Kajian Mengenai Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya (OKU) (2020)

AMALAN TERBAIK 5 Penyediaan dan Penyebaran Maklumat
Matlamat
Pelaksanaan di NZ • Memastikan semua maklumat berkaitan dengan penjaga OKU seperti sumber
rujukan bantuan, cara untuk memohon bantuan, jenis bantuan dan sokongan yang
Keadaan di Malaysia disediakan dan sebagainya boleh diselenggara secara lebih tersusun, sistematik dan
boleh dicapai dengan mudah oleh semua peringkat sama ada penjaga atau orang
awam.

• Terdapat banyak maklumat bantuan dan panduan penting disediakan untuk rujukan
penjaga antaranya adalah seperti berikut:
http://carers.net.nz/
https://www.mycare.co.nz/
https://carematters.org.nz/

• Tiada laman sesawang khas untuk rujukan penjaga tentang pelbagai kemudahan dan
sokongan yang boleh diperolehi.

• Laman sesawang yang sedia ada di JKM memperincikan hanya kemudahan-
kemudahan yang disediakan untuk OKU sebagai rujukan penjaga sahaja.

• Maklumat panduan penjagaan OKU hanya boleh didapati melalui laman sesawang
KKM atau MyGovernment Portal.

Tindakan untuk menjayakan amalan terbaik

• Mewujudkan atau melantik satu badan untuk menyelenggara dan mengawal selia segala maklumat yang diperlukan
oleh penjaga. Maklumat sama ada secara offline atau online perlu dikemas kini, dipantau dan disemak agar semua
maklumat adalah versi yang terkini; dan

• Melaksanakan sebaran maklumat secara meluas menerusi pelbagai saluran sama ada menerusi laman sesawang,
internet, media sosial dan sebagainya.

AMALAN TERBAIK 6 Penilaian Keperluan Bantuan / Sokongan Penjaga OKU
Matlamat
• Memastikan keperluan penjaga dinilai dengan betul dan saksama oleh pihak penilai.
Kelayakan penjaga dan kriteria kelayakan akan dibuat dengan mengambil kira semua
faktor-faktor penentu kelayakan yang penting dan wajar. Tempoh penilaian juga akan
ditetapkan supaya semua yang memohon akan mendapat peluang yang sama.

Pelaksanaan di NZ • Penilaian keperluan penjaga dikendalikan oleh Carers Alliance.
Keadaan di Malaysia
• Tiada pengurusan keperluan bantuan dan sokongan berstruktur dan kaedah
penilaian keperluan penjaga OKU khusus yang dikendalikan oleh satu badan
profesional.

• Penilaian keperluan penjaga OKU yang sistematik dan telus mampu untuk
mengelakkan berlakunya pertindihan pemberian sumbangan.

Tindakan untuk menjayakan amalan terbaik
• Menentukan dan mengkaji semua kaedah penilaian keperluan yang terbaik;
• Menentukan kriteria dan faktor kelayakan penjaga OKU mengikut keutamaan, kepentingan keperluan dan kategori

penjagaan OKU;
• Mewujudkan satu sistem automasi yang boleh mempercepatkan proses penilaian keperluan penjaga OKU; dan
• Semua keputusan penilaian akan dipastikan tiada pertindihan, tepat dan saksama.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

146

AMALAN TERBAIK 7 Program Kesedaran / Penglibatan Komuniti yang Berterusan
Matlamat • Mewujudkan kesedaran dalam kalangan masyarakat tentang tanggungjawab

Pelaksanaan di NZ memberi sokongan terhadap OKU dan penjaga OKU adalah tanggungjawab yang
perlu dikongsi bersama bagi mewujudkan kesejahteraan dan keharmonian sejagat.
• Memastikan maklumat kebajikan OKU dan penjaga OKU dapat disebarkan secara
efektif kepada masyarakat di pada semua peringkat.

• Pihak NGO bertanggungjawab melaksanakan program kesedaran masyarakat
terhadap penjaga OKU. Sebagai contoh, Carers NZ (yang merupakan ahli Sekretariat
NZ Carers Alliance) memainkan peranan utama untuk memastikan kesedaran
tentang penjaga secara menyeluruh dalam kalangan masyarakat New Zealand.

Keadaan di Malaysia • Kebanyakan program kesedaran masyarakat untuk membantu golongan yang
memerlukan dilaksanakan secara umum oleh pelbagai pihak berkepentingan iaitu
tidak spesifik pada program kesedaran terhadap penjaga OKU.

• Masalah atau kesusahan yang dihadapi oleh penjaga OKU di Malaysia hanya
disedari masyarakat jika mereka adalah ahli keluarga atau jiran terdekat atau
sekiranya mereka pernah menonton rancangan ‘Bersamamu’ di TV3 yang melibatkan
kehidupan keluarga OKU sahaja.

Tindakan untuk menjayakan amalan terbaik

• Menyebarkan maklumat penerangan tentang kepentingan memberi bantuan dan sokongan kepada golongan
penjaga OKU. Contoh penerangan secara moral: Memberi bantuan ini adalah sebagai “satu khidmat bakti yang
sangat baik untuk dilakukan”.

• Contoh penerangan secara polisi dan perundangan: Memberi sokongan ini adalah sebagai “tanggungjawab kita
(masyarakat) untuk membantu dan kita mesti membantu, jika kita tidak membantu, maka keseluruhan sistem
penjagaan akan gagal dan merosakkan kehidupan sejagat”.

• Menambah lebih banyak program kemasyarakatan khusus terhadap golongan penjaga secara terancang mengikut
kategori peringkat golongan masyarakat:
a. penyumbang bantuan – individu / badan korporat / swasta
b. kumpulan profesional
c. sektor pendidikan
d. komuniti am

• Menggalakkan penglibatan semua pihak untuk menyumbang sama ada dalam bentuk kewangan atau bukan
kewangan.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

147

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

148

6 CADANGAN DAN KESIMPULAN

MODEL SISTEM SOKONGAN KEPADA PENJAGA OKU
Berlandaskan dapatan kajian dan semakan terhadap amalan-amalan terbaik, satu sistem
mekanisme sokongan universal untuk golongan penjaga OKU menerusi model atau struktur
berakronim menggunakan perkataan d’ALRAAEI dicadangkan seperti berikut:

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

149

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

150

Perincian bagi mekanisme sistem sokongan bagi penjaga OKU adalah seperti berikut.

PELAKSANAAN PROGRAM KESEDARAN MASYARAKAT DAN
1.

KOMUNITI SECARA MENYELURUH

Mengikut hasil kajian, hanya 8.3% sahaja daripada 2,333 penjaga yang ditemui mendapat
bantuan daripada pihak selain JKM. Antara pihak yang dikenal pasti yang menyumbang kepada
penjaga OKU tidak formal ialah saudara-mara (3.5%), pusat/agensi zakat (1.8%), kerajaan negeri
(1.7%), pihak swasta (0.9%), dan PERKESO (0.34%). Maka, boleh dikatakan tahap kesedaran
dari masyarakat Malaysia masih terlalu rendah untuk menyedari keadaan dan keperluan
golongan penjaga OKU ini. Tahap kesedaran masyarakat seharusnya ditingkatkan supaya
bantuan dan sokongan bersepadu dapat dikongsi bersama oleh masyarakat secara menyeluruh
dan pemberian bantuan tidak dipertanggungjawabkan kepada pihak kerajaan semata-mata.
Antara cadangan untuk meningkatkan kesedaran masyarakat adalah seperti berikut:

1. Melaksanakan Program Kesedaran Masyarakat Menyeluruh terhadap Penjaga OKU;
2. Melaksanakan program mengikut kumpulan sasar yang memberi impak, contoh

menyebarkan kesedaran kepada kumpulan golongan ‘penyumbang dana’ (contoh -
memberi galakan kepada penglibatan pihak luar untuk bersama-sama menjadikan skim
bantuan dan sokongan penjaga OKU ini sebagai CSR yang wajib bagi syarikat korporat,
GLC, syarikat swasta, perbankan, insurans, agensi zakat dan sebagainya);
3. Melancarkan program kesedaran pada pelbagai peringkat komuniti;
4. Mewujudkan dan menambahkan program kesedaran melalui pelbagai saluran media; dan
5. Membangunkan pautan luar pada peringkat nasional dan global.

2. PENGIKTIRAFAN DAN PENDAFTARAN PENJAGA OKU

Penjaga OKU masih belum diberi pengiktirafan secara formal di Malaysia. Kehadiran mereka
tidak boleh dikenal pasti secara spesifik (tidak berdaftar sebagai ‘penjaga’). Kehadiran penjaga
di Malaysia disaring hanya melalui senarai OKU yang berdaftar.

Oleh yang demikian, Pengambilan dan Pendaftaran Penjaga OKU perlu dilaksanakan bagi
tujuan mengumpul maklumat asas dan profil lengkap penjaga bagi kegunaan penyediaan
bantuan dan sokongan secara sistematik, saksama dan telus. Oleh yang demikian, maklumat ini
untuk digunakan dalam menentukan anggaran sumbangan nilai ekonomi oleh penjaga yang akan
memberi kesan terhadap sosioekonomi negara.

Terdapat tiga impak ketiadaan pengiktirafan penjaga OKU ini:
1. Kesan negatif terhadap produktiviti negara melalui nilai sumbangan ekonomi pihak
penjaga OKU yang tidak dipantau kebajikan dan kestabilan kehidupan mereka;
2. Menyukarkan pihak berkepentingan, agensi, pihak swasta mahupun masyarakat
menyalurkan apa juga bentuk bantuan/sokongan secara tersusun dan sistematik
mengikut keperluan utama mereka; dan

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

151

3. Penerimaan komuniti terhadap OKU dan penjaga OKU semakin rendah dan masih ada
anggapan tentang kepentingan menjaga kebajikan penjaga bukan sebahagian daripada
tanggungjawab mereka.

PEMBANGUNAN PANGKALAN DATA BERSEPADU BAGI
3.

PENJAGA OKU

Data penjaga OKU pada masa sekarang hanya dikenal pasti melalui data OKU yang sedia ada
di Malaysia. Segala maklumat penjaga OKU seharusnya dikumpul, diurus dan dipantau secara
sistematik bagi memudahkan semua pihak yang terlibat menguruskan bantuan dan sokongan
yang bakal disalurkan. Oleh itu, satu pusat bersepadu yang boleh menjadi pusat rujukan untuk
mana-mana pihak yang berurusan dalam hal ehwal penjaga OKU perlu diwujudkan. Pusat data
bersepadu ini adalah penting bagi mengelakkan daripada berlakunya pertindanan bantuan yang
diberi oleh mana-mana badan/agensi/individu. Segala pengurusan bantuan dan sokongan
kepada pihak penjaga OKU ini akan dikawal selia dan dipantau secara rasmi.

