modul T4 MPV MPED

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

UNIT MENGENAL DAN MENGUJI
3.1 PERINTANG

OBJEKTIF KHUSUS

Pada akhir pembelajaran ini murid boleh:

1. Menyatakan tiga fungsi perintang.
2. Mengenal pasti dua jenis perintang.
3. Melakarkan simbol perintang tetap dan perintang boleh ubah.
4. Membanding beza rupa bentuk fizikal dan binaan bagi empat jenis perintang tetap.
5. Menaksir nilai perintang berpandukan kod warna dan menggunakan meter pelbagai.
6. Menguji dan menentukan dua jenis kerosakan perintang menggunakan meter pelbagai.

___________________________________________________________________________________

88

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

KANDUNGAN / FAKTA

PERINTANG

Perintang ialah komponen yang mengehadkan pengaliran arus dalam litar elektrik.
Unit bagi rintangan ialah Ohm (Ω).

FUNGSI PERINTANG

a) Mengawal arus elektrik dalam satu litar.
b) Mengehadkan pengaliran arus melaluinya dalam sesebuah litar.
c) Membahagi voltan

JENIS PERINTANG

Perintang tetap Perintang boleh laras

Nilai rintangan adalah tetap dan tidak boleh Nilai rintangan boleh diubah mengikut

diubah. Diperbuat daripada karbon, filem keperluan dalam litar. Diperbuat daripada

nipis, belitan dawai. karbon dan belitan dawai.

Komposisi Karbon Saput Logam

Saput Karbon Wayar berlilit
SIMBOL SIMBOL

Rajah 3.1 : Jenis- jenis perintang

____________________________________________________________________________________

89

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

LAKARAN BENTUK DAN BINAAN PERINTANG TETAP MENGIKUT JENIS BAHAN

a) Rencaman Karbon b) Saput Logam

c) Saput Karbon d) Belit Dawai

Rajah 3.2 : Lakaran bentuk dan binaan perintang tetap

KOD WARNA PERINTANG

Warna Jalur 1 Jalur 2 Jalur 3 Jalur 4
pendarab had terima
Hitam 0 0
Perang 1 1 1
Merah 2 2 10
Jingga 3 3 100
Kuning 4 4 1000
Hijau 5 5 10000
Biru 6 6 100000
Ungu 7 7 1000000
Kelabu 8 8 10000000
Putih 9 9 100000000
1000000000

Emas 0.1 ± 5 %
Perak 0.01 ± 10 %
Tiada Warna
± 20 %

Rajah 3.3: Jadual Kod Warna Perintang

___________________________________________________________________________________

90

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

PENENTUAN NILAI PERINTANG MELALUI KOD WARNA
Contoh:

Jalur Pertama Jalur Kedua Jalur Ketiga Jalur Keempat
Merah (2) Ungu (7) Jingga (x1000) Emas (±5%)

Nilai perintang : 2 7 X1000 ±5% = = 27000Ω = 27kΩ ±5%
Rajah 3.4 : Penentuan nilai perintang melalui kod warna

PENGUKURAN NILAI DAN PENGUJIAN PERINTANG

Rajah 3.5: Kaedah mengukur dan menguji perintang

Kesimpulan hasil pengujian :

Keadaan Nilai bacaan meter pelbagai

Baik ± Nilai perintang asal

Rosak - terbuka Infiniti (∞)
Rosak - tambah nilai Terlalu besar daripada nilai asal tetapi bukan ∞

Jadual 3.1 : Hasil pengujian perintang tetap

____________________________________________________________________________________

91

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

LATIHAN

1. Nyatakan tiga fungsi perintang?
a) Mengawal _____________________ elektrik dalam satu litar.
b) Mengehadkan ______________________ melaluinya dalam sesebuah litar.
c) ___________________________________ voltan.

2. Berikan dua jenis Perintang : b)
a)

3. Lakarkan simbol bagi Perintang Tetap dan Perintang Boleh Laras.

Simbol Perintang Tetap Simbol Perintang Boleh Laras

4. Namakan perintang di bawah berdasarkan rupa bentuk dan binaannya :

a) b)

c) d)

___________________________________________________________________________________

92

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

5. Berikan nilai rintangan bagi perintang berkod warna berikut:
a)

Kelabu Hitam Hitam Emas
Nilai perintang : =
b)

Hijau Kuning Perang Perak
Nilai perintang : =
c)

Biru Ungu Jingga Tiada Warna

Nilai perintang : =

6. Nyatakan kod warna untuk perintang berikut :

a) 2 KΩ ± 5% : ___________________________________________________

b) 470 Ω ± 10% : ___________________________________________________

c) 2 MΩ ± 5% : ___________________________________________________

____________________________________________________________________________________

93

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

TUGASAN

BAHAN DAN PERALATAN
Perintang berlainan nilai rintangan dan meter pelbagai.

