8 FEN ETKINLIK CEVAP

8. Sınıf Maddelerin Hâl Değişim Grafikleri KKT - 3 

1. Aşağıda saf bir maddenin ısıtılmasına ait sıcaklık 3. Aşağıda ısıtılmakta olan bir buz parçasının sıcak-
– zaman grafiği verilmiştir. lığının zamanla değişim grafiği verilmiştir.
Sıcaklık (°C) Sıcaklık (°C)
80
100
60 NP

0 Zaman M
–15
L Zaman
0K

–25 Bu grafik ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden
hangisi yanlıştır?
Bu maddenin erime ve kaynama sıcaklığı kaç
°C dir? A) K aralığında madde katı hâlde, L aralığında
madde katı ve sıvı hâldedir.
Erime Kaynama
sıcaklığı (°C) sıcaklığı (°C) B) L aralığında madde ısı almamakta, M aralığın-
da madde ısı almaktadır.
A) –25 60
C) M aralığında madde sıvı hâlde, N aralığında
B) –25 80 madde sıvı ve gaz hâldedir.

C) –15 60 D) N ve P aralıklarında madde dışarıdan ısı almak-
tadır.
D) –15 80

2. Aşağıda aynı sıcaklıkta K ve L kaplarında bulunan
sular verilmiştir.

Su Su 4. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi buharlaşma
olayına örnek vermemiştir?
KL
A)
Bu kaplarda bulunan suların kaynama sıcak- Yağmurdan sonra ıslanan yerlerin
lığına ulaşıncaya kadar ısıtılmasının sıcaklık zamanla kuruması
– zaman grafiği nasıldır?

A) Sıcaklık B) Sıcaklık Tuğba
K K B)

LL Açıkta bırakılan bir ekmeğin zamanla
sertleşmesi

Zaman Zaman Kübra Spor yapan bir insanın terinin bir süre
C) sonra kuruması
D) Sıcaklık
C) Sıcaklık K Emre
L D)

KL Hakan Buzdolabından çıkartılan soğuk
limonata bardağının dışında su dam-
lacıklarının oluşması

Zaman Zaman

100

8. Sınıf Türkiye’de Kimya Endüstrisi

Etkinlik 42

F.8.4.6.1. Geçmişten günümüze Türkiye’deki kimya endüstrisinin gelişimini araştırır.
F.8.4.6.2. Kimya endüstrisinde meslek dallarını araştırır ve gelecekteki yeni meslek alanları hakkında öneriler sunar.

1. Ülkemizdeki kimya endüstrisi ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) ya da yanlış
(Y) olarak değerlendirerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

a. Ülkemizde kimya endüstrisinin doğuşu ve gelişmesi çok eski tarih- ✓
lere dayanmaktadır.

b. Ülkemizde kimya endüstrisi Cumhuriyet döneminden önce çok ge- ✓
lişmiş değildi.

c. Ülkemizde Cumhuriyet döneminden önce kimya endüstrisi sadece ✓
gülyağı, sabun ve yağ gibi maddeler yapmaktaydı.

d. Cumhuriyetin ilanından sonra ülkemizde sanayi kollarının gelişmesi ✓
ile ilgili çalışmalara başlanmıştır.

e. Cumhuriyetin ilk yıllarında ülkemiz kimya endüstrisinin ürettiği bir- ✓
çok ürünü ihraç etmekteydi.

f. Ülkemizde çimento, şeker, ilaç fabrikaları kimya endüstrisindeki ✓
önemli fabrikalardır.

g. Ülkemizde kimya bilimi ilerledikçe kimya endüstrisinde üretilen ✓
ürünler de çeşitlenecektir.

h. Ülkemizin ekonomik yönden daha kuvvetli olması için kimya en- ✓
düstrimizin gelişmesi şarttır.

2. Aşağıda kimya endüstrisinin gelişmesine katkı sağlayan bazı kurumlar ve bu kurumların
görevleri verilmiştir.

Buna göre kurumlar ile görevleri eşleştiriniz.

Kurumlar Görevleri

Her türlü standardı hazırlamak ve hazırlatmak.
Enstitü bünyesinde veya hariçte hazırlanan standartları tetkik etmek ve
uygun bulduğu takdirde Türk Standartları olarak kabul etmek.

Türk silahlı kuvvetlerinin silah ve mühimmat ihtiyacını düşük maliyetli ve
kaliteli bir şekilde karşılamak.

İşletmeye uygun maden ve taş ocakları araştırmak, işletilen ocakların
verimliliğini yükseltmek, madencilik sektörünün ihtiyaçlarına yönelik çalış-
malar yapmak.

Türk sanayisi için ham madde üretimi yapmak.

101

8. Sınıf Türkiye’de Kimya Endüstrisi

Etkinlik 24

3. Aşağıda verilen tablolara ülkemizde kimya endüstrisi alanında ithal edilen ve ihraç
edilen ürünlerden bazılarını yazınız.

İthal Edilen Ürünler

Mineral yakıtlar/yağlar Sabunlar
İnorganik kimyasallar Albüminoid madde
Organik kimyasallar Barut, patlayıcı madde
Eczacılık ürünleri Fotoğrafçılık, sinemacılık eşyası
Gübreler Muhtelif kimyasallar
Boya, macun, vernik Kauçuk ve kauçuktan eşya
Parfümeri, kozmetik Plastik ve plastikten mamul eşya

İhraç Edilen Ürünler

Mineral yakıtlar/yağlar Sabunlar
İnorganik kimyasallar Albüminoid madde
Organik kimyasallar Barut, patlayıcı madde
Eczacılık ürünleri Fotoğrafçılık, sinemacılık eşyası
Gübreler Muhtelif kimyasallar
Boya, macun, vernik Kauçuk ve kauçuktan eşya
Parfümeri, kozmetik

4. Aşağıda kimya endüstrisi alanında görevleri verilen meslek dallarını yazınız.

a. Kimyager ; Maddeyi atom ve molekül düzeyinde inceleyen, tanımlayan,

üretebilen ve değiştirebilen, mesleğiyle ilgili işletme ve laboratuvarlarında çalışan, araş-

tıran, işletmeye girecek her türlü ham madde ve işletmede oluşan ürün ve ara ürünlerin

kalite kontrolünü yapan kişidir.

b. Kimya mühendisi : Kimyasal madde üreten veya kimyasal madde kul-

lanarak üretim yapan tesislerin tasarlanması, kurulması ve işletilmesi alanlarında çalışan

kişidir.

c. Kimya teknisyeni : Kimya mühendisi veya kimyager denetiminde her

türlü kimyasal analizin ön hazırlıklarını yapan kişidir.

102

8. Sınıf Türkiye’de Kimya Endüstrisi KKT - 4 

1. Kimya endüstrisi ile ilgili aşağıdaki öğrenciler- 3. Aşağıdaki tabloda ülkemizde bulunan bazı fabri-
den hangisinin ifadesi yanlıştır? kalar verilmiştir.

A) Günlük hayatta kullandığımız ilaçlar, Cam fabrikaları Çimento fabrikaları
sabun, deterjan gibi temizlik madde-
Ayşe leri, plastikler, kozmetik ürünler, gıda Kağıt fabrikaları Şeker fabrikaları
B) vb. maddeler kimya endüstrisi tara-
fından üretilir. Tabloda verilen fabrikalardan kimya sektörü
Mehmet Kimya endüstrisi ülkemizde çok eski ile iç içe olanların bulunduğu kutucuklar ta-
C) bir geçmişe sahiptir ve temeli kimya randığında tablonun görünümü nasıl olur?
bilimidir.
Halil A) B)
D) Günlük hayatta endüstride üretilen
hemen hemen her şeyin ham mad-
Aysu desi kimya sektöründen sağlanır. C) D)

Kimya endüstrisi cam, tekstil ve kâğıt
türleri gibi endüstri sektörleri ile bağ-
lantılı olarak çalışmaktadır.

4. Ülkemizin petrol ve doğalgaz potansiyeli-
ni tespit etmek ve ülkemizin dünyada enerji
koridoru olmasında rol oynamak amacıyla
kurulmuş olan kurum aşağıda verilenlerden
hangisidir?

A) Türk Standartları Enstitüsü

B) Makine ve Kimya Endüstri Kurumu

C) Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı

D) Türk Kimya Sanayicileri Derneği

2. Aşağıda verilen ürünlerden hangisi kimya en- 5. Kimya mühendisinin görevleri arasında,
düstrisi alanında ülkemizin ithal ettiği ürünler
arasında değildir? I. Bilimsel çalışmalar ile yeni atomlar bulmak.
II. Kimyasal madde üreten veya kimyasal madde
A) B)
kullanarak üretim yapan tesislerin tasarlan-
Boya Plastik ması, kurulmasını sağlamak.
C) D) III. Maddeleri atom ve molekül düzeyinde ince-
lemek

verilenlerden hangileri bulunmaktadır?

Pirinç Sabun A) Yalnız I B) Yalnız II
C) Yalnız III D) I ve II

103

5. ÜNİTE

BASİT MAKİNELER / FİZİKSEL OLAYLAR

Kaldıraç
Sabit Makara
Hareketli Makara

Palanga
Eğik Düzlem

Çıkrık
Dişli Çark ve Kasnak

Vida

Kazanımlar

➢➢ F.8.5.1.1. Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar.
➢➢ F.8.5.1.2. Basit makinelerden yararlanarak günlük yaşamda iş kolaylığı sağlayacak bir düzenek tasarlar.

8. Sınıf Basit Makineler / Fiziksel Olaylar

➤➤ Günlük hayatta iş yapma kolaylığı sağlamak Makaralar
amacıyla bazen farklı araçlar kullanılır. Kaldıraç,
makara, eğik düzlem, kama, vida ve dişliden olu- ➤➤ Sabit bir nokta etrafında dönebilen basit makine-
şan bu araçlara basit makineler denir. Bir veya iki lerdir.
parçadan oluşup tek bir kuvvetin etkisi ile çalışır.
➤➤ Cisimleri yerden belirli yüksekliklere çıkartmak için
➤➤ Basit makinede uygulanan kuvvete giriş kuvveti, kullanılır.
makinenin çalışmasından doğan kuvvete ise çıkış Sabit makara
kuvveti denir.
Basit makineler; Kuvvet Kuvvet = Yük
• İş yapma kolaylığı sağlar.
Yük
• Uygulanan kuvvetin yönünü değiştirebilir.
➤➤ Sabit makarada kuvvetten kazanç ya da yoldan
• Kuvvetten kazanç sağlayabilir. kayıp meydana gelmez. Uygulanan kuvvetin bü-
yüklüğü yükün ağırlığına eşittir.
• Yoldan kazanç sağlayabilir.
➤➤ İnşaatlarda, bayrak direklerinde vb. yerlerde uy-
fakat asla işten ve enerjiden kazanç sağlamaz. gulanan kuvvetin hareket yönünü değiştirerek iş
yapma kolaylığı sağlar.
Kaldıraçlar
Hareketli makara
➤➤  D estek üzerinde rahatça dönebilen çubuktan olu-
şan basit makinelerdir. Kuvvet

➤➤   Yükün desteğe olan uzaklığı yük kolu (y), kuvvetin Yük
desteğe olan uzaklığı kuvvet kolu (x) olarak gös- 2
terilir.
Kuvvet x Kuvvet kolu = Yük x Yük kolu
Kaldıraç çeşitleri aşağıda verilmiştir.

