ชุด 9 การไทเทรตกรดเบส

เฉลยใบกิจกรรมที่ 1
กิจกรรมคนหาความรูเดิม

ชุดกิจกรรมการเรยี นรูท ่ี 1
เร่ือง การไทเทรตกรด-เบส

จดุ ประสงค

เพ่ือทดสอบความรูเ ดมิ เก่ียวกับปริมาณสัมพันธ สมบัติความเปนกรดเบสของสารละลาย
คา pH ของสารละลาย และอินดิเคเตอร
**********************************************************************
คาํ ช้แี จง ใหน กั เรียนตอบคาํ ถามตอไปน้ี

1. แกส ไฮโดรเจน (H2) 5 กรมั ทาํ ปฏกิ ริ ิยากบั แกส ออกซิเจน (O2) 10 กรัม เกิดไอนํ้า (H2O)

ตามสมการ H2(g) + O2(g) H2O(g) (สมการยงั ไมดลุ )

1.1 สารใดเปน สารกาํ หนดปริมาณ

ดลุ สมการ 2H2(g) + O2(g) 2H2O(g)

จากสมการเคมี อัตราสวนโดยโมลของ H2 : O2 = 2 : 1 ดังนั้น คํานวณมวลของ

แกสออกซิเจน (O2) ท่ีทาํ ปฏิกิริยาพอดีกบั แกสไฮโดรเจน (H2) 5 กรมั ไดด งั นี้
1 mol H2 1 mol O2 32 g O2
มวลของ O2 = 5 g H2 x 2 g H2 x 2 mol H2 x 1 mol O2
= 40 g O2

ดงั นนั้ ถา ใชแกสไฮโดรเจน (H2) 5 กรมั ตองใชแกสออกซิเจน(O2) 40 กรมั ซึง่ มากกวา

ปริมาณแกส ออกซเิ จนท่ีโจทยกาํ หนดไว แสดงวา สารกําหนดปริมาณคอื แกส ออกซเิ จน

หรืออาจคํานวณมวลของแกสไฮโดรเจน (H2) ท่ีทําปฏิกิริยาพอดีกับแกสออกซิเจน (O2)

10 กรมั ไดด ังน้ี 1 mol O2 2 mol H2 2 g H2
32 g O2 1 mol O2 mol H2
มวลของ H2 = 10 g O2 x x x 1
= 1.25 g H2

ดังน้ันถาใชแกสออกซิเจน (O2) 10 กรัม ตองใชแกสไฮโดรเจน (H2) 1.25 กรัม ซึ่งนอย

กวาปริมาณแกสไฮโดรเจนท่ีโจทยกําหนดไว แกสไฮโดรเจนจึงเหลืออยู แสดงวาสารกําหนด

ปรมิ าณคือแกส ออกซเิ จน

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 93

1.2 มีไอน้ํา (H2O) เกิดขน้ึ กก่ี รมั

มวลของ H2O = 10 g O2 x 1 mol O2 x 2 mol H2O x 18 g H2O = 11.25 g
32 g O2 1 mol O2 1 mol H2O
มีไอน้ํา (H2O) ท่ีเกดิ ขึน้ 11.25 กรัม

1.3 สารใดเหลอื และเหลือกีก่ รัม

มวลของ H2 = 10 g O2 x 1 mol O2 x 2 mol H2 x 1 2 g H2 = 1.25 g
32 g O2 1 mol O2 mol H2

จากสมการพบวาใชแกส ออกซเิ จน(O2) 10 กรมั ทาํ ปฏิกริ ิยากบั แกสไฮโดรเจน (H2)

จะตอ งใชแ กสไฮโดรเจน (H2) 1.25 กรมั

เมื่อสน้ิ สุดปฏิกริ ิยาแกส ไฮโดรเจน (H2) จะเหลอื 5 – 1.25 = 3.75 กรมั

ดังนนั้ เมอื่ สิ้นสุดปฏกิ ิริยาแกสไฮโดรเจน (H2) จะเหลือ 3.75 กรมั

2. สารละลายตอ ไปน้ีเม่ือทดสอบดว ยกระดาษลติ มัสจะเกิดการเปลี่ยนแปลงอยางไร

เพราะเหตุใด

2.1 สารละลาย HClO4
กระดาษลิตมสั เปล่ยี นจากสีน้ําเงินเปนแดง เพราะในสารละลายมี H3O+ สารละลายมี
สมบตั ิเปนกรด
2.2 สารละลาย NaOH
กระดาษลติ มัสเปลี่ยนจากแดงเปนสนี าํ้ เงิน เพราะในสารละลายมี OH- สารละลายมี
สมบตั ิเปนเบส
2.3 สารละลายเกลือ NaCl
กระดาษลติ มัสไมเปลี่ยนสี เพราะ Na+ และ Cl- ไมเ กิดปฏกิ ิรยิ าไฮโดรลซิ ิส สารละลายมี
สมบตั ิเปนกลาง
2.4 สารละลายเกลือ NH4NO3
กระดาษลติ มสั เปล่ยี นจากสนี ํ้าเงินเปนแดง เพราะ NH+4 เกดิ ปฏิกิริยาไฮโดรลซิ ิสได H3O+
สารละลายมสี มบตั ิเปน กรด
2.5 สารละลายเกลอื CH3COOK
กระดาษลิตมัสเปล่ียนจากแดงเปนสนี ํ้าเงนิ เพราะ CH3COO- เกดิ ปฏิกิริยาไฮโดรลซิ ิสได
OH- สารละลายมีสมบัติเปนเบส

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 94

3. จงหาคา pH ของสารละลายตอไปน้ี
3.4 สารละลาย HCl เขม ขน 0.004 mol/dm3 มีคา pH เทากับ............2.4................
(กาํ หนดให log4 = 0.6)
3.5 สารละลาย NH3 เขม ขน 0.25 mol/dm3 มคี า pH เทา กับ............11.33..............
(กําหนดให Kb ของ NH3 เทา กับ 1.8 x 10-5 และ log2.12 = 0.33)
3.6 สารละลาย CH3COONa เขมขน 0.15 mol/dm3 มคี า pH เทากับ.......8.96......
(กาํ หนดให Kb ของ CH3COO- เทากับ 5.6 x 10-10 และ log9.2 = 0.96)
3.4 สารละลาย NH3 เขมขน 0.25 mol/dm3 ซ่ึงอยูในสารละลาย NH4Cl เขม ขน
0.10 mol/dm3 มคี า pH เทา กับ........9.66........
(กําหนดให Kb ของ NH3 เทา กับ 1.8 x 10-5 , log1.8 = 0.26 และ log2.5 = 0.40)

