พฤติกรรมมนุษย์กับการพัฒนาตน (Human Behavior and Self Development)

93 1. อาชีพเปนเครื่องแสดงออกทางบุคลิกภาพ บุคคลจะเลือกอาชีพใดยยอมแสดงวา บุคลิกภาพของเขา จะปรากฏออกมาในทิศทางเดียวกัน 2. บุคลิกภาพของแตละบุคคลมีความสัมพันธกับชนิดของสิ่งแวดลอมในการทำงานของ บุคคลนั้น ดังนั้นบุคคลจึงมีแนวโนมจะหันเขาหางาน หรืออาชีพที่สอดคลองกับุคลิกภาพของคนนั้น ๆ 3. บุคคลจะคนหาสิ่งแวดลอมที่เอื้ออำนวยใหเขาไดฝกทักษะ และใชความสามารถของเขา ทั้งยังเปดโอกาสใหเขาไดแสดงเจตคติ คานิยม และบทบาทของเขา 4. บุคลิกภาพของสิ่งแวดลอมจะเปนตัวกำหนดพฤติกรรมของแตละบุคคล ดังนั้น เมื่อสามารถทราบบุคลิกภาพและสิ่งแวดลอมของบุคคลแลว ก็จะทำใหทราบผลที่จะ ติดตามมาของบุคคลนั้นดวย เชน การเลือกอาชีพ ความสำเร็จในอาชีพ ตลอดทั้งพฤติกรรมตาง ๆ ทั้ง การศึกษา อาชีพ และสังคมดวย ในสังคมของวัฒนธรรมตะวันตก สามารถแบงบุคคลออกตามลักษณะของบุคลิกภาพได 6 ประเภท ดังนี้ 1. พวกชอบเกี่ยวของกับสิ่งที่เปนรูปธรรม (Realistic) 2. พวกที่ชอบเกี่ยวของกับกิจกรรมที่ใชความคิด การแกปญหา (Intellectual) 3. พวกชอบเขาสังคม (Social) 4. พวกชอบระเบียบแบบแผน (Conventional) 5. พวกที่มีความทะเยอทะยาน ชอบมีอำนาจ (Enterprising) 6. พวกชอบศิลปะ (Artistic) ดังนั้น บรรดาอาชีพตาง ๆ ที่แบงตามลักษณะและสภาพแวดลอมไดทั้ง 6 ชนิดนี้จึงเปด โอกาสใหเขาไดใชความสามารถและทักษะ เพื่อแสดงออกถึงคานิยมและทัศนคติตลอดจนการมีบทบาท ที่เหมาะสม และหลีกเลี่ยงบทบาทที่ไมเหมาะสมกับตนเอง รวมทั้งพฤติกรรมของบุคคลสามารถอธิบาย ไดจากปฏิกิริยาระหวางแบบฉบับแหงพฤติกรรมที่เขากับสภาพแวดลอมของบุคคลนั้น ๆ นอกจากนี้ บุคลิกภาพของบุคคลแบงออกเปน 6 กลุม สามารถตัดสินใจกอนตัดสินใจเลือก อาชีพ ดังตอไปนี้ กลุมที่ 1 บุคลิกภาพแบบจริง ไมคิดฝน นิยมความจริง และสิ่งที่เปนรูปธรรม กลุมที่ 2 บุคลิกภาพแบบที่ตองใชเชาวนปญญา และความคิดนักนักวิชาการ หรือผูใช กิจกรรมทางปญญาในการแกปญหา และแสวงหาความรู กลุมที่ 3 บุคลิกภาพแบบมีศิลปะ (Artistic) กลุมที่ 4 บุคลิกภาพที่ชอบสมาคม สังคมกับบุคคลอื่น มีความสนใจสังคม (Social) กลุมที่ 5 บุคลิกภาพแบบกลาคิดกลาทำ มีธรรมชาติที่ชอบทำกิจกรรมเกี่ยวของกับ การวางแผนหรือผลประโยชนทางดานเศรษฐกิจ (Enterprising)

94 กลุมที่ 6 บุคลิกภาพที่ทำตามระเบียบแบบแผน (Conventional) จากที่กลาวมานี้ บุคคลสามารถเลือกอาชีพหรือการทำงานไดตามกลุมของบุคลิกภาพ รูปแบบการพัฒนาบุคลิกภาพ รูปแบบการพัฒนาบุคลิกภาพสำหรับบุคลากร มีแนวทางดังตอไปนี้ 1. พัฒนาจากภายใน (Internal Personality) ใหดีเสียกอน ซึ่งเปนความจำเปนที่จะตอง พัฒนาใหดีอันดับแรก เพื่อนำไปสูการมีบุคลิกภาพภายนอกที่ดี 2. พัฒนาจากภายนอก (External Personality) การพัฒนาจากภายในจะทำใหนำไปสู การมีบุคลิกภาพภายนอกที่ดี ประกอบดวย 2.1 ดานรางกาย มีเรื่องของสุขภาพแข็งแรง 2.2 ดานจิตใจอารมณ และจิตวิทยา มีจิตใจมั่นคง เขมแข็งและอารมณดี 2.3 ดานสังคม มีมนุษยสัมพันธที่ดี เขากับคนอื่นไดและ 2.4 ดานสติปญญา มีวิสัยทัศน ใฝหาความรู ฉลาด มีไหวพริบปฏิภาณ ขั้นตอนการพัฒนาบุคลิกภาพ แบงได 3 ขั้นตอน ไดแก 1. วิเคราะหตนเอง 2. วิธีการพัฒนาบุคลิกภาพ 3. กิจกรรมเพื่อพัฒนาบุคลิกภาพ ทั้ง 4 ดาน ดังรายละเอียดตอไปนี้ 3.1 ดานรางกาย ไดแก บริหารรางกายอยูเสมอออกกำลังกาย ยืดเสน การเดิน รับประทานอาหารที่เปนประโยชน ตรวจสุขภาพประจำปฝกนุงหม แตงกายใหเหมาะสมเรียบรอย 3.2 ดานจิตใจอารมณจิตวิทยา ไดแก ฝกสมาธิ สวดมนต ศึกษาคำสอนมาใชสอนตนเอง ตองฝกจิตใจใหเขมแข็ง ไมโทษคนอื่นแกไขปรับปรุงตนเองอยูเสมอ 3.3 ดานสังคม ไดแก ฝกฝน อดทน ทนทำไปกอนเพื่อความสำเร็จของงาน การเขารวม ทุกกิจกรรมของสังคม ไมกลัวและทำตามพระธรรมวินัย 3.4 ดานสติปญญา ไดแก ฝกฝนใหเปนคนที่มีความรูเสมอ ไมเกียจครานและปรึกษาผูมี ประสบการณ การเสริมสรางบุคลิกภาพ การเสริมสรางบุคลิกภาพสามารถพัฒนาไดตั้งแตการเคลื่อนไหวรางกาย การทรงตัว การพูด ความสะอาดหมดจด ความนึกคิดที่ดี ซึ่งสามารถฝกฝนไดดังตอไปนี้ 1. การนั่ง ควรนั่งไหลตรง หลังตรง วางมือในที่อันควร 2. การยืน ควรยืนตัวตรง อกผายไหลผึ่ง ขาตรง เทาชิด หรือเบี่ยงเล็กเล็กนอย 3. การเดิน และการเคลื่อนไหว ควรเดินตัวตรง ศีรษะตั้งตรง แกวงแขนเล็กนอย