Pewujudan pusat pangkalan data bersepadu perlu mengambil kira perkara-perkara berikut:

1. Melantik satu badan khusus atau agensi yang bertanggungjawab sepenuhnya dalam
membangunkan sistem automasi profil penjaga;

2. Melakukan pemantauan dan pengurusan pangkalan data penjaga dan hal yang berkaitan
dengannya;

3. Semua profil data penjaga, jenis bantuan, sumber bantuan diselaraskan di peringkat
nasional dan negeri;

4. Segala maklumat dan tindakan yang melibatkan apa-apa bantuan penjagaan perlu
dikemas kini;

5. Berkongsi maklumat bagi semua agensi/organisasi/badan berkanun yang berkenaan; dan
6. Memantau sistem penilaian dan sistem automasi profil penjaga secara berkala.

PENYEDIAAN DIREKTORI MAKLUMAT BANTUAN DAN
4.

SOKONGAN LENGKAP KEPADA PENJAGA OKU

Kajian menunjukkan 86% penjaga OKU amat memerlukan maklumat tentang kaedah, saluran
bantuan dan hal yang bersangkutan dengan bantuan yang boleh dipohon. Maklumat yang sedia
ada dirasakan masih tidak mencukupi dan informasi yang disampaikan adalah agak terhad dalam
membantu mereka mendapatkan bantuan dan ikhtiar lain selain daripada JKM. Penyediaan
bantuan berkaitan ketersediaan maklumat untuk penjaga OKU boleh dilaksanakan menerusi
perkara-perkara berikut:

1. Menyediakan panduan untuk penjaga OKU yang akan merangkumi aspek-aspek penting
dalam penjagaan dan kesejahteraan OKU. Sebaiknya, pelbagai maklumat untuk pelbagai
kategori OKU yang bermasalah;

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

152

2. Menyediakan maklumat bantuan dan sumber sokongan daripada pelbagai saluran sama
ada daripada pihak kerajaan mahupun swasta di dalam dan di luar negara; dan

3. Menghasilkan direktori maklumat penjaga dan bantuan secara atas talian.

Bagi penyediaan maklumat dan bahan-bahan pendidikan bagi meningkatkan pengetahuan dan
kemahiran ibu bapa/penjaga dalam penjagaan OKU yang lebih baik, pihak JKM boleh
mendapatkan sumber atau input-input yang terdapat di Clearinghouse for Research on Disability
di bawah kendalian Institut Kesihatan Umum (IKU), KKM. Maklumat-maklumat penyelidikan
terkini mengenai penggunaan kaedah dan teknologi terbaharu dalam bidang penjagaan, cara
menangani masalah-masalah spesifik yang dihadapi oleh OKU dan sebagainya perlu dikumpul
dan disediakan dalam bentuk yang menarik, mudah difahami dan mudah didapati/diperolehi oleh
ibu bapa/penjaga untuk rujukan.

5. PERANCANGAN DAN PENILAIAN KEPERLUAN OKU

Sebelum pusat pangkalan data bersepadu dapat dibangunkan, satu sistem Perancangan dan
Penilaian Keperluan Penjaga OKU perlu disediakan. Pihak kementerian perlu melantik badan
bebas untuk melaksanakan penilaian keperluan penjaga OKU. Pihak yang dilantik
bertanggungjawab untuk mengumpul dan menilai maklumat keadaan penjaga bagi memastikan
kelayakan dan keperluan mereka dapat disalur dengan saksama, dan membantu dengan
merancang sokongan peribadi berasaskan keperluan utama penjaga.

Selain itu, pihak JKM perlu mempertingkatkan peranan dalam kerja sosial bagi membantu
individu, keluarga, kumpulan dan komuniti untuk meningkat atau mengembalikan kapasiti
kefungsian sosial mereka termasuklah dalam mengenal pasti masalah-masalah dan menilai
keperluan-keperluan ibu bapa/penjaga OKU. Kompetensi kakitangan JKM dalam bidang kerja
sosial dan kecekapan penyampaian perkhidmatan perlulah dipertingkatkan dalam usaha ke arah
Pekerja Sosial Profesional seperti yang terkandung dalam Pelan Strategik Kerja Sosial Jabatan
Kebajikan Masyarakat 2018-2020.

Menyediakan Pelan Latihan Dan Pendidikan Bagi Penjaga OKU

Perancangan keperluan penjaga OKU perlu merangkumi penyediaan latihan, kursus iaitu
termasuk pendidikan awal kepada ibu bapa yang mempunyai anak-anak OKU sejak dilahirkan.
Ini adalah penting sebagai persediaan untuk menghadapi cabaran-cabaran yang bakal mereka
hadapi dalam mengurus OKU serta merancang keperluan masa hadapan yang lebih baik untuk
OKU. Selain itu, kebanyakan penjaga OKU merupakan individu yang tidak terlatih, iaitu tidak
mendapat latihan formal tentang cara penjagaan OKU yang sewajarnya. Mereka hanya
melaksanakan penjagaan tersebut mengikut cara mereka sendiri tidak mengikut prosedur yang
betul yang secara tidak langsung akan menyebabkan mereka mengalami kesukaran dan tekanan
dan memberikan kesan negatif terhadap OKU yang dijaga. Peringkat latihan mengikut
perkembangan dan peningkatan usia OKU perlu dirancang dan disusun secara sistematik atau
didokumenkan secara terperinci dalam bentuk direktori sebagai rujukan penjaga OKU.
Penyediaan pelan latihan dan pendidikan untuk penjaga perlu merangkumi perkara-perkara
berikut:

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

153

1. Menyediakan bengkel/kursus penjagaan OKU di seluruh Malaysia;

2. Menyediakan sesi kaunseling secara individu atau berkumpulan bagi penjaga OKU yang
benar-benar perlu;

3. Meningkatkan latihan penjagaan kepada penjaga menerusi perkhidmatan perawatan
Domisiliari (PPD); dan

4. Menambah baik modul, latihan dan teknik pengurusan kesihatan terhadap penjaga OKU.

6. KUMPULAN SOKONGAN KEPADA PENJAGA OKU

Penjagaan OKU seharusnya melibatkan lebih banyak pihak selain kerajaan seperti badan-badan
swasta dan masyarakat sekeliling sama ada secara langsung atau tidak. Berikut adalah entiti
berpotensi yang dicadangkan untuk dilibatkan sebagai pemberi bantuan penjaga OKU:

1. Syarikat Berkaitan Kerajaan (GLC)

GLC merupakan syarikat berkapasiti besar yang senantiasa mempunyai bajet untuk
melaksanakan program CSR mereka terhadap masyarakat. Tambahan, kerajaan juga telah
mewajibkan pihak GLC untuk terlibat dalam program CSR. Sungguhpun terdapat GLC yang
telah menjalankan program CSR untuk golongan OKU, namun tiada yang merangkumkan
keperluan penjaga dalam bantuan OKU yang diberikan. Keperluan penjaga OKU adalah
berbeza mengikut kategori OKU yang dijaga. Maka, GLC disaran untuk melebarkan
kerjasama dengan JKM untuk mengetahui tahap keperluan penjaga OKU lebih lanjut
mengikut status kepentingan di setiap negeri.

Pihak kerajaan melalui JKM perlu menyelaras pemberian sumbangan oleh GLC dengan
cekap supaya pertindihan bantuan kepada penjaga kategori OKU yang sama tidak berlaku.
Cadangan model sistem sokongan penjaga OKU melibatkan peranan pihak swasta yang
juga meliputi GLC sebagai badan penyedia bantuan. Rentetan daripada penyediaan
bantuan berbentuk CSR, GLC juga disaran untuk melakukan pemantauan semula bagi
menilai impak bantuan yang diberikan. Pemantauan ini bertujuan untuk memastikan
bantuan kepada penjaga OKU disalurkan dengan telus, berterusan dan tepat.

Bantuan kepada penjaga tidak hanya tertakluk pada aspek kewangan semata-mata. Pihak
GLC boleh turut serta menyahut seruan membantu penjaga OKU dengan memperkenalkan
dasar syarikat yang mesra penjaga OKU. Dasar ini adalah terpakai untuk kakitangan dan
pelanggan yang mempunyai tanggungan OKU. Bagi kakitangan, dasar cuti berbayar dan
elaun khas perlu diperluaskan bagi membolehkan penjaga untuk menguruskan OKU jagaan
mereka. Penjaga OKU yang berkhidmat dalam GLC adalah berkemungkinan tinggi untuk
mengambil cuti kecemasan. Oleh itu, inisiatif kepada kakitangan yang juga penjaga OKU
wajar diperkenalkan supaya produktiviti organisasi dapat dikekalkan. Bagi pelanggan pula,
kemudahan mesra OKU perlu diwujudkan agar segala bentuk perkhidmatan syarikat GLC
dapat dihindari daripada segala bentuk diskriminasi yang tidak disengajakan. Penglibatan
GLC sebagai penyedia bantuan penjaga OKU seterusnya boleh menjadi contoh bagi
menggalakkan pemain sektor swasta lain untuk turut serta mengambil bahagian sebagai
penyedia bantuan penjaga OKU.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

154

Bagi penjaga formal pula, GLC dicadangkan untuk terlibat dalam membantu kerajaan
menyediakan kemudahan di pusat PDK seperti kelengkapan alat bantu pengajaran
elektronik dan bukan elektronik. Selain alat bantu pengajaran, GLC dengan kerjasama
kementerian melalui JKM dicadang untuk menjadi hos dalam menganjurkan latihan bagi
kumpulan sokongan. Kumpulan sokongan ini merujuk pada pembantu domestik dari luar
negara yang digajikan khas untuk menjaga OKU. Sama seperti skim pembantu rumah,
pengambilan pembantu domestik mempunyai prosedur yang rumit. GLC melalui rangkaian
industrinya yang kuat boleh memilih agensi pembantu rumah untuk dilantik sebagai panel
dalam menyediakan pembantu domestik khusus untuk menjaga OKU.

2. Lembaga Zakat Negeri

OKU merujuk pada mereka yang memenuhi kesemua kriteria ketidakupayaan seperti
mempunyai kecacatan fizikal atau mental, jangka panjang atau berulang-ulang yang
sebahagian besarnya mengehadkan prospek mereka untuk menembusi pasaran kerja.
Senario ini telah mengakibatkan mereka berada dalam kancah masalah terutamanya dalam
membebaskan diri mereka daripada belenggu tekanan kewangan. Golongan OKU pada
tahap yang tertentu memerlukan bantuan daripada penjaga. Buat masa ini, bantuan kepada
penjaga OKU di negara kita adalah terhad. Maka dengan itu, institusi zakat turut seharusnya
menjadi pihak yang bertanggungjawab untuk membantu penjaga OKU selain asnaf yang
sedia ada.

