6. Sınıf Sosyal Bilgiler Etkinlik Cevap Anahtarı

6. Sınıf Sosyal Bilimler ve Toplum

Sosyal Bilimler ve Toplum

➤➤ Sosyal Bilimler toplumsal hayatın her alanına etki eden bir bilim dalıdır. Eğitim, kültür, sanat, spor ve toplumsal
ilişkiler birçok yönüyle iç içedir. Hayatımızdaki her olayın mutlaka bir sosyal bilim dalı ile ilişkisi vardır. Sosyal
Bilimler çeşitli bilim dallarından oluşur.

Sosyal bilim dalları şöyledir:

Tarih: Geçmişte olan olayları ve olguları inceleyen bilim dalıdır. Tarih bilimi olayları neden sonuç ile yer ve za-
man göstererek inceler.

Sosyoloji: Toplum bilimi demektir. Bir toplumun örfünü, âdetini, yaşam biçimlerini, toplumsal olay ve kurum-
larını inceleyen bilim dalıdır.

Coğrafya: İnsanın içinde yaşadığı çevrenin doğal özelliklerini, insan ile doğal çevre etkileşimini konu edinen
bir sosyal bilim dalıdır.

Felsefe: Düşünce bilimi demektir. Varlığın ve bilginin kaynağını bilimsel olarak araştıran bir bilim dalıdır.

Antropoloji: Geniş anlamıyla insan bilimi demektir. Kazılar sonucunda ortaya çıkarılan insan iskeletlerini ince-
leyen ve insan ırklarını ve yarattıkları kültürü araştıran bir bilim dalıdır.

Arkeoloji: Kazı bilimi demektir. Özellikle yazının icadından önceki dönemlerin incelenmesinde arkeoloji bili-
minden yararlanılır.

Kronoloji: Geçmişten günümüze meydana gelen olay ve olguların zamanını tespit ederek sıralayan bilim da-
lıdır.

Filoloji: Dillerin tarihini, gelişimini ve değişimini araştıran bilim dalıdır.

Ekonomi: İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için yapılan üretim, dağıtım, tüketim ve ticaret faaliyetlerini ve
bunlarla ilgili etkinlikleri inceleyen bilim dalıdır.

Nümismatik: Paralar ile madalyonların üstünde yer alan yazı ve resimlerin bilimsel açıdan değerlendirmesini
yapan bilim dalıdır.

Atatürk sosyal bilimlerin gelişmesi için önemli çalışmalara imza atmıştır. Türk tarihini araştırmak ve ince-
lemek için Türk Tarih Kurumunu kurmuştur(1931).Türk dilini geliştirmek ve araştırmak için de Türk Dil
Kurumunu kurmuştur(1932).
Türkiye’de sosyal bilimlerin yanısıra diğer bilim dallarının ve teknolojinin gelişmesine yönelik adımlar da
atılmaktadır. Bu konuda “T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı” önemli görevler üstlenmiştir. Türkiye Bi-
limsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK),Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), ASELSAN ve
üniversiteler Türkiye’de bilim teknolojinin gelişmesi için birçok çalışma yürütmektedirler.

101

6. Sınıf Sosyal Bilimler ve Toplum

Etkinlik 15

Kazanım: SB.6.4.1. Sosyal bilimlerdeki çalışma ve bulgulardan hareketle sosyal bilimlerin toplum hayatına
etkisine örnekler verir.

1. Aşağıda verilen olay ve olguların karşılarına ilgili oldukları sosyal bilimler alanını ya-
zınız.

Antropoloji Coğrafya Psikoloji Sosyoloji
Filoloji Nümismatik
Arkeoloji Tarih

Kronoloji

Olay ve Olgular Sosyal Bilim Dalı
Dünya üzerinde çok çeşitli iklim tipleri yaşanmaktadır. Coğrafya
1. Dünya’nın bir bölümünde aşırı sıcaklıklar görülürken diğer Tarih
bölümünde yağışlı bir iklim görülebilmektedir. Arkeoloji
Sosyoloji
2. Hunlar Çin üzerine akınlar düzenlemiştir. Çinliler ise bu Psikoloji
akınlara karşı koymak için Çin Seddi’ni inşa etmişlerdir. Filoloji

3. Şanlıurfa Göbeklitepe’de yürütülen kazı çalışmaları çok Nümismatik
önemli bilgiler edinmemizi sağlamıştır. Kronoloji

Her toplum birbirinden farklıdır. Bu nedenle aynı olaylara Antropoloji
4. farklı tepkiler verebilirler. İngiltere toplumunun hayata bakı-

şı ile Türk toplumunun hayata bakışı farklı olabilir.

5. İnsanların ruh hali zaman zaman değişebilir. Bazen kendi-
lerini çok mutlu bazen de sinirli ve gergin hissedebilirler.

6. Türk dili üzerine yapılan çalışmalar Türkçenin çok köklü bir
dil olduğunu ortaya koymuştur.

Yapılan araştırmalar Osmanlı Devleti’nde ilk paranın Orhan
7. Bey Dönemi’nde değil Osman Bey Dönemi’nde basıldığını

ortaya koydu.

8. Olayların oluş zamanını bilmek neden sonuç ilişkisi kurul-
masını kolaylaştırır.

Bilim insanları toplumsal ve kültürel araştırmalarını Meksi-
ka, Güney Amerika ve güneydoğu Asya’nın köy toplumlarını
9. hatta Avrupa, Asya, Afrika ve Amerika’nın şehir toplumla-
rını içerecek biçimde genişletmişlerdir. Amaçları insanı ve
yarattığı kültürü ortaya koyabilmektir.

102

6. Sınıf Sosyal Bilimler ve Toplum

Etkinlik 125

2. Aşağıda yer alan bazı bilim insanları, yaptıkları çalışmaları ifade etmişlerdir. Bu ifade-
lere göre, bu bilim insanlarının hangi sosyal bilim dalında çalışma yaptıklarını belirtiniz.

a. Antrololoji b. Psikoloji c. Tarih d. Sosyoloji

e. Coğrafya f. Nümismatik g. Arkeoloji

Merhaba çocuklar, ben Doğan Cüceloğlu. Uzunca bir süredir
insanların ruh hali üzerine çalışmalar yapıyor ve bu konuda
1 kitaplar yazıyorum. Anne, baba, çocuk ilişkileri en çok ilgilen- b
diğim konuların başında geliyor.

Merhaba çocuklar, ben Evliya Çelebi. Ben bir gezginim. Birçok
şehir gezdim. Notlar aldım. Seyahatname adında bir eser
2 meydana getirdim. Bu eserimde şehirlerin birçok özelliğinin e

yanında iklimini ve yeryüzü şekillerini anlattım.

Merhaba çocuklar, ben İlber Ortaylı. Bizans ve Osmanlı f
3 paraları tarihin aydınlatılmasında çok önemli unsurlardır. Bu
nedenle paralar üzerine de çalışmalar yapıyorum.

4 Merhaba çocuklar, ben Şerif Mardin. Türk toplumunun yapısı d
üzerine çalışmalar yaptım. Bu konuda birçok bilimsel eser
yazdım.

Merhaba çocuklar, ben Halil İnalcık. Osmanlı Devleti üzerine

5 birçok kitap ve makale kaleme aldım. Bu eserlerimde Osmanlı c

Devleti’nin siyasi, askeri ve ekonomik olaylarına değindim.

6 Merhaba çocuklar, ben Claude Levi-Strauss. Birçok eser a
kaleme aldım. Bu eserlerimde ırklar, insanlar, tarih ve kültür
üzerine düşünce ve araştırmalarımı ortaya koydum.

7 Merhaba çocuklar, ben Muazzez İlmiye Çığ. Sümer, Hitit gibi g
eski çağ uygarlıkları üzerine çalışmalar yaptım. Bu çalışmala-
rımda kazı biliminin ortaya koyduğu bulguları kullandım.

103

6. Sınıf Sosyal Bilimler ve Toplum

Etkinlik 215

3. Aşağıda logoları verilen kurumları araştırarak tabloda verilen özelliklerle eşleştiriniz.

Türk Tarih Kurumu Türkiye Bilimsel
(TTK) ve Teknolojik

Araştırma Kurumu

Türk Dil Kurumu Türkiye Bilimler
(TDK) Akademisi

Kurum Özellikleri Kurumun Adı
Tübitak
1963 yılında, devlete danışmanlık etmek, milli bilim politika-
larını belirlemek ve rehberlik etmek amacıyla kurulmuştur.
1. Kurum, ülkemizde çeşitli bilim alanlarında araştırma ve ge-

liştirme ile ilgili her faaliyeti desteklemektedir.

Türklerin geçmişi ile ilgili çalışmaların yapılması için Atatürk’ün Türk Tarih Kurumu
2. talimatlarıyla Ankara’da kurulmuştur. Yapılan araştırmalarla

Türklerin medeniyet ve kültür özellikleri ortaya konulmuştur.

Türkiye`nin yüksek bilim kuruluşlarından biridir. 1993`te ku-
rulmuştur. 7 Ocak 1994`te çalışmalarına başlamıştır. T.C.
3. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığına bağlı, tüzel kişiliği olan, bi- TÜBA

limsel, idari, mali özerkliğe sahip bir kurumdur.

Türkçeyi korumak ve Türkçenin zenginliğini göstermek Türk Dil Kurumu
4. amacıyla Atatürk tarafından kurulmuştur. Türkçenin saygın-

lığının artırılması için birçok çalışma yapmaktadır.

104

6. Sınıf Hayalimdeki Gelecek

Hayalimdeki Gelecek

➤➤ Teknoloji insan hayatını geçmişten günümüze kadar olabildiğince geliştirmiştir. İnsanlar doğası gereğince bir-
çok şeyi merak edip sorgulamaları sonucunda insan hayatını daha da kolaylaştırmak ve insanlığa yararlı olmak
için birçok teknolojik çalışmalar yapmışlardır.

İnsanlığın tarih sahnesine çıktığı günden bugüne kadar pek çok teknolojik gelişme yaşanmıştır. On yıl önce
hayal diye tabir edilen kurgular günümüzde ve yakın gelecekte gerçekleşmektedir.

Özellikle son yıllarda yaşadığımız teknolojik gelişmeler baş döndürücüdür. Kitapların yerini tabletler, bisiklet-
lerin yerini arabalar, klasik kol saatlerinin yerini akıllı saatler almaya başlamıştır. Günümüzde de hız kesmeden
devam eden bu çalışmalar insanlığın hayatını daha konforlu bir hale getirmeyi amaçlamıştır.

Örneğin; ulaşım alanında yapılan birçok yenilik insan hayatını oldukça kolaylaştırmıştır. Günümüzde tıp alanın-
da yapılan çalışmalar, insan sağlığı açısından oldukça önemli bir yere sahiptir.

Teknolojik aletlerin yanı sıra insan hayatındaki önemli gelişmelerden bir tanesi ise hiç kuşkusuz Genel Ağ’dır.
Genel Ağ (internet) hayatımızın tüm aşamalarında insanlara yardımcı bir unsurdur.

