6. Sınıf Sosyal Bilgiler Etkinlik Cevap Anahtarı

6. Sınıf Nasıl Bir Yönetim?

Etkinlik 23

Kazanım: SB.6.6.1. Demokrasinin temel ilkeleri açısından farklı yönetim biçimlerini karşılaştırır.
1.

Yukarıda verilen görsel demokrasinin temel ilkelerinden hangileriyle daha çok ilişki-
lidir?

Milli egemenlik ve katılım

2. Aşağıdaki cümleleri ilgili oldukları yönetim şekilleri ile eşleştiriniz. Bazı özellikler bir-
den fazla yönetim şekliyle ilişkili olabilir.

Genel Özellikler Cumhuriyet
Oligarşi
Monarşi
Meşruti
Monarşi
Teokrasi

1. Yönetim bir grubun, ailenin ya da zümrenin 
elindedir.

2.
Millet egemenliği hakimdir. Halk, temsilcileri
aracılığıyla ülke yönetime katılır.

3. Ülkenin tek hakimi olan kişinin her emri sor- 
gulanmadan yerine getirilir.

4. Din adamları ülkede siyasi otoritedir. 

5. Halkın temsilcilerinden oluşan meclis ve  
siyasi partiler bulunur.

Ülkede hükümdarla birlikte yasaları hazır-
6. layan ve milletin temsilcilerinden oluşan bir 

meclis bulunmaktadır.

7. Ülkede şah, padişah, kral, hakan, kağan
unvanlarını taşıyan yöneticileri vardır.

8. Dine dayalı hukuk kuralları ile ülke yönetilir.

9. Belirli aralıklarla seçimler yapılır.  

10. Devlet yönetiminde görev alanlar yaptıkları 
tüm işleri tanrı adına yaparlar.

151

6. Sınıf Nasıl Bir Yönetim?

Etkinlik 23

3. Aşağıdaki tabloda verilen bilgilerle demokrasinin temel ilkelerini eşleştiriniz.

Demokrasinin Temel İlkeleri

Eşitlik Milli Katılım Özgürlük Çoğunluk Çoğulculuk
Egemenlik

Özellikler İlkeler
Özgürlük
1. İnsanların başkalarına zarar vermeden her şeyi Çoğulculuk
kanunlar çerçevesinde yapabilmeleridir. Milli egemenlik ve
Katılım
2. Farklı görüşlerin farklı siyasal partiler ile temsil
edilmesidir. Eşitlik

3. Seçimlerin olması ve halkın yönetime katılma- Çoğunluk
sıdır.
Çoğulculuk
4. Tüm vatandaşların kanunlar önünde aynı hakla- Milli egemenlik
ra sahip olmasıdır. Milli egemenlik

Seçimlerde en çok oyu alan kişinin ya da parti- Özgürlük
5. nin ülkeyi millet adına idare etme hakkına sahip Katılım
Çoğulculuk
olmasıdır.

6. Farklı görüşlere, anlayışlara, inanışlara saygı
gösterilmesidir.

7. Yönetme yetkisinin millete verilmesidir.

8. Milletin yönetme hakkını doğrudan değil de mil-
letvekilleri aracılığıyla kullanmasıdır.

9. İnsanların istediklerini düşünebilmesi ve istedik-
lerine inanabilmesidir.

10. Halkın yöneticilerini seçtikten sonra onların yö-
netimle ilgili kararlarını etkileyebilmesidir.

11. Farklı fikirlerin yönetime yansımasıdır.

152

6. Sınıf Nasıl Bir Yönetim?

Etkinlik 23

4. Günümüz dünyasında birçok farklı ülkede çeşitli yönetim şekilleri uygulanmaktadır.

Buna göre diyagramda verilen ülkelerde hangi yönetim şeklinin uygulandığını ilgili ku-
tucuklara yazınız.


Avusturya

Almanya Katar

İran Vatikan

Suriye Türkiye

Fransa Bahreyn

Suudi
Arabistan

Cumhuriyetle yönetilen ülkeler Monarşiyle yönetilen ülkeler
Türkiye Bahreyn
Fransa
Almanya Suudi Arabistan
Katar
Avusturya

Teokrasiyle yönetilen ülkeler Oligarşiyle yönetilen ülkeler
İran Suriye

Vatikan

153

6. Sınıf Üç Kuvvet

Üç Kuvvet

➤➤ Atatürk’ün öncülüğünde 29 Ekim 1923 yılında Cumhuriyet ilan edildi ve millî egemenlik esasına dayalı yeni bir
devlet kuruldu.

Anayasamızın ilk maddesine göre devletimizin yönetim şekli cumhuriyettir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti de-
mokratik bir yönetim yapısına sahiptir.

Anayasaya göre millet egemenlik hakkını yine anayasada belirlenen esaslara göre yasama, yürütme ve yargı
organları eliyle kullanır.

➤➤ 1. Yasama Yetkisi

Yasa denince anayasa ve anayasaya uygun olarak hazırlanan kanun, yönetmelik ve kararnameler gibi yazılı
kurallar akla gelir.
Yasalar topluluk hayatına güven veren yazılı, düzen kurallarıdır ve toplumun ihtiyaçları doğrultusunda hazırla-
nırlar.
Anayasamızın 7. maddesi bu konuda şöyle ifade edilmiştir: “Yasama yetkisi Türk milleti adına Türkiye Büyük
Millet Meclisinindir.”

TBMM’nin görev ve yetkileri şunlardır:

1. Kanun koymak, değiştirmek veya kaldırmak
2. Savaş ilanına karar vermek
3. Genel ve özel af ilan etmek
4. Para basılmasına karar vermek

➤➤ 2. Yürütme Yetkisi

Yürütme, kanunları uygulama yetkisidir.
Ülkemizde 24 Haziran 2018’de yapılan seçimlerin ardından Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçil-
miştir. Halk oylaması ile Anayasa’da yapılan değişiklikle yürütme yetkisi şu şekilde yeniden düzenlenmiştir:
Madde 8 - Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kul-
lanılır ve yerine getirilir.

Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri şunlardır:

1. Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir.
2. Milletlerarası antlaşmaları onaylar ve yayımlar.
3. TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil eder.
4. Cumhurbaşkanı devletin başıdır.

154

6. Sınıf Üç Kuvvet

➤➤ 3. Yargı Yetkisi

Yargı yetkisi, bağımsız ve tarafsız mahkemelerin “vatandaşlar arasında çıkan anlaşmazlıkları çözmek; devlet
ve vatandaş arasındaki anlaşmazlıkları gidermek, hukuk düzenine uymayanlara hangi cezanın verileceğini
belirlemek” yetkisi olarak tanımlanabilir.

Anayasamızda yargı yetkisiyle ilgili şöyle bir madde yer almaktadır:

Madde 9 - Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.

Anayasamıza göre devletin hukuki işlemlerinin tamamı, yargı denetimindedir. Anlaşmazlığın olduğu her yerde
yargı vardır. Yargı organları kişiler arasında çıkan uyuşmazlıkları yasalara uygun olarak çözümler.

Ülkemizde yargı yetkisi, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, İdare Mahkemeleri gibi çeşitli mahkemeler
tarafından kullanılır.

Kısaca özetleyecek olursak Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde
Yasama yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisi
Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı
Yargı ise bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.
Bu duruma “kuvvetler ayrılığı ilkesi” denir.
Kuvvetler ayrılığı yasama, yürütme ve yargı güçlerinin birbirlerinin görev alanlarına müdahale et-
meden ayrı ayrı çalışmasıdır. Bu durum demokrasinin temel özellikleri arasında yer alır. Bu anlamda
demokrasi bir kuvvetler dengesidir.

155

6. Sınıf Üç Kuvvet

Etkinlik 124

Kazanım: SB.6.6.2. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde yasama, yürütme ve yargı güçleri arasındaki ilişkiyi
açıklar.

1.
DEVLET

Yasama Yürütme Yargı

TBMM Cumhurbaşkanı Bağımsız ve tarafsız
mahkemeler

Yukarıda verilen diyagramda ülkemizde yasama, yürütme, yargı yetkilerinin hangi or-
ganlara ait olduğunu altında verilen kutucuklara yazınız.

2. Aşağıdaki kavramları verilen tanımlarla eşleştiriniz.

Yasama Yürütme Yargı Kuvvetler ayrılığı Kuvvetler dengesi

Tanımlar Kavramlar
1. Toplum hayatında ortaya çıkan hukuka aykırılıkları be- Yargı

lirleme, uyuşmazlıkları çözme ve yasalara uymayanları Yürütme
cezalandırmak işlemi.
2. Meclisin yaptığı yasaları uygulamadır.

