลังงานของชาติ ผลงานสำคัญคือ
โครงการเขอ่ื นภมู พิ ล จงั หวดั ตาก ถอื เปน โครงการระดบั ชาติ (Mega Project) ชน้ิ
สำคญั ในชวี ติ วศิ วกรของ ม.ล.ชชู าติ กำภู ซงึ่ ไมเ พยี งแตอ ำนวยประโยชนด า นการ
เกษตร แตเ ขอ่ื นภมู พิ ลเปน เขอื่ นอเนกประสงค เกบ็ กกั นำ้ ไดม ากกวา ๑๓,๐๐๐ ลา น
ลูกบาศกเมตร ใหประโยชนท้ังการชลประทาน การผลิตไฟฟาจากพลังน้ำ การ
บรรเทาอทุ กภยั การคมนาคมทางน้ำ การอปุ โภคบรโิ ภค การอตุ สาหกรรม รวมถงึ
การเปน แหลง ประมงน้ำจดื และการสง เสรมิ การทอ งเทย่ี ว

เม่ือเขื่อนภูมิพลสรางเสร็จในป พ.ศ.๒๕๐๗ ยังทำใหเกิดผลประโยชนตาม
มาหลายดา น จากแนวคดิ อนั ชาญฉลาดของ ม.ล.ชชู าติ กำภู เชน บรษิ ทั ชลประทาน
ซเี มนต จำกดั ผลติ ซเี มนตส ำหรบั กอ สรา งเขอ่ื นและเพอ่ื อตุ สาหกรรมของชาติ ดว ย
ทานคาดการณไวลวงหนานานแลววา ซีเมนตเปนปจจัยสำคัญในการกอสราง
ผลประโยชนข า งเคยี งอกี ดา นคอื การกอ สรา งโรงไฟฟา ลกิ ไนตแ มเ มาะ จงั หวดั ลำปาง
เพอื่ ปอ นไฟฟา ใหโ ครงการกอ สรา งเขอ่ื นภมู พิ ล จากนนั้ เมอื่ เขอื่ นสรา งเสรจ็ โรงไฟฟา
แมเ มาะกจ็ ะผลติ ไฟฟา ขายใหโ รงงานผลติ ปยุ เคมี ซงึ่ กอ สรา งขนึ้ ในเวลาตอ มา คอื
บรษิ ทั ปยุ เคมี จำกดั ทง้ั นี้ โรงไฟฟา จากถา นหนิ ลกิ ไนตท แ่ี มเ มาะ เปน แหลง ผลติ
ไฟฟา สำคญั ของการไฟฟา ฝา ยผลติ แหง ประเทศไทย (กฟผ.) ในปจ จบุ นั

นอกจากนนั้ ม.ล. ชชู าติ กำภู ยงั ไดร เิ รม่ิ โครงการกอ สรา งโรงไฟฟา ลกิ ไนต
ทเ่ี หมอื งลกิ ไนต จงั หวดั กระบี่ พ.ศ.๒๕๐๗ เพอ่ื ขายไฟฟา ใหก ารไฟฟา สว นภมู ภิ าค
นำไปจำหนายตอใหประชาชนในราคาถูก เปนการประหยัดเงินตราตางประเทศใน
การซอ้ื นำ้ มนั มาเปน เชอ้ื เพลงิ จนอาจกลา วไดว า ม.ล.ชชู าติ เปน ผวู างพน้ื ฐานดา น
การพลงั งานของชาติ กอ นทจี่ ะเกดิ วกิ ฤตการณพ ลงั งานหลายทศวรรษ อกี ทงั้ ยงั เปน
บคุ คลแรกทเี่ สนอใหร ฐั บาลสมยั นน้ั เรง กอ สรา งทา เรอื นำ้ ลกึ แหลมฉบงั ดว ยวสิ ยั ทศั น
อันยาวไกลที่วา ทาเรือนำ้ ลึกจะเปนเครื่องมือในการพัฒนาเศรษฐกิจของชาติให
เขมแข็งมั่นคง