4. จากขอมูลในตารางตอ ไปนี้

อินดเิ คเตอร ชวง pH ท่ีเปล่ียนสี สีที่อินดิเคเตอรเ ปลีย่ นตามปกติ
เหลือง – น้ําเงิน
โบรโมไทมอลบลู 6.0 - 7.6 เหลอื ง – แดง

ฟนอลเรด 6.8 – 8.4

เมอ่ื หยดโบรโมไทมอลบลูหรือฟน อลเรดลงในสารละลาย ปรากฏวา วา สขี องสารละลาย
เปลย่ี นแปลงดังตารางตอไปน้ี สารละลายนค้ี วรมชี ว ง pH เทา ไร

อินดิเคเตอร สขี องสารละลาย ชว ง pH
โบรโมไทมอลบลู เหลือง นอ ยกวา 6.0
น้ําเงนิ มากกวา 7.0
ฟนอลเรด เขยี ว อยรู ะหวา ง 6.0 กบั 7.6
เหลอื ง นอ ยกวา 6.8
สม อยรู ะหวา ง 6.8 กบั 8.4
แดง มากกวา 8.4

ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 95

เฉลยใบกิจกรรมท่ี 2
กิจกรรมสรา งความสนใจ
ชุดกจิ กรรมการเรยี นรูที่ 9
เรือ่ ง การไทเทรตกรด-เบส

คาํ ชี้แจง ใหน ักเรียนระบุชอ่ื และหนา ทขี่ องอุปกรณว ิทยาศาสตร ลงในแผนภาพตอไปนี้

4

1

25

3

ภาพท่ี 3 อปุ กรณว ิทยาศาสตร
ทม่ี า : นางสาวพรเพญ็ อนันตจารตุ ระกูล

ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 96

หมายเลข 1 - บิวเรตต (burette)
- ใชบ รรจสุ ารละลายมาตรฐสําหรับการไทเทรตเพื่อหาความเขมขน

หมายเลข 2 - กอกปด เปด (stopcock)
- ใชส าํ หรบั หมุนเพื่อปด-เปด ใหของเหลวไหลออกทางปลายทอ

หมายเลข 3 - ขวดรูปกรวย (erlenmeyer flask)
- ใชใสสารละลายที่ไมท ราบความเขมขนเพ่ือไทเทรต

หมายเลข 4 - ทีย่ ดึ จบั บิวเรตต (burette clamp)
- ใชย ึดบิวเรตตเขา กบั ขาตง้ั (stand)

หมายเลข 5 - ขาตั้ง (stand) :
- ใชเ ปน ฐานเพือ่ ยดึ บวิ เรตต

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 97

เฉลยใบกจิ กรรมที่ 3
กิจกรรมสํารวจและคนหา
ชดุ กิจกรรมการเรียนรทู ี่ 9
เร่อื ง การไทเทรตกรด-เบส

แบบรายงานผลการทดลองท่ี 1

การทดลองท่ี ....1...... เรอื่ ง .....การไทเทรตหาจดุ ยตุ ิของปฏิกริ ยิ าระหวา งกรดแกก ับเบสแก...............

จุดประสงคก ารทดลอง
1. ทําการทดลองเพือ่ ศึกษาการหาจดุ ยตุ ิโดยวิธกี ารไทเทรตได
2. คํานวณหาความเขมขนของสารละลาย HCl ทท่ี ําปฏกิ ริ ยิ าพอดีกับสารละลาย NaOH ได
3. เพิ่มทักษะการใชเคร่ืองมอื และอปุ กรณการไทเทรต

บนั ทึกผลการทดลอง

การทดลองคร้ังที่ สารละลาย HCl สารละลาย NaOH 0.1 mol/dm3
ปริมาตร (cm3) ขีดวดั ปริมาตร ขดี วัดปริมาตร ปริมาตร NaOH

1 10 เมือ่ เรมิ่ ตน เมื่อถงึ จุดยตุ ิ ทใี่ ช (cm3)
2 10 0.00 10.30 10.30
3 10 10.30 20.40 10.10
20.40 30.60 10.20

เฉล่ยี 10.20

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 98

แบบรายงานผลการทดลองท่ี 2

การทดลองที่ ....2..... เร่อื ง ........การไทเทรตหาจดุ สมมูลของปฏิกริ ยิ าระหวา งกรดเเกกับเบสเเก.........

จุดประสงคการทดลอง
1. ทําการทดลองเพอ่ื หาจุดสมมูลของปฏกิ ิรยิ าระหวางสารละลาย HCl กบั สารละลาย NaOH
ได
2. เขยี นกราฟของการไทเทรตและหาจุดสมมลู จากกราฟได
3. บอกคา pH และปริมาตรของสารละลาย NaOH ท่ที ําปฏิกิริยาพอดีกบั สารละลาย HCl
ณ จุดสมมูลได
4. อธิบายความแตกตางระหวา งจุดยุติกบั จุดสมมลู ได

บันทึกผลการทดลอง

ปริมาตรสารละลาย pH ปรมิ าตรสารละลาย pH
NaOH ทีเ่ ติมลงไป (cm3) NaOH ท่เี ติมลงไป (cm3)
1 10
0 1-2 29 11
5 1-2 30 12
10 1-2 31 12
15 1-2 32 12
20 2 33 12
21 2-3 34 12
22 2-3 35 12
23 3-4 36 12-13
24 7 37 12-13
25 9 38 12-13
26 9 39 12-13
27 9 40
28

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 99

แบบรายงานผลการทดลองท่ี 3

การทดลองที่ .....3..... เร่ือง ...................การเลอื กอินดิเคเตอรใ นการไทเทรตกรด-เบส........................

จุดประสงคก ารทดลอง
1. ในการไทเทรตระหวางสารละลาย CH3COOH กบั สารละลาย NaOH นกั เรยี นสามารถ
เลอื กใชอินดิเคเตอรช นดิ ทเ่ี หมาะสมพรอ มทงั้ อธบิ ายเหตุผลได

บันทกึ ผลการทดลอง

อินดเิ คเตอร ปริมาตรของสารละลาย ปริมาตรเฉล่ียของสารละลาย NaOH
CH3COOH (cm3) เม่ืออินดิเคเตอรเ ปล่ียนสี (cm3)
ฟนอลฟทาลนี
เมทิลออเรนจ 10 9.8
10 3.6

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 100

เฉลยใบกิจกรรมท่ี 4
กิจกรรมการอธบิ ายและลงขอ สรุป

ชุดกจิ กรรมการเรยี นรูที่ 9
เรื่อง การไทเทรตกรด-เบส

สรุปผลการทดลอง เร่ือง การไทเทรตหาจดุ ยตุ ขิ องปฏิกริ ิยาระหวา งกรดแกก บั เบสแก

1. กอนทําการไทเทรต วัดคา pH ของสารละลาย HCl ไดเทากับ 1 เมื่อหยดสารละลาย NaOH

ลงไปจะทําใหปริมาณ HCl ลดลง pH ของระบบจงึ เพิม่ ข้ึนจนกระทงั่ สารละลายเปลยี่ นสีชมพู