TUGASAN

1. Menentukan nilai rintangan bagi tiga perintang berbeza nilai
2. Mengenal pasti kerosakan perintang
3. Mengamalkan langkah-langkah keselamatan

LANGKAH KERJA

1. Tentukan nilai rintangan melalui kod warna dan catatkan dalam Jadual 3.2.
2. Kirakan nilai toleransi perintang, catatkan dalam Jadual 3.2.
3. Sambungkan kuar merah pada terminal positif.
4. Sambungkan kuar hitam pada terminal negatif.
5. Setkan suis pemilih julat pada julat ohm yang bersesuaian (X1, X10, X100, X1k, X10k).
6. Pintaskan kedua-dua kuar dan lakukan pelarasan sifar rintangan.
7. Ukur nilai rintangan bagi tiga perintang tersebut menggunakan meter pelbagai dan rekodkan

nilainya dalam Jadual 3.2.
8. Tentukan perintang samada baik / rosak berpandukan keputusan pengukuran yang telah

dilakukan.

Perintang Warna jalur perintang Nilai kod Nilai rintangan Nilai Catatan
warna minimum hingga ukuran (Baik /
maksimum melalui Rosak)

kod warna

Kuning, Ungu, Perang, Emas

(Contoh) 470 ± 5% 446.5Ω – 493.5Ω 460 Ω Baik

47 x 10 ±5%

1

2

3

Jadual 3.2: Pengukuran nilai rintangan

___________________________________________________________________________________

94

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

PERBINCANGAN
1. Nyatakan dua langkah keselamatan yang diamalkan ketika menguji kerosakan perintang

dengan menggunakan meter pelbagai.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
2. Nyatakan dua nilai murni yang diamalkan.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
3. Gambar menggunakan meter pelbagai untuk mengukur nilai perintang.

____________________________________________________________________________________

95

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

PENILAIAN

NAMA MURID
NO. KAD PENGENALAN

NAMA SEKOLAH TAHUN
TINGKATAN

NO. MODUL / UNIT 3.1
TAJUK MENGENAL DAN MENGUJI PERINTANG

BIL PERKARA YANG DINILAI KOMPETEN CATATAN
YA BELUM
1. Menyatakan tiga fungsi perintang.
2. Mengenal pasti dua jenis perintang. KOMPETEN BELUM
3. Melakarkan simbol perintang KOMPETEN
4. Menentukan nilai perintang berdasarkan

warna yang diberikan.
5. Menyatakan kod warna perintang

berdasarkan nilai yang diberikan
6. Menentukan jenis kerosakan perintang.
7. Mengamalkan langkah-langkah

keselamatan dan nilai-nilai murni.

KEPUTUSAN

TARIKH

NAMA GURU Tandatangan & Tarikh
DISAHKAN OLEH Tandatangan & Tarikh

___________________________________________________________________________________

96

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

UNIT MENGENAL DAN MENGUJI
3.2 KAPASITOR

OBJEKTIF KHUSUS

Pada akhir pembelajaran ini murid boleh:

1. Menyatakan fungsi utama kapasitor.
2. Mengenal pasti dua jenis kapasitor.
3. Mengenal pasti dua jenis kapasitor tetap.
4. Menerangkan tiga spesifikasi kapasitor.
5. Melakarkan empat simbol kapasitor.
6. Menaksir nilai kapasitor menggunakan penguji kapasitor melalui kod bercetak.
7. Menguji dan menentukan tiga jenis kerosakan kapasitor.

____________________________________________________________________________________

97

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

KANDUNGAN / FAKTA

FUNGSI DAN PENGGUNAAN KAPASITOR

Kapasitor dikenali sebagai pemuat atau kondensor. Fungsi utama kapasitor adalah untuk
menyimpan cas. Kapasitor diukur dalam unit Farad (F). Kapasitor digunakan dalam litar elektronik
untuk voltan rendah (DC) seperti pada radio dan televisyen, manakala kondensor pula digunakan
dalam litar elektrik untuk voltan tinggi (AC) seperti pada motor mesin basuh dan motor kipas
siling.

JENIS DAN SIMBOL KAPASITOR

Kapasitor

Kapasitor Tetap Kapasitor Boleh Ubah

Berkutub Tidak Berkutub

Elektrolitik Tantalum Kertas Seramik Mika Polyester
Simbol: Simbol:

+-

Boleh Praset
ubah (Trimmer)

VARCO Praset
Simbol: (trimmer)

Simbol:

Rajah 3.6: Jenis dan simbol kapasitor

___________________________________________________________________________________

98

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

SPESIFIKASI KAPASITOR Had terima pemuat
Kadaran Nilai / Nilai kemuatan

Kadaran Suhu / Suhu maksimum Kadaran Voltan / Voltan kerja maksimum

Rajah 3.7: Spesifikasi kapasitor

MENENTUKAN NILAI KAPASITOR MELALUI KOD BERCETAK

473J

• Nombor pertama adalah digit pertama (4)
• Nombor kedua adalah digit kedua (7)
• Nombor ketiga adalah jumlah sifar
• Kadaran nilai / nilai kemuatan, C adalah piko Farad (pF).
• Huruf yang terdapat pada badan kapasitor ialah nilai toleransi.