๓๑

นำขาราชการกรมชลประทานรุนแรก ๓๐ คน
ไปเขารับการฝกงานที่ United States Bureau of Reclamation พ.ศ. ๒๔๙๐

อาคาร ท่ีทำงาน กรมชลประทาน สามเสน
พ.ศ. ๒๕๐๗

๓๒

วิสัยทัศนดานการบริหารจัดการบุคลากร เน่ืองจากการชลประทานของ
ไทยในระยะเรมิ่ แรก อยใู นความควบคมุ ดแู ลของวศิ วกรทป่ี รกึ ษาชาวตะวนั ตก หรอื
ทเ่ี รยี กกนั วา “นายชา งฝรงั่ ” ซงึ่ บางคนกห็ วงวชิ าความรู การขาดแคลนบคุ ลากร
จงึ เปน ปญ หาใหญข องกรมชลประทาน ชว ง พ.ศ.๒๔๗๓ - ๒๔๘๐ ม.ล.ชชู าติ กำภู
จงึ รเิ รมิ่ ตง้ั สถาบนั การศกึ ษาดา นการชลประทาน เพอื่ ผลติ “ชลกร” พฒั นาประเทศ
ชาติ เริ่มจากการเสนอใหต้ังโรงเรียนชางชลประทาน สามเสน พ.ศ.๒๔๘๑ แลว
อำนวยการบรหิ ารอยา งใกลช ดิ จนเปน โรงเรยี นการชลประทาน พ.ศ.๒๔๙๒ กอ น
จะพฒั นาเปน คณะวศิ วกรรมชลประทาน มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร พ.ศ.๒๔๙๘
(ปจ จบุ นั คอื คณะวศิ วกรรมศาสตร) และยงั มี วทิ ยาลยั การชลประทาน สถาบนั สมทบ
ของมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร ตงั้ แตป  พ.ศ.๒๕๓๕

สถาบนั เหลา นล้ี ว นถกู วางรากฐานจากวสิ ยั ทศั นอ นั แหลมคมของ ม.ล.ชชู าติ
กำภู ทง้ั สนิ้ จงึ ไมน า แปลกใจ ทเี่ หลา ชลกรจะยดึ ถอื ทา นประหนง่ึ “บดิ า” โดยเรยี ก
ขานดว ยความเคารพกนั ตดิ ปากวา “พอ ” มาตราบจนทกุ วนั น้ี

วสิ ยั ทศั นด า นการบรหิ ารจดั การองคก ร เปน ทท่ี ราบกนั ดวี า เมอ่ื หมดยคุ
“นายชางฝรั่ง” กรมชลประทานก็เผชิญอุปสรรคในการบริหารจัดการองคกร
ม.ล.ชูชาติ กำภู ตระหนักถึงปญหาน้ี จึงทุมเทความสามารถในการบริหารจัดการ
ในหลายประเดน็ เชน

• คำนวณกำหนดบัญชีวัสดุกอสรางท่ีใชกับอาคารชลประทาน ไวเปน
มาตรฐานในการตั้งเบิกวัสดุกอสรางในกรมชลประทาน

• เสนอใหก รมชลประทานสง ขา ราชการไปดงู านทสี่ หรฐั อเมรกิ าเปน รนุ แรก
จำนวน ๓๐ คน

• พัฒนากองแผนผัง กรมชลประทาน อบรมนายชางคนไทยใหสามารถ
คำนวณและเขียนแบบกอสรางอาคารชลประทาน จนสรางผลงานการออกแบบ
โครงการขนาดใหญ เชน โครงการเขอื่ นเจา พระยา และโครงการตา ง ๆ มากมาย
กอ นพฒั นาเปน กองวชิ าการและสำนกั ออกแบบ ในปจ จบุ นั