ออนอยางถาวร แสดงวา HCl เขาทาํ ปฏิกิริยาหมดการไทเทรตขณะน้นั ถึงจดุ ยุติแลว

2. จุดยุติของการไทเทรตสารละลาย HCl กลับสารละลาย NaOH ควรมี pH เทากับ 7 แตใน

การทดลองน้ีใชฟน อลฟ ทาลีนเปน อนิ ดเิ คเตอรซ ึง่ เปลย่ี นสีในชว ง pH 8.3 - 10.0 แสดงวาใน

สารละลายผสมมีเบสเกินไปเล็กนอย เมื่อวัด pH ท่ีจุดยุติ จึงควรมี pH ประมาณ 8.3 เปน

อยา งนอย เนือ่ งจากเปน ชว งท่ีฟนอลฟทาลีนเปล่ียนสเี ปนสชี มพู

3. ปริมาตรเฉลี่ยของสารละลาย NaOH ท่ีทําปฏิกิริยาพอดีกับสารละลาย HCl มีคาเทากับ

10.20 cm3 นําไปคํานวณหาความเขม ขนของสารละลาย HCl ไดดงั น้ี
1 dm3
mol NaOH = 0.1 mol x 1000 cm3 x 10.20 cm3
1 dm3
1.02
mol NaOH = 1000 mol

สมมตคิ วามเขม ขน ของสารละลาย HCl เปน a mol/dm3
1 dm3
mol HCl = a mol x 1000 cm3 x 10.00 cm3
1 dm3

mol HCl = 10.a mol

1000

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 101

จากสมการ HCl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + H2O(l)

HCl 1 mol ทาํ ปฏิกิริยาพอดีกับ NaOH 1 mol

ดังนนั้ 10.a mol = 1.02 mol
1000
1000

a = 0.102 mol/dm3
∴ ความเขมขนของสารละลาย HCl เทากบั 0.102 mol/dm3

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 102

สรปุ ผลการทดลอง เร่ือง การไทเทรตหาจุดสมมลู ของปฏิกิรยิ าระหวางกรดแกกบั เบสแก
1. กราฟของการไทเทรตทไี่ ดจากการทดลองสามารถหาจุดสมมลู ได ดงั นี้

ภาพท่ี 9 การหาจุดสมมลู จากกราฟของการไทเทรตระหวางสารละลาย HCl กับสารละลาย NaOH
ที่มา : สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี, 2554, หนา 149

1.1 ลากเสน CD สมั ผัสเสน กราฟสวนบนทจ่ี ดุ M และลากเสน AB สัมผัสเสน กราฟสวนลางท่ี
จดุ L

1.2 จากจดุ M ลากเสน สมั ผัสจุด N ไดเ สนกราฟ MN และจากจดุ L ลากเสน มาสมั ผัสกราฟ
เสน CD ที่จุด K ไดกราฟเสน LK โดยใหเสน ท้ังสองขนานกัน แกน Y

1.3 แบง ครง่ึ เสน KL และ MN ทจ่ี ุด P และ Q ตามลําดับ
1.4 ลากเสน PQ ตดั เสนกราฟของการไทเทรตไดจุดตดั ทีจ่ ุด O
1.5 ลากเสนจากจุด O ใหขนานกับแกน X ตดั แกน Y จะได pH ท่ีจุดสมมลู และจากจุด O

ใหลากเสน ตัง้ ฉากมาตดั กับแกน X จะทราบปริมาตรของสารละลาย NaOH ทีท่ าํ
ปฏกิ ริ ิยาพอดีกับสารละลาย HCl
2. จากกราฟจะได pH ที่จุดสมมูลของการไทเทรตระหวา งสารละลาย HCl กบั สารละลาย
NaOH ประมาณ 7 ซงึ่ ใกลเ คียงกับ pH ทีจ่ ุดสมมูลของปฏิกิรยิ าระหวา งกรดแกกับเบสแก

ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 103

3. จากกราฟสารละลาย NaOH ที่ทําปฏิกริ ยิ าพอดีกับสารละลาย HCl มปี ริมาตรประมาณ
25 cm3

4. จากผลการทดลองและจากกราฟของการไทเทรต สามารถบอกจุดยตุ ิและจดุ สมมลู ได ซึ่งการ
ไทเทรตระหวางสารละลาย NaOH กบั สารละลาย HCl ปรมิ าตรของสารละลาย NaOH ท่ีใช
ณ จุดยตุ แิ ละจุดสมมลู มคี าใกลเคียงกนั มากจนถือวาเปนจดุ เดยี วกนั

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 104

สรุปผลการทดลอง เรอ่ื ง การเลือกอินดิเคเตอรในการไทเทรตกรด-เบส

1. สารละลาย CH3COOH กับสารละลาย NaOH ทําปฏิกิริยาพอดีกันดวยจํานวนโมลที่เทากัน

ดงั สมการ

CH3COOH(aq) + NaOH(aq) CH3COONa(aq) + H2O(l)

ในการทดลองนี้ใชสารละลายกรดและเบสที่มคี วามเขมขนเทากัน ปริมาตรของสารละลาย
ท่ที าํ ปฏิกิริยาพอดีกนั จะตองเทากัน จึงจะทําใหจํานวนโมลของสารท้ังสองเทากนั คือใชสารละลาย
NaOH 0.1 mol/dm3 10 cm3 ควรจะทําปฏกิ ิรยิ ากลบั สารละลาย CH3COOH 0.1 mol/dm3 10
cm3
2. จากผลการทดลองนี้แสดงใหเห็นวา เม่ือใชฟนอลฟทาลีนซ่ึงเปลี่ยนสีในชวง pH 8.3 - 10.0 เปน
อินดิเคเตอร พบวาเปล่ียนสีเมื่อใชสารละลาย NaOH 9.8 cm3 แตเม่ือใชเมทิลออเรนจซึ่งมีชวง
การเปลี่ยนสีท่ี pH 3.2 - 4.4 เปนอินดิเคเตอร ปรากฏวาเปล่ียนสีเม่ือใชสารละลาย NaOH เพียง
3.6 cm3 แสดงวาการใชฟ น อลฟ ทาลีนเปนอนิ ดิเคเตอร จะบอกจุดยุติไดใ กลเคียงจดุ สมมูลมากกวา
เมือ่ ใชเ มทลิ ออเรนจเปน อินดเิ คเตอรของการไทเทรตกรด-เบสคนู ้ี
3. จากการทดลองพบวา เมอื่ ใชอนิ ดิเคเตอรตางชนิดกัน การเปล่ยี นสขี องอินดเิ คเตอรแ ตละชนดิ ขณะ
ไทเทรตใชสารละลายเบสปริมาตรไมเทากัน (เมื่อไทเทรตกับสารละลายกรดปริมาตรเดียวกัน)
แสดงวาการไทเทรตกรด-เบสแตล ะคูจําเปนตอ งเลือกใชอินดเิ คเตอรท่ีเหมาะสมจึงจะบอกจดุ ยตุ ิท่ี
ใกลเคยี งกบั จดุ สมมลู มากทีส่ ดุ