3. Devletin gücünün ve görevlerinin yasama, yürütme ve Kuvvetler
yargı organları arasında dağılmasına denir. ayrılığı

4. Devletin kanun yapma, değiştirme ve yürürlükten kaldır- Yasama
ma yetkisidir.

5. Yasama, yürütme ve yargı güçlerinin birbirlerinin görev Kuvvetler
alanlarına müdahale etmeden ayrı ayrı çalışmasıdır. dengesi

156

6. Sınıf Üç Kuvvet

Etkinlik 24

3.

Yukarıda verilen görsel yasama organı olan TBMM’ye aittir. Buna göre TBMM’nin gö-
rev ve yetkilerini maddeler halinde yazınız.
a. Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak
b. Savaş ilanına karar vermek
c. Genel ve özel af ilan etmek
d. Para basılmasına karar vermek
4.

Yukarıda verilen görsel yürütme yetkisine sahip Cumhurbaşkanının başkanlığında
toplanan Bakanlar Kurulu toplantısına aittir. Buna göre Cumhurbaşkanının görev ve
yetkilerini maddeler halinde yazınız.
a. Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir.
b. Milletlerarası antlaşmaları onaylar ve yayımlar.
c. TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil eder.
d. Cumhurbaşkanı devletin başıdır.

157

6. Sınıf Üç Kuvvet

Etkinlik 24

5. Aşağıda verilen tabloyu doğru (D) veya yanlış (Y) şeklinde doldurunuz.

İfadeler D/Y

1. Ülkemizde yasama organı yargı organı tarafından gerekli durumlar- D
da denetlenebilir.

2. Halk demokrasilerde kullandığı oylarla, devleti belirli bir süre yönet- Y
me yetkisini mahkemelere verir.

3. Ülkemizde temsili demokrasi sistemi uygulanır. D

4. Ülkemizde yasama yetkisi Bakanlar Kuruluna aittir. Y

5. Kanun yapma, değiştirme ve kaldırma yetkisi TBMM’ye aittir. D

6. Türkiye Cumhuriyet Devleti kuvvetler ayrılığı ilkesini kabul etmiştir. D

7. Yasama, yürütme ve yargı yetkisinin bir kişide toplanmasına kuv- Y
vetler ayrılığı denir.

8. Milletlerarası antlaşmaları onaylama yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. D

9. Yargı yetkisi, Türk Millet adına TBMM tarafından kullanılır. Y

10. Ülkemizde yönetenlerin yaptıkları işler yargının denetimi altındadır. D

11. TBMM üyeleri genel oyla seçilen milletvekillerinden oluşur. Bu ve- Y
killer sadece seçildikleri bölgeyi temsil eder.

12. Türkiye Cumhuriyeti bir hukuk devletidir. D

13. Para basılmasına karar verme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Y

14. Ülkemizde Anayasa Mahkemesi kanunların ve kanun hükmünde D
kararnamelerin Anayasa’ya şekil ve esas bakımından uygunluğunu D
denetler.

15. Dinî kuralların devlet yönetiminde etkili olduğu yönetim biçimine
teokrasi denir.

158

6. Sınıf Nasıl Bir Yönetim ? / Üç Kuvvet KKT - 18 

1. Aşağıdakilerden hangisi yargı organı olarak 4. • Bütün insanlar hürdür, herkes serbestçe düşü-
faaliyet göstermez? nür ve düşüncelerini açıklayabilir

A) Danıştay B) Cumhurbaşkanı • Hiç kimseye dil, din, ırk, cinsiyet ve siyasi dü-
C) Sayıştay D) Anayasa Mahkemesi şüncesinden dolayı farklı işlem uygulanamaz.

Yukarıda verilen özellikler aşağıdaki demok-
rasi ilkelerinden hangisine aittir?

A) Milli egemenlik
B) Çoğulculuk
C) Hürriyet ve eşitlik
D) Katılımcılık

2. • Devlet yönetiminde tek kişinin söz sahibi oldu- 5. Demokratik yönetim biçimlerinde egemenli-
ğu yönetim şekli. ğin kaynağı aşağıdakilerden hangisine aittir?

• Yönetime padişah yanında halkın temsilcileri-
nin de katıldığı yönetim şekli.

Yukarıda bahsedilen yönetim şekilleri sırasıyla
aşağıdakilerden hangisidir?

A) Demokrasi – Meşrutiyet
B) Monarşi – Oligarşi
C) Monarşi - Meşrutiyet
D) Monarşi – Teokrasi

A) Yöneticilere B) Askerlere
C) Millete D) Cumhurbaşkanına

3. Demokratik devletlerde egemenlik kayıtsız şartsız 6. Aşağıdakilerden hangisi demokrasinin dayan-
millete aittir. Egemenlik, en üstün otoriteye sahip dığı temel esaslardan biri değildir?
olan devletin kanun yapması (yasama), bunları
uygulaması (yürütme) ve yargı yetkisini kullanma- A) Tek parti yönetimi
sıdır. B) Çoğulculuk
C) Özgürlük
Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilenlerle D) Milli egemenlik
çelişir?

A) Egemenliğin, milletin isteğiyle yönetenlere
devredilmesi

B) Egemenliğin kaynağının millete ait olması

C) Yönetenlerin, görevleri nedeniyle üstün hakla-
ra sahip olması

D) Yönetenlerin, yasama, yürütme ve yargı hakla-
rını millet adına kullanmaları

159

6. Sınıf Yöneticilerimiz ve Biz / Hayatın İçinde Demokrasi

Yöneticilerimiz ve Biz

Demokratik ülkelerde yönetimi etkileyen bazı kurum ve organlar bulunmaktadır. Şimdi bunları kısaca tanıyalım.

➤➤ 1. Siyasi Partiler
Siyasi Parti, benzer siyasi görüşe sahip olan insanların ülke yönetiminde söz sahibi olmak üzere kurdukları
örgütlere verilen isimdir.

Bir devlet yapılanmasında birden çok parti varsa orada demokrasiden söz etmek mümkündür. Çok parti de-
mek çok seslilik demektir.

Siyasi partiler halk tarafından başa getirilir. Böylece halk temsili bir şekilde devlet üzerinde söz sahibi olur.
Siyasi partiler yönetimin karar alma sürecini etkileyen önemli unsurlardan birisidir.

Siyasi partiler yönetme yani iktidara gelebilmek için diğer partilerle rekabet hâlindedirler. Bu nedenle liderleri-
ni, düşüncelerini, yapmak istedikleri çalışmaları seçmenlere tanıtmaya çalışırlar. Bu çalışmalara propaganda
denir.

Siyasi partiler, iktidar olmamaları halinde muhalefet görevini alır ve iktidarı denetler ve eleştirirler. Bu siyasi
partilerin en önemli görevidir.

Seçmen oyunu verdikten sonra hükümette olan partinin neler yaptığını bilemez. Mecliste bulunan muhalefet
partileri hükümetin etkinliklerini kontrol eder ve hatalarını halka duyurur.

Siyasi partiler halkın düşüncelerini, isteklerini, şikayetlerini doğrudan meclise taşıyabildiklerinden yönetimin
karar alma sürecini etkileyip kolaylaştırabilirler.

➤➤ 2. Sivil Toplum Kuruluşları
Devletin dışında birtakım siyasal, kültürel, ekonomik ve sosyal faaliyetleri yürüten gönüllü kuruluşlara sivil top-
lum kuruluşu adı verilir. Kısa ve yaygın söylenişi ile bu kuruluşlara STK denilir.

Günümüzde sivil toplum kuruluşları dernek, vakıf, sendika gibi isimlerle toplumda yaygınlaşmaktadır.

Sivil toplum kuruluşları bir ülkede demokrasinin gelişmesine katkı sağladığı gibi aynı zamanda sosyal hayatta
da önemli görevler üstlenmişlerdir.

Sivil toplum kuruluşları ülkede vatandaşlık bilincinin geliştirilmesine, kamuoyu oluşturmak suretiyle bireylerin
taleplerinin dile getirilmesine yardımcı olmaktadırlar.

Bu nedenlerle sivil toplum kuruluşları özellikle demokratik ülkelerde yöneticilerin karar alma sürecinde dikkate
alması gereken önemli bir unsurdur.

