4
นางสาวพรเพ็ญ อนนั ตจารุตระกูล
ตําแหนง ครู
วทิ ยฐานะ ครชู าํ นาญการพเิ ศษ
โรงเรยี นสตรศี รสี รุ ิโยทัย
สํานกั งานเขตพื้นทก่ี ารศกึ ษามธั ยมศึกษา
กรงุ เทพมหานคร เขต 2
คํานํา
การจัดทําชุดกิจกรรรมการเรียนรู รายวิชาเคมี 4 รหัสวิชา ว32222 เรื่อง กรด-เบส น้ี
จัดทําขึ้นตามสาระและมาตรฐานการเรียนรู กลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตร (ฉบับปรับปรุง พ.ศ.
2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 มีวัตถุประสงคเ พ่ือพัฒนาการ
เรียนการสอนและยกระดบั ผลสัมฤทธ์ิทางการเรยี นสําหรบั นกั เรียนช้นั มัธยมศกึ ษาปที่ 5 ชวยใหผเู รียน
สามารถเกิดการเรียนรูเปนไปตามขั้นตอนอยางมีประสิทธิภาพเนนการเชื่อมโยงความรูกับ
กระบวนการ มีทักษะสําคัญในการคนควา และสรางองคความรู โดยใชสืบเสาะหาความรูและ
แกปญหาที่หลากหลาย ใหผูเรียนมีสวนรวมในการเรียนรูทุกข้ันตอน ชุดกิจกรรมการเรียนรู รายวิชา
เคมี 4 รหสั วชิ า ว32222 เร่อื งกรด-เบส ทีจ่ ัดทาํ ข้นึ ทั้งหมด มีจาํ นวน 9 ชุด ดงั นี้
ชดุ ท่ี 1 สารละลายอิเล็กโทรไลตแ ละนอนอิเลก็ โทรไลต
ชดุ ที่ 2 ทฤษฎีกรด-เบส
ชุดท่ี 3 การแตกตวั ของกรดและเบส
ชดุ ท่ี 4 การแตกตัวเปน ไอออนของนํา้
ชุดท่ี 5 pH ของสารละลาย
ชดุ ที่ 6 อนิ ดิเคเตอรสาํ หรบั กรด-เบส
ชุดท่ี 7 ปฏิกิรยิ าของกรดและเบส
ชุดที่ 8 สารละลายบัฟเฟอร
ชุดที่ 9 การไทเทรตกรด-เบส
โดยในชุดกิจกรรมการเรยี นรูเลม นี้ เปน ชดุ กิจกรรมการเรยี นรูท ี่ 9 เรือ่ ง การไทเทรตกรด-เบส
ประกอบดว ย
1. คาํ ชี้แจง
2. แผนผงั แสดงขัน้ ตอนการเรียนโดยใชชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู
3. คาํ แนะนําการใชชุดกจิ กรรมการเรยี นรสู ําหรบั ครู
4. คําแนะนําการใชช ดุ กจิ กรรมการเรยี นรูส ําหรบั นักเรียน
5. มาตรฐานการเรยี นรู สาระการเรียนรู ผลการเรยี นรู และจดุ ประสงคการเรียนรู
6. แบบทดสอบกอ นเรยี น
7. ใบกจิ กรรมการเรยี นรูตามกระบวนการสบื เสาะหาความรู 7 ข้นั ดงั นี้
7.1 ใบกจิ กรรมที่ 1 กจิ กรรมคน หาความรูเดิม
- กิจกรรมสแกน QR CODE เรื่อง ปริมาณสัมพันธ สมบัติความเปนกรดเบสของ
สารละลาย คา pH ของสารละลาย และอินดเิ คเตอร และใบกจิ กรรม
ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส ก
คาํ นาํ (ตอ )
7.2 ใบกจิ กรรมท่ี 2 กจิ กรรมสรา งความสนใจ
- เอกสารประกอบการเรียนรูชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 เร่ือง การไทเทรต
และขน้ั ตอนการไทเทรต และใบกจิ กรรม
7.3 ใบกจิ กรรมท่ี 3 กิจกรรมสํารวจและคน หา
- คาํ ชแ้ี จงขน้ั ตอนการทํากิจกรรม , เอกสารประกอบการเรียนรชู ุดกิจกรรมการเรียนรู
ท่ี 9 เร่ือง กราฟการไทเทรต การหาจุดสมมูลจากกราฟและการเลือกใช
อินดิเคเตอรจากจุดสมมูล , สาระนารูการไทเทรตกรดหลายโปรตอนกับเบสแก ,
การทดลองท่ี 1 เร่ือง การไทเทรตหาจุดยุติของปฏิกิริยาระหวางกรดเเกกับเบสเเก
และแบบรายงานผลการทดลองที่ 1 , การทดลองที่ 2 เร่ือง การไทเทรตหาจุด
สมมูลของปฏิกิริยาระหวางกรดเเกกบั เบสเเกและแบบรายงานผลการทดลองที่ 2 ,
การทดลองที่ 3 เรื่อง การเลือกอินดิเคเตอรในการไทเทรตกรด-เบสและ
แบบรายงานผลการทดลองท่ี 3
7.4 ใบกจิ กรรมท่ี 4 กจิ กรรมการอธิบายและลงขอ สรปุ
- คําชี้แจงขั้นตอนการทํากิจกรรม , สรุปผลการทดลอง เรื่อง การไทเทรตหาจุดยุติ
ของปฏิกิริยาระหวางกรดแกกับเบสแก , สรุปผลการทดลอง เรื่อง การไทเทรตหา
จุดสมมูลของปฏิกิริยาระหวางกรดแกกับเบสแก , สรุปผลการทดลอง เรื่อง การ
เลือกอินดิเคเตอรในการไทเทรตกรด-เบส , ใบกิจกรรมคําถามทายการทดลอง
เรื่อง การไทเทรตหาจุดยุติของปฏิกิริยาระหวางกรดแกกับเบสแก , ใบกิจกรรม
คาํ ถามทา ยการทดลอง เรื่อง การไทเทรตหาจุดสมมูลของปฏิกิริยาระหวางกรดแก
กับเบสแก และใบกิจกรรมคําถามทายการทดลอง เร่ือง การเลือกอินดิเคเตอรใน
การไทเทรตกรด-เบส
7.5 ใบกจิ กรรมท่ี 5 กิจกรรมการขยายความรู
- เอกสารประกอบการเรียนรู ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 เรื่อง การคํานวณคา
pH ของการไทเทรตกรด-เบส และใบกิจกรรม
7.6 ใบกจิ กรรมท่ี 6 กิจกรรมประเมินผล
- ใบกจิ กรรม
ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส ข
คํานาํ (ตอ )
7.7 ใบกิจกรรมท่ี 7 กิจกรรมนําความรไู ปใชใ หเกิดประโยชน
- กา ร ทด ล อง เร่ื อ ง กา ร หา ป ริม า ณส า รล ด กร ดใ น ยา ล ดก ร ดช นิ ดท่ี มี
แคลเซยี มคารบ อเนต , บนั ทกึ ผลการทดลอง และสรปุ ผลการทดลอง
8. แบบทดสอบหลงั เรยี น
9. เฉลยแบบทดสอบกอ นเรยี น-แบบทดสอบหลังเรยี น
10.เฉลยใบกจิ กรรมท่ี 1 ถึง 7
ผูจัดทําหวังเปนอยางย่ิงวาชุดกิจกรรมการเรียนรู เรื่อง กรด-เบส ที่จัดทําขึ้นน้ี จะเปน
ประโยชนตอการพัฒนาผูเรียนและสงเสริมใหครูจัดกิจกรรมการเรียนรูไดอยางมีประสิทธิภาพและ
เปน ตัวอยางแกผ ทู สี่ นใจไดตอ ไป
พรเพ็ญ อนันตจารุตระกลู
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส ค
สารบัญ
หนา
คาํ นาํ ……………………………………………………………….…………………………………….……………….. ก
สารบัญ…………………………………………………………….…….……………...……….…………….………… ง
คําช้ีแจง……………………………………………………......……….……………………………………………….. 1
แผนผังแสดงขนั้ ตอนการเรยี นโดยใชช ุดกิจกรรมการเรยี นรู………………………..………………….. 4
คําแนะนําการใชช ดุ กจิ กรรมการเรียนรูสําหรบั ครู……….………………………………………………… 5
คําแนะนําการใชชดุ กิจกรรมการเรียนรสู ําหรบั นกั เรยี น………………….……………………………… 6
มาตรฐานการเรยี นรู สาระการเรียนรู ผลการเรยี นรู และจุดประสงคการเรียนรู..……….…..… 9
แบบทดสอบกอ นเรยี น ……………………………………………………………………………………………... 12
กระดาษคาํ ตอบแบบทดสอบกอนเรยี น……………..…………………………………..……………………. 16
ใบกจิ กรรมท่ี 1 กจิ กรรมคนหาความรเู ดมิ ……………………………………….……………………..……. 17
กิจกรรมสแกน QR CODE เร่ือง ปริมาณสัมพันธ สมบัติความเปนกรดเบส 17
ของสารละลาย คา pH ของสารละลาย และอินดเิ คเตอร............................. 18
ใบกิจกรรม.................................................................................................... 21
ใบกิจกรรมที่ 2 กจิ กรรมสรา งความสนใจ…………………………………………………….……….………
เอกสารประกอบการเรียนรูชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 เรื่อง การไทเทรต 22
และขัน้ ตอนการไทเทรต……………………………………………………………………… 24
ใบกิจกรรม.................................................................................................... 26
ใบกจิ กรรมที่ 3 กิจกรรมสํารวจและคน หา………………............................................................ 26
คําช้แี จงข้นั ตอนการทาํ กิจกรรม....................................................................
เอกสารประกอบการเรียนรูชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 เรื่อง กราฟการ 27
ไทเทรต การหาจุดสมมูลจากกราฟและการเลือกใชอินดิเคเตอรจากจุด 34
สมมลู ………………………………………………………………………………………………..
สาระนา รกู ารไทเทรตกรดหลายโปรตอนกบั เบสแก………………………………… 36
การทดลองท่ี 1 เรื่อง การไทเทรตหาจุดยุติของปฏิกิริยาระหวางกรดเเกกับ 38
เบสเเก………………………………………………………………………………………………
แบบรายงานผลการทดลองท่ี 1.....................................................................