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 105

คาํ ช้แี จง จากความรูที่ไดจ ากการทดลองเร่ืองการไทเทรตหาจดุ ยุตขิ องปฏกิ ิรยิ าระหวา งกรดแกกับ
เบสแก, การไทเทรตหาจุดสมมูลของปฏกิ ริ ิยาระหวางกรดแกกบั เบสแกและการเลือก
อนิ ดิเคเตอรในการไทเทรตกรด-เบส ใหนักเรยี นศึกษาเอกสารประกอบการเรยี นรชู ุดที่ 9
แลว ตอบคําถามตอไปนี้

ใบกิจกรรมคาํ ถามทา ยการทดลอง
เรื่อง การไทเทรตหาจดุ ยุติของปฏิกิริยาระหวางกรดแกกับเบสแก
1. จากผลการทดลองขณะทเ่ี ติมสารละลายโซเดียมไฮดรอกไซดลงในกรดไฮโดรคลอรกิ
pH ของสารละลายผสมมีการเปลีย่ นเเแปลงอยา งไร
…………กอนทาํ การไทเทรต วดั คา pH ของสารละลาย HCl ไดเ ทากับ 1 เม่อื หยด
สารละลาย NaOH ลงไปจะทําใหปรมิ าณ HCl ลดลง pH ของระบบจึงเพ่ิมข้ึน………
2. จากผลการทดลอง ณ จดุ ยุติ สารละลายโซเดียมไฮดรอกไซดท่ใี ชมีปริมาตรเทา ใด
……ณ จดุ ยุติ ใชสารละลายโซเดียมไฮดรอกไซดเ ทากับ 10.20 cm3………………………
3. จากผลการทดลองความเขม ขนของกรดไฮโดรคลอริกคือเทาใด
……ความเขม ขน ของกรดไฮโดรคลอริกเทา กับ 0.102 mol/dm3……………………….…

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 106

ใบกจิ กรรมคาํ ถามทายการทดลอง
เร่ือง การไทเทรตหาจดุ สมมูลของปฏิกิริยาระหวางกรดแกกับเบสแก
1. จากกราฟ pH ณ จดุ สมมลู มีคาเทา ใด
…..…จากกราฟ pH ณ จดุ สมมลู มคี าเทากบั 7…………….………..………………………………..
2. จากกราฟ ณ จดุ สมมูล ใชส ารละลายโซเดียมไฮดรอกไซด 0.1 mol/dm3 จํานวน
เทาใด
………จากกราฟ ณ จุดสมมลู ใชส ารละลายโซเดยี มไฮดรอกไซดจํานวน 25 cm3……..…
3. จุดยุติของปฏิกิริยาระหวาง HCl กับ NaOH จากการทดลองการไทเทรตหาจุดยุติของ
ปฏิกิริยาระหวางกรดแกกับเบสแก และจุดสมมูลจากการทดลองการไทเทรตหา
จดุ สมมูลของปฏกิ ริ ิยาระหวา งกรดแกก บั เบสแก มคี า pH เทากันหรอื ไม อยา งไร
จากกราฟการทดลองการไทเทรตหาจุดสมมูลของปฏิกิริยาระหวางกรดแกกับเบสแก
ณ จุดสมมูลมีคาเทากับ 7 แตในการทดลองท้ังการไทเทรตหายุติหรือจุดสมมูลของ
ปฏิกิรยิ าระหวางกรดแกกับเบสแก ใชฟนอลฟทาลนี เปนอินดิเคเตอรซึ่งเปล่ียนสีในชวง
pH 8.3 – 10 เม่ือวัด pH จึงได pH ณ จุดยตุ ิประมาณ 8.3 ดงั น้นั pH ของสารละลาย
ทีจ่ ดุ สมมลู จงึ มคี าใกลเ คยี งกบั pH ของสารละลายทจ่ี ุดยุติ
4. จดุ สมมูลของการไทเทรตสารละลายกรดและสารละลายเบสตอไปน้ีควรมี pH
ประมาณเทา ใด
- จุดสมมลู ของการไทเทรตระหวางสารละลายกรดแกก ับเบสแก
………จุดสมมูลควรมี pH ประมาณ 7….…………………………………………………………
- จดุ สมมูลของการไทเทรตระหวางสารละลายกรดออนกับเบสแก
………จุดสมมลู ควรมี pH มากกวา 7……………………………………………………………
- จุดสมมลู ของการไทเทรตระหวางสารละลายกรดแกกบั เบสออน
………จดุ สมมูลควรมี pH นอยกวา 7………………………………………………………………
- จุดสมมลู ของการไทเทรตระหวางสารละลายกรดออนกับเบสออน
………จุดสมมูลอาจมี pH มากหรอื นอ ยกวา 7 หรอื เทากับ 7 ข้นึ อยกู บั คา Ka กบั
Kb ของกรดและเบสที่ทําปฏกิ ิรยิ ากัน....…………………………………………………………

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 107

ใบกิจกรรมคาํ ถามทา ยการทดลอง เร่อื ง การเลือกอนิ ดเิ คเตอรในการไทเทรตกรด-เบส

1. ณ จดุ สมมลู เมอื่ ใชสารละลาย CH3COOH 0.1 mol/dm3 ปริมาตร 10 cm3 จะตองใช
NaOH 0.1 mol/dm3 ปริมาตรเทา ใด
………จะตอ งใช NaOH 0.1 mol/dm3 ปรมิ าตร 10 cm3 …………….………………………

2. ปริมาตรของ NaOH 0.1 mol/dm3 ทีท่ ําปฏิกริ ยิ าพอดีกับ CH3COOH 0.1 mol/dm3
ปริมาตร 10 cm3 เม่ือใชฟ น อลฟทาลนี และเมทลิ ออเรนจเ ปนอนิ ดิเคเตอร แตกตา งกนั
หรือไม อยา งไร
……….เมื่อใชฟนอลฟทาลีนเปนอินดิเคเตอรใชสารละลาย NaOH ปริมาตรมากกวา
เม่อื ใชเ มทิลออเรนจเปน อินดิเคเตอร…………………………………………………………………….