Kuvvet =

P Kuvvet (F) Yük

  ➤➤ Hareketli makara yük ile birlikte aşağı, yukarı ha-
reket eder. Uygulanan kuvvetin büyüklüğü yükün
Yük kolu Kuvvet kolu ağırlığının yarısına eşittir.
y x
➤➤ Kuvvetten iki kat kazanç yoldan ise iki kat kayıp
Destek vardır.

Makas, kerpeten, tahteravalli, levye örnektir. Palangalar

yP F Birden fazla makaradan oluşan düzeneklerdir.

x

Kuvvet Kuvvet

El arabası, fındık kıracağı, menteşeli kapı örnektir.

F P
x
Yük Yük
y Palangalarda kullanılan makara sayısına bağlı ola-
rak kuvvetten kazanç, bu oranda da yoldan kayıp
Maşa ve cımbız örnektir. oluşur.

106

8. Sınıf Basit Makineler / Fiziksel Olaylar

Eğik Düzlem Dişliler ve Kasnaklar
Aynı Merkezli Dişli ve Kasnaklar
➤➤ Cisimleri belirli bir yüksekliğe çıkartmak için kul- Merkezleri çakışık, yarıçapları farklı dişli ve kas-
lanılır. Eğik düzlemde kuvvetten kazanç yoldan nakların tur sayıları ve dönüş yönleri aynıdır.
kayıp vardır.
Farklı Merkezli Dişliler
Kuvvet L h Dönüş yönleri birbirine zıt ve yarıçapı küçük olanın
Yük tur sayısı daha fazladır.

➤➤ Eğik düzlem üzerinde yük kendi ağırlığından da-
ha küçük kuvvet ile yukarı çıkartılır. Yükü h kadar
yükseltmek için, L yolu boyunca kuvvet uygula-
mak gerekir.
Kuvvet x Kuvvet kolu (L) = Yük x Yükseklik(h)

Çıkrık

Eskiden insanların kuyulardan su çekmek için kur-
muş oldukları basit makinedir.

rR R
F

Kuvvet Farklı Merkezli Kasnaklar
Yük İplerin birbirine paralel olarak bağlandığı kasnak-
Kuvvetten kazanç yoldan kayıp vardır. R kuvvet lar aynı yönde döneler. Yarıçapları ve tur sayıları
kolu, r yük kolu uzunluğudur. arasında ters orantı vardır.
Yük x Yük kolu = Kuvvet x Kuvvet kolu
Bisiklet pedalı, tornavida, otomobil direksiyonu, İplerin birbirine çapraz olarak bağlandığı kasnak-
anahtar vb gibi araçlar çıkrık prensibi ile çalışır. lar zıt yönde döneler. Yarıçapları ve tur sayıları
Vida arasında ters orantı vardır.
Cisimleri yüzeye tutturan basit makinelere vida adı
verilir.

Vida adımı

Yüzey

Silindir etrafına eğik düzlemin sarılması ile oluşur.
Döndürülerek yüzeye girer.

107

8. Sınıf Makaralar

Etkinlik 1

F.8.5.1.1. Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar.
F.8.5.1.2. Basit makinelerden yararlanarak günlük yaşamda iş kolaylığı sağlayacak bir düzenek tasarlar.

1. Ağırlıklarının ve sürtünmelerin önemsenmediği K ve L makaraları ile ilgili aşağıdaki
cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifadeler ile tamamlayınız.

K

X L
100 N
Y
100 N

a. K makarası sabit , L makarası hareketli makaradır.

b. K makarası sadece dönme hareketi yapar.

c. K makarası uygulanan kuvvetin yönünü değiştirir.

d. X cismini dengeleyen kuvvetin büyüklüğü 100 N’dur .

e. X cisminin ağırlığı aşağı yönde, cismi dengede tutan kuvvet de aşağı yön-
dedir.

f. X cismini 10 m yükseltmek için kuvvetin uygulandığı ip 10 m çekilmelidir.

g. L makarası dönme ve öteleme hareketi yapar.

h. L makarasında kuvvetten kazanç , yoldan kayıp vardır.

i. Y cismini dengeleyen kuvvetin büyüklüğü 50 N dur .

j. Y cisminin ağırlığı aşağı yönde, cismi dengede tutan kuvvet ise yukarı
yöndedir.

k. Y cisminin 20 m yükselmesi için kuvvetin uygulandığı ip 40 m çekilmelidir.

l. K ve L makarasında kuvvetin uygulandığı ipler 40 m çekildiğinde, X cismi 40 m ,

Y cismi 20 m yükselir.

m. K makarası işten kazanç sağlamaz .

n. L makarası enerjiden tasarruf sağlamaz .

108

8. Sınıf Makaralar

Etkinlik 12

2. Makara ağırlıkları ve sürtünmelerin önemsenmediği aşağıdaki düzeneklerde 24 N
ağırlıklı yükleri dengede tutan kuvvetlerin büyüklüklerini bulunuz.

a. b. c.
F: 24 N

F: 24 N F: 24 N

24 N 24 N 24 N

d. e. f.

F: 24 N F: 12 N F: 6 N
24 N 24 N
24 N

g. h. i. F: 4 N
F: 6 N F: 6 N 24 N

24 N 24 N

109

8. Sınıf Makaralar

Etkinlik 21

3. Makara ağırlıkları ve sürtünmelerin önemsenmediği palangalar ile ilgili tablodaki ku-
tucukları doldurunuz.
K L MN

FF

FF

P = 60 N P = 60 N P = 60 N P = 60 N
N
Özellikler Palangalar K LM 2
2 12 2
Sabit makara sayısı 5
12 N
Hareketli makara sayısı 1 22 Hayır
50 m
Kuvvet kazancı 3 44 12 m
Yok
Kuvvetin büyüklüğü 20 N 15 N 15 N

Kuvvetin yönünü değiştirir Evet Hayır Evet
mi? 30 m
Yükün 10 m yükselmesi için 20 m 40 m 40 m
ipin çekilme miktarı
İpin 60 m çekildiğinde yükün 15 m 15 m
yükselme miktarı

İş kazancı var mıdır? Yok Yok Yok

110

8. Sınıf Makaralar

Etkinlik 12

4. Makara ağırlıkları ve sürtünmelerin önemsenmediği palangalar ile ilgili tablodaki ku-
tucukları doldurunuz.

KL M

F3

F1 F2

60 N 60 N 60 N

Özellikler Palangalar K L M
Sabit makara sayısı 1 Yok
Yok 2
4 3
Hareketli makara sayısı 2 15 N 8
Evet 7.5 N
Kuvvet kazancı 4 40 m Hayır
15 m 80 m
Kuvvetin büyüklüğü 15 N Evet 7.5 m
Hayır Evet
Kuvvetin yönünü değiştirir mi? Hayır Hayır

Yükün 10 m yükselmesi için ipin çekilme miktarı 40 m

İpin 60 m çekildiğinde yükün yükselme miktarı 15 m

İş kolaylığı sağlar mı? Evet

Enerji tasarrufu sağlar mı? Hayır

111

8. Sınıf Makaralar KKT - 1 

1. Ağırlığı önemsenmeyen K ve L makaralarında öz- 3. Makara ağırlıkları ve sürtünmelerin önemsen-
deş yükler F1 ve F2 kuvvetleri ile dengelenmiştir. mediği sistemde K ve L cisimleri F kuvveti ile
dengelenmiştir.

K F2 F
F1 L

P P

Buna göre aşağıda verilen ifadelerden hangisi KL
yanlıştır?
Buna göre K ve L cisminin ağırlığı ile F kuvve-
A) K makarası sabit, L makarası hareketlidir. tinin büyüklüğü arasındaki ilişki nedir?
B) K makarası kuvvetten kazanç sağlamaz, L ma-
A) K = L = F B) F > K = L
karası kuvvetten kazanç sağlar. C) K = L > F D) K > L > F
C) F1 kuvveti P yükünün ağırlığına eşittir, F2 kuv-

veti P yükünün ağırlığının yarısına eşittir.
D) K makarası işten kazanç sağlamaz, L makarası

işten kazanç sağlar.

2. Makara ağırlıkları ve sürtünmelerin önemsenme- 4. Makara ağırlıkları ve sürtünmelerin önemsen-
diği palanga sistemlerinde yükler dengelenmiştir. mediği sistemde P yükü 10 N büyüklüğündeki
kuvvet ile dengelenmiştir.

F = 10 N

F1
F2

60 N 60 N P

Buna göre F1 ve F2 kuvvetinin büyüklüğü kaç Bu sistem ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden
N’dur? hangisi yanlıştır?

F1 (N) F2 (N) A) 3 hareketli 1 sabit olmak üzere 4 adet makara
A) 15 15 kullanılmıştır.
B) 20 15
C) 15 20 B) Uygulanan kuvvet yüke aynı yönde etki etmek-
D) 20 20 tedir.

C) Dengelenen yük 80 N ağırlığındadır.
D) Yükü 2 m yükseltmek için ip 16 metre çekilme-

lidir.

112

8. Sınıf Kaldıraç

Etkinlik 2

F.8.5.1.1. Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar.
F.8.5.1.2. Basit makinelerden yararlanarak günlük yaşamda iş kolaylığı sağlayacak bir düzenek tasarlar.

1. Basit makineler ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak de-
ğerlendirerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyunuz.