• สงเสริมกิจกรรมดานการสำรวจภูมิประเทศในงานชลประทาน โดยรับ
บุคลากรที่มีความรูความสามารถจากกรมแผนท่ีทหาร มาสังกัดกองสำรวจ
ภมู ปิ ระเทศ กรมชลประทาน

• ริเร่ิมนำการเจาะสำรวจตรวจสอบดินฐานราก เพ่ือรองรับอาคาร
ชลประทานใหม นั่ คงแขง็ แรง ไมท รดุ เอยี งหรอื พงั ทลาย ถอื เปน การวางรากฐานงาน
สำรวจธรณีวิทยาเพ่ือการชลประทานของไทยเปนทานแรก

๓๓

อุโบสถวัดชลประทานรังสฤษฏ

บูรณะพระบรมบรรพต ภูเขาทอง วัดสระเกศ

๓๔

• กระจายการบริหารองคกร และขยายเครือขายงานชลประทานไปตาม
ภมู ภิ าคตา ง ๆ อาทิ ภาคพายพั ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ภาคใต ฯลฯ

วิสัยทัศนดานการศึกษา ศาสนา และศิลปวัฒนธรรม ดวยตระหนักถึง
ความสำคญั ทางการศกึ ษาของบตุ รหลานขา ราชการและลกู จา งกรมชลประทาน ซงึ่
มีอยูนับหม่ืนคน ม.ล.ชูชาติ จึงจัดต้ังโรงเรียนชลประทานวิทยา และโรงเรียน
ชลประทานสงเคราะหข น้ึ จากนน้ั ไดจ ดั ตงั้ โรงพยาบาลชลประทานขน้ึ ซงึ่ นอกจาก
จะใหบริการดานสาธารณสุขแกบุคลากรของกรมแลว ยังใหบริการประชาชนใน
ปริมณฑลอีกดวย

และเมอื่ จำเปน ตอ งยบุ รวมวดั เกา ซงึ่ ตง้ั ในจดุ ทก่ี รมชลประทานจะตอ งสรา ง
ทา เรอื ขนถา ยอปุ กรณ ณ รมิ ฝง แมน ้ำเจา พระยา ยา นปากเกรด็ นนทบรุ ี ม.ล.ชชู าติ
ไดสถาปนา “วัดชลประทานรังสฤษฏ” ขึ้นใหม โดยเจาะจงอาราธนาพระพรหม
มงั คลาจารย (ปญ ญานนั ทะภกิ ข)ุ พระนกั เทศน นกั ปฏริ ปู และนกั พฒั นา มาเปน
ทานเจาอาวาส เพื่อใหแนวทางของวัดเปนไปตามครรลองแหงคำสอนของสมเด็จ
พระสัมมาสัมพุทธเจาอยางแทจริง

นอกจากน้ัน ทานยังมีบทบาทสำคัญในการบูรณะพระบรมบรรพต หรือ
ภูเขาทอง วัดสระเกศ บูรณะพระปรางควัดอรุณราชวราราม บูรณะอนุสรณ
ดอนเจดยี  จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี สรา งวดั ชลประทานรงั สรรค อำเภอสามเงา จงั หวดั
ตาก รวมถงึ ควบคมุ การกอ สรา ง มสั ยดิ ดารลุ อสิ ลาม ตำบลทา ทราย อำเภอเมอื ง
จงั หวดั นนทบรุ ี ฯลฯ

ม.ล.ชูชาติ กำภู ถึงแกอนิจกรรมดวยวัยเพียง ๖๔ ป แตท้ิงผลงานที่
สรางสรรคเพ่ือประเทศชาติไวเปนอเนกอนันต จนยากจะเอยไดครบถวนในเวลา
อันส้ัน สมกับคำขวัญที่ทานเคยมอบไวใหเหลาชลกรยึดถือเปนคติประจำใจวา

“ชวี ติ คนเรานน้ั สน้ั นกั แตผ ลงานนนั้ ยนื ยาว”

