modul T4 MPV MPED

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

KANDUNGAN / FAKTA

SUIS KAWALAN MANUAL

Suis adalah alat tambah yang berfungsi untuk memutuskan dan menyambungkan litar elektrik.
Terdapat beberapa jenis suis yang biasa digunakan dalam sistem kawalan manual antaranya
suis satu hala, suis dua hala, suis perantaraan, suis tarik dan suis punat tekan.

Bagi pendawaian domestik terdapat empat jenis pendawaian yang biasa digunakan oleh
pengguna iaitu pendawaian permukaan (Surface wiring), pendawaian pembuluh PVK (PVC
conduit wiring) dan pendawaian selongsong PVK (PVC casing wiring).

FUNGSI DAN PENGGUNAAN

Suis Satu Hala Suis Dua Hala

Contoh: Contoh:

Simbol skematik: Simbol skematik :
C C

Simbol elektrik : Simbol elektrik :

Fungsi: Fungsi:

Mengawal satu lampu atau lebih dari satu Mengawal satu lampu atau lebih dari dua

kedudukan sahaja. kedudukan yang berlainan.

Contoh penggunaan: Contoh penggunaan:
Digunakan di ruang yang kecil seperti Biasanya digunakan di ruang yang besar
bilik atau ruang tamu. seperti dewan, koridor dan tangga.

Jadual 5.1: Fungsi dan penggunaan suis satu hala dan suis dua hala

___________________________________________________________________________________

186

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

LITAR PENDAWAIAN

Sistem pendawaian ialah pemasangan litar elektrik dalam sesuatu bangunan yang terdiri
daripada susun atur kabel dan pemasangan alat tambah. Jenis sistem pendawaian bergantung
kepada cara pendawaian dilakukan.

JENIS PENDAWAIAN GAMBAR JENIS PENDAWAIAN

Pendawaian Permukaan
(Surface wiring)
1. Satu sistem pendawaian yang dipasang di

permukaan dinding atau siling bangunan.
2. Menggunakan kabel tembaga atau aluminium

yang bersalut PVK/PVK.
3. Menggunakan klip plumbum atau aluminium

untuk mencengkam kabel-kabel yang dibentuk.

Pendawaian Selongsong PVK
(PVC Casing wiring)
1. Satu sistem pendawaian di mana kabel

pendawaian dimuatkan ke dalam selongsong
PVK.
2. Biasanya tapak selongsong PVK akan dipasang
terlebih dahulu dengan memaku ke dinding
sebelum kerja pemasangan kabel.
3. Tapak PVK yang telah dimasukkan kabel akan
ditutup dengan penutup selongsong.

Pendawaian Pembuluh PVK
(PVC Conduit Wiring)
1. Satu sistem pendawaian yang menggunakan

pembuluh PVK dan dipasang terus ke dinding
atau secara tersembunyi.
2. Kabel PVK dimasukkan ke dalam pembuluh.
3. Menggunakan pelana (PVC saddle) dan klip U
sebagai pencengkam pembuluh PVK.
4. Pembuluh berfungsi sebagai pelindung
mekanikal.

Jadual 5.2: Jenis-jenis pendawaian

____________________________________________________________________________________

187

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

SATU SUIS SEHALA MENGAWAL SATU LAMPU

1. Litar satu suis sehala mengawal satu lampu. L1

6A S1 N

L

C

2. Rajah blok pendawaian satu suis sehala mengawal satu lampu.
L1

S1

3. Litar pendawaian satu suis sehala mengawal satu lampu.

L1

N
L
E

C

S1

___________________________________________________________________________________

188

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

SATU SUIS SEHALA MENGAWAL DUA LAMPU SELARI

1. Litar satu suis sehala mengawal dua lampu selari. L1

6A S1 N
L

C

L2

2. Rajah blok pendawaian satu suis sehala mengawal dua lampu selari.

L1 L2

S1
3. Litar pendawaian satu suis sehala mengawal dua lampu selari

L1 L2

N
L
E

C

S1
____________________________________________________________________________________

189

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

DUA SUIS DUA HALA MENGAWAL SATU LAMPU

1. Litar dua suis dua hala mengawal satu lampu.

6A S1 S2 N
L L1

C C

2. Sambungan Dalam Dua Suis Dua Hala: Suis 1 Dan Suis 2

Dari punca hidup, L Ke beban (lampu)

1 2

C2 1C

S1 S2

3. Rajah blok pendawaian dua suis dua hala mengawal satu lampu.
L2

S1 S2

___________________________________________________________________________________

190

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

4. Litar pendawaian dua suis dua hala mengawal satu lampu

L1

N
L
E

C C

S1 S2

____________________________________________________________________________________

191

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

LATIHAN

1. Nyatakan dua jenis suis kawalan manual.
a) ___________________________________________________________________
b) ___________________________________________________________________

2. Lakarkan simbol skematik suis. Simbol
Jenis suis

Suis satu hala

Suis dua hala

3. Lengkapkan jadual perbandingan berikut:
Jenis Suis

Suis satu hala Suis dua hala
Fungsi:
Fungsi:
Contoh penggunaan:
Contoh penggunaan:

___________________________________________________________________________________

192

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

4. Berdasarkan rajah blok diberi, lukiskan litar pendawaian dalam ruang yang disediakan.
a) Satu suis sehala mengawal satu lampu.
L1

S1
Rajah 5.1: Rajah blok pendawaian

Rajah: Litar pendawaian
Satu suis sehala mengawal dua lampu.