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส ง
สารบญั (ตอ )
หนา
การทดลองที่ 2 เรือ่ ง การไทเทรตหาจุดสมมูลของปฏิกิรยิ าระหวางกรดเเก 39
กบั เบสเเก..................................................................................................... 41
แบบรายงานผลการทดลองท่ี 2..................................................................... 43
การทดลองท่ี 3 เร่อื ง การเลือกอนิ ดเิ คเตอรใ นการไทเทรตกรด-เบส............. 45
แบบรายงานผลการทดลองท่ี 3..................................................................... 46
ใบกิจกรรมที่ 4 กิจกรรมการอธบิ ายและลงขอสรปุ …………………………….…………………….…… 46
คําช้แี จงขน้ั ตอนการทํากจิ กรรม....................................................................
สรปุ ผลการทดลอง เรอ่ื ง การไทเทรตหาจุดยุตขิ องปฏิกริ ิยาระหวา งกรดแก 47
กบั เบสแก......................................................................................................
สรุปผลการทดลอง เร่ือง การไทเทรตหาจุดสมมูลของปฏิกิริยาระหวาง 48
กรดแกกบั เบสแก.......................................................................................... 49
สรุปผลการทดลอง เรอื่ ง การเลอื กอินดิเคเตอรในการไทเทรตกรด-เบส.......
ใบกิจกรรมคําถามทายการทดลอง เรื่อง การไทเทรตหาจุดยุติของปฏิกิริยา 50
ระหวา งกรดแกกับเบสแก..............................................................................
ใบกิจกรรมคําถามทายการทดลอง เรื่อง การไทเทรตหาจุดสมมูลของ 51
ปฏกิ ิรยิ าระหวา งกรดแกกับเบสแก. ...............................................................
ใบกิจกรรมคําถามทายการทดลอง เร่ือง การเลือกอินดิเคเตอรในการ 52
ไทเทรตกรด-เบส........................................................................................... 53
ใบกิจกรรมที่ 5 กจิ กรรมการขยายความรู………………….…………..…………………………………….
เอกสารประกอบการเรยี นรู ชุดกิจกรรมการเรียนรทู ี่ 9 เรื่อง การคํานวณคา 54
pH ของการไทเทรตกรด-เบส........................................................................ 70
ใบกิจกรรม.................................................................................................... 73
ใบกจิ กรรมที่ 6 กิจกรรมประเมนิ ผล....…………………………..……………………………………………. 73
ใบกิจกรรม.................................................................................................... 80
ใบกิจกรรมท่ี 7 กจิ กรรมนาํ ความรไู ปใชใหเ กดิ ประโยชน… ………………….………………………….
การทดลอง เรื่อง การหาปริมาณสารลดกรดในยาลดกรดชนิดท่ีมี 81
แคลเซียมคารบ อเนต.....................................................................................
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส จ
สารบัญ (ตอ)
หนา
บนั ทกึ ผลการทดลอง..................................................................................... 82
สรปุ ผลการทดลอง........................................................................................ 83
แบบทดสอบหลงั เรยี น………………………………………………………….…………………..……….……... 84
กระดาษคาํ ตอบแบบทดสอบหลงั เรียน……………..………..……………………………………………..... 88
บรรณานุกรม………………………………………………………….……………………………………….….…... 89
ภาคผนวก
เฉลยแบบทดสอบกอนเรียน – แบบทดสอบหลังเรียน…………………………………….… 92
เฉลยใบกิจกรรมที่ 1 กิจกรรมคนหาความรูเดิม………………………………….…..……….. 93
เฉลยใบกิจกรรม............................................................................................ 93
เฉลยใบกจิ กรรมท่ี 2 กจิ กรรมสรา งความสนใจ…………………………………….………….. 96
เฉลยใบกิจกรรม............................................................................................ 97
เฉลยใบกิจกรรมที่ 3 กิจกรรมสํารวจและคน หา……………........................................ 98
เฉลยแบบรายงานผลการทดลองท่ี 1............................................................. 98
เฉลยแบบรายงานผลการทดลองที่ 2............................................................. 99
เฉลยแบบรายงานผลการทดลองท่ี 3............................................................. 100
เฉลยใบกจิ กรรมท่ี 4 กจิ กรรมการอธิบายและลงขอสรุป……………….……………..…… 101
เฉลยสรุปผลการทดลอง เรื่อง การไทเทรตหาจุดยุติของปฏิกิริยาระหวาง
กรดแกก ับเบสแก.......................................................................................... 101
เฉลยสรปุ ผลการทดลอง เร่อื ง การไทเทรตหาจดุ สมมลู ของปฏิกริ ยิ าระหวา ง
กรดแกกับเบสแก.......................................................................................... 103
เฉลยสรุปผลการทดลอง เร่ือง การเลือกอินดิเคเตอรในการไทเทรต
กรด-เบส....................................................................................................... 105
เฉลยใบกิจกรรมคําถามทายการทดลอง เร่ือง การไทเทรตหาจุดยุติของ
ปฏิกริ ิยาระหวางกรดแกก ับเบสแก................................................................ 106
เฉลยใบกิจกรรมคําถามทายการทดลอง เร่ือง การไทเทรตหาจุดสมมูลของ
ปฏิกริ ิยาระหวา งกรดแกก บั เบสแก. ............................................................... 107
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส ฉ
สารบัญ (ตอ)
หนา
เฉลยใบกิจกรรมคําถามทายการทดลอง เร่ือง การเลือกอินดิเคเตอรในการ 108
ไทเทรตกรด-เบส........................................................................................... 109
เฉลยใบกจิ กรรมที่ 5 กจิ กรรมการขยายความรู…………..………………….………………… 109
เฉลยใบกจิ กรรม............................................................................................ 113
เฉลยใบกิจกรรมท่ี 6 กิจกรรมประเมนิ ผล....………..…….....…………….………………….. 113
เฉลยใบกจิ กรรม............................................................................................ 121
เฉลยใบกิจกรรมท่ี 7 กจิ กรรมนาํ ความรูไ ปใชใหเกิดประโยชน………….....………….... 121
เฉลยบันทึกผลการทดลอง............................................................................ 122
เฉลยสรุปผลการทดลอง................................................................................
ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส ช
คําชแ้ี จง
1. ชุดกิจกรรมการเรียนรู รายวิชาเคมี 4 รหัสวิชา ว32222 สําหรับ
นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปท่ี 5 หนวยการเรียนรูที่ 10 เร่ือง กรด-เบส ประกอบดวย
ชุดกจิ กรรมการเรยี นรู จาํ นวน 9 ชุด ดงั น้ี
ชดุ ท่ี 1 สารละลายอิเลก็ โทรไลตแ ละนอนอิเลก็ โทรไลต
ชุดท่ี 2 ทฤษฎกี รด-เบส
ชดุ ที่ 3 การแตกตวั ของกรดและเบส
ชดุ ท่ี 4 การแตกตวั เปนไอออนของน้ํา
ชุดที่ 5 pH ของสารละลาย
ชุดท่ี 6 อินดิเคเตอรสําหรับกรด-เบส
ชุดที่ 7 ปฏกิ ิริยาของกรดและเบส
ชดุ ท่ี 8 สารละลายบฟั เฟอร
ชดุ ท่ี 9 การไทเทรตกรด-เบส
2. ชุดกิจกรรมการเรยี นรูชุดนีเ้ ปน ชุดท่ี 9 เรอื่ ง การไทเทรตกรด-เบส ใชประกอบ
แผนการจัดการเรียนรูรายวิชาเคมี 4 รหัสวิชา ว32222 ช้ันมัธยมศึกษาปที่ 5 จํานวน