น่ีอาจเปนคำตอบวา เหตุใด ในชวงป พ.ศ.๒๕๐๗-๒๕๐๘ ทานจึงเปน
นักวิชาการชลประทานคนแรกและคนเดียว ท่ีไดรับความไววางใจใหเปนรัฐมนตรี
ชวยวาการกระทรวงพัฒนาการแหงชาติ ในขณะท่ียังดำรงตำแหนงอธิบดี
กรมชลประทาน พรอ มกบั นง่ั เกา ออ้ี ธกิ ารบดี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร ในเวลา
เดยี วกนั ครนั้ เมอ่ื เกษยี ณอายรุ าชการ กย็ งั ไดร บั เชญิ จากธนาคารโลก ใหเ ปน ทป่ี รกึ ษา
ดานวิศวกรรมชลประทานและการเกษตร

๓๕

โรงไฟฟาไอนำ้ พระนครเหนือ
ที่บางกรวย จ.นนทบุรี
กรมชลประทานเปนผูวางแผน
และชวยดูแลการกอสราง
ใหจนเสร็จ

เตาเผาปูนของโรงงาน
ชลประทานซีเมนต ท่ีตาคลี

หมอไฟฟาแรงสูง

๓๖

ติดตอกับตางประเทศในเร่ืองการกูเงินเพ่ือสรางเข่ือน

เกยี รตคิ ณุ เหลา นี้ บง บอกวา ทา นมไิ ดเ ปน เพยี งวศิ วกร หากยงั เปน นกั บรหิ าร
นกั วางแผน นกั ปฏบิ ตั ิ ผเู ปย มดว ยวสิ ยั ทศั น และทสี่ ำคญั เหนอื สงิ่ อนื่ ใด คอื เปย ม
ดว ยความซอ่ื สตั ยส จุ รติ ชนดิ ที่ “สบตาใครไดท กุ คน” สมกบั คำของทา นพระพรหม
มังคลาจารย (ปญญานันทะภิกขุ) ท่ีวา ม.ล.ชูชาติ ทำงานเพื่องาน ไมใชทำงาน
เพอื่ เงนิ ทา นจงึ เปรยี บเสมอื น “สตั บรุ ษุ ” หรอื คนดี ทน่ี าน ๆ จะมาเกดิ สกั ครง้ั หนงึ่
และเม่ือมาเกิดแลว ก็ทำใหครอบครัวบานเมืองที่ตนเกิด มีความเจริญกาวหนา
ไปดวย

เรอ่ื งราวรายละเอยี ดในชวี ติ ของ “สตั บรุ ษุ ” เยยี่ ง ม.ล.ชชู าติ กำภู คอื สาระ
สำคญั ทที่ า นสามารถพลกิ อา น และศกึ ษาเรยี นรไู ดจ ากหนงั สอื เลม น้ี ณ บดั น้ี

๓๗

๓๘

หมดุ หมายสำคญั ในชวี ติ ม.ล. ชชู าติ กำภู

พ.ศ. ๒๔๔๘ ๔ มกราคม กำเนดิ ทอี่ ำเภอพระนคร จงั หวดั พระนคร
พ.ศ. ๒๔๗๓ เขา รบั ราชการกรมชลประทาน ในตำแหนง นายชา งผชู ว ย
พ.ศ. ๒๔๗๗ ดำรงตำแหนงนายชางใหญชลประทานภาคนครนายก
พ.ศ. ๒๔๙๒ ดำรงตำแหนงอธิบดีกรมชลประทาน
พ.ศ. ๒๔๙๖ สรา งเขอ่ื นเจา พระยา จงั หวดั ชยั นาท
พ.ศ. ๒๔๙๙ ดำรงตำแหนงรัฐมนตรี
พ.ศ. ๒๕๐๑ สรา งเขอ่ื นภมู พิ ล (ยนั ฮ)ี จงั หวดั ตาก
พ.ศ. ๒๕๐๗ ดำรงตำแหนงรัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงพัฒนาการ
แหง ชาติ ในรฐั บาลจอมพลถนอม กติ ตขิ จร และยงั คงเปน
พ.ศ. ๒๕๐๘ อธบิ ดกี รมชลประทาน
พ.ศ. ๒๕๐๙ ดำรงตำแหนง อธกิ ารบดี มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร
เกษียณอายุราชการจากตำแหนงอธิบดีกรมชลประทาน
พ.ศ. ๒๕๑๒ ไดร บั เชญิ จากธนาคารโลก ใหเ ปน ทป่ี รกึ ษาในดา นวศิ วกรรม
ชลประทานและการเกษตร
ดำรงตำแหนงรัฐมนตรีชวยวาการกระทรวงพัฒนาการ
แหง ชาติ ครงั้ ท่ี ๒