İfade DY

a. Basit makinelerde uyguladığımız kuvvet giriş kuvveti elde ettiğimiz ✓
kuvvet ise çıkış kuvveti olarak adlandırılır.

b. Basit makineler sadece uyguladığımız kuvvetin yönünü değiştirerek ✓
iş kolaylığı sağlar.

c. Basit makinelerde kuvvetten kazanç ya da yoldan kazanç sağlana- ✓
bilir.

d. Basit makinelerde aynı anda kuvvetten ve yoldan kazanç sağlanabilir. ✓

e. Basit makinelerde işten ve enerjiden kazanç sağlanmaz. ✓

f. Basit makinelerde, basit makineye aktarılan enerjiden daha fazla iş ✓
yapılabilir.

g. Basit makinelerde kuvvetten kazanç var ise yoldan kayıp, yoldan ka- ✓
zanç var ise kuvvetten kayıp vardır.

2. Tabloda ağırlığı önemsenmeyen eşit bölmelerden oluşmuş kaldıraçlar ile ilgili sorula-
rın cevaplarını yazınız.

Kuvvet Yük Yük Yük Kuvvet

Kuvvet

Kuvvet kolu kaç birim? 2 Kuvvet kolu kaç birim? 6 Kuvvet kolu kaç birim? 2

Yük kolu kaç birim? 2 Yük kolu kaç birim? 1 Yük kolu kaç birim? 4

Kuvvetten kazanç var mı? Kuvvetten kazanç var mı? Kuvvetten kazanç var mı?
Yok Var Yok

Uygulanan kuvvetin yönünü Uygulanan kuvvetin yönünü Uygulanan kuvvetin yönünü
değiştirir mi? Evet değiştirir mi? Hayır değiştirir mi? Hayır

113

8. Sınıf Kaldıraç

Etkinlik 2

3. Aşağıda günlük hayatta kullandığımız basit makinelerden bazıları verilmiştir.

Bu makinelerde K, L ve M ile gösterilen bölgelerin; kuvvet uygulanan, destek ve yük
gelen nokta şeklinde boş bırakılan yerlere yazınız.

K K : Kuvvet M K : Destek
Destek L : Yük
L M L : KL M : Kuvvet
Yük
M : K : Destek
Kuvvet L : Kuvvet
Pense Yük Ceviz kıracağı M :
Destek Yük
L K : KL

K L : M

M M : Maşa
El arabası

4. Aşağıda kaldıraç çeşitleri ve günlük hayatta kullandığımız bazı basit makineler verilmiştir.

Bu basit makineler ile kaldıraç çeşitlerini kuvvet uygulanan, destek gelen ve yük uygu
lanan nokta benzerliklerine göre eşleştiriniz.

Kaldıraçlar Basit makineler

a) P

F

b) F

P

c) F

P

114

8. Sınıf Kaldıraçlar

Etkinlik 2

5. Aşağıda ağırlığı önemsenmeyen eşit bölmeli kaldıraçlarda yükler K, L, M ve N noktalarına
uygulanacak kuvvetler ile dengelenecektir.

K 12 N 10 N

L

I. kaldıraç 20 N II. kaldıraç
M 12 N N

III. kaldıraç IV. kaldıraç

Bu kaldıraçlar ile ilgili aşağıda verilen soruları cevaplayınız.

a. Kaldıraçları K, L, M ve N noktalarından uygulanarak dengede tutacak kuvvetlerin yönle-
rini (yukarı / aşağı) yazınız.

I: Aşağı II: Yukarı III: Yukarı IV: Aşağı

b. Kaldıraçlarda yükleri dengede tutan kuvvetlerin büyüklüklerini yazınız.
I: 6 N II: 30 N III: 4 N IV: 40 N

c. Kuvvet kazancı olan kaldıraçlarda kaç kat kuvvet kazancı olduğunu yazınız.

I: 2 kat II: yok III: 3 kat IV: yok

d. Uygulanan kuvvetin yönünü değiştiren kaldıraçları yazınız.
I ve IV numaralı kaldıraçlar

e. Kaldıraçlarda kuvvetlerin bulunduğu nokta 12 cm hareket ettirildiğinde yüklerin kaç cm
hareket edeceğini yazınız.

I: 6 cm II: 36 cm III: 4 cm IV: 24 cm

115

8. Sınıf Kaldıraçlar KKT - 2 

1. Basit makineler ile ilgili, 4. Ağırlığı önemsenmeyen eşit bölmeli kaldıraçta P
yükü F kuvveti ile şekildeki gibi dengelenmiştir.
I. Basit makineler işten kazanç sağlar.
II. Basit makineler kuvvetten kazanç sağlayabilir. P FK L M
III. Basit makineler yoldan kazanç sağlayabilir.
IV. Basit makineler ile bir iş daha hızlı yapılabilir.

verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

A) I ve II B) III ve IV Kaldıraçta F kuvveti sırasıyla K, L ve M nok-
C) II, III ve IV D) I, II, III ve IV talarından uygulandığında, kuvvetin büyük-
lüğünün kuvvet koluna bağlı değişim grafiği
aşağıda verilenlerden hangisi gibi olur?

2. Aşağıda günlük hayatta kullandığımız bazı basit A) Kuvvet B) Kuvvet
makineler verilmiştir.

I. II.

Gazoz kapağı açacağı Fındık kıracağı Kuvvet kolu Kuvvet kolu
III. IV. C) Kuvvet D) Kuvvet

El arabası Cımbız Kuvvet kolu Kuvvet kolu

Bu basit makinelerden hangileri kuvvetten ka-
zanç sağlar?

A) I ve II B) III ve IV 5. Aşağıda destek noktası, kuvvet uygulanan nokta
C) I, II ve III D) I, II, III ve IV ve yük konulan noktaya göre bazı kaldıraç mo-
delleri gösterilmiştir.
3. Ağırlığı önemsenmeyen eşit bölmeli kaldıraçlarda
K, L ve M cisimleri aşağıdaki gibi dengelenmiştir. I. Yük
Kuvvet
KL

Destek
II. Yük

Kuvvet

ML Destek

Bu kaldıraç modellerine aşağıda verilenlerden
hangisi örnek gösterilebilir?

I II

Buna göre K, L ve M cisimlerinin ağırlıkları A) Pense Menteşeli kapı
arasındaki ilişki nedir?
B) Makas Kerpeten

A) K > L > M B) M > L > K C) Levye Cımbız
C) M > K > L D) K = L = M
D) El arabası Keser

116

8. Sınıf Eğik Düzlem

Etkinlik 32

F.8.5.1.1. Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar.
F.8.5.1.2. Basit makinelerden yararlanarak günlük yaşamda iş kolaylığı sağlayacak bir düzenek tasarlar.

1. Sürtünmesi önemsenmeyen K ve L eğik düzlemleri ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri
doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak değerlendirerek uygun kutucuklara “✓” işareti koyu-
nuz.

8m 2m
L
3m 1m
K

İfade DY

a. Eğik düzlemler cisimleri belirli yüksekliklere çıkartmak için kullanılan ✓
basit makinelerdir.

b. Eğik düzlemlerde daima kuvvetten kazanç, yoldan kayıp vardır. ✓

c. Eğik düzlemlerde yükü yukarı çıkartmak için uygulanması gereken ✓
kuvvetin büyüklüğü, yükün ağırlığından daha fazladır.

d. K eğik düzlemi üzerine konulacak olan yükü 1 m yukarı çıkartabilir. ✓

e. K eğik düzleminde yoldan 3 kat kazanç vardır. ✓

f. L eğik düzlemi üzerinde yük 8 m çekildiğinde yerden ancak 2 metre ✓
yükselmiş olur.

g. L eğik düzleminde kuvvetten 4 kat kazanç vardır ✓

h. K eğik düzlemi enerjiden 3 kat kazanç sağlar. ✓
✓
i. K ve L eğik düzlemlerinin ağırlığı yükü yükseltecek olan kuvvetin
büyüklüğünü etkiler.

117

8. Sınıf Eğik Düzlem

Etkinlik 23

2. Aşağıda verilen sürtünmesi önemsenmeyen eğik düzlemlerde kuvvet (F), yük (P),
uzunluk (L) ve yükseklik (h) değerlerini bulunuz.

a. 3m 2m b.
120 N F F = 20 N
1m
P 2m

F = 80 N P = 40 N

c. d.
60 N F = 15 N L
2m 30 N F = 20 N
6m
h

L= 8m h= 4m

3. Celal, özdeş yükleri sürtünmesi önemsenmeyen eğik düzlemlerde F1, F2 ve F3 kuvvetleri ile
yukarı çekiyor.

P F1 4 m 2 m P F2 6m 2 m P F3 8m 2m

a. Celal’in yapmış olduğu deneyin değişkenlerini yazınız.

• Bağımsız değişken : Eğik düzlemin uzunluğu
Uygulanan kuvvetin büyüklüğü
• Bağımlı değişken :
Yük , eğik düzlemin yüksekliği
• Sabit tutulan değişken :

b. Deneyden çıkan sonucu yazınız.

Eğik düzlemin uzunluğu arttıkça uygulanan kuvvet azalır.

Eğik düzlemde yoldan kayıp arttıkça kuvvetten kazanç artar.

118

8. Sınıf Eğik Düzlem

Etkinlik 32

4. Dağ ve yüksek köylere yapılan yolar resimde gösterildiği gibi virajlı olarak yapılır.

Bu yolların dik olarak değil de virajlı yapılmasının nedenini açıklayınız.

Yolların virajlı olarak yapılmasında eğik düzlemin çalışma prensibi kullanılmıştır. Yoldan kayıp

kuvvetten kazanç oluşur. Yol uzatılarak araçların daha az motor kuvveti ile yukarı çıkması sağ-

lanır.

5. Özdeş cisimler sürtünmesi önemsiz eğik düzlemlerde belirtilen yüksekliklere F1, F2 ve F3
kuvvetleri ile çekiliyor.

P F1 4 m 2 m P F2 6m 2 m P F3 8m 2m

KL M

Buna göre K, L ve M eğik düzlemlerinde yapılan işler arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Özdeş yükler aynı yüksekliğe çıktığı için yapılan işler eşittir.



119

8. Sınıf Eğik Düzlem KKT - 3 

1. Sürtünmesi önemsenmeyen aşağıdaki eğik 3. Aşağıda verilen sürtünmesi önemsenmeyen
düzlemlerin hangisinde yoldan kayıp diğerle- eğik düzlemlerden hangisinde özdeş yükleri
rinden daha fazladır? yukarı çıkartmak için uygulanması gereken
kuvvet diğerlerinden daha fazladır?
A)
1m 2 m F1 P A) 2 m F1 P
1m

B) 3 m F2 P B) 3 m F2 P
1m 3 m F3 P 1m 3 m F3 P

C) C)
2m 2m

D) 5 m F4 P D)
2m 2m

5 m F4 P

4. Sürtünmesi önemsenmeyen eğik düzlem üzerin-
de K ve L cisimleri şekildeki gibi dengelenmiştir.

2. Sürtünmesi önemsenmeyen eğik düzlemlerde İp
özdeş K, L ve M cisimleri uygulanan F1, F2 ve F3 K
kuvvetleri ile 1 m yukarı çıkartılıyor.