95 4. การหยิบของที่พื้น ควรยอตัวลงหยิบ ไมใชกมตัวลงหยิบ 5. การพูด ควรพูดดวยจังหวะที่ดี ใชน้ำเสียงที่จริงใจ ใหความรูสึกเปนมิตร การแสดงสีหนา ควรแสดงสีหนาปกติไมแสดงความยินดี โกรธ หรือเย็นชาจนเกินไป 6. การคิด ควรคิดแตสิ่งที่ดี ไมหมกหมูอยูกับความทุกข 7. การรักษาสุขภาพและความสะอาด ควรรักษาน้ำหนักใหเหมาะสมกับความสูง รักษา สุขภาพกายและจิตใหดีอยูเสมอ รักษาความสะอาดของรางกาย สุขภาพที่ดีจะสงผลใหบุคลิกภาพดีดวย เชนกัน การแตงกายใหเหมาะสมกับกาลเทศะ การแตงกายใหเหมาะสมกับกาลเทศะ หมายถึง การใชเสื้อผารวมถึงเครื่องประดับตกแตง รางกายตั้งแตรางกายตั้งแตศีรษะจรดเทา โดยใหเหมาะสมกับกาล คือ เหมาะสมกับเวลากลางวัน กลางคืน งานเลี้ยงตาง ๆ และเหมาะสมกับเทศะ คือ เหมาะสมกับสถานที่ เชน สถานที่ราชการ โรงเรียน โรงภาพยนตร เปนตน ความสำคัญของการแตงกายเพื่อปองกันอันตราย เห็นไดจากการใส เสื้อผาเพื่อปองกันความหนาว การใสเสื้อแขนยาวเพื่อปองกันแสงแดด หรือแตงกายเพื่อดึงดูดความ สนใจและความสวยงาม แตงกายเพื่อแสดงฐานะทางสังคม เชน เครื่องแบบนักศึกษา ขาราชการตำรวจ หรือการแตงกายดวยเสื้อผา และเครื่องประดับราคาแพงก็สามารถบงบอกถึงฐานะทางสังคมไดเชนกัน นอกจากนี้การแตงกายยังบงบอกถึงขนบธรรมเนียมและความสุภาพ ซึ่งแตละทองถิ่นก็มีลักษณะแบบ แผนของตนเอง อยางเชนธรรมเนียมตะวันตกถาเปนงานพิธีการจะตองแตงกายครบเครื่อง สวมถุงนอง รองเทา หมวก ถุงมือ แตถาเปนธรรมเนียมไทยเราจะไมสวมหมวก สำหรับประเภทของการแตงกายในโอกาสตาง ๆ มีดังนี้ 1. โอกาสปกติ การแตงกายในโอกาสปกติ ไดแก การไปทำงาน ประชุม สอบสัมภาษณ ควรแตงกายสุภาพเรียบรอยตามสมัยนิยม เหมาะกับสถานที่และสภาพอากาศ 2. โอกาสพิเศษ ในงานทั่วไป ถาในบัตรเชิญกำหนดวาแตงกายตามสบาย casual dress หรือ casual clothes สุภาพบุรุษสามารถสวมเสื้อเชิ้ตผูกเนคไท ชุดพระราชทานหรือ ใสเสื้อเชิ้ตสวมสูท ทับโดยไมตองผูกเนคไท สวนสุภาพสตรีแตงกายเรียบรอยมีเครื่องประดับบางเล็กนอย 3. งานเลี้ยงตอนค่ำ มักเขียนไวในบัตรเชิญวา ดินเนอร (Dinner) การแตงกายควรหรูหราขึ้น สุภาพบุรุษใสเสื้อเชิ้ตผูกเนคไทสวมสูททับ สุภาพสตรีสวมกระโปรงตามสมัยนิยม หรือสวมกระโปรงยาว ที่ดูหรูหรา ถาเปนงานเลี้ยงรับรองหรือค็อกเทล (cocktail) สามารถสวมกระโปรงฟูไดเพราะเปนการยืน รับประทาน 4. งานราตรีสโมสร มักกำหนดวาเปนฟอรมอลอีเวนทแวร (Formal even wear) สุภาพบุรุษจะแตงกายรูปแบบเต็มยศ ประกอบดวย สูท กางเกง เสื้อเชิต เสื้อแคเอว ผาคาดเอว โบว

96 เนคไท รองเทาสีดำ สวนสุภาพสตรีสวมชุดยาวเปดไหล หรือเสื้อแขนยาวมีการตกแตงหรูหรา หรืออาจ ใชชุดไทยจักรี ชุดไทยบรมพิมาน เปนตน 5. งานพิธีการ เชน งานพระราชทานปริญญาบัตร งานพระราชพิธีงานที่เปนทางการ การแตงกายตองเปนไปตามกำหนด เชน ชุดปกติขาว ชุดสากล ชุดไทยตาง ๆ สุภาพสตรีไมควรสวม กระโปรงสั้น หรือยาวเกินไป 6. งานทำบุญที่วัด ควรแตงกายสุภาพมิดชิด สีสันไมฉูดฉาด เหมาะกับรูปรางและผิวพรรณ ในกรณีของงานศพสุภาพบุรุษควรใสชุดสูทสีเขม สวมเชิ้ตขาว เนคไทสีดำ รองเทาถุงเทาสีดำ ถาเปนพิธี พระราชทานเพลิงศพ ขาราชการใสชุดปกติขาวสวมแขนทุกข สุภาพสตรีสวมชุดดำแบบสุภาพไมควรมี ลวดลาย 7. ยามพักผอน แตงกายใหเหมาะสมกับสภาพแวดลอม เชน เวลาอยูบาน ชุดนอนแตงตาม ความชอบสวนตัว แตควรเปนผาเบาสบาย การไปเที่ยวแตงใหเหมาะกับสถานที่ เชน ไปทะเล ปนเขา เครื่องแตงกายมาตรฐานสุภาพสตรี การเลือกสวมใสเสื้อผา (Garment) หรือเสื้อผาสุภาพสตรีที่เปนมาตรฐาน มีดังนี้ 1. Basic suit เปนชุดคนละชิ้น แบบเรียบ ตัดเย็บดี สวมใสไดรูป สีเบสิค ใชผาทำกระดุม ใชอุปกรณประกอบการแตงกายไดหลายแบบ 2. Basic dress เปนชุดติดกันแบบเรียบ ๆ มีรายละเอียดหรูกวา Basic suit ใชได หลายโอกาสใชไดกับเครื่องประดับหลากหลาย 3. Suit dress เปนเสื้อสองชั้น ขางในเปนชุดติดกัน (Dress) และมีเสื้อนอก (Jacket) สวมทับกลางวันใชเปนสูท กลางคืนถอดสูทออกไปงานเลี้ยงได การเลือกเครื่องประกอบการแตงกาย (Accessories) มีดังนี้ 1. กระเปาถือ อาจทำจากผาหรือหนัง ควรเลือกสีกลาง ๆ เพราะสามารถใชเขากับชุด และ รองเทาไดหลากหลาย 2. รองเทา ควรมีอยางนอยสองคู เชน ดำกับน้ำตาลหรือครีม เพื่อเลือกใสใหเขากับชุด ถาเปนไปไดควรมีรองเทาหาคูขึ้นไปคือ รองเทาสนแบบ เชน รองเทาผาใบ รองเทาแตะ รองเทามีสน ปานกลางสองคูสำหรับใสทำงาน และรองเทาแบบเรียบแตหรูสำหรับใสไปงาน ควรเลือกใชรองเทาให เหมาะสมกับกาลเทศะ เชน เวลาไปทำงาน ประชุมควรสวมรองเทาหุมสน สนเตี้ย แบบเรียบ ๆ เวลา เลนกีฬาควรสวมรองเทากีฬา รองเทาหุมสนที่มีพื้นยางเพื่อปองกันการลื่น ในโอกาสพิเศษหรืองานเลี้ยง ควรสวมรองเทาสนสูงแบบเรียบหรู เวลาเลือกซื้อรองเทานอกจากความสวยงามแลว ควรคำนึงถึง ความสบายในการสวมใสดวย

97 3. หมวก ในประเทศไทยเราสวนใหญการสวมหมวกเพื่อปองกันแดดและลม ดังนั้นการมี หมวกหนึ่ง หรือสองใบก็เปนการเพียงพอ ควรเลือกสีกลาง ๆ เชน เทาหรือสีเนื้อเพราะสามารถใสไดทุก โอกาส 4. ถุงเทา ควรสวมเมื่อใสไปในงานที่เปนทางการ หรือพิธีการ และขณะเลนกีฬา ควรเลือกสี กลาง ๆ ทำจากวัสดุที่นุมใสสบาย 5. เข็มขัด ควรเลือกสีใหเหมาะกับเสื้อผาและรองเทา 6. เครื่องประดับ (Jewelry) จะมีสองลักษณะ คือ Costume jewelry คือ เครื่องประดับที่ ออกแบบเพื่อใหสวมเขาชุดกับเสื้อผา ทำจากวัสดุที่มีราคาไมมาก และ Fine jewelry ทำจากวัสดุที่มี ราคาจำพวกทองและอัณมณีที่มีราคา เครื่องแตงกายมาตรฐานสุภาพบุรุษ หรือเสื้อผาสุภาพบุรุษ มีดังนี้ 1. สูท ประกอบดวยเสื้อนอกและกางเกงสีเดียวกัน บางครั้งมีเสื้อกั๊กประกอบดวย สูทจะ เปลี่ยนไปตามแฟชั่น บางครั้งปกใหญหรือปกเล็ก ตัวสั้นหรือตัวยาว กระเปาตรงหรือเฉียง กะดุม แถวเดียวหรือสองแถว ควรเลือกตามสมัยนิยม 2. กางเกง มีดวยกันหลายแบบเชน ขาตรง ขาบาน ขาแคบ เปาตึง และเปาหยอน ควรเลือก ใชตามสมัยเชนกัน 3. สูทในงานพิธีการ (Formal Evening Wear) บางครั้งเรียกวา Black Tie ประกอบดวย เสื้อสีดำปกแบะทำจากผาตวน หรือทักซีโด และเชิ้ตแขนยาว ผูกโบวสีดำ และถาเปนงานพิธีการ มาก ๆ จะสวมเสื้อนอกที่มีดานหลังยาว 4. เบลเซอร (Blazer) เปนเสื้อนอกที่ใชสวมทับเสื้อเชิ้ต แตไมจำเปนตองใชรวมกับกางเกง สีเดียวกันหรือผาชนิดเดียวกัน เสื้อผาและเครื่องประกอบการแตงกายอื่น ๆ มีดังนี้ 1. เสื้อเชิ้ต มีดวยกันหลายแบบเดรสเชิ้ต (dress shirt) เปนเชิ้ตทั่วไปแตคอนขางเปน ทางการ มักผูกเนคไทประกอบ เวอรคเชิ้ต (Work shirt) เปนเชิ้ตสำหรับใสทางการ ไมตองผูกเนคไท สำหรับใสทำงานที่ตองใชแรงงาน สปอรตเชิ้ต (Sport shirt) เปนผายืดหรือผาทอสีพื้นและลายทาง รวมถึงเสื้อโปโลที่สวมทางศีรษะ ฟอรมอลเชิ้ต (Formal shirt) เปนเชิ้ตใชกับงานพิธีการมักเปนสีพื้นและ จับพลีทที่อก 2. รองเทา ควรมีอยางนอยสองคูสำหรับสวมใสไปทำงาน ควรเปนสีดำหรือน้ำตาลแบบ เรียบรอยเลือกใสใหเหมาะสมกับเสื้อผา จะเปนแบบสวมหรือผูกเชือกก็ได แตถาเปนการแตงเครื่องแบบ เต็มยศควรเลือกใชรองเทาผูกเชือกสีดำ ในยามพักผอนควรใชรองเทาสาน สวนในการเลนกีฬาควรใช รองเทาผาใบหรือรองเทาสำหรับกีฬานั้น ๆ