Mekanisme pengagihan zakat masih lagi menimbulkan tanda tanya kerana kebanyakan
institusi zakat tidak menyebutkan kedudukan OKU dan penjaga dengan jelas dan spesifik
dalam agihan zakat berbanding dengan pembahagian-pembahagian zakat kepada
golongan lain. Oleh itu, penilaian terhadap kedudukan OKU dan penjaga sebagai penerima
bantuan zakat di setiap negeri adalah wajar untuk dilakukan. Bentuk agihan zakat dan
status kewangan penjaga OKU perlu diteliti untuk mengenal pasti tahap dan bentuk
keperluan yang perlu disediakan untuk mereka.

Kajian yang dilakukan oleh Dahlan dll. (2018) menunjukkan hampir keseluruhan OKU
adalah terdiri daripada golongan asnaf. Kebanyakan OKU dalam kajian Dahlan dll. (2018)
menjelaskan bahawa mereka tidak pernah mendapat bantuan zakat dan hanya bergantung
pada bantuan daripada JKM. Dapatan kajian oleh Dahlan dll. (2018) ini adalah petanda
yang cukup membimbangkan kerana jika golongan OKU sendiri tidak menerima bantuan
zakat, masa depan penjaga OKU akan menjadi lebih kelam.

Pemberian zakat dicadangkan untuk dipanjangkan kepada penjaga OKU terutama yang
berpendapatan sederhana ke bawah kerana peningkatan kadar inflasi tidak selari dengan
kadar peningkatan gaji. Hasil kajian ini juga mendapati hanya segelintir penjaga yang
mendapat bantuan zakat. Penerimaan bantuan zakat ini walau bagaimanapun bukan
kerana kriteria mereka sebagai penjaga OKU, tetapi sebagai asnaf yang berpendapatan
rendah.

Lembaga Zakat dalam hal ini disaran untuk melebarkan kerjasama dengan pusat-pusat
jagaan seliaan NGO kerana pusat-pusat ini amatlah kurang mendapat bantuan kerajaan.
Bantuan geran kerajaan sama ada daripada negeri atau persekutuan lebih terarah pada
membantu pusat PDK yang bernaung di bawah bidang kuasa JKM.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

155

3. Hospital Swasta

Penjagaan OKU memerlukan kemahiran yang khusus mengikut tahap ketidakupayaan.
Hospital swasta boleh memainkan peranan dalam membantu penjaga OKU ini dengan
memberikan latihan penjagaan sebagai salah satu pelaksanaan CSR mereka. Latihan
penjagaan OKU bagi setengah-setengah kategori mempunyai modul yang komprehensif
dan perlu dihadiri dari masa ke semasa kerana kaedah penjagaan berubah mengikut kadar
tumbesaran seseorang OKU. Penglibatan hospital swasta dalam membantu penjaga OKU
tidak hanya tertakluk pada menyediakan latihan semata-mata. Perkara mustahak bagi
penjaga OKU ialah setiap latihan yang perlu dihadiri mempunyai kos yang perlu dibiaya.
Oleh itu, hospital-hospital swasta dicadangkan untuk memberikan subsidi bersasar kepada
penjaga OKU dari segi latihan penjagaan dan kaunseling sebagai salah satu bentuk aktiviti
CSR.

Selain latihan penjagaan, hospital swasta juga boleh bertindak sebagai penyedia tambahan
untuk membantu hospital kerajaan dalam penyediaan bantuan khusus kepada penjaga
OKU. Tugas penyedia tambahan ini ialah menjadi pusat rujukan jika berlaku apa-apa
kecemasan yang membabitkan OKU dengan kadar caj yang sama dengan hospital
kerajaan. Justifikasi cadangan ini ialah risiko kes kecemasan bagi OKU adalah lebih tinggi
berbanding manusia normal. Oleh itu, OKU yang ditimpa kecemasan perlu dihantar cepat
ke hospital terdekat untuk mendapatkan rawatan segera. Perkhidmatan dengan kos
serendah hospital kerajaan ini juga boleh dinikmati oleh semua lapisan status penjaga OKU.
Fungsi penyedia bantuan tambahan oleh hospital swasta dalam situasi sebegini ialah untuk
memudahkan pergerakan penjaga OKU bertindak segera dalam kes kecemasan
melibatkan OKU jagaan mereka.

4. Pihak Berkuasa Tempatan (PBT) dan Agensi Penyedia Utiliti

Dalam penyediaan bantuan kepada penjaga OKU, pihak PBT turut memainkan peranan
penting terutama bagi penjaga formal. Penjaga OKU formal sama ada di bawah seliaan
kerajaan mahupun swasta tentunya beroperasi di sebuah premis. Premis pusat penjagaan
OKU atau pusat PDK tidak terlepas daripada pelbagai jenis bayaran seperti cukai pintu dan
bil utiliti. Pihak PBT disaran untuk memudahkan pentadbiran pusat PDK seliaan JKM dan
pusat-pusat jagaan swasta dengan mengecualikan cukai selain melengkapkan prasarana
mesra OKU bukan sahaja dalam kawasan premis, malah di serata kawasan seliaannya.
Syarikat penyedia utiliti seperti Tenaga Nasional Berhad dan syarikat pengurusan bekalan
air (contohnya SYABAS), turut disaran untuk mengenakan tarif khas yang lebih rendah
bagi mengurangkan beban pusat-pusat ini.

PBT juga dicadangkan untuk menyediakan direktori perkhidmatan dalam talian bagi
membolehkan penjaga OKU mengakses maklumat dengan mudah mengenai perkhidmatan
dan sokongan yang tersedia kepada mereka. Direktori seumpama ini wajar untuk diletakkan
di bawah tanggungjawab PBT kerana mereka lebih arif mengenai komposisi organisasi
berkaitan penjagaan OKU dalam kawasan seliaanya.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

156

5. Sektor Pendidikan

Perancangan sesuatu dasar memerlukan maklumat tentang sesuatu permasalahan dengan
tepat dan terperinci. Maklumat keperluan penjagaan OKU ini dapat dikenal pasti bukan
hanya melalui penyelidikan oleh agensi kerajaan semata-mata. Pusat-pusat penyelidikan
universiti seharusnya memainkan peranan dengan membekalkan maklumat hasil kajian
lapangan yang dilaksanakan. Sesuatu dasar yang dirancang untuk dibangunkan
memerlukan sumber primer yang terkini supaya segala program seperti bantuan penjaga
OKU misalnya dapat direncanakan untuk memenuhi keperluan penjaga dengan lebih tepat.

Biro atau pusat-pusat penyelidikan yang terdapat di universiti dilihat sebagai entiti penting
untuk diletakkan sebagai penyumbang maklumat kementerian atau lebih khusus JKM kerana
kerjasama G2G (government to government) adalah lebih mudah untuk direalisasikan.
Universiti awam yang bertaraf universiti penyelidikan sudah bersedia untuk menjadikan
penerbitan hasil kajian sebagai indikator prestasi mereka. Maka, bagi menggalakkan
penerbitan kajian berkenaan keperluan penjaga OKU ini diterbitkan, suatu penghargaan
khusus oleh KPWKM dalam mengiktiraf universiti yang menyumbang kepada tema kajian
berkisar penjagaan OKU wajar mempunyai pemberat yang berimpak besar sekurang-
kurangnya pada peringkat nasional.

Hal ini kerana universiti penyelidikan memerlukan markah daripada kajian berimpak tinggi
untuk melonjakkan kedudukan dalam carta universiti terbaik. Oleh itu, kepentingan universiti
yang merupakan tuan rumah bagi biro penyelidikan ini sewajarnya diambil sebagai peluang
untuk memperkayakan maklumat mengenai bantuan khusus yang diperlukan oleh penjaga
OKU di Malaysia.

6. Peranan Komuniti dalam membantu penjaga OKU

Komuniti sekeliling adalah pemerhati terbaik dalam usaha mendapatkan informasi tentang
jenis bantuan yang diperlukan oleh penjaga OKU. Penglibatan dan sumbangan komuniti
dalam membantu penjaga OKU adalah pelbagai kerana peranannya yang sangat fleksibel.
Antara medium yang paling mudah bagi masyarakat untuk terlibat dalam membantu penjaga
OKU ialah melalui usaha kesedaran bagi menukar persepsi masyarakat dan penjaga OKU
tentang kesedaran menjaga hak OKU yang dijaga.

Peranan sesebuah komuniti juga dapat dikembangkan melalui kewujudan pusat PDK yang
terdapat di seluruh Malaysia. Sesebuah pusat PDK yang menjadi pusat tumpuan komuniti
perlu berupaya untuk melaksanakan pelbagai aktiviti komuniti dengan tidak mengabaikan
kemudahan untuk OKU dan penjaga. Oleh itu, komuniti sekeliling perlu dilibatkan dalam
aktiviti pusat PDK kerana melalui cara ini, hakikat sebenar yang dihadapi oleh OKU dan
penjaga dapat sama-sama dirasai dan dipelajari. Tambahan, kesedaran mengenai
keperluan OKU dan penjaga dapat diserap oleh komuniti dan seterusnya membuka ruang
pada pemberian sumbangan sama ada oleh ahli komuniti atau pihak kerajaan hasil
maklumat yang dibekalkan oleh komuniti setempat. Kadangkala, terdapat juga golongan
OKU yang tidak gemar untuk terlalu diberikan perhatian kerana bagi mereka perhatian yang
lebih dilihat sebagai isyarat bahawa komuniti menganggap mereka sebagai beban. Oleh itu,
komuniti disarankan untuk bersosial dan melayan OKU seperti manusia normal agar mereka
sedar bahawa tempat mereka dalam komuniti adalah setara dengan golongan normal.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

157

Selain itu, komuniti juga disaran untuk mengambil bahagian dalam latihan bagi
meningkatkan pengetahuan tentang tahap ketidakupayaan OKU supaya persepsi dan sikap
yang boleh mengehadkan/menafikan peluang bagi OKU dan ahli keluarga mereka dalam
urusan kehidupan seharian dapat dihindarkan. Pengetahuan mengenai tahap
ketidakupayaan OKU amat penting dalam menyemai kesedaran agar keperluan penjaga
OKU dapat didahulukan seperti penyediaan tapak letak kereta untuk penjaga yang
membawa OKU ke tempat yang dituju dan laluan barisan OKU termasuk penjaga. Mentaliti
untuk membantu penjaga OKU terutama dalam perkara-perkara kecil sebegini masih lagi
kurang di negara kita kerana pemahaman kelebihan penjaga OKU yang tidak bertulis ini
memakan masa untuk membuahkan hasil.