➤➤ Yaşamımızın hemen her alanında yer almaya başlayan bir diğer teknolojik ürün de robotlardır. Bilgi toplamak
için kullanılan uzay araçları; insan gibi yürüyen, tepki veren insansı robotlar; tıpta kullanılan mikro robotlar
bunlardan bazılarıdır.
Teknoloji insan yaşamını gelecekte de değiştirmeye devam edecektir. Örneğin bir Japon otomobil üreticisi, arı-
ların uçarken diğer böceklerle çarpışmasını engelleyen 300 derece görüş açısına sahip, son derece karmaşık
bir yapısı olan gözlerinden esinlenerek çarpışmaya karşı yeni bir teknoloji geliştirmiştir. Bu teknoloji belki de
gelecekte trafik kazası riskini en aza indirecek; ölüm ve yaralanmalar oldukça azalacaktır.

105

6. Sınıf Hayalimdeki Gelecek

Etkinlik 16

Kazanım: SB.6.4.2. Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin gelecekteki yaşam üzerine etkilerine ilişkin fikirler
ileri sürer.

1. Aşağıdaki fotoğraf 1990’lı yıllarda insanların kullandığı teknolojik cihazları göstermekte-
dir. Kasetçalar, radyo, kamera, walkman ve çağrı cihazı… Bugün tüm bu cihazlar aslında
şu an cebimizde taşıdığımız telefonda toplanmış durumda.

Yukarıda verilen bilgiden yola çıkarak gelecekte teknolojinin insanların hayatını nasıl
etkileyeceğine ve gelecekte insanlığın nasıl bir hayat tarzına sahip olacağına dair dü-
şüncelerinizi belirtiniz.

Gelecekte teknoloji insan hayatının her alanında varlığını koruyacaktır. Teknoloji saye-
sinde özellikle tıp, ulaşım, iletişim gibi alanlarda yapılan yeni icatlar insanların hayatını
daha da kolaylaştıracaktır. Uzmanlara göre daha hızlı bir yaşam insanları beklemekte-
dir.



106

6. Sınıf Hayalimdeki Gelecek

Etkinlik 126

2. Yapay zekayla ilgili olarak verilen parçaları okuyarak soruları cevaplayınız.

Son yıllarda çevremiz yapay zeka ile çevrilmiş durumda. Peki “yapay zeka” nedir?
Yapay zeka belli bir öğrenme ve mantık sistemine dayandırılmış sonuca ulaşma
yeteneği olan akıllı yazılımlardır.
Günlük hayatımıza girmiş “yapay zeka” sistemleri şunlardır: Google Translate,
Apple Siri, Facebook Haber Akışı, telefonunuzun harita uygulamaları, bilgisayarı-
nızdaki oyunlar. Ayrıca akıllı telefonunuz ve kullandığınız diğer birçok cihaz yapay
zeka yazılımları ile doludur.

a. Önümüzdeki yıllar içinde Tesla, Google ve diğer otomobil üreticilerinin tamamının kendi
kendini idare edebilen otomobiller, otobüsler ve kamyonları üretme kapasitesine erişe-
ceği düşünülüyor.

Bu durumun gelecekte taşımacılık sektörünü nasıl etkileyebileceğini belirtiniz?

Bu tür teknolojilerin hayatımızda yaygınlaşması durumunda insanların kişisel konforu ar-
tabilir. Ulaşım ve ticaret gelişebilir. Yeni teknolojiye uygun sistemler üretileceği için trafik
kazalarında azalma olabilir.

b. Yapay zeka üzerinde çalışan bilim insanları önümüzdeki 20 yıl içinde günümüzde en
yaygın olan hastalıkların tamamının çaresinin bulunacağını tahmin ediyorlar.

Bu durum gelecekte insanlığı nasıl etkileyebilir?

Sağlık alanında yapay zeka ile gerçekleşecek bu atılımlar ölüm oranlarını azaltabilir.
Buna bağlı olarak yaşam süreleri uzayabilir. Bu durum da dünya nüfusunda ciddi artışlar
yaşanmasına neden olabilir.

107

6. Sınıf Sosyal Bilimler ve Toplum / Hayalimdeki Gelecek KKT - 12 

1. Antropoloji Coğrafya 4. Aşağıdaki teknolojik gelişmelerden hangisinin
gelecekte insan yaşamını daha az etkileyece-
ği söylenebilir?

Sosyal A) Genetik bilimi B) Telgraf
Bilim C) Cep telefonu D) Uzay teknolojisi
Dalları

Arkeoloji ?

Şemadaki “?” ile gösterilen yere aşağıdakiler-
den hangisi yazılamaz?

A) Sosyoloji B) Felsefe
C) Kimya D) Antropoloji

2. • İnsan ırklarını inceler ve sınıflandırır. 5. Teknolojik alandaki gelişmeler insan hayatını ko-
• Geçmişte meydana gelmiş olayları inceler. laylaştırmaktadır.
• Kazı yöntemiyle ortaya koyduğu bulgular tarihi
olayları aydınlatır. Aşağıdakilerden hangisi bu duruma örnek ola-
rak gösterilebilir?
Aşağıda verilenlerden hangisi bahsedilen sos-
yal bilimlerden biri değildir? A) Sosyal medyaya aşırı bağımlı olan insanlarda
yüz yüze iletişim becerisinin zayıflaması

B) Sanayileşme sonucu oluşan çevre kirliliğinin
insan sağlığını tehdit etmesi

C) Hızlı ulaşım sayesinde zaman kaybının en aza
indirilmesi

D) Şiddet içerikli bilgisayar oyunlarının çocuklar-
da bağımlılık oluşturması

A) Sosyoloji B) Antropoloji
C) Tarih D) Arkeoloji

3. Bir bilim insanı Türklerin ve Çinlilerin toplumsal 6. Hayal gücü, bilimsel araştırma sürecinin her ba-
yapısını ve geleneklerini karşılaştıran bir araştır- samağında önemlidir. Farklı fikirler üretebilmek,
ma yapmaktadır. uygulanabilir çözümler sunabilmek, özgün soru-
lar ortaya koyabilmek hayal gücü ile mümkündür.
Buna göre bu bilim insanının yaptığı çalışma
hangi bilim dalının alanına girmektedir? Buna göre hayal gücü aşağıdakilerden hangi-
sini sağlar?
A) Arkeoloji B) Felsefe
C) Sosyoloji D) Psikoloji A) Ekonominin gelişmesini

B) Milli kültürün gelişmesini

C) İnsanlığın ve düşüncenin ilerlemesini

D) Demokratik yönetimlerin gelişmesini

108

6. Sınıf Araştırma Yapıyorum
Araştırma Yapıyorum

Her hangi bir alanda bilimsel bir araştırma yapılırken belli kurallara uyulmalıdır. Buna göre bilimsel araştırma
basamakları şöyledir:

➤➤ ARAŞTIRILACAK KONUNUN BELİRLENMESİ
Bilimsel araştırma yapmak için öncelikle bir konu (problem) belirlenir. Bu konu ilgimizi çeken veya toplumu
ilgilendiren bir konu olabilir. Örneğin; yaşadığımız şehrin tarihi, trafik, savaş, orman yangınları, sinema, çevre
kirliğinin sonuçları, sigaranın zararları vb.

➤➤ PROBLEMİN ORTAYA KONULMASI
Bu aşamada araştırma konusu ile ilgili hipotezler yani varsayımlar öne sürülür.

➤➤ SÜRENİN BELİRLENMESİ
Planlanan araştırmanın aşamalarının hangi tarihler arasında tamamlanacağı belirlenir.

➤➤ KAYNAKLARIN BELİRLENMESİ
Bu aşamada varsayımların doğrulanması için araştırma yapılır. Bunun için araştırma konusu ile ilgili dergi, ki-
tap, gazete, kütüphane, fotoğraf ve Genel Ağ vb. kaynaklardan yararlanılarak araştırma yapılır.

➤➤ METİN VE RAPOR OLUŞTURMA
Bilimsel araştırmaların son aşamasıdır. Toplanan bilgi ve belgeler bir araya getirilir. Bir rapor olarak sunulur.
Rapor hazırlanırken başka kaynaklardan alınan bilgiler dipnotla gösterilir. Dipnot gösterilmesi akademik dü-
rüstlüğün sağlanması bakımından gereklidir. Raporun en son kısmında da “kaynakça” kısmı yer alır. Böylece
nasıl bir çalışma yaptığımız ortaya konulur ve konuyla ilgilenenlere yol gösterilir.

109

6. Sınıf Araştırma Yapıyorum

Etkinlik 17

Kazanım: SB.6.4.3. Bilimsel araştırma basamaklarını kullanarak araştırma yapar.

1. Aşağıda karışık olarak verilen bilimsel araştırma basamaklarını doğru bir şekilde ya-
zarak sıralayınız.

Sürenin belirlenmesi Metin oluşturma

Konuyu belirleme Problemin ortaya konulması

Konu ile ilgili kaynakları belirleme

1- Konuyu belirleme
2- Problemin ortaya konulması
3- Sürenin belirlenmesi
4- Konu ile ilgili kaynakların belirlenmesi
5- Metin oluşturma

2. “Öğretmenim benden Kök Türklerle ilgili bir
araştırma yapmamı istedi. Konuyla ilgili o kadar
çok kitap vardı ki, bunların hepsine bakmam im-
kânsızdı. Ama önemli bulduklarımı ve konumla en
çok ilgili olanları kullandım. Kitaplardan edindiğim
bilgileri not ederken o bilgileri aldığım kitabın ve-
ya makalenin künyesini de dipnot olarak yazdım.
Daha sonra bu dipnotların tümünü, araştırmamın
son kısmında yani kaynakça bölümünde tekrar
belirttim.”

6. sınıf öğrencisi Mete, Kök Türklerle ilgili yaptığı bu araştırmada “dipnot” ve “kaynak-
ça” vererek neyi amaçlamış olabilir? Açıklayınız.

Bilimsel bir araştırmada dipnot ve kaynakça verilmelidir. Bunun nedeni akade-
mik dürüstlüğü sağlamaktır. Alınan bilginin kaynağının belirtilmesi bilgi hırsızlığını
önler.

110

6. Sınıf Araştırma Yapıyorum

Etkinlik 127

3. Seçeceğiniz bir konuda bilimsel araştırma basamaklarını dikkate alarak araştırma ya-
pınız. Araştırma aşamalarını aşağıda belirtilen ilgili bölümlere yazınız.

ARAŞTIRMA KONUSU

PROBLEMİN ORTAYA KONULMASI

KAYNAK BELİRLEME

METİN OLUŞTURMA

KAYNAKÇA
111

6. Sınıf Emek Bir Hazinedir

Emek Bir Hazinedir

➤➤ Yeni bir eser üretmek veya bir buluşa imza atmak çok fazla emek gerektirdiğinden bu eserlerin yasa dışı yol-
lardan çoğaltılmasını önlemek buluş veya eser sahibinin haklarını korumak amacıyla “patent ve telif hakkı”
kavramları ortaya çıkmıştır.

Patent
Patent buluş sahibinin buluş konusu ürününü belirli bir süre üretme, kullanma veya satma hakkıdır. Aynı za-
manda bu hakkı gösteren belgeye de patent denir.
Ülkemizde özgün çalışmalar yapan insanların haklarını korumak amacıyla Türk Patent ve Marka Kurumu
kurulmuştur.
Telif hakkı
Bir düşünce veya sanat eserini ortaya koyan kişinin bu eserden doğan haklarının tümüne telif hakkı denir.
Telif hakkı sembolü “©” şeklindedir. Ülkemizde sanat eserlerini korumak için “Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu”,
“Video ve Müzik Eserleri Kanunu” gibi yasalar çıkarılmıştır.
Bandrol (Denetim Pulu)
Kaset, kitap, CD, DVD gibi süresiz yayınlarda telif ödemelerini ve eserlerin tescillerini kontrol altına almak için
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından verilen baskılı minik etikete verilen addır. Üzerinde bandrol olan
ürünler o üründen devletçe belli bir vergi alındığını göstermektedir.