3. ในการทดลองนีค้ วรเลอื กใชฟนอลฟทาลนี หรือเมทลิ ออเรนจเ ปน อนิ ดิเคเตอร จึงจะได
จดุ ยุตทิ ี่ใกลเ คยี งกบั จดุ สมมลู ทีส่ ดุ เพราะเหตุใด
จากผลการทดลอง เมื่อใชฟนอลฟทาลีนซึ่งเปลี่ยนสีในชวง pH 8.3-10 เปน
อินดเิ คเตอร พบวา เปล่ียนสีเม่ือใชสารละลาย NaOH 9.8 cm3 แตเ มอื่ ใชเมทิลออเรนจ
ซ่ึงมีชวงการเปล่ียนสีท่ี pH 3.2 - 4.4 เปนอินดิเคเตอร ปรากฏวาเปล่ียนสีเมื่อใช
สารละลาย NaOH เพียง 3.6 cm3 แสดงวาการใชฟนอลฟทาลีนเปนอินดิเคเตอร
จะบอกจุดยตุ ิไดใ กลเคียงจดุ สมมลู มากกวา เมอื่ ใชเ มทลิ ออเรนจเ ปนอินดิเคเตอร

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 108

เฉลยใบกจิ กรรมที่ 5
กิจกรรมการขยายความรู

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท ี่ 9
เรื่อง การไทเทรตกรด-เบส

คําชแี้ จง ใหนกั เรียนแตละกลุม รวมกันตอบคาํ ถามตอไปน้ี

ใบกิจกรรม

1. จงคาํ นวณหา pH ของสารละลายเมือ่ หยดสารละลาย NaOH เขมขน 0.1 mol/dm3

ปริมาตร 50 cm3 จากบิวเรตตล งในสารละลาย HCl เขม ขน 0.1 mol/dm3 ปรมิ าตร

50 cm3 1 dm3
1000 cm3
mol HCl = 0.1 mol x x 50 cm3
1 dm3

= 5.0 x 10-3 mol
1 dm3
mol NaOH = 0.1 mol x 1000 cm3 x 50 cm3
1 dm3

= 5.0 x 10-3 mol

สมการแสดงปฏกิ ิรยิ าที่เกิดขึ้นระหวา ง HCl และ NaOH

จํานวนโมล(mol) HCl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + H2O(l)
เร่ิมตน 5.0 x 10-3 5.0 x 10-3 0

เปลีย่ นแปลง -5.0 x 10-3 -5.0 x 10-3 +5.0 x 10-3

เม่ือเกดิ ปฏกิ ริ ยิ า

หลงั เกดิ ปฏกิ ิริยา 5.0 x 10-3 - 5.0 x 10-3 5.0 x 10-3 - 5.0 x 10-3 0 + 5.0 x 10-3
= 0 = 0 = 2.50 x 10-3

ในสารละลายหลงั เกิดปฏิกริ ิยามี NaCl เกดิ ข้นึ และไมมสี ารใดเหลือ

∴ เม่ือหยดสารละลาย NaOH 50 cm3 สารละลายมีฤทธ์เิ ปนกลาง pH เทา กับ 7.0

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 109

2. จงคาํ นวณหา pH ของสารละลายเมอ่ื หยดสารละลาย NaOH เขม ขน 0.1 mol/dm3

ปริมาตร 30 cm3 จากบวิ เรตตล งในสารละลาย CH3COOH เขม ขน 0.1 mol/dm3

ปรมิ าตร 20 cm3 (กาํ หนดให log 2 = 0.3)
1 dm3
mol CH3COOH = 0.1 mol x 1000 cm3 x 20 cm3
1 dm3

mol CH3COOH = 2.0 x 10-3 mol

mol NaOH = 0.1 mol x 1 dm3 x 30 cm3
1 dm3 1000 cm3

mol NaOH = 3.0 x 10-3 mol

สมการแสดงปฏิกิรยิ าทีเ่ กิดขึ้นระหวา ง CH3COOH และ NaOH

จํานวนโมล(mol) CH3COOH(aq) + NaOH(aq) CH3COONa(aq) + H2O(l)

เรม่ิ ตน 2.0 x 10-3 3.0 x 10-3 0

เปล่ียนแปลง -2.0 x 10-3 -2.0 x 10-3 +2.0 x 10-3
เมอ่ื เกิดปฏิกิริยา

หลงั เกิดปฏิกริ ยิ า 2.0 x 10-3 - 2.0 x 10-3 3.0 x 10-3 - 2.0 x 10-3 0 + 2.0 x 10-3

=0 = 1.0 × 10-3 = 2.0 x 10-3

ในสารละลายหลังเกิดปฏิกิริยามี NaOH เหลอื 1.0 × 10-3 mol และมี CH3COO-

(จาก CH3COONa) เกิดขึน้ 2.0 × 10-3 mol คํานวณหา pH ของสารละลายจาก NaOH

1.0 × 10-3 mol สวน CH3COO- จะเกดิ ไฮโดรลซิ สิ ไดแต [OH-] จากการไฮโดรลซิ ิสมคี า

นอ ยมากเม่ือเทยี บกบั [OH-] จาก NaOH จงึ ตัดท้ิงไป
1000 cm3
[NaOH] = 1.0 x 10-3 mol x 1 dm3 = 2.0 x 10-2 mol/dm3
30 + 20 cm3

NaOH แตกตวั 100% ได OH¯ เทากับ 2.0 x 10-2 mol/dm3
pOH = -log[OH-]
pOH = -log (2.0 × 10-2 ) = 1.70
pH = 14.00 – 1.70 = 12.30

∴ เมอื่ หยดสารละลาย NaOH 30 cm3 pH ของสารละลายเทากับ 12.30

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 110

3. จงคาํ นวณหา pH ของสารละลายเมื่อหยดสารละลาย HCl เขม ขน 0.1 mol/dm3
ปริมาตร 10 cm3 จากบิวเรตตลงในสารละลาย NH3 เขมขน 0.1 mol/dm3

ปริมาตร 20 cm3 (กาํ หนดให log 1.8 = 0.26)

mol NH3 = 0.1 mol x 1 dm3 x 20 cm3
1 dm3 1000 cm3

mol NH3 = 2.0 x 10-3 mol

mol HCl = 0.1 mol x 1 dm3 x 10 cm3
1 dm3 1000 cm3

mol HCl = 1.0 x 10-3 mol

สมการแสดงปฏกิ ริ ิยาทเ่ี กดิ ขึ้นระหวาง NH3 และ HCl

จํานวนโมล(mol) NH3(aq) + HCl(aq) NH4Cl(aq)
0
เรม่ิ ตน 2.0 x 10-3 1.0 x 10-3
+1.0 x 10-3
เปลีย่ นแปลง -1.0 x 10-3 -1.0 x 10-3
0 + 1.0 x 10-3
เมื่อเกิดปฏกิ ริ ิยา = 1.0 x 10-3