Peranan komuniti dalam membantu penjaga OKU adalah berbeza antara bandar dan luar
bandar. Mentaliti penduduk bandar yang lebih bersifat individualistik jika dibandingkan
dengan komuniti di kampung sedikit merumitkan kerjasama dalam penjagaan OKU.
Pendekatan yang perlu dilakukan di com adalah pengguna media sosial yang tegar.
Bercakap mengenai media sosial, penggunaan pengaruh media sosial (social media
influencer) juga terbukti berhasil dalam menyebarkan maklumat. Pendekatan yang sama
mungkin boleh diambil untuk menyebarkan kesedaran tentang kesulitan yang dialami oleh
penjaga OKU dalam kehidupan seharian mereka melalui video iklan pendek yang disiarkan
dalam pelbagai medium media sosial yang begitu lazim dengan komuniti bandar.

Bagi komuniti di luar bandar pula, pendekatan tradisional melalui rapat umum atau kempen-
kempen fizikal yang dikelolakan oleh Jawatankuasa Keselamatan dan Kemajuan Kampung
(JKKK) masih lagi dilihat sebagai alternatif terbaik kerana komuniti kampung lebih mudah
untuk didekati dengan cara ini. Cara hidup masyarakat luar bandar yang lebih terbuka dalam
berkomunikasi antara penduduk boleh dijadikan sebagai kelebihan dalam mendapatkan
maklumat mengenai keluarga yang mempunyai tanggungan OKU. Oleh itu, JKM dengan
kerjasama biro penyelidikan disaran untuk mempergiatkan aktiviti lawatan lapangan sebagai
usaha menyaring keperluan penjaga OKU untuk dipanjangkan kepada pihak penyedia
bantuan.

7. SOKONGAN KEWANGAN SARAAN PENJAGA OKU

Isu utama berkaitan penjagaan berkait rapat dengan tuntutan kewangan. Selain daripada
perbelanjaan untuk keluarga, penjaga OKU mempunyai perbelanjaan khas untuk OKU
khususnya rawatan perubatan dan pembelian barangan keperluan OKU seperti lampin pakai
buang dan suplemen khas. Secara tidak langsung, ia menyebabkan pendapatan keluarga
mungkin berkurangan sedangkan banyak wang dibelanjakan untuk mendapatkan keperluan yang
dinyatakan. Selain daripada BPT yang diberikan kepada penjaga OKU oleh pihak JKM, bantuan
kewangan kepada penjaga misalnya dalam bentuk elaun adalah suatu perkara yang wajar
diperincikan mengikut kriteria-kriteria yang perlu dikenal pasti terlebih dahulu bagi memastikan
bantuan dapat disalurkan kepada mereka yang benar-benar berhak mendapat elaun tersebut.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

158

6.1.1 Elemen-Elemen Utama dalam Pelan Tindakan Menyeluruh bagi Mewujudkan
Sistem Sokongan Kepada Penjaga OKU

Pelan tindakan dan strategi-strategi yang dirancang dalam mewujudkan satu sistem sokongan
penjaga OKU yang komprehensif di Malaysia memerlukan penelitian beberapa komponen
penting terlebih dahulu sebelum dapat dilaksanakan dengan jayanya. Pertama, fungsi dan
peranan kementerian/jabatan/agensi yang bakal terlibat (akauntabliliti) perlu dikenal pasti lebih
awal dalam agenda memperkasa penjaga OKU. Perkara ini mustahak kerana ia akan melibatkan
tahap kesediaan dan kecukupan aspek logistik dalam pentadbiran yang meliputi
peruntukan/bajet, sumber manusia yang kompeten dan penggunaan teknologi seiring dengan
Revolusi Industri 4.0 (IR4.0) dalam sektor awam. Sejajar dengan itu, dasar/ akta/ garis panduan
penjaga OKU seharusnya dibangunkan dulu pada peringkat kementerian.

Rajah 6-1: Model perancangan sistem sokongan penjaga OKU secara menyeluruh
Setelah komponen atau input-input utama telah dikenal pasti, mekanisme sistem sokongan
penjaga OKU yang merangkumi strategi utama perlu ditentukan seperti tersenarai di bawah:

● Pembangunan Pelan Strategik Penjaga OKU bagi tempoh lima tahun;
● Pembangunan Pusat Pangkalan Data Bersepadu bagi Penjaga OKU;
● Pewujudan Sistem Automasi Profil Penjaga OKU;
● Pewujudan Direktori Maklumat Bantuan/Sokongan Penjaga OKU; dan
● Pewujudan Sistem Penilaian dan Pemantauan Keperluan Penjaga OKU.
Sistem sokongan Penjaga OKU yang dibangunkan perlulah dinilai untuk mengetahui impak
sosioekonomi, psikososial dan kesejahteraan komuniti penjaga dan OKU menerusi mekanisme
pemantauan berkala agar menepati visi dan objektif pelaksanaannya. Kelemahan yang timbul
perlulah dikaji di samping proses penambahbaikan dan inovasi juga perlu dilakukan bagi
memantapkan proses dan sistem sedia ada.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

159

PELAN TINDAKAN DALAM PEMBANGUNAN SISTEM SOKONGAN KEPADA
PENJAGA OKU

Berdasarkan hasil kajian dan analisis yang dijalankan, satu pelan tindakan dengan strategi-
strategi strategik dan penglibatan agensi peneraju telah dikenal pasti. Setiap strategi telah
dikelaskan mengikut tempoh jangka masa kebolehcapaian pelaksanaan iaitu:

• Jangka masa pendek: Dalam tempoh setahun atau kurang setahun.
• Jangka masa panjang: Tiga hingga lima tahun.

Jadual 6-1: Cadangan strategi dan pelan tindakan mengikut model d’ALRAAEI

d’ Komponen “d” – merujuk pada dimensi pengumpulan/ pengurusan/ pengoptimasian
bersepadu/ aplikasi/ automasi/ tadbir urus DATA menyeluruh yang merentas kesemua
konteks “ALRAAEI” agar tindakan keberhasilan (output and outcome) yang diharapkan
dapat direalisasikan dengan sebaik mungkin.

Komponen “d” ini akan berpaksikan rasional strategi berikut:

BIL STRATEGI PELAN TINDAKAN AGENSI AGENSI TEMPOH
PENERAJU / SOKONGAN

UTAMA

• Menyediakan satu pangkalan data OKU yang KPWKM
bersepadu, berstruktur dan komprehensif
PENYEDIAAN untuk rujukan semua pihak berkepentingan JKM JKM Jangka
PANGKALAN bagi tujuan pemberian bantuan bersasar DOSM IKU Panjang
DATA mengikut keperluan sebenar OKU. KKM
JKM Jangka
1 BERSEPADU • Mewujudkan Direktori Maklumat Bantuan JKT Panjang
OKU DAN
PENJAGA (Help Information Directory, HID) sebagai
OKU sumber rujukan OKU dan penjaga OKU
berkenaan penjagaan OKU termasuk KPWKM

pengurusan emosi, kewangan, maklumat

penyedia khidmat bantuan dan sebagainya.

A Komponen “A“ – merujuk pada dimensi KESEDARAN berhubung PENJAGA (Who / Where
/ When / What / Why & How) menyeluruh yang merentas semua peringkat persekutuan /
BIL STRATEGI negeri /NGO /swasta /persendirian /masyarakat.

PELAKSANAAN Komponen “A” ini akan berpaksikan rasional strategi berikut:
PROGRAM
KESEDARAN PELAN TINDAKAN AGENSI AGENSI TEMPOH
2 MASYARAKAT PENERAJU SOKONGAN
TERHADAP
PENJAGA OKU / UTAMA

• Mengguna pakai kaedah yang efektif dan
efisien di mana salah satunya adalah media
sosial bagi penyebaran maklumat program
JKM
dan kempen kesedaran mengenai penjaga KPWKM BERNAMA Jangka
OKU. JAPEN Pendek
KKMM IPPTAR

• Memantau impak kempen kesedaran
terhadap penjaga OKU dan program-

program berkaitan.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

160

BIL STRATEGI PELAN TINDAKAN AGENSI AGENSI TEMPOH
PENERAJU SOKONGAN

/ UTAMA

• Melaksanakan kempen/ program kepada
semua kumpulan sasar agar lebih peka akan
peranan dan tanggungjawab mereka dalam
menyampaikan perkhidmatan/ bantuan/ KPWKM JKM
sokongan yang berkualiti dan berkesan KPM JKT
kepada penjaga OKU. KKM JPJ
JPA
KPKT JTK
MARA
Kumpulan sasar: KSM
a) Penjaga OKU MOT
b) NGO, swasta, persendirian KPLB
c) Badan/agensi penyumbang (GLC, MKBOKU
swasta, badan berkanun)
d) Komuniti melalui program anjuran KPN

bersama: JAKIM
o Wakil rakyat
o JKKK

o Masjid/ kuil/ tokong /gereja
o Sekolah

• Melaksanakan Program Kesedaran khas
terhadap penjaga OKU (National Carers
Awareness Programmes) agar masyarakat

lebih memahami keperluan penjaga OKU
seperti yang dilaksanakan di New Zealand
dan Australia. KPWKM JKM

• Mengadakan ‘Hari Penjaga OKU’ bagi
menghargai peranan dan pengorbanan
mereka menjaga OKU.

L Komponen “L“ – merujuk pada DASAR/ AKTA/ UNDANG-UNDANG berhubung penjaga
yang melibatkan semua ketetapan/ asas penguatkuasaan/ piawaian/ kepatuhan yang
berkaitan dengan pengiktirafan penjaga sebagai satu agen pembaharuan (agent of
change) yang kritikal di kalangan warga OKU dan masyarakat umum.

Komponen “L” ini akan berpaksikan rasional strategi berikut:-

BIL STRATEGI PELAN TINDAKAN AGENSI AGENSI TEMPOH
PENERAJU SOKONGAN

/ UTAMA

• Membangunkan dasar / akta khusus untuk
penjaga OKU bagi mengiktiraf peranan
penjaga OKU dan memberi keutamaan
kepada penjaga OKU dalam mana-mana
PENGGUBALAN
program berkenaan OKU.
DASAR / AKTA
3 PENJAGA OKU • Menggubal Pelan Strategik Penjaga OKU KPWKM JKM Jangka
DAN lima tahun yang komprehensif dengan visi, Panjang
PENGIKTIRAFAN misi dan hala tuju yang jelas berserta teras
PENJAGA OKU yang selaras dengan Wawasan
Kemakmuran Bersama dan Rancangan
Malaysia Ke –12.