98 3. ถุงเทา ควรเปนสีเดียวกับรองเทา หรือใชถุงเทาสีเขมกับรองเทาดำ สวนรองเทาสีน้ำตาล สามารถใชสีเนื้อได ไมควรใชถุงเทาสีสดจนเกินไป ในงานศพควรใชรองเทาดำและถุงเทาสีดำเทานั้น 4. ผาเช็ดหนา ควรเลือกสีกลาง ๆ เชน ดำ เทา น้ำเงิน น้ำตาล ครีม เพราะเขากับเสื้อผาได กับทุกสี โครงสรางของบุคลิกภาพ โครงสรางของบุคลิกภาพ ประกอบดวย อุปนิสัย เจตนารมณและตน ซึ่งมีรายละเอียด ดังตอไปนี้ 1. อุปนิสัย อุปนิสัย (Traits) เปนตัวกำหนดแนวโนมในการตอบสนองของบุคคลตอสิ่งเรา และชี้นำ พฤติกรรมของบุคคล อุปนิสัยสังเกตไดจากพฤติกรรมที่ปรากฏออกมา ถือวาเปนศูนยกลางของระบบจิต ที่มีลักษณะเฉพาะ และลักษณะพิเศษของแตละบุคคล ทำใหเกิดความสามารถที่จะทำหนาที่ตอสิ่งเราให เกิดความสมดุลในรูปของการปรับตัว และการแสดงออกทางพฤติกรรม ซึ่งจะมีความแตกตางระหวาง อุปนิสัย (Traits) กับคำอื่น ๆ ที่มีความหมายใกลเคียงกัน คือ อุปนิสัย (Traits) และ นิสัย (Habits) วา ทั้งสองตางก็เปนตัวกำหนดแนวโนมของพฤติกรรม โดยที่อุปนิสัยจะมีความหมายกวางกวานิสัย ทั้งนี้ เพราะอุปนิสัยจะทำหนาที่เชื่อมโยง หรือรวบรวมนิสัยตาง ๆ ตั้งแต 2 ลักษณะขึ้นไป สวนอุปนิสัยกับ เจตคติ (Attitudes) นั้นมีความหมายที่คลายคลึงกันมาก เพราะทั้งสองตางก็เปนไป ตัวกำหนดแนวโนม ในการตอบสนองตอสิ่งเราตาง ๆ และเปนเอกลักษณของบุคคล แตที่ตางกันคือเจตคติ เปนสิ่งที่บุคคล มีตอสิ่งใดสิ่งหนึ่งอยางเฉพาะเจาะจงที่เกิดจากการเชื่อมโยงของความรูสึกที่มีตอสิ่งนั้น ๆ ซึ่งอาจจะมี ระดับความรูสึกแตกตางกันไป ในขณะที่อุปนิสัยจะเกี่ยวของกับลักษณะโดยทั่ว ๆ ไป มากกวาเจตคติ นอกจากนี้ เจตคติจะเปนเรื่องของการประเมิน หรือตัดสินที่มีตอสิ่งตาง ๆ มากกวาอุปนิสัย ตัวอยาง เชน การยอมรับ การไมยอมรับ และเจตคตินั้น จะนำมาใชเมื่อกลาวถึงสิ่งใดสิ่งหนึ่งที่เกี่ยวของกับ คานิยม (Value) จะเกิดเมื่อบุคคลไวในลักษณะที่เห็นวาเหมาะสม จึงไมมีอุปนิสัยใดที่ตายตัว ในแตละ บุคคลและการที่บุคคลจะแสดงอุปนิสัยที่โดดเดนออกมานั้นขึ้นอยูกับสิ่งแวดลอมทางกายภาพ (Physical environment) และสิ่งแวดลอมทางสังคม (Social environment) รวมทั้งอุปนิสัยของแต ละคนที่จะแสดงออกนั้น จะมีการประสมประสานกันของหลาย ๆ อุปนิสัยที่เปนเหตุเปนผลอยาง เกี่ยวของกัน เชน อุปนิสัยของคนชอบเขาสังคม จะทำงานประสานกับอุปนิสัยที่ชอบเจรจา ชอบแสดงตัว นอกจากนี้ อุปนิสัยใด ๆ ของบุคคลนั้น จะขึ้นอยูกับพื้นฐานทางจิตใจของผูนั้นดวยเชนกัน อุปนิสัยจะแบงออกเปน 2 ชนิด ไดแก อุปนิสัยสามัญ (Common traits) และอุปนิสัย เฉพาะตัว มีรายละเอียดดังนี้

99 1.1 อุปนิสัยสามัญ หมายถึง บุคลิกภาพทั่วไปที่เหมือนกับคนอื่นที่สามารถนำมา เปรียบเทียบกันไดสวนหนึ่ง โดยเฉพาะผูที่อยูในวัฒนธรรมเดียวกัน และเผาพันธุเหมือนกัน ก็จะทำให บุคคลมีบุคลิกภาพเหมือนกันไดสวนหนึ่ง สวนใหญซึ่งไดแก คานิยมตาง ๆ หรือลักษณะรวม ๆ ของ บุคคลในแตละวัฒนธรรม เชน คนไทยใจดี คนอเมริกันอิสระ คนจีนมีความขยัน เปนตน 1.2 อุปนิสัยเฉพาะตัว หมายถึง เอกลักษณของแตละบุคคลที่เปนลักษณะเฉพาะตัวที่ไม สามารถนำมาเปรียบเทียบกับระหวางคนสองคนได อุปนิสัยเฉพาะตัวแบงออกเปน 3 ระดับคือ อุปนิสัย สำคัญ อุปนิสัยศูนยกลางหรืออุปนิสัยรวม และอุปนิสัยทุติยภูมิ ซึ่งทำงานตามความสำคัญที่มีอิทธิพลตอ การแสดงพฤติกรรมของบุคคล ดังตอไปนี้ 1.2.1 อุปนิสัยสำคัญ (Cardinal disposition traits) หรือเรียกอีกอยางหนึ่งวา อุปนิสัยเดน (Eminent Traits) จะมีอิทธิพลอยางยิ่งตอพฤติกรรมเกือบทุกดานของบุคคล เปนลักษณะ เดนที่แสดงออกชัดเจนเหนือพฤติกรรมอื่น ๆ ที่ไมสามารถปดบังซอนเรนได เปนอุปนิสัยที่มากำหนด อารมณ ความรูสึก และชี้นำวิถีทางชีวิต ควบคุมแรงจูงใจตาง ๆ เพื่อใหบุคคลเกิดพลังในการแสดง พฤติกรรมทั้งหมดของบุคคล เชน สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงมีความกลาหาญ เปนอุปนิสัยที่ โดดเดนที่มีอยูในพระองค จนเปนที่ประจักษโดยทั่วไป เปนตน อุปนิสัยสำคัญนี้ อาจไมปรากฏกับทุก ๆ คนก็ไดแตถาผูใดมีอุปนิสัยสำคัญเพียงลักษณะเดียวที่ควบคุมพฤติกรรมของบุคคลนั้น ก็จะกลายเปน บุคลิกภาพอางอิง (Reference personality) ที่มักจะใชเรียกผูอื่นที่มีลักษณะเหมือนเขา เชน เรามักจะ อางอิงคนที่มีความตระหนี่ขี้เหนียว วาเหมือนกับ ไซล็อค หรือผูชายที่เจาชูวาเปนขุนแผน เปนตน 1.2.2 อุปนิสัยศูนยกลาง หรืออุปนิสัยรวม (Central disposition traits) เปนกลุมของ อุปนิสัยของบุคคลใดบุคคลหนึ่ง ที่มีอยูภายในตัวบุคคล เปนอุปนิสัยที่สังเกตไดงายเชนเดียวกัน เปนสิ่งที่ มั่นคงอยูในบุคลิกภาพ แตอาจแสดงออกมาเพียงเล็กนอย แตก็เปนคุณลักษณะที่มีความสำคัญใน การควบคุมพฤติกรรมของบุคคล เชน ความทะเยอทะยาน การแขงขัน ความซื่อสัตย การตรงตอเวลา และเมตตากรุณา ลักษณะเหลานี้จะควบคุมพฤติกรรมของบุคคลในสถานการณตาง ๆ อยางไรก็ตาม เปนการจะเขาใจอุปนิสัยนี้ตองสังเกตมาก เพราะบางอยางไมสามารถสังเกตอยางตรงไปตรงมา จาก ทวงทีอากัปกิริยาและการแสดงออกภายนอกได ดังนั้น จึงควรคำนึงถึงความถี่และความเขมของ พฤติกรรมนั้น ในสถานการณตาง ๆ อยางหลากหลายดวย 1.2.3 อุปนิสัยทุติยภูมิ (Secondary traits) เปนคุณลักษณะที่อยูบริเวณรอบนอก (Peripheral) ที่ผลักดันใหบุคคลแสดงออกโดยทั่วไป เปนลักษณะที่มีอยูมากในตัวบุคคล ไดแก ความสนใจ และปฏิกิริยาตอบสนองตอสิ่งเราตาง ๆ เชน เมื่อบุคคลชอบสิ่งใดสิ่งหนึ่ง เขาก็มักจะแสดง ความคิดเห็นที่ดีตอสิ่งนั้น ๆ ทำใหเขาเกิดความชอบ และสนใจ หรือเปนเจตคติซึ่งบางครั้งเรียกอุปนิสัย ชนิดนี้วา อุปนิสัยเชิงเจตคติ (Attitudinal traits)