1 แผน เวลา 5 ชว่ั โมง
3. สว นประกอบของชุดกจิ กรรมการเรยี นรู ชุดน้ี ประกอบดวย
3.1 คาํ ชแ้ี จง
3.2 แผนผังแสดงข้นั ตอนการเรยี นโดยใชชดุ กจิ กรรมการเรยี นรู
3.3 คาํ แนะนาํ การใชชุดกิจกรรมการเรยี นรสู ําหรบั ครู
3.4 คําแนะนาํ การใชช ุดกิจกรรมการเรยี นรูสําหรบั นักเรียน
3.5 มาตรฐานการเรียนรู สาระการเรียนรู ผลการเรยี นรู และจุดประสงค
การเรยี นรู
3.6 แบบทดสอบกอนเรยี น
3.7 ใบกิจกรรมการเรยี นรูตามกระบวนการสบื เสาะหาความรู 7 ข้นั ดงั นี้
3.7.1 ใบกิจกรรมที่ 1 กิจกรรมคน หาความรเู ดิม
3.7.1.1 กิจกรรมสแกน QR CODE เร่ือง ปรมิ าณสมั พนั ธ สมบัติ
ความเปน กรดเบสของสารละลาย คา pH ของสารละลาย และ
อนิ ดิเคเตอร
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 1
\
คําช้ีแจง (ตอ )
3.7.1.2 ใบกจิ กรรม
3.7.2 ใบกจิ กรรมท่ี 2 กิจกรรมสรา งความสนใจ
3.7.2.1 เอกสารประกอบการเรยี นรชู ดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 เรื่อง
การไทเทรตและขน้ั ตอนการไทเทรต
3.7.2.2 ใบกจิ กรรม
3.7.3 ใบกจิ กรรมท่ี 3 กจิ กรรมสาํ รวจและคน หา
3.7.3.1 คาํ ชแ้ี จงขัน้ ตอนการทาํ กิจกรรม
3.7.3.2 เอกสารประกอบการเรียนรชู ดุ กิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 เร่ือง
กราฟการไทเทรต การหาจุดสมมูลจากกราฟและการเลือกใช
อินดเิ คเตอรจากจุดสมมลู
3.7.3.3 การทดลองที่ 1 เรื่อง การไทเทรตหาจุดยุติของปฏิกิริยา
ระหวา งกรดเเกกบั เบสเเก
3.7.3.4 แบบรายงานผลการทดลองท่ี 1
3.7.3.5 การทดลองท่ี 2 เรื่อง การไทเทรตหาจุดสมมูลของ
ปฏกิ ิรยิ าระหวางกรดเเกกบั เบสเเก
3.7.3.6 แบบรายงานผลการทดลองที่ 2
3.7.3.7 การทดลองท่ี 3 เร่ือง การเลือกอนิ ดเิ คเตอรใ นการไทเทรต
กรด-เบส
3.7.3.8 แบบรายงานผลการทดลองที่ 3
3.7.4 ใบกจิ กรรมที่ 4 กิจกรรมการอธบิ ายและลงขอสรุป
3.7.4.1 คําช้แี จงขน้ั ตอนการทํากจิ กรรม
3.7.4.2 สรุปผลการทดลอง เรือ่ ง การไทเทรตหาจดุ ยตุ ิของปฏิกิริยา
ระหวางกรดแกกับเบสแก
3.7.4.3 สรุปผลการทดลอง เรื่อง การไทเทรตหาจุดสมมูลของ
ปฏกิ ิริยาระหวาง กรดแกก บั เบสแก
3.7.4.4 สรปุ ผลการทดลอง เร่อื ง การเลือกอนิ ดิเคเตอรในการไทเทรต
กรด-เบส
ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 2
\
คําช้แี จง (ตอ)
3.7.4.5 ใบกิจกรรมคําถามทา ยการทดลอง เรือ่ ง การไทเทรตหา
จดุ ยตุ ิของปฏิกริ ยิ าระหวางกรดแกกับเบสแก
3.7.4.6 ใบกจิ กรรมคําถามทา ยการทดลอง เร่อื ง การไทเทรตหา
จดุ สมมูลของปฏกิ ิริยาระหวางกรดแกกบั เบสแก
3.7.4.7 ใบกิจกรรมคําถามทายการทดลอง เรื่อง การเลือก
อินดิเคเตอรใ นการไทเทรตกรด-เบส
3.7.5 ใบกจิ กรรมที่ 5 กิจกรรมการขยายความรู
3.7.5.1 เอกสารประกอบการเรียนรู ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 9
เร่อื ง การคาํ นวณคา pH ของการไทเทรตกรด-เบส
3.7.5.2 ใบกจิ กรรม
3.7.6 ใบกจิ กรรมท่ี 6 กิจกรรมประเมนิ ผล
3.7.6.1 ใบกิจกรรม
3.7.7 ใบกิจกรรมท่ี 7 กิจกรรมนําความรูไปใชใ หเ กิดประโยชน
3.7.7.1 การทดลอง เรื่อง การหาปรมิ าณสารลดกรดในยาลดกรด
ชนิดที่มีแคลเซยี มคารบอเนต
3.7.7.2 บนั ทกึ ผลการทดลอง
3.7.7.3 สรุปผลการทดลอง
3.8 แบบทดสอบหลงั เรยี น
3.9 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยี น-แบบทดสอบหลังเรยี น
3.10 เฉลยใบกจิ กรรมที่ 1 ถงึ 7
4. ผใู ชชุดกิจกรรมนคี้ วรศึกษาคําแนะนาํ ในการใชชดุ กิจกรรมการเรียนรูกอนใช
ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 3
\
แผนผังแสดงขน้ั ตอนการเรียนโดยใชช ดุ กิจกรรมการเรียนรู
ชุดที่ 9 เรอื่ ง การไทเทรตกรด-เบส
เริม่ ตน
ศึกษาคําชีแ้ จง
ศึกษาจดุ ประสงคการเรยี นรู
ทดสอบกอ นเรยี น
ศกึ ษาชุดกิจกรรมการเรยี นรู
ปฏิบตั กิ ิจกรรม
ทดสอบหลงั เรยี น
ผานเกณฑ ผลคะแนน ไมผา นเกณฑ
ศึกษาชุดกิจกรรมตอไป
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 4
\
คาํ แนะนาํ การใชชดุ กิจกรรมการเรียนรูสําหรบั ครู
การจัดกิจกรรมการเรียนรูโดยใชชุดกิจกรรมการเรียนรู รายวิชา เคมี 4 รหัสวิชา ว32222
สําหรับนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปที่ 5 หนว ยการเรียนรูที่ 10 เร่ือง กรด-เบส ชดุ ที่ 9 เรอื่ ง การไทเทรต
กรด-เบส มีจุดมุงหมายเพื่อชวยใหการดําเนินกิจกรรมการเรียนรูบรรลุวัตถุประสงคการเรียนรูและ
มีประสิทธิภาพ ผสู อนควรเตรยี มความพรอ ม และปฏิบัตติ ามคําแนะนํา ดงั ตอไปน้ี
1. ศึกษารายละเอียดเกี่ยวกับแผนการจัดการเรียนรู เนื้อหาท่ีสอน เอกสารชุดกิจกรรม
การเรยี นรู และคาํ ช้ีแจงตา ง ๆ ใหเ ขาใจกอนดาํ เนนิ กิจกรรมการเรยี นรู
2. เตรียมสื่ออุปกรณในการจัดกิจกรรมการเรียนรูใหพรอมและครบจํานวนนักเรียนในชั้นเรียน
แตละกลุม
3. เมื่อมีกิจกรรมกลุมใหแบงนักเรียนเปนกลุมๆ กลุมละ 4-5 คน จํานวนกลุมข้ึนอยูกับนักเรียน
ในช้ันเรียน โดยคละนักเรียนเกง ปานกลาง คอนขางออน และออน ใหมีการเลือกประธาน
และเลขานกุ าร และแบงหนาทค่ี วามรบั ผดิ ชอบแกส มาชกิ ในกลุม
4. กอนจัดกิจกรรมการเรียนรู ครูควรช้ีแจงใหนักเรียนเขาใจบทบาทหนาที่ของตนเอง แนะนํา
ข้ันตอนการใชชุดกิจกรรมการเรียนรู แนวปฏิบัติ ในระหวางการดําเนินกิจกรรมการเรียนรู
แลว จงึ ใหท าํ แบบทดสอบกอ นเรยี น
5. ขณะท่ีนักเรียนทํากิจกรรม ครูควรใหความชวยเหลือ แนะนํา กระตุนใหนักเรียนทํากิจกรรม
อยางกระตือรือรนและตอบขอสงสัยตาง ๆ ระหวางเรียนพรอมท้ังสังเกตและประเมิน
พฤตกิ รรมการทํางานของนักเรียน
6. เม่ือนักเรียนปฏิบัติกิจกรรมครบถวน ใหนักเรียนทําแบบทดสอบหลังเรียนแลวนําผลทดสอบ
กอ นเรียนและหลังเรยี นแจง ใหนักเรยี นทราบความกาวหนาทางการเรยี น
7. การวัดและประเมินผล ประเมินจากแบบทดสอบกอนเรียนและหลังเรียน สังเกตพฤติกรรม
การปฏบิ ตั ิงานกลมุ ประเมินผลการปฏบิ ัตงิ าน ตรวจใบกิจกรรม
8. เม่ือส้ินสุดการปฏิบัติกิจกรรมการเรียนรู ครูใหนักเรียนรวมตรวจสอบ เก็บชุดกิจกรรม
การเรยี นรู วัสดุ สิง่ ของ และอุปกรณใ หเรียบรอย เพื่อสะดวกในการใชค รั้งตอ ไป
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 5
\
คําแนะนําการใชชุดกจิ กรรมการเรียนรูสําหรบั นักเรียน
การจัดกิจกรรมการเรียนรูโดยใชชุดกิจกรรมการเรียนรู รายวิชา เคมี 4 รหัสวิชา ว32222
สาํ หรับนักเรยี นช้ันมัธยมศึกษาปท ี่ 5 หนว ยการเรียนรูที่ 10 เรื่อง กรด-เบส ชุดที่ 9 เรือ่ ง การไทเทรต
กรด-เบส ใหนักเรียนปฏิบัติตามขน้ั ตอนดว ยความซอื่ สัตยแ ละตัง้ ใจ ดังน้ี
1. ชดุ กจิ กรรมการเรียนรู ชุดท่ี 9 เร่ือง การไทเทรตกรด-เบส ใชเวลา 5 ช่วั โมง
2. แบงกลุม ๆ ละ 4-5 คน โดยคละความสามารถนักเรียนในกลุมเปน เกง ปานกลาง คอนขาง
ออน และออน แล้วเลือกประธาน และเลขานุการในแต่ละกลุ่ม พรอ้ มทั้งให้ทุกคนได้
รบั ผดิ ชอบหนา้ ท่ีตา่ ง ๆ ขณะทาํ กิจกรรม
3. อานคําช้ีแจง คําแนะนําการใชชุดกิจกรรมการเรียนรู ข้ันตอนการเรียนโดยใชชุดกิจกรรม
การเรยี นรู ใหเขาใจกอนลงมือศึกษาชุดกจิ กรรมการเรยี นรู
4. ศกึ ษามาตรฐานการเรียนรู สาระการเรียนรู ผลการเรียนรู และจดุ ประสงคก ารเรียนรู
5. ทาํ แบบทดสอบกอนเรยี น ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 เรื่อง การไทเทรตกรด-เบส จํานวน 10
ขอ เพ่ือตรวจสอบความรพู น้ื ฐาน บนั ทึกคะแนนท่ไี ดลงในแบบบนั ทึกคะแนน
6. ปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นตอนในชุดกิจกรรมการเรียนรู ซ่ึงในชุดกิจกรรมการเรียนรู แบงเปน
ใบกจิ กรรมที่ 1 ถึง 7 ดงั นี้
6.1 ใบกิจกรรมที่ 1 กิจกรรมคนหาความรูเดิม ประกอบไปดวยกิจกรรมสแกน QR CODE