112

6. Sınıf Emek Bir Hazinedir

Etkinlik 128

Kazanım: SB.6.4.4. Telif ve patent hakları saklı ürünlerin yasal yollardan temin edilmesinin gerekliliğini sa-
vunur.

1. Metni okuyarak aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

Telif hakkı, herhangi bir bilgi veya düşünce ürününün kullanılması ve yayılması ile
ilgili hakların, yasalarla belirli kişilere verilmesidir. Kısaca, orijinal bir eserin kopya-
lanmasına veya kullanılmasına izin verme hakkıdır.
Telif hakkı, genellikle belirli bir süre için geçerlidir. Sembolü çember içinde bir “C”
harfidir, © harfi üzerinde bulunduğu eserin telif haklarının korunduğunu belirtir ve
İngilizce “copyright” kelimesini ifade eder.

a. Herhangi bir bilgi ya da düşünce ürününün telif hakkının kanunlarla korunmasının nedeni
nedir?

Kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği ürünlerin üzerindeki haklarını korumak-
tır.

b. Kitapçıdan aldığımız bir kitabın üzerinde © işaretinin bulunması ne anlama gelir?
Kitabın yasal çerçevede basıldığını ve telif haklarının ödendiğini ifade eder.

113

6. Sınıf Emek Bir Hazinedir

Etkinlik 218

2. Aşağıdaki gazete haberine göre verilen soruyu cevaplandırınız.

Makine mühendisi olan işadamı Haluk Şahin, Sarayköy’de faytonları çeken atlara eziyet
edilmeden daha çevreci bir nostalji yaşatmak düşüncesiyle yaklaşık 15 yıl önce elekt-
rikli fayton üretimine başladı. Şahin, yurt dışından ‘Fayoto’ adıyla patent alıp, ürettiği
faytonları da başta Arap ülkeleri olmak üzere İspanya, Fransa, Portekiz, Lüksemburg,
Romanya ve Bulgaristan gibi ülkeler ile bazı kraliyet ailelerine özel olarak üretip gön-
deriyor. Yılda, siparişe göre 50’ye yakın fayton üretimi yaptıklarını, üretim kapasitesini
artırabileceklerini belirten Şahin, “Biz hayvanların iş gücü olarak kullanılmasına karşı
olduğumuz için elektrikli fayton üretimi yapıyoruz.” diyor.

Bu habere göre Makine Mühendisi Haluk Şahin patent almadan üretim yapsaydı ne
gibi sorunlarla karşılaşırdı?

Patent almak bir ürünün baskaları tarafından üretilmesini engeller. Eğer bir ürün patenti
alınmadan üretilirse başkaları tarafından yeniden üretilir ve satışa sunulur. Böylece ürü-
nün asıl sahibinin hakları çiğnenmiş olur.

114

6. Sınıf Emek Bir Hazinedir

Etkinlik 128

3. Aşağıdaki tabloda verilen ifadelerin doğru mu, yanlış mı olduğunu belirtiniz.

İfadeler Doğru Yanlış

1. Bir sanat ya da fikir eserinin yasa dışı yollardan çoğaltılmasına 
korsan denir.

2. Ülkemizde buluş yapan insanların haklarını korumak için Türk Pa- 
tent ve Marka Kurumu kurulmuştur

3. Bilimsel araştırmanın ilk basamağı varsayımları test etmektir. 

4. Gelecekte oluşacak tüm teknolojik gelişmeler insan yaşamını 
olumlu etkileyecektir. 

5. Buluş yapan insanların buluşlarından doğan haklarının tümüne
telif hakkı denir.

6. Korsan yayıncılığı önlemek için alışverişlerden sonra fatura ya da
fiş alınması yeterlidir.

7. Orjinal ürünleri satın aldığımızda devlete vergi ödemiş oluruz. 

8. Kitap ve CD gibi ürünlerin üzerinde telif hakkını koruyan bandrol 
adlı etiket bulunur.

9. Korsan yayıncılık devleti vergi kaybına uğratır. 

10. Bilimsel bir çalışmada akademik dürüstlüğün sağlanması için 
dipnot ve kaynakça verilmelidir.

11. Bilimsel araştırma yaparken aynı kaynaklardan yararlanılması ge- 
rekmektedir.

12. Bilimsel araştırmalarda kitap, dergi, ansiklopedi gibi eserler yazılı 
kaynaklar kategorisinde yer alır.

115

6. Sınıf Araştırma Yapıyorum / Emek Bir Hazinedir KKT - 13 

1. 4. I. Emeğe saygı duymak
II. Kültürel ve sanatsal eserleri yaygınlaştırmak
III. İnsanların fikir hakkını korumak

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri telif
hakkının amaçlarındandır?

Araştırma yaparken genellikle kütüpha- A) Yalnız I B) Yalnız II
neye giderim. Kütüphaneyi seviyorum. C) I ve III D) I, II ve III
Çünkü araştırmamla ilgili birçok kitap ve
dergiye ulaşabiliyorum. 5. Otomotiv sektöründe yaptığı icatlarla tanınan
bir mühendis icatlarını güvence altına almak
Metne göre bu araştırmacı bilimsel araştır- için öncelikle aşağıdakilerden hangisini yap-
manın hangi basamağıyla ilgili düşüncelerini malıdır?
ifade etmiştir?
A) Televizyon reklamlarına önem vermelidir.
A) Hipotez oluşturma
B) Varsayımları test etme B) Bir şirket çatısı altında faaliyetlerini yürütmeli-
C) Kaynak tarama dir.
D) Konu belirleme
C) Bir fabrikayla anlaşarak üretime başlamalıdır.
2. Bilimsel bir çalışma yaparken edindiğimiz bilgi-
leri hangi kaynaklardan aldığımızı metnin altında D) Yaptığı icadın patentini almalıdır.
- - - - göstermeliyiz. Böylece bilimsel dürüstlük
ilkesine bağlı kalmış oluruz.

Metindeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?

A) dipnotla B) varsayımla
C) dilekçeyle D) bandrolle

3. I. Araştırma metninin oluşturulması 6. Ülkemizde bir buluşu sahibinin üzerine tescil
II. Araştırma konusunun belirlenmesi eden kuruluş aşağıdakilerden hangisidir?
III. Konuyla ilgili kaynakların incelenmesi
IV. Sürenin belirlenmesi A) Türk Patent ve Marka Kurumu
B) Türkiye İstatistik Enstitüsü
Yukarıda verilen bilimsel araştırma basamak- C) Radyo Televizyon Üst Kurulu
larını sıraladığımızda aşağıdakilerden hangisi D) Türkiye Bilimler Akademisi
doğru olur?

A) II-IV-III-I B) III-II-IV-I
C) I-III-II-IV D) II-IV-I-III

116

5. ÜNİTE

ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM

Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor
Dünyamıza Sahip Çıkalım
Bir Projem Var

Vergilerimizle Aydınlık Yarınlara
Nitelikli İnsan, Güçlü Türkiye
Mesleğimi Seçiyorum

Kazanımlar

➢➢ SB.6.5.1. Ülkemizin kaynaklarıyla ekonomik faaliyetlerini ilişkilendirir.
➢➢ SB.6.5.2. Kaynakların bilinçsizce tüketilmesinin canlı yaşamına etkilerini analiz eder.
➢➢ SB.6.5.3. Türkiye’nin coğrafi özelliklerini dikkate alarak yatırım ve pazarlama proje önerileri hazırlar.
➢➢ SB.6.5.4. Vatandaşlık sorumluluğu ve ülke ekonomisine katkısı açısından vergi vermenin gereğini ve önemini

savunur.
➢➢ SB.6.5.5. Nitelikli insan gücünün Türkiye ekonomisinin gelişimindeki yerini ve önemini analiz eder.
➢➢ SB.6.5.6. İlgi duyduğu mesleklerin gerektirdiği kişilik özelliklerini, becerileri ve eğitim sürecini araştırır.

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

➤➤ Bir ülkenin gelişmişliğinden ve ekonomik durumundan söz ederken o ülkenin kaynaklarını dikkate alırız. Top-
rak, su, orman ve madenler başlıca doğal kaynaklardır. Türkiye bu kaynaklar bakımından zengin bir ülkedir.
Doğal kaynaklar sanayinin ihtiyacı olan ham madde ve enerjiyi sağlar. Bu nedenle doğal kaynaklar ekonomik
gelişmeyi sağlayan önemli bir etkendir. Ülkemizin kaynakları çeşitli üretim aşamalarından geçerek üç ana sek-
törde kullanılır. Bu sektörler ve iş kolları şöyledir.

Tarım Sektörü Sanayi Sektörü Hizmet Sektörü

Hayvancılık Madencilik Turizm

Ormancılık İmalat Eğitim

Balıkçılık İnşaat Sağlık

Bitkisel Üretim Ticaret

Ulaştırma

➤➤ Tarım

Toprak, sanayide ham madde olmasının yanında tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin de vazgeçilmez kaynak-
larından biridir. Genel olarak topraktan yararlanma faaliyetlerine tarım adı verilir. Ekim dikim işleri yanında,
hayvancılık ve ormancılık etkinlikleri de topraktan faydalanarak yapıldığı için tarımsal faaliyetlerden sayılmak-
tadır.

Ülkemizde dört mevsimin yaşanması ve farklı toprak koşulları nedeniyle çok zengin tarım ürünleri yetiştiril-
mektedir. Ülkemizde yetiştirilen tarım ürünlerini tahıllar, baklagiller, sanayi bitkileri, sebze ve meyveler olarak
gruplandırabiliriz

Tahıllar Yulaf, Buğday, Arpa, Çavdar, Mısır
Baklagiller Mercimek, Fasulye, Nohut, Pirinç
Sanayi Bitkileri Ayçiçeği, Pamuk, Tütün, Şekerpancarı, Zeytin
Sebze ve Meyveler Nar, Elma, Portakal, Patlıcan, Domates, Biber vb…

119

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

Bu tarım ürünlerinin kullanım alanları çok geniş olduğundan çeşitli sektörlerin gelişmesini sağlarlar. Bu bağ-
lamda aşağıdaki tabloyu inceleyiniz.

Bölgeler Yetiştirilen Tarım Ürünleri Etkilediği Sektörler
Akdeniz Bölgesi
Portakal, mandalina, muz, pamuk, yer fıstığı, so- Gıda, yağ sanayii, meyve suyu üre-
Karadeniz Bölgesi ya fasulyesi ve mısır timi ve dokumacılık

Çay, fındık, mısır, tütün ve pirinç Gıda, yağ sanayii, çikolata sektörü

Marmara Bölgesi Ayçiçeği, pirinç, fındık, zeytin, mısır ve buğday Gıda, yağ ve un sanayii

Ege Bölgesi Tütün, incir, zeytin, haşhaş, pamuk ve üzüm Gıda, yağ ve dokuma sektörü

Güneydoğu Anadolu Antep fıstığı, üzüm, pamuk, susam ve karpuz Gıda, yağ ve dokuma sektörü
Bölgesi
Gıda, un, şeker sanayii ve hayvan-
Doğu Anadolu Buğday, arpa, şeker pancarı ve baklagiller cılık
Bölgesi Gıda, un, şeker sanayii ve hayvan-
cılık
İç Anadolu Buğday, arpa, çavdar, patates, şeker pancarı
Bölgesi

T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Atatürk Orman Çiftliği, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Toprak Mahsulleri
Ofisi, Ziraat Bankası, Tarım Kredi Kooperatifleri, GAP İdaresi Başkanlığı, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü,
ziraat odaları ve mesleki örgütler; ülkemizde tarımı destekleyen kurum ve kuruluşlardandır.