L

K F1 2m 1m L F2 3m 1m Buna göre,

M F3 4 m 1 m I. K ve L cisimlerinin ağırlıkları eşittir.
II. İpteki gerilme kuvveti L cisminin ağırlığına
Bu eğik düzlemler üzerinde yapılan işlerin bü-
yüklükleri arasındaki ilişki nedir? eşittir.
III. İpteki gerilme kuvveti K cisminin ağırlığından

büyüktür.

verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

A) K = L = M B) K > L > M A) Yalnız I B) Yalnız II
C) M > L > K D) L > K > M C) Yalnız III D) I ve II

120

8. Sınıf Çıkrık

Etkinlik 42

F.8.5.1.1. Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar.
F.8.5.1.2. Basit makinelerden yararlanarak günlük yaşamda iş kolaylığı sağlayacak bir düzenek tasarlar.

1. Şekilde verilen çıkrık modeli ile ilgili aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun
ifadeler ile doldurunuz.

rR rR
F
F
P

a. Çıkrık modelinde kuvvet kolu R yük kolu ise r ile belirtilmiştir.

b. Çıkrıkta kuvvetten kazanç yoldan ise kayıp vardır.

c. Çıkrıkta kuvvet kolu 1 tur döndürüldüğünde, kola bağlı olan silindir 1 tur döner.

d. Çıkrıkta R uzunluğu artar ise kuvvet kazancı artar , r uzunluğu artar ise

kuvvet kazancı azalır .

e. Çıkrıkta yükün yükselme miktarı silindirin r uzunluğuna ve tur sayısına bağlıdır.

2. Aşağıda günlük hayatta kullandığımız araçlardan çıkrık prensibi ile çalışanları kutu-
cuklara “✓” işareti koyarak belirtiniz.

✓ ✓✓

Tornavida El matkabı Anahtar

✓ ✓ ✓

Otomobil Musluk başlığı Bisiklet pedalı
direksiyonu 121

8. Sınıf Çıkrık

Etkinlik 24

3. Aşağıda verilen sürtünmesi önemsenmeyen çıkrık modellerinde özdeş yükleri denge-
de tutan kuvvetlerin büyüklüklerini bulunuz.

6r 6r 6r
r 2r 3r

F1 F2 F3

60 N 60 N 60 N
F1 : 10 N F2 : 20 N F3 : 30 N

4. Sürtünmesi önemsenmeyen çıkrıklarda özdeş yükler bulunmaktadır. Bu çıkrıklarda uygulan-
ması gereken en küçük kuvvetler ile kuvvet kolları 1 tur döndürülüyor.
F2

4r F1 6r

rr

KL

Buna göre aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak değerlendirerek
uygun kutucukları işaretleyiniz.

İfade DY
a. Çıkrıklarda silindirlerin tur sayıları eşit olur. ✓
b. Çıkrıklarda yüklerin yükselme miktarı eşit olur. ✓
c. L cisminin yükselme miktarı daha fazla olur.
d. F1 kuvveti, F2 kuvvetinden daha büyüktür. ✓
e. Çıkrıklarda yapılan işler eşit olur. ✓
f. Her iki çıkrıkta da kuvvetten kazanç vardır. ✓
✓

122

8. Sınıf Çıkrık KKT - 4 

1. Şekilde kuyudan su çekmek için kullanılan çıkrık 3. Aşağıda verilen sürtünmesi önemsenmeyen
modeli verilmiştir. çıkrıklardan hangisinde, aynı ağırlıktaki yükle-
ri çıkartmak için uygulanması gereken kuvvet
R en küçüktür?
r
A) B) 3r
2r 2r
r

F
P

Modelde kuvvet kazancı, P P
C) D)
I. R uzunluğu
II. r uzunluğu 3r 4r
III. P yükü r 2r

verilenlerinden hangilerine bağlıdır? P P

A) Yalnız I B) I ve II
C) II ve III D) I, II ve III

2. Şekilde sürtünmesi önemsenmeyen çıkrıkta 4. Şekilde verilen çıkrıkta kuvvet kolunun uzunlu-
30 N’luk kuvvet ile P yükü dengelenmiştir. ğu 40 cm, yük kolunun uzunluğu ise 10 cm’dir.
Çıkrıkta kuvvet kolu 4 tur döndürülerek kovanın
3r yükselmesi sağlanıyor.
r
F

R = 40 cm

r = 10 cm

F = 30 N P
P
Dairenin çevresi 2pr formülü ile hesaplandığı-
Buna göre P yükünün ağırlığı kaç N’dur? na göre kovanın yükselmesi kaç m olur?(p=3)

A) 10 B) 30 C) 60 D) 90 A) 1, 2 B) 2,4 C) 4,8 D) 9,6

123

8. Sınıf Dişli Çark, Vida ve Kasnak

Etkinlik 15

F.8.5.1.1. Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar.
F.8.5.1.2. Basit makinelerden yararlanarak günlük yaşamda iş kolaylığı sağlayacak bir düzenek tasarlar.

1. Aşağıda verlen dişli ve kasnakların dönüş yönlerini ve tur sayıları ile ilgili cümleleri
uygun ifadeler ile tamamlayınız.

a. K b. M
L
L

K dişlisi ok yönünde döndürüldüğünde, M dişlisi ok yönünde döndürüldüğünde,
L dişlisi aynı yönde döner ve eşit tur atar. L dişlisi zıt yönde daha fazla döner.

c. 2r d.
r
2r r
P
R T
S
P kasnağı ok yönünde döndürüldüğünde S kasnağı ok yönünde döndürüldüğünde
T kasnağı zıt yönde daha fazla döner.
R kasnağı zıt yönde daha az döner.

2. Şekilde K, L ve M dişlilerinin yarıçapları verilmiştir. K dişlisi ok yönünde 3 tur döndürülüyor.

K2 1 M
2r L 3r

r

L ve M dişlilerinin dönüş yönleri ve tur sayıları ile ilgili aşağıda verilen cümlelerde boş
bırakılan yerleri uygun ifadeler ile tamamlayınız.

a. L dişlisi 2 yönünde 6 tur atar.

b. M dişlisi 1 yönünde 2 tur atar.

c. K ve L dişlileri zıt yönde döner.

d. L ve M dişlileri zıt yönde döner.

e. K ve M dişlileri aynı yönde döner.

124

8. Sınıf Dişli Çark, Vida ve Kasnak

Etkinlik 52

3. Şekilde verilen K ve L kasnakların yarıçapları sırayla r ve 4r kadardır.
K kasnağının 1, 2, 3 ve 4 tur döndürüldüğünde L kasnağının alacak olduğu görünümü
verilen daireler içine çiziniz.

1 tur 2 tur
döndürüldüğünde döndürüldüğünde

K 4r
L
r

3 tur 4 tur
döndürüldüğünde döndürüldüğünde

4. Şekilde I, II ve III vidalarının vida adımları verilmiştir.

I. r II. r III. r

1 mm 2 mm 3 mm

a. Bu vidaların tahta bir yüzeyde 1 tur döndürüldüğünde yüzeye girme miktarları
arasındaki ilişki nedir?

III > II > I
b. Bu vidaların tahta bir yüzeyde 3 mm ilerlemesi için kaç tur döndürülmeleri gerekir?
I = 3 tur, II = 1,5 tur, III = 1 tur dödürülmeli.
c. Bu vidaların tahta bir yüzeye girmesi için uygulanması gereken kuvvetler

arasındaki ilişki nedir?
III > II > I

125

8. Sınıf Dişli Çark, Vida ve Kasnak KKT - 5 

1. Şekilde K, L ve M dişlilerinin yarıçapları verilmiştir. 3. Dişli ve kasnaklar ile aşağıda verilen düzenek ku-
L rulmuştur.

KM L N
3r 6r 2r KM

K dişlisi saat yönünde 2 tur döndürüldüğün- r r
de aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlış 2r
olur?
A) L dişlisi saat yönünün tersi yönde döner. Bu düzenek ile ilgili aşağıda verilen ifadeler-
B) L dişlisi 1 tur döner. den hangisi yanlıştır?
C) M dişlisi saat yönünde döner.
D) M dişlisi 2 tur döner. A) K ve L dişlileri zıt yönde döner, K’nin tur sayısı
daha fazla olur.

B) L dişlisi ile M kasnağı aynı yönde döner, M kas-
nağının tur sayısı daha fazla olur.

C) M ve N kasnakları zıt yönde döner ve tur sayı-
ları eşit olur.

D) K dişlisi ve N kasnağı aynı yönde döner.

2. Yarıçapları r ve 2r olan K ve L dişlilerinin görünü- 4. Aşağıda vida adımları verilen vidaların aynı
mü şekilde verilmiştir. kalınlıktaki tahta bir yüzeye girmesi için han-
gisi en fazla döndürülmelidir?
L
K A) r B) r C) r D) r
r
1 mm 2 mm 3 mm 4 mm
2r

K dişlisi ok yönünde 1 tur döndürüldüğünde L 5. Şekilde verilen traktörün ön teker yarıçapı 40 cm,
dişlisinin görünümü aşağıdakilerin hangisinde arka teker yarıçapı ile 80 cm’dir.
verilmiştir?

A) B)

C) D)

Bu traktörün ön tekeri 160 m yol aldığında ar-
ka tekeri kaç m yol alır?