Kod Had terima
J ±5%
K ± 10 %
M ± 20 %

Rajah 3.8: Menentukan nilai kapasitor melalui kod bercetak

____________________________________________________________________________________

99

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

KAEDAH MEMBACA KOD BERCETAK

Bil Unit Kapasitor Bacaan Catatan
1 piko Farad (pF) 68 pF
piko Farad (pF) =
10−12 F

47 pF piko Farad (pF) =
10−12 F

2 piko Farad (pF) 3K Kod Had Terima
(had terima) J ± 5%
10 x 1000 pF ± 10% K ± 10%
3 nano Farad (nF) @ M ± 20%
4 mikro Farad (µF)
10 x 103 pF ± 10%
(perpuluhan)
2.2 nF nano Farad (nF) =
5 mikro Farad (µF) 10−9 F

4.7 μF mikro farad (μF) =
4.7 μF 10−6 F

mikro farad (μF) =
10−6 F

0.001 μF mikro farad (μF) =
10−6 F

0.01 μF mikrofarad (μF) =
10−6 F

Jadual 3.3 : Kaedah membaca kod bercetak

___________________________________________________________________________________

100

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

MENENTUKAN NILAI KAPASITOR MENGGUNAKAN PENGUJI KAPASITOR

Langkah 1 Langkah 2 Langkah 3

Sediakan penguji Sambungkan kuar hitam Nyahcaskan kapasitor
kapasitor. pada terminal negatif (-) dan dengan memintaskan kaki

Langkah 4 kuar merah pada terminal kapasitor.
positif( +) penguji kapasitor.
Langkah 6
Langkah 5

Kenal pasti nilai pada Setkan julat yang sesuai Klipkan kuar merah pada kaki
kapasitor. untuk membaca nilai positif kapasitor dan kuar
kapasitor. hitam pada kaki negatif
kapasitor. Lihat bacaan.

Bagi kapasitor yang baik, nilai bacaan pada penguji kapasitor adalah hampir dengan nilai yang
tercetak pada badannya. Contoh:

Kod bercetak pada kapasitor Nilai pada penguji kapasitor

2200 µF 1955 µF

Rajah 3.9 : Menentukan nilai kapasitor menggunakan penguji kapasitor

____________________________________________________________________________________

101

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

MENGESAN KEROSAKAN KAPASITOR

Hasil pengujian kapasitor menggunakan meter pelbagai:

∞→R→∞ R=∞
Baik Rosak Terbuka

R = Nilai tetap R=0

Rosak Bocor Rosak Terpintas

Rajah 3.10 : Mengesan kerosakan kapasitor

Langkah keselamatan
a) Pastikan kapasitor telah dinyahcas dengan memintaskan kakinya terlebih dahulu sebelum

ujian dijalankan ke atasnya.

b) Pastikan kekutuban kapasitor betul apabila melakukan ujian mengesan kerosakan.

___________________________________________________________________________________

102

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

LATIHAN

1. Nyatakan fungsi kapasitor.
________________________________________________________________________

2. Nyatakan dua penggunaan kapasitor
a) ____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

3. Nyatakan dua jenis kapasitor.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________

4. Kenal pasti spesifikasi kapasitor di bawah.

Kapasitor Kadaran Nilai Kadaran Voltan Kadaran Suhu Had Terima

____________________________________________________________________________________

103

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Lakarkan simbol kapasitor: Simbol
Kapasitor

a. Kapasitor tetap

b. Kapasitor boleh ubah

c. Kapasitor berkutub

d. Praset

___________________________________________________________________________________

104

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

TUGASAN 1

BAHAN DAN PERALATAN
Tiga kapasitor pelbagai nilai, penguji kapasitor.

TUGASAN

3. Mengukur nilai kemuatan kapasitor.
4. Menentukan kapasitor yang diukur sama ada baik atau rosak.
5. Mengamalkan langkah-langkah keselamatan.

LANGKAH KERJA

1. Teliti setiap kapasitor yang diberi dan catatkan nilai kemuatan kapasitor dalam jadual
pemerhatian.

2. Sediakan penguji kapasitor.
3. Sambungkan kuar merah pada terminal positif.
4. Sambungkan kuar hitam pada terminal negatif.
5. Nyahcaskan kapasitor.
6. Kenal pasti nilai kemuatan pada kapasitor dan setkan julat yang sesuai untuk membaca

nilai kapasitor.
7. Klipkan kuar merah pada kaki positif kapasitor dan kuar hitam pada kaki negatif kapasitor

dan lihat bacaan.
8. Catatkan bacaan yang diukur dalam Jadual di bawah.

PEMERHATIAN

Nilai kemuatan Nilai yang diukur menggunakan Keputusan
Bil kapasitor, C (baik / rosak)
penguji kapasitor

1.

2.

3.

CATATAN

• Kapasitor dalam keadaan baik jika bacaan yang diukur hampir dengan kadaran nilai
yang tercetak pada kapasitor.

• Kapasitor dalam keadaan rosak jika bacaan yang diukur terlalu jauh dengan kadaran
nilai kemuatan yang tercetak pada kapasitor.

____________________________________________________________________________________

105

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

PERBINCANGAN
1. Nyatakan dua langkah keselamatan yang diamalkan ketika menguji kerosakan kapasitor

dengan menggunakan meter pelbagai.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
2. Nyatakan dua nilai murni yang diamalkan.
a) ______________________________________________________________
b) ______________________________________________________________
3. Gambar menggunakan penguji kapasitor untuk mengukur nilai kemuatan kapasitor.

___________________________________________________________________________________

106

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

TUGASAN 2

BAHAN DAN PERALATAN
Kapasitor , Meter Pelbagai.

TUGASAN
1. Menguji kerosakan kapasitor.
2. Menentukan jenis kerosakan kapasitor.