• Menilai semula fungsi dan peranan
kementerian/ agensi yang terlibat dalam

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

161

BIL STRATEGI PELAN TINDAKAN AGENSI AGENSI TEMPOH
PENERAJU SOKONGAN
pembangunan OKU bagi membangunkan
satu sistem komprehensif penjaga OKU. / UTAMA

PENDAFTARAN • Mempertingkatkan usaha/program galakan
OKU DAN pendaftaran OKU.
4 PENJAGA OKU • Merancang/memulakan proses pendaftaran KPWKM JKM Jangka
Pendek
penjaga OKU. BOMBA
Jangka
• Meningkatkan pematuhan menerusi HRDF Panjang
mekanisme pemantauan berkala ke atas NIOSH
pusat jagaan berdaftar bagi memastikan KSM Jangka
piawaian pengoperasian daripada JKM Pendek
dipatuhi. Jangka
Panjang
• Mewujudkan ‘Code of Conduct’ kepada
syarikat swasta yang menawarkan
perkhidmatan intervensi kepada OKU
memandangkan mereka tidak tertakluk
pada Akta Pusat Jagaan 1993.

PEMANTAPAN • Mewujudkan kriteria penilaian bagi pusat
PROSES & jagaan OKU.

PROSEDUR • Melaksanakan penilaian prestasi secara

PEMATUHAN menyeluruh pada semua pusat jagaan
KEPADA
5 PIAWAIAN OKU. JKM
STRUKTUR
PENTADBIRAN • Memantapkan mekanisme pemberian
PUSAT JAGAAN bantuan / geran kepada pusat jagaan OKU
OKU secara telus (tanpa dipengaruhi oleh mana-
mana pihak luar).

• Memberi pengiktirafan (contoh: penarafan
bintang) bagi pengendalian pusat jagaan
yang terbaik.

• Mewujudkan piawaian pembangunan pusat
PDK mengikut keperluan dan kategori OKU
yang merangkumi aspek:
o Pengurusan
o Infrastruktur penempatan dan utiliti
o Keselamatan
o Kompetensi
o Latihan

PENINGKATAN • Menggalakkan pelaksanaan polisi
KUALITI HIDUP pekerjaan yang menitikberatkan keperluan
DAN penjaga OKU di semua agensi kerajaan dan JPA
swasta supaya aspek bantuan/sokongan KSM
6 KESEJAHTERAAN bagi golongan penjaga OKU boleh MEF
OKU DAN
dilaksanakan dengan saksama seperti
PENJAGA OKU waktu kerja fleksi dan peruntukan cuti khas
DALAM
untuk menghadiri temu janji rawatan OKU.
PEKERJAAN

PERJAWATAN

7 ‘PENJAGA OKU’ • Mewujudkan perjawatan penjaga OKU JPA
DENGAN LEBIH dalam sektor awam.

MELUAS

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

162

BIL STRATEGI PELAN TINDAKAN AGENSI AGENSI TEMPOH
PENERAJU SOKONGAN
Jangka
/ UTAMA Pendek

• Mewujudkan mekanisme untuk penentuan
wajar (pemilihan, saringan) sukarelawan.

• Mengadakan program pembangunan
kapasiti bagi sukarelawan dalam hal
PENENTU WAJAR penjagaan OKU. KPWKM
JKM
8 (DUE DILIGENCE) Meningkatkan program promosi dan
SUKARELAWAN galakan kepada ahli masyarakat untuk
PENJAGA OKU • mendaftar sebagai sukarelawan JKM
khususnya bagi Program Khidmat Bantu di
Rumah.

PELAKSANAAN • Membuat penilaian anggaran relatif nilai
KAJIAN-KAJIAN • ekonomi bagi penjagaan OKU dalam
LAIN BERKAITAN menyumbang kepada KDNK.
PENJAGAAN OKU
DI MALAYSIA Melaksanakan Kajian Nilai Sumbangan
Ekonomi Penjagaan OKU di Malaysia.

9 (Kajian-kajian ini • Melaksanakan Kajian Tahap Kesihatan KPWKM IKU Jangka
mampu berfungsi • Mental Dalam Kalangan Ibu bapa/Penjaga JKM Pendek
sebagai penjana OKU. ISM
kriteria / parameter
saintifik yang dapat Meningkatkan kerjasama dengan
Clearinghouse for Research on Disability di
Institut Kesihatan Umum, KKM bagi
dijadikan input mengumpul maklumat berkaitan keperluan
dan pendidikan OKU untuk rujukan penjaga
proses OKU.
penggubalan
dasar-dasar / hala
tuju baharu dari
semasa ke • Menggalakkan dan mempromosikan
semasa) amalan piawai antarabangsa penjagaan
OKU dan program-program pendidikan.

R Komponen “R“ – merujuk pada dimensi REGISTRY / RUJUKAN (dalam bentuk direktori)
berhubung MAKLUMAT BANTUAN dan SOKONGAN untuk rujukan dan kelangsungan
komuniti PENJAGA.

Komponen “R” ini akan berpaksikan rasional strategi berikut:

BIL STRATEGI PELAN TINDAKAN AGENSI AGENSI TEMPOH
PENERAJU SOKONGAN

/ UTAMA

PENYELARASAN • Mewujudkan satu badan/entiti yang
BANTUAN DAN menyelaras bantuan atau sumbangan
10 SUMBANGAN yang disumbangkan oleh pihak GLC, KPWKM JKM Jangka
BAGI PUSAT Panjang
JAGAAN
swasta dan lain-lain.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

163

AA Komponen “AA“ – merujuk pada dimensi PENINGKATAN KAPASITI / KOMPETENSI
SOSIAL DAN TEKNIKAL PENJAGA melalui proses penilaian berkala, latihan dan
BIL STRATEGI pendidikan berstruktur dengan motif pembangunan modal insan yang berkaliber
secara berterusan seiring dengan perkembangan dan peredaran zaman.
PERANCANGAN
DAN PENILAIAN Komponen “AA” ini akan berpaksikan rasional strategi berikut:
11 KEPERLUAN
PENJAGA OKU PELAN TINDAKAN AGENSI AGENSI TEMPOH
PENERAJU / SOKONGAN

UTAMA

• Menjadikan isu-isu berkaitan penjaga
OKU sebagai salah satu agenda utama JKM
untuk dibincangkan secara berkala MKBOKU
dalam Majlis Kebangsaan Bagi OKU.

• Memperluaskan skop dan fungsi JKM Jangka
dalam pengurusan penjaga OKU. Panjang

• Meningkatkan kapasiti kakitangan JKM
sebagai pekerja sosial yang profesional
untuk mengenal pasti permasalahan dan
keperluan OKU dan penjaga OKU.

• Meningkatkan penilaian keperluan OKU JKM
dan mewujudkan sistem penilaian
keperluan untuk penjaga OKU.

• Membangunkan sistem pemantauan
penilaian keperluan yang dapat
dilakukan secara berkala.

• Mewujudkan satu agensi/badan bebas
untuk menilai keperluan (needs

assessment) OKU dan penjaga OKU KPWKM JKM
yang bersepadu bagi mengelakkan
pertindihan penyaluran bantuan KSM
JTM
kewangan. JPK
PDK
MEMANTAPKAN • Mempertingkatkan tahap pengetahuan
dan kemahiran penyelia dan petugas
PEMBANGUNAN PDK dalam aspek pengurusan dan
KAPASITI pentadbiran dengan menggalakkan
PENJAGA mereka mengikuti program-program
12 FORMAL DAN kemahiran di bawah Sijil Kemahiran JKM Jangka
Malaysia (SKM) yang ditawarkan oleh Panjang
Jabatan Pembangunan Kemahiran
PENJAGA TIDAK (JPK).

FORMAL Antara Kod National Occupational Skills Standard
(NOSS) berkaitan:
Q881-001-5:2017 – Pengurusan Pusat Pemulihan
Dalam Komuniti (OKU)
Jenis kemahiran yang disediakan adalah:

• Community Based Rehabilitation Inclusion
Project Development

• Community Based Rehabilitation
Operational Management

• Community Based Rehabilitation Financial
Management

• Community Based Rehabilitation Capacity
Building Project Management

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

164

BIL STRATEGI PELAN TINDAKAN AGENSI AGENSI TEMPOH
• Community Based Rehabilitation Risk PENERAJU / SOKONGAN

Management UTAMA

Q881-001-4:2017 – Pentadbiran Pusat Pemulihan
Dalam Komuniti OKU
Jenis kemahiran yang disediakan adalah:

• Community Based Rehabilitation Program
Coordination

• Community Based Rehabilitation Case
Management

• Community Based Rehabilitation
Operational Coordination

• Community Based Rehabilitation
Empowerment Program Coordination

• Community Based Rehabilitation Group

Advocacy

• Mewujudkan kolaborasi antara JKM dan
JPK untuk memberi diskaun bagi
mendapatkan SKM bagi penyelia dan
petugas PDK.

• Menggalakkan pihak pengurusan pusat JKM KSM
jagaan OKU kelolaan NGO, swasta dan
persendirian menghantar kakitangan / JTM Jangka
petugas-petugas untuk mengikuti JPK Pendek
kursus-kursus SKM.
PDK
• Memberi keutamaan kepada individu
atau sukarelawan yang telah mengikuti
kursus-kursus SKM untuk pengisian
jawatan penjaga OKU.

Antara program-program berkaitan Kod National
Occupational Skills Standard (NOSS) adalah:

• CC-012-3:2013 - Operasi Pusat Jagaan OKU
• CC-012-4:2013 - Pentadbiran Pusat Jagaan

OKU

• CC-012-5:2013 - Pengurusan Pusat Jagaan

OKU

• Mewujudkan modul latihan penjagaan KPWKM
spesifik mengikut kategori dan tahap
keupayaan OKU untuk kegunaan KKM JKM
JPT
penjaga di institusi dan di rumah. Jangka
Panjang
• Menjadikan pusat jagaan OKU sebagai
salah satu pusat latihan praktikal bagi
doktor pelatih untuk memberi latihan dan KKM

khidmat kepakaran.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

165

E Komponen “E“ – merujuk pada dimensi EKOSISTEM PENJAGA yang melibatkan
semua entiti berkepentingan (stakeholders) yang dapat mewujudkan suasana/
BIL STRATEGI persekitaran (climate) penjagaan yang kondusif (enabling) termasuk pemantapan
kumpulan sokongan penjaga yang berwibawa tinggi.

Komponen “E” ini akan berpaksikan rasional strategi berikut:

PELAN TINDAKAN AGENSI AGENSI TEMPOH
PENERAJU / SOKONGAN

UTAMA

PENAMBAHBAIKAN • Meningkatkan kualiti perkhidmatan dan
TADBIR URUS mengurangkan kerenah birokrasi dalam
DALAM penyampaian perkhidmatan kepada KPWKM
13 PENYAMPAIAN OKU dan penjaga OKU (contoh: proses JKM Jangka
Pendek

PERKHIDMATAN pengeluaran kad OKU, pengurusan

KEBAJIKAN geran dan penyaluran bantuan).

• Mewujudkan satu gabungan
(konsortium) NGO untuk menyelaras

isu-isu OKU dan penjaga OKU bagi
dibincangkan dalam MKBOKU.