A) 40 B) 80 C) 160 D) 320

126

6. ÜNİTE

ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ VE ÇEVRE BİLİMİ

Besin Zinciri ve Enerji Akışı
Enerji Dönüşümleri

Madde Döngüleri ve Çevre Sorunları
Sürdürülebilir Kalkınma

Kazanımlar

➢➢ F.8.6.1.1. Besin zincirindeki üretici, tüketici, ayrıştırıcılara örnekler verir.
➢➢ F.8.6.2.1. Bitkilerde besin üretiminde fotosentezin önemini fark eder.
➢➢ F.8.6.2.2. Fotosentez hızını etkileyen faktörler ile ilgili çıkarımlarda bulunur.
➢➢ F.8.6.2.3. Canlılarda solunumun önemini belirtir.
➢➢ F.8.6.3.1. Madde döngülerini şema üzerinde göstererek açıklar.
➢➢ F.8.6.3.2. Madde döngülerinin yaşam açısından önemini sorgular.
➢➢ F.8.6.3.3. Küresel iklim değişikliklerinin nedenlerini ve olası sonuçlarını tartışır.
➢➢ F.8.6.4.1. Kaynakların kullanımında tasarruflu davranmaya özen gösterir.
➢➢ F.8.6.4.2. Kaynakların tasarruflu kullanımına yönelik proje tasarlar.
➢➢ F.8.6.4.3. Geri dönüşüm için katı atıkların ayrıştırılmasının önemini açıklar.
➢➢ F.8.6.4.4. Geri dönüşümün ülke ekonomisine katkısına ilişkin araştırma verilerini kullanarak çözüm önerileri sunar.
➢➢ F.8.6.4.5. Kaynakların tasarruflu kullanılmaması durumunda gelecekte karşılaşılabilecek problemleri belirterek çözüm önerileri sunar.

8. Sınıf Enerji Dönüşümleri ve Çevre Bilimi

Besin Zinciri ve Enerji Akışı Fotosentez

➤➤ Tüm canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için enerji Karbondioksit + Su Işık Glikoz + Oksijen
kullanmak zorundadır. Dünya’daki enerjinin temel
kaynağı Güneş’tir. Güneş enerjisini Dünya’da fo- Klorofil
tosentez yapan canlılar kimyasal bağ enerjisine
çevirerek depolar. Bu enerji de canlıların birbirleri ➤➤ Fotosentez hızını su miktarı, ışık şiddeti, ışık rengi,
ile beslenmeleri sonucu diğer canlılara aktarılır. ortamın sıcaklığı ve ortamdaki karbondioksit miktarı
Canlılar arasında besin şeklinde enerji aktarımı ile gibi çevresel faktörler etkiler. Fotosentez hızı aynı za-
besin zincirleri kurulmuştur. Besin zincirleri canlılar manda bitkinin yaprak sayısına, yaprak genişliğine,
arasında enerji aktarımının gerçekleşmesini sağlar. klorofil miktarına ve gözenek sayısına da bağlıdır.

➤➤ Besin zincirinin halkalarını üretici canlılar, tüketici ➤➤ Fotosentez olayı sonucu besin, oksijen, pamuk,
canlılar ve ayrıştırıcı canlılar oluşturur. sıvı yağlar, baharatlar, ilaç hammaddeleri, kereste
vb gibi birçok ürün elde edilir.
➤➤ Üretici canlılar fotosentez yaparak kendi besinleri-
ni üretirler. Tüketici canlılar; etçil beslenenler, otçul ➤➤ Günümüzde kullandığımız fosil yakıtlarda geç-
beslenenler ve hem et hem de otçul beslenenler mişte fotosentez yapan canlıların tutmuş olduğu
diye gruplara ayrılırlar. güneş enerjisi sayesindedir.

➤➤ Ayrıştırıcı canlılar ise bitki ve hayvan atıklarını Solunum
çürüterek yaşamlarını sürdürür. Bazı bakteri ve ➤➤ Canlıların yaşamlarını sürdürmeleri için enerjiye
mantarlar çürükçül olarak beslenir. Tüketicidirler.
ihtiyaçları vardır. Canlılar bu enerjiyi besin mad-
➤➤ Besin zincirindeki canlıları aşağıdaki gibi enerji pi- delerinden elde ederler. Besin maddelerinden
ramidinde de gösterebiliriz. oksijen kullanarak veya oksijen kullanmadan
enerji elde edilmesi olayına solunum denir.
➤➤ Enerji piramitlerinde alt
basamaklardan üst ba- ➤➤ Canlıların oksijen kullanarak yapmış oldukları so-
samaklara gidildikçe lunum oksijenli solunum, oksijen kullanmadan
aşağıdaki değişiklikler yapmış oldukları solunum ise oksijensiz solumun-
meydana gelir. dur.
• Aktarılan enerji mik-
tarı azalır. Oksijenli Solunum
• Birey sayısı azalır.
• Biyokütle azalır. Glikoz + Oksijen Karbondioksit + Su + Enerji
• Vücut büyüklüğü genellikle artar.
• Canlı vücutlarında biriken atık madde miktarı artar. ➤➤ Solunum sonucu açığa çıkan enerji ATP (Adenozin
tri fosfat) molekülünde depolanır. Canlılar yaşam
Enerji Dönüşümleri enerjilerini bu molekül ile sağlar.

Fotosentez ➤➤ Bazı bakteri, maya mantarı ve bir hücreli canlılar
➤➤ Klorofil molekülüne sahip olan canlıların ışık ener- oksijensiz solunum yaparlar.

jisini kullanarak besin ve oksijen üretmeleri olayına ➤➤ Bu canlıların yapmış olduğu solunum sonucu
fotosentez denir. Yeşil bitkiler, siyano bakteriler, peynir, yoğurt, turşu,alkol ve soya sosu gibi mad-
alg ve öglena fotosentez yapan canlılardır. delerin üretimi gerçekleşir.

➤➤ Canlılar tüm yaşamsal faaliyetlerinde solunum so-
nucu elde ettikleri enerjiyi kullanırlar.

Madde Döngüleri ve Çevre Sorunları

➤➤ Dünya’da bulunan su, karbon, oksijen ve azot gi-
bi bazı maddeler canlı ve cansız ortam arasında
sürekli yer değiştirir. Bu olaya madde döngüsü
denir.

129

8. Sınıf Enerji Dönüşümleri ve Çevre Bilimi

Karbon ve Oksijen Döngüsü ➤➤ Şimşek ve yıldırım gibi doğa olayları azotun topra-
ğa bağlanmasında etkilidir.
CO2 Yanma
O2 ➤➤ Baklagillerin köklerinde bulunan azot bağlayıcı
Fotosentez bakteriler atmosferdeki azotun toprağa bağlan-
masında etkilidir.
Çürüme
➤➤ Ayrıştırıcı canlılar, canlı atıklarını çürüterek yapı-
➤➤ Fotosentez olayında karbondioksit bitkiler tarafın- larında bulanan azotun bir kısmının toprağa bir
dan alınarak besin ve oksijen üretilir. kısmının da atmosfere karışmasını sağlar.

➤➤ Solunum sırasında oksijen gazı havadan alınarak Küresel İklim Değişikliği
havaya karbondioksit verilir. ➤➤ İnsanlar sanayi devrimi ile atmosfere salınan gaz

➤➤ Canlılar öldüklerinde yapılarında bulunan kar- miktarını artırmıştır. Atmosfere salınan gazlar (SO2,
bonun bir kısmı ayrıştırıcılar tarafından karbondi- CO, CO2, NO2 gibi) özellikle CO2 Dünya’mızda
oksite dönüştürülerek havaya verilir. sera etkisi yaparak binlerce yıldır var olan iklimin
seyrini değiştirmekte ve Dünya’mızın sıcaklığını
➤➤ Fosil yakıtların yanması sonucu atmosfere kar- artırmaktadır.
bondioksit gazı verilir.
➤➤ İklim değişikliği ile birlikte; hava sıcaklığında artış,
Su döngüsü buzulların erimesi, sel ve fırtınalar, hayvanların ne-
sillerinin tehlikeye girmesi ve hastalıklar meydana
➤➤ Güneş’ten gelen ısı yeryüzündeki suyu buharlaş- gelmektedir.
tırır.
➤➤ İklim değişikliğini engellemek için; enerjimizi ve-
➤➤ Hayvanlar ve bitkiler solunum ve boşaltım olayları rimli kullanmalı, yenilenebilir enerji kullanımına
sonucunda atmosfere su buharı verir. ağırlık vermeli, ormanlarımızı korumalıyız. Ülkele-
rin Kyoto Protokolüne uymaları iklim değişikliğini
➤➤ Bitkiler fotosentez olayında topraktan su alır. durduracak önlemler arasındadır.

➤➤ Atmosferdeki su buharı yağış olarak yeryüzüne Sürdürülebilir Kalkınma
iner.
➤➤ Sürdürülebilir yaşam; doğal kaynaklara zarar ver-
Azot Döngüsü meden, bu kaynakların kullanılması, bu kaynakların
gelecek nesillere de aktarılmasını planlamadır.

➤➤ Kaynakların tasarruflu kullanılması sürdürülebilir
kalkınma için şarttır. Evimizde ve çevremizde ala-
cak olduğumuz önlemler ile yapacak olduğumuz
enerji tasarrufu sürdürülebilirlik için gereklidir.

➤➤ Kullanım dışı kalan atıkların hammadde olarak
kullanılıp yeniden üretime katılması ile yapılan ge-
ri dönüşüm olayı sürdürülebilir kalkınma için çok
önemlidir.

➤➤ Evimizde oluşan atık maddeleri ayrıştırarak çöpe
atmalı, geri dönüştürülebilecek atıkları çöpe karış-
tırmamalıyız.

130

8. Sınıf Besin Zinciri ve Enerji Akışı

Etkinlik 1

Kazanım: F.8.6.1.1. Besin zincirindeki üretici, tüketici, ayrıştırıcılara örnekler verir.
1. Aşağıda bazı canlılar arasında kurulan besin zinciri verilmiştir.

Bitki Çekirge Kurbağa Yılan Kartal

Bu besin zinciri ile ilgili aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun ifadeler ile ta-
mamlayınız.

a. Besin zincirinin üretici canlısı bitkidir.

b. Besin zincirindeki tüketici canlılar çekirge, kurbağa, yılan ve kartaldır.

c. Besin zincirinde ot ile beslenen canlı çekirgedir.

d. Besin zincirinde et ile beslenen canlılar kurbağa, yılan ve kartaldır.

e. Besin zincirinde bitki sayısı artarsa; çekirge sayısı artar , kurbağa sayısı
artar.
artar , yılan sayısı artar ve kartal sayısı

f. Besin zincirinde kurbağa sayısı artarsa; çekirge sayısı azalır , bitki sayısı
artar.
artar , yılan sayısı artar ve kartal sayısı

g. Besin zincirindeki kartallar insanlar tarafından aşırı avlanırsa; yılan sayısı artar ,

kurbağa sayısı azalır , çekirge sayısı artar ve bitki sayısı azalır.

h. Besin zincirinde bir canlıdan diğerine enerji besin yolu ile aktarılır.