____________________________________________________________________________________

193

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

b) Satu suis sehala mengawal dua lampu. L2
L1

S1
Rajah 5.2: Rajah blok pendawaian

___________________________________________________________________________________

194

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

c) Dua suis dua hala mengawal satu lampu.

L1

S1 S2
Rajah 5.3: Rajah blok pendawaian

TUGASAN 2

____________________________________________________________________________________

195

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

TUGASAN

BAHAN DAN PERALATAN

Bil Komponen/Bahan Kuantiti Bil Peralatan
1 Papan pendawaian 1 unit 1 Pita pengukur
2 Suis satu hala 2 unit 2 Tukul pendawaian
3 Suis dua hala 2 unit 3 Pemutar skru
4 Kabel PVK merah 1.5mm2 4 Playar gabung
5 Kabel PVK biru 1.5mm2 Secukupnya 5 Pemotong sisi
6 Kabel PVK hijau 1.5mm2 Secukupnya 6 Pena ujian
7 Klip plumbum Secukupnya 7 Meter pelbagai
8 Pelana Secukupnya 8 Pembaris panjang
9 Klip U Secukupnya
10 Tapak pemegang lampu Secukupnya
11 Kotak teracu PVK
12 Pemegang lampu (screw type) 4 unit
4 unit
4 unit

TUGASAN

1. Mendawai litar pendawaian pembuluh PVK yang lengkap di atas papan pendawaian.

a. Satu suis sehala mengawal satu lampu.
b. Satu suis sehala mengawal dua lampu.
c. Dua suis dua hala mengawal satu lampu.

2. Membuat pengujian keterusan pada litar pendawaian.
3. Membuat pengujian kefungsian pada litar pendawaian.

LANGKAH KERJA

1. Menyediakan bahan dan peralatan.
2. Melakar litar pendawaian.
3. Mengukur, menanda dan memotong pembuluh PVK.
4. Memasang pembuluh PVK pada papan pendawaian.
5. Mendawai litar pendawaian.
6. Membuat pengujian keterusan.
7. Menguji kefungsian litar pendawaian.

___________________________________________________________________________________

196

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

PEMERHATIAN

A. Pengujian keterusan pendawaian satu suis sehala mengawal satu lampu
menggunakan meter pelbagai.

Bil Kedudukan kuar pengujian Kedudukan jarum Keterusan

meter (Ada / Tiada)

(a) Wayar Hidup (L) di Punca Bekalan –
Tamatan C di Suis 1

(b) Wayar Neutral (N) di Punca Bekalan –
Tamatan Neutral di pemegang Lampu 1

(c) Wayar Bumi (E) di Punca Bekalan –
Tamatan Bumi di pemegang Lampu 1

(d) Tamatan 1 di Suis 1 –
Tamatan Hidup di pemegang Lampu 1

Jadual 5.3: Pengujian keterusan

____________________________________________________________________________________

197

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

B. Pengujian keterusan pendawaian satu suis sehala mengawal dua lampu
menggunakan meter pelbagai.

Bil Kedudukan kuar pengujian Kedudukan jarum Keterusan

meter (Ada / Tiada)

(a) Wayar Hidup (L) di Punca Bekalan –
Tamatan C di Suis 1

(b) Wayar Neutral (N) di Punca Bekalan –
Tamatan Neutral di pemegang Lampu 1

(c) Wayar Neutral (N) di Punca Bekalan –
Tamatan Neutral di pemegang Lampu 2

(d) Wayar Bumi (E) di Punca Bekalan –
Tamatan Bumi di pemegang Lampu 1

(e) Wayar Bumi (E) di Punca Bekalan –
Tamatan Bumi di pemegang Lampu 2

(f) Tamatan 1 di Suis 1 –
Tamatan Hidup di pemegang Lampu 1

(g) Tamatan 1 di Suis 1 –
Tamatan Hidup di pemegang Lampu 2

Jadual 5.4: Pengujian keterusan

___________________________________________________________________________________

198

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

C. Pengujian keterusan pendawaian dua suis dua hala mengawal satu lampu
menggunakan meter pelbagai.

Bil Kedudukan kuar pengujian Kedudukan jarum Keterusan

meter (Ada / Tiada)