เรื่อง ปริมาณสัมพันธ สมบัติความเปนกรดเบสของสารละลาย คา pH ของสารละลาย และ
อินดเิ คเตอรเ พอื่ ทบทวนความรู และใบกจิ กรรม จํานวน 4 ขอ
6.2 ใบกิจกรรมที่ 2 กิจกรรมสรา งความสนใจ ประกอบไปดวยเอกสารประกอบการเรียนรชู ุด
กิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 เร่ือง การไทเทรตและขั้นตอนการไทเทรตและใบกิจกรรมที่เปนการ
ระบุชอื่ และหนา ท่อี ปุ กรณว ทิ ยาศาสตร ลงในแผนภาพ
6.3 ใบกิจกรรมท่ี 3 กิจกรรมสํารวจและคนหา ประกอบไปดวยคําช้ีแจงข้ันตอนการทํา
กิจกรรม , เอกสารประกอบการเรียนรูชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 เร่ือง กราฟการไทเทรต
การหาจุดสมมูลจากกราฟและการเลือกใชอินดิเคเตอรจากจุดสมมูล , การทดลองที่ 1 เร่ือง
การไทเทรตหาจุดยุติของปฏิกิริยาระหวางกรดเเกกับเบสเเก , แบบรายงานผลการทดลองท่ี
1 , การทดลองท่ี 2 เร่ือง การไทเทรตหาจุดสมมูลของปฏิกิริยาระหวางกรดเเกกับเบสเเก ,
แบบรายงานผลการทดลองท่ี 2 , การทดลองท่ี 3 เร่ือง การเลือกอินดิเคเตอรในการไทเทรต
กรด-เบส และแบบรายงานผลการทดลองที่ 3
ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 6
\
คาํ แนะนําการใชชุดกจิ กรรมการเรียนรูส ําหรับนกั เรียน (ตอ )
6.4 ใบกิจกรรมท่ี 4 กิจกรรมการอธิบายและลงขอสรุป ประกอบไปดวยคําช้ีแจงขั้นตอนการ
ทาํ กิจกรรม , สรุปผลการทดลอง เรื่อง การไทเทรตหาจุดยุติของปฏิกิริยาระหวางกรดแกกับ
เบสแก , สรุปผลการทดลอง เร่ือง การไทเทรตหาจุดสมมูลของปฏิกิริยาระหวาง กรดแกกับ
เบสแก , สรุปผลการทดลอง เร่ือง การเลือกอินดิเคเตอรในการไทเทรตกรด-เบส , ใบกจิ กรรม
คําถามทายการทดลอง เร่ือง การไทเทรตหาจุดยุติของปฏิกิริยาระหวางกรดแกกับเบสแก
จาํ นวน 3 ขอ , ใบกิจกรรมคําถามทา ยการทดลอง เรอื่ ง การไทเทรตหาจุดสมมูลของปฏิกิริยา
ระหวางกรดแกกับเบสแก จํานวน 4 ขอและใบกิจกรรมคําถามทายการทดลอง เร่ือง การ
เลือกอนิ ดิเคเตอรในการไทเทรตกรด-เบส จํานวน 3 ขอ ซงึ่ การตอบคําถามในใบกจิ กรรมตอ ง
นาํ ความรูทีไ่ ดจากการทดลองท่ี 1 เรื่อง การไทเทรตหาจุดยุติของปฏกิ ิรยิ าระหวา งกรดเเกกับ
เบสเเก , การทดลองที่ 2 เร่ือง การไทเทรตหาจุดสมมูลของปฏิกิริยาระหวางกรดเเกกับเบส
เเก , การทดลองท่ี 3 เรื่อง การเลือกอินดิเคเตอรในการไทเทรตกรด-เบส และเอกสาร
ประกอบการเรียนรูชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 เรื่อง การไทเทรตและข้ันตอนการไทเทรต มา
ตอบคําถาม
6.5 ใบกิจกรรมที่ 5 กิจกรรมการขยายความรู ประกอบไปดวยเอกสารประกอบการเรียนรู
ชุดกิจกรรมการเรียนรทู ี่ 9 เรื่อง การคาํ นวณคา pH ของการไทเทรตกรด-เบสและใบกิจกรรม
จาํ นวน 3 ขอ
6.6 ใบกิจกรรมท่ี 6 กิจกรรมประเมินผล เปนใบกิจกรรมคําถาม เร่ือง การไทเทรตกรด-เบส
จาํ นวน 5 ขอ
6.7 ใบกิจกรรมที่ 7 กิจกรรมนําความรไู ปใชใหเกิดประโยชน เปนใบกิจกรรมที่ตองนําความรู
เร่ือง การไทเทรตกรด-เบส มาทําการทดลอง เรื่อง การหาปริมาณสารลดกรดในยาลดกรด
ชนิดท่ีมีแคลเซียมคารบอเนต จากน้ันบันทึกผลการทดลองและสรุปผลการทดลองลงใน
ใบกจิ กรรม
7. เมื่อปฏิบัติกิจกรรมตาง ๆ ตามใบกิจกรรมที่ 1 ถึง 7 เสร็จเรยี บรอยแลวใหตรวจสอบคําตอบ
ไดจากเฉลยใบกจิ กรรม
8. ทําแบบทดสอบหลังเรียนชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 เรื่อง การไทเทรตกรด-เบส จํานวน 10
ขอ
ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 7
\
คาํ แนะนําการใชชดุ กิจกรรมการเรียนรูสาํ หรบั นักเรียน (ตอ)
9. ตรวจคําตอบจากเฉลยแบบทดสอบหลังเรียน พรอมบันทึกคะแนนที่ไดลงเพื่อตรวจสอบ
ความกา วหนาทางการเรียน ซึง่ นักเรียนตองทําแบบทดสอบหลังเรียนไดรอยละ 70 ขึ้นไป จึง
จะผานเกณฑ ถานักเรียนไมผานเกณฑตามท่ีกําหนดใหทบทวนเน้ือหา แลวใหทํา
แบบทดสอบหลงั เรยี นอกี ครง้ั
ขอควรปฏิบตั ิ
1. หากมขี อ สงสยั ขอคาํ อธิบายเพอื่ ถามครูผสู อน เพ่อื รว มกนั สรปุ ขอ สงสัยน้ัน ๆ
2. เพอ่ื ใหเ กดิ ประโยชนสูงสดุ นักเรียนตอ งมีความซื่อสตั ยตอตนเองไมเ ปดดเู ฉลยจนกวา นักเรียน
จะทํากิจกรรมเสรจ็ เพื่อตรวจสอบความกา วหนา ทางการเรยี น
ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 8
\
มาตรฐานการเรียนรู สาระการเรยี นรู ผลการเรยี นรู และจดุ ประสงคการเรยี นรู
มาตรฐานการเรยี นรู
มาตรฐาน ว5.2 เขาใจการเขยี นและการดุลสมการเคมี ปริมาณสัมพันธในปฏกิ ิริยาเคมี อัตรา
การเกิดปฏิกิริยาเคมี สมดุลในปฏิกิริยาเคมี สมบัติและปฏิกิริยาของกรด–เบส ปฏิกิริยารีดอกซและ
เซลลเ คมีไฟฟา รวมทง้ั การนาํ ความรูไปใชป ระโยชน
สาระการเรยี นรู
1. การไทเทรต คอื กระบวนการวเิ คราะหท างเคมี เพอื่ หาปริมาณกรดและเบสท่ที ําปฏกิ ริ ิยากัน
พอดี โดยใชส ารละลายมาตรฐานทท่ี ราบคาความเขม ขน แนนอน และใชอ นิ ดิเคเตอรใ นการบอกจดุ ยตุ ิ
2. จดุ สมมูล (equivalent point) คือ จุดทีก่ รดกบั เบสทําปฏกิ ิริยากันพอดี
3. จุดยุติ (end point) จุดที่หยุดการไทเทรต ซึ่งในกรณีน้ีหมายถึงจุดที่อินดิเคเตอร
(Indicator) เปลีย่ นสี
4. วิธีหาความเขมขนของกรดหรือเบสโดยการนําสารละลายกรดตัวอยางหรือเบสตัวอยางท่ี
ตองการหาความเขมขนมาคอย ๆ เติมสารละลายกรดหรือเบสที่ทราบความเขมขนที่แนนอน ซ่ึง
เรียกวา สารละลายมาตรฐาน จากบิวเรตตลงไปจนสารทั้งสองทําปฏกิ ิริยาพอดีกัน ท่ีจุดสมมูลการหา
จดุ สมมลู สามารถหาไดจากกราฟของการไทเทรต ซงึ่ ทาํ ไดโ ดยแบงครงึ่ เสนกราฟสว นท่ชี ันที่สุด
5. การเลือกใชอ นิ ดิเคเตอรใ นการไทเทรต มดี งั นี้
5.1 การไทเทรตระหวางกรดแกกับเบสแก ใหใชอินดิเคเตอรท่ีแสดงจุดยุติที่ pH
ประมาณ 7
5.2 การไทเทรตระหวางกรดแกกับเบสออน ใหใชอินดิเคเตอรที่แสดงจุดยุติท่ี
pH ตํ่ากวา 7
5.3 การไทเทรตระหวางกรดออนกับเบสแก ใหใชอินดิเคเตอรท่ีแสดงจุดยุติท่ี
pH สงู กวา 7
5.4 การไทเทรตระหวางกรดออนกับเบสออน ใหใชอินดิเคเตอรท่ีแสดงจุดยุติที่
pH ประมาณ7
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 9
\
6. การหา pH ของสารละลายในขณะไทเทรตทาํ ไดโ ดยการคาํ นวณหรือใชเ คร่ืองวัด pH และ
การคํานวณคา pH ของสารละลายสามารถคํานวณไดทุก ๆ ข้ันตอนระหวางท่ีมีการไทเทรต (กอนถึง
จดุ สมมูล ท่จี ุดสมมลู และหลงั จุดสมมลู )
ผลการเรียนรู
1. อธิบายวิธีการไทเทรต การเลือกใชอินดิเคเตอรท่ีเหมาะสมในการไทเทรตกรด-เบส
ตลอดจนคํานวณหาความเขมขนของสารละลายจากการไทเทรต
2. เขียนกราฟของการไทเทรตและหาจุดสมมูลจากกราฟ พรอมทั้งบอกคา pH ของ
สารละลาย ณ จุดสมมูล
จุดประสงคการเรียนรู
ดานความรู (K)
1. บอกความหมายของการไทเทรต สารละลายมาตรฐานและจดุ สมมลู ได
2. ทาํ การไทเทรตเพ่ือหาจดุ ยุตแิ ละจุดสมมูลได
3. คํานวณหาปรมิ าณกรดหรือเบสท่ีทําปฏิกริ ิยากัน โดยพจิ ารณาจากกราฟของการไทเทรต
ได
4. ระบปุ ระเภทของกรด-เบสท่ที ําปฏกิ ิรยิ ากนั โดยพิจารณาจากกราฟของการไทเทรตได
5. ทํานายคา pH ของสารละลาย โดยประมาณ ณ จดุ ยตุ ิ จากการไทเทรตกรด-เบสแตล ะคู
ทก่ี ําหนดใหได
6. หาจดุ สมมลู คา pH และปริมาตรของสารละลายกรดหรือเบส ณ จุดสมมลู จากกราฟของ
การไทเทรตที่กาํ หนดใหได
7. เลือกอนิ ดิเคเตอรท่ีเหมาะสมสาํ หรบั การไทเทรตกรด-เบสแตละคูท ี่กําหนดใหและบอก
เหตผุ ลได
8. นําหลกั การไทเทรตกรด-เบสไปใชประโยชนใ นชีวติ ประจาํ วันได
ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 10
\
ดานทกั ษะกระบวนการ (P)
1. ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร
2. กระบวนการทาํ งานกลมุ
ดานคุณลกั ษณะท่พี ึงประสงค (A)
1. มีวนิ ยั
2. ใฝเรยี นรู
3. มงุ มน่ั ในการทาํ งาน
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 11