หลังเกิดปฏิกิรยิ า 2.0 x 10-3 - 1.0 x 10-3 1.0 x 10-3 - 1.0 x 10-3

= 1.0 x 10-3 =0

ในสารละลายหลงั เกิดปฏิกิรยิ ามี NH3 เหลือ 1.0×10-3 mol และมี NH+4 (จาก NH4Cl )
เกิดขน้ึ 1.0 × 10-3 mol รวมกันเปนสารละลายบฟั เฟอรซ ึ่งมีสภาวะสมดุลตามสมการ

NH3(aq) + H2O(l) NH4+(aq) + OH-(aq)

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 111

[NH3] = (ปริมาตร NH3 + mol NH3 หนวย dm3
ปรมิ าตร HCl)
1000 cm3
= 1.0 x 10-3 mol x 1 dm3
20 + 10 cm3

= 3.33 x 10-2 mol/dm3

[NH+4 ] = (ปรมิ าตร NH3 mol NH4+ หนว ย dm3
+ ปรมิ าตร HCl)
1000 cm3
= 1.0 x 10-3 mol x 1 dm3
20 + 10 cm3

= 3.33 x 10-2 mol/dm3

คาํ นวณหา pH วิธที ี่ 1

[OH- ] = Kb [NH3]
= [NH4+]
3.33 x 10-2
1.80 x 10-5 x 3.33 x 10-2 = 1.8 x 10-5

pOH = -log (1.8 × 10-5) = 4.74

pH = 14.00 – 4.74 = 9.26

คาํ นวณหา pH วิธีที่ 2

pOH = pKb -log [NH3] - log 3.33 x 10-2
[NH4+] 3.33 x 10-2
= -log (1.80 X 10-5)
pOH = 4.74

pH = 14.00 – 4.74 = 9.26

∴ เมือ่ หยดสารละลาย HCl 10 cm3 pH ของสารละลายเทา กบั 9.26

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 112

เฉลยใบกจิ กรรมที่ 6
กจิ กรรมประเมินผล

ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรทู ่ี 9
เรื่อง การไทเทรตกรด-เบส

คาํ ชี้แจง ใหน ักเรียนตอบคําถามตอไปน้ี

1. ในการไทเทรตสารละลาย HCl ปรมิ าตร 25 cm3 พบวา ตองใชส ารละลาย Ba(OH)2
เขม ขน 0.02 mol/dm3 ปรมิ าตร 25 cm3 จึงจะถึงจดุ ยุติเม่อื ใชโบรโมครีซอลกรีน

เปน อนิ ดเิ คเตอร จงคํานวณความเขม ขน ของสารละลาย HCl
1 dm3
mol Ba(OH)2 = 0.02 mol x 1000 cm3 x 25.0 cm3
1 dm3
0.5
mol Ba(OH)2 = 1000 mol

สมมตคิ วามเขม ขนของสารละลาย HCl เปน a mol/dm3
1 dm3
mol HCl = a mol x 1000 cm3 x 25.0 cm3
1 dm3

mol HCl = 25.a mol

1000

จากสมการ 2HCl(aq) + Ba(OH)2(aq) BaCl2(aq) + 2H2O(l)

HCl 2 mol ทําปฏกิ ริ ิยาพอดีกบั Ba(OH)2 1 mol 0.5 x 2
1000
ดังนัน้ จํานวนโมลของ Ba(OH)2 ทที่ ําปฏิกริ ิยาพอดีกับ HCl = mol
ดงั นนั้ 25.a
mol = 0.5 x 2 mol
1000 1000
a = 0.04 mol/dm3

∴ สารละลาย HCl 0.04 mol/dm3 ปริมาตร 25.0 cm3 ทําปฏกิ ิริยาพอดกี ับ

สารละลาย Ba(OH)2 0.02 mol/dm3 ปรมิ าตร 25.0 cm3

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 113

2. จงคํานวณหา pH ท่ีจุดสมมลู ของการไทเทรตสารละลาย CH3NH2 0.15 mol/dm3

ปริมาตร 20 cm3 กับสารละลาย HCl 0.15 mol/dm3 (กาํ หนดให Kb ของ CH3NH2

เทา กับ 4.2 x 10-4 และ log1.3 = 0.1)
1 dm3
mol CH3NH2 = 0.15 mol x 1000 cm3 x 20.0 cm3
1 dm3
3.0
mol CH3NH2 = 1000 mol

สมมตปิ ริมาตรของสารละลาย HCl เปน V cm3
1 dm3
mol HCl = 0.15 mol x 1000 cm3 x V cm3
1 dm3

mol HCl = 0.15.V mol

1000

จากสมการ CH3NH2(aq) + HCl(aq) CH3NH3Cl(aq)

CH3NH2 1 mol ทาํ ปฏิกริ ิยาพอดีกบั HCl 1 mol นัน่ คอื จํานวนโมลของ CH3NH2

เทากับจาํ นวนโมลของ HCl

ดงั นัน้ 0.15.V mol = 3.0 mol
1000
1000

V = 20 cm3

∴ ปรมิ าตรของ HCl ที่จุดสมมูลเทากับ 20.0 cm3

คาํ นวณหาโมลของ CH3NH2 และ HCl เรม่ิ ตน กอนเกิดปฏิกิริยา

mol CH3NH2 = 0.15 mol x 1 dm3 x 20.0 cm3
1 dm3 1000 cm3
mol CH3NH2 = 3.0 x 10-3 mol

mol HCl = 0.15 mol x 1 dm3 x 20.0 cm3
1 dm3 1000 cm3

mol HCl = 3.0 x 10-3 mol

ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 114

สมการแสดงปฏิกริ ิยาที่เกิดขึ้นระหวา ง CH3NH2 และ HCl CH3NH3Cl(aq)
จํานวนโมล(mol) CH3NH2(aq) + HCl(aq) 0

เร่ิมตน 3.0 x 10-3 3.0 x 10-3

เปลย่ี นแปลง -3.0 x 10-3 -3.0 x 10-3 +3.0 x 10-3

เม่อื เกดิ ปฏิกิริยา

หลังเกิดปฏิกริ ิยา 3.0 x 10-3 - 3.0 x 10-3 3.0 x 10-3 - 3.0 x 10-3 0 + 3.0 x 10-3
= 0 = 0 = 3.0 x 10-3