100 2. เจตนารมณ เจตนารมณ (Intentions) เปนความตั้งใจของบุคคลที่จะกาวไปขางหนา หรือแสวงหา เปาหมายเพื่ออนาคต เปนสิ่งที่จะชวยใหบุคคลเขาใจบุคลิกภาพของบุคคลไดมากกวาการคนหาอดีต หรือประวัติความเปนมาของบุคคล เชน ความหวัง ความปรารถนา ความใฝฝน ความทะเยอทะยาน การวางแผน เปนตน สิ่งเหลานี้จะผลักดันใหบุคคลกาวไปขางหนา และเปนปจจัยที่มีอิทธิพลตอ พฤติกรรมของมนุษย และเปนสิ่งชี้นำพฤติกรรมปจจุบัน เพื่อบรรลุเปาหมายในอนาคต ดังนั้น เจตนารมณ จึงเปนกุญแจที่สำคัญที่จะชวยใหเขาใจพฤติกรรมของมนุษย 3. ตน ตน (Self) หมายถึง ลักษณะเฉพาะของบุคคล เปรียบไดวาบุคลิกภาพของมนุษยเหมือน ตนไมใหญที่ประกอบไปดวย ราก กิ่ง ใบ กาน เปลือก และเปรียบเสมือนแกนของตนไม ตามลักษณะ ตาง ๆ ที่ประกอบเปนบุคลิกภาพของแตละบุคคล จะมีทั้งสวนกาย จิต สังคม อารมณ มีจุดรวมและ จุดรวม ถาจุดรวมและจุดรวมนี้สามารถประชาสัมพันธ กันไดอยางเหมาะสม ก็จะทำใหบุคคลนั้นมี บุคลิกภาพที่สมบูรณ แตถาจุดทั้งสองไมสามารถประสานสัมพันธกันอยางเหมาะสม ก็จะนำไปสูโรคจิต โรคประสาท ความออนแอ ความกาวราว การเปนอันธพาล เปนตน ดังนั้น จึงหมายรวมถึงทุกสิ่งทุก อยางของบุคลิกภาพ ซึ่งเปนเครื่องแสดงถึงเอกภาพภายในของบุคคล ที่เกิดจากพัฒนาการที่ตอเนื่อง ตั้งแตวัยทารกจนสิ้นอายุขัย โดยผานขั้นตาง ๆ ของพัฒนาการชีวิต ขั้นตอนของการพัฒนาการทางบุคลิกภาพ (Stage of Personality Development) แบง พัฒนาการของชีวิตออกเปน 5 ขั้น ดังนี้ 1. วัยเริ่มแรกของทารก (Early Infancy) เปนระยะแรกเกิด โดยในระยะเริ่มแรกของชีวิต ทารกยังไมมีความรูสึกเกี่ยวกับตนเพราะทารกไมสามารถแยก “ตัวฉัน” (Me) ออกจากสิ่งแวดลอม รอบ ๆ ตัวได 2. วัยเริ่มแรกของตัวตน (The early self) เปนระยะ 3 ป แรกของชีวิต เด็กจะเริ่มรูสึก เกี่ยวกับรางกายของตนเอง (Sense of bodily self) เด็กจะมีพัฒนาการ และการเจริญเติบโตทางดาน รางกาย และการทำงานของอวัยวะตาง ๆ เปนระยะที่เด็กจะสำรวจ และจัดการสิ่งตาง ๆ รอบ ๆ ตัว โดยการรับรูสิ่งเราตาง ๆ จากอวัยวะสัมผัสและเมื่อทารกเจริญเติบโตขึ้น ก็จะมีวุฒิภาวะมากขึ้น เด็กจะ เริ่มรับรูถึงรางกายของตนมากขึ้น เชน “ฉันเปนคนออนแอ” “ฉันเปนคนนาเกลียด” “ฉันเปนคน สวยงาม” “ฉันเปนคนมีจิตใจเขมแข็ง” “อดทน” เปนตน และการรับรูเกี่ยวกับรางกาย จะเริ่มกอตัว เปนศูนยกลางของ “ตน” และสรางความรูสึกนึกคิดเกี่ยวกับตนเอง (Self-concept) ไปตลอดชีวิต จากนั้นเด็กจะรูสึกในเอกลักษณของตนเอง (Sense of self-identity) โดยสรางลักษณะเฉพาะตัว หรือ เอกลักษณของตนขึ้นมาที่แตกตางไปจากผูอื่น เอกลักษณนี้ จะเปนสิ่งที่ติดตัวตอไป และเปนวิถีทาง เดียวกันกับที่เรารับรูเกี่ยวกับตัวเอง เด็กจะสรางลักษณะเฉพาะดังกลาว จากตัวแบบที่สำคัญ ๆ เชน

101 จากบุคคลที่เขายกยองนับถือคนใกลชิด โดยการแสดงเอกลักษณออกมาในลักษณะตาง ๆ เชน อุดมคติ เอกลักษณ เปนสิ่งที่ควบคุมแรงขับ และทำใหรูสึกยกยองตนเอง หรือความภาคภูมิใจของเขาในการ ทำงานอยางใดอยางหนึ่งไดสำเร็จในขณะที่จะเกิดความรูสึกต่ำตอยเมื่อประสบความลมเหลว ถาเด็ก สามารถจัดการกับสิ่งแวดลอมตาง ๆ ได เขาจะรูสึกเปนตัวของตัวเองที่แยกจากคนอื่น ๆ ซึ่งถือวาเปน ระยะของการแสดงออก และการแสดงความสามารถของตนเอง 3. ระยะ 4-6 ขวบ (Four to six) เปนระยะของเด็กที่มีความรูสึกเกี่ยวกับตนเองในลักษณะ ตาง ๆ คือ มีความรูสึกเปนเจาของ (The extension of self) มีความรูสึกแขงขัน และมีแบบแผนมาก ขึ้นในระยะนี้ คือ การยึดตัวเองเปนศูนยกลาง (Egocentric) เชน “นี่เปนของฉัน” “บานของฉัน” “ของ ๆ ฉัน” เปนตน ความรูสึกเปนเจาของที่ยึดตัวเองเปนศูนยกลาง ทำใหเด็กรูสึกอบอุนความรูสึกนี้ทำให บุคคลพัฒนาคุณลักษณะรวม ๆ ในวัยตอมา เชน ความรูสึกที่มีตอสวนรวม สังคม และประเทศชาติใน ที่สุด อีกลักษณะหนึ่งของความรูสึกที่บุคคลมีตอตนเอง คือ มโนภาพแหงตน (Self-image) เปนบทบาท ของบุคคลที่จะแสดงออก เพื่อใหไดรับการยอมรับจากผูอื่น และเปนสิ่งสำคัญที่จะกำหนดวิธีการ และ รูปแบบตาง ๆ ในการแสดงพฤติกรรมเพื่อใหบรรลุตามวัตถุประสงค และเปาหมาย สำหรับอนาคตใน ระยะนี้เด็กจะเรียนรูวาพอแมคาดหวังอะไรจากตัวเขา และเขาจะทำอยางไร และเปรียบเทียบ ความคาดหวังตาง ๆ ดังกลาวกับพฤติกรรมของตนเองจากกระบวนการปฏิสัมพันธ เชน เด็กทราบวา พอแมตองการใหเขาเปนเด็กดี แตเด็กก็ยังซุกซน แตโดยความเปนจริงแลว เขาก็ยังไมเกิดความเขาใจ อยางชัดเจนนักในการที่จะสรางมโนภาพของตนเองวา ตองการเปนเชนไรเมื่อเติบโตเปนผูใหญ ซึ่งระยะ นี้จึงเปนเพียงความคิดที่จะเปนรากฐานของการพัฒนาตนในวัยที่สูงขึ้นตอไป 4. ระยะ 6-12 ป (Six to twelve) เปนระยะที่เด็กเขาโรงเรียน และพัฒนาสติปญญามาก ขึ้นในขณะเดียวกัน ความรูสึกของความเปนเอกลักษณในตนเอง มโนภาพแหงตน และความรูสึกเปน เจาของ ก็จะพัฒนามากขึ้น ทำใหเด็กรูสึกมีคุณคาในตนเองมากยิ่งขึ้น เด็กจะเรียนรูถึงสิ่งใหม ๆ และ สามารถเลือกสรรสิ่งตาง ๆ เด็กเริ่มรูสึกมีคุณคาในตนเองมีพลังใหม ในตนเองเกิดขึ้นและไดคนพบตนเอง ในแงมุมอื่น ๆ เพิ่มขึ้นอีกหลายอยาง นอกจากนี้ ยังมีลักษณะที่เดนอีกอยางหนึ่งที่เกิดขึ้น ไดแก การมี เหตุผลในตนเอง (Self as relational copper) เปนลักษณะของการมีความเชื่อมั่นวา เขามี ความสามารถที่จะคิดอยางมีเหตุผล ในการจัดการกับปญหาตาง ๆ ซึ่งเปนระยะเริ่มตนของการมีพลัง ความคิดอยางมีเหตุผล ในการจัดการกับปญหาตาง ๆ ซึ่งเปนระยะเริ่มตนของการมีพลังความคิดอยาง มีเหตุผล ทำใหบุคคลมองวาตนเองมีความสามารถที่จะคิด และตั้งจุดมุงหมายที่เปนประโยชน 5. ระยะวัยรุน (Adolescence) เปนระยะตั้งแตอายุ 12-21 ป วัยนี้บุคคลจะมีปญหาในดาน ตาง ๆ เชน ปญหาการเลียนแบบ การเลือกอาชีพ รวมทั้งปญหาในการเลือกเปาหมายของชีวิต เขาจึง เรียนรูวาจะตองมีการวางแผนเพื่อไปถึงจุดมุงหมายระยะยาว (Propriety striving) ที่เกี่ยวของกับ แรงจูงใจในภายใน ซึ่งถือวา เปนศูนยกลางของการมีชีวิตอยู และเปนจุดกำเนิดของการพัฒนา มโนธรรม