Tarımda verimi artırmak için birtakım önlemler alınmaktadır. Gübreleme, sulama, ilaçlama, tohum ıslah
çalışmaları, pazarlama imkânlarının artırılması ve modern tarım yöntemlerinin uygulanması bu önlem-
lerdendir.

120

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

➤➤ Hayvancılık

Tarımsal üretimin yanında hayvan yetiştiriciliği de ülkemizde yaygın olarak yapılmaktadır. Bitki örtüsü ile hay-
vancılık faaliyetlerinin yapıldığı yer arasında sıkı bir bağ bulunmaktadır. Ayrıca hayvancılık sektörü ile tüketim
merkezlerine yakınlık arasında da sıkı bir ilişki vardır.

Aşağıdaki tabloyu inceleyiniz.

Hayvancılık Nerede Yaygın Nedenleri Etkilediği
Türü Olduğu Sektörler

Büyükbaş Doğu Anadolu’da Erzurum Bu bölgelerde yaz yağışının fazla ol- Et ve süt sanayii, deri-
Hayvancılık Kars Bölümü’nde ve Kara- ması nedeniyle gür otlakların geniş cilik
deniz Bölgesi’nde olması. Ayrıca yeryüzü şekillerinin en-
gebeli olmasından dolayı tarımın kısıtlı
olması nedeniyle halkın hayvancılığa
yönelmesi.

Küçükbaş İç Anadolu ve Güneydoğu Bitki örtüsünün bozkır olması Et ve süt sanayii,
Hayvancılık Anadolu Bölgesi dericilik ve yünlü doku-
macılık

İpek Marmara Bölgesi Dut ağacının yaygın olması Dokuma sektörü
Böcekçiliği

Arıcılık Ege Bölgesi ve Karadeniz Çam ağaçlarının yaygın olması ve bitki Bal üretimi
Bölgesi örtüsünün çeşitli ve zengin olması

Kümes Marmara ve Ege Bölgesi Nüfusu kalabalık olan şehirlerde beyaz Gıda ve ulaşım sektörü
Hayvancılığı et ihtiyacının fazla olması

Ahır Marmara ve Ege Bölgesi Nüfusu kalabalık olan şehirlerde kırmı- Gıda ve ulaşım sektörü
Hayvancılığı zı et ihtiyacının fazla olması

121

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

➤➤ Sularımız
Üç tarafı denizlerle çevrili olan ülkemiz, deniz ulaşımı bakımından oldukça elverişli şartlara sahiptir. İstanbul ve
Çanakkale boğazları Karadeniz ile Akdeniz arasındaki ulaşımı sağlamaktadır.

Denize kıyısı olan illerimizde yer alan birçok liman ticaretimizin artmasında büyük rol oynamaktadır. İstanbul,
İzmir, Mersin, İzmit, İskenderun (Hatay), Ereğli (Zonguldak) limanları ülkemizde en çok ticaret yapılan liman-
lardır.

Ülkemizin deniz, göl ve akarsuları büyük bir su ürünleri potansiyeline sahiptir. Balık avcılığının büyük bir kısmı
Karadeniz’de yapılır.

Ülkemiz, su sporları (rafting, kano ve su kayağı) bakımından önemli bir potansiyele sahiptir. Dünyanın en hızlı
akan nehirlerinden biri olan Çoruh Nehri turizm açısından önemlidir.

Ülkemizin en büyük bölgesel kalkınma projesi olan Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) Fırat ve Dicle ne-
hirlerinin sularından yararlanmak için başlatılan bir projedir. Bu nehirler üzerinde 22 baraj ve 19 hidroelektrik
santrali yapılmıştır. Bu baraj ve hidroelektrik santraller sulamada ve elektrik üretiminde ülkemize büyük katkılar
sağlamaktadır.

Ülkemiz jeotermal kaynaklar bakımından da oldukça elverişlidir. Ülkemiz bu alanda dünyada yedinci, Avru-
pa’da birinci sıradadır. Jeotermal kaynaklar enerji sektöründe kullanılmaktadır.
➤➤ Ormancılık
Ormanlar, ülkemizin en önemli zenginlik kaynaklarındandır. Ormanların kapladığı alan ülkemizin toplam yüz
ölçümünün %28’i kadardır. İklim koşulları nedeniyle orman bakımından en zengin bölgemiz Karadeniz Bölge-
si’dir.

Ormanlar kâğıt, kereste ve mobilya gibi bazı sektörlerde hammadde olarak kullanılmaktadır. Ayrıca ormanlar;
ilaç üretimi, arıcılık ve yakacak odun üretimine de kaynak oluşturur.

122

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

➤➤ Madencilik
Madenler, insan hayatı için vazgeçilmez doğal kaynaklardır. Yaşamı kolaylaştıran araç ve gereçlerin tamamına
yakınının yapımında madenler kullanılmaktadır. Gelişmiş ülkelerin bugünkü teknolojiye ve ekonomik düzeye
ulaşmalarında maden kaynakları da önemli rol oynamıştır.

Ülkemiz maden yönünden oldukça zengindir. Ülkemizde çıkarılan madenlerin önemli bir kısmından inşaat sek-
töründe ve sanayide hammadde olarak yararlanılmaktadır. Ayrıca bir kısmı da ihraç edilerek ülke ekonomisine
katkı sağlamaktadır.

Ülkemizde çıkarılan taşkömürü, linyit, uranyum, toryum gibi madenler enerji kaynağı olarak kullanılır.

Mermer, granit gibi madenler de inşaat sektöründe kullanılmaktadır. Bor, demir, bakır, mermer ihraç edilen
madenlerimizdendir.

Ülkemizde yirmi dokuz farklı maden çıkarılmaktadır. En önemlilerinden
biri bor madenidir. Bu maden inşaat, otomotiv, ev gereçleri, mobilya,
ilaç, elektrik - elektronik, seramik, gübre, sabun, deterjan, kozmetik,
fotoğraf ve plastik sanayi gibi pek çok alanda kullanılır. Ülkemizde Es-
kişehir ve Balıkesir’de çıkarılan bor madeninin süper iletkenlik özelliği,
saatte 400 - 500 km hızla giden hızlı trenlerin ulaşımda kullanılmasını
sağlamıştır. Fakat ülkemiz bor madeninin işlenerek satılması noktasın-
da yeterli düzeyde değildir.

➤➤ Turizm
Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, dört farklı mevsimin yaşandığı, benzersiz doğal güzelliklere sahip olan
ülkemiz, turizm açısından zengin bir ülkedir.

Turizm kaynakları doğal turizm kaynakları ve beşerî turizm kaynakları olmak üzere ikiye ayrılır. Doğal turizm
kaynakları doğal etkenlerle oluşan kaynaklardır. Beşerî turizm kaynakları ise insan yapımı ya da insanın
doğayı düzenlemesiyle oluşmuş kaynaklardır. Ülkemiz doğal ve beşeri turizm kaynakları bakımından oldukça
zengindir. Bunlardan biri deniz turizmidir. Deniz turizminin yanında kış sporları, tarihî ve kültürel zenginlikleriyle
ülkemiz her mevsim birçok turist çekmektedir.

Antalya, Muğla, Aydın ve İzmir illeri, yazları deniz turizminin merkezleridir. Kışları ise; Uludağ, Palandöken,
Erciyes ve Ilgaz Dağları yerli ve yabancı pek çok turistin önemli uğrak yerleridir.

Birçok medeniyetin yerleşip barındığı ülkemizde; Kapadokya bölgesi (Aksaray, Nevşehir ), İzmir, Çanakkale,
Trabzon, Şanlıurfa, Mardin önemli turizm merkezlerimizdir. Ayrıca, ülkemizde birçok şifalı su kaynağı vardır. Bu
kaynaklar da yerli ve yabancı turistlerin ilgi odağıdır.

Bu açılardan turizm ülkemiz ekonomisinin önemli kaynaklarından biridir. Bu nedenle turizm için “bacasız sa-
nayi” denilmektedir

123

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

Etkinlik 19

Kazanım: SB.6.5.1. Ülkemizin kaynaklarıyla ekonomik faaliyetlerini ilişkilendirir.
1. Aşağıda verilen görsellere bakarak toprağa dayalı ekonomik faaliyetleri işaretleyiniz.
a. b. c.



d. e. f.

 

2. Aşağıda verilen diyagramı tamamlayınız. c
İlaçlama
a b
Gübreleme Sulama f
Pazarlama
d Tarımda verimi arttırmak
Tohum ıslahı için uygulanan yöntemler

e
Tarımda makineleşme

124

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

Etkinlik 19

3. Aşağıdaki tabloda ülkemizde yetiştirilen tarım ürünleri verilmiştir. Bu tarım ürünlerini
verilen başlıklara göre gruplandırınız.

Tarım Ürünleri Tahıllar Baklagiller Sanayi Sebze ve
Bitkileri Meyveler
1 Buğday 
2 Erik  
3 Ayçiçek   
4 Nohut 
5 Muz  
6 Çay 
7 Karpuz   
8 Yulaf  
9 Pamuk   
10 Zeytin 
11 Mercimek 
12 Arpa 
13 Fasulye
14 Şekerpancarı 
15 Çilek
16 Domates 
17 Pirinç
18 Tütün
19 Çavdar
20 Mısır
21 Biber
22 Fındık
23 Patlıcan

125

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

Etkinlik 19

4. Aşağıdaki tabloda verilen iş kollarını ana sektörlere göre gruplandırınız.

İş Kolları Sanayi Tarım Hizmet

a Ormancılık   
b Turizm  
c İmalat   
d Eğitim 
e İnşaat   
f Sağlık  
g Mobilyacılık  
h Küçükbaş hayvancılık 
i Kağıt üretimi
j Ulaştırma
k Dokuma
l Balıkçılık
m Madencilik
n Ticaret
o Bitki yetiştirme
p Kimya sektörü
r Büyükbaş hayvancılık

5. Aşağıdaki fotoğrafları inceleyiniz. Fotoğrafların hangi ekonomik faaliyet alanları ile
ilgili olduklarını altında verilen kutucuklara yazınız.

1 23

Hayvancılık Balıkçılık Tarım
4 5 6

Hayvancılık Madencilik Ormancılık
126

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

Etkinlik 19

6. Tabloda verilen ürünlerin ilgili olduğu sanayi kolunu bularak “” işareti ile belirtiniz.

Gıda Dokuma Madencilik Orman
sanayii sanayii ürünleri

a. Unlu mamüller  
b. Kağıt sanayii 
c. Kerestecilik  
d. Demir-Çelik üretimi  
e. Kumaş üretimi 
f. Taş kömürü tesisi 
g. Mobilyacılık 
h. İplik üretimi
i. Meyve suyu 
j. Bor işletmesi
k. Zeytinyağı üretimi 
l. Gömlek ve pantolon üretimi

7. Ülkemizde tarımsal üretimin yanında hayvan yetiştiriciliği de yaygın olarak yapılmaktadır.
Hayvan yetiştiriciliği ile bitki örtüsü arasında sıkı bir ilişki vardır.