Sivil toplum kuruluşları demokrasinin toplumda yerleşmesi için çaba gösterirler. Yürüttükleri bazı kampanyalar-
la gündemi oluşturacak konular ortaya koyarlar. Çeşitli etkinliklerle kamuoyu oluşturarak devletten taleplerini
dile getirerek yönetimi etkilemeye çalışırlar.

160

6. Sınıf Yöneticilerimiz ve Biz / Hayatın İçinde Demokrasi

➤➤ 3. Medya
Gazete, dergi, radyo, televizyon ve Genel Ağ gibi kitle iletişim araçlarına medya denir. Medya kimi zaman
yayımladığı bir haberle, kimi zaman da başlattığı bir kampanya veya yaptığı bir anketin sonuçlarıyla ülke gün-
demini belirleyebilir. Bu şekilde medyanın kamuoyu oluşturma gücü vardır.

Kamuoyu, bir konuyla ilgili halkın genel düşüncesine denir. Kamuoyu oluşturmak ise “bir düşünceyi yaygın-
laştırmak ve halkın dikkatini o düşünce etrafında toplamak ve yoğunlaştırmak” şeklinde özetlenebilir.

Kamuoyu, haberleşme özgürlüğü başta olmak üzere tüm temel hak ve özgürlüklerin olduğu bir ortamda olu-
şur. Televizyon, radyo, gazete, dergi ve sinema gibi kitle iletişim araçları kamuoyunun oluşturulmasında önemli
rol oynar.

Kısacası ülkemizde gündemi belirleyen en önemli güçlerden biri gazete, televizyon ve Genel Ağ gibi basın
yayın araçlarının oluşturduğu medyadır.

Fakat medyanın yanlış haber yaparak toplumu yanlış yönlendirmemesi gerekir. Medya organları doğru ve dü-
rüst habercilik ilkesine bağlı kalmalıdır.

Hayatın İçinde Demokrasi

➤➤ Demokrasi, yöneticilerin seçimle iş başına geldiği ve seçimle görevlerinden ayrıldığı bir yönetim biçimidir.
Fakat insan hak ve özgürlüklerinin etkin biçimde gerçekleşmesi için demokrasinin bir yaşam biçimine dönüş-
türülmesi gerekir.

Demokrasinin bir yaşam biçimi hâline gelmesi, insanların diğer insanlarla olan ilişkilerinde demokrasinin temel
değerlerine uygun biçimde davranmaları anlamına gelir. Demokrasi, en temelde insan hak ve özgürlüklerini
koruyan ve geliştiren değerler üzerine kuruludur.

Bu değerlere bağlı olarak ailede, okulda, çevrede ve bütün bir ülkede karar alma sürecinde insanların bireysel
tercihleri dikkate alınır. Düşüncelerinden dolayı kimseye baskı yapılamaz ve farklılıklar dışlanamaz. Bu durum
ülkede birlik ve beraberliğin güçlenmesini sağlar.

Demokratik uygulamaların görüldüğü ülkemizde zaman zaman bu birlik ve beraberliği, kardeşliği ortadan kal-
dırmak ve demokrasiye son vermek isteyen bazı girişimler yaşanmıştır.

Bunlardan biri 15 Temmuz 2016 günü olanıdır. Türk ordusunun içine sızmış, demokrasiyi özümsememiş terör
örgütü mensupları tüm demokratik kuralları hiçe sayarak Anayasal düzeni yıkmayı ve ayrı bir hükûmet kurmayı
istediler. Millî iradeyi yok sayarak yönetime zorla el koymaya çalıştılar.

Bağımsızlığına ve demokrasiye canı pahasına bağlı olan Türk milleti bu darbe girişimini vatanına ve bağımsız-
lığına sahip çıkarak bastırmıştır. Kadınıyla, erkeğiyle, genciyle, ihtiyarıyla tek vatan, tek millet, tek bayrak ve
tek devlet idealine bağlı milletimiz tarihin en zor zamanlarında gösterdiği bu mücadele azmiyle tarihe geçmeyi
başarmıştır.

161

6. Sınıf Yöneticilerimiz ve Biz / Hayatın İçinde Demokrasi

Etkinlik 125

Kazanım: SB.6.6.3. Yönetimin karar alma sürecini etkileyen unsurları analiz eder.
SB.6.6.4. Toplumsal hayatımızda demokrasinin önemini açıklar.

1. Aşağıdaki tabloyu doğru (D) veya yanlış (Y) şeklinde doldurunuz.

İfadeler D/Y

1. Sivil toplum kuruluşları insan haklarıyla ilgili uygulamaları izler, hak ih- D
lallerini ortaya çıkarırlar.

2. Demokratik ülkelerde yönetimin karar alma sürecini etkileyen kuruluş- Y
lara izin verilmez.

3. Toplumun bir kısmının ya da bütününün herhangi bir konudaki kanaat- Y
lerine ya da fikirlerine propaganda denir.

4. Siyasi partiler halkın düşüncelerini, isteklerini, şikayetlerini doğrudan D
meclise taşıyarak yönetimin karar alma sürecini etkilerler.

5. Medya kuruluşları siyasi parti yöneticilerinin isteğine göre haber yap- Y
malıdır.

6. Kamuoyunun oluşmasında kitle iletişim araçlarının etkisi çok büyüktür. D

7. Sivil toplum kuruluşları demokratik hakların geliştirilmesine katkı sağ- D
larlar.

8. Demokratik ülkelerde kamuoyu tek taraflı olarak oluşmalıdır. Y

9. Demokratik toplumlarda farklı görüş, düşünce, inanç, anlayış ve kültü- D
rel değerlere sahip olan birey ya da gruplar olabilir.

10. 15 Temmuz 2016 darbe girişimine karşı Türk milleti demokrasiye ve D
bağımsızlığına sahip çıkmıştır.

162

6. Sınıf Yöneticilerimiz ve Biz / Hayatın İçinde Demokrasi KKT - 19 

1. 15 Temmuz 2016’da gerçekleşen askeri darbe 4. • Gönüllü kuruluşlardır.
girişimi karşısında Türk milleti din, dil, ırk farkı gö- • Dernek, vakıf, sendika gibi isimlerle toplumda
zetmeksizin vatanını ve devletini korumuştur. faaliyet gösterirler.
• Yönetimi etkileme gücüne sahiptirler.
Türk milleti bu tavrıyla,
Aşağıdakilerden hangisi yukarıda özellikleri
I. Bağımsızlık verilen kuruluşların genel ismidir?
II. Demokrasi
III. Birlik beraberlik A) Medya B) Siyasal parti
C) Sivil toplum D) Mahkemeler
kavramlarından hangisi ya da hangilerine sa-
hip çıkmıştır?

A) Yalnız I B) I ve II
C) Yalnız II D) I, II ve III

2. 15 Temmuz darbe girişimini planlayanlar ilk ola- 5. Atatürk; “Her birey istediğini düşünmek, istedi-
rak TRT’nin Oran yerleşkesini işgal etmişler ve ğine inanmak, kendine mahsus siyasi bir fikre
TRT yayınlarının durdurulması için işlem başlat- sahip olmak, istediği dinin gereklerini yapmak
mışlardır. ya da yapmamak hak ve hürriyetine sahiptir.
Kimsenin fikrine ve vicdanına hakim olunamaz.”
Bu işgal hareketinin aşağıdakilerden hangisi- demiştir.
ne yönelik olduğu söylenemez?
Atatürk’ün bu sözünde vurgulamak istediği
A) Darbe girişimine karşı kamuoyu oluşmasını en- düşünce aşağıdakilerden hangisinde doğru
gellemeye olarak belirtilmiştir?