(a) Wayar Hidup (L) dari punca bekalan –
Tamatan C pada Suis 1

(b) Tamatan 1 di Suis 1 –
Tamatan 2 di Suis 2

(c) Tamatan 2 di Suis 1 –
Tamatan 1 di Suis 2

(d) Tamatan C di Suis 2 –
Tamatan Hidup di pemegang Lampu 1

(e) Wayar Neutral di Punca bekalan –
Tamatan Neutral di pemegang Lampu 1

(f) Wayar Bumi di Punca Bekalan –
Tamatan Bumi di pemegang Lampu 1

Jadual 5.5: Pengujian keterusan

____________________________________________________________________________________

199

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

PERBINCANGAN
1. Nyatakan dua langkah keselamatan yang diamalkan ketika melakukan tugasan.

a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
2. Nyatakan dua nilai murni yang diamalkan.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
3. Sertakan eviden bergambar atau pautan (link) di dalam ruangan yang disediakan.

___________________________________________________________________________________

200

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

PENILAIAN

NAMA MURID
NO. KAD PENGENALAN

NAMA SEKOLAH TAHUN
TINGKATAN

NO. MODUL / UNIT 5.1
TAJUK MENDAWAI SISTEM KAWALAN MANUAL

BIL PERKARA YANG DINILAI KOMPETEN CATATAN
YA BELUM
1. Menyatakan jenis suis kawalan manual.
KOMPETEN BELUM
2. Membezakan suis satu hala dan suis dua hala. KOMPETEN

3. Melakar litar pendawaian:
a. Satu suis sehala mengawal satu lampu.
b. Satu suis sehala mengawal dua lampu.
c. Dua suis dua hala mengawal satu lampu.

4. Memasang litar pendawaian:
a. Satu suis sehala mengawal satu lampu.
b. Satu suis sehala mengawal dua lampu.
c. Dua suis dua hala mengawal satu lampu.

5. Menguji keterusan dan kefungsian litar
pendawaian:
a. Satu suis sehala mengawal satu lampu.
b. Satu suis sehala mengawal dua lampu.
c. Dua suis dua hala mengawal satu lampu.

6. Mengamalkan langkah-langkah keselamatan
dan nilai-nilai murni.

KEPUTUSAN

TARIKH

NAMA GURU Tandatangan & Tarikh
DISAHKAN OLEH Tandatangan & Tarikh

____________________________________________________________________________________

201

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

UNIT MEMASANG SISTEM
5.2 KAWALAN AUTOMATIK

OBJEKTIF KHUSUS

Pada akhir pembelajaran ini murid boleh:

1. Menyatakan enam jenis komponen kawalan automatik (sensor).
2. Menjelaskan fungsi enam jenis komponen kawalan automatik.
3. Melakar litar kawalan automatik.
4. Menaksir litar kawalan automatik.
5. Memasang litar kawalan automatik sehingga berfungsi.
6. Mengamalkan langkah-langkah keselamatan.

___________________________________________________________________________________

202

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

KANDUNGAN / FAKTA

KOMPONEN AUTOMATIK

Kawalan automatik bermaksud suis-suis yang dikawal oleh punca-punca tenaga persekitaran
(bukan tenaga manusia) seperti cahaya, air, haba, imbangan, pergerakan dan masa. Contoh
komponen kawalan automatik adalah seperti fototransistor, perintang peka cahaya dan
termostat.

JENIS DAN PENGGUNAAN

Bil Sensor Penggunaan

1 Cahaya Photo transistor biasanya digunakan dalam
Photo peralatan elektronik seperti sensor asap dan
Transistor api, sistem pengiraan dan kawalan
pendedahan fotografi.
2 Cahaya
Perintang LDR banyak digunakan dalam litar elektronik
Peka Cahaya seperti sensor penceroboh, litar lampu jalan,
(LDR) pengesan asap dan alat pengujian yang
mengukur keamatan cahaya.
3 Haba
Termostat Termostat digunakan dalam peralatan elektrik
seperti pendingin hawa, seterika, ketuhar
elektrik dan peti sejuk.

4 Air Sensor air digunakan dalam peralatan seperti
5 Pergerakan alat mengesan kelembapan tanah dan alat
mengesan paras air.

Sensor ini banyak digunakan sebagai suis
penggera keselamatan dan sebagai suis
automatik lampu dan kipas.

6 Imbangan Sensor ini banyak digunakan dalam alatan
seperti hover board dan gyroscope.

Jadual 5.6 : Jenis dan penggunaan sensor

____________________________________________________________________________________

203

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

LITAR KAWALAN CAHAYA

Litar Kawalan Cahaya ini menggunakan perintang peka cahaya (Light Dependent Resistor,
LDR) sebagai komponen kawalan automatik. LDR akan memberikan nilai rintangan (ohm)
yang berbeza-beza bergantung kepada jumlah keamatan cahaya yang diterimanya.