Bu bilgiye göre aşağıdaki tabloda ülkemizde yapılan hayvancılık faaliyetleriyle ilgili
bazı bilgiler verilmiştir. Bu bilgilere göre tabloda yer alan boşlukları doldurunuz.

Hayvancılığın yapıldığı yerin özelliği Hayvancılık türü En yaygın olduğu
bölge

1. Makilerin yaygın olduğu yerlerde yapılır. Kıl keçisi Akdeniz Bölgesi

2. Bozkır bitki örtüsü yaygındır. Küçükbaş İç Anadolu Bölgesi
hayvancılık
3. Geniş otlakların ve çayırların yaygın Doğu Anadolu ve Kara-
olduğu yerde yapılır. Büyükbaş hayvan- deniz Bölgeleri
cılık

4. Dut ağacının yaygın olduğu yerlerde İpek böcekçiliği Marmara Bölgesi
yapılır.

5. Çiçekli bitkilerin ve çam ormanlarının Arıcılık Akdeniz ve Karadeniz
yaygın olduğu yerlerde yapılmaktadır. bölgeleri

127

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

Etkinlik 219

8. Aşağıda verilen görselleri inceleyerek Güneydoğu Anadolu Projesi’nin başta bölge
halkı olmak üzere ülkemizin ekonomik, kültürel ve sosyal faaliyetlerine ne gibi katkı-
larda bulunacağını maddeler halinde yazınız.

GAP

Kısa adı GAP olan Güney Doğu Anadolu Projesi bölgeyi birçok açıdan etkiler. Enerji üretimi,
ulaşım, tarım üretimi, sulama, iş imkanlarının artması bunlar arasında yer alır. Bu alanlar-
da gerçekleşen ilerlemeler bölgenin kalkınmasını sağlamaktadır. GAP sayesinde bölgede
sulamanın artmasına bağlı olarak pamuk gibi birçok sanayi bitkisinin üretiminde artışlar ya-
şanmıştır.

128

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

Etkinlik 129

9. Aşağıdaki görsellerde bor madeninin kullanıldığı bazı ürünler verilmiştir. Bu ürünlerin
hangi alanda olduğunu altına yazınız.

Cam Jet-Roket Temizlik Seramik Bilişim Cep
Sanayi Yakıtı Ürünleri Sanayii Teknolojileri Telefonu

a. b. c.

Temizlik ürünleri Jet-Roket yakıtı Seramik sanayii
d. e. f.

Cam sanayii Bilişim teknolojileri Cep telefonu

10. Turizm kaynaklarını doğal turizm kaynakları ve beşerî turizm kaynakları olmak üzere
ikiye ayırmak mümkündür. Buna göre aşağıdaki diyagramda verilen turizm kaynakla-
rını “doğal” ve “beşeri” olmak üzere gruplandırarak ilgili kutucuklara yazınız.

Dağlar Antik Kentler Camiler
Oteller
Yaylalar Plajlar Müzeler Mağaralar

Saraylar Şelaleler

Doğal Turizm Kaynakları Beşeri Turizm Kaynakları

Dağlar Antik kentler
Yaylalar Camiler
Plajlar Müzeler
Mağaralar Oteller
Şelaleler Saraylar

129

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

Etkinlik 219

11. Tabloda verilen soruları haritaya göre cevaplayınız.

Sorular Cevaplar
3
Ülkemizde karasal iklimin görüldüğü yerlerde bozkır bitki örtüsünün 5
yaygın olması nedeniyle küçükbaş hayvancılık yaygın olarak yapıl-
1. maktadır. Buna göre harita üzerinde numaralandırılmış alanlardan

hangisinde küçükbaş hayvancılık daha yaygındır?

Yıl içinde güneşli gün sayısı fazla olan yerlerde yaz mevsimi uzun
sürmekte bu durum turizm faaliyetlerini olumlu yönde etkilemek-
2. tedir. Buna göre harita üzerinde numaralandırılmış alanlardan
hangisinde yaz turizmi daha yaygındır?

Ülkemizde iklim şartlarından dolayı çoğu bölgelerde özellikle yaz
aylarında tarımda sulama yapmak zorunludur. Buna göre harita
3. üzerinde numaralandırılmış alanlardan hangisinde yaz aylarında ta- 2
1
rımda sulama ihtiyacı en azdır? 4

Ülkemizde yer alan akarsulardan hidroelektrik santraller aracılığıyla
enerji üretmede yararlanılır. Akarsuların enerji potansiyeli ise akar-
4. suların akış hızı ve yer şekilleriyle doğrudan ilişkilidir. Buna göre
harita üzerinde numaralandırılmış alanlardan hangisinde yer alan
akarsuların enerji potansiyelleri daha yüksektir?

Ülkemizde elde edilen gelir bakımından ilk sırada sanayi sektörü yer
5. almaktadır. Buna göre harita üzerinde numaralandırılmış alanlardan

hangisinde sanayi gelirleri diğerlerinden daha fazladır?

130

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor

Etkinlik 129

12. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanlara “D”, yanlış olanlara ise “Y” yazınız.

İfadeler Doğru Yanlış

1. Ülkemizde nüfusun kalabalık olduğu Marmara Bölgesi’nde  
kümes ve besi hayvancılığı yaygındır. 
 
2. Doğu Anadolu Bölgesi’nde tarım ve hayvancılık yaygın olarak  
görülen ekonomik faaliyettir. 
 
3. Ülkemizde yer şekilleri çeşitliliğine bağlı olarak ekonomik faa-  
liyetler de çeşitlilik gösterir. 

4. Mısır, zeytin, tütün, ayçiçeği gıda sanayiinde kullanılan bitki- 
lerdir.

5. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) bölgede işsizliğin artması-
nı sağlamıştır.

6. Ülkemizde çıkarılan taşkömürü, linyit, uranyum, toryum gibi
madenler enerji kaynağı olarak kullanılır.

7. Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde pamuk tarımının
yapılması bölgede tekstil sektörünün gelişmesini sağlamıştır

8. Güney Marmara’da ve Ege’de zeytin tarımının yapılması yağ
sanayiinin gelişmesini sağlamıştır.

9. Ülkemizde madenlerden en çok kâğıt üretimi ve mobilyacılık
alanında yararlanılmaktadır.

10. Bir bölgede tarımın gelişmesine bağlı olarak iş imkanları da
artar.

11. Ülkemizde dört mevsimin yaşanması ve farklı toprak türlerinin bu-
lunmasından dolayı genellikle aynı tarım ürünleri yetiştirilmektedir.

12. Karadeniz Bölgesi’nde fındık üretimi yağ ve çikolata fabrikala-
rının hizmet vermesini sağlamaktadır.

13. Ülkemizde antik kentler doğal turizm kaynakları arasındadır.

14. Ülkemizin meraların fazla yer kapladığı doğu ve kuzey doğu
kesimlerinde küçükbaş hayvancılık yaygın olarak yapılır.

15. Mercimek, sanayi bitkileri arasında yer alır.

131

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor KKT - 14 

1. Bölgelerimizin coğrafi özellikleri göz önüne 4. Dokuma sanayinin ham maddesi olan pamuk
alındığında aşağıdakilerden hangisinin akar- alüvyon toprakları sever. Gelişme döneminde bol
suları hidroelektrik santral kurmak için daha su, olgunlaşma döneminde (yaz ayları) ise sıcak-
uygundur? lık ve kuraklık ister.

A) Doğu Anadolu Bölgesi Ülkemizde görülen iklim tipleri göz önüne
alındığında aşağıdaki bölgelerimizden hangi-
B) İç Anadolu Bölgesi sinde pamuk tarımı yapılamaz?

C) Ege Bölgesi A) Akdeniz kıyıları

D) Marmara Bölgesi B) Güneydoğu Anadolu

C) Karadeniz kıyıları

D) Ege Bölgesi

2. Türkiye’de ormancılık faaliyetleri çoğunlukla kıyı 5. Kümes hayvancılığı iklim ve bitki örtüsüne bağlı
bölgelerde yapılmaktadır. olmadığından, nüfus yoğunluğunun fazla olduğu
yerlerde ve pazarlama olanaklarının elverişli oldu-
Bu durum kıyı bölgelerinin hangi özelliğinden ğu özellikle büyükşehirlere yakın olan alanlarda
kaynaklanır? gelişmiştir.

A) Sanayi faaliyetlerinin gelişmiş olması Bu bilgiye göre kümes hayvancılığının gelişme-
B) Nem ve yağış miktarının fazla olması sinde ana etken aşağıdakilerden hangisidir?
C) Ulaşım imkanlarının elverişli olması
D) Yeryüzü şekillerinin sade olması A) Ham maddeye yakınlık

B) Tüketim merkezlerine yakınlık

C) Enerji kaynaklarına yakınlık

D) İklim özelliklerine uygunluk

3. Tarım ürünleri sanayi sektörünün en önemli ham- 6. Aşağıdaki kentlerin hangisinde sanayiye bağlı
madde kaynakları arasındadır. yatırımlar diğerlerine göre daha çoktur?

Buna göre aşağıdakilerden hangisi yağ sa-
nayisinde bir ham madde kaynağı olarak
kullanılmaz?

A) Buğday B) Zeytin A) Antalya B) Kastamonu
C) Fındık D) Ayçiçeği C) Kocaeli D) Diyarbakır

132

6. Sınıf Kaynaklarımız Kazanca Dönüşüyor KKT - 15 

1. Aşağıdaki ürünlerden hangisinin ham madde- 4. Ağaçların nem tutma özellikleri aşırı ısınma ve
si toprak değildir? soğumayı önler. Ayrıca ağaçlar kökleri sayesinde
toprağın aşınmasını da engeller.
A) Kağıt B) Kiremit
C) Seramik D) Tuğla Buna göre ağaçların bu özelliği aşağıdakiler-
den hangisinin azalmasında rol oynamaz?

A) Kuraklığın B) Yağışların

C) Don olaylarının D) Erozyonun

2. Ülkemizde tarımda verimi artırmak için devletimiz 5. Ülkemizde güneşlenme süresi oldukça fazla olan
ve çiftçilerimiz birtakım önlemler almaktadır. ve sahillerinin güzelliği göze çarpan Akdeniz ve
Ege kıyıları ülkemizin en çok turist çeken kıyıları
Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu tür ön- olmuştur. Yine Pamukkale travertenleri dünya-
lemlerden değildir? da eşine rastlanılmayacak güzellikte bir turizm
merkezidir. Kapadokya doğal güzelliği ve ta-
A) Sulama B) Tohum ıslahı rihî dokusuyla dünyanın dikkatini çeken turizm
C) Ağaçlandırma D) İlaçlama alanları içerisinde yer almıştır. Bölgede bulunan
peribacaları, mağara evler, taş yapılar, yer altı şe-
hirleri ve müzeler yılda milyonlarca yerli yabancı
turist çekmektedir.

Buna göre ülkemizle ilgili aşağıdakilerden
hangisi söylenemez?

A) Doğal turizm kaynaklarına sahiptir.

B) Turizm imkanları çeşitlidir.