วนั ที่ ๑๓ เมษายน ถงึ แกอ นจิ กรรม

๓๙

หมอมหลวงชูชาติ กำภู และ คุณหญิงโฉมศรี กำภู ณ อยุธยา

๔๐

“...ครงั้ หนง่ึ ตอนยงั เปน นายชา งใหญ
ทา นคดิ ทำหลายโครงการ แตไ มส ำเรจ็ เพราะตดิ ขดั ทผี่ ใู หญ

ไมเ หน็ ดว ย จนคดิ อยากจะลาออก
ไปทำงานธนาคารโลก ตามทเ่ี ขาชกั ชวนมา

แตก ฉ็ กุ คดิ ไดว า ชอื่ “ชชู าต”ิ
เปน ชอื่ ทไี่ ดร บั พระราชทานจากสมเดจ็ พระศรพี ชั รนิ ทราฯ

จงึ จะตอ งทำแตเ รอ่ื งทชี่ ชู าต.ิ ..”

คุณหญิงโฉมศรี กำภู ณ อยุธยา

๔๑

ม.ล. ชูชาติ กำภู

๔๒

บทที่ ๒

ชีวิตวยั เยาว

ชอ่ื “ชชู าต”ิ ตอ งชชู าติ

๔ มกราคม พทุ ธศกั ราช ๒๔๔๘
มิไดมีความหมายเพียงเปนวันท่ีเด็กชายคนหนึ่งลืมตาดูโลก ในครอบครัว

ขา ราชบรพิ าร คอื พลตรพี ระยาสรุ เสนา (ม.ร.ว.ชติ กำภ)ู และคณุ หญงิ ผอบ สรุ เสนา
ทวา ยังเปนวันที่มีความหมายตอความกาวหนาของสยามประเทศ นับแตนาทีท่ี
สมเด็จพระศรีพัชรินทรา พระบรมราชินีนาถ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา
เจา อยหู วั รชั กาลท่ี ๕ พระราชทานนามใหเ ดก็ ชายวา “ชชู าต”ิ

พลตรพี ระยาสรุ เสนาเปน นายทหารราชองครกั ษ ในเจา ฟา จกั รพงษภ วู นารถ
กรมหลวงพษิ ณโุ ลกประชานารถ พระเจา ลกู ยาเธอ ในลน เกลา รชั กาลท่ี ๕ กบั สมเดจ็
พระศรีพัชรินทราฯ

ในขณะทค่ี ณุ หญงิ ผอบ ซง่ึ จบการศกึ ษาจากโรงเรยี นคอนเวนต ณ เกาะปน งั
เปน นางสนองพระโอษฐใ นสมเดจ็ พระศรพี ชั รนิ ทราฯ พธิ มี งคลสมรสของนายทหาร
ราชองครกั ษ กบั นางสนองพระโอษฐ จงึ อยใู นพระบรมราชนิ ปู ถมั ภ