LDR VR dilaras R tinggi
menerima untuk Lampu padam
cahaya
mendapatkan R rendah
rintangan yang Lampu menyala

sesuai

Kesimpulannya, apabila keadaan yang cerah, lampu akan terpadam secara automatik dan
apabila keadaan gelap lampu akan menyala dengan automatik.

Rajah 5.4: Simbol LDR

S1 R1 R2 LED GEGANTI
1KΩ 5.6KΩ NC
C
R4 D1
1KΩ IN4001 NO

VR R3
1MΩ 3.3MΩ

+ C1 BEKALAN
47uF KUASA
BEKALAN 240V AU
KUASA
9V AT Q1 Q2
C945 C945
-

LDR R5
6.8Ω

Rajah 5.5: Litar skematik Litar Kawalan Cahaya

___________________________________________________________________________________

204

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

VR LED
VR

S1

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

A ooooooooooooooooooooooooooooooo

Bo oooo o o ooo ooooooooooooooo

C oo oooooo o o o ooooooooooooooo
D oo
E oo o o o o o R1 o o o o o o o o o o o o o Go EGo AoNTIo o o o o
F oo o o o o o o o o o R4 o o o D1 o o o o o o o o o o o o o o
o o o o o R2 o o o o o o o o o o o o o o o o o o o

G ooooooooooo o o ooo ooooooooooo

V H o o o o o o o o o o o o o o o o Q2 o o o o o o o o o o o

9V DC I o oooooo o R3 o o o o o ooooooooooo

J o o C1o o o o o o ooooo Q1 oo oooooooooo

K oo oooo ooo ooo ooo oooooooooo

L ooooo o o o o oooooo oooooooooo

M ooooooo oooooooo ooo oooooooooo

N ooooooo oooooooo ooo oooooooooo

O o o o o o o o J1 o o o o o o o o o oooooooooooo

P ooooooo oooooooooo oR5 o o o o o o o o o o
Q ooooooo oooooooooo
oooooooooooo

R ooooooo o o o LDR o o o o oooooooooooo

S ooo ooo o oooooooo oooooooooooo

T ooooooooooooooooooooooooooooooo

U ooooooooooooooooooooooooooooooo

Rajah 5.6: Susunan dan penyambungan komponen pada papan litar

____________________________________________________________________________________

205

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

LATIHAN

1. Rajah di bawah menunjukan komponen kawalan automatik. Padankan komponen yang
sesuai dengan gambarnya.

Nama Komponen Gambar Komponen

Termostat

Sensor Air

Fototransistor

Sensor Imbangan

Perintang Peka Cahaya
(LDR)

___________________________________________________________________________________

206

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

2. Nyatakan komponen kawalan automatik yang digunakan di dalam alatan elektrik pada
rajah di bawah:

Alatan elektrik Komponen kawalan automatik

Alat pengesan hujan

Lampu Malam Automatik

Seterika Elektrik

Hoverboard

____________________________________________________________________________________

207

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Lakarkan litar skematik sistem kawalan peka cahaya.

___________________________________________________________________________________

208

Modul Pembelajaran 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
Menservis Peralatan Elektrik Domestik A
B
_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________ C
D
4. Lakarkan penyambungan komponen dengan merujuk litar skematik (Soalan 3). E
F
oooooooooooooooooooooooooo G
oooooooooooooooooooooooooo H
oooooooooooooooooooooooooo I
oooooooooooooooooooooooooo J
oooooooooooooooooooooooooo K
oooooooooooooooooooooooooo L
oooooooooooooooooooooooooo M
oooooooooooooooooooooooooo N
oooooooooooooooooooooooooo O
oooooooooooooooooooooooooo P
oooooooooooooooooooooooooo Q
oooooooooooooooooooooooooo R
oooooooooooooooooooooooooo S
oooooooooooooooooooooooooo T
oooooooooooooooooooooooooo U
oooooooooooooooooooooooooo V
oooooooooooooooooooooooooo W
oooooooooooooooooooooooooo X
oooooooooooooooooooooooooo Y
oooooooooooooooooooooooooo Z
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo
oooooooooooooooooooooooooo