C) Turizm gelirleri düzenli olarak artmaktadır.

D) Çok sayıda turist tarafından ziyaret edilmekte-
dir.

3. İstanbul ve Çanakkale Boğazı ülkemizde bulu- 6. Aşağıda verilen madenlerden hangisi bir ener-
nur. Bu boğazlar dünya deniz ulaşımında önemli ji kaynağı değildir?
bir yere sahiptir. İstanbul, İzmir, Mersin, İzmit,
İskenderun (Hatay), Ereğli (Zonguldak) limanları
ülkemizin önemli limanları arasındadır.

Buna göre ülkemizin bu özellikleri aşağıdaki
sektörlerden en çok hangisi için önemli bir
avantaj oluşturmaktadır?

A) Turizm B) Ticaret A) Bakır B) Uranyum
C) Tarım D) Hayvancılık C) Toryum D) Linyit

133

6. Sınıf Dünyamıza Sahip Çıkalım

Dünyamıza Sahip Çıkalım

➤➤ İnsanlar bütün ihtiyaçlarını doğal kaynaklardan karşılar. Bitmeyecekmiş gibi görünen bu kaynaklar insanların
bilinçsizce davranışları sonucu büyük zarar görmektedir. Madenler ve enerji kaynakları azalmakta, ormanlar
tahrip edilmekte, su, toprak ve hava kirlenmektedir. Oysa yaşamın devamı, doğal kaynakların ve sağlıklı bir
çevrenin var olmasına bağlıdır. Gelecek nesillere doğal kaynaklar yönünden zengin ve temiz bir çevre bırak-
mak için doğal kaynakları bilinçli tüketmeliyiz.

Doğal kaynaklarımızı korumak için alınacak bazı önlemler şunlardır:

• Su, elektrik, doğal gaz, petrol gibi kaynakların bilinçsiz tüketiminin önlenmesi
• Zararlı maddelerin toprağa karışmasının ve toprağın kirletilmesinin önlenmesi
• Tarım arazisi açma ve konut yapımı için orman alanlarında ağaç kesiminin önlenmesi
• Orman yangınlarına karşı tedbir alınması ve yangınların önlenmesi
• Hava kirliliği yaratan kurum ve kuruluşlar için önlemler alınması
• Erozyonla mücadeleye önem verilmesi gerekmektedir.

➤➤ Enerji Kaynakları
Yaşadığımız dünya üzerinde kullandığımız enerji kaynakları;

1. Yenilenebilir enerji kaynakları
2. Yenilenemez enerji kaynakları

olarak iki tür altında incelenir. Yenilenebilir enerji kaynakları “tükenmeyen enerji kaynakları” olarak tanımlana-
bilir. Yenilenemez enerji kaynakları ise zaman içerisinde biten ve yeri çok uzun zaman içerisinde dolan enerji
kaynaklarıdır.

➤➤ Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Yenilenebilir enerji, doğada hızlı bir sürede kendini yenileyebilen enerji kaynaklarıdır. Bu kaynaklar güneş ener-
jisi, rüzgâr enerjisi, jeotermal enerji, hidroelektrik enerjisi, biyoenerji ve hidrojen enerjisi olarak sıralanabilir.
Bunlar içerisinde özellikle güneş enerjisi ve rüzgar enerjisi kullanımı her geçen gün ülkemizde ve dünyada
artmaktadır.

Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kaynak ve Yakıtı

1. Güneş Enerjisi Güneş
2. Rüzgar Enerjisi Rüzgar
3. Dalga Enerjisi Okyanus ve Denizler
4. Biyoenerji Biyolojik atıklar
5. Jeotermal Enerji Yer altı suları
6. Hidrolik Enerji Nehirler
7. Hidrojen Enerjisi Su ve Hidroksitler

134

6. Sınıf Dünyamıza Sahip Çıkalım

Bitmeyen Kaynak: Güneş Enerjisi

Ülkemizde yenilenebilir enerji kaynakları içinde güneş enerjisinden yararlanma imkanları her geçen yıl artmak-
tadır. Güneş enerjisinden yararlanma imkanı ile yıllık güneşlenme süresi arasında doğrudan bir ilişki vardır.

Avrupa ve diğer dünya devletlerine göre ülkemizin yıllık güneşlenme süresi oldukça fazladır. Bölgelere göre
değerlendirmek gerekirse ülkemizin yıllık olarak en fazla güneş alan bölgesi Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir.
Bunu Akdeniz Bölgesi takip etmektedir. Güneşlenme süresi en az olan bölgemiz ise Karadeniz Bölgesi’dir.

Güneş enerjisi bitmeyen, ucuz ve temiz bir enerji kaynağıdır. Bu nedenle dünyada ve Türkiye’de güneş enerjisi
kullanımı her geçen yıl artmaktadır. Güneş enerjisinden birçok alanda faydalanılmaktadır. Bunların başında
güneş pilleri, ısınma, otomobil yakıtı ve elektrik üretimi gelir.

Rüzgar Enerjisi

Yoğun rüzgar alan yerlerde kurulan rüzgar türbinleri sayesinde elde edilen rüzgar enerjisi, yenilenebilir enerji
kaynakları arasında yer alır. Teknolojik gelişmeler sayesinde rüzgarın tahmin edilebilir olması rüzgar enerjisini
daha etkili kullanabilmemize yardımcı olmaktadır.

Rüzgar Enerjisinin Avantajları

• Sürekli bir enerji kaynağıdır.
• Doğal kaynaklardan olduğu için dışa bağımlılığı yoktur.
• Temiz enerji kaynaklarındandır ve çevreye zararı yok denecek kadar azdır.

➤➤ Yenilenemeyen Enerji Kaynakları
Yenilenemez enerji kaynakları zaman içerisinde biten ve yeri çok uzun zaman içerisinde dolan enerji kaynak-
larıdır. Kömür, doğal gaz, bor ve petrol bu enerji kaynakları arasında bulunur. Bunlara fosil yakıtlar da denir.

Yenilenemez enerji kaynakları içinde en fazla tüketilen petrol ve doğal gazdır. Fosillerin yakılarak kullanılıyor
oluşu çevre adına zararlı olacak bir sürü gazın ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bunun sonucu olarak da
küresel ısınma, iklim değişikliği gibi zararlara yol açmaktadır.

135

6. Sınıf Dünyamıza Sahip Çıkalım

Etkinlik 120

Kazanım: SB.6.5.2. Kaynakların bilinçsizce tüketilmesinin canlı yaşamına etkilerini analiz eder.

1. Aşağıdaki tabloda verilen enerji kaynaklarını “Yenilenebilir Enerji Kaynakları” ve “Yenile-
nemeyen Enerji Kaynakları” (Fosil Yakıt) şeklinde ayırarak işaretleyiniz.

Enerji Kaynağı Yenilenebilir Yenilenemeyen Enerji
Enerji Kaynakları Kaynakları
a Güneş
b Taş kömürü  
c Rüzgar 
d Doğal gaz 
e Bor  
f Su (Hidroelektrik)
g Petrol  
h Nükleer  
i Biyoenerji 
j Linyit 
k Jeotermal
l Dalga enerjisi

2. Aşağıdaki tabloda doğal çevreyle ilgili bazı durumlar verilmiştir. Bu durumların hangi
çevre sorununun bir sonucu olarak ortaya çıktığını işaretleyiniz. (Bir durum birden
fazla çevre sorunuyla ilgili olabilir.)

Durumlar Toprak Ormanların Suların
Kirliliği Tahrip Kirlenmesi
1. İçme suları insan ve hayvan sağlığını tehdit eder. Edilmesi
2. Sel ve su taşkınları artar. 
3. Beslenme sorunu ortaya çıkar.
4. Erozyon hızlanır. 
5. Toprağın verimi azalır.
6. Salgın hastalıklar yaygınlaşır. 
7. Çevre kirliliği artar.
8. Bitki türleri yok olur. 

9. Bitkiler ve bitkilerle beslenen canlılar zarar görür. 

10. Kuraklık artar. 

11. İnsanların ve hayvanların sağlığı bozulur.  

12. Ekonomik sorunlar yaşanır.  

 







136

6. Sınıf Dünyamıza Sahip Çıkalım

Etkinlik 20

3. Ülkemizde verimli toprakların bulunduğu ovalar ve geniş düzlükler hızla sanayi,
yerleşme ve ulaşım alanlarına dönüştürülmektedir. Ayrıca insanların bilinçsiz davra-
nışları su kaynaklarının kirlenmesine neden olmaktadır. Bu durumun insan yaşamına
ve geleceğine ne gibi etkileri olabilir? Düşüncelerinizi aşağıda verilen görsellerden de
yararlanarak belirtiniz.

Şehirlerin aşırı nüfuslanması ve çevrenin atıklarla kirlenmesi insan sağlığının zarar gör-
mesine çeşitli hastalıkların artmasına neden olur. Ayrıca hayvan türleri de zarar görür.
Aşırı nüfuslanma ve şehirlerin büyümesi nedeniyle canlı nesli tükenmektedir. Çevre
kirliliği meydana geldiği için bitki örtüsü zarar görmektedir.Buna bağlı olarak doğal kay-
naklar zarar görmektedir.

137

6. Sınıf Bir Projem Var

Bir Projem Var

➤➤ Sanayi ve ticaret ile ilgili faaliyetlerde bulunan yatırımcılar, yatırımlarını yer şekilleri, iklim, nüfus ve yerleşme
gibi faktörlerin uygun olduğu yerlere yaparlar.

Yatırımcılar açısından diğer önemli faktör ulaşımdır.

Çünkü yatırımcılar ürettikleri ürünleri en hızlı ve en ucuz şekilde tüketiciye ulaştırmak ve pazarlamak ister. Bu-
nun için de kurdukları fabrikaların kara, deniz, demir, hava yollarından birine yakın olmasına dikkat ederler. Bu
durum, işletmeci için hem para hem de emek açısından önemlidir.

➤➤ Ülkemizde yer şekilleri kısa mesafelerde değişiklik gösterir. Bu durum iklim, bitki örtüsü, nüfus dağılışı, yerleş-
me ve ekonomik faaliyetler gibi özelliklerin de değişmesinde etkili olur.

Ülkemizdeki çeşitli coğrafi özellikler her bölgede birbirinden çok farklı ekonomik faaliyetlerin gelişmesine
neden olmuştur. Yer şekillerinin elverişli olduğu, sulama imkânlarının bulunduğu yerlerde tarımsal faaliyetler
gelişmiştir. Dağlık ve engebeli alanlarda ise daha çok hayvancılık faaliyetleri yapılmaktadır. Buna bağlı olarak
halı ve kilim dokumacılığı gibi yoğun emek isteyen faaliyetler de ön plana çıkmaktadır.

Dağlık Arazi Ova Akarsu
138

6. Sınıf Bir Projem Var

Etkinlik 21

Kazanım: SB.6.5.3. Türkiye’nin coğrafi özelliklerini dikkate alarak yatırım ve pazarlama proje önerileri hazır-
lar.

1. Ülkemizde yatırım yapmak isteyen bir iş insanı olduğunuzu hayal edin. Yatırımda bu-
lunacağınız fabrikalar aşağıda belirtilmiştir. Ulaşım, hammadde, pazarlama ve enerji
imkanları gibi koşulları dikkate alarak fabrikalarınızı harita üzerinde belirtilmiş yer-
lerden hangisinde kurmanızın uygun olacağını fabrikanın önündeki rakamı yazarak
belirtiniz.