B) Ülkede ulaşım olanaklarını sınırlamaya A) İnsan hak ve hürriyetlerinin önemi

C) Halk ile olan iletişim kanallarını kapatmaya B) Bireylerin toplumun bir parçası olduğu

D) Basın yayın faaliyetlerini kontrol altına almaya C) İnsanlar arasındaki ilişkilerin toplumdaki önemi

D) Siyasi partilerin gerekliliği

3. Siyasi partiler, iktidar olmamaları halinde mu- 6. Kamuoyu oluşturmak, bir düşünceyi yaygınlaş-
halefet görevini alır ve iktidarı denetler, eleştirir. tırmak ve halkın dikkatini o düşünce etrafında
Bu siyasi partilerin en önemli görevidir. Seçmen toplamak ve yoğunlaştırmak olarak tarif edilmek-
oyunu verdikten sonra hükümetteki olan partinin tedir.
neler yaptığını bilemez. Parlamentoda bulunan
muhalefet partileri hükümetin etkinliklerini kontrol Buna göre;
eder ve hatalarını halka duyurur.
I. Sivil toplum kuruluşları
Buna göre aşağıdakilerden hangisi siyasi par- II. Dernekler
tilerin görevleri arasındadır? III. Medya organları

A) Ülkeyi yönetmek gibi kurum ve kuruluşlardan hangileri kamuo-
yu oluşturmada önemli rol oynarlar?
B) Yönetimi denetlemek
A) Yalnız I B) I ve II
C) Yardımlaşmayı sağlamak C) II ve III D) I, II ve III

D) Ticareti geliştirmek

163

6. Sınıf Haklarımın Bilincindeyim – Kadın ve Toplum

Haklarımın Bilincindeyim

➤➤ Demokratik ülkelerde hak ve ödevler anayasa ile koruma altındadır. Demokratik bir ülke olan Türkiye Cumhu-
riyeti Devleti’nin Anayasası’nda temel haklar ve ödevler üç ana başlıkta yer almıştır.


Temel Hak ve Ödevler

Kişi Hak ve Ödevleri Sosyal ve Ekonomik Siyasi Haklar ve
Haklar ve Ödevler Ödevler

Şimdi bu hak ve ödevleri inceleyelim.

➤➤ A) Kişi Hak ve Ödevlerinden bazıları şunlardır:
1. Yaşama Hakkı
Yaşama hakkı kişinin fiziksel varlığının sürdürebilmesinin güvencesini oluşturur. En temel hakkımızdır.

2. Kişi Dokunulmazlığı Hakkı
Kişinin hem beden hem ruh bütünlüğüne dokunulmamasını ve kimseye işkence yapılamayacağını ifade eder.
Bu hak, kişinin yaşamasını ve vücut bütünlüğünü güvence altına almaktadır.

3. Özel Hayatın Gizliliği
Özel hayat kişinin sadece kendisine ait olan başkalarının bilmesini, görmesini ve görüntülemesini istemediği
hayatıdır. Sadece bireyin kendisine ait olan bir alanı ifade etmektedir. Devlet anayasa ile özel hayatın gizliliğini
güvence altına almıştır.

4. Konut Dokunulmazlığı
Kanunların açıkça gösterdiği durumlar dışında, kişilerin evine, konutuna girilememesi, arama yapılamaması ve
konuttaki eşyaya el konulamaması hakkıdır. Anayasa’ya göre kimsenin konutuna kanuni zorunluluklar dışında
izinsiz girilemez.

5. Haberleşme Hürriyeti
Haber, düşünce ve bilgilerin televizyon, Genel Ağ, basın vb. kitle iletişim araçları yoluyla özgürce ulaşılması
ve dağıtılmasıdır. Anayasa’ya göre haberleşmenin gizliliği güvence altındadır. Yasal haller dışında kimsenin
telefonunun dinlenememesi bu özgürlükle ilgilidir.

➤➤ B) Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevlerden bazıları şunlardır:
1. Eğitim ve Öğrenim Hakkı
Anayasamızın 42. maddesinde “Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.’’ ifadesi yer
almaktadır. Bu çerçevede eğitim hakkı engellenemez.

2. Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması Hakkı
Anayasa’ya göre herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre
sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir.

164

6. Sınıf Haklarımın Bilincindeyim – Kadın ve Toplum

➤➤ C) Siyasi Haklar ve Ödevlerden bazıları şunlardır:
1. Seçme Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakkı
Seçme seçilme yani ülke yönetimine katılmak en temel vatandaş haklarındandır. Bu hak ülkede katılımcılık ve
milli egemenlik anlayışının gelişmesini sağlar.

2. Vatan Hizmeti ve Vergi Ödevi
Anayasa’ya göre askerlik yapmak, vergi vermek ve kanunlara uymak vatandaşlık görevlerimiz arasındadır.

3. Dilekçe Hakkı
Karşılaşılan herhangi bir sorun dilekçe hakkı kullanılarak yetkili makamlara ulaştırılır. Bu hak Anayasa ile gü-
vence altına alındığından bu hakkın kullanılması engellenemez.

Kadın ve Toplum

Orta Asya Türk devletlerinde kadının saygın bir yeri vardı. Kadınlar sosyal hayatta ve askeri alanda oldukça
aktif katılım gösterirlerdi.

Türkler Müslüman olduktan sonra da kadınlar önemli bir konumdaydı. Türkiye Selçuklu Devleti’nde Ayşe Ha-
tun ve Gevher Nesibe gibi kadınlar toplum üzerinde etkiliydiler.

Örneğin Türkiye Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan’ın kızı Gevher Nesibe’nin vasiyeti üzerine Kayseri’de Gevher
Nesibe Darüşşifası (hastane) yaptırılmıştır. Bu hastane yüzyıllarca insanlığa hizmet etmiştir.

Osmanlı Devleti Dönemi’nde padişahların anne ve eşleri birçok vakıf eseri meydana getirerek sosyal hayatta
etkili olmuşlardır.

Kurtuluş Savaşı’nda Halide Edip Adıvar, Şerife Bacı ve Kara Fatma gibi vatansever Türk kadınları bağımsızlığın
sağlanmasında önemli roller üstlenmişlerdir.

Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasından sonra 1926 yılında Medeni Kanun yürürlüğe konularak Türk kadınına yeni
haklar sağlandı.

Ülkemizde seçme ve seçilme hakkı yalnız erkeklere özgü iken kadınlar ilk kez 1930 yılında belediye seçim-
lerinde oy kullanma, 1933 yılında muhtarlık seçimlerine katılma, 1934 yılında da seçme ve seçilme hakkına
kavuştu. Bunun sonucu olarak da 1935 yılında yapılan seçimlerde 17 kadın milletvekili olarak meclise girdi.

Kadınlar Bulgaristan ve Fransa’da 1944 yılında, İtalya’da 1945 yılında, İsviçre’de 1971 yılında siyasi haklarını
elde etmiştir.

Kadınlar zaman zaman şiddet ve cinsiyet ayrımcılığı gibi hak ihlalleri yaşayabilmektedir. Bu bir
insan hakları ihlalidir.

Kadınlara karşı uygulanan bu hak ihlallerini önlemek devletle beraber tüm toplumun sorumluluğun-
dadır.

Bu çerçevede kadınlara karşı bazı durumlarda “pozitif ayrımcılık” uygulanmalıdır. Pozitif ayrımcılık
toplum içinde yeri daha zayıf olanı korumaktır.

165

6. Sınıf Haklarımın Bilincindeyim – Kadın ve Toplum

Etkinlik 126

Kazanım: SB.6.6.5. Türkiye Cumhuriyeti’nin etkin bir vatandaşı olarak hak ve sorumluluklarının anayasal
güvence altında olduğunu açıklar.

SB.6.6.6 Türk tarihinden ve güncel örneklerden yola çıkarak toplumsal hayatta kadına verilen
değeri fark eder.

1. Aşağıdaki tabloda verilen hakları Anayasa’da yer alan şekliyle verilen başlıklarla eş-
leştiriniz.

Haklar Kişi Hak ve Sosyal ve Ekonomik Siyasi Haklar
1. Dilekçe Hakkı
Ödevleri Haklar ve Ödevler ve Ödevler



2. Haberleşme Hürriyeti 

3. Kişi Dokunulmazlığı Hakkı 

4. Çevre hakkı 

5. Eğitim hakkı 

6. Vatan hizmeti 

7. Yaşama Hakkı 

8. Konut Dokunulmazlığı 

9. Vergi ödevi 

10. Özel Hayatın Gizliliği 

11. Sağlık hakkı 

166

6. Sınıf Haklarımın Bilincindeyim – Kadın ve Toplum

Etkinlik 26

2. Aşağıda verilen temel hak ve ödevlerle tanımlarını eşleştiriniz. Bazı hak ve ödevler iki
kez kullanılabilir.

Yaşama hakkı Kişi dokunulmazlığı Düşünce özgürlüğü
Seçme ve seçilme hakkı Konut dokunulmazlığı Özel hayatın gizliliği

Tanımlar Temel Hak ve Ödevler
Yaşama hakkı
1. İnsanların sahip olduğu en temel haktır.
Konut dokunulmazlığı
Kanunla yetkili kılınmış bir kurumun yazılı emri bu- Düşünce özgürlüğü
2. lunmadıkça; kimsenin konutuna girilemez, arama Seçme ve seçilme hakkı
Kişi dokunulmazlığı
yapılamaz ve buradaki eşyaya el konulamaz. Kişi dokunulmazlığı

3. Herkes, fikir ve kanaat hürriyetine sahiptir. Özel hayatın gizliliği

4. Milli egemenliğin ve katılımcı demokrasinin gerçekle-
şebilmesi için en önemli hakların başında gelir.

5. İnsanların bedensel bütünlüğü bu anayasal hak ile
güvence altına alınmıştır.