____________________________________________________________________________________

209

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

TUGASAN

BAHAN DAN PERALATAN Kuantiti Bil Peralatan
1 unit 1 Pemotong sisi
Bil Komponen/bahan 1 unit 2 Playar muncung tirus
1 Suis togel 1 unit 3 Pemateri
2 Pemegang bateri 9V DC 2 unit 4 Timah pemateri
3 Pemuat 47uF 1 unit 5 Pemegang pemateri
4 Perintang 1kΩ 1 unit 6 Pemegang papan litar
5 Perintang 5.6kΩ 1 unit 7 Fluks
6 Perintang 3.3MΩ 1 unit 8 Pemutar skru
7 Perintang 6.8Ω 1 unit 9 Penjalur wayar
8 Perintang peka cahaya 2 unit 10 Meter pelbagai
9 Perintang boleh laras 1 unit
10 Transistor C945 1 unit
11 Diod Kuasa IN4001 1 unit
12 Geganti 6V-9V secukupnya
13 LED 1 unit
14 Wayar pelompat 1 unit
15 Papan litar secukupnya
16 Kotak perumah 1 unit
17 Kabel PVK teras berkembar 1 unit
18 Palam 3 pin 1 unit
19 Mentol
20 Tapak lampu

TUGASAN

1. Membuat penyambungan komponen litar kawalan cahaya di atas papan litar.
2. Membuat pengujian kefungsian litar kawalan cahaya.

___________________________________________________________________________________

210

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

LANGKAH KERJA

1. Sediakan bahan dan alatan yang betul.
2. Potong papan litar mengikut saiz kotak perumah yang akan digunakan.
3. Bentukkan kaki komponen supaya sepadan dengan papan litar.
4. Pasang komponen berpandukan lukisan skematik atau lukisan bergambar.
5. Semak semula kedudukan komponen.
6. Pateri kaki komponen pada papan litar sambungan tamatan komponen.
7. Potong kaki komponen yang berlebihan dengan kemas.
8. Pasang palam 3 pin.
9. Lengkapkan pemasangan semua komponen pada kotak perumah.
10. Uji kefungsian litar.

PEMERHATIAN

1. Ujian kefungsian litar lampu.
(*Pastikan palam 3 pin disambungkan pada soket 13A dan diONkan)

Suis Litar Kawalan Keadaan Lampu Litar Kawalan
Automatik (Menyala/Tidak) Automatik
OFF
Menyala – Baik
ON Tidak Menyala – Rosak

Menyala – Rosak
Tidak Menyala – Baik

2. Ujian kefungsian litar kawalan automatik.
(*Pastikan palam 3 pin disambungkan pada soket 13A dan diONkan)

LDR Litar Kawalan Keadaan Lampu Litar Kawalan
Automatik (Menyala/Tidak) Automatik
TERANG
Menyala – Rosak
GELAP Tidak Menyala – Baik

Menyala – Baik
Tidak Menyala – Rosak

____________________________________________________________________________________

211

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

PERBINCANGAN
1. Nyatakan dua langkah keselamatan yang diamalkan ketika melakukan tugasan.

a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
2. Nyatakan dua nilai murni yang diamalkan.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
3. Sertakan eviden bergambar atau pautan (link) di dalam ruangan yang disediakan.

___________________________________________________________________________________

212

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

PENILAIAN

NAMA MURID
NO. KAD PENGENALAN

NAMA SEKOLAH TAHUN
TINGKATAN

NO. MODUL / UNIT 5.2
TAJUK MEMASANG SISTEM KAWALAN AUTOMATIK

BIL PERKARA YANG DINILAI KOMPETEN CATATAN
YA BELUM
1. Menyatakan tiga jenis komponen kawalan
automatik. KOMPETEN BELUM
KOMPETEN
2. Menjelaskan fungsi setiap penggunaan
kawalan automatik.

3. Melakar litar kawalan automatik.
4. Menaksir litar kawalan automatik.
5. Mengukur nilai perintang.
6. Memasang litar kawalan automatik

sehingga berfungsi.
7. Mengamalkan langkah-langkah

keselamatan dan nilai-nilai murni.

KEPUTUSAN

TARIKH

NAMA GURU Tandatangan & Tarikh
DISAHKAN OLEH Tandatangan & Tarikh

____________________________________________________________________________________

213

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

KEPUTUSAN STANDARD PRESTASI

STANDARD PRESTASI KOMPETEN
YA BELUM
TAHAP TAFSIRAN

1 Menyatakan jenis suis kawalan manual dan komponen
kawalan automatik.

• Menjelaskan suis satu hala dan dua hala.
2 • Menerangkan fungsi setiap penggunaan kawalan

automatik.

• Melukis litar pendawaian satu suis sehala mengawal
satu lampu.

3 • Melukis litar pendawaian satu suis sehala mengawal dua
lampu.

• Melukis litar pendawaian dua suis dua hala mengawal
satu lampu.

4 Membandingkan penggunaan suis satu hala dan dua hala
dengan mengikut prosedur.

5 Mengatur semula litar kawalan automatik secara sistematik
dan bersikap positif.

• Membina satu suis sehala mengawal satu lampu dengan
sistematik dan rasional.

• Membina satu suis sehala mengawal dua lampu dengan
6 sistematik dan rasional.

• Membina dua suis dua hala mengawal satu lampu
dengan sistematik dan rasional.

• Membina litar kawalan automatik dengan sistematik dan
rasional.