2. Ayrıştırıcı canlılar ile ilgili aşağıda verilen ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olmasına
karar vererek uygun kutucukları işaretleyiniz.

İfade D Y

a. Bazı bakteri ve mantarlar ayrıştırıcı olarak beslenir. ✓ ✓
✓
b. Ayrıştırıcı canlıların yapmış olduğu ayrıştırma işlemi sonucunda do- ✓
ğada kirlilik meydana gelir. ✓
✓
c. Ayrıştırıcı canlılar doğada sadece ölmüş canlı kalıntılarını ayrıştırır.

d. Ayrıştırıcı canlılar bitki ve hayvan atıklarını ayrıştırarak kendi ihtiyaç-
ları olan besinlerini sağlar.

e. Ayrıştırıcı canlıların yapmış oldukları ayrıştırma işlemi sonucunda
topraktaki basit yapılı kimyasal madde miktarı azalır.

f. Ayrıştırıcı canlılar üretici canlı grubundadır.

131

8. Sınıf Besin Zinciri ve Enerji Akışı

Etkinlik 1

3. Tabloda bazı canlılar verilmiştir. Bu canlıların resimlerinin altlarında bulunan kutucuk-
lara canlıların beslenme şekillerini üretici, otçul, etçil, etçil ve otçul, çürükçül olarak
yazınız.

Otçul Etçil Çürükçül

Üretici Üretici Etçil ve otçul

Çürükçül Etçil Otçul

Etçil ve otçul Otçul Üretici

Üretici Otçul Etçil ve otçul
132

8. Sınıf Besin Zinciri ve Enerji Akışı

Etkinlik 1

4. Canlılar arasında meydana gelen besin ağı aşağıda verilmiştir.

Tilki Kurt

Fare

Çekirge

Tavuk Tavşan

Bitki

Bu besin ağı ile ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a. Fotosentez yapan canlı hangisidir? Bitki

b. Otçul olarak beslenen canlı hangisidir? Çekirge ve tavşan

c. Hem otçul hem de etçil olarak beslenen canlı hangisidir? Fare ve tavuk

d. Hangi canlı etçil olarak beslenir? Tilki ve kurt

e. Bu besin ağında kaç tane besin zinciri bulunur? 10

5. Aşağıda canlılar arasında meydana gelen enerji piramidi verilmiştir.

Atmaca Ayrıştırıcılar
Kurbağa

Çekirge

Buğday

Enerji piramidinde ok yönünde gidildikçe aşağıda verilen özelliklerin nasıl değiştiğini
boş bırakılan yerlere yazınız.

a. Canlı sayısı azalır.

b. A ktarılan enerji miktarı azalır.

c. Biyokütle azalır.

d. Canlı vücudunda biriken atık madde miktarı artar.

133

8. Sınıf Besin Zinciri ve Enerji Akışı KKT - 1 

1. Aşağıda canlılar arasında meydana gelen besin 4. K, L, M, N ve P canlıları arasında meydana gelen
zinciri verilmiştir. besin ağı aşağıda verilmiştir.

Işık

K

Havuç Tavşan Yılan Kartal

Bu canlılar ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden NL M
hangisi yanlıştır?

A) Işık enerjisini kullanabilen tek canlı havuçtur. P
B) Havuçtan tavşana aktarılan enerji miktarı,
Bu canlılardan hangisi hem etçil hem de otçul
tavşandan yılana aktarılan enerji miktarından olarak beslenir?
daha azdır.
C) Yılanın vücudunda biriken atık madde miktarı, A) Yalnız K B) Yalnız L
tavşanın vücudunda biriken atık madde mikta- C) N ve P D) M ve P
rından daha fazladır.
D) Kartalın biyokütlesi yılanın biyokütlesinden da-
ha azdır.

2. K, L, M ve N canlıları hakkında aşağıda bazı bil- 5. Aşağıda bazı canlılar arasındaki enerji piramidi
giler verilmiştir. verilmiştir.
• K canlısı otçul olarak beslenmektedir.

• L canlısının enerji kaynağı M canlısıdır.

• N canlısı üretici olarak beslenmektedir.

Buna göre bu canlılar arasında oluşacak olan Baykuş
besin zinciri aşağıda verilenlerden hangisi Yılan
olur?
Fare
A) N K L M Buğday

B) N K M L Enerji piramidinde alt basamaktan üst basa-
maklara çıkıldıkça aşağıda verilen grafiklerden
C) K MN L hangisi yanlış olur?

D) L K M N A) Biyokütle B) Aktarılan
enerji

3. Ayrıştırıcı canlılarla ilgili, C) Canlı sayısı D) Canlı vücudundaki
atık madde
I. Tüketici olarak beslenirler.
II. Canlı ve ölü organizmaları ayrıştırırlar.
III. Enerji piramidinde en alt basamakta yer alırlar.

verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II
C) II ve III D) I, II ve III

134

8. Sınıf Fotosentez

Etkinlik 2

Kazanım: F.8.6.2.1. Bitkilerde besin üretiminde fotosentezin önemini fark eder.

1. Aşağıda verilen kutucukta boş bırakılan yerleri tamamlayarak fotosentez olayının
denklemini yazınınız.

FOTOSENTEZ OLAYININ DENKLEMİ

Karbondioksit + Işık Besin + Oksijen
Su

Klorofil

2. Aşağıda bazı canlıların resimleri verilmiştir.

✓

İnek Arı Papatya

✓

Çam Şapkalı mantar Yarasa

✓ ✓ ✓

Siyano bakteri Su yosunu Ot

Bu canlılardan hangilerinin üretici canlı olduğunu kutucuklara “✓” işareti koyarak
belirtiniz.

135

8. Sınıf Fotosentez

Etkinlik 2

3. Fotosentez olayı ile ilgili aşağıda verilen ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olmasına
karar vererek uygun kutucukları işaretleyiniz.

İfade D Y

a. Fotosentez olayı güneş ışığında gerçekleştiği gibi mum ışığında da ✓ ✓
gerçekleşir.
✓ ✓
b. F otosentez olayında bitki ürettiği glikozun tamamını yaşamsal ✓
faaliyetlerinde kullanır.
✓
c. F otosentez olayında bitki ürettiği oksijenin bir kısmını kendi kullanır,
kullanmadığını da atmosfere verir.

d. Bitkiler fotosentez olayında havadan karbondioksiti yaprakları aracı-
lığı ile alır.

e. Bitki yaşamsal ihtiyacı olan besini topraktan kökü ile alarak canlılık
faaliyetlerini sürdürür.

f. B itki ürettiği besinin fazlasını kök, gövde ve yapraklarında nişasta
olarak depo eder.

4. Bitkide fotosentez hızının değişimi ile ilgili aşağıda verilen grafikleri çiziniz.

Fotosentez hızı Fotosentez hızı Fotosentez hızı

Su miktarı CO2 miktarı Işık şiddeti
Fotosentez hızı Fotosentez hızı

25°C Sıcaklık Kırmızı Yeşil Mor Işık dalga
boyu (rengi)

136

8. Sınıf Fotosentez

Etkinlik 2

5. Şekilde verilen bitkinin K yaprağında herhangi bir L K
işlem uygulanmamakta, L yaprağı ışık geçirmeyen M
bir kâğıt ile kapatılmakta, M yaprağı ise içinde kar-
bondioksit emen bir madde bulunan şeffaf bir poşet Karbondioksit
içerisine konulmuş ve yaprağın ortam ile gaz alışve- emen madde
rişi engellenmiştir.

Bitki aydınlık ortamda yeterince bekletildiğine
göre, bitki ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) yanlış (Y) olarak değerlendiriniz.

İfade D Y

a. K yaprağı fotosentez yapar. ✓ ✓
✓
b. L yaprağı fotosentez yapar. ✓ ✓
c. M yaprağı fotosentez yapamaz.
✓
d. K yaprağının ağırlığı zamanla azalır. ✓

e. L ve M yapraklarının ağırlıkları zamanla artar.

f. K yaprağının atmosfere verdiği oksijenin kaynağı topraktan aldığı su- ✓
dur. ✓

g. K yaprağı üzerinde iyot çözeltisi damlattığımızda yaprakta mavi – mor ✓
renk dönüşümü olur. ✓

h. L ve M yapraklarına iyot çözeltisi damlattığımızda yapraklarda mavi –
mor renk dönüşümü olur.

i. L ve M yaprakları yaşamlarını bitkinin diğer yapraklarından aldığı be-
sin ile sürdürür.

j. K ve M yapraklarına baktığımızda fotosentez için karbondioksit ge-
rektiği sonucuna ulaşırız.

k. K ve L yapraklarına baktığımızda fotosentez için ışık gerekli olduğu
sonucuna ulaşırız.

6. Fotosentezin canlılar için önemini aşağıda verilen boşluklara yazınız.

a. Canlılar için gerekli olan besin üretilir.

b. Canlılar için gerekli olan oksijen üretilir.

c. Hava kirliği engellenir.

d. Fosil yakıtların kaynağı fotosentez olayıdır..

137

8. Sınıf Fotosentez KKT - 2 

1. Fotosentez olayının faydaları ile ilgili öğrencilerin 4. Merve aynı özellikte olan bitkileri şekilde verilen
ifadeleri aşağıda verilmiştir. ortamlarda uzun bir süre bekletiyor.

Canlıların besin ve oksijen ihtiyacı bu Güneş
olay sayesinde karşılanır.
Funda Fosil yakıtların oluşmasında bu olay
rol oynamıştır.

20°C 20°C

Haldun Merve yapmış olduğu bu deney ile aşağıdaki
sorulardan hangisine cevap verebilir?
Funda ve Haldun’un ifadelerinin doğruluğu
için ne söylenebilir? A) Fotosentez için su ve karbondioksit gerekli mi-
dir?
A) Sadece Funda’nın ifadesi doğrudur.
B) Sadece Haldun’un ifadesi doğrudur. B) Fotosentez sonucu besin ve oksijen gazı mı
C) Her ikisinin de ifadesi doğrudur. üretilir?
D) Her ikisinin de ifadesi yanlıştır.
C) Fotosentez olayı yapay ışık altında da gerçek-
2. Aşağıdakilerin hangisinde fotosentez olayında leşir mi?
kullanılan ve üretilen maddeler doğru veril-
miştir? D) Fotosentez olayı ortamın sıcaklığına bağlı mı-
dır?