Gabungan ini boleh menjadi perantara
OKU dan penjaga OKU dengan
kerajaan. JKM

PENGOPTIMASIAN • Memperkasakan fungsi dan tadbir urus NGO
MKBOKU (kolaborasi antara kerajaan MKBOKU

KOLABORASI dan masyarakat) dengan menetapkan Jangka
14 ANTARA Pendek
KPI senator dan ahli-ahli majlis.
MASYARAKAT DAN
KERAJAAN • Memantapkan peranan, fungsi dan
tanggungjawab NGO dalam mengetuai
dan mewakili semua penjaga OKU.

• Meningkatkan hubungan kolaborasi
(rapport) dengan pihak GLC, Syarikat KPWKM
Swasta dalam penyaluran bantuan/ NGO JKM

sokongan penjaga OKU.

• Memperluaskan program Unit
Penyayang Warga Emas (UPWE)
kepada OKU dan penjaga OKU.
• Mengkaji semula dan menambah baik JKM Baitulmal

PENYEDIAAN DAN program dan kemudahan UPWE sedia
PENYELARASAN Jangka
15 KEMUDAHAN ada. Panjang

PENGANGKUTAN Lembaga

• Menyediakan sumbangan kenderaan Zakat Negeri
sebagai salah satu aktiviti CSR pihak GLC JAWHAR

GLC dan swasta. Syarikat

swasta

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

166

BIL STRATEGI PELAN TINDAKAN AGENSI AGENSI TEMPOH
PENERAJU / SOKONGAN

UTAMA

• Menawarkan perkhidmatan

pengangkutan awam secara percuma MOT MyRapid
kepada OKU dan penjaga OKU. KTMB
KPKT MAS
• Memberi kemudahan/permit tempat JKT PBT
letak kereta kepada penjaga OKU

(Mobility Parking Permit Scheme).

• Menawarkan perkhidmatan ‘lorong
pantas’ bagi penjaga OKU.

• Meningkatkan pendidikan dan latihan
kesihatan kepada penjaga OKU.

• Menganjurkan bengkel/ kursus/ sesi
perkongsian penjagaan OKU di seluruh

Malaysia secara berkala yang boleh
disertai oleh penjaga formal dan KKM
penjaga tidak formal.
- Hospital
• Meningkatkan perkhidmatan perawatan Kerajaan
domisiliari dengan penambahan

PEMANTAPAN kakitangan dan liputan pusat PDK yang
lebih luas.
16 PERKHIDMATAN Jangka
SOKONGAN • Menambah baik modul, latihan dan IHM Panjang
teknik pengurusan kesihatan OKU
KESIHATAN mengikut pengkhususan atau kategori
OKU.

• Menyediakan intervensi yang
bersesuaian contohnya kaunseling

individu/ berkelompok percuma kepada KKM
penjaga OKU yang amat memerlukan - Hospital
dan berpendapatan rendah. Swasta

• Menjalankan kursus/ seminar secara
berkala dan percuma berkaitan
penjagaan OKU kepada penjaga.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

167

I Komponen “I“ – merujuk pada dimensi INSENTIF PENJAGA samada secara langsung
atau tidak langsung.
Komponen “I” ini akan berpaksikan rasional strategi berikut:

BIL STRATEGI PELAN TINDAKAN AGENSI AGENSI TEMPOH
PENERAJU / SOKONGAN

UTAMA

• Memperkasakan khidmat bantuan Lembaga
daripada badan-badan keagamaan Zakat Negeri
seperti Lembaga Zakat, Persatuan JAWHAR
Buddha, Persatuan Hindu dan Badan-badan
sebagainya. Keagamaan Jangka
Pendek

• Memperluaskan program i-suri kepada KPWKM MOF
penjaga OKU tidak bekerja. KWSP JKM

PEMANTAPAN
INSENTIF
BANTUAN / • Penambahan pelepasan cukai kepada LHDN MOF
penjaga OKU iaitu tidak terhad kepada
17 SOKONGAN ibu bapa OKU (contoh, adik beradik).

KEPADA PENJAGA

TIDAK FORMAL

• Menggalakkan syarikat swasta dan GLC
menyediakan dana khas, subsidi/elaun GLC
(elaun penjagaan) untuk penjaga yang Jangka
menjaga sepenuh masa dan tidak Syarikat Panjang
bekerja. swasta

• Memberi bantuan bersasar kepada Chamber of
kumpulan penjaga OKU berpendapatan Commerce

rendah.

• Memberi pengecualian atau diskaun JKT
khas ke atas cukai (tanah/ pintu/ PBT
taksiran) kepada pusat jagaan OKU.

Jangka

TNB KeTSA Pendek

PEMBERIAN • Memberi diskaun khas bil elektrik, air dan Syarikat KKMM
INSENTIF KEPADA telefon bagi pusat jagaan OKU berdaftar. Pembekal Air JKM
18 PUSAT JAGAAN KHAZANAH
OKU BERDAFTAR TM

• Menggalakkan pihak swasta Syarikat
menghulurkan bantuan kepada pusat- swasta KPWKM
pusat jagaan OKU menerusi Chamber of JKM Jangka
Pendek

pelaksanaan program CSR. Commerce

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

168

KESIMPULAN

Secara keseluruhannya, kebajikan dan kesejahteraan OKU berdaftar di Malaysia sememangnya
telah diberi perhatian khas dan ditambah baik dari semasa ke semasa berbanding keperluan
penjaga OKU yang didapati amat terhad sama ada pada peringkat persekutuan, negeri, pihak
swasta dan lain-lain. Dalam hal pengurusan dan penjagaan OKU, keupayaan dan komitmen yang
tinggi adalah diperlukan daripada penjaga selain bantuan/sokongan sewajarnya daripada
pelbagai pihak untuk memastikan kesejahteraan dan wujudnya kesinambungan penjagaan OKU
pada masa akan datang. Justeru itu, sumber rujukan, maklumat, bantuan kewangan atau elaun
bagi menampung perbelanjaan harian dan rawatan OKU di samping penyediaan program, kursus
kemahiran atau latihan mengikut kategori OKU adalah wajar diteliti memandangkan perkara-
perkara ini telah menjadi keutamaan keperluan penjaga OKU berdasarkan kajian ini.

Usaha memperkasa penjaga OKU perlu bermula dengan pelaksanaan Program Meningkatkan
Tahap Kesedaran Masyarakat pada pelbagai peringkat masyarakat. Kesedaran harus diberikan
kepada semua lapisan masyarakat dan peringkat umur dan tidak hanya tertumpu pada keluarga
yang mempunyai ahli keluarga OKU sahaja. Stigma sosial atau persepsi negatif terhadap OKU
yang wujud dalam masyarakat seperti diskriminasi dan penyisihan sosial perlu dicantas. Penting
bagi penjaga mereka diberi motivasi yang tinggi untuk terus menjaga OKU dengan sokongan
moral dan mental daripada semua pihak. Maka, cadangan-cadangan strategik bagi membantu
penjaga OKU seperti yang dikemukakan dalam kajian ini memerlukan penggubalan Dasar
Penjaga OKU dan Pelan Strategik bagi memperkasakan pihak penjaga dan keluarga OKU di
samping melaksanakan Kajian Nilai Sumbangan Ekonomi Penjagaan OKU di Malaysia. Sistem
penilaian keperluan penjaga dan semakan semula perkhidmatan sedia ada untuk penjaga harus
dibuat agar bantuan/sokongan tersebut adalah lebih tersasar dan memberi manfaat secara tidak
langsung kepada OKU.

Justeru itu, pihak kerajaan, NGO dan badan-badan korporat perlu bekerjasama dalam
menyediakan keperluan-keperluan penjaga OKU dari aspek ekonomi, kesihatan, sosial dan
sebagainya agar penjaga dan OKU mendapat pengiktirafan dan manfaat yang terbaik. Secara
ringkasnya, usaha membantu golongan penjaga OKU perlu mengambil kira perkara-perkara
penting seperti pengemaskinian data penjaga OKU, program galakan mendaftar OKU dan
penjaga, penyelarasan data OKU dan penjaga di pusat pangkalan data, kesinambungan
pemberian bantuan kepada penjaga dan usaha meningkatkan hubungan persefahaman antara
kumpulan teraju penyumbang.

Pengurusan sistem bantuan/sokongan seharusnya bermula seawal pengemaskinian data OKU
sebelum data penjaga OKU dapat dikenal pasti. Program galakan mendaftar OKU dan penjaga
perlu dilaksanakan untuk memastikan lebih ramai OKU daripada pelbagai bangsa dan semua
peringkat umur serta kategori OKU dapat didaftarkan. Selepas itu, penyelarasan data OKU dan
penjaga di pusat pangkalan data bersepadu dapat dilakukan bagi mengelakkan duplikasi profil.
Ini penting untuk keseimbangan fokus/tumpuan bantuan keperluan penjaga OKU tidak hanya
tertumpu pada keperluan OKU fizikal dan pembelajaran. Keseimbangan dalam pemberian
bantuan adalah penting kerana hasil kajian ini menunjukkan keperluan latihan pengurusan lebih
diperlukan oleh penjaga OKU mental dalam menghadapi situasi penjagaan yang tidak menentu.
Selain itu, hubungan persefahaman antara kumpulan teraju penyumbang seperti agensi zakat
dan GLC dan penjaga disaran untuk dipertingkatkan melalui penyediaan profil keperluan bantuan
yang spesifik dan lengkap.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

169

Mekanisme sistem sokongan penjaga OKU yang komprehensif yang telah dirangkumkan
menerusi cadangan strategi-strategi dan pelan tindakan dirumuskan dalam Rajah 6-2 di bawah.