KEPUTUSAN TAHAP
NAMA GURU Tandatangan & Tarikh
DISAHKAN OLEH Tandatangan & Tarikh

___________________________________________________________________________________

214

MODUL

6

BEBAN

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

6MODUL BEBAN

PENDAHULUAN

Modul ini memberi kemahiran kepada murid berkaitan mengatur dan menyambung elemen
pemanas, motor, transduser dan injap solenoid.

OBJEKTIF UMUM

Modul ini membolehkan murid:

1. Menyatakan fungsi beban seperti elemen pemanas, motor, transduser dan injap solenoid.
2. Menyatakan jenis dan melakar simbol beban.
3. Membuat penyambungan beban mudah seperti motor, elemen pemanas, transduser dan

injap solenoid.
4. Menguji kefungsian beban dengan menggunakan meter pelbagai.
5. Memasang punca bekalan kepada beban.

____________________________________________________________________________________

215

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

SKOP KANDUNGAN DAN PEMBELAJARAN
Skop Modul Pembelajaran bagi modul ini terdiri daripada:

STANDARD STANDARD PEMBELAJARAN UNIT
KANDUNGAN PEMBELAJARAN

6.1 Elemen 6.1.1 Menyatakan fungsi dan penggunaan elemen 6.1 Menguji
Pemanas pemanas. elemen
6.1.2 Mengenal pasti jenis elemen pemanas. pemanas
6.1.3 Melakar simbol elemen pemanas.
6.1.4 Menguji keterusan elemen pemanas
menggunakan meter pelbagai.
6.1.5 Membuat kesimpulan hasil daripada pengujian
keterusan.
6.1.6 Memasang elemen pemanas.

6.2 Motor 6.2.1 Menyenaraikan bahagian utama motor elektrik 6.2 Menguji motor
6.2.2 arus ulang-alik (AU). elektrik
6.2.3 Mengenal pasti jenis motor arus ulang-alik
6.2.4 (AU) dan arus terus (AT).
6.2.5 Melakar simbol motor arus ulang-alik (AU).
6.2.6 Menguji keterusan dan ketebatan motor arus
ulang-alik (AU) mengguna peralatan ujian.
Membuat kesimpulan hasil daripada pengujian
keterusan dan ketebatan.
Memasang motor arus ulang-alik (AU) mudah.

6.3 Transduser 6.3.1 Menyatakan fungsi dan penggunaan 6.3 Menguji
transduser. transduser
6.3.2 Mengenal pasti jenis transduser.
6.3.3 Melakar simbol transduser.
6.3.4 Menguji keterusan transduser menggunakan
meter pelbagai.
6.3.5 Membuat kesimpulan hasil daripada pengujian
keterusan.
6.3.6 Memasang dan menyambung transduser.

6.4 Injap 6.4.1 Menyatakan fungsi dan penggunaan injap 6.4 Menguji injap
Solenoid 6.4.2 solenoid. solenoid
6.4.3 Mengenal pasti bahagian utama injap
6.4.4 solenoid.
6.4.5 Melakar simbol injap solenoid.
6.4.6 Menguji keterusan injap solenoid
menggunakan meter pelbagai.
Membuat kesimpulan hasil daripada pengujian
keterusan.
Memasang injap solenoid.

___________________________________________________________________________________

216

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

UNIT MENGUJI ELEMEN PEMANAS
6.1

OBJEKTIF KHUSUS

Pada akhir pembelajaran ini murid boleh:

1. Menyatakan fungsi elemen pemanas.
2. Menyatakan jenis-jenis elemen pemanas.
3. Menguji keterusan elemen pemanas dengan menggunakan meter pelbagai dan membuat

kesimpulan hasil pengujian.
4. Menyambung bekalan kuasa pada elemen pemanas.
5. Mengamalkan langkah-langkah keselamatan.

____________________________________________________________________________________

217

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

KANDUNGAN / FAKTA

ELEMEN PEMANAS
Elemen pemanas biasanya dibuat daripada Nikrom, iaitu nikel dan sedikit campuran
kromium dan besi. Elemen ini berfungsi untuk menukarkan tenaga elektrik kepada
tenaga haba melalui proses pemanasan rintangan.

BENTUK
ELEMEN
PEMANAS

Rajah 6.1: Bentuk elemen pemanas
Terdapat tiga jenis elemen pemanas iaitu:

Jenis elemen pemanas

Logam Seramik dan semikonduktor Polimer

___________________________________________________________________________________

218

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

Simbol berikut digunakan di dalam litar untuk mewakili elemen pemanas.

Rajah 6.2: Simbol elemen pemanas
MENGUJI KETERUSAN ELEMEN PEMANAS
1. Pastikan meter pelbagai dalam keadaan berfungsi.
2. Lakukan ujian keterusan pada elemen pemanas seperti rajah di bawah.
3. Buat pemerhatian.