“...สมเดจ็ พระพนั ป (หมายถงึ สมเดจ็ พระศรพี ชั รนิ ทราฯ) แตง งานใหค ณุ พอ
คุณแมของ ม.ล.ชูชาติ แลวพระราชทานที่ดินให ๑๒ ไร ปจจุบันนี้คือ ธนาคาร
กรุงเทพ สาขาสีลม เนื่องจากแมทำงานในวัง เวลาไปวังจึงเอาลูกไปดวย ไปเลน
ในวัง ตลอดจนเรียนหนังสือ ก็เรียนกับเจานาย ในโรงเรียนท่ีสมเด็จฯ ทรงตั้งขึ้น
มาสำหรับเจานาย ทานจึงไดกิริยามารยาทและวาจาที่สุภาพจากในวัง...”

๔๓

สมัยเปนนักเรียนโรงเรียนวัดเทพศิรินทร
พ.ศ. ๒๔๖๔

เลขประจำตัว ๑๐๐๑

โรงเรียนวัดเทพศิรินทร

๔๔

บอรดนักเรียนท่ีไดรับทุนเลาเรียนหลวง
ไปศึกษาตอตางประเทศ
ท่ีโรงเรียนเทพศิรินทร

ปจจุบันยังปรากฏอยูท่ีตึกแมนนฤมิตร
โรงเรียนเทพศิรินทร

ถงึ แมว า จะเกดิ ในครอบครวั ทม่ี ฐี านนั ดรศกั ด์ิ ทวา ม.ล.ชชู าติ มนี อ งชายและ
หญิงรวมบิดามารดาอีกถึง ๑๒ คน จึงตองชวยดูแลนอง ๆ ในฐานะพ่ีชายคนโต
และไมอ ยใู นเงอื่ นไขทจี่ ะใชช วี ติ อยา งฟมุ เฟอ ยได เมอ่ื เขา รบั การศกึ ษา ณ โรงเรยี น
มธั ยมวดั เทพศริ นิ ทร เมอื่ พทุ ธศกั ราช ๒๔๕๗ ขณะมอี ายุ ๙ ป ทา นไดเ งนิ ไปโรงเรยี น
วนั ละ ๓ สตางค และตอ งดแู ลพานอ งชายโดยสารรถรางไปโรงเรยี นดว ยกนั ทกุ วนั
ผลการเรยี นของทา นอยใู นระดบั ดี จนมชี อ่ื “ตดิ บอรด ” ของโรงเรยี นฯ ในฐานะ
ผูไดรับทุนเลาเรียนหลวง

“...ตอนเติบโตในวัง ทานโดนอบรมเปนผูดีอังกฤษอยูแลว เพราะในวังมี
ระเบียบมาก จึงสวมไดกับชีวิตท่ีอังกฤษพอดี อีกทั้งการเลี้ยงดูของคุณแม คือ

๔๕

เพ่ือนนักเรียนโรงเรียนวัดเทพศิรินทร
พ.ศ. ๒๔๖๔

เพ่ือน ๆ ท่ีเรียนที่อังกฤษ
พ.ศ. ๒๔๗๓

๔๖

คณุ หญงิ ผอบกม็ ผี ลดว ย ม.ล.ชชู าตจิ งึ เปน คนมรี ะเบยี บ มองการณไ กล อยา งขา ว
ของเครอ่ื งใชส ว นตวั ทา นไมซ อ้ื ของถกู เพราะทา นคดิ ถงึ อายกุ ารใชง านมากกวา เชน
ตอนรบั ราชการ ทา นสวมเสอ้ื ลนิ นิ สกี ากตี ลอด ชนดิ หลาละ ๒ บาท ๒๐ สตางค
ไมใ ชห ลาละ ๘๐ สตางค แพงหนอ ยแตใ ชไ ดน านทเี ดยี ว...”