Kullanılan maddeler Üretilen maddeler 5. Cam fanuslar içinde bulunan özdeş bitkiler K, L
A) Besin ve oksijen Su ve karbondioksit ve M ışık kaynaklarından çıkan eşit şiddetteki ışık
Oksijen ve karbon- ile aydınlatılıyor. Bitkilerin bulunduğu ortamın ve
B) Besin ve su dioksit saksıların toprak özellikleri tamamen aynıdır.
Besin ve oksijen
C) Su ve karbondioksit KL M
Oksijen ve su
D) Besin ve karbondi-
oksit

3. Şekildeki resimde bitkinin bazı bölümleri göste- I. II. III.
rilmiştir.
Bir süre sonra I numaralı bitkinin gelişiminin en
Kırmızı elma (I) fazla, III numaralı bitkinin gelişiminin en az olduğu
görülüyor.
Yeşil yaprak (II)
Buna göre K, L ve M ışık kaynaklarından çıkan
Ağaç gövdesi (III) ışıkların rengi aşağıda verilenlerden hangisi
Yerdeki ot (IV) gibi olabilir?

Bu bölümlerin hangilerinde fotosentez olayı K L M
meydana gelir? A) Yeşil Mor Kırmızı
B) Mavi Yeşil Mor
A) I ve III B) II ve IV C) Sarı Mor Yeşil
C) I, II ve IV D) I, II, III ve IV D) Mor Sarı Yeşil

138

8. Sınıf Solunum

Etkinlik 3

Kazanım: F.8.6.2.3. Canlılarda solunumun önemini belirtir.

1. Solunum olayı ile ilgili aşağıda verilen şemadaki boşlukları uygun ifadeler ile dolduru-
nuz.

Dinlenme Uyuma

Kitap okuma Solunumda üretilen Ders çalışma
enerjinin kullanıldığı

yerler

Spor yapma Yürüme

2. Canlılarda gerçekleşen solunum olayı ile ilgili aşağıda verilen ifadelerin doğru (D) ya
da yanlış (Y) olmasına karar vererek uygun kutucukları işaretleyiniz.

İfade D Y

a. Tüm canlılar yaşamsal faaliyetleri için kullandıkları enerjiyi solunum ✓ ✓
olayı ile üretir.
✓ ✓
b. Canlıların tamamı oksijenli solunum yapar. ✓
✓
c. Bazı canlılar oksijen kullanmadan da solunum yapar. ✓ ✓
✓
d. Oksijenli solunum canlılarda mitokondri ya da sitoplazmada gerçek- ✓
leşir.

e. Oksijensiz solunum canlılarda daima mitokondride gerçekleşir.

f. İnsanlar, bitkiler, hayvanlar ve bazı bir hücreli canlılar oksijenli solu-
num yapar.

g. Solunum olayı canlılarda gece ve gündüz sürekli devam eder.

h. Solunum sonucu açığa çıkan enerji ATP molekülünde depolanır.

i. Solunum yapmadan da yaşamını uzun süre sürdürebilen canlılar vardır.

j. Bitkiler gündüz sadece fotosentez, gece ise solunum yapar.

139

8. Sınıf Solunum

Etkinlik 3

3. Canlılarda gerçekleşen oksijenli solunum olayının denklemini yazınız.

OKSİJENLİ SOLUNUM OLAYININ DENKLEMİ

Besin + Oksijen Su + Karbondioksit

Mitokondri

4. Şekilde karanlık ortamda cam kap içine yeşil bir bitki konularak aşağıdaki deney düzeneği
oluşturuluyor.

Bitki Su damlacıkları

Cam kap Kireç suyu

Bu deney düzeneği ile ilgili aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun ifadeler ile
tamamlayınız.

a. Karanlık ortamda bitki solunum olayı ile yaşamsal faaliyetleri için ge-
reken enerjiyi üretir.

b. Cam kap içindeki su damlacıkları bitkinin yaptığı solunum sonucu ortaya çıkar.

c. Cam kap içindeki kireç suyu bir süre sonra bulanır.

d. Cam kap içindeki kireç suyunun bulanmasının nedeni bitkinin solunum sonucu bulundu-

ğu ortama karbondioksit gazı vermesidir.

e. Solunum yapan bitkinin ağırlığı zamanla azalır.

f. Bitkinin yapraklarında bulunan nişaşta miktarı zamanla azalır.

g. Bitki hücrelerinde solunum olayı mitokondri organelinde gerçekleşir.

140

8. Sınıf Solunum

Etkinlik 3

5. Bülent ve Doruk’un oksijensiz solunum olayı ile ilgili sorularının cevaplarını kartlardaki
boşluklara yazınız.

Oksijensiz solunum yapan Oksijensiz solunum sonucu
canlılar hangileridir? hangi maddeler üretilir?.

a. Bazı bakteriler a. Yoğurt

Bülent b. Bazı mantarlar b. Ekmek Doruk

c. İnsanların çizgili kas hücresi c. Sirke

d. Hayvanların çizgili kas hücresi d. Soya sosu

6. Aşağıda solunum ve fotosentez olaylarının meydana geldiği organeller şema üzerinde ve-
rilmiştir.

Karbondioksit

Su

Solunum

Fotosentez

Mitokondri Kloroplast

Besin

Oksijen

Şemada bu olayların gerçekleştiği organellerin isimlerini yazarak, bu organeller ara-
sında kullanılan maddeleri boşluklara yazınız.

7. Oksijensiz solunum olayı ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) ya da yanlış (Y)
olarak değerlendirerek uygun kutucukları işaretleyiniz.

İfade D Y

a. Oksijensiz solunum, canlıların oksijen kullanmadan glikozu parçala- ✓ ✓
yarak ATP molekülü elde etme olayıdır.
✓
b. Bütün canlılar oksijensiz solunum yapabilir. ✓
✓
c. İnsan ve hayvanların çizgili kas hücrelerinde oksijensiz solunum
meydana gelebilir.

d. Bazı bakteriler oksijensiz solunum olayı sonucu sütün yoğurda dönüş-
mesini sağlar.

e. Maya mantarları, oksijensiz solunum olayı ile hamuru mayalayarak
hamurun kabarmasını sağlayan karbondioksit gazını da oluştururlar.

141

8. Sınıf Solunum KKT - 3 

1. Canlılar tarafından yapılan solunum olayı için, 3. Kireç suyu karbondioksit olan ortamda bulanır.
Aşağıda aydınlık ortamda bulunan cam kaplarda
I. Canlıların ortak özelliklerindendir. yeşil bitki ve çimlenen tohumların yanına kireçli
II. Besinden enerji elde etmeyi sağlar. su konuluyor.
III. Canlıların yaşamları için gereken besin üretilir.
Yeşil Çimlenen Kireç
verilen ifadelerden hangileri doğrudur? bitki tohum suyu

A) Yalnız I B) I ve II Kireç
C) II ve III D) I, II ve III suyu

I. düzenek II. düzenek

Buna göre bir süre sonra verilen düzeneklerde
kireç sularının bulanıp bulanmadığı aşağıdaki-
lerin hangisinde doğru verilmiştir?

2. Tablo oksijenli ve oksijensiz solunum olayları ile I. düzenek II. düzenek
ilgili özellikler uygun kutucuklar işaretlenerek dol- A) Bulanır Bulanır
durulacaktır. B) Bulanır Bulanmaz
C) Bulanmaz Bulanmaz
D) Bulanmaz Bulanır

Özellikler Oksijenli Oksijensiz
solunum solunum
Glikoz parçalanır.
ATP üretilir. 4. Şekilde verilen glikoz çözeltisi içindeki kapalı ka-
Enzim kullanılır. ba bira mayası hücreleri ilave ediliyor.
Oksijen tüketilir.
20°C
Buna göre tablonun doğru doldurulmuş hâli
aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?

A) Oksijenli Oksijensiz B) Oksijenli Oksijensiz Bira mayası
hücreleri
solunum solunum solunum solunum
Glikoz çözeltisi
✓✓ ✓
Buna göre bir süre sonunda kap içindeki gli-
✓✓ koz miktarı, oksijen miktarı ve kabın sıcaklık
değişimi ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi
✓✓ ✓✓ doğru olur?

✓✓

C) Oksijenli Oksijensiz D) Oksijenli Oksijensiz Glikoz Oksijen Sıcaklık
miktarı miktarı
solunum solunum solunum solunum A) Azalır Değişmez Değişmez
B) Azalır Değişmez Artar
✓✓ ✓✓ C) Azalır Azalır Artar
D) Artar Azalır Değişmez
✓✓ ✓

✓

✓✓

142

8. Sınıf Madde Döngüleri ve Çevre Sorunları

Etkinlik 4

F.8.6.3.1. Madde döngülerini şema üzerinde göstererek açıklar.
F.8.6.3.2. Madde döngülerinin yaşam açısından önemini sorgular.
F.8.6.3.3. Küresel iklim değişikliklerinin nedenlerini ve olası sonuçlarını tartışır.

1.

Su döngüsü ile ilgili aşağıda verilen ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olmasına karar
vererek uygun kutucukları doldurunuz.

İfade D Y

a. Dünya üzerinde su yeryüzü ve atmosfer arasında döngü halindedir. ✓ ✓
✓
b. Dünya üzerinde bulunan su miktarı sürekli azalmaktadır. ✓
✓ ✓
c. Su döngüsü sadece Güneş ışınlarının yapmış olduğu buharlaşma ✓
olayı ile meydana gelir.

d. Su döngüsünde hayvanların yaptığı terleme ve boşaltım faaliyetleri
de rol oynamaktadır.

e. Canlıların yapmış olduğu solunum olayı sonucu atmosfere su buharı
verilir.

f. Topraktaki su miktarı azalırsa atmosferdeki su miktarı artar.

g. Atmosferde bulunan su buharı yeryüzüne sadece yağmur olarak iner.

h. Bitkiler topraktan aldıkları suyu terleme ile atmosfere verir. ✓
✓
i. Yağmur sularının toprakta süzülmesi ile oluşan yeraltı suları denizlere ✓
dökülür.

j. Havadaki su buharı; kar, dolu, çiy ve kırağı şeklinde de yeryüzüne
inebilir.