102 (Conscience) ที่ทำใหเกิดความแตกตางระหวางมนุษยกับสัตว ซึ่งขั้นตอนการพัฒนามโนธรรมวา จะ เริ่มจากการที่เด็กจะรับรูมโนธรรมในแงของการกลัวการถูกลงโทษ (Authoritarian conscience) จาก พอแมเขาจะรูสึกผิดหากขัดขืนตอกฎเกณฑ ตาง ๆ แตเมื่อเด็กมีวุฒิภาวะมากขึ้น ก็จะมีการรับรู เกี่ยวกับสิ่งแวดลอม และบุคคลอื่นเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม โดยมีความรูสึกในเรื่องมโนธรรม โดย ความเชื่อฟงจากสังคม และจะเปลี่ยนมาเปนวิธีการสรางมาตรฐานภายในตัวเองซึ่งถือวาเปนจุดเริ่มตน ในการสรางกฎเกณฑของตนเอง (Self-generated rules) และโดยความเปนจริงแลวชีวิตของบุคคลจะ ถูกหลอหลอมความเปน “ตน” โดยกระบวนการทำงานตามขั้นตอนตาง ๆ รวมกัน พัฒนาการของบุคคล ที่หลอหลอมรวมกันจนเขาสูวุฒิภาวะ จะมีพัฒนาการเรื่องตาง ๆ ไดอยางสมดุล แนวทางการพัฒนาบุคลิกภาพ แนวทางการพัฒนาบุคลิกภาพ มีดังตอไปนี้ 1. พัฒนาการทางบุคลิกภาพที่มีวุฒิภาวะ (Mature personality) เปนการพัฒนาการ ทางบุคลิกภาพ เปนกระบวนการที่ตองใชเวลายาวนานที่จะตองพัฒนาตัวเองกอน และพัฒนาการใน ระยะแรกเกิดจากแรงจูงใจทางรางกาย และตอมาเมื่อบุคคลมีอายุมากขึ้นก็จะเปลี่ยนมาเปนมีแรงจูงใจ ภายในรวมทั้งการใชความคิดสรางสรรคที่จะทำใหบุคคลดำเนินไปสู ความมีวุฒิภาวะไดอยาวสมบูรณ ลักษณะของผูมีบุคลิกภาพที่สมบูรณจะพิจารณาไดจาก 2. การพั ฒ น าความรูสึกเปนเจาของ (Extension of the sense of self) คือ ความสามารถรวมทำกิจกรรมตาง ๆ ที่นอกเหนือไปจากกิจกรรมของตน เขาจะแสดงพฤติกรรมตาง ๆ เพื่อความสุขของตนเอง และผูอื่นอยางเหมาะสม 3. การพัฒนาการมีความสัมพันธที่ดีกับบุคคลอื่น (Warm relatedness to others) คือ มีความสามารถในการสรางสัมพันธที่ใกลชิด และอบอุนกับผูอื่น (Intimacy) สามารถที่จะใหความ รักตอผูอื่นดวยความบริสุทธิ์ใจ และยังมีความเขาใจ และความเห็นอกเห็นใจผูอื่น (Compassion) เขา จะไมมีอคติในการติดตอ และสัมพันธกับผูอื่น จะยอมรับและชื่นชมในพฤติกรรม และความคิดเห็นที่ แตกตางกันของผูอื่น ไมนินทาผูอื่น มีการปฏิบัติตาม กฎเกณฑตาง ๆ อยางเหมาะสม ไมทำใหเสีย บรรยากาศในการมีความสัมพันธกัน 4. การพัฒนาการยอมรับตนเอง (Self-acceptance) คือ มีอารมณมั่นคง หลีกเลี่ยงการ โตตอบที่ไมสมควร ตลอดจนควบคุมตนเองได เมื่อมีความคับของใจ มีความอดทน ไมตำหนิผูอื่นแบบไม มีเหตุผล โทษคนอื่นไมยอมรับความจริง 5. การพัฒนาการรับรูตามความเปนจริง (Realistic perception of reality) คือ มี ความสามารถรับรูสิ่งตาง ๆ ตามความจริง โดยไมบิดเบือน มีความรอบรู และทักษะที่จำเปนสำหรับการ

103 ดำเนินชีวิตที่มีประสิทธิภาพ และสามารถอุทิศตนเองเพื่อการทำงานโดยมีลักษณะยึดปญหาเปน ศูนยกลาง (Problem-centered) ไมใชยึดตนเองเปนศูนยกลาง (Ego-Center) 6. การพัฒนาการมองตนเองดวยสายตาเปนกลาง (Self-objectification) หมายถึง การรูจักตนเอง และมีความสุขที่มองเห็นความสามารถ และขีดจำกัดของตนเอง การมีอารมณขัน มี ความสามารถที่จะเห็นความสามารถที่จะเห็นความสนุกสนานในมโนภาพแหงตน (Self-image) สามารถมองสิ่งแวดลอมรอบตัวอยางเปนกลาง แนวทางการฝกพัฒนาบุคลิกภาพภายใน มีดังนี้ 1. การมีทัศนคติที่ดีคือ จุดเริ่มตนของบุคลิกงาย ๆ เพียงแตมองทุกสิ่งในดานที่ดีก็จะทำให มีความสุข แลวความสุขก็จะเปลงประกายออกมาภายนอก หรือการมองทุกคนในแงดี พยายามเขาใจวา เขามีเหตุผลในการกระทำของเขา ก็จะทำใหเราไมโกรธใครงาย ๆ มองโลกสวยงาม ทำใหเรามีจิตใจ รื่นรมย แลวยิ่งหมั่นมีจิตใจเอื้ออาทรตอผูคนเพิ่มขึ้นไปอีก ใคร ๆ ก็จะชื่นชมไดโดยไมยากสบายใจแจมใส เสมอ ดังนั้นจึงควนหมั่นทำใจใหผองแผวแจมใส และสบายใจอยูเสมอในทุกสถานการณ ภาพสะทอนที่ ปรากฏออกมา ทำใหเราเปนคนราเริง กุกกิ๊กนารัก สนุกสนาน และมีอารมณขันอยูเสมอ นารักอยางนี้ แลวใครที่ไหนจะไมชื่นชม 2. การสรางความเชื่อมั่นในตนเอง คือ มั่นใจในตนเอง ควรหมายถึงการมีศรัทธาในตนเอง เชื่อมั่น เชื่อถือในคุณคา ความสามารถ รูปลักษณ บุคลิกลักษณะ ตลอดจนความรู และหัวจิตหัวใจของ ตนเอง ทำใหไมมีความประหมา มีความกลา วินิจฉัยปญหาไดดวยตนเอง ตัดสินใจไดดวยตนเองสามารถ คาดการณลวงหนาไดพอประมาณวา ถาลงมือกระทำไปแลวจะไดรับผลอยางไรความแนใจในอันที่จะ เดิน จะลุกจะนั่ง จะทำ จะพูด จะคิด หรือแสดงออกตอหนาสาธารณชนอยางสรางสรรค และมีความสุข สิ่งที่จะชวยใหแตละคนมีความมั่นใจในตนเองมีความรูสึกมั่นคง 3. พยายามวิเคราะหประเมินตนเองอยางแทจริง คือ พิจารณาวาตนมีความสามารถใด และขาดความสามารถทางใด แลวใชความสามารถที่มีอยูใหไดประโยชนมากที่สุด พยายามเปลี่ยนสิ่งที่ พอจะเปลี่ยนได สิ่งที่เปลี่ยนไมไดก็อยานำมาคำนึงถึงจนกลายเปนความวิตกกังวล 4. การทำใจใหพรอมในการเผชิญความจริง โดยคิดวาในโลกนี้มีขึ้น มีลง มีทั้งสิ่งดีและไมดี มีทั้งคนดีมาก และคนดีนอย เราก็เหมือนคนอื่น ๆ คือ ประสบทั้งสิ่งดี และไมดีในชีวิต เราอาจพบ หัวหนาหอง เพื่อนรวมหอง รุนพี่ และลูกนองบางคนที่ดีมาก แตบางคนก็ทำใหเรายุงยากใจในการ ทำงานรวมดวย คนบางคนเปนคนดีตามที่เราตองการ แตบางคนถึงกับทำใหเราตองลมหมอนนอนเสื่อ สวนชีวิตของเรานั้น บางตอนก็ดูราบรื่นมั่นคง บางตอนก็ทำทาจะไปไมไหว คนที่มีความเปนผูใหญ คือ คนซึ่งไมวาจะอยูในสถานการณใดก็ยังพรอมอยูเสมอที่จะปรับปรุงชีวิตของตนใหดีขึ้นไป ไมหวั่นไหว ไปกับการเปลี่ยนแปลงที่เปนไปตามกฎธรรมชาติจนเกินกวาเหตุ