กระทง่ั เมอ่ื เปน ขา ราชการชนั้ ผใู หญแ ลว คณุ หญงิ โฉมศรี กำภู ณ อยธุ ยา
ภรยิ า ยงั จำไดด วี า หากมโี อกาสเดนิ ทางไปประชมุ ตา งประเทศ เชน ทสี่ หรฐั อเมรกิ า
ม.ล.ชูชาติ จะมอบหมายใหไปซื้อรองเทาย่ีหอที่ทานใชประจำ ในจังหวะที่มีการ
ลดราคา ๒๐-๕๐ % ทงั้ ๆ ทโี่ ดยฐานะทางการเงนิ และหนา ทก่ี ารงาน ทา นสามารถ
ใชจ า ยเงนิ อยา งฟมุ เฟอ ยได แตก ารประหยดั มธั ยสั ถไ ดก ลายเปน อปุ นสิ ยั ประจำตวั
ทานไปเสียแลว และยังสงผลตอการคิดโครงการพัฒนาประเทศ โดยประหยัด
งบประมาณท่ีมาจากภาษีอากรของราษฎรดวย

พุทธศักราช ๒๔๖๕ เม่ือจบการศึกษาชั้นมัธยมบริบูรณ ม.ล.ชูชาติ สอบ
ชิงทุนไดรับทุนเลาเรียนหลวงแลวจึงไดเขาศึกษาที่ St.Peter's school, York
England เปน เวลา ๒ ป แลว เขา เรยี นตอ ที่ City and Guild's Engineering College
London University อีก ๕ ป ไดปริญญาโททางวิศวกรรมโยธา ประกาศนียบัตร
A.C.G.I.G.Sc ทางวศิ วกรรมโยธา D.I.C (Advanced Diploma of Imperial College)
ปรญิ ญาโท M.S.C. ในทางคอนกรตี และไฮโดรลกิ ส แลว เขา ฝก งานในดา นวศิ วกรรม
โยธาขององั กฤษอกี ๑ ป จงึ เดนิ ทางกลบั ประเทศไทย กอ นเขา รบั ราชการในกรม
ชลประทาน ตง้ั แตป พ ทุ ธศกั ราช ๒๔๗๓

“...กฬี ากม็ สี ว นทำใหท า นเปน คนมรี ะเบยี บวนิ ยั ทา นเปน นกั กฬี าฟตุ บอลตง้ั แต
เรียนมธั ยมวดั เทพศริ นิ ทร ไปเรยี นอังกฤษก็เลน เลน กีฬามาตลอดชวี ิต กอลฟ กบั
เทนนสิ นน้ั เลน พอเขา สงั คมได แตไ มไ ดค ลกุ วงใน มาบน้ั ปลายชวี ติ ชอบเลน สกนี ้ำมาก
ทกุ วนั หยดุ สดุ สปั ดาห เราจะไปพกั บา นรมิ ทะเลศรรี าชา พอเชา ขนึ้ มา บรรดานาย
ชางชลประทานท้ังหลายจะรูกันวาครูลงทะเล พวกนายชางเรียก ม.ล.ชูชาติ ติด
ปากวา “คร”ู มาตงั้ แตเ ปน นกั เรยี นชลประทานแลว ...”

ชวี ติ นกั เรยี นองั กฤษไมเ พยี งทำให ม.ล.ชชู าติ มคี วามรทู างวศิ วกรรมโยธา
และมคี วามเปน สภุ าพบรุ ษุ แบบผดู อี งั กฤษ แตย งั ทำใหท า นไดพ บเพอื่ นนกั เรยี นนอก
ทจี่ ะอยเู คยี งขา งทา นทงั้ ยามทกุ ขแ ละสขุ เพราะในสมยั รชั กาลท่ี ๖ นกั เรยี นทสี่ อบ
ชงิ ทนุ เลา เรยี นหลวงไดแ ลว จะมเี สนาบดกี ระทรวงตา ง ๆ เปน ผพู จิ ารณาวา ควรจะไป
ศกึ ษาตอ ในสาขาวชิ าใด ทป่ี ระเทศไหน

๔๗

ครอบครัว กำภู

๔๘