6. Kimseye işkence ve eziyet edilemez. İnsanlık onuru ile
bağdaşmayan cezalar verilemez.

Kişisel faaliyetlerin toplumun diğer bireyleri tarafından
7. bilinmesinin istenmediği durumlar bu anayasal hak ile

güvence altına alınmıştır.

3. Cumhuriyet Dönemi’nde kadına birçok alanda hak verilmiştir.

Aşağıda verilen maddelere göre kadınlara verilen hakların hangi alanda olduğunu nu-
maraları kullanarak ilgili kutucuklara yazınız.

1- Milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı.
2- Mesleki eğitim vermek amacıyla okullar açıldı.
3- Kadınlara çalışma hakkı tanındı.
4- Belediye seçimlerine katılma hakkı tanındı.
5- Kadınlara boşanma hakkı verildi.
6- Kız ve erkekler eşit haklarda eğitim görmeye başladı.

a. Sosyal Alan b. Ekonomik Alan c. Siyasal Alan
5, 6 2, 3 1, 4

167

6. Sınıf Haklarımın Bilincindeyim – Kadın ve Toplum KKT - 20 

1. “Anayasa ile tanımlı hak ve hürriyetleri ihlal edilen 4. “Herkes, yaşama, maddî ve manevî varlığını
herkes, yetkili makama geciktirilmeden başvur- koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.Tıbbî zo-
ma imkânı isteme hakkına sahiptir.” runluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin
vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan
Anayasa'mızda yer alan bu ifadede aşağıdaki bilimsel ve tıbbî deneylere tâbi tutulamaz.”
temel hak ve özgürlüklerden hangisinin önemi
vurgulanmıştır? Anayasa’nın bu maddesi aşağıdaki haklardan
hangisini korumaya yöneliktir?
A) Özel hayatın gizliliği hakkı
A) Düşünce özgürlüğünü
B) Sağlık hakkı
B) Konut dokunulmazlığını
C) Konut dokunulmazlığı hakkı
C) Kişi dokunulmazlığını
D) Dilekçe hakkı
D) Dilekçe hakkını

2. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? 5. I. Temel hak ve özgürlükler dokunulamaz, dev-
redilemez, vazgeçilemez hak ve özgürlüklerdir.
A) İlk Türk Devletlerinde kadınlar sosyal hayata
aktif katılım gösterirlerdi. II. Yaşama hakkı en temel haktır.

B) Türk kadını siyasal haklarını Avrupalı kadınlar- III. Temel hak ve ödevler yöneticiler tarafından
dan daha sonra elde etmiştir. isteğe bağlı olarak sınırlanabilir.

C) Medeni Kanun Türk kadınına sosyal ve ekono- IV. Seçme ve seçilme hakkı ekonomik alanda
mik alanda birçok hak vermiştir. verilen bir haktır.

D) Günümüzde kadınlara belli noktalarda pozitif Yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğru-
ayrımcılık uygulanmaktadır. dur?

A) Yalnız II B) Yalnız IV
C) I ve II D) II ve IV

3. • Sadiye Ardahan: İlk Kadın Belde Belediye Baş- 6. Bir ülkede kişiler arasında ayrım olmaksızın
kanı hakların kullanılması ve kanunlar önünde ay-
• Gül Esin: İlk Kadın Muhtar rım yapılmaması aşağıdakilerden hangisine
• Tansu Çiller: İlk Kadın Başbakan önem verildiğini gösterir?

Yukarıda Türk kadınının elde ettiği hakların ilk ör-
nekleri verilmiştir.

Buna göre bu örnekler Türk kadınının hangi
alanda elde ettiği hakları ifade etmektedir?

A) Siyasal B) Eğitim A) Eğitime B) Bilime
C) Sağlık D) Hukuk C) Eşitliğe D) Laikliğe

168

7. ÜNİTE

KÜRESEL BAĞLANTILAR

Komşularımız ve Kardeşlerimiz
Ticari İlişkilerimiz
Lider Türkiye

Kültürümüze Sahip Çıkalım

Kazanımlar

➢➢ SB.6.7.1. Ülkemizin Türk Cumhuriyetleri ve komşu devletlerle olan kültürel, sosyal, siyasi ve ekonomik ilişki
lerini analiz eder.
Ülkemizin diğer ülkelerle olan ekonomik ilişkilerini analiz eder.
➢➢ SB.6.7.2. Ülkemizin sahip olduğu siyasi, askerî, ekonomik ve kültürel özelliklere bağlı olarak uluslararası
➢➢ SB.6.7.3. alanda üstlendiği rolleri analiz eder.
Popüler kültürün, kültürümüz üzerindeki etkilerini sorgular.

➢➢ SB.6.7.4.

6. Sınıf Komşularımız ve Kardeşlerimiz

Komşularımız ve Kardeşlerimiz

➤➤ Türkiye Atatürk Dönemi’nden itibaren barışçı bir dış politika takip etmiştir. Atatürk’ün görüş ve uygulamalarıyla
yön verdiği Türk dış politikası, aşağıdaki ilkelere göre temellendirilmiştir.

Tam Bağımsızlık: Ülke bağımsızlığını her şeyin üstünde tutarken, diğer devletlerin dış politikalarından ve yö-
netim sistemlerinden etkilenmemek.

Eşitlik: Uluslararası sorunları eşitlik ilkesi çerçevesinde, antlaşmalara bağlı kalarak çözmek.

Akılcılık: Dış politikada karşı karşıya kalınan sorunları akıl ve bilim ışığında çözmek.

Gerçekçilik: Dış politikada her zaman dünyanın ve ülkenin genel durumunu göz önünde bulundurmak. Ger-
çekleştirilemeyecek hedefler peşinde milleti felakete sürüklememek.

Barışçılık: Türkiye, Atatürk’ün “Yurtta Barış, Dünyada Barış” ilkesi çerçevesinde, devletlerarası sorunların
çözümünde eşitliğe dayanan dostluklar ve ittifaklar kurmayı amaçlar.


Türkiye, Atatürk döneminde komşularıyla olan ilişkilerinde barışçı çözüm yolları önermiş ve bunun
için büyük gayret sarf etmiştir. Atatürk Almanya ve İtalya’nın saldırgan politikalarına karşı batı sı-
nırımızdaki ülkelerle Balkan Antantı’nı (1934), doğu sınırımızdaki ülkelerle Sadabat Paktı’nı (1937)
imzalayarak barış ve güvenliği sağlamıştır.

1990’lı yılların başına kadar Sovyetler Birliği’ne bağlı olan ve bu tarihten itibaren her biri bağımsız bir devlet
haline gelen Türk Cumhuriyetleri ile Türkiye’nin ilişkileri her zaman iyi olmuştur. Azerbaycan, Türkmenistan,
Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan gibi Türk Cumhuriyetleri ile Türkiye arasında bugün de ekonomik ve
kültürel ilişkiler üst düzeydedir.

Türk Cumhuriyetleriyle bu ilişkileri sağlayan bazı kuruluşlar şunlardır:

1. TÜRKSOY (Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı)
Türk dili konuşulan coğrafyalarda dili, tarihi ve kültürü ortak olan halklar arasındaki kardeşliği güçlendirmeyi
amaçlamaktadır.

2. Türk Konseyi - TDİK (Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi)
Türk dili konuşan ülkeler arasında ortak tarih ve ortak kültür çerçevesinde iş birliği kurmak.

3. TİKA (Türk İş Birliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı)
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı olan kurum yurt dışı ofisleri aracılığıyla Türkiye’nin dış yardımlarını or-
ganize eder. Restorasyon, sağlık, eğitim, tarım ve hayvancılık, idari ve sivil altyapıların geliştirilmesi gibi birçok
alanda faaliyet göstermektedir.