LANGKAH KERJA
1. Sambungkan kuar merah pada terminal positif.
2. Sambungkan kuar hitam pada terminal negatif.
3. Setkan suis pemilih julat kepada julat ohm X10K
4. Pintaskan kuar merah dan kuar hitam untuk melakukan pelarasan sifar rintangan.
5. Pintaskan kedua-dua kaki kapasitor bagi menghilangkan cas yang tersimpan pada

kapasitor.
6. Sentuhkan kuar merah dan kuar hitam pada kaki kapasitor mengikut kekutuban yang betul.

(Pastikan tangan anda tidak menyentuh kuar atau hujung wayar kapasitor semasa
pengujian) seperti Rajah 3.11.
7. Jika kapasitor dalam keadaan baik, penunjuk meter akan terpesong dari kiri iaitu infiniti
terus ke kanan menuju nilai bacaan tertentu dan kembali semula ke infiniti dengan
perlahan-lahan. Jika sebaliknya perhatikan jenis-jenis kerosakan yang berlaku.
8. Pesongan jarum diperhatikan bagi menentukan keadaan kapasitor dan dicatatkan.

Rajah 3.11: Mengukur kapasitor dengan menggunakan meter pelbagai

____________________________________________________________________________________

107

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

PEMERHATIAN

Pemuat Nilai Kemuatan Pesongan Jarum Catatan
1 (Rujuk catatan)
Baik - ∞ → R → ∞
2 Rosak Terbuka - ∞
Rosak Terpintas - 0
3 Rosak Bocor - nilai R
Baik - ∞ → R → ∞
Rosak Terbuka - ∞
Rosak Terpintas - 0
Rosak Bocor - nilai R
Baik - ∞ → R → ∞
Rosak Terbuka - ∞
Rosak Terpintas - 0
Rosak Bocor - nilai R

Jadual 3.4 : Hasil pengujian kapasitor

PERBINCANGAN

1. Nyatakan tiga jenis kerosakan kapasitor?

a) ____________________________________________________________________

b) ____________________________________________________________________

c) ____________________________________________________________________

2. Nyatakan dua langkah keselamatan yang diamalkan ketika menguji kerosakan kapasitor
dengan menggunakan meter pelbagai.

a) ____________________________________________________________________

b) ____________________________________________________________________

3. Nyatakan keadaan kapasitor apabila jarum penunjuk berada dalam pesongan berikut?

Pesongan Jarum Penunjuk Keadaan Pemuat

 →R→ 
R= 

R = nilai tetap
R=0

___________________________________________________________________________________

108

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

Jadual 3.5 : Keadaan kapasitor

PENILAIAN

NAMA MURID
NO. KAD PENGENALAN

NAMA SEKOLAH TAHUN
TINGKATAN

NO. MODUL / UNIT 3.2
TAJUK MENGENAL DAN MENGUJI KAPASITOR

BIL PERKARA YANG DINILAI KOMPETEN CATATAN
YA BELUM
1. Boleh menyatakan fungsi dan
penggunaan kapasitor dengan betul. KOMPETEN BELUM
KOMPETEN
2. Dapat menerangkan dua jenis kapasitor.
3. Dapat menentukan spesifikasi kapasitor.
4. Boleh melukis simbol kapasitor.
5. Dapat mengukur nilai kemuatan

kapasitor.
6. Mentafsir jenis kerosakan kapasitor.
7. Mengamalkan langkah-langkah

keselamatan dan nilai-nilai murni.

KEPUTUSAN

TARIKH

NAMA GURU Tandatangan & Tarikh
DISAHKAN OLEH Tandatangan & Tarikh

____________________________________________________________________________________

109

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

UNIT MENGENAL DAN MENGUJI
3.3 PENGUBAH

OBJEKTIF KHUSUS

Pada akhir pembelajaran ini murid boleh:

1. Mengenal pasti dua jenis pengubah dan menyatakan fungsinya.
2. Menyatakan kadaran kuasa, voltan utama, voltan sekunder dan frekuensi yang terdapat

pada badan pengubah.
3. Melakar dua simbol dan binaan pengubah.
4. Membezakan nilai voltan sekunder pengubah yang didapati daripada badannya dengan

bacaan yang diukur.
5. Menguji pengubah untuk menentukan kerosakan.
6. Mengamalkan langkah-langkah keselamatan.

___________________________________________________________________________________

110

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

KANDUNGAN / FAKTA

FUNGSI DAN PENGGUNAAN PENGUBAH
Pengubah berfungsi untuk meninggi atau merendahkan nilai voltan. Rajah 3.1 menunjukkan
beberapa bentuk fizikal pengubah.

Rajah 3.12: Bentuk fizikal pengubah

SPESIFIKASI PENGUBAH
Spesifikasi pengubah boleh dikenal pasti melalui kod tercetak pada badannya.