104 5. การฝกตนใหมีความสามารถในการควบคุมอารมณของตนเอง ไมวาจะอยูใน สถานการณใด ตองมีอารมณมั่นคง ไมปลอยตนเปนทาสอารมณตามธรรมชาติไปเสียหมด โดยธรรมชาติ ของชีวิตนั้น บางคนก็ราเริงมีความสุข บางครั้งก็เศราหมองหดหู บางครั้งก็โกรธเกลียดไมชอบใจ แตก็ ตองทำใจวาชีวิตใคร ๆ ก็เปนอยางนี้ “ชั่วเจ็ดที ดีเจ็ดหน” การมีดีบางชั่วบางก็ทำใหชีวิตมีรสชาติ ดังนั้น เมื่อมีความสุขก็อยาปลอยใหความปติยินดีมากจนทำใหราเริงผิดกาลเทศะ หรือเมื่อเศราหมองหดหูใจ ก็อยาปลอยตนจมอยูกับความเศราโศกจนทำอะไรไมไดหรือ ขาดสมาธิในการทำงาน การยิ้มสูเขาไว ก็นาจะเปนทางออกที่ดี และอยาคิดสั้น ควรใหโอกาสแกตนเองในการเผชิญกับปญหา ไมควรคิดสั้น ฆาตัวตายเพื่อหนีความลมเหลว 6. การฝกตนใหทำงานโดยมีการวางแผนและเปาหมาย คือ ไมปลอยชีวิตใหเปนไปตาม ลมเพลมพัด เมื่อจะทำงานก็ควรจะถามตัวเองวา ทำเพื่อใคร ทำอะไร ทำเมื่อใด และทำอยางไร มีการ เตรียมการลวงหนา กำหนดกิจกรรมตาง ๆ ไวลวงหนาวิธีการดังกลาวนี้ จะชวยใหกาวหนาอยางมีจังหวะ และทำใหชีวิตในแตละวันมีความหมายสำหรับตน 7. การรูจักบังคับใจตนเอง คือ ทำใหตนมีความสามารถในการ “รอ” สิ่งที่ตองการได ผูใด ก็ตามถาไมสามารถรอสิ่งที่ตองการได นับวายังไมเปนผูใหญ ทั้งยังมีผลทำใหบุคลิกภาพดานอื่น ๆ พลอย เสียไปดวย และแสดงวายังไมพรอมสำหรับการมีบุคลิกภาพที่ดี ความสามารถในการรอยคอยยังชวยใหมี สัมพันธภาพที่ดีกับผูอื่น และแกปญหาทางอารมณไดมาก เชน สามารถรอคอยผูที่ผิดนัดไดเปนตน 8. พยายามปรับชีวิตใหเขากับสังคม คือ ทำตนใหมีความสุขในทุกสภาพของสิ่งแวดลอม เราอาจเปนคนชอบสันโดษ แตถาเขามีงานรื่นเริง ไมวาจะในระหวางเพื่อน ระหวางรุนพี่กับรุนนอง เราก็ ตองแสดงความพอใจที่จะรวมดวยได เปนตน หรือเราอาจมีวิธีทำงานที่ตางไปจากคนอื่น แตเราก็ตอง สามารถผอนปรนไดบาง โดยไมกระทบกระเทือนถึงอิสระในความคิดอานของผูอื่น 9. การฝกความอดทนและอดกลั้นใหกับตนเอง คือ อดทนตอความคิดของผูอื่นที่ขัดแยง กับตน อดทนกับพฤติกรรมของคนบางคน อดทนกับการถูกมองขามในสิ่งที่ไมอยากใหเขามองขาม ยอมรับฟงคำวิจารณจากคนอื่นโดยพยายามคิดวาคำวิจารณตาง ๆ เหลานั้นจะทำใหตนไดปรับปรุงเรื่อง ที่ไมพอใจ บางเรื่องควรพยายามลืม เมื่อไมชอบใจใครไมควรใชวิธีพร่ำบน เนื่องจากอาจสราง ความรำคาญใหผูอื่น และพลอยทำใหผูอื่นมีปญหาทางอารมณไปดวย 10. มีความสามารถในการรับและแกไขสิ่งที่ไมชอบ คือ ไมควรหัวเสียหรือพร่ำพรรณนาใน โชคชะตาของตนเองใหผูอื่นรับฟงไมหยุดหยอน เพราะไมวาจะทำอะไร มีอาชีพอยางไร อยูในตำแหนงใด หรือสัมพันธเกี่ยวของกับใครก็จะตองมีสิ่งไมชอบรวมอยูดวยทั้งสิ้น 11. การใชความสามารถที่มีอยูใหเปนประโยชนตอตนเอง ดังตัวอยางในชีวิตประจำวันที่ มักพบวา คนมากมายที่มีทักษะทำงานเกงแตเก็บความรูความสามารถเหลานั้นใสลิ้นชักไว แลวทำงาน