Rajah 6.3: Pengujian keterusan elemen pemanas dengan menggunakan meter pelbagai

Kesimpulan hasil daripada pengujian keterusan.

Bacaan pada meter pelbagai Kesimpulan
Rintangan rendah Elemen pemanas dalam keadaan baik
Infiniti
Elemen pemanas rosak

____________________________________________________________________________________

219

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

MEMASANG TALIAN BEKALAN PADA ELEMEN PEMANAS
1. Pastikan langkah-langkah keselamatan diamalkan semasa melakukan penyambungan.
2. Kenal pasti punca Hidup, Neutral dan Bumi pada kabel bekalan kuasa dan terminal elemen

pemanas.
3. Sambungkan wayar punca bekalan kuasa ke terminal-terminal elemen pemanas.
4. Hidupkan suis dan buat pemerhatian. Elemen pemanas yang baik akan menghasilkan haba.

Punca Neutral

Punca Hidup
Rajah 6.4: Penyambungan elemen pemanas

PEMERHATIAN: Elemen pemanas yang baik akan mengeluarkan
haba apabila talian bekalan disambungkan padanya.

___________________________________________________________________________________

220

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

LATIHAN

1. Senaraikan empat peralatan elektrik domestik yang menggunakan elemen pemanas.
a) _______________________________________________________________
b) _______________________________________________________________
c) _______________________________________________________________
d) _______________________________________________________________

2. Apakah fungsi elemen pemanas?
______________________________________________________________

3. Lakarkan sambungan pengujian keterusan elemen pemanas menggunakan meter pelbagai
di dalam rajah berikut.

____________________________________________________________________________________

221

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

TUGASAN 1

BAHAN DAN PERALATAN
Elemen pemanas daripada peralatan elektrik domestik, alat tangan dan peralatan ujian.
TUGASAN
1. Menguji keterusan elemen pemanas menggunakan meter pelbagai.
2. Mengamalkan langkah-langkah keselamatan semasa menjalankan pengujian.

LANGKAH KERJA
1. Pastikan meter pelbagai dalam keadaan berfungsi.
2. Lakukan ujian keterusan pada elemen pemanas.
3. Buat pemerhatian dan catatkan bacaan.

1

2

Tamatan Nilai (Ω) (Baik / Rosak) – Nyatakan sebab

Terminal 1
dan Terminal 2

___________________________________________________________________________________

222

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

PERBINCANGAN
1. Nyatakan dua langkah keselamatan yang diamalkan ketika melakukan ujian keterusan

elemen pemanas.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
2. Nyatakan dua nilai murni yang diamalkan.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
3. Sertakan eviden bergambar atau pautan (link) di dalam ruangan yang disediakan.

____________________________________________________________________________________

223

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

TUGASAN 2

BAHAN DAN PERALATAN
Elemen pemanas daripada peralatan elektrik domestik dan alat tangan.
TUGASAN
1. Membuat sambungan elemen pemanas ke punca bekalan.
2. Mengamalkan langkah-langkah keselamatan semasa melakukan pengujian.
LANGKAH KERJA
1. Pastikan langkah-langkah keselamatan diamalkan semasa melakukan penyambungan.
2. Kenal pasti punca Hidup, Neutral dan Bumi pada kabel bekalan kuasa dan terminal elemen

pemanas.
3. Sambungkan wayar punca bekalan kuasa ke terminal-terminal elemen pemanas.
4. Hidupkan suis dan buat pemerhatian. Elemen pemanas yang baik akan menghasilkan haba.

___________________________________________________________________________________

224

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

PERBINCANGAN
1. Nyatakan dua langkah keselamatan yang diamalkan ketika membuat sambungan talian

bekalan ke elemen pemanas.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
2. Nyatakan dua nilai murni yang diamalkan.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
3. Sertakan eviden bergambar atau pautan (link) di dalam ruangan yang disediakan.

____________________________________________________________________________________

225

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

PENILAIAN

NAMA MURID
NO. KAD PENGENALAN

NAMA SEKOLAH TAHUN
TINGKATAN

NO. MODUL / UNIT 6.1
TAJUK MENGUJI ELEMEN PEMANAS

BIL PERKARA YANG DINILAI KOMPETEN CATATAN
YA BELUM
1. Menyatakan fungsi elemen pemanas.
2. Menyatakan jenis elemen pemanas. KOMPETEN BELUM
3. Melakar simbol elemen pemanas. KOMPETEN
4. Menguji keterusan elemen pemanas

menggunakan meter pelbagai.
5. Menyambung elemen pemanas.
6. Mengamalkan langkah-langkah keselamatan

dan nilai-nilai murni.