\
แบบทดสอบกอนเรียน
ชดุ กิจกรรมการเรยี นรทู ี่ 9 การไทเทรตกรด-เบส
คําชแ้ี จง 1. แบบทดสอบมที งั้ หมด 10 ขอ คะแนนเตม็ 10 คะแนน เวลา 15 นาที
2. ใหน ักเรียนเลือกคําตอบท่ถี ูกตองท่สี ุดเพยี งขอ เดียว และทาํ เครอ่ื งหมายกากบาท (X)
ใหต รงกับขอทน่ี ักเรยี นเลอื กลงในกระดาษคาํ ตอบ (ขอละ 1 คะแนน)
1. จากรูปตอ ไปนี้
สารละลาย A
สารละลาย B และอินดเิ คเตอรท ี่เหมาะสม
1) สารละลาย A คอื สารละลายกรดหรอื เบสท่ีทราบความเขม ขนแนนอน สว นสารละลาย B
คอื สารละลายกรดหรอื เบสที่ไมท ราบความเขมขน
2) สารละลาย B คือ สารละลายกรดหรือเบสท่ีทราบความเขม ขน แนนอน สว นสารละลาย A
คอื สารละลายกรดหรอื เบสท่ีไมท ราบความเขมขน
3) ไทเทรตสารละลาย B ดวยการไขกอกทบี่ วิ เรตใหสารละลาย A ทําปฏิกิริยากับสารละลาย B
จนถึงจดุ ยุติ
4) ถาสารละลาย A คือเบสแกและสารละลาย B คือกรดออน อินดิเคเตอรที่เหมาะสมในการ
ไทเทรต คอื เมทลิ ออเรนจ
ขอ ใดกลาวถูกตองเกยี่ วกับการไทเทรต
ก. 1) และ 3) ข. 2) และ 4) ค. 3) และ 4) ง. 1) 3) และ 4)
ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 12
\
2. จงคาํ นวณหา pH ของสารละลายเมอ่ื หยดสารละลาย Ba(OH)2 เขม ขน 0.1 mol/dm3 ปริมาตร
13 cm3 จากบิวเรตตล งในสารละลาย HCl เขม ขน 0.1 mol/dm3 ปริมาตร 25 cm3
(log2.6 = 0.4)
ก. 2.6 ข. 7.5 ค. 11.4 ง. 13.6
3. ในการไทเทรตสารละลาย CH3COOH เขมขน 0.1 mol/dm3 ปรมิ าตร 50 cm3 ในขวดรูปกรวย
ดว ยสารละลาย NaOH เขมขน 0.1 mol/dm3 ปริมาตร 50 cm3 จงคาํ นวณหา pH ของ
สารละลายในขวดรปู กรวย (กําหนดให Ka ของ CH3COOH เทา กบั 1.8 x 10-5, log 5.29 = 0.72)
ก. 1.30 ข. 5.28 ค. 8.72 ง. 11.47
4. เมอ่ื ผสมสารละลาย NH3 เขมขน 0.1 mol/dm3 ปรมิ าตร 20 cm3 กบั สารละลาย HCl
0.05 mol/dm3 ปริมาตร 50 cm3 เขาดวยกนั สารละลายผสมจะมีคา pH เปนอยา งไร
ก. pH นอ ยกวา 7 ข. pH เทากับ 7
ค. pH มากกวา 7 ง. สรปุ ไมได
5. การหาปริมาณกรดแอซีตลิ ซาลซิ ิลกิ (HC9H7O4) เปนยาระงบั ปวดในแอสไพริน โดยนาํ มาไทเทรต
กับสารละลายมาตรฐาน NaOH เขม ขน 0.01 mol/dm3 พบวาเม่ือใชแอสไพรนิ 4 เม็ดในนา้ํ
100 cm3 จะตองใชส ารละลายมาตรฐาน NaOH 20 cm3 จงหาวาแอสไพรนิ แตล ะเมด็ มีกรด
แอซตี ลิ ซาลิซลิ กิ (HC9H7O4) กีม่ ลิ ลิกรัม
ก. 2 ข. 9 ค. 15 ง. 20
6. ถา หลอดหยดอันหน่ึงมีปริมาตรของหยดเปน 20 หยดตอ 1 cm3 ถาใชส ารละลาย HCl เขมขน
2 mol/dm3 จํานวน 10 หยด ทาํ ปฏกิ ริ ิยาสะเทนิ กบั สารละลาย NaOH จาํ นวน 5 หยด จงหา
ความเขมขน ของ NaOH
ก. 1 ข. 2 ค. 4 ง. 8
ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 13
7. ขอ ใดคือลักษณะของกราฟท่เี กดิ จากการไทเทรตโดยการเตมิ สารละลาย NaOH เขมขน
0.1 mol/dm3 ลงในสารละลาย CH3COOH เขม ขน 0.1 mol/dm3
ก. pH ข. pH
ปรมิ าตรสารละลายมาตรฐานที่เตมิ ลงไป ปรมิ าตรสารละลายมาตรฐานทีเ่ ติมลงไป
ค. pH ง. pH
ปรมิ าตรสารละลายมาตรฐานทเี่ ติมลงไป ปริมาตรสารละลายมาตรฐานทเี่ ตมิ ลงไป
8. เม่ือนําสารแตล ะคูม าผสมกัน สารละลายขอใดมี pH สงู สุด
ก. HCl 0.1 mol/dm3 ปรมิ าตร 25 cm3 ผสมกบั KOH 0.1 mol/dm3 ปรมิ าตร 25 cm3
ข. HNO3 0.2 mol/dm3 ปริมาตร 25 cm3 ผสมกบั NH3 0.1 mol/dm3 ปริมาตร 25 cm3
ค. HF 0.1 mol/dm3 ปรมิ าตร 25 cm3 ผสมกับ NaOH 0.2 mol/dm3 ปริมาตร 25 cm3
ง. HNO3 0.1 mol/dm3 ปรมิ าตร 50 cm3 ผสมกบั NH3 0.2 mol/dm3 ปริมาตร 25 cm3
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 14
9. จากกราฟการไทเทรตตอไปน้ีpH
14 150
12
10
8
6
4
2
0
0 50 100
ปรมิ าตรของสารละลายเบสแกท เี่ ตมิ ลงไป
อนิ ดิเคเตอรใดเหมาะสมทีส่ ุดในการไทเทรต
ก. คองโกเรด (ชว ง pH ทเ่ี ปล่ยี นสี คอื 3.0-5.0)
ข. เมทิลออรเ รนจ (ชวง pH ทเี่ ปลีย่ นสี คือ 3.2-4.4)
ค. โบรโมไทมอลบลู (ชว ง pH ที่เปลี่ยนสี คอื 6.0-7.6)
ง. ฟนอลฟทาลนี (ชว ง pH ท่ีเปลยี่ นสี คอื 8.3-10.0)
10. เมอ่ื ผสมสารละลาย NaOH 0.4 mol/dm3 ปรมิ าตร 200 cm3 กบั สารละลาย HBr 0.1 mol/dm3
พบวาสารละลายมี pH เทากบั 10 จงคาํ นวณปรมิ าตรสารละลาย HBr ทใี่ ชเทากับเทาใด
ก. 499 cm3 ข. 599 cm3 ค. 699 cm3 ง. 799 cm3
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 15
กระดาษคําตอบ
แบบทดสอบกอ นเรยี น
ชดุ กจิ กรรมการเรียนรทู ่ี 9 การไทเทรตกรด-เบส
คาํ ชแ้ี จง : ใหน กั เรยี นเลอื กคําตอบท่ีถกู ตองที่สดุ เพียงคําตอบเดยี ว โดยทําเคร่อื งหมาย
กากบาท (×) ลงในกระดาษคาํ ตอบใหตรงกบั ขอท่นี ักเรยี นเลือก
***************************************************************************
ช่อื ........................................................................... ชัน้ มธั ยมศกึ ษาปท ่.ี ................. เลขท.ี่ ..........
ขอ ก ข ค ง คะแนนเตม็ 10
1 คะแนนที่ได
2 คดิ เปนรอยละ
3
4
5
6
7
8
9
10
ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 16
ใบกจิ กรรมท่ี 1
กจิ กรรมคนหาความรูเ ดิม
ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรูที่ 9
เร่ือง การไทเทรตกรด-เบส
กิจกรรมสแกน QR CODE เรื่อง ปริมาณสัมพันธ
สมบัตคิ วามเปน กรดเบสของสารละลาย คา pH ของสารละลาย และอินดิเคเตอร
จดุ ประสงค
เพอ่ื ทดสอบความรูเดมิ เกี่ยวกับปริมาณสัมพันธ สมบตั ิความเปน กรดเบสของสารละลาย
คา pH ของสารละลาย และอนิ ดิเคเตอร
**********************************************************************
นกั เรยี นสามารถทบทวนความรู เรอ่ื ง
ปริมาณสมั พันธ สมบัติความเปน กรดเบสของ
สารละลาย คา pH ของสารละลาย และ
อินดเิ คเตอร ไดจ ากการสแกน QR CODE ตอ ไปนี้
ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 17
ใบกจิ กรรม
คาํ ชีแ้ จง ใหนกั เรียนตอบคําถามตอไปนี้
1. แกสไฮโดรเจน (H2) 5 กรัม ทําปฏกิ ิริยากบั แกสออกซเิ จน (O2) 10 กรมั เกดิ ไอนํ้า (H2O)
ตามสมการ
H2(g) + O2(g) H2O(g) (สมการยงั ไมดุล)
1.1 สารใดเปน สารกาํ หนดปริมาณ
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
1.2 มไี อน้ํา (H2O) เกดิ ขนึ้ ก่ีกรมั
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
1.3 สารใดเหลือ และเหลือก่ีกรัม
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 18
2. สารละลายตอ ไปน้เี มื่อทดสอบดวยกระดาษลติ มสั จะเกดิ การเปลีย่ นแปลงอยางไร
เพราะเหตุใด
2.1 สารละลาย HClO4
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
2.2 สารละลาย NaOH
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
2.3 สารละลายเกลือ NaCl
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
2.4 สารละลายเกลือ NH4NO3
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
2.5 สารละลายเกลอื CH3COOK
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
3. จงหาคา pH ของสารละลายตอไปน้ี
3.1 สารละลาย HCl เขมขน 0.004 mol/dm3 มคี า pH เทา กับ.................................
(กําหนดให log4 = 0.6)
3.2 สารละลาย NH3 เขม ขน 0.25 mol/dm3 มีคา pH เทา กบั ..................................
(กําหนดให Kb ของ NH3 เทากับ 1.8 x 10-5 และ log2.12 = 0.33)
3.3 สารละลาย CH3COONa เขม ขน 0.15 mol/dm3 มคี า pH เทากบั .....................
(กาํ หนดให Kb ของ CH3COO- เทากับ 5.6 x 10-10 และ log9.2 = 0.96)
3.4 สารละลาย NH3 เขม ขน 0.25 mol/dm3 ซง่ึ อยูในสารละลาย NH4Cl เขม ขน
0.10 mol/dm3 มคี า pH เทากบั .........................