Voltan Primer Frekuensi
230V (50Hz)

Voltan Sekunder Kadaran Kuasa
(12V-0-12V) (12W)

Rajah 3.4 : Spesifikasi pengubah

Rajah 3.13: Spesifikasi pengubah

____________________________________________________________________________________

111

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

CIRI-CIRI PENGUBAH

PENGUBAH KUASA PENINGGI PENGUBAH KUASA PERENDAH
Binaan: Binaan:

Voltan Voltan Voltan Voltan
primer, sekunder, primer, sekunder,
Vp Vs Vp Vs

Belitan Belitan Belitan Belitan
Primer, N1 sekunder, N2 Primer, N1 sekunder, N2

Simbol: Simbol:

Vp Vs Vp Vs

Fungsi: Fungsi:
Meninggikan nilai voltan keluaran. Menurunkan nilai voltan keluaran
Contoh penggunaan:
Meninggikan voltan daripada sistem Contoh penggunaan:
penjanaan ke talian penghantaran. 1. Menurunkan voltan daripada talian

Nilai Voltan: penghantaran ke sistem pengagihan
Voltan primer lebih rendah daripada (pengguna).
voltan sekunder, Vp < Vs 2. Menurunkan voltan pengguna (240V)
kepada voltan 12V bagi litar elektronik.
Bilangan belitan:
Bilangan belitan utama lebih sedikit Nilai Voltan:
daripada belitan sekunder, N1 < N2 Voltan primer lebih tinggi daripada voltan
sekunder, Vp > Vs

Bilangan belitan:
Bilangan belitan utama lebih banyak
daripada belitan sekunder, N1 > N2

Info Tambahan:
Pengubah jenis sadap tengah digunakan untuk
mempelbagaikan voltan masukan atau voltan keluaran mengikut
keperluan pengguna. Salah satu contoh penggunaannya adalah
di dalam projek pengatur voltan AT.

Jadual 3.6: Ciri-ciri pengubah

___________________________________________________________________________________

112

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

MENGUJI KEROSAKAN PENGUBAH
Berikut adalah langkah-langkah melakukan ujian keterusan bagi menguji kerosakan pengubah.
Langkah 1: Pengujian keterusan antara belitan yang sama

N2
N1

Langkah 2: Pengujian keterusan antara belitan yang berlainan

N2
N1

Pengujian Keterusan Bacaan Meter Pelbagai Kesimpulan

Antara belitan yang sama R=∞ Pengubah rosak (terbuka)

R=0 Pengubah baik

Antara belitan yang berlainan R=∞ Pengubah baik

R=0 Pengubah rosak (terpintas)

Jadual 3.7: Hasil bacaan meter pelbagai dalam menentukan kerosakan pengubah

____________________________________________________________________________________

113

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

LATIHAN

1. Berikan fungsi pengubah dan contoh penggunaannya, bagi:

Jenis pengubah Fungsi Contoh Penggunaan
Pengubah Kuasa

Perendah

Pengubah Kuasa
Peninggi

2. Lengkapkan jadual di bawah:

Nilai voltan utama/ Nilai voltan sekunder/ Jenis pengubah
Bilangan lilitan utama Bilangan lilitan sekunder

Vp = 240VAC Vs = 12V – 0 – 12V

Vp = 70VAC Vs = 120VAC

N1 = 200 N2 = 30
N1 = 50 N2 = 300

3. Berdasarkan Rajah 3.14,

230V 30W

50Hz
6V – 0 – 6V

Rajah 3.14: Pengubah

Nyatakan: : ______________________________________________
a) Kadaran kuasa : ______________________________________________
b) Voltan utama : ______________________________________________
c) Voltan sekunder : ______________________________________________
d) Frekuensi

___________________________________________________________________________________

114

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

4. Lakarkan simbol pengubah kuasa perendah, bagi masukan voltan 230VAC dan keluaran
12V-0-12V.

5. Lakarkan binaan asas pengubah dan labelkan Vp, Vs, N1 dan N2.

____________________________________________________________________________________

115

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

TUGASAN 1

BAHAN DAN PERALATAN
1. Pengubah kuasa perendah.
2. Bongkah penyambung.
3. Klip buaya.
4. Meter pelbagai.
5. Talian bekalan.

TUGASAN
1. Mengenal pasti nilai voltan sekunder melalui kod bercetak pada pengubah.
2. Menentukan nilai voltan sekunder menggunakan meter pelbagai.
3. Membezakan bacaan nilai voltan sekunder antara kod bercetak dengan nilai yang

diperolehi daripada pengujian menggunakan meter pelbagai.
(Tugasan ini adalah di bawah pengawasan guru)

LANGKAH KERJA
1. Kenal pasti tamatan masukan dan keluaran pengubah.
2. Kenal pasti voltan sekunder melalui kod bercetak pada badan pengubah.
3. Setkan julat meter pelbagai kepada 50ACV.
4. Sambungkan tamatan-tamatan pengubah seperti Rajah 3.15.
5. Lakukan pemeriksaan sambungan dan dapatkan pengesahan guru.
6. Pasangkan palam 3 pin dan ONkan soket alir keluar.
7. Ukur nilai voltan. Rekodkan bacaan pada Jadual 3.6.
8. OFFkan soket alir keluar dan cabut palam.

C
D

E

Rajah 3.15 : Penyambungan pengubah

___________________________________________________________________________________

116

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

PEMERHATIAN

Tamatan Keluaran Nilai voltan sekunder (V)

Pengubah Kesimpulan

Nilai bercetak Bacaan meter pelbagai

C–D

D–E

C–E

Jadual 3.8: Membezakan nilai voltan sekunder pengubah

PERBINCANGAN
1. Nyatakan dua langkah keselamatan yang diamalkan ketika menguji pengubah dengan

menggunakan meter pelbagai.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________

2. Nyatakan dua nilai murni yang diamalkan.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________

3. Gambar menggunakan meter pelbagai untuk menentukan nilai voltan sekunder pengubah.

____________________________________________________________________________________

117

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

TUGASAN 2

BAHAN DAN PERALATAN
1. Pengubah kuasa perendah.
2. Meter pelbagai.