KEPUTUSAN

TARIKH

NAMA GURU Tandatangan & Tarikh
DISAHKAN OLEH Tandatangan & Tarikh

___________________________________________________________________________________

226

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

UNIT MENGUJI MOTOR ELEKTRIK
6.2

OBJEKTIF KHUSUS

Pada akhir pembelajaran ini murid boleh:

1. Menyenaraikan tiga bahagian utama motor elektrik arus ulang-alik (AU).
2. Mengenal pasti jenis motor arus ulang-alik (AU) dan motor arus terus (AT).
3. Melakar simbol motor arus ulang-alik (AU).
4. Menguji keterusan dan ketebatan motor arus ulang-alik (AU) menggunakan peralatan ujian.
5. Membuat kesimpulan hasil daripada pengujian keterusan dan ketebatan.
6. Memasang motor arus ulang-alik (AU) mudah.
7. Mengamalkan langkah-langkah keselamatan.

____________________________________________________________________________________

227

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

KANDUNGAN / FAKTA

MOTOR ELEKTRIK
Motor elektrik ialah mesin yang menukarkan tenaga elektrik kepada tenaga mekanikal. Kuasa
motor elektrik diukur dalam unit Watt (W) dan kuasa kuda (Hp).

Rajah 6.5: Keratan motor elektrik arus ulang-alik (AU)

___________________________________________________________________________________

228

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

JENIS MOTOR ELEKTRIK

Jenis motor elektrik

Motor Arus Terus (AT) Motor Arus Ulang Alik (AU)

Menggunakan bekalan kuasa Menggunakan bekalan kuasa
arus terus sebagai punca arus ulang alik sebagai punca
bekalan kuasa.
bekalan.
Simbol: Simbol:

M M

Motor Tiga Fasa Motor Satu Fasa

Memerlukan voltan Dikendalikan pada bekalan
tiga fasa 415V untuk satu fasa sahaja iaitu bekalan

berfungsi 240V

Rajah 6.6 : Jenis motor elektrik
MENGUJI KETERUSAN LITAR MOTOR AU

Rajah 6.7: Pengujian keterusan motor dengan menggunakan meter pelbagai

Pemerhatian

Bacaan pada meter pelbagai Kesimpulan

Rintangan rendah Motor baik
Infiniti (∞) Motor rosak terbuka
0Ω Motor rosak terpiintas

____________________________________________________________________________________

229

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

MENGUJI KETEBATAN MOTOR AU

Rajah 6.8: Pengujian penebatan motor arus ulang-alik (AU)
dengan menggunakan penguji tebatan

Pemerhatian Kesimpulan
Bacaan pada penguji tebatan Motor baik
Motor rosak
≥ 0.5 MΩ
< 0.5 MΩ

MENYAMBUNG LITAR MOTOR MUDAH
1. Penyambungan motor AT mudah.

Rajah 6.9: Penyambungan litar motor arus terus (AT)

___________________________________________________________________________________

230

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

2. Penyambungan motor AU fasa tunggal.

Rajah 6.10: Penyambungan litar motor arus ulang-alik ( AU )

____________________________________________________________________________________

231

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

LATIHAN

1. Senaraikan dua jenis motor elektrik.
a) _____________________________________________________________
b) _____________________________________________________________

2. Lakarkan simbol motor AT dan motor AU. Simbol motor AU
Simbol motor AT

___________________________________________________________________________________

232

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

TUGASAN 1

BAHAN DAN PERALATAN
Motor AT (12V), motor AU, kapasitor, meter pelbagai dan penguji tebatan.

TUGASAN
1. Membaca spesifikasi pada motor AU dan motor AT.
2. Menyambung litar motor mudah.

LANGKAH KERJA

1. Baca data spesifikasi motor AT dan motor AU yang diberi dan mencatatkan jenis, nilai voltan,
kadaran kuasa dan kelajuan motor.

2. Kenal pasti antara motor AU dengan motor AT.
3. Kenal pasti kekutuban tamatan motor AU dan motor AT.
4. Gunakan meter pelbagai uji keterusan gegelung motor AU dan motor AT.
5. Sambung litar motor AU dan motor AT.
6. Buat pemerhatian pada aci motor.
7. Pastikan langkah-langkah keselamatan diamalkan semasa melakukan penyambungan.

PEMERHATIAN

Kriteria Motor AU Motor AT
Jenis
Nilai voltan
Kadaran kuasa
Kelajuan

Pemerhatian pada aci motor Kesimpulan
Motor AU
Motor AT

____________________________________________________________________________________

233

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

PERBINCANGAN
1. Nyatakan langkah-langkah keselamatan yang diamalkan ketika membuat sambungan

talian bekalan ke motor AU dan motor AT.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
c) ____________________________________________________________________
2. Nyatakan dua nilai murni yang diamalkan.
a) ______________________________________________________________
b) ______________________________________________________________
3. Sertakan eviden bergambar atau pautan (link) di dalam ruangan yang disediakan.

___________________________________________________________________________________

234