143

8. Sınıf Madde Döngüleri ve Çevre Sorunları

Etkinlik 4

2. Karbon ve oksijen döngüsü ile ilgili veri-
len şemada boş bırakılan yerlere aşağıda
verilen ifadelerden hangileri yazılabilir?
İşaretleyiniz.

a. Atmosferde % 21 oranında kar-
bondioksit gazı bulunur.

b. ✓ Fotosentez sırasında karbondiok-
sit bitkiler tarafından alınarak

glikoz yapımında kullanılır.

c. ✓ Doğada bulunan oksijenin kaynağı fotosentez olayıdır.

d. ✓ Fosil yakıtların yanması sonucu karbondioksit havaya geçer.

e. ✓ Solunum olayında oksijen kullanılır, karbondioksit üretilir.

f. ✓ Üreticiler ile beslenen canlılar, üreticilerin yapılarındaki karbonu kendi yapılarına

katar.

g. Canlılar öldüklerinde yapılarında bulunan karbon ayrıştırıcılar tarafından sadece
toprağa karıştırılır.

3. Doğadaki azot döngüsü ile ilgili aşağıdaki cümleler-
de boş bırakılan yerleri uygun ifadeler ile tamamlayınız.

a. Havada % 78 .oranında azot gazı vardır.

b. Şimşek ve yıldırım gibi

doğa olayları toprağa azot bağlanmasında et-

kilidir.

c. Fasulye ve bezelye gibi bitkilerin köklerinde bulunan
azot bağlayıcı bakteriler toprağa azot bağlan-
masında etkilidir.

d. Topraktaki azot besin zincirine üretici canlılar
ile geçiş yapar.

e. Hayvanların atıklarında bulunan azotlu bileşikler bakteriler tarafından ayrıştırılarak
toprağın yapısına geçer.

f. Canlılar öldükten sonra ayrıştırıcılar, onların yapılarında bulunan proteini ayrıştırarak
azot gazına dönüştürürler.

144

8. Sınıf Madde Döngüleri ve Çevre Sorunları

Etkinlik 42

4. Aşağıda öğrenciler iklim değişiminin nedenlerini ifade etmiştir.

Sera etkisi Fosil yakıt kullanımı Arazi kullanımı

Ali Tayfun Merve
Küresel ısınma
Ağaçların İnsan faaliyetleri
kesilmesi Züleyha

Erkan Barış

Boş bırakılan yerleri uygun ifadeler ile tamamlayınız.

5. Aşağıda öğrenciler iklim değişiminin sonuçlarını ifade etmiştir.

Buzulların erimesi Küresel ısınma Canlı türlerinin yok
olması

Ali Tayfun Merve
Sel baskınları
Hasalıklar Kuraklık

Erkan Barış Züleyha

Boş bırakılan yerleri uygun ifadeler ile tamamlayınız.

145

8. Sınıf Madde Döngüleri ve Çevre Sorunları

Etkinlik 4

6. Dünya’mızda çevresel sorunlara neden olan olaylardan biri aşağıdaki resimde gösterilmiştir.

Güneş

Güneş
radyasyonu

Bu resim ile ilgili aşağıda verilen ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olmasına karar
vererek uygun kutucukları işaretleyiniz.

İfade D Y

a. Bu olay Dünya’da meydana gelen sera etkisini göstermektedir. ✓ ✓
✓
b. Atmosferdeki CO2 miktarındaki artış ve hava kirliliği bu etkiyi son
yıllarda artırmıştır. ✓

c. CO2 ve hava kirliliğindeki artış zamanla atmosferde havanın soğuma-
sına neden olmaktadır.

d. S era etkisi küresel ısınmaya neden olduğundan, buzullarda erime ve
okyanus seviyesinde yükselme meydana gelir.

e. Bu olay Dünya üzerinde iklim değişimine neden olmaktadır. ✓

7. İklim değişikliğini önleme ile ilgili aşağıda verilen cümlelerde boş bırakılan yerleri
uygun ifadeler ile tamamlayınız.

a. Kyoto Protokolü 1997 yılında Kyoto/Japonya’ da iklim değişikliğini ve küresel

ısınmayı uluslar arası çerçevede kabul etmiş, 16 şubat 2005’te yürürlüğe girmiş bir söz-

leşmedir. Şu anda 160 ülkeyi kapsamaktadır.

b. Japonya’da yapılan bu protokol ile ülkeler, karbondioksit ve sera etkisine neden olan
gazların salınımını azaltmaya söz vermişlerdir.

c. İklim değişikliğiyle mücadelede işletmelerin karbon ayak izi yani sera gazı

emisyonlarını ölçmeleri ve kayıt altına almaları önem taşımaktadır.

d. Karbon ayak izini azaltmak için, işletmeler enerji ihtiyacını yenilenebilir enerji
kaynaklarından karşılamalıdır.

146

8. Sınıf Madde Döngüleri ve Çevre Sorunları KKT - 4 

1. Aşağıdaki resimde su döngüsü verilmiştir. 3. Aşağıdaki şamada doğadaki maddelerden birinin
I döngüsü gösterilmiştir.

III II

Döngüde I, II ve III numara ile gösterilen olay- Buna göre şema aşağıda verilen maddelerden
lar aşağıda verilenlerden hangisi olabilir? hangisinin döngüsünü göstermektedir?

I II III A) Oksijen B) Su
A) Solunum Terleme Yoğuşma C) Azot D) Karbon
B) Terleme Buharlaşma Yağış
C) Boşaltım Yoğuşma Buharlaşma 4. Özlem, Fen Bilimleri sınavında sera etkisinin ne-
D) Solunum Buharlaşma Boşaltım den olacağı sonuçları aşağıdaki gibi yazmıştır.

2. Aşağıda verilen resimde ağaç ve koyun arasında- • İklimlerde değişim meydana gelir.
ki gaz alışverişi gösterilmiştir.
• Aşırı sıcaklık artışı nedeniyle çölleşme yaygın-
K laşır.

• Denizlerin ve okyanusların ısınması burada ya-
şayan canlı türlerini azaltır.

• Erozyon, heyelan, sel gibi felaketlerin artması-
na sebep olur.

• Orman yangınlarının artmasına ve salgın has-
talıkların yayılmasına sebep olur.

Her doğru ifadesi için 20 puan alan Özlem’in
puanı kaçtır?

A) 100 B) 80 C) 60 D) 40

L 5. Kyoto Protokolü, 1997’de 169 ülkenin katılımıy-
la Japonya’nın Kyoto şehrinde imzalanmış-
Bu döngüde K ve L ile belirtilen gazlar aşağı- tır. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve
dakilerin hangisinde verilmiştir? Sözleşmesi’ne ek niteliğinde uluslararası bir an-
laşmadır.
K L
A) Oksijen Karbondioksit Bu protokol ile aşağıda verilenlerden hangisi
B) Karbondioksit Oksijen amaçlanmıştır?
C) Oksijen Su buharı
D) Su buharı Oksijen A) Canlı türlerini koruma

B) İklim değişikliğini önleme

C) Ülkeler arası barış sağlama

D) Dünya su kaynaklarını koruma

147

8. Sınıf Sürüdürülebilir Kalkınma

Etkinlik 5

F.8.6.4.1. Kaynakların kullanımında tasarruflu davranmaya özen gösterir.
F.8.6.4.2. Kaynakların tasarruflu kullanımına yönelik proje tasarlar.
F.8.6.4.3. Geri dönüşüm için katı atıkların ayrıştırılmasının önemini açıklar.
F.8.6.4.4. Geri dönüşümün ülke ekonomisine katkısına ilişkin araştırma verilerini kullanarak çözüm önerileri su-
F.8.6.4.5. nar.
Kaynakların tasarruflu kullanılmaması durumunda gelecekte karşılaşılabilecek problemleri belirterek
çözüm önerileri sunar.

1. Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Paneli çalışmaları sonucunda, 2023 yılı ve sonrası için Tür-

kiye’deki çevre korumasına yönelik yatırımları şekillendirecek teknolojik gelişme ve girdiler

saptanmıştır.

Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri Teknoloji Öngörü Projesi

Aşağıda verilenlerden hangileri bu saptanan girdiler arasındadır. İşaretleyiniz.

a. Temiz üretim teknolojilerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması ✓

b. Çevre dostu enerji kaynaklarının geliştirilerek yaygınlaştırılması ✓

c. Su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımının sağlanmasına yönelik teknolojilerin ✓

geliştirilerek yaygınlaştırılması

d. Hava kalitesi ve iklim değişikliği kontrolüne yönelik teknolojilerin geliştirilmesi ✓

e. Katı atıkların geri kazanımına yönelik teknolojilerin geliştirilerek yaygınlaştırılması ✓

f. Toprak kirliliğinin önlenmesi ve kontrolüne yönelik teknolojilerin geliştirilmesi ✓

g. Biyolojik çeşitliliğin korunması ✓

h. Tehlikeli atıkların giderimine yönelik teknolojilerin geliştirilmesi ✓

i. Deniz kirliliğinin önlenmesi ✓

2. Dünya’da bulunan kaynakların sürdürülebilirliği için evimizdeki elektrikli araçları kul-
lanırken yapmamız gereken davranışlar ile ilgili aşağıda verilen ifadeleri doğru (D) ya
da yanlış (Y) olarak değerlendirerek uygun kutucukları işaretleyiniz.

İfade D Y

a. Buzdolabının kapağını sık sık açmamalı, açtığımızda da uzun süre ✓ ✓
açık tutmamalıyız.
✓
b. Çamaşır makinesine kapasitesinin üzerinde çamaşır koyarak bir se- ✓
ferde daha fazla çamaşır yıkamaya çalışmalıyız. ✓

c. Tabaklarımızı bulaşık makinesine koymadan önce peçete yardımı ile
içlerini sıyırmalıyız.

d. Donmuş bir yiyeceği fırında çözmek yerine, daha uzun sürede oda
sıcaklığında çözülmesini beklemeliyiz.

e. Sıcak su temini için öncelikli olarak güneş enerjisi ile ısıtma sağlayan
sistemleri tercih etmeliyiz.

148

8. Sınıf Sürüdürülebilir Kalkınma

Etkinlik 5

3. Aşağıda verilen resimde kullanım dışı kalan atık maddelerin yeniden hammadde olarak üre-
time katılmasının aşamaları verilmiştir.

Bu aşamalarda meydana gelen olayları sırası ile yazınız.

1. Geri dönüştürülebilir atıklar diğer çöplerden ayrı toplanır.
2. Ayrıştırılmış atıklar belediye ekiplerince toplanır.
3. Ayrıştırılmış atıklar kendi aralarında sınıflandırılır.
4. Sınıflandırılan atıklar işlenerek sonra tekrar kullanılır.
4. Aşağıda günlük hayatta kullandığımız maddelerden geri dönüştürülebilir olanları işa-
retleyiniz.

✓✓ ✓

Kâğıt Cam Alüminyum

✓ ✓

Yemek atıkları Kullanılmış piller Plastik şişeler
149