(กําหนดให Kb ของ NH3 เทา กบั 1.8 x 10-5 , log1.8 = 0.26 และ log2.5 = 0.40)
ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 19
4. จากขอมูลในตารางตอไปนี้
อนิ ดิเคเตอร ชว ง pH ที่เปล่ียนสี สที ี่อนิ ดเิ คเตอรเ ปล่ยี นตามปกติ
เหลือง – นา้ํ เงนิ
โบรโมไทมอลบลู 6.0 - 7.6 เหลือง – แดง
ฟน อลเรด 6.8 – 8.4
เมอื่ หยดโบรโมไทมอลบลูหรอื ฟนอลเรดลงในสารละลาย ปรากฏวา สขี องสารละลาย
เปล่ียนแปลงดงั ตารางตอ ไปนี้ สารละลายนี้ควรมีชวง pH เทาไร
อินดิเคเตอร สขี องสารละลาย ชวง pH
โบรโมไทมอลบลู เหลอื ง …………………………………..
นํา้ เงนิ …………………………………..
เขยี ว …………………………………..
ฟนอลเรด เหลือง …………………………………..
สม …………………………………..
แดง …………………………………..
ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 20
ใบกิจกรรมท่ี 2
กจิ กรรมสรา งความสนใจ
ชดุ กิจกรรมการเรยี นรทู ี่ 9
เรื่อง การไทเทรตกรด-เบส
ใหน กั เรยี นศกึ ษาเรอ่ื งการไทเทรต
และขัน้ ตอนการไทเทรตจากเอกสาร
ประกอบการเรียนรู แลว ตอบคาํ ถาม
ลงในใบกจิ กรรม
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 21
เอกสารประกอบการเรียนรู
ชดุ กิจกรรมการเรยี นรทู ี่ 9 เร่ือง การไทเทรตและขนั้ ตอนการไทเทรต
การไทเทรต (titration) คือกระบวนการวเิ คราะหปริมาณสารโดยเติมสารละลาย
ทีท่ ราบความเขมขน แลวหรอื เรียกวา สารละลายมาตรฐาน ซึ่งบรรจุในบิวเรตต เรียกวา
ไทแทรนต (titrant) สูสารละลายไมทราบความเขมขน ซึ่งบรรจุในขวดรูปกรวย
เรียกวา ไทแทรนด (titrand) จนสารละลายทั้งสองทําปฏิกิริยากันพอดี เรียกวา
จุดสมมูล (equivalent point) ในทางปฏบิ ัตจิ ะหาจากจุดยตุ ิ (end point)
จุดสมมูล (equivalent point) คือ จุดทีก่ รดกบั เบสทาํ ปฏิกริ ยิ ากันพอดี
จุด ยุติ ( end point) จุดยุติ (end point) จุดที่หยุดการไทเทรต
ซึ่งในกรณนี ห้ี มายถงึ จุดท่ีอินดิเคเตอร (Indicator) เปลยี่ นสี
จุดยุติ (end point) เปนจุดที่จะยุติการไทเทรตโดยถาเราใชอินดิเคเตอรที่เหมาะสม
จะทําใหจุดยุติตรงกับจุดสมมูลหรือใกลเคียงกับจุดสมมูลมากแตถาเราใชอินดิเคเตอร
ไมเหมาะสมอาจจะทําใหจุดยุติอยูหางจากจุดสมมูลมากทําใหผลการทดลอง
คลาดเคล่อื นได
บวิ เรตต (burette) ทย่ี ึดจบั บิวเรตต
(burette clamp)
สารละลายมาตรฐาน
(Standard solution)
ขวดรูปกรวย ขาต้ัง (stand)
(erlenmeyer flask)
สารละลายท่ไี มทราบความเขมขน
(sample solution)
ภาพท่ี 1 แสดงการไทเทรต
ที่มา : http://www.scimath.org/lesson-chemistry/item/7197-titration
ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 22
ขน้ั ตอนของการไทเทรต
1. บรรจุสารละลายมาตรฐานลงในบวิ เรตตไ ลฟองอากาศบริเวณสวนปลายดา นลา งออก
ใหหมด
2. ใชปเ ปตดูดสารละลายทีไ่ มทราบความเขมขน ใสล งในขวดรปู กรวย
3. หยดอินดเิ คเตอร 2-3 หยด ลงในสารละลายทีไ่ มทราบความเขม ขน
4. เปด กอ กที่บวิ เรตตเพอ่ื ปลอยใหส ารละลายมาตรฐานคอย ๆ หยดลงไปทําปฏกิ ริ ยิ ากับ
สารละลายที่ไมทราบความเขมขน โดยใหใชมือขางที่ถนัดจับขวดรูปกรวยเพราะตอง
เขยา อยูตลอดเวลาสวนมอื ทีไ่ มถนัดใชจับเพอื่ เปด -ปดกอกทบี่ ิวเรตต
5. เม่อื สขี องอนิ ดเิ คเตอรเ ปลีย่ นจะไดจ ดุ ยุติ (ควรวางกระดาษขาวเอาไวบนโตะ ดว ย เพอื่
ชว ยใหส งั เกตการเปล่ยี นสีของอนิ ดเิ คเตอรไดง ายข้ึน)
6. ควรไทเทรตรซํ้าอยางนอย 3 คร้ัง แลวนําคาเฉลี่ยมาคํานวณหาปริมาณหรือ
ความเขมขนของสารละลายท่ีไมทราบความเขมขนการใชคาเฉลี่ยจะชวยใหความ
คลาดเคลอ่ื นนอ ยลง
ภาพท่ี 2 แสดงวธิ ีจับกอ กท่บี ิวเรตตเพือ่ ปลอยใหส ารละลายมาตรฐานทาํ ปฏิกริ ยิ า
กบั สารละลายทไ่ี มทราบความเขมขน
ทม่ี า : http://www.scimath.org/lesson-chemistry/item/7197-titration
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 23
ใบกิจกรรม
คาํ ช้แี จง ใหนกั เรยี นระบชุ ื่อและหนา ท่ขี องอปุ กรณว ทิ ยาศาสตร ลงในแผนภาพตอไปนี้
1 4
5
2
3
ภาพที่ 3 อปุ กรณว ิทยาศาสตร
ทีม่ า : นางสาวพรเพ็ญ อนันตจารตุ ระกูล
ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 24
หมายเลข 1………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………….
หมายเลข 2………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………….
หมายเลข 3………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………….
หมายเลข 4………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………….
หมายเลข 5………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………….
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 25
ใบกิจกรรมที่ 3
กิจกรรมสํารวจและคนหา
ชุดกจิ กรรมการเรยี นรูที่ 9
เร่อื ง การไทเทรตกรด-เบส
คาํ ชี้แจงขน้ั ตอนการทํากจิ กรรม
1. ใหนักเรยี นแบงกลมุ ๆ ละ 4-5 คน แตล ะกลมุ เลือกหัวหนา กลุม เลขานุการและ
สมาชกิ ปฏิบัติหนา ท่ดี ังน้ี
• หัวหนากลุม เปนผูนําดําเนินกิจกรรม ดูแลสมาชิกทุกคนรวมกิจกรรมท่ี
กําหนด
• เลขานุการ บันทึกขอตกลงและผลของการดาํ เนินกิจกรรมของกลุม
• สมาชิกในกลมุ ปฏิบตั กิ จิ กรรมท่ีไดร บั มอบหมาย
2. ใหนักเรียนแตละกลุมรวมกันสืบคนขอมูลจากเอกสารประกอบการเรียนรู
ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 เร่ือง กราฟการไทเทรต การหาจุดสมมูลจากกราฟ และเลือกใช
อนิ ดเิ คเตอรจากจดุ สมมลู
3. ใหน กั เรยี นแตล ะกลุมรวมกนั ศึกษากิจกรรมการทดลอง ดงั น้ี
- การไทเทรตหาจุดยุติของปฏิกิริยาระหวางกรดแกก บั เบสแก
- การไทเทรตหาจดุ สมมูลของปฏกิ ิริยาระหวา งกรดแกกับเบสแก
- การเลอื กอินดิเคเตอรในการไทเทรตกรด-เบส
และทําการทดลองตามวิธีการทดลองตอ ไปนี้พรอมท้ังบนั ทึกผลการทดลอง
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 26
เอกสารประกอบการเรยี นรู
ชดุ กิจกรรมการเรยี นรูท่ี 9
เรื่อง กราฟการไทเทรต การหาจุดสมมูลจากกราฟ
และการเลือกใชอินดิเคเตอรจากจดุ สมมลู
กราฟการไทเทรต การหาจุดสมมูลจากกราฟ การเลอื กใชอินดเิ คเตอรจ ากจดุ สมมูล
ชนิดของกรดกบั เบสทน่ี ํามาไทเทรตมี 4 ชนิด คือ
1. การไทเทรตกรดแกก บั เบสแก
2. การไทเทรตกรดออนกับเบสแก
3. การไทเทรตกรดแกก ับเบสออน
4. การไทเทรตกรดออ นกบั เบสออน
การเขียนกราฟการไทเทรต หาจุดสมมลู จากกราฟ การเลอื กใชอ ินดิเคเตอรจ ากจดุ สมมูล
และคํานวณหาคา pH ของสารละลายในขวดรูปกรวยขณะไทเทรตซง่ึ มี 4 ตําแหนง คอื
1. pH ของสารละลายในขวดรูปกรวยทจี่ ุดเรม่ิ ตน กอนการไทเทรต
2. pH ของสารละลายในขวดรปู กรวยขณะไทเทรตกอนถึงจุดสมมูล
3. pH ของสารละลายในขวดรปู กรวยขณะไทเทรตที่จุดสมมูล
4. pH ของสารละลายในขวดรูปกรวยขณะไทเทรตเกนิ จุดสมมลู
จดุ สมมลู สามารถหาไดจ ากกราฟของการไทเทรต ซึ่งทําไดโดยแบงคร่ึงเสนกราฟสว นท่ี
ชนั ทส่ี ดุ
ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 27
การไทเทรตกรดแก- เบสแก
พิจารณาการไทเทรตสารละลาย HCl เขมขน 0.1 mol/dm3 จํานวน 25 cm3 ซึ่งบรรจุใน
ขวดรูปกรวยดวยสารละลาย NaOH เขมขน 0.1 mol/dm3 ซึ่งหยดจากบิวเรตต คา pH ของ
สารละลายในขวดรูปกรวยขณะเติมสารละลาย NaOH ไดผ ลดังตารางที่ 1
ปฏิกิริยาที่เกดิ ขึ้น : HCl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + H2O(l)
ตาราง 1 คา pH ในการไทเทรตระหวา งสารละลาย HCl เขมขน 0.1 mol/dm3 จํานวน 25 cm3
ในขวดรปู กรวย กับสารละลาย NaOH เขมขน 0.100 M ในบวิ เรตต