105 เทาที่ไดรับคำสั่งใหทำ ทำงานเพียงพอแลกกับผลตอบแทนใหพออยูได การดำเนินงานดังกลาวนี้ มัก ไมนำพาไปสูความกาวหนาหรือความสำเร็จในชีวิต 12. การสรางความรูสึกพอใจที่จะไดปฏิบัติตามระเบียบขอบังคับ ทั้งนี้ เพราะกฎและ ระเบียบทำใหอยูรวมกันไดอยางปกติสุข ถาหากทุกคนเคารพในกฎและระเบียบนั้น กฎเกณฑใด ในองคการที่เรารูสึกวามันเปนไปไดในแงของการปฏิบัติ ผูที่มีลักษณะเปนผูใหญแลวควรสามารถที่จะ เสนอขอปรับปรุงเปลี่ยนแปลงไดโดยสันติวิธี โดยออนนอมถอมตน และโดยเลือกจังหวะเวลาที่เหมาะสม ในการนำเสนอขอคิดเห็นวิธีการดังกลาวนี้จะชวยสรางบรรยากาศที่ดี สงผลใหทำงานรวมกันได โดยราบรื่น 13. การฝกมองทุกปญหาใหเปนเรื่องเล็ก ขอนี้อาจยากสำหรับบางคน แตความจริงที่จะ ชวยใหทำใจไดก็คือ ไมวาเรื่องเลวรายอะไรที่มันไดเกิดขึ้นในชีวิต มันไดเกิดขึ้นแลว และถายังหา ทางแกไขไมได มันก็ยังคงอยูไมมีทางไปไหนพนจากชีวิตไดในเวลานี้เลย เพราะฉะนั้นทางเดียวที่จะตอง เผชิญหนากับปญหาที่ยังจัดการไมไดก็คือ มองมันใหเปนเรื่องเล็กที่สุด ไมปลอยใหมันมาทำอะไรให กระทบกระเทือนชีวิตสวนอื่น ๆ เพราะมันเปนเรื่องเล็ก ๆ เทานั้นเอง ตองหมั่นทำใจวาอะไรที่มันจะเกิด มันก็ตองเกิดทุกคนในโลกตางก็มีเวลาตองพบเจอกันทั้งนั้น ไมใชคุณคนเดียวหรอก เพราะฉะนั้นตอง วางลงและดำเนินชีวิตตอไปอยางสงางาม บุคลิกภาพที่ดีประการหนึ่งก็คือ การที่ไมเปนคนตีโพยตีพาย โวยวายเวลามีปญหาใด ๆ 14. การควบคุมตนใหคิดถึงผูอื่นมากกวาคิดถึงตนเอง เพราะเราทำดีคนอื่นก็ทำดี นี่คือ แนวคิดแบบที่เรียกวา I am OK, He or She OK นั่นคือมองตนเองดวยการยอมรับ เขาใจเหตุผล บนการกระทำของตนเองอยางถูกตอง และตองคิดเหมือนกันกับคนอื่นดวย ไมเชนนั้นจะกลายเปนคน ประเภทที่คิดวาตัวเองดีอยูคนเดียว คนอื่นแยหมด อยางนี้ใคร ๆ ก็ไมอยากรัก การเขาใจตนเอง และ เขาใจผูอื่นเหมือนกับที่เราเขาใจตัวเอง อาจฟงเปนเรื่องยากสำหรับบางคน แตถามีโอกาสไดเห็นวากิริยา อาการของเรา เวลาที่มองการกระทำของคนอื่นวาไมดีนั้นวาไมสวยงามนารักเอาเสียเลย ขอนี้อาจชวย ใหสามารถฝกนึกอยางที่แนะนำไดงายขึ้น คือ มองหาจุดออนของตนเองแลวปรับเปลี่ยน 15. การคอยสำรวจจุดออนภายในตัวเองอยูเสมอ ควรพยายามปรับไปในทางที่ดีใหได เชน บางครั้งบางทีเราเกิดความริษยาคนอื่นขึ้นมาในใจ พอรูสึกปุบก็เปลี่ยนใหเปนการชื่นชมยินดีกับเขาแทน จะชวยใหสภาพจิตใจสดใสไมขุนมัวแสนจะดีนอกจากนั้น ก็มองสวนอื่นในใจตอไป เชื่อวามนุษยเรา สามารถพัฒนาปรับปรุงตนเองไดไมมีสิ้นสุด หมั่นทำไปเรื่อย ๆ แลวจะมีความสุขโดยเฉพาะเวลา ที่ใคร ๆ รอบตัวออกปากชื่นชมใหไดยิน 16. การรูจักใหกำลังใจแกตนเอง เวลาที่จะทำอะไรดี ๆ สักครั้ง แทนที่จะนั่งรอใหใครมา ชื่นชมควรรูจักที่จะใหกำลังใจและควรชมตัวเองกอน จะเปนความรูสึกที่ดีมากทีเดียว เพราะเปน การแสดงออกวาเรารูจัก และเขาใจตัวเองเกินกวาที่จะตองรอใหใครมาใสใจ จะย้ำความเชื่อมั่นในตัวเอง

106 และชื่นชมในความดีของตนเองไดโดยไมตองใหใครมารวมรับรู แสนจะสบายใจ และมีความสุขทีเดียว พรอม ๆ กัน แตก็ตองหมั่นรูสึกถึงความดีที่บุคคลรายรอบตัวคุณเขาทำดวย แมใครจะไมเห็นแตถาเรา เห็น อยาลังเลที่จะแสดงความชื่นชมกับสิ่งดี ๆ ที่เขาทำ รับรองวาจะไดรับคะแนนนิยมจากคนรอบตัวมา โดยงาย ๆ ดังนั้นบุคลิกภาพจึงเปนเสมือนภาพลักษณภายนอกที่สำคัญ ถือวาเปนหนาตาและกระจก สองภาพลักษณของตนเองที่มีตอสายตาผูอื่น ดังนั้น จึงตองปรับปรุงและพัฒนาบุคลิกภาพตนเอง อยูเสมอ ๆ บุคลิกภาพที่ดีของนักศึกษา เพื่อใหนักศึกษาเปนบัณฑิตที่พึงประสงค จึงขอเสนอแนะวิธีการสงเสริมและพัฒนา บุคลิกภาพดวย 12 วิธีในการสงเสริมบุคลิกภาพของนักศึกษา ( 7 ก 5 ค) ดังนี้ 1. การแตงกาย “ตองดูดี มีมาดตองตา” โดยเฉพาะการแตงกายชุดนักศึกษาตองคำนึงถึง ความสะอาดเรียบรอย ถูกตองตามระเบียบ แตงกายใหพอเหมาะ อยาใหมากเกินไป เพราะเครื่องแบบ นักศึกษาไมใชชุดแฟชั่น แตเปนสิ่งที่นักศึกษาทุกคนตองตระหนักและยอมรับกติกา ทุกคนควรภูมิใจและ ถือเปนหนาที่รักษาเกียรติของสถาบัน 2. การตรงตอเวลา เปนหัวใจของกิจการทั้งปวง คนตรงตอเวลามักเปนคนเอาการเอางาน มีระเบียบ ไวเนื้อเชื่อใจได ดังนั้นนักศึกษาจึงไมใชทำหนาที่แสวงหาความรูทางวิชาการเทานั้นแตตอง เรียนรูที่จะเปนผูนำสังคมและเคารพระเบียบวินัยของสังคมและของสถาบัน 3. การพูดจา “อันพูดนั้น ไมยาก สำคัญแตในคำที่พูด อาจทำใหชอบและชัง” นักศึกษา ในฐานะเปนปญญาชน จึงควรติดเครื่องกรองวาจากอนพูดทุกครั้ง คือ ทุกคำที่พูด ตองเปนความจริง ตองมีสาระประโยชน ตองกลาวดวยวาจาไพเราะ ตองจริงใจ และตองกลาวอยางถูกกาลเทศะ 4. การใชโทรศัพทมือถือ ไดกลายเปนสิ่งที่สรางพฤติกรรมไมคอยดีนักในคนยุคใหมโดยไม รูตัว เชน ไมรูจักกาลเทศะ สังเกตไดจากการพูดคุยโทรศัพทมือถือเสียงดัง ถือเปนเรื่องเสียมารยาท และ ทำใหคนรอบขางเสียสมาธิในการทำงาน โดยเฉพาะการนำโทรศัพทมือถือมานั่งดูในหองเรียนขณะที่ อาจารยสอน นอกจากนี้ การพูดคุยนานและบอยมีผลตอสุขภาพรางกายทำใหเกิดการเจ็บปวยไดงาย และยังสงผลตอคาใชจาย เปนการเพิ่มภาระใหกับผูปกครองโดยไมจำเปน ดังนั้น นักศึกษาจึงควรใช โทรศัพทมือถือแบบพอเพียงและพอเหมาะกับกาลเทศะ 5. การยืน เดิน นั่ง กิน “สำเนียงสอภาษา กิริยาสอสกุล” ดังนั้น นักศึกษาจึงควรประพฤติ ปฏิบัติอยางมีขอบเขตหรือมีระเบียบแบบแผนอันเหมาะสมแกกาลเทศะและวัฒนธรรมไทย 6. การมีสัมมาคารวะ ทำใหเปนผูมีความออนนอมถอมตน มีกริยางาม จึงเปนคุณลักษณะที่ นักศึกษาทุกคนพึงกระทำเพื่อใหเปนที่รักและชื่นชมของผูที่พบเห็นทั่วไป