1- Balık üretim tesisi
2- Tavukçuluk ve yumurta üretim tesisi
3- Portakal suyu fabrikası
4- Şeker ve un fabrikası
5- Petrol rafinerisi
6- Kırmızı et üretim tesisi
7- Demir çelik üretimi
8- Ayçiçek yağı tesisi
9- İncir üretim ve paketleme tesisi

8 7 1
2 6

94 5
3

139

6. Sınıf Bir Projem Var

Etkinlik 21

2. Aşağıdaki kutularda bazı illerimizin genel olarak coğrafi ve tarihi özellikleri verilmiştir.
Verilen özelliklere göre sizce bu illerimiz hangi yatırım ve pazarlama projeleri için daha
uygundur? Bu konudaki proje önerilerinizi gerekçeleri ile beraber karşısında yer alan
kutucuğa yazınız.

İSTANBUL 1 Proje önerilerim ve gerekçelerim;

İstanbul tarihte birçok devlete İstanbul tarihi ve turistik açıdan birçok kaynağa sa-
başkentlik yapmış bir şehirdir. İs- hiptir. Bu nedenle otelcilik, turizm acenteliği, turist
tanbul’da Bizans ve Osmanlı Devleti rehberliği, ulaştırma hizmetleri gibi alanlarda projeler
dönemlerinden kalma birçok tarihi üretilebilir.
eser bulunmaktadır. Bu eserler tüm
dünyada ilgi uyandırmaktadır. Adana sıcaklık ortalamaları yüksek olduğu için soğut-
ma sistemleri (klima vs...), güneşlenme fazla olduğu
2 için seracılık gibi alanlarda yatırımlara uygundur.
ADANA
Adana Akdeniz Bölgesi’nde yer alan
bir ilimizdir. Geniş ve verimli bir ova-
ya sahiptir. Yıllık güneşlenme süresi
çok uzundur.Yaz aylarında sıcaklık
çoğu zaman 40 dereceyi aşmaktadır.

EDİRNE 3

Edirne Marmara Bölgesi’nin Trakya Edirne’de ayçiçeği tarımı yapıldığı için yağ sanayii,
Bölümü’nde yer alan bir ilimizdir. İk- buğday tarımından dolayı unlu mamüller gibi alanlar-
limi karasaldır. Ayçiçeği ve buğday da yapılacak yatırımlara uygundur. Ayrıca sınıra yakın
tarımı yapılabilir. Batı sınırımızda yer olduğu için dış ülkelerle ticaret yapmaya da uygundur.
alması nedeniyle Bulgaristan ve Yu-
nanistan gibi ülkelere açılan birçok İzmir uluslararası bir limana sahip olduğu için ticaret
sınır kapısı mevcuttur. ve sanayinin gelişmesi için uygundur. Ayrıca doğal ve
beşeri turizm kaynaklarının zengin olmasından dolayı
İZMİR 4 turizm yatırımlarına uygundur.

İzmir Ege Bölgesi’nin en gelişmiş Malatya iklim olarak kayısı gibi tarım ürünleri için uy-
ilidir. Doğal ve işlek bir uluslararası gun bir yatırım alanıdır. Yurt dışına kayısı ihracatı da
limana sahiptir. İyon, Roma ve Os- yapılabilir. Kayısı üretimine bağlı olarak meyve suyu
manlı dönemlerinden kalan birçok üretimi de yapılabilir. Fırat nehrinden dolayı sulama
tarihi mekana ev sahipliği yapar. yaygın olduğu için tarımsal yatırımlar artar. Madencilik
Ayrıca dünyaca ünlü mavi bayraklı üzerine de birçok yatırım yapılabilir.
birçok plaj bulunmaktadır.

MALATYA 5

Malatya Doğu Anadolu Bölgesi’nde
yer alan bir ilimizdir. Karasal iklim hü-
küm sürer. Geniş düzlüklere sahiptir.
Kayısı yetiştiriciliği çok yaygındır. Fı-
rat nehri gibi birçok önemli akarsu
bu ilimizin sınırlarından geçer. Demir,
bakır gibi maden yataklarına sahiptir.

140

6. Sınıf Dünyamıza Sahip Çıkalım / Bir Projem Var KKT - 16 

1. Yenilenemeyen enerji kaynaklarının aşırı kullanım 4. • Aşırı avlanma
nedeniyle kısa bir süre sonra tükeneceği düşü- • Ormanların tahrip edilmesi
nülmektedir. • Aşırı otlatma
• Sanayi tesislerinin denetlenmemesi
Buna göre aşağıdakilerden hangisi parçada
dile getirilen enerji kaynaklarından değildir? Yukarıda verilen sorunların aşağıdakilerden
hangisine neden olması beklenmez?
A) Petrol B) Doğal gaz
C) Rüzgar D) Kömür A) Sanayi üretiminin azalması
B) Yaban hayatının zarar görmesi
C) Çevre kirliliğinin yaşanması
D) Erozyon nedeniyle çölleşmenin artması

2. Aşağıdakilerden hangisi yenilenebilir enerji 5. Yenilenemeyen enerji kaynaklarının bilinçsiz-
kaynakları arasında değildir? ce tüketilmesi;

A) Güneş B) Biyoenerji I. Küresel ısınma
C) Linyit D) Dalga II. Su kirliliği
III. Toprak kirliliği
IV. Hava kirliliği

gibi sonuçlardan hangilerini doğurmaktadır?

A) I ve II B) II, III, ve IV
C) III ve IV D) I, II, III ve IV

3. Erzurum’un temel geçim kaynağı hayvancılıktr. 6. Bir bölge tarihi eserler bakımından zenginse
Erzurum’da birçok aile hayvancılık ile uğraşmak- o bölgede;
tadır. Buna bağlı olarak hayvansal ürünler çok
fazla tüketilmektedir. I. Turizm
II. Ulaşım
Buna göre bir girişimci Erzurum’da aşağıdaki III. Ticaret
iş kollarından hangisiyle ilgili yatırım yapabi-
lir? gibi alanlardan hangisi ya da hangilerinde ya-
tırım imkanları gelişir?

A) Madencilik B) Peynircilik A) Yalnız I B) I ve II
C) Unlu mamüller D) Bakliyat üretimi C) II ve III D) I, II ve III

141

6. Sınıf Vergilerimizle Aydınlık Yarınlara - Nitelikli İnsan, Güçlü
Türkiye - Mesleğimi Seçiyorum

Vergilerimizle Aydınlık Yarınlara

➤➤ Devletin eğitim, sağlık, güvenlik ve adalet gibi temel hizmetleri yerine getirmek için yaptığı harcamaların önemli
bir kaynağı topladığı vergilerdir.

Bu toplanan vergilerin ülke ekonomisinin gelişmesine de katkısı vardır. Örneğin, devletin topladığı vergilerle
yaptırdığı bir yol veya bir liman, ticaretin gelişmesini sağlar. Böylece bir sanayici veya bir esnaf devlete ödediği
verginin karşılığında daha fazlasını kazanabilir.

Vergiler ödeme şekillerine göre dolaysız ve dolaylı vergiler olarak ikiye ayrılmaktadır. Dolaysız vergileri va-
tandaşlar www.gib.gov.tr adresini kullanarak Genel Ağ üzerinden ya da vergi dairelerinden ödeyebilirler. Gelir
vergisi, kurumlar vergisi, emlak vergisi, motorlu taşıtlar vergisi dolaysız vergilere örnektir.

Dolaylı vergiler ise satın aldığımız ürünlerden alınan vergilerdir. Akaryakıt vergisi, gümrük vergisi ve taşıt alım
vergisi dolaylı vergilere örnektir.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin bir vatandaşı olarak kanunlarımıza göre vergi vermeliyiz. Vergi vererek ülke-
mizin gelişmesini sağlamış oluruz.

Nitelikli İnsan, Güçlü Türkiye

➤➤ Nitelikli insan, işini isteyerek ve iyi bir şekilde yapan; işinin gerektirdiği bilgi ve beceriye sahip olan kişiye denir.
Kısaca üretime katkı sağlayan kişidir. Nitelikli insanlar ülke ekonomisinin de temel unsurlarındandır. Yeni iş
olanakları yaratarak ülkedeki işsizlik sorununun çözümlenmesinde önemli rol oynarlar.

Hayal gücü İşini Alanında
yüksektir. severek eğitimlidir.
yapar.

Çok yönlü ve Nitelikli Zamandan
bağımsız insanların ve malzeme-
özellikleri den tasarruf
düşünebilir.
eder.

İyi iletişim Yeniliklere
kurar. açıktır.
Girişimcidir.
Kaynakları
doğru ve ve-
rimli kullanır.

142

6. Sınıf Vergilerimizle Aydınlık Yarınlara - Nitelikli İnsan, Güçlü
Türkiye - Mesleğimi Seçiyorum

Mesleğimi Seçiyorum

➤➤ Her meslek grubunda gerekli olan bilgi, beceriler ve hatta kişilik özellikleri farklıdır. Önemli olan bireyin kişilik
özellikleri ile seçtiği mesleğin uyumlu olmasıdır. Bunun yanında kişilik özelliklerine uygun olarak seçilen mes-
leğin gerektirdiği eğitimin alınması da bir o kadar önemlidir.

Meslek seçerken nelere dikkat etmeliyiz?

• Çevrenin istekleri doğrultusunda hareket edilmemelidir.
• Kişi ilgi alanına göre meslek seçmelidir. Sevdiği ve ilgi duyduğu bir mesleğe yönelmelidir.
• Mesleğin iş bulma imkanları ve gelirine dikkat edilmelidir.
• Yapılacak işin sürekliliğine de dikkat etmek gerekmektedir.

Her meslek belli bir eğitimden geçmeyi gerektirir. Ülkemizde meslek seçimi daha çok ortaöğretim yıllarında
şekillenmektedir. Ülkemizdeki ortaöğretim kurumlarını şu şekildedir.

Anadolu Anadolu İmam
Liseleri Hatip Liseleri

Spor ÜLKEMİZDEKİ Çok Programlı
Liseleri LİSELER Anadolu
Liseleri
Sosyal
Bilimler Fen
Liseleri Liseleri

Mesleki ve Güzel Sanatlar
Teknik Anadolu Liseleri

Liseleri

143

6. Sınıf Vergilerimizle Aydınlık Yarınlara - Nitelikli İnsan, Güçlü
Türkiye - Mesleğimi Seçiyorum

Etkinlik 122

Kazanım: SB.6.5.4. Vatandaşlık sorumluluğu ve ülke ekonomisine katkısı açısından vergi vermenin gereğini
ve önemini savunur.

SB.6.5.5. Nitelikli insan gücünün Türkiye ekonomisinin gelişimindeki yerini ve önemini analiz eder.
SB.6.5.6. İlgi duyduğu mesleklerin gerektirdiği kişilik özelliklerini, becerileri ve eğitim sürecini

araştırır.

1. Aşağıdaki tabloda verilen ifadelerin doğru mu, yanlış mı olduğunu belirtiniz.

İfadeler Doğru Yanlış

1. Vergi, devletin vatandaşlardan doğrudan veya dolaylı yollar- 
dan topladığı paradır.

2. Çevre kirliliğini önlemek için fabrikaların bacalarına filtreler 
takılmalıdır.