[CH3NH3Cl] = 3.0 x 10-3 mol x 1000 cm3
20.0 + 20.0 cm3 1 dm3

[CH3NH3Cl] = 7.5 x 10-2 mol/dm3

ในสารละลายหลงั เกิดปฏิกริ ยิ ามี CH3NH3Cl ซ่งึ เปน เกลอื ของกรดแกแ ละเบสออนแตกตวั
100% ให CH3NH+3 จํานวน 7.5 x 10-2 mol/dm3 และ Cl- จํานวน 7.5 x 10-2 mol/dm3
(Cl- ไมเกิดปฏิกริ ิยาในนํา้ ไมตอ งนํามาคาํ นวณ)

CH3NH3+ เกดิ ไฮโดรลิซสิ สมมติให CH3NH+3 เกิดไฮโดรลิซสิ ไป x mol/dm3

CH3NH3+(aq) + H2O(l) CH3NH2(aq) + H3O+(aq)
00
ความเขมขนเรมิ่ ตน (M) 7.5 x 10-2 +x +x

ความเขมขนทีเ่ ปล่ยี นแปลง (M) -x

ความเขมขนท่ีสภาวะสมดุล (M) 7.5 x 10-2 - x xx

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 115

จากสมการ Kw = Ka.Kb

1.0 x 10-14 = Ka.4.2 x 10-4

Ka = 1.0 x 10-14
4.2 x 10-4
Ka = 2.38 x 10-11

Ka = [CH3NH2][H3O+]
[CH3 NH+3 ]

2.38 x 10-11 = [x][x] 0 Ca 7.5 x 10-2 = 3.2 x 109
[7.5 x 10-2 - x] Ka = 2.38 x 10-11

x2 = (2.38 x 10-11)( 7.5 x 10-2) 3.2 x 109 > 1000

x = √1.79 X 10-12
x = 1.3 x 10-6
ความเขมขน ของ H3O+ เทากบั 1.3 x 10-6 mol/dm3

pH = - log[H3O+]
pH = - log (1.3 x 10-6)
pH = 6.0 – 0.1
pH = 5.9
∴ pH ท่จี ดุ สมมลู ของการไทเทรตเทา กบั 5.9

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 116

3. ถา นักเรียนตองการทาํ การทดลองการไทเทรตระหวา งสารละลายกรดออนมอนอโปรติก
ชนดิ หนึ่งกบั สารละลายเบสแกท ีท่ ราบความเขมขนเพื่อนําผลมาคํานวณหาความเขมขน
ของสารละลายกรด
3.1 นักเรียนควรจะทําการทดลองอยา งไร
1. ปเปตตส ารละลายกรดออนมาเทา กับความจุของปเปตตใสลงในขวดรูปกรวย
และหยดอนิ ดิเคเตอรล งไป 2-3 หยด
2. บรรจสุ ารสารละลายเบสแกท ี่ทราบความเขมขนในบิวเรตต
3. ทาํ การไทเทรตจนกระท่งั สารละลายเปล่ียนสี ซึง่ คือจดุ ยุติ
4. อา นปริมาตรของสารละลายเบสแกจ ากบิวเรตต
5. ทําการทดลองซํา้ อยา งนอย 3 คร้ัง
6. หาปรมิ าตรเฉลี่ยของสารละลายเบสแกท ่ีใช
7. คํานวณหาความเขมขน ของสารละลายกรดออน

3.2 จดุ สมมลู ของสารละลายควรมี pH มากกวา 7 หรอื นอยกวา 7 หรอื เทา กบั 7
เพราะเหตุใด
จุดสมมูลของสารละลายควรมี pH มากกวา 7 เพราะเปน การไทเทรตระหวา ง
กรดออนกับเบสแก เมื่อกรดกับเบสทาํ ปฏิกิรยิ าพอดีกันทีจ่ ุดสมมูลสารละลาย
ผสมจะมสี มบตั เิ ปน เบส

3.3 นักเรียนควรเลอื กใชอินดเิ คเตอรใ ดสาํ หรบั บอกจุดยตุ ิ เพราะเหตุใด
ควรเลอื กฟนอลฟทาลีนเปนอินดเิ คเตอร เพราะจุดสมมูลของสารละลายควรมี pH
มากกวา 7 และฟน อลฟ ทาลีนเปนอนิ ดเิ คเตอรท่ีเปลย่ี นสีในชว ง pH 8.3 – 10.0

ชุดกิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 117

4. กราฟของการไทเทรตระหวางสารละลายกรดมอนอโปรติก 3 ชนิด คอื HX HY และ HZ
ซ่งึ มีความเขม ขน และปริมาตรเทากนั กับสารละลาย NaOH เปน ดงั รปู

pH

12
10

8

6
4 HX
2 HY
HZ
00 5 10 15 20 25 30 35 ปริมาตร NaOH (cm3)

4.1 ท่ีจดุ ยตุ ิใช NaOH ก่ี cm3
ทีจ่ ดุ ยตุ ใิ ช NaOH 25 cm3

4.2 pH ทจี่ ุดสมมูลของการไทเทรตสารละลาย HX HY และ HZ มีคา เทา ใด
pH ท่จี ดุ สมมูลของการไทเทรตสารละลาย HX มีคาประมาณ 8
pH ที่จดุ สมมลู ของการไทเทรตสารละลาย HY มคี าประมาณ 7
pH ทจ่ี ดุ สมมลู ของการไทเทรตสารละลาย HZ มคี า ประมาณ 6

4.3 จงเปรยี บเทยี บคา pH ที่จุดสมมลู ของสารละลาย HX HY และ HZ จากนอยไปมาก
คา pH ท่ีจุดสมมูลของสารละลาย HZ < HY < HX

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 118

4.4 จากขอมูลในตาราง การไทเทรตสารละลาย HX HY และ HZ ดวย NaOH
จะเลอื กใชอินดเิ คเตอรชนดิ ใดไดบางจงึ จะบอกจุดยุติไดใกลเคยี งกับจุดสมมูล

อินดิเคเตอร ชว ง pH การเปล่ียนสี
เมทิลออเรนจ 3.2 – 4.4 แดง – เหลือง
4.2 – 6.3 แดง – เหลอื ง
เมทลิ เรด 6.0 – 7.6 เหลือง – นาํ้ เงนิ
โบรโมไทมอลบลู 8.3 – 10.0 ไมม สี ี – ชมพู
ฟน อลฟทาลนี

- เม่ือพิจารณาจากกราฟการไทเทรตสารละลาย HX ดวย NaOH พบวาตรงชวง
ที่มีความชันมากท่ีสุดเร่ิมต้ังแต pH ประมาณ 6 – 10 ดงั นั้นจากขอมลู ในตาราง
จึงควรเลือกอินดิเคเตอรท่ีเปลี่ยนสีในชวง pH ประมาณ 6 – 10 คือ
โบรโมไทมอลบลแู ละฟน อลฟ ทาลีน