107 7. การวางตน ในบานเมืองของเราทุกวันนี้ จะเห็นไดวา ความคิดจิตใจของคนเปลี่ยนแปลง ไปในทางที่เสื่อมมากขึ้น โดยเฉพาะความประพฤติของเยาวชน ครอบครัวแตกแยก เด็ก ๆ ขาด ความอบอุน และเปนปญหาสังคมตอไปอยางไมรูจักจบสิ้น นักศึกษาอยูในฐานะที่เปนผูนำสังคม จึงควร วางตนใหเหมาะสม เพื่อเปนแบบอยางแกเยาวชน และชวยกันยกระดับคุณธรรมจริยธรรมของสังคมให สูงขึ้น 8. ความรับผิดชอบในหนาที่คือ รูจักสภาพสำคัญที่ตนเองเปนอยู ตนมีหนาที่ทำอะไร ตอง ทำสิ่งนั้นใหสมบูรณดวยความขยันหมั่นเพียรเต็มความสามารถ เมื่ออยูในสภาพนักศึกษาก็ตองศึกษา หาความรูในวิชาการ ประพฤติตนอยูในระเบียบวินัย มีคุณธรรม จริยธรรม จนสำเร็จเปน บัณฑิต เปนกำลังสำคัญของครอบครัวและประเทศชาติตอไป 9. ความสามารถในการทำงาน ตองเริ่มจากการพัฒนาตนเองกอน โดยการศึกษาหาขอมูล หรือความรูที่เกี่ยวของกับงานที่ตองปฏิบัติ เพื่อใหงานที่ทำประสบความสำเร็จและมีประสิทธิภาพ หาก นักศึกษายังไมมีความรูหรือรูไมจริงอยาลงมือทำงานนั้นโดยเด็ดขาด ควรสอบถามผูรู และอยาอายที่จะถาม เพราะถาอายก็จะตรงกับสุภาษิตที่วา “อายครู บรูวิชา” ตองกลาแสดงออกในสิ่ง ที่ถูกตองดีงงาม 10. ความสามารถในการใชภาษาไทย “ประเทศไทยมีภาษาไทยใชเปนของตนเอง ดังนั้น ทุกคนจึงตองชวยกันรักษาและสงเสริมภาษาไทยใหคงอยูตลอดไป” แตปจจุบันพบวา เด็กไทยใช ภาษาไทยไมคอยจะถูกตอง โดยเฉพาะการเขียนสังเกตไดจากรายงาน จึงควรที่นักศึกษาทุกคนจะตอง ตระหนักและชวยกันเพื่อความเจริญวัฒนาถาวรของประเทศชาติ 11. ความคิดสรางสรรคเปนคุณลักษณะทางความคิดอยางหนึ่งที่มีความสำคัญตอเยาวชน ในการสรางความคิด สรางจินตนาการไมใหจนตอสถานการณ หรือสภาพแวดลอมที่เผชิญอยู เปรียบ เหมือนอาวุธสำคัญในการคิดแกปญหา และการสรางสรรคงานใหม ๆ ที่เปนประโชนตอตนเองและ สวนรวม อีกทั้งอาจเปนสิ่งที่นำชื่อเสียงใหกับตนเองและสถานศึกษา กรณีที่ผลงานไดรับการคัดเลือกเขา รวมแขงขันในกิจกรรมหรือโครงการตาง ๆ รวมทั้งการไดแสดงออกถึงความสามารถในโอกาสตาง ๆ 12. ความมีจิตอาสาหรือจิตบริการ คือ มีจิตใจที่พรอมจะทำงานและเรียนรูสิ่งใหม ๆ อยู เสมอ การที่จะเกิดการเรียนรูไดตองเปนผลจากการฝกปฏิบัติหรือจากประสบการณเทานั้น ดังนั้น นักศึกษาจึงตองหาโอกาสในการปฏิบัติงานใหมาก โดยการเขารวมกิจกรรมตาง ๆ มีจิตอาสาในการ ทำงาน เปนตน สรุป บุคลิกภาพเปนองคประกอบที่สำคัญภายในตัวบุคคลซึ่งเปนตัวกำหนดการแสดงอุปนิสัย และความนึกคิดของบุคคลนั้นในการที่จะปรับตัวใหเขากับสภาพแวดลอมรอบตัว บุคลิกภาพมีทั้งภายใน

108 และภายนอก เปนลักษณะสวนรวมของบุคคลทั้งดานรูปรางหนาตา ทาทางถอยทีวาจา อุปนิสัยใจคอ อารมณ และการแสดงออกที่ปรากฏแกสายตาของบุคคลอื่น ซึ่งมีความสำคัญตอบุคคลนั้น ทั้งในดาน ชีวิตสวนตัว หนาที่การงาน และในสังคมทั่วไป บุคลิกภาพในทางสังคม จึงเปนภาพของแตละบุคคลที่ ปรากฏในดานการแตงกาย ทวงที กิริยา การแสดงออก ที่จะทำใหผูพบเห็นเกิดความประทับใจทั้ง ในดานบวกหรือดานลบ ผูที่ปรากฏกายอยางดีทั้งดานการแตงกายและมารยาทสังคมอันดี จะเปนที่ ประทับใจใครคบหาสมาคมนิยมชมชื่น บุคลิกภาพเปนสิ่งที่สามารถพัฒนาไดดวยการฝกฝน เชน การฝก ทวงทีกิริยาที่ดูดี แตงกายใหเหมาะสมกับกาลเทศะ การมีมารยาทสังคมที่ดีโครงสรางของบุคลิกภาพ ประกอบดวย อุปนิสัย เจตนารมณ และตน การเสริมสรางบุคลิกภาพสามารถพัฒนาไดตั้งแตการ เคลื่อนไหว การทรงตัว การพูด ความสะอาดหมดจด ความนึกคิดที่ดีซึ่งสามารถฝกฝนไดแนวทางการ พัฒนาบุคลิกภาพ ประกอบดวย พัฒนาการทางบุคลิกภาพที่มีวุฒิภาวะ การพัฒนาความรูสึกเปนเจาของ การพัฒนาการมีความสัมพันธที่ดีกับบุคคลอื่น การพัฒนาการยอมรับตนเอง การพัฒนาการรับรู ตามความเปนจริง และการพัฒนาการมองตนเองดวยสายตาเปนกลาง สวนแนวทางการฝกพัฒนา บุคลิกภาพภายใน ประกอบดวย การมีทัศนคติที่ดีการสรางความเชื่อมั่นในตนเอง พยายามวิเคราะห ประเมินตนเองอยางแทจริง ทำใจใหพรอมในการเผชิญความจริง การฝกตนใหมีความสามารถในการ ควบคุมอารมณของตนเอง การฝกตนใหทำงานโดยมีการวางแผนและเปาหมาย การรูจักบังคับใจตนเอง พยายามปรับชีวิตใหเขากับสังคม การฝกความอดทนและอดกลั้นใหกับตนเอง มีความสามารถในการรับ และแกไขสิ่งที่ไมชอบ การใชความสามารถที่มีอยูใหเปนประโยชนตอตนเอง การสรางความรูสึกพอใจที่ จะไดปฏิบัติตามระเบียบขอบังคับ ฝกมองทุกปญหาใหเปนเรื่องเล็ก การควบคุมตนใหคิดถึงผูอื่นมากกวา คิดถึงตนเอง การคอยสำรวจจุดออนภายในตัวเองอยูเสมอ และการรูจักใหกำลังใจแกตนเอง กิจกรรมทายบท จงตอบคำถามตอไปนี้ 1. จงอธิบายความหมายของการพัฒนาบุคลิกภาพ 2. จงบอธิบายประเภทของการพัฒนาบุคลิกภาพ 3. จงอธิบายความสำคัญของการพัฒนาบุคลิกภาพ 4. จงอธิบายถึงปจจัยที่มีอิทธิพลตอการพัฒนาบุคลิกภาพ 5. จงอธิบายเหตุผลในการศึกษาพฤติกรรมมนุษย 6. จงอธิบายและยกตัวอยางของการพัฒนาบุคลิกภาพ 7. บุคลิกภาพของนักศึกษาที่ดีหรือที่พึงประสงคมีอะไรบาง จงอธิบาย 8. จงวิเคราะหบุคลิกภาพของตนเองทั้งที่ดีและไมดี และจะปรับปรุงตนเองใหมีบุคลิกภาพ ที่ดีไดอยางไร แลวนำเสนอหนาชั้นเรียนเปนรายบุคคล

บทที่ 5 มนุษยสัมพันธ มนุษยสัมพันธ (Human relations) เปนเครื่องมือสำคัญที่จะทำใหทุกคนสามารถทำงาน รวมกันไดอยางปกติสุข เกิดความรวมแรงรวมใจ ทำงานราบรื่นไมเกิดปญหา ทำใหองคกรประสบ ความสำเร็จ การสรางมนุษยสัมพันธที่ดีในองคกรไดจะตองอยูบนองคประกอบที่เขาใจตนเอง เขาใจผูอื่น และยอมรับความแตกตางระหวางกันไดองคกรไหนมีมนุษยสัมพันธที่ดีสามารถทำใหบุคลากรเกิด ความภักดีตอองคกรได ลดปญหาอัตราการลาออก คนภายนอกใหความเชื่อถือ แลวยังดึงดูดใหคนมี ศักยภาพอยากมารวมงานกับองคกรไดอีกดวย มนุษยสัมพันธเปนกลวิธีการสรางความสัมพันธอันดี ระหวางเพื่อนมนุษยใหมาทำกิจกรรมรวมกันแบบเต็มใจ และบุคคลที่มีมนุษยสัมพันธก็จะสามารถเขากับ ผูอื่นไดงาย มีจิตสาธารณะเปนที่รักใครของผูอื่นใครเห็นใครก็อยากอยูใกล มนุษยสัมพันธจึงเกี่ยวของกับ ความตองการของบุคคล แรงจูงใจหรือ สาเหตุภายในของบุคคลที่จะเขามาทำกิจกรรมใด ๆ ใหบรรลุ เปาหมาย รวมทั้งการสามารถเอาชนะจิตใจผูอื่นใหคลอยตามจนสามารถทำงานนั้นไดสำเร็จ แนวคิดเกี่ยวกับมนุษยสัมพันธ ปจจัยในการที่จะทำใหการทำงานบรรลุเปาหมายและประสบผลสำเร็จไดนั้น จะมี สวนประกอบสำคัญ คือ มนุษยสัมพันธในการทำงาน ซึ่งจะชวยใหการทำงานเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ และเกิดผลสำเร็จไดคำวา “มนุษยสัมพันธ” ไดนำมาใชอยางกวางขวางในการปฏิบัติงานของมนุษยใหมี สัมพันธภาพอันดีตอกันไมวาจะเปนธุรกิจ ราชการ สมาคม โรงเรียน และบาน ในปจจุบันนี้ประเทศไทย เปนสังคมยุคพัฒนาทั้งทางดานวัตถุ