ปรมิ าตร จาํ นวน pH ของ ปริมาตร จํานวน pH ของ
NaOH สารละลายใน
(cm3) โมล สารละลายใน NaOH โมล ขวดรูปกรวย
0.0 NaOH ขวดรปู กรวย (cm3) NaOH
5.0 0.0 1.00 25.1 0.00251 10.30
10.0
15.0 0.00050 1.18 25.5 0.00255 11.00
20.0 11.29
22.0 0.00100 1.37 26.0 0.00260
24.0 11.75
24.5 0.00150 1.60 28.0 0.00280
24.9 11.96
25.0 0.00200 1.95 30.0 0.00300
12.22
0.00220 2.20 35.0 0.00350
12.36
0.00240 2.69 40.0 0.00400
12.46
0.00245 3.00 45.0 0.00450 12.52
0.00249 3.70 50.0 0.00500
0.00250 7.00
ทีม่ า : รานี สวุ รรณพฤกษ, 2559, หนา 400
เมอ่ื เขยี นกราฟระหวางปริมาตร NaOH ท่หี ยดลงไปกับ pH ของสารละลายในขวดรปู กรวย
จะไดกราฟการไทเทรตดังภาพ 4
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 28
การไทเทรตของกรดแก ปริมาตรของ pH
(Titration of a Strong Acid)
NaOH (mL)
สชี มพู (Pink) ฟน อลฟทาลีน
ไมม สี ี (Colorless) (Phenolphthalein)
สีนา้ํ เงิน (Blue) จุดสมมูล
สีเหลือง (Yellow) (Equivalence point)
บรอมครซี อลกรนี
(Bromcresol green)
ปริมาตรของสารละลาย NaOH (mL)
ภาพท่ี 4 กราฟการไทเทรตของสารละลาย HCl เขม ขน 0.1 mol/dm3 จํานวน 25 cm3
กบั สารละลาย NaOH เขมขน 0.1 mol/dm3
ทีม่ า : https://www.dlt.ncssm.edu/tiger/chem6.htm#menu
pH ของสารละลายในขวดรูปกรวยท่ีจุดเร่ิมตนเปนของ HCl เขมขน 0.1 mol/dm3 จํานวน 25 cm3
ซึ่งมี pH เทากับ 1 เม่ือเริ่มไทเทรต NaOH ท่ีหยดลงไปทําปฏิกิริยากับ HCl บางสวน ปริมาณ HCl
ลดลง pH ของสารละลายในขวดรูปกรวยจะเพิ่มขึ้นตามปริมาณ NaOH ท่ีเติมลงไป และเมื่อ NaOH
ทําปฏิกิริยาพอดีกับ HCl สารละลายในขวดรูปกรวยจะมีฤทธิ์เปนกลาง จะเห็นกราฟมี pH เพ่ิมขึ้น
อยางรวดเร็วตรงสวนกลางของกราฟท่ี pH 4-10 โดยเรียกชวง pH น้ีวา ชวง pH ท่ีจุดสมมูล ลักษณะ
กราฟชวงนเ้ี ปนเสนตรงในแนวด่ิง จุดก่ึงกลางของเสนกราฟท่ี pH เปล่ียนอยางรวดเร็วซ่ึงเปนเสนตรง
ในแนวดิ่งคอื จุดสมมลู ในการไทเทรตซ่ึงมี pH เทากบั 7 และสารละลายมีฤทธิ์เปนกลาง [H+] = [OH-]
และตอ จากน้นั pH จะเพม่ิ ขึน้ อยา งชา ๆ ตามความเขมขน ของ NaOH เกนิ พอท่เี ติมลงไป
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 29
การไทเทรตกรดออนกบั เบสแก
เม่ือไทเทรตสารละลาย CH3COOH เขมขน 0.1 mol/dm3 จํานวน 25 cm3 ซ่ึงบรรจุ
ในขวดรูปกรวยดวยสารละลาย NaOH เขมขน 0.1 mol/dm3 ซ่ึงหยดจากบิวเรตต คา pH ของ
สารละลายในขวดรปู กรวยขณะเติมสารละลาย NaOH ไดผ ลดังตารางท่ี 2
ปฏกิ ริ ยิ าทีเ่ กดิ ข้นึ : CH3COOH(aq) + NaOH(aq) CH3COONa(aq) + H2O(l)
ตาราง 2 คา pH ในการไทเทรตระหวา งสารละลาย CH3COOH เขมขน 0.1 mol/dm3
จํานวน 25 cm3 ในขวดรปู กรวย กับสารละลาย เขมขน 0.1 mol/dm3 ในบวิ เรตต
ปริมาตร จํานวน pH ของ ปริมาตร จาํ นวน pH ของ
NaOH โมล สารละลายใน NaOH โมล สารละลายใน
(cm3) NaOH ขวดรปู กรวย (cm3) NaOH ขวดรูปกรวย
0.0 0.0 25.1 0.00251
5.0 0.00050 2.92 25.5 0.00255 10.30
10.0 0.00100 4.25 26.0 0.00260 11.00
15.0 0.00150 4.67 28.0 0.00280 11.29
20.0 0.00200 5.03 30.0 0.00300 11.75
22.0 0.00220 5.45 35.0 0.00350 11.96
5.72 12.22
24.0 0.00240 40.0 0.00400
24.5 0.00245 6.23 45.0 0.00450 12.36
24.9 0.00249 6.44 50.0 0.00500 12.46
25.0 0.00250 7.14 12.52
8.78
ที่มา : รานี สุวรรณพฤกษ, 2559, หนา 408
เม่ือเขียนกราฟระหวางปริมาตร NaOH ท่ีหยดลงไปกับ pH ของสารละลายในขวดรูปกรวย
จะไดกราฟการไทเทรตดงั ภาพ 5
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 30
การไทเทรตของกรดออน ปริมาตรของ pH
NaOH (mL)
(Titration of a Weak Acid)
สชี มพู (Pink) ฟน อลฟ ทาลนี
(Phenolphthalein)
ไมมีสี (Colorless)
สีนํา้ เงิน (Blue) จดุ สมมลู
(Equivalence point)
สเี หลอื ง บรอมครซี อลกรนี
(Yellow) (Bromcresol green)
ปรมิ าตรของสารละลาย NaOH (mL)
ภาพ 5 กราฟการไทเทรตของสารละลาย CH3COOH เขม ขน 0.1 mol/dm3 จาํ นวน 25 cm3
กบั สารละลาย NaOH เขมขน 0.1 mol/dm3
ที่มา : https://www.dlt.ncssm.edu/tiger/chem6.htm#menu
ลักษณะกราฟมีความคลายคลึงกับกราฟการไทเทรตของกรดแก-เบสแก แตจะตางกันที่กราฟ
การไทเทรตของกรดออน-เบสแกจะเร่ิมที่ pH สูงกวา (เปนกรดออนกวา) และคา pH ที่จุดสมมูล
เทากบั 8.78 ซึ่งสูงกวา เพราะทจี่ ุดสมมูลเกดิ CH3COONa ซง่ึ เกิดไฮโดรลซิ ิสให OH- ในสารละลาย
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 31
การไทเทรตเบสออ นกบั กรดแก
เมือ่ ไทเทรตสารละลาย NH3 เขม ขน 0.1 mol/dm3 จาํ นวน 25 cm3 ซึ่งบรรจใุ นขวดรูปกรวย
ดวยสารละลาย HCl เขมขน 0.1 mol/dm3 ซึง่ หยดจากบิวเรตต ไดคา pH ของสารละลายแลวนํามา
เขยี นกราฟการไทเทรตดังภาพที่ 6
ปฏกิ ิริยาทเ่ี กดิ ขึ้น : NH3(aq) + HCl(aq) NH4+(aq) + Cl-(aq)
ปริมาตรของ pH
HCl (mL)
จดุ สมมลู
(Equivalence point)
ปรมิ าตรของสารละลาย HCl (mL)
ภาพท่ี 6 กราฟไทเทรตของสารละลาย NH3 เขมขน 0.1 mol/dm3 จํานวน 25 cm3
กับสารละลาย HCl เขมขน 0.1 mol/dm3
ท่ีมา : Chang Raymond. Chemistry, 2010, หนา 731
ลักษณะกราฟมีความคลายคลึงกับกราฟของการไทเทรตกรดออนดวยเบสแกแต pH เร่ิมตนน้ันสูง
เนื่องจากวัดจากสารละลายเบสของแอมโมเนียและเม่ือเร่ิมหยดสารละลาย HCl ปริมาณของ H3O+
จะเพ่ิมขึ้น ดังนั้น pH จะลดต่ําลงอยางชา ๆ ในตอนแรก และลดลงอยางรวดเร็วเมื่อใกลจุดสมมูล
และชว งทก่ี ราฟชนั ท่สี ดุ มีชว ง pH ที่ 3-7 เม่ือหา pH ทีจ่ ุดสมมูลจะไดค า pH คอื 5.28 ซึง่ ตา่ํ กวา 7
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 32
การไทเทรตกรดออนกับเบสออ น
เมื่อไทเทรตสารละลาย CH3COOH เขมขน 0.1 mol/dm3 จํานวน 25 cm3 ซ่ึงบรรจุใน
ขวดรูปกรวย ดวยสารละลาย NH3 เขมขน 0.1 mol/dm3 ซึ่งหยดจากบิวเรตต คํานวณ pH ของ
สารละลายแลวนาํ มาเขียนกราฟการไทเทรตดงั ภาพท่ี 7
ภาพท่ี 7 กราฟการไทเทรตของสารละลาย CH3COOH เขม ขน 0.1 mol/dm3 จาํ นวน 25 cm3
กบั สารละลาย NH3 เขนขน 0.1 mol/dm3
ท่มี า : สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี, 2554, หนา 142
ลักษณะของกราฟการไทเทรตชวงการเปล่ียนแปลง pH ส้ันมากและมีความชันนอย ทาํ ให้
ไมส่ ามารถหาจดุ สมมลู จากกราฟได้
ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 33
สาระนา รู
การไทเทรตกรดหลายโปรตอนกับเบสแก
กรดหลายโปรตอน คือ กรดท่ีมีจํานวนโปรตอนท่ีแสดงฤทธิ์กรดมากกวา 1 โปรตอนและ
จะแตกตัวไดหลายขั้นตอนโดยใหโปรตอนข้ันตอนละ 1 โปรตอน เมื่อไทเทรตกรดหลายโปรตอนกับ
เบสแกจะใหจดุ สมมูลหลายจุดตามจํานวนโปรตอน
ตวั อยางเชน H2A+ เปนกรดที่มีการแตกตัว 2 ขั้นตอน
การแตกตัวข้ันตอนท่ี 1 H2A+(aq) + H2O(l) HA(aq) + H3O+(aq)
การแตกตวั ข้ันตอนท่ี 2 HA(aq) + H2O(l) A-(aq) + H3O+(aq)
เม่อื ไทเทรตกับสารละลาย NaOH จะใหจุดสมมลู 2 จุด ดังภาพที่ 8
การไทเทรตของสารละลาย H2A+ กับสารละลาย NaOH
pH = 11.85
จุดสมมลู ท่ี 2 (Second
equivalence point)
pH = 6.02
จดุ สมมลู ท่ี 1 (First
equivalence point)
โมลของ OH-
ภาพท่ี 8 กราฟการไทเทรตของสารละลายกรด H2A+ กับสารละลาย NaOH
ที่มา : http://wps.prenhall.com/wps/media/objects/602/616516/Media_Assets