- เมื่อพิจารณาจากกราฟการไทเทรตสารละลาย HY ดวย NaOH พบวาตรงชวง
ทีม่ คี วามชันมากที่สดุ เริ่มต้ังแต pH ประมาณ 4 – 10 ดังนนั้ จากขอ มูลในตาราง
จึงควรเลือกอินดิเคเตอรที่เปลี่ยนสีในชวง pH ประมาณ 4 – 10 คือ เมทิลเรด
โบรโมไทมอลบลแู ละฟน อลฟทาลีน

- เมื่อพิจารณาจากกราฟการไทเทรตสารละลาย HZ ดวย NaOH พบวาตรงชวง
ท่ีมคี วามชันมากท่ีสุดเริ่มต้ังแต pH ประมาณ 2 – 10 ดังนัน้ จากขอมลู ในตาราง
จึงควรเลือกอินดิเคเตอรท่ีเปล่ียนสีในชวง pH ประมาณ 2 – 10 คือ
เมทลิ ออเรนจ เมทิลเรด โบรโมไทมอลบลแู ละฟนอลฟทาลนี

4.5 จงเปรยี บความแรงของกรด HX HY และ HZ จากนอ ยไปมาก
ความแรงของกรด HX < HY < HZ

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 119

5. จะใชอ นิ ดิเคเตอรใ ดบา ง เพ่ือบอกจดุ ยุติในการไทเทรตสารละลายกรดกับเบสคูตอไปนี้
เพราะเหตใุ ด
5.1 NH3 ดว ย HCl
ไทเทรต NH3 ดวย HCl เปนการไทเทรตระหวางเบสออนกับกรดแก จุดสมมูล
ของปฏกิ ริ ิยาน้ีมี pH ต่าํ กวา 7 จงึ ควรใชอ ินดิเคเตอรท ่ีเปลีย่ นสใี นชว งที่มี pH
ต่ํากวา 7 เชน เมทลิ ออเรนจ
5.2 HNO3 ดวย KOH
ไทเทรต HNO3 ดวย KOH เปนการไทเทรตระหวางกรดแกกบั เบสแก จดุ สมมลู
ของปฏิกริ ยิ านี้มี pH เทา กับ 7 จงึ ควรใชอ ินดเิ คเตอรที่มชี วงเปลยี่ นสใี กลเ คยี ง
กบั pH ตํา่ กวา 7 เชน โบรโมไทมอลบลู
5.3 กรดซติ ริก (C6H8O7) ดว ย NaOH
ไทเทรต C6H8O7 ดวย NaOH เปนการไทเทรตระหวางกรดออ นกบั เบสแก
จุดสมมลู ของปฏิกิรยิ านี้มี pH มากกวา 7 จึงควรใชอ ินดิเคเตอรท่เี ปลีย่ นสี
ในชวงทมี่ ี pH สงู กวา 7 เชน ฟน อลฟทาลีน

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูที่ 9 | การไทเทรตกรด-เบส 120

เฉลยใบกิจกรรมที่ 7
กิจกรรมนําความรูไปใชใหเ กิดประโยชน

ชุดกิจกรรมการเรยี นรทู ่ี 9

เรื่อง การไทเทรตกรด-เบส

บนั ทกึ ผลการทดลอง
ยาลดกรด 1 g ทาํ ปฏิกริ ิยากับสารละลาย HCl 1 mol/dm3 จาํ นวน.........14.........cm3

การทดลองครง้ั ที่ ปรมิ าตรของสารละลาย NaOH ทีใ่ ช (cm3)
1 3.4
2 3.6
3 3.5
3.5
เฉลี่ย

ชุดกจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 121

สรุปผลการทดลอง

1. ยาลดกรดชนดิ ทีม่ ี CaCO3 เปน องคป ระกอบ เม่ือเติมสารละลายกรด HCl ลงไปจะ

เกิดปฏกิ ิรยิ าดังน้ี

CaCO3(s) + 2HCl(aq) CaCl2(aq) + H2O(l) + CO2(g)

2. ใชสารละลาย HCl 1.0 mol/dm3 จาํ นวน 14 cm3 ทําปฏกิ ริ ิยากับยาลดกรด 1 g จํานวน

โมลของ HCl ทใ่ี ชท าํ ปฏิกริ ิยากบั ยาลดกรด 1 g เปน ดงั น้ี

= 1.0 mol x 1 dm3 x 14 cm3
1 dm3 1000 cm3

= 1.4 x 10-2 mol

สารละลายทกี่ รองไดทําใหมีปรมิ าตรเปน 100 cm3 ปเ ปตตม า 10 cm3 ใหทําปฏกิ ิรยิ า
กับสารละลาย NaOH เขม ขน 0.1 mol/dm3 ปรากฏวาใชส ารละลาย NaOH ปริมาตร
3.5 cm3

จํานวนโมลของ NaOH ท่ที าํ ปฏิกริ ยิ าพอดกี บั สารละลาย HCl 10 cm3

= 0.1 mol x 1 dm3 x 3.5 cm3
1 dm3 1000 cm3

= 0.1 x 3.5 mol
1000

เนอ่ื งจาก NaOH กับ HCl ทําปฏิกิรยิ ากันดว ยจาํ นวนโมลท่เี ทากัน

ดงั นัน้ ในสารละลาย HCl 10 cm3 มี HCl อยู 0.1 x 3.5 mol
1000

จาํ นวนโมลของ HCl ในสารละลาย 100 cm3 = 0.1 x 3.5 mol x 100 cm3
1000 10 cm3

= 3.5 x 10-3 mol

ชดุ กจิ กรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 122

ดงั นั้น HCl ทท่ี าํ พอดกี ับยาลดกรด 1 g = (1.4 x 10-2) – (3.5 x 10-3) mol

= 1.1 x 10-2 mol

ยาลดกรดมี CaCO3 เปน องคประกอบ ทําปฏิกริ ยิ ากับ HCl ดังสมการ

2HCl(aq) + CaCO3(s) CaCl2(aq) + H2O(l) + CO2(aq)

จากสมการในยาลดกรดมี CaCO3 = 1.1 x 10-2 mol = 5.5 x 10-3 mol
2

มวลของ CaCO3 ในยาลดกรด = 5.5 x 10-3 mol x 100 g
1 mol

ยาลดกรด 1 g มี CaCO3 = 5.5 x 10-1 g

รอ ยละของ CaCO3 ในยาลดกรด = 5.5 x 10-1 g x 100 g = 55
1g

ดังนนั้ ในยาลดกรดตัวอยางมี CaCO3 รอ ยละ 55 โดยมวล

ชุดกิจกรรมการเรียนรูท่ี 9 | การไทเทรตกรด-เบส 123