Rajah 6-2: Struktur mekanisme sistem sokongan penjaga OKU menyeluruh di Malaysia

Kekangan/ Limitasi Dalam Konteks Pengurusan Penjagaan OKU Masa Kini
Dalam mencapai keberkesanan proses pengurusan dan pentadbiran kebajikan penjagaan OKU,
masih terdapat beberapa kekangan dan cabaran yang perlu dihadapi dan ditangani oleh pihak
JKM dan JPOKU khasnya. Antara kekangan yang dihadapi disenaraikan seperti berikut:
(i) Kekurangan sumber tenaga dalam menguruskan hal berkaitan penjagaan OKU:

Jumlah bilangan pekerja yang ada di JPOKU pada masa ini adalah seramai 27 orang yang
terpaksa menyelaras pelbagai fungsi pengurusan OKU. JPOKU harus diperkasakan
dengan tenaga kerja yang mencukupi, berkemahiran dan berpengetahuan khususnya
dalam konteks penjagaan OKU agar sistem sokongan/bantuan untuk penjaga OKU ini
dapat direalisasikan sepenuhnya.
(ii) Ketiadaan klausa khusus dalam Akta OKU berhubung penjaga/sokongan untuk
penjaga: Ini menyulitkan pihak pentadbiran mengurus hal-hal yang berkaitan dengan
penjaga dan keperluan bantuan mereka. Dalam konteks semasa, peruntukan hanya jelas
disediakan untuk golongan penjaga yang sedang menjaga OKU terlantar.
(iii) Ketiadaan akta dan sistem piawaian: Ketiadaan akta/sistem piawaian khusus berhubung
penjaga OKU dan proses penjagaan yang sewajarnya menyukarkan pihak berkuasa/pihak

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

170

pengawalseliaan melaksanakan skop kerja yang berkaitan dengan pengurusan keperluan
penjagaan OKU.
(iv) Teknologi mobiliti data dan komunikasi maklumat yang masih belum mantap: Satu
sistem komunikasi maklumat dengan pangkalan data (OKU dan penjaga OKU) yang
bersepadu perlu segera diwujudkan dan dioptimasikan sepenuhnya melalui teknologi
IR4.0, bermantapkan sains dan dimensi aplikasi data-raya, automasi, analisa data dan
sebagainya.
(v) Koordinasi dan penglibatan antara agensi yang masih pada tahap rendah: Pihak-
pihak berkepentingan yang kritikal seperti JKM, JPOKU dan MKBOKU harus memantapkan
proses penyelarasan dan penyampaian bantuan kepada golongan penjaga OKU dan
memangkinkan proses-proses jaringan dan koordinasi kerja yang lebih strategik dengan
hala tuju yang jelas.
(vi) Model dan fungsi badan bukan kerajaan yang tidak jelas: Sektor swasta dan NGO tidak
memainkan peranan dan kebanyakan entiti dalam sektor ini masih berfungsi secara
“terasing” (silo). Kebanyakan mereka masih terlalu mengharapkan bantuan kerajaan.
Perkara ini harus diteliti dan diperbetulkan melalui model-model permuafakatan (seperti
Public-Private Partnerhsip; PPP) yang berkesan.
(vii) Masalah kewangan/pembiayaian: Kekurangan sumber kewangan masih sering dilihat
sebagai limitasi dalam menyediakan program-program intervensi khusus bagi penjaga
OKU serta memenuhi keperluan penyediaan maklumat bantuan dan sokongan. Isu ini perlu
diatasi dengan proses-proses yang lebih matang, kreatif dan inovatif khususnya dalam
konteks penjanaan dana/sumber dana alternatif.

Laporan ini diakhiri dengan gambaran mekanisme sistem sokongan untuk penjaga OKU di
Malaysia.

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

171

LAMPIRAN

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

172

Lampiran 1: Borang Soal Selidik untuk Penjaga Tidak Formal

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

173

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

174

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

175

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

176

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

177

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

178

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

179

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

180

Lampiran 2: Borang Soal Selidik untuk Penjaga Formal – Pusat Jagaan OKU

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

181

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

182

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

183

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

184

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

185

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

186

Lampiran 3: Senarai Soalan bagi Perbincangan Kumpulan Fokus (FGD)

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

187

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

188

Lampiran 4: Senarai Pihak-pihak Terlibat dalam FGD

KERAJAAN NEGERI/JABATAN DAN INSTITUSI NEGERI
1. Lembaga Zakat Selangor, Majlis Agama Islam Selangor (MAIS)
2. Jabatan Kebajikan Masyarakat, Negeri Selangor (JKM-Selangor)
3. Jabatan Kebajikan Masyarakat, Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur (JKM-WPKL)
4. Majlis Perbandaran Kuantan, Pahang (MPK)
5. Jabatan Kebajikan Masyarakat, Negeri Sembilan (JKM-NS)
6. Majlis Perbandaran Kangar, Perlis (MPK)
7. Majlis Perbandaran Muar, Johor (MPM)
8. Urusetia Kebajikan Pembangunan Keluarga dan Wanita (U-KEKWA)
9. Majlis Perbandaran Kota Bharu Bandaraya Islam (MPKB)
10. Bahagian Perancang Ekonomi Negeri, Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri Pulau Pinang (SUK-

Pulau Pinang)
11. Majlis Perbandaran Seberang Perai, Pulau Pinang (MPSB)
12. Pejabat Kebajikan Masyarakat Daerah Barat Daya, Pulau Pinang (PKMDBD)
13. Pejabat Kebajikan Masyarakat Daerah Seberang Perai Selatan, Pulau Pinang (PKMDSPS)
14. Pejabat Kebajikan Masyarakat Daerah Timur Laut, Pulau Pinang (PKMDTL)
15. Jabatan Mufti Negeri Pulau Pinang
16. Jabatan Kebajikan Masyarakat Sabah (JKM- Sabah)
17. Pejabat Setiausaha Persekutuan Sabah (PSUP Sabah)
18. Jabatan Perkhidmatan Kebajikan Am Sabah
19. Kementerian Kebajikan Kesejahteraan Komuniti Wanita, Keluarga dan Pembangunan Kanak-

kanak, Sarawak (KWKPK-Sarawak)
20. Pejabat Setiausaha Persekutuan Sarawak (PSUP Sarawak)
21. Jabatan Kebajikan Masyarakat Sarawak
22. Jabatan Agama Islam Sarawak (JAIS Sarawak)
23. Majlis Bandaraya Kuching Selatan (MBKS)
24. Ibu Pejabat Tabung Baitulmal Sarawak (TBS)
25. Jabatan Kebajikan Masyarakat Terengganu (JKM-Terengganu)
26. Jabatan Kebajikan Masyarakat Negeri Pahang (JKM-Pahang)
27. Jabatan Pembangunan Sumber Manusia, Dewan Bandaraya Kota Kinabalu (JBSM)
28. Jabatan Kebajikan Masyarakat Perlis (JKM-Perlis)
29. Jabatan Agama Islam Negeri Johor

NGO /PIHAK SWASTA
1. Asia Community Service
2. Association of Churches in Sarawak
3. Autism Intiatives Malaysia (AIM)
4. Buddist Tzu Chi Merits Society Malaysia (Cawangan Johor)
5. Down Syndrom Centre Lions Club, Kota Bharu
6. Eden Handicap Service Centre Bhd
7. Hatching Education Group Sdn Bhd
8. Limbs for Life Prostheses Center, Selangor
9. Lovely Disabled Home, Selangor
10. Penang Down Syndrome
11. Persatuan bagi Kanak-Kanak Kerencatan Akal Johor
12. Persatuan bagi Orang Buta Malaysia (MAB)
13. Persatuan Bantuan Pendidikan Kanak-Kanak Khas (PEKAKA)
14. Persatuan C.H.I.L.D Sabah
15. Persatuan Kanak-Kanak Cerebral Palsy (Spastik) Pulau Pinang
16. Persatuan Kebajikan Orang Kurang Upaya Xi Le Er Malaysia
17. Persatuan Kebangsaan Autism Malaysia (NASOM)
18. Persatuan Keluarga Autism UPM (Pekaupm)
19. Persatuan Orang-Orang Cacat Anggota Malaysia
20. Persatuan Pemulihan Orang-Orang Cacat Negeri Pulau Pinang
21. Persatuan Pemulihan Orang-Orang Cacat Selangor
22. Persatuan Penyakit Jarang Jumpa Malaysia (PPJJM)
23. Persatuan Perkhidmatan Sosial Pembaharuan Hidup (The Society of Renewal Life Community

Services)
24. Persatuan Sindrom Down Malaysia (PSDM)
25. Persatuan Sindrom Down Negeri Johor
26. Persatuan Sydrome Down Negeri Kelantan
27. Persatuan TZU CHI (Ibu Pejabat)
28. Persatuan untuk Insan Bermasalah Intelek
29. Persatuan untuk Kanak-Kanak Terencat Akal SPU
30. Pertubuhan Kebajikan dan Penjagaan kepada Kanak-kanak OKU

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

189

31. Pertubuhan Keluarga Orang Bermasalah Pembelajaran (PERKOBP)
32. Pertubuhan Orang Cacat Penglihatan Malaysia
33. Pertubuhan Orang-Orang Bermasalah Pembelajaran Dayspring Selangor
34. Pusat Jagaan Cerdik Istimewa
35. Pusat Jagaan Kanak-kanak Terencat Akal Kuala Terengganu
36. Sabah Cheshire Home and Services
37. Sabah Society for Blind
38. Sabah Society for Deaf
39. Sarawak Society for the Blind
40. Sarawak Society for the Deaf
41. St Nicholas Home, P.Pinang
42. Taiwan Buddhist Tzu Chi Foundation
43. United Voice- Self-Advocacy Society of Persons with Learning Disabilities
44. William Syndrome Malaysia
45. Yayasan Pembangunan Keluarga Darul Takzim

Jadual pelaksanaan FGD

Tarikh Lokasi

Zon Tengah Kementerian Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat (KPWKM)
1hb Ogos 2019

Zon Utara Bilik Mesyuarat Ibnu Sina, Aras 35 Jabatan Kebajikan Masyarakat Negeri Pulau Pinang
14hb Ogos 2019

Zon Timur Dewan Rumah Seri Kenangan, Taman Kemumin Pengkalan Chepa, Kelantan
18hb Ogos 2019

Zon Selatan Dewan Intratif, Taman Sinar Harapan Jubli, Jabatan Kebajikan Masyarakat, Johor Bahru
21hb Ogos 2019 Johor

Zon Sabah Bilik Mesyuarat, Tingkat 6
28hb Ogos 2019 Jabatan Kebajikan Masyarakat Negeri Sabah, Wisma MUIS, Blok B, Kota Kinabalu Sabah

Zon Sarawak Pusat Pemulihan Samarahan, Sarawak
29hb Ogos 2019

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penjaga Orang Kurang Upaya di Malaysia

190

Lampiran 5: Maklum Balas daripada Peserta-peserta FGD

KERAJAAN PERSEKUTUAN/JABATAN/AGENSI BANTUAN BAGI PENJ
NO KEMENTERIAN / JABATAN / AGENSI BANTUAN KEPADA OKU
1. Jabatan Perkhidmatan Awam (JPA) i. Pelaksanaan dasar 1% peluang pekerjaan i. Waktu kerja fleksi k
dalam sektor awam kepada OKU awam yang memp
(Pekeliling Perkhidmatan Bilangan 16
Tahun 2010). Kaedah hebahan:
ii. Anak OKU akan terus menerima pencen - Hebahan secara onlin
walaupun telah melebihi umur 21 tahun. - Hebahan oleh Bahagi
Manusia Kementerian /J

2. Kementerian Pendidikan Malaysia Bahagian Pendidikan Khas: TIADA
Elaun RM 150.00 sebulan pelajar OKU sekolah
rendah dan menengah
Jabatan Pengajian Tinggi:
Pembiayaan bantuan kewangan kepada pelajar
OKU sepenuh masa dan separuh masa