Oturduğumuz ev ile ilgili belediyeye ödediğimiz vergi türünün 
3. adı Özel Tüketim Vergisi’dir.

4. Gelir elde eden kişi ve kurumların hepsi vatandaşlık görevleri 
çerçevesinde devlete vergi ödemelidir.

5. Ormanların tahribini önlemek için kaçak ağaç kesimi yapan- 
lara ağır cezalar getirilmelidir.

6. Devlet, her vatandaşından eşit miktarda vergi toplamalıdır. 

Ormanları korumak için ormanlık arazilerin bulunduğu yerlere 
7. barajlar inşa edilmelidir.

8. Alışveriş sonrası fiş alırsak ülke ekonomisine katkı sağlamış 
oluruz.

Vergi, kamu hizmetlerine harcanmak üzere gönüllülük esası- 
9. na göre toplanır.

10. Devlet topladığı vergilerle özel hastane ve özel okul açabilir. 

11. Alışveriş yaptığımız dükkânlarda asılı duran vergi levhaları iş- 
yerinin kazancını ve ödediği vergiyi gösterir.

12. Devletin vergi toplamasındaki amacı vatandaşlara daha iyi 
hizmet sunabilmektir.

144

6. Sınıf Vergilerimizle Aydınlık Yarınlara - Nitelikli İnsan, Güçlü
Türkiye - Mesleğimi Seçiyorum

Etkinlik 22

2. Aşağıda verilen ifadelerdeki boşlukları uygun kelimelerle doldurunuz.

öğretmenlik / nitelikli insan / meslek / iş olanakları
ziraat mühendisliği / psikolog / ilgi ve yetenek / avukatlık

a. İşini isteyerek, iyi bir şekilde yapan ve işinin gerektirdiği bilgi ve beceriye sahip olan in-

sanlara nitelikli insan denir.

b. Her mesleğin gerektirdiği ilgi ve yetenek birbirinden farklıdır.

c. Nitelikli insanlar iş olanakları yaratarak ülkedeki işsizlik sorununun çözümlen-

mesinde önemli rol oynarlar.

d. Tarafsız olmayı başaran, ön yargılardan uzak duran bir kişi avukatlık mesleğini
seçebilir.

e. Çocuklarla ilgilenmekten hoşlanan, güler yüzlü, araştırmacı bir kişi öğretmenlik mes-
leğinde başarılı olabilir.

f. Meslek seçerken kendi ilgi ve kabiliyetlerimize göre bir seçim yapmalıyız.

g. Yardım etmeyi seven, insanlarla iletişime önem veren ve onların sorunlarına çözümler

getirebilen bir kişi psikolog mesleğinde daha başarılı olabilir.

h. Doğayı seven bir kişi ziraat mühendisliği mesleğinde daha başarılı olabilir.

145

6. Sınıf Vergilerimizle Aydınlık Yarınlara - Nitelikli İnsan, Güçlü KKT - 17 
Türkiye - Mesleğimi Seçiyorum

1. Aşağıdakilerden hangisi vergi ile ilgili yanlış 4. Ödediğimiz vergilerin aşağıdakilerden hangisi
bir yargıdır? üzerinde daha çok rol oynadığı söylenebilir?

A) Vergi vermek vatandaşlık borcudur. A) Ülke ekonomisinin gelişmesinde
B) Vergiler herkesten aynı miktarda alınır. B) Demokrasimizin ilerlemesinde
C) Devlet yaptığı hizmetleri topladığı vergilerden C) Nüfusun artmasında
D) Turizmin gelişmesinde
karşılar.
D) Vergiler kanunla değiştirilebilir.

5. Tercih edeceğimiz meslekler fiziksel, zihinsel ve
duygusal özelliklerimize uygun olmalıdır.

Buna göre kişisel yetenek-meslek eşleştirme-
lerinden hangisi yanlıştır?

2. Aşağıdakilerden hangisi nitelikli insanın özel- Kişisel yetenek Meslek
liklerinden değildir? A) Araştırmacı Gazeteci
B) Liderlik Siyasetçi
A) Girişimci ve üretkendir. C) Bedensel aktivite Memur
B) Ülke ekonomisine katkı sağlar. D) Müziksel yetenek Şarkıcı
C) Her işte başarılı olur.
D) Mesleğindeki yeni gelişmeleri yakından takip

eder.

3. Aşağıdakilerden hangisi yaptığı işte başarılı 6. Aşağıdakilerden hangisi meslek seçiminde
olan bir kişinin özelliklerinden biri değildir? dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de-
ğildir?
A) Üretken ve yardım severdir.
B) Ülkesine ve insanlığa faydalıdır. A) Anne ve babamızın istediği meslekleri seçme-
C) Zorluklar karşısında mücadele etmez. liyiz.
D) Zamandan tasarruf eder.
B) Severek yapabileceğimiz meslekleri tercih et-
meliyiz.

C) Seçeceğimiz meslek zamanın şartlarına uygun
olmalıdır.

D) İlgilerimizi ve yeteneklerimizi iyi tanımalıyız.

146

6. ÜNİTE

ETKİN VATANDAŞLIK

Nasıl Bir Yönetim?
Üç Kuvvet

Yöneticilerimiz ve Biz
Hayatın İçinde Demokrasi
Haklarımın Bilincindeyim

Kadın ve Toplum

Kazanımlar

➢➢ SB.6.6.1. Demokrasinin temel ilkeleri açısından farklı yönetim biçimlerini karşılaştırır.
➢➢ SB.6.6.2. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde yasama, yürütme ve yargı güçleri arasındaki ilişkiyi açıklar.
➢➢ SB.6.6.3. Yönetimin karar alma sürecini etkileyen unsurları analiz eder.
➢➢ SB.6.6.4. Toplumsal hayatımızda demokrasinin önemini açıklar.
➢➢ SB.6.6.5. Türkiye Cumhuriyeti’nin etkin bir vatandaşı olarak hak ve sorumluluklarının anayasal güvence

altında olduğunu açıklar.
➢➢ SB.6.6.6. Türk tarihinden ve güncel örneklerden yola çıkarak toplumsal hayatta kadına verilen değeri fark

eder.

6. Sınıf Nasıl Bir Yönetim?

Nasıl Bir Yönetim?

➤➤ Halkın kendi kendini yönetmesine demokrasi denir. Halk kendi yöneticilerini kendisi seçer. Bu hakkını mil-
letvekillerini seçerek kullanır. Belli bir süre için milletvekillerini seçer. Milletvekilleri mecliste halk adına ülkeyi
yönetir. Demokratik yönetimlerin dayandığı bazı temel ilkeler vardır. Bu temel ilkeler zamanla tüm demokratik
yönetimlerin ortak özelliği hâline gelmiştir.

Demokrasinin Temel İlkeleri

1. Milli egemenlik
2. Eşitlik
3. Katılım
4. Özgürlük
5. Çoğulculuk
6. Çoğunluk

1. Milli Egemenlik
Demokraside yönetme yetkisi millete aittir. Millet bu hakkını temsilcilerini kullanarak seçer. Buna temsili de-
mokrasi denir. Yönetenler, gücünü milletten alır.

2. Eşitlik
Hiçbir ayrım yapmaksızın herkesin kanun önünde eşit olmasıdır.

3. Katılım
Seçimlerin olması ve halkın bu seçimlere katılmasıdır. Seçimlerden sonra da halkın yönetimin kararlarını etki-
lemesi ve gerektiğinde değiştirebilmesidir.

4. Özgürlük
Her türlü dış etkiden bağımsız olarak insanın kendi iradesine, kendi düşüncesine dayanarak karar vermesi
durumudur. Başkalarına zarar vermeden kanunlar çerçevesinde özgür olmaktır.

5. Çoğulculuk
Demokratik toplumlarda, farklı görüşlerin farklı siyasal partiler ile temsil edilmesine çoğulculuk denir. Günü-
müzde tüm demokratik ülkelerde çok partili siyasal düzen benimsenmiştir.

Siyasi partilerin çok olması demokrasinin daha iyi işlemesini sağlar. Farklı düşüncedeki insanlar kendi fikirleri-
ne uygun partilere üye olabilir ve istedikleri partiyi destekleyebilirler.

Ülkeyi yöneten partilere “iktidar partisi” diğer partilere de “muhalefet partisi” denir.

6. Çoğunluk
Seçimlerde en çok oyu alan kişinin ya da partinin ülkeyi millet adına idare etme hakkına sahip olmasıdır.

149

6. Sınıf Nasıl Bir Yönetim?

➤➤ Yönetim Biçimleri

Cumhuriyet
Cumhur sözcüğü halk, büyük kalabalık anlamlarına gelir. Egemenliğin kaynağının halka ait olduğu yönetim
şeklidir. Seçim esasına dayanır. Devleti yönetecek kişilerin seçimle iş başına geldiği yönetimdir.

Seçme ve seçilme hakkı belli bir kişiye, gruba ya da bir sınıfa ait olmayıp tüm millete aittir.

Günümüzde Almanya, Fransa ve Türkiye gibi ülkelerin yönetim şekli cumhuriyettir.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın birinci maddesinde “Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.” ifadesi yer almak-
tadır.

Cumhuriyet, demokrasi ilkelerinin en iyi uygulandığı yönetim şeklidir. Bu yönetim, kişi hak ve özgürlüklerini
anayasal güvence altına almıştır. Bugün toplum olarak sahip olduğumuz tüm demokratik nitelikler, cumhuri-
yetin eseridir. Atatürk, cumhuriyet sisteminin Türk ulusunun karakterine ve geleneklerine en uygun yönetim
biçimi olduğunu belirtmiştir.

Monarşi
Bu yönetimlerde hakimiyet tek kişide toplanmıştır. Bu kişi padişah, kral, hükümdar, imparator gibi isimlerle
adlandırılmıştır.

Yasa koyma, yargılama, vergi toplama, savaşa ve barışa karar verme yetkisine sahiptir. Yüzyıllar boyunca
dünyada en yaygın yönetim şekli olarak uygulanmıştır.

Bugün dünyada Suudi Arabistan, Katar, Bahreyn, Umman gibi ülkeler monarşi ile yönetilmektedir.

Bazı durumlarda hükümdar, yasaları hazırlayan ve milletin temsilcilerinden oluşan bir meclisi kabul edebilir. Bu
idareye meşruti monarşi denir. Bugün dünyada İngiltere, Belçika, Danimarka gibi ülkeler meşruti monarşi ile
yönetilmektedir.

Oligarşi
Hakimiyetin belirli bir grubun elinde olduğu yönetim şeklidir. Genellikle yönetimdeki grup, askerî, siyasi veya
maddi bakımdan ülkenin ileri gelen kişilerinden oluşur.

Az sayıda insan yönetimde söz sahibidir. Siyasi gücü elinde bulunduran bu grup, devletin tüm kurumlarının
kontrolünü elinde tutar.

Günümüzde Suriye bu yönetim anlayışına sahiptir.

Teokrasi
Teokratik devletler din kurallarına göre kurulup idare edilen devletlerdir. Hakimiyetin Tanrı’ya ait olduğu kabul
edilir.

Yapılan bütün işler Tanrı adınadır. Onun için yöneticilerin yaptıkları halk tarafından tartışılamaz, eleştirilemez ve
değiştirilemez. Günümüzde teokrasi yönetiminin uygulandığı ülkelerden biri de Vatikan’dır.

150