TUGASAN
1. Membuat pengujian keterusan pada pengubah
2. Menentukan jenis kerosakan pengubah

LANGKAH KERJA
1. Kenal pasti tamatan masukan dan keluaran pengubah.
2. Lakukan ujian keterusan pada pengubah.
3. Rekodkan bacaan pada jadual (X).

A C
B D
E

Rajah 3.16: Pengujian pengubah

KEPUTUSAN Ujian Keterusan Pengubah

Tamatan Pengubah Nilai (Ω) Baik / Rosak (Nyatakan sebab)
A–B
C–D
C–E
A–C
B–D

___________________________________________________________________________________

118

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

KESIMPULAN
Pengubah yang diuji ini adalah dalam keadaan *BAIK / ROSAK __________________
PERBINCANGAN
1. Nyatakan dua langkah keselamatan yang diamalkan ketika melakukan tugasan.

a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
2. Nyatakan dua nilai murni yang diamalkan.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
3. Gambar menggunakan meter pelbagai untuk menguji pengubah.

____________________________________________________________________________________

119

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

PENILAIAN

NAMA MURID
NO. KAD PENGENALAN

NAMA SEKOLAH TAHUN
TINGKATAN

NO. MODUL / UNIT 3.3
TAJUK MENGENAL DAN MENGUJI PENGUBAH

BIL PERKARA YANG DINILAI KOMPETEN CATATAN
YA BELUM
1. Menyatakan fungsi pengubah.
2. Menyatakan penggunaan pengubah. KOMPETEN BELUM
3. Menyatakan dua ciri-ciri pengubah kuasa KOMPETEN

perendah dan pengubah kuasa peninggi.
4. Mengenalpasti spesifikasi pengubah.
5. Melakar simbol pengubah.
6. Melakar binaan asas pengubah.
7. Menentukan nilai voltan sekunder

berdasarkan kod bercetak.
8. Menentukan nilai voltan sekunder

menggunakan meter pelbagai.
9. Mengenalpasti kerosakan pengubah.
10. Mengamalkan langkah-langkah

keselamatan dan nilai-nilai murni.

KEPUTUSAN

TARIKH

NAMA GURU Tandatangan & Tarikh
DISAHKAN OLEH Tandatangan & Tarikh

___________________________________________________________________________________

120

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

UNIT MENGENAL DAN MENGUJI
3.4 FIUS

OBJEKTIF KHUSUS

Pada akhir pembelajaran ini murid boleh:

1. Menyatakan kegunaan fius katrij dan fius dawai.
2. Melakar simbol fius.
3. Menguji keterusan fius.
4. Mengamalkan langkah-langkah keselamatan.

____________________________________________________________________________________

121

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

KANDUNGAN / FAKTA

FIUS

Fius ialah peranti yang melindungi litar apabila berlaku litar pintas. Fius mempunyai dawai
pengalir yang mempunyai takat lebur yang rendah. Dawai pengalir ini dipanggil elektrod fius.
Apabila arus mengalir melebihi kadar nilai yang telah ditentukan elektrod fius akan terputus.
Contohnya Fius 13A akan melebur jika aliran arus 15A mengalir melaluinya. Elektrod fius yang
digunakan adalah dawai kuprum bertimah atau dawai aloi timah plumbum. Fius disambung
secara bersiri dengan dengan wayar hidup. Fius diukur dalam unit Ampere (A). Nilai kadaran fius
adalah 1A, 2A, 5A, 13A dan 15A.

JENIS FIUS Fius Kegunaannya
a) Fius Katrij -
Peralatan elektrik domestik
Kadaran Fius (Palam 3 Pin)
13A
Peralatan elektrik berasaskan
15A pemanas

Suis utama
32A (Dalam Kotak Fius Agihan)

Rajah 3.17: Fius katrij

b) Fius Dawai - fius ini berbentuk wayar dengan kadaran ampere yang telah ditetapkan seperti
5A, 10A, 13A dan 15A. Fius yang terbakar boleh diganti dengan memilih fius dawai
berkadaran sama dan dipasang semula pada pemegang fius.

Pemegang Fius Fius 5A, 10A, 13A, 15A

Rajah 3.18 : Fius Dawai

___________________________________________________________________________________

122

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

SIMBOL FIUS

MENGUJI KEROSAKAN FIUS

BIL NILAI Rajah 3.19: Menguji kerosakan fius KEADAAN
BACAAN PESONGAN JARUM PENUNJUK FIUS

1. R = 0 Baik

2. R = ∞ Rosak
Terbuka

Jadual 3.9: Paparan meter pelbagai hasil pengujian

____________________________________________________________________________________

123

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

LATIHAN

1. Nyatakan fungsi fius.
________________________________________________________________________

2. Nyatakan dua jenis fius.
a) __________________________________________________________________
b) __________________________________________________________________

3. Lukiskan dua simbol fius.
a) b)

___________________________________________________________________________________

124

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

TUGASAN 1

BAHAN DAN PERALATAN
1. Fius katrij 13A / 15A.
2. Meter Pelbagai

TUGASAN

1. Menguji kerosakan fius menggunakan meter pelbagai.
2. Mencatat bacaan hasil pengujian.

LANGKAH KERJA

1. Sambungkan kuar merah pada terminal positif.
2. Sambungkan kuar hitam pada terminal negatif.
3. Setkan suis pemilih julat kepada julat ohm (x 1).
4. Pintaskan kuar merah dengan kuar hitam dan lakukan pelarasan sifar rintangan.
5. Sentuhkan kuar pada tamatan fius.
6. Lukiskan pesongan jarum pada skala meter pelbagai di bawah.
7. Catat hasil pengujian kerosakan fius dalam Jadual 3.8.