3. Lembaga Penduduk dan Pembangunan i. Sokongan kepada OKU Penglihatan: TIADA
Keluarga Negara - Buku Panduan/Modul Kursus Pra
Perkahwinan Smartstart dalam Braille.
4. Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM) Kaedah hebahan:
- Berhubung dengan Majlis Agama peringkat
negeri bagi perkongsian modul

ii. Mengadakan TOT (kursus) bagi OKU
penglihatan

iii. Khidmat sokongan kaunseling

i. Pemeriksaan kesihatan secara percuma di i. Program Kesihata
hospital kerajaan dan pengecualian Penjaga
daripada bayaran rawatan perubatan di ii. Latihan kepada P
hospital kerajaan bagi semua kategori OKU Keluarga
dengan syarat dan kelayakan tertentu. iii. Perkhidmatan kes
iv. Maklumat- Manua

5. Jabatan Kebajikan Masyarakat – Ibu i. Elaun Pekerja Cacat pada kadar RM 400 i. Bantuan Penjaga
pejabat sebulan dengan syarat pendapatan (BPT) sebanyak R
pemohon tidak melebihi RM 1,200 penjaga sepenuh
sebulan. Bantuan diberikan sepanjang masa/memberika
OKU tersebut bekerja. kepada OKU den
ii. Bantuan OKU Tidak Berupaya Bekerja pendapatan isi ru
(BTB) bagi OKU berumur lebih 18 tahun 3,000 ke bawah.
pada kadar RM 250 sebulan. ii. Perkhidmatan kau
penjaga yang me

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penja

191

JAGA OKU MASALAH DIHADAPI CADANGAN HARAPAN / JANGKAAN
kepada penjawat i. Ketepatan data OKU i. OKU Menyediakan ‘Road map’ yang
punyai anak OKU. - Infrastruktur mesra OKU komprehensif bagi OKU bermula dari
ne dan kategori OKU. diperbaiki dan diperluaskan. lahir hingga tua supaya mereka tidak
ian Sumber ii. Pemahaman Ketua - Pemahaman dan persepsi tercicir pada mana-mana peringkat
Jabatan /Agensi yang betul orang awam Penglibatan menyeluruh daripada:
Jabatan dan masyarakat terhadap OKU. i. Bah. Perancangan dan
terhadap OKU. - Perbanyakkan program
iii. Tiada kerjasama antara bantuan supaya OKU boleh Penyelidikan Dasar
kementerian dan bekerja berdikari. Pendidikan,
secara silo. KPM (Sektor Dasar)
ii. Pengurusan dan Pentadbiran
Tiada maklumat. Tiada maklumat. Bantuan OKU- Bah.
Pendidikan Khas
Tiada/kurang kesedaran i. Sokongan sosial / iii. Bah. Pengurusan Sekolah
tentang masalah yang khususnya mendaya Harian
dihadapi oleh penjaga OKU upayakan masyarakat i. Penjaga OKU diberikan elaun
untuk membantu OKU ii. Mewujudkan sokongan sosial
ii. Kempen sukarelawan menerusi kunjungan ke rumah-
rumah

khususnya kepada anak
muda agar membantu
OKU

an kepada Tiada maklumat. Tiada maklumat. Tiada maklumat.
Penjaga dan
sihatan di PDK
al Penjagaan OKU

aan OKU Terlantar Tiada maklumat. Tiada maklumat. Tiada maklumat.
RM 350 untuk
h
an penjagaan rapi
ngan syarat
umah adalah RM
unseling kepada
emerlukan.

aga Orang Kurang Upaya di Malaysia

1

KERAJAAN PERSEKUTUAN/JABATAN/AGENSI
NO KEMENTERIAN / JABATAN / AGENSI BANTUAN KEPADA OKU BANTUAN BAGI PENJ
iii. Elaun Pelatih yang mengikuti Program iii. Kemudahan Perli
Pemulihan Dalam Komuniti/ Pendidikan Insurans. Pelan T
Khas/ NGO yang terima geran daripada Berkelompok kep
JKM. berdaftar dengan
Tempoh kelulusan selama 12 bulan dan di pusat PDK bag
kaji semula akan dilakukan bagi keluarga/OKU
memastikan keperluan OKU masih ada.
iv. Khidmat Bantuan Latihan Job Coach.
v. Bantuan Latihan Pekerjaan di PLPP Bangi
bagi kategori OKU fizikal.
vi. Penempatan pekerjaan di Bengkel
Pelindung di Bengkel Daya Klang,
Bengkel Sg Lembing dan Bengkel Daya
Sg Petani.
vii. Program Pemulihan Dalam Komuniti
(PDK)

Hebahan: Llaman sesawang JKM, Hari Terbuka
atau Karnival, Roadshow

KERAJAAN NEGERI/JABATAN/INSTITUSI NEGERI
NO NEGERI SOKONGAN KEPADA OKU BANTUAN BAGI PENJAGA OKU
SELANGOR
1. Lembaga Zakat Selangor Bantuan khas kepada OKU terlantar yang Bayaran yuran terapi OKU autisme (ku
mempunyai kad OKU, menetap di Selangor dan 1,000 sebulan) kepada penjaga berpen
pendapatan isi rumah bawah RM 5,000. isi rumah RM 3,000 ke bawah dan men
Jenis bantuan: susu khas, lampin pakai buang, Selangor sahaja.
peralatan alat sokongan (contoh: kaki palsu, katil,
alat pendengaran dan lain-lain) yang disyorkan Hebahan:
oleh doktor rehabilitasi hospital kerajaan sahaja. Laman sesawang LZS sahaja

2. Jabatan Kebajikan Memberi bantuan / sokongan kepada semua i. Perkhidmatan ‘Home Help’- suka
Masyarakat Negeri kategori OKU seperti yang dilaksanakan pada yang dilantik oleh JKMM datang
Selangor peringkat HQ. bagi membantu penjaga (3 kali s
Antara perkhidmatan disediakan
bantuan penjagaan, pembersihan
(mandi, potong kuku), pembersih
rakan bual.

ii. Perkhidmatan kaunseling kepada
yang memerlukan secara percum

Hebahan: Media sosial, kempen, risala

PAHANG TIADA TIADA
1. Majlis Perbandaran Kajian Sistem Sokongan Kepada Penja

Kuantan, Pahang 192
JOHOR

JAGA OKU MASALAH DIHADAPI CADANGAN HARAPAN / JANGKAAN
indungan
Takaful Keluarga
pada OKU yang
n JKM dan belajar
gi membantu

KEKANGAN YANG DIHADAPI CADANGAN /HARAPAN

urang RM Bantuan perubatan kepada OKU tergolong i. Bantuan pendidikan- bayaran yuran OKU (kategori OKU)
ndapatan dalam golongan Darruriyat (perlu ii. bagi pihak penjaga.
netap di diutamakan) yang berlandaskan fatwa negeri Mewujudkan satu sistem yang menghubungkan maklumat
Selangor dan bergantung pada dana pemohon dengan pihak agensi pemberi dana/bantuan.
diperuntukkan melalui kutipan zakat.

arelawan i. Kurang kerjasama daripada penjaga i. Bantuan kewangan (yuran) kepada penjaga yang
ke rumah ii. untuk memberikan maklumat yang ii. memerlukan rawatan pemulihan profesional.
sebulan). diperlukan oleh JKM sebelum iii. Kursus penjagaan OKU di rumah kepada penjaga agar
adalah membuat keputusan. iv. lebih berkemahiran.
n diri Penjaga hanya mahukan bantuan v. Institusi yang memberikan jagaan sementara bagi
han rumah, kewangan tetapi tidak memberikan membolehkan penjaga menjalankan urusan peribadi.
penjagaan sepenuhnya (OKU terabai). Independent Living Centre ditubuhkan dalam sesebuah
a penjaga iii. Ketidakcukupan maklumat. komuniti.
ma. iv. Kekurangan kakitangan untuk turun Personal Assistant (PA) yang dibayar untuk membantu
padang. OKU.
ah v. Kurang kerjasama daripada agensi-
agensi lain.

Tiada “Standard Operation Procedure” bagi Penyediaan kawasan khas bagi penjaga berniaga bagi menyara
bantuan kepada OKU. OKU yang dijaga.

aga Orang Kurang Upaya di Malaysia

2

KERAJAAN NEGERI/JABATAN/INSTITUSI NEGERI
NO NEGERI SOKONGAN KEPADA OKU BANTUAN BAGI PENJAGA OKU
1. Majlis Perbandaran Muar TIADA TIADA

KELANTAN i. One-off berbentuk tunai/peralatan TIADA
1. Urusetia Kebajikan berdasarkan syarat-syarat tertentu.

Pembangunan Keluarga ii. Program-Takaful Rahmah.
dan Wanita (U-KEKWA) iii. Bantuan OKU terlantar (khairat).
iv. Bantuan penjaga (carers) warga emas.
2. Majlis Perbandaran Kota v. Bantuan Maaruf OKU.
Bharu vi. Program sokongan
N. SEMBILAN
- Fardhu ain
1. Jabatan Kebajikan - Bengkel-bengkel ibadah
Masyarakat N.Sembilan - Program kesedaran kemasyarakatan (2 kali
PAHANG
sebulan)
1. Jabatan Kebajikan - Kerjasama dengan agensi lain/NGO
Masyarakat Negeri - Majlis Sefahaman OKU untuk semua NGO.
Pahang
i. Tabung pembangunan masyarakat. (Saluran
PERLIS yang tidak terus kepada OKU – secara one
1. Majlis Perbandaran off).

Kangar ii. Bantuan bulanan kepada orang susah dan
pemohon yang datang memohon (walk in).

i. Bantuan elaun pekerja cacat bagi yang i. Bantuan penjagaan OKU terlantar R
berpendapatan RM 1,200 ke bawah- insentif sebulan bagi membantu penjaga me
kepada golongan OKU untuk bekerja. Kadar OKU terlantar.
bayaran adalah RM400.

ii. Bantuan OKU tidak bekerja RM 250
sebulan.

Memberi bantuan / sokongan kepada semua i. Perkhidmatan ‘Home Help’- sukarela
kategori OKU seperti yang dilaksanakan di dilantik oleh JKMM datang ke rumah
peringkat HQ. membantu penjaga (3 kali sebulan).
perkhidmatan disediakan adalah ban
penjagaan, pembersihan diri (mandi
kuku), pembersihan rumah, rakan bu

ii. Perkhidmatan kaunseling kepada pe
yang memerlukan secara percuma.

Hebahan: Program Turun Padang sepe
Program Kawan, Unit Khidmat Penyaya
Program Bertemu Pelanggan.

Pihak MPK sebagai pelaksana dalam TIADA
membantu pelaksanaan Program
Pembasmian Kemiskinan Bandar (PPKB)
sahaja

Kajian Sistem Sokongan Kepada Penja

193