/Chapter16/Text_Images/FG16_10.JPG
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 34
การเลอื กอินดิเคเตอรท เ่ี หมาะสมในการไทเทรตกรดเบสชนิดตาง ๆ
อนิ ดเิ คเตอรทีเ่ หมาะสม คอื อินดิเคเตอรท ส่ี ามารถเปลย่ี นสีในชวง pH ทตี่ รงหรอื ใกลเ คียงกับ
pH ของสารละลายท่ีเปนผลิตภัณฑ ท่ีเกิดจากการทําปฏิกิริยาของกรดและเบสคูนั้น ๆ ดังแสดงใน
ตารางท่ี 3
ตารางที่ 3 การเลอื กอนิ ดเิ คเตอรท ่เี หมาะสมในการไทเทรตกรดเบสชนิดตาง ๆ
ชนดิ ของกรดกบั เบส pH ของ ชว ง pH ท่ีจะ อินดเิ คเตอรทเี่ ลือกใชไ ทเทรต
ทีน่ าํ มาไทเทรต สารละลายเม่ือ เลือกอินดิเคเตอร
ถงึ จุดสมมลู เมทิลออเรนจ (pH 3.1-4.4)
กรดแกกบั เบสแก 3-11 โบรโมไทมอลบลู (pH 6.0-7.6)
=7 ฟน อลฟทาลนี (pH 8.3-10.0)
กรดออนกับเบสแก 7-11 ฟน อลฟทาลนี (pH 8.3-10.0)
กรดแกกบั เบสออน >7 3-7 เมทิลออเรนจ (pH 3.1-4.4)
กรดออนกบั เบสออ น <7 อาจจะอยูในชวง เลือกอนิ ดิเคเตอรยากถา
บอกไมไดขนึ้ อยู กรดหรือเบสขึ้นอยู หลกี เลยี่ งการไทเทรตกรดออน
กบั ชนดิ ของกรด กับชนดิ ของกรด กบั เบสออนไดจะเปนการดี
กับเบสนน้ั ออ นเบสออ นทีใ่ ช
ทีม่ า : http://119.46.166.126/self_all/selfaccess11/m5/chemistry5_2/lesson4/
lesson4_2.php
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 35
การทดลองที่ 1
เร่ือง การไทเทรตหาจดุ ยุติของปฏิกิริยาระหวางกรดเเกก ับเบสเเก
จุดประสงคก ารทดลอง
1. ทําการทดลองเพอื่ ศึกษาการหาจุดยตุ โิ ดยวิธกี ารไทเทรตได
2. คาํ นวณหาความเขม ขน ของสารละลาย HCl ท่ที ําปฏิกิรยิ าพอดีกับสารละลาย NaOH ได
3. เพ่ิมทักษะการใชเ ครือ่ งมือ และอปุ กรณการไทเทรต
สารเคมแี ละอุปกรณ
สารเคมี
1. สารละลายกรดไฮโดรคลอริก เขม ขน 0.1 mol/dm3
2. สารละลายโซเดยี มไฮดรอกไซด เขม ขน 0.1 mol/dm3
3. ฟนอลฟทาลนี
อุปกรณ 1 อนั
1. ปเปตต ขนาด 10 cm3 1 อัน
2. บวิ เรตต ขนาด 50 cm3 3 ใบ
3. ขวดรปู กรวย ขนาด 250 cm3 1 ใบ
4. บีกเกอร ขนาด 100 cm3 1 อนั
5. หลอดหยด 1 อนั
6. กรวยแกว 1 ชุด
7. ขาตั้งพรอมที่จบั หลอดทดลอง 1 อนั
8. ลูกยาง (สาํ หรับสวมปเปตต)
ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 36
วธิ กี ารทดลอง
1. ปเปตตสารละลาย HCl ปริมาตร 10 cm3 ใสขวดกรวยขนาด 250 cm3 เเลวหยด
ฟนอลฟทาลนี ลงไป 2-3 หยด
2. บรรจุสารละลาย NaOH เขมขน 0.1 mol/dm3 ในบิวเรตต ไขสารละลายใหเต็มปลายลาง
ของบิวเรตต (ขอควรระวัง : ไมควรใหมีฟองอากาศในบวิ เรตต เเละตองใหขดี วัดปริมาตรของ
บวิ เรตตอยูในระดับสายตาเสมอเม่ือตองการอา นปริมาตร) เเละปรับระดับของสารละลายให
ตรงกับขดี ใดขดี หนึ่งของบิวเรตต เเลวบนั ทึกปรมิ าตรไว
3. หยดสารละลาย NaOH จากบิวเรตตลงในสารละลาย HCl ท่ีอยูในขวดรูปกรวยทีละหยด
พรอมกับเขยาขวดใหสารละลายผสมกัน ทําเชนน้ีจนกระทั่งสารละลายเร่ิมเปลี่ยนสีเปน
สชี มพอู อ นอยา งถาวร บนั ทึกปริมาตรของสารละลาย NaOH
4. ทดลองซ้ําขอ 1-3 อกี 2 ครง้ั บนั ทึกผล
5. หาปริมาตรเฉลยี่ ของสารละลาย NaOH ท่ใี ช ทําปฏกิ ิริยาพอดีกบั สารละลาย HCl
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 37
แบบรายงานผลการทดลองท่ี 1
วันที่ทาํ การทดลอง ..................................................................................... ชน้ั ม.5/..... กลมุ ท่ี ........
การทดลองท่ี .......... เรื่อง .....................................................................................................................
................................................................................................................................................................
ผูทําการทดลอง ชื่อ-นามสกุล เลขท่ี หนาที่ในกลมุ
ท่ี
จดุ ประสงคก ารทดลอง
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
บนั ทกึ ผลการทดลอง
การทดลองครั้งท่ี สารละลาย HCl สารละลาย NaOH 0.1 mol/dm3
ปริมาตร (cm3) ขีดวดั ปริมาตร ขีดวดั ปริมาตร ปรมิ าตร NaOH
1 เม่ือเริม่ ตน เมอื่ ถงึ จดุ ยุติ ทใ่ี ช (cm3)
2
3 เฉลยี่
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 38
การทดลองที่ 2
เร่ือง การไทเทรตหาจุดสมมูลของปฏิกริ ิยาระหวา งกรดเเกกับเบสเเก
จุดประสงคการทดลอง
1. ทาํ การทดลองเพ่อื หาจุดสมมูลของปฏกิ ิริยาระหวา งสารละลาย HCl กับสารละลาย NaOH
ได
2. เขียนกราฟของการไทเทรตและหาจดุ สมมูลจากกราฟได
3. บอกคา pH และปรมิ าตรของสารละลาย NaOH ทท่ี าํ ปฏกิ ิริยาพอดีกบั สารละลาย HCl
ณ จดุ สมมูลได
4. อธิบายความแตกตางระหวา งจดุ ยุตกิ บั จดุ สมมลู ได
สารเคมีและอุปกรณ
สารเคมี
1. สารละลายกรดไฮโดรคลอริก เขม ขน 0.1 mol/dm3
2. สารละลายโซเดยี มไฮดรอกไซด เขม ขน 0.1 mol/dm3
3. ยนู ิเวอรซ ัลอินดเิ คเตอร
อปุ กรณ 1 อนั
1. ปเปตต ขนาด 25 cm3 1 อัน
2. บวิ เรตต ขนาด 50 cm3 3 ใบ
3. ขวดรูปกรวย ขนาด 250 cm3 1 อนั
4. หลอดหยด 1 แผน
5. กระดาษกราฟ 1 ชดุ
6. ขาตง้ั พรอมท่ีจบั หลอดทดลอง 1 อัน
7. ลกู ยาง (สาํ หรับสวมปเปตต)
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 39
วิธกี ารทดลอง
1. ปเปตตสารละลายไฮโดรคลอริกเขมขน 0.1 mol/dm3 ปริมาตร 25 cm3
ใสใ นขวดรูปกรวย ขนาด 250 cm3
2. หยดยูนิเวอรซัลอินดิเคเตอร 5 หยด เขยา เเลวนําไปเปรียบเทียบกับสีของ
ยูนิเวอรซัลอินดิเคเตอรในสารละลายท่ีมี pH ตาง ๆ บันทึกคา pH ของ
สารละลาย
3. ไขสารละลายโซเดียมไฮดรอกไซดเขมขน 0.1 mol/dm3 จากบิวเรตตลงใน
สารละลาย ในขอ 2 คร้ังละ 5 cm3 4 ครั้ง บันทึกคา pH ของสารละลาย
ผสมทุกครง้ั ทีเ่ ตมิ สารละลายโซเดียมไฮดรอกไซดลงไป
4. เติมสารละลายโซเดียมไฮดรอกไซดตอไปอีกคร้ังละ 1 cm3 บันทึกคา pH
ทุกครั้งท่ีเติมเเละไทเทรตตอไปจนกระทั่งสารละลายเปลี่ยนเปนสีมวงนํ้าเงิน
บันทึกคา pH ของสารละลาย
5. หลังจากจุดยุติเเลวเติมสารละลายโซเดียมไฮดรอกไซดครั้งละ 1 cm3 ตอไปอีก
3 ครัง้ บันทึกคา pH
6. เขยี นกราฟเเสดงความสัมพนั ธร ะหวา งคา pH ของสารละลายกับปรมิ าตรของ
โซเดียมไฮดรอกไซดท่ีเติมลงไป
ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 40
แบบรายงานผลการทดลองท่ี 2
วนั ท่ที ําการทดลอง ..................................................................................... ชนั้ ม.5/..... กลมุ ที่ ........
การทดลองท่ี .......... เรื่อง .....................................................................................................................
................................................................................................................................................................
ผูทําการทดลอง ช่อื -นามสกุล เลขท่ี หนาท่ีในกลุม
ที่
จุดประสงคการทดลอง
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 41
บันทึกผลการทดลอง
ปรมิ าตรสารละลาย pH ปรมิ าตรสารละลาย pH
NaOH ที่เตมิ ลงไป (cm3) NaOH ทเี่ ตมิ ลงไป (cm3)
0 29
5 30
10 31
15 32
20 33
21 34
22 35
23 36
24 37
25 38
26 39
27 40
28
ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 42
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
ชุด 9 การไทเทรตกรดเบส
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search