PEMERHATIAN

FIUS PESONGAN JARUM PENUNJUK BACAAN KEPUTUSAN
METER (BAIK/ROSAK)
PELBAGAI

Fius 13A R=

Fius 15A R=

Jadual 3.10: Keputusan Pemerhatian

____________________________________________________________________________________

125

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

PERBINCANGAN
1. Nyatakan dua langkah keselamatan semasa menguji kerosakan fius.

a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
2. Nyatakan dua nilai murni yang diamalkan.
a) ____________________________________________________________________
b) ____________________________________________________________________
3. Gambar menggunakan meter pelbagai untuk menguji fius.

___________________________________________________________________________________

126

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

PENILAIAN

NAMA MURID
NO. KAD PENGENALAN

NAMA SEKOLAH TAHUN
TINGKATAN

NO. MODUL / UNIT 3.4
TAJUK MENGENAL DAN MENGUJI FIUS

BIL PERKARA YANG DINILAI KOMPETEN CATATAN
YA BELUM
1. Boleh menyatakan fungsi dan
penggunaan fius dengan betul. KOMPETEN BELUM
KOMPETEN
2. Dapat menerangkan dua jenis fius.
3. Boleh melukis simbol fius.
4. Boleh menguji kerosakan fius.
5. Mengamalkan langkah-langkah

keselamatan dan nilai-nilai murni.

KEPUTUSAN

TARIKH

NAMA GURU Tandatangan & Tarikh
DISAHKAN OLEH Tandatangan & Tarikh

____________________________________________________________________________________

127

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

UNIT MENGENAL DAN MENGUJI
3.5 DIOD SEPARUH PENGALIR

OBJEKTIF KHUSUS

Pada akhir pembelajaran ini murid boleh:

1. Menyatakan fungsi utama diod separuh pengalir.
2. Mengenal pasti tiga jenis diod separuh pengalir.
3. Melakarkan simbol diod kuasa, diod zener dan diod pemancar cahaya.
4. Membezakan konsep pincang hadapan dan pincang balikan bagi menentukan elektrod

diod separuh pengalir dengan menggunakan meter pelbagai.
5. Menguji dan menentukan jenis kerosakan diod separuh pengalir.

___________________________________________________________________________________

128

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

KANDUNGAN / FAKTA

FUNGSI DIOD SEPARUH PENGALIR
Diod ialah komponen separuh pengalir yang membenarkan arus mengalir satu hala sahaja.
Selain dari itu, diod berfungsi sebagai:
a) Penerus Menukarkan arus ulang-alik (AU) kepada arus terus (AT)
b) Penghad Menghad nilai voltan dalam litar contohnya hanya voltan -0.7 V hingga

+0.7 V dibenarkan beroperasi.
c) Pelindung Melindungi transistor daripada wujudnya voltan tinggi yang merosakkan

transistor.

BINAAN DAN SIMBOL DIOD SEPARUH PENGALIR
Diod mempunyai dua tamatan.
a) Elektrod Anod (+)
b) Elektrod Katod (-)

Rajah 3.20: Binaan dan simbol diod

Ciri-ciri Diod Kuasa Diod Zener Diod Pemancar Cahaya

Bentuk
Fizikal

-+ -+ -+
Simbol

Jadual 3.11: Bentuk fizikal dan simbol diod separuh pengalir

____________________________________________________________________________________

129

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

KENDALIAN DIOD

Untuk membolehkan diod dikendalikan, punca voltan perlu disambungkan pada diod tersebut.
Apabila voltan dibekalkan merentasi diod, bermakna diod itu telah dipincang. Terdapat dua
keadaan pincangan diod iaitu diod pincang hadapan dan diod pincang balikan.

Perbezaan diantara diod pincang hadapan dengan diod pincang balikan.

Sambungan dengan Sambungan dengan meter pelbagai Ciri
bekalan

• Pincang Hadapan
• Membenarkan

arus mengalir.
• Mentol menyala

• Pincang Balikan
• Menghalang arus

mengalir.
• Mentol tidak

menyala.

Rajah 3.21 : Jadual perbezaan pincang hadapan dan pincang balikan diod separuh pengalir

___________________________________________________________________________________

130

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

MENGUJI DAN MENENTUKAN KEROSAKAN PADA DIOD SEPARUH PENGALIR
MENGGUNAKAN METER PELBAGAI

Pincang Hadapan Pincang Balikan Keputusan

Baik

Pemerhatian: Pemerhatian: Keputusan
Ada pesongan jarum Tiada pesongan jarum
penunjuk (bacaan ∞)
penunjuk
Pincang Balikan
Pincang Hadapan

Rosak Terbuka

Pemerhatian: Pemerhatian: Keputusan
Tiada pesongan jarum Tiada pesongan jarum
penunjuk (bacaan ∞) penunjuk (bacaan ∞)

Pincang Hadapan Pincang Balikan

Rosak Terpintas

Pemerhatian: Pemerhatian:
Ada pesongan jarum Ada pesongan jarum
penunjuk (bacaan 0) penunjuk (bacaan )

Rajah 3.22 : Mengesan kerosakan pada diod separuh pengalir.