4. TRT AVAZ
Türk dünyasıyla kültürel ilişkileri medya yoluyla geliştirmek amacıyla kurulmuştur. Özellikle Orta Asya, Kafkas-
ya, Türkiye ve Balkanlar coğrafyasına yayın yapmaktadır.

Türkiye, Türk dünyasıyla birlikte komşu ülkelerle ticari faaliyetlerini geliştirmektedir. Bulgaristan,
Yunanistan, Irak, İran ve Azerbaycan gibi ülkelerle yapılan dış ticaret ilişkilerimizde her geçen yıl
genel olarak bir artış söz konusudur.

171

6. Sınıf Komşularımız ve Kardeşlerimiz

Etkinlik 127

Kazanım: SB.6.7.1. Ülkemizin Türk Cumhuriyetleri ve komşu devletlerle olan kültürel, sosyal, siyasi ve eko-
nomik ilişkilerini analiz eder.

1. Akılcılık

Eşitlik Bağımsızlık

Barışçılık Milli Gerçekçilik
Dış Politika

İlkeleri

Aşağıdaki kutucuklarda Atatürk’ün dış politikayla ilgili bazı sözleri verilmiştir. Bu söz-
lerin yukarıda verilen ilkelerden hangisiyle ilgili olduğunu yanlarına yazınız.

1. Komşuları ile ve bütün devletlerle iyi geçinmek Barışçılık
Türkiye siyasetinin esasıdır.

2. Türk esirlik kabul etmeyen bir millettir. Bağımsızlık
Gerçekçilik
…Milletin ve yurdun gerçek mutluluğuna ve ba-
yındırlığına çalışmak; gelişigüzel, ulaşılmayacak
3. istekler peşinde milleti uğraştırmamak ve zarara

sokmamak…

2. “Bugün Sovyetler Birliği dostumuzdur, komşumuzdur, müt-
tefikimizdir. Bu dostluğa ihtiyacımız vardır. Fakat yarın ne
olacağını kimse bugünden kestiremez. Bizim bu dostumuzun
idaresinde dili bir, inancı bir, özü bir kardeşlerimiz vardır. On-
lara sahip çıkmaya hazır olmalıyız. Hazır olmak yalnız o günü
susup beklemek değildir. Hazırlanmak lazımdır. Milletler buna
manevi köprülerini sağlam tutarak hazırlanır. Dil ve tarih bir
köprüdür.”

Atatürk’ün bu sözünde ifade ettiği “manevi köprüleri” sağlamlaştırmak için günümüzde Türk
Cumhuriyetleriyle ekonomik, kültürel, siyasi ve sosyal ilişkiler devam etmektedir.

Buna göre Türk Cumhuriyetleriyle manevi köprüleri sağlamlaştırmak amacıyla günü-
müzde aktif olarak faaliyet gösteren kuruluşlara örnekler veriniz.

a. b. c. d.

TÜRKSOY TİKA Türk Konseyi (TDİK) TRT AVAZ

172

6. Sınıf Komşularımız ve Kardeşlerimiz

Etkinlik 27 b.

3. a.

Su kuyusu Hastane
c. d.

Tarihi eser restorasyonu Okul

Yukarıda verilen görseller Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı veya kısa adıyla
TİKA’nın yurt dışındaki faaliyetlerini göstermektedir.
Buna göre TİKA’nın bu faaliyetlerle ulaşmak istediği amaçları aşağıda verilen kutucu-
ğa yazınız.

Öncelikle soydaşlarımızın bulunduğu ülkelerin ve gelişmekte olan komşu devletlerin ekono
mik, sosyal, eğitim, teknoloji ve ticari alanlardaki ilerlemesine yardımcı olmak.
Yardım edilen ülkelerin bağımsızlığını kuvvetlendirmek.
Türk dünyasıyla ve gelişmekte olan ülkelerle Türkiye arasında iyi ilişkiler kurmak.
Uluslararası yardımlaşma yoluyla dünyada barış ve huzuru hakim kılmakak

173

6. Sınıf Komşularımız ve Kardeşlerimiz KKT - 21 

1. “Komşuları ile ve bütün devletlerle iyi geçinmek 4. Aşağıdaki ilkelerden hangisi Atatürk dönemin-
Türkiye siyasetinin esasıdır.” de belirlenmiş milli dış politika ilkeleri içinde
yer almaz?
Atatürk bu sözüyle Türk dış politikasının da-
yandığı esaslardan hangisini vurgulamıştır? A) Milli güce dayanmak
B) Yurtta ve dünyada barışı sağlamak
A) Yayılmacılığı B) Güvenliği C) Sınırlarımızı genişletmek
C) Barışçılığı D) Tarafsızlığı D) Milli bağımsızlığı esas almak

2. Ülkemiz ile Türk Cumhuriyetleri arasında gelenek 5. ”Bugün Sovyetler Birliği dostumuzdur, komşu-
ve göreneklerde benzerliklere rastlanmaktadır. muzdur, müttefikimizdir. Bu dostluğa ihtiyacımız
vardır. Fakat yarın ne olacağını kimse bugünden
Bu benzerliklerin temel nedeni aşağıdakiler- kestiremez. Tıpkı Osmanlı gibi tıpkı Avustur-
den hangisiyle açıklanabilir? ya-Macaristan gibi parçalanabilir, ufalanabilir.
Bugün elinde sımsıkı tuttuğu milletler avuçların-
A) Ortak kültür temellerine sahip olmalarıyla dan kaçabilirler. Dünya yeni bir dengeye ulaşabilir.
B) Benzer coğrafi bölgelerde bulunmalarıyla İşte o zaman Türkiye ne yapacağını bilmelidir.”
C) Ekonomik antlaşmalar imzalamış olmalarıyla
D) Aynı siyasi çatı altında yaşamalarıyla Atatürk’ün bu sözünden yola çıkarak Türkiye
dış ilişkilerde nasıl bir politika izlemelidir?

A) Barışçı B) İleri görüşlü
C) Hoşgörülü D) Yayılmacı

3. Başta Türk dilinin konuşulduğu Orta Asya Türk 6. Türkiye, Atatürk döneminde komşularıyla olan iliş-
Cumhuriyetleri, Türkiye’ye komşu olan ülkeler kilerinde barışçı çözüm yolları önermiş ve bunun
ve gelişmekte olan ya da az gelişmiş ülkelerin için büyük gayret sarf etmiştir. Atatürk Almanya
kalkınmalarına yardımcı olmalı ve bu ülkelerle ve İtalya’nın saldırgan politikalarına karşı batı sını-
ekonomik, ticari, teknik, sosyal, kültürel ve eğitim rımızdaki ülkelerle Balkan Antantı’nı (1934), doğu
gibi alanlarda işbirliği geliştirilmelidir. sınırımızdaki ülkelerle Sadabat Paktı’nı (1937) im-
zalamıştır.
Aşağıdakilerden hangisi verilen amaçlar doğ-
rultusunda kurulmuştur? Buna göre Atatürk’ün dış politikada aşağıdaki
anlayışlardan hangisine sahip olduğu söyle-
A) Kızılay B) AKUT nebilir?
C) TİKA D) TEMA
A) Silahlanmaya önem verme

B) Sınırları genişletme

C) Ekonomik antlaşmalar yapma

D) Barış ve güvenliği sağlama

174

6. Sınıf Ticari İlişkilerimiz

Ticari İlişkilerimiz
➤➤ Genel olarak ülkeler ürettikleri malları ya da ham maddeleri farklı ülkelere satarlar.

Bu süreçte ülkelerin ihtiyacı olan çeşitli ürünleri diğer ülkelerden satın alması faaliyetine ithalat (dış alım) adı
verilir.

Buna karşılık ülkelerin, ihtiyacından fazla ürettiği ürünlerini başka ülkelere satmasına ihracat (dış satım) denir.
Bir ülkenin ithalatı ihracatından fazla ise o ülkede “dış ticaret açığı” oluşur.

Ülkeler arasındaki insan, ürün ve hizmet çıkışı uluslararası anlaşma kurallarına göre düzenlenir.

Bu kurallar çerçevesinde ülkeler, karşılıklı olarak ticaret yaparlar.

Ekonomisi tarıma dayalı ülkeler, genellikle tarımsal ve hayvansal ürünleri ihraç eder; çeşitli makine ve elektrik
ürünlerini ithal ederler.

Sanayisi gelişmiş ülkeler ise tarımsal ürünlerle çeşitli ham maddeler alır, otomobil, elektronik eşya ve çeşitli
sanayi ürünleri satarlar.

➤➤ Ülkemizin ihracatını ve ithalatını yaptığı bazı ürünler şöyledir:

Otomobil Ürünleri
Hazır giyim
Cam ürünleri
Gıda ürünleri
Beyaz eşya
Demir-çelik

Tıbbi malzemeler
Otomobil

Elektronik ürünler
Doğal gaz
Petrol
Uçak

175

6. Sınıf Ticari İlişkilerimiz

➤➤ Türkiye’nin 2017 yılı itibariyle ithalat ve ihracat yaptığı ülkeler tablodaki gibidir:

En çok ithalat yaptığımız ülkeler En çok ihracat yaptığımız ülkeler
1. Çin 1. Almanya
2. Almanya 2. İngiltere
3. Rusya 3. Birleşik Arap Emirlikleri
4. İtalya 4. Irak
5. ABD 5. ABD
6. Fransa 6. İtalya

Şimdi ülkemizin bu ülkelerden bazılarıyla yaptığı ticari ilişkileri yakından tanıyalım.

Almanya Rusya
Sanayileşmiş bir ülkedir. Rusya, petrol ve doğal gaz bakımından zengin
Türkiye Almanya’ya gıda maddeleri, porselen, bir ülkedir.
cam, beyaz eşya, tekstil ürünleri ve çeşitli ham Türkiye Rusya’dan önemli miktarda petrol
maddeler satar. ürünleri ve doğal gaz ithal eder.
Karşılığında otomobil, çeşitli makineler ve Türkiye karşılığında Rusya’ya tekstil ürünleri,
elektrikli aletler satın alır. karayolu taşıtları, makine, plastik, sebze ve
meyve ihraç etmektedir.

Çin İngiltere
Dünya’nın en kalabalık ülkesi Çin aynı zaman- İngiltere gelişmiş bir ülke olarak yurt dışından
da dünyanın en güçlü ekonomileri arasındadır. daha çok ham madde satın alır.
Türkiye, Çin’den makineler, cep telefonu ve Türkiye İngiltere’ye tekstil ürünleri, otomotiv
oyuncak gibi ürünler ithal ederken karşılığın- ürünleri, demir çelik, sebze meyve ihraç et-
da mermer ve traverten, krom, bakır, kurşun, mektedir.
demir, çinko, bor oksitleri, borik asitler, ses ve Karşılığında ise petrol ürünleri, eczacılık ürün-
görüntü araçları ihraç etmektedir. leri, otomotiv, elektrikli ve elektriksiz makineler
satın almaktadır.

ABD
Dünya’nın en gelişmiş ekonomilerinin başında gelen ABD’den Türkiye hava taşıtları ve uçak parçaları,
çeşitli makineler ve haberleşme araçları satın alırken karşılığında ABD’ye tütün, çelik, sebze, meyve gibi
ürünleri ihraç etmektedir.

176

6. Sınıf Ticari İlişkilerimiz

Etkinlik 28

Kazanım: SB.6.7.2. Ülkemizin diğer ülkelerle olan ekonomik ilişkilerini analiz eder.

1. Ülkemizin ihracat ve ithalat ürünlerini gruplandırarak ilgili kutucuklara yazınız.

Doğal gaz Fındık Petrol Cep telefonu
Demir-çelik
Tıbbi malzeme Uçak Çeşitli makineler

Bor Hazır giyim Cam ürünleri

b. İthalat ürünlerimiz
a. İhracat ürünlerimiz

Fındık Doğal gaz
Demir-çelik Petrol

Bor Cep telefonu
Hazır giyim Tıbbi malzeme
Cam ürünleri
Uçak
Çeşitli makineler

2. Türkiye’nin aşağıda verilen görsellerde yer alan ürünleri, tablodaki ülkelerin en çok han-
gisinden ithal ettiğini altında yer alan kutucuğa yazınız.

Çin Almanya Rusya ABD

Otomobil Cep telefonu Uçak Doğal gaz

İthal edildiği ülke İthal edildiği ülke İthal edildiği ülke İthal edildiği ülke

a. Almanya b. Çin c. ABD d. Rusya

177

6. Sınıf Ticari İlişkilerimiz

Etkinlik 28

3.

Yukarıda verilen grafik ülkemizin yıllara göre ithalat ve ihracat rakamlarını göstermektedir.

Bu grafiğe bakarak aşağıdaki tabloda yer alan bilgileri doğru (D) veya yanlış (Y) şek-
linde değerlendiriniz.

D/Y

1. İthalat ihracattan her dönemde daha fazladır. D

2. İthalatın en fazla olduğu yıl 2008 yılıdır. Y

3. Türkiye’de dış ticaret açığı bulunmaktadır. D

4. 2008-2009 döneminde ithalat önemli oranda düşmüştür. D

5 İhracat rakamları içinde en çok pay tarım ürünlerine aittir. Y

6. İhracat ve ithalat rakamlarının birbirine en çok yaklaştığı yıl 2001 D
yılıdır.

7. Türkiye 2012 yılında 150 milyar dolardan fazla ihracat gerçekleş- D
tirmiştir.

8. İthalatın ihracattan fazla olmasında yurt dışından doğal gaz ve pet- Y
rol alımının payı etkili olmuştur.

178

6. Sınıf Ticari İlişkilerimiz KKT - 22 

1. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin ihraç etti- 4. I. Bir ülkenin başka ülkelere mal satmasına- - - -
ği ürünler arasında yer alır? - - - - - - denir.

A) Doğal gaz B) Petrol II. Bir ülkenin başka ülkelerden mal almasına- - -
C) Bor D) Kakao - - - - - - - denir.

Yukarıdaki bilgilerde boş bırakılan yerlere aşa-
ğıdakilerden hangileri getirilirse doğru olur?

I II
A) ithalat ihracat
B) gümrük ithalat
C) ihracat ithalat
D) gümrük ihracat

2. Türkiye birçok ülkeyle ticaret yapmaktadır.

Aşağıdaki ülkelerin hangisi dış ticaret ilişkile-
rimizin en fazla geliştiği ülkedir?

A) İngiltere B) Bulgaristan
C) Almanya D) İran

5. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin dış ticare-
tinde önde gelen ülkeler arasında yer almaz?

A) Çin B) Fransa
C) Norveç D) Almanya

3. Aşağıdaki ürünlerden hangisi ihracat yaptığı- 6. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin ithal ettiği
mız ürünler arasında yer almaz? ürünler arasında gösterilemez?

A) Elektronik eşyalar A) Cep telefonu B) Uçak
B) Hazır giyim C) Demir D) Eczacılık ürünleri
C) Sebze ve meyveler
D) Petrol ve doğal gaz

179

6. Sınıf Lider Türkiye

Lider Türkiye

➤➤ Türkiye bulunduğu konum açısından dünya üzerinde önemli bir yere sahiptir. İstanbul ve Çanakkale Boğazları
ile Asya ve Avrupa kıtaları arasında yer alan ülkemiz Asya ve Avrupa kıtaları arasında bir köprü vazifesi gör-
mektedir.

Ayrıca ülkemizin üç tarafının denizlerle çevrili olması jeopolitik önemini artırmaktadır.

Türkiye petrol ve doğal gaz kaynakları bakımından zengin Rusya, Ortadoğu ve Kafkas ülkeleriyle sanayileşmiş
Avrupa ülkeleri arasında yer aldığı için topraklarından çok sayıda doğal gaz ve petrol boru hattı geçmektedir.
Rusya ile Türkiye arasında bu konuda birçok antlaşma imzalanmıştır.

Bu antlaşmalar çerçevesinde Romanya-Bulgaristan üzerinden gelen Batı Hattı ve Karadeniz’in altından geçe-
rek Türkiye’ye gelen Mavi Akım Doğal Gaz Boru Hattı devreye alınmıştır.

Ayrıca Samsun - Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı konusunda da Rusya ve Türkiye arasında anlaşmalar ya-
pılmıştır.

Hazar petrolleri de ülkemizde geçerek dünya pazarlarıyla buluşmaktadır. Bu konudaki en önemli hat Ba-
kü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi’dir.

Türkiye ayrıca Ortadoğu petrollerinin de ulaştırma noktasında yer almaktadır. Bunlardan en önemlisi Ker-
kük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı’dır.

Ülkemiz bu projelerle hem enerji alanında söz sahibi olmakta hem de bölgedeki siyasi etkinliğini artırmaktadır.



Ülkemiz uluslararası alanda sorunlara çözüm bulmak için birçok teşkilata da üyedir. Türkiye NATO (Kuzey
Atlantik Paktı), BM (Birleşmiş Milletler), İİT (İslam İş Birliği Teşkilat) gibi kuruluşlarda aktif roller üstlen-
mektedir.

180

6. Sınıf Lider Türkiye

Etkinlik 29

Kazanım: SB.6.7.3. Ülkemizin sahip olduğu siyasi, askerî, ekonomik ve kültürel özelliklere bağlı olarak
uluslararası alanda üstlendiği rolleri analiz eder.

1.

Yukarıda verilen harita ülkemizden geçen doğal gaz ve petrol boru hatlarını göstermektedir.

Bu haritaya göre aşağıdaki tabloda verilen bilgileri doğru (D) veya yanlış (Y) şeklinde
değerlendiriniz.

1. Türkiye Avrupa ile enerji kaynakları arasında bir köprü konumundadır. D
Y
2. Mavi Akım Projesi’yle Azerbaycan petrolleri ülkemiz üzerinden Avru- D
pa’ya ulaştırılmaktadır. D
D
3. Türkiye jeopolitik açıdan önemli bir konuma sahiptir. D

4. Trans Hazar Projesi’yle Türkmenistan gazının Hazar Denizi üzerinden
ülkemizdeki boru hatlarına bağlanması planlanmaktadır.

5. Türkiye ile Rusya arasında Romanya-Bulgaristan üzerinden gelen Batı
Hattı Projesi bulunmaktadır.

6. Hazar bölgesi enerji kaynaklarının Avrupa pazarlarına ulaştırılması için
Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi devreye sokulmuştur.

181

6. Sınıf Kültürümüze Sahip Çıkalım

Kültürümüze Sahip Çıkalım

➤➤ Kültür tarihten günümüze nesilden nesile aktarılarak gelen edebi, sanatsal, mimari ürünlerin bütünüdür.

Popüler kültür ise belli bir dönem için geçerli olan, hızlı üretilen ve hızlı tüketilen kültürel ögelerdir.

Sosyal hayattaki popüler kültür insanları peşinden koşturacak ve herkesi birbirine benzetebilecek kadar güçlü
durumdadır.

Dönemin popüler kıyafeti ne ise, neredeyse tüm gençler benzer şekilde giyinebilmektedir. Yine dönemin po-
püler şarkılarından neler varsa, insanların çoğu o müziği dinleyecek ya da bulunduğu ortamlarda dinlemek
zorunda kalacaktır.

Aynı şekilde, sinema ya da televizyon yapımları, dönemin popüler konularını ele alarak yapılmışsa, muhteme-
len 20 yıl sonra kimse o yapımları hatırlamayacaktır. Çünkü popüler kültür, tüketim toplumlarınca hızlı şekilde
tüketilir.

Popüler kültür televizyon ve Genel Ağ üzerinden tüm topluma yayılmaktadır. Yeme içme alışkanlıklarımızdan
eğlence kültürüne kadar her alanda popüler kültürün izlerine rastlamak mümkündür.

Hızlı bir şekilde üretilen ve kısa sürede unutulup giden müzik parçaları, fast food tarzı beslenme ürünleri, kılık
kıyafet, karşılıklı konuşma biçimleri popüler kültürün yansımalarıdır.

Popüler kültürün dışında kalmak tamamen mümkün olmasa da herkes kendi öz kültürünü korumaya çalışma-
lıdır.

182

6. Sınıf Kültürümüze Sahip Çıkalım

Etkinlik 30

Kazanım: SB.6.7.4. Popüler kültürün, kültürümüz üzerindeki etkilerini sorgular.

1. Bireyin gelişiminde ve toplumsal birlikteliğin oluşmasında tarih, dil, din, örf, âdet, gelenek,
görenek ve bayramlar gibi ögeler etkilidir. Bu ögelerin bir araya gelmesi geleneksel kültürü
oluşturur.

Popüler kültür ise belli bir dönem için geçerli olan, hızlı üretilen ve hızlı tüketilen kültürel
ögelerdir.

Bu tanımlara göre aşağıdaki tabloda verilen örneklerin “popüler kültür” ve “geleneksel
kültür” kavramlarından hangisiyle ilgili olduğunu işaretleyiniz.

Örnekler Geleneksel Popüler

Kültür Kültür

1. Bilgisayar oyunlarının çocukların ve gençlerin davranışlarını 
etkilemesi

2. Ramazan ayında Osmanlı mutfağının en önemli yemekleri- 
nin tanıtılması

3. Okullarda halk oyunları kulüplerinin açılması 

4. Pizza, hamburger, cips, sandviç, sosis, salam vb. yiyecek- 
lerin hızla yaygınlaşması

5. Toplumda Hacı Bektaş-ı Veli, Yunus Emre ve Mevlâna Celâ-  
leddin-i Rumi gibi şahsiyetlerin fikirlerinin benimsenmesi
 
6. Günlük kullanımda ve sosyal medyada Türkçe’nin yabancı 
kelimelerle karıştırılarak ifade edilmesi

7. Çocukların ve gençlerin film kahramanlarını kendilerine
örnek almaları

8. Şehirlerimizde bazı semtlerin geçmişten gelen mimari
anlayışa uygun olarak inşa edilmesi

9. Televizyon aracılığıyla yayılan davranışların gençler tarafın-
dan benimsenmesi

10. Dini ve milli bayramlarda kutlama ve şenliklerin yapılması

183

6. Sınıf Lider Türkiye / Kültürümüze Sahip Çıkalım KKT - 23 

1. Türkiye Ortadoğu ülkeleri, Kafkasya ve Rusya ile 5.
Avrupa kıtası arasında köprü konumundadır.
“Bazı meslek kuruluşları, firmalar, kurum
Bu durum Türkiye’nin aşağıdakilerden hangi- ve medya organları anlaşılmamak için
sinde gelişmesine daha çok katkı sağlamıştır? âdeta çaba içine giriyorlar. Yabancı dil
kullanımının yaygınlaşması beraberinde
A) Enerji hatları B) Tarım Türk dilinin yozlaşmasını getiriyor. Ya-
C) Turizm D) Hayvancılık rı Türkçe, yarı yabancı dillerden oluşan
tuhaf bir dil ortaya çıktı ve bu tuhaf dil
2. Aşağıdakilerden hangisi popüler kültürün ya- insanları adeta milli benliğinden uzaklaş-
yılmasında diğerlerinden daha etkilidir? tırma projesinin bir ayağı hâline geldi.

A) Gazete B) Dergi Bu ifadelere göre ünlü yazar Feyza Hepçilin-
C) Televizyon D) Mektup girler aşağıdakilerden hangisinin üzerinde
durmaktadır?
3. Türkiye barışa katkı sağlamak için binlerce aske-
riyle dünyanın dört bir yanında görev yapmaktadır. A) Milli bir dış politika takip edilmesi gerektiğinin
NATO harekâtlarında aktif görev alan Türk Si- B) Popüler kültürün dilimize zarar verdiğinin
lahlı Kuvvetleri hâlen Bosna-Hersek, Kosova, C) İletişim kanallarının doğru yayıncılık yapmadı-
Afganistan, Lübnan ile Somali’de ve Akdeniz’de
gerçekleştirilen barışı destekleme çabalarına kat- ğının
kı sağlamaktadır. D) Okullarda verilen eğitimin yeterli olmadığının

Bu durum Türkiye ile ilgili aşağıdakilerden
hangisinin göstergesidir?

A) Ekonomik açıdan gelişmiştir.

B) Uluslararası alanda etkilidir.

C) Askeri açısından gelişmiş bir teknolojiye sahip-
tir.

D) Yayılmacı bir politika izlemektedir.

4. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin üye oldu- 6. Ülkemizin toprakları üzerinden birçok doğal
ğu uluslararası teşkilatlardan değildir? gaz ve petrol boru hattının geçmesi aşağıda-
kilerden hangisinin göstergesidir?
A) NATO (Kuzey Atlantik Paktı)
B) BM (Birleşmiş Milletler) A) Jeopolitik önem sahip olduğunun
C) İİT (İslam İş Birliği Teşkilatı) B) Yüzölçümü bakımından geniş olduğunun
D) AB (Avrupa Birliği) C) Mutlak konumunun önemli olduğunun
D) Askeri açıdan güçlü olduğunun

184