____________________________________________________________________________________

131

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

LATIHAN

1. Tuliskan fungsi utama diod.
________________________________________________________________________

2. Nyatakan jenis dan lakarkan simbol bagi diod pada jadual:

BENTUK FIZIKAL DIOD JENIS SIMBOL

3. Berdasarkan sambungan litar di bawah nyatakan samada diod pincang hadapan atau
pincang balikan :

a) b)

___________________________________________________________________________________

132

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

TUGASAN 1

BAHAN DAN PERALATAN
Meter pelbagai, pelbagai jenis diod.

TUGASAN
1. Menentukan kerosakan diod menggunakan meter pelbagai.
2. Mengamalkan langkah-langkah keselamatan.

LANGKAH KERJA
1. Pasangkan kuar merah dan kuar hitam pada terminal positif dan negatif meter pelbagai.
2. Setkan meter pelbagai dalam julat Ohm (X 1).
3. Pintaskan kedua-dua kuar merah dan hitam bagi tujuan pelarasan sifar rintangan.
4. Uji keterusan diod. Catatkan pada Jadual 3.12.

PEMERHATIAN

Diod Kedudukan Kedudukan Pesongan Jarum Keputusan
Diod 1 Kuar Merah Kuar Hitam Penunjuk (Baik/Terpintas/Terbuka)
Diod 2 Pada Kaki Pada Kaki
(Bacaan Rintangan)
Anod Katod

Katod Anod

Anod Katod

Katod Anod

Jadual 3.12: Keputusan pemerhatian

____________________________________________________________________________________

133

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

PERBINCANGAN
1. Nyatakan dua langkah keselamatan semasa menguji diod.

a) ___________________________________________________________________
b) ___________________________________________________________________
2. Nyatakan dua nilai murni yang diamalkan.

c) ____________________________________________________________________
d) ____________________________________________________________________
3. Gambar menggunakan meter pelbagai untuk menguji diod.

___________________________________________________________________________________

134

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

PENILAIAN

NAMA MURID
NO. KAD PENGENALAN

NAMA SEKOLAH TAHUN
TINGKATAN

NO. MODUL / UNIT 3.5
TAJUK MENGENAL DAN MENGUJI DIOD SEPARUH PENGALIR

BIL PERKARA YANG DINILAI KOMPETEN CATATAN
YA BELUM
1. Boleh menyatakan fungsi dan
penggunaan diod separuh pengalir. KOMPETEN BELUM
KOMPETEN
2. Dapat mengenal pasti tiga jenis diod
separuh pengalir.

3. Melakarkan simbol diod kuasa, diod zener
dan diod pemancar cahaya.

4. Membezakan rupa bentuk fizikal dan
binaan diod separuh pengalir.

5. Membezakan konsep pincang hadapan
dan pincang balikan bagi menentukan
elektrod diod separuh pengalir.

6. Menguji dan menentukan jenis kerosakan
diod separuh pengalir.

7. Mengamalkan langkah-langkah
keselamatan dan nilai-nilai murni.

KEPUTUSAN

TARIKH

NAMA GURU Tandatangan & Tarikh
DISAHKAN OLEH Tandatangan & Tarikh

____________________________________________________________________________________

135

Modul Pembelajaran

Menservis Peralatan Elektrik Domestik

___________________________________________________________________________________________________________________________________________

UNIT MENGENAL DAN MENGUJI
3.6 TRANSISTOR

OBJEKTIF KHUSUS

Pada akhir pembelajaran ini murid boleh:

1. Menyatakan dua fungsi transistor.
2. Mengenal pasti dua jenis transistor.
3. Melakar simbol dan binaan jenis transistor NPN dan PNP.
4. Menguji tiga elektrod transistor menggunakan meter pelbagai.
5. Menentukan tiga elektrod transistor.
6. Menguji dan menentukan dua jenis kerosakan transistor.

___________________________________________________________________________________

136

Modul Pembelajaran
Menservis Peralatan Elektrik Domestik

_______________________________________________________________________________________ ____________________________________________________

KANDUNGAN / FAKTA

TRANSISTOR
Transistor ialah komponen separuh pengalir yang mempunyai tiga tamatan dan diperbuat
daripada bahan separuh pengalir tulen silikon dan germanium.

Rajah 3.23: Bentuk-bentuk fizikal Transistor

FUNGSI TRANSISTOR
Transistor berfungsi sebagai penguat dan suis dalam sesebuah litar
JENIS TRANSISTOR
Dua jenis Transistor:
a) Transistor PNP
b) Transistor NPN
ELEKTROD TRANSISTOR
Mempunyai tiga elektrod (tamatan) iaitu :
a) Pengeluar / Pemancar (Emitter) (E)
b) Pemungut (Collector) (C)
c) Dasar / Tapak (Base) (B)

____________________________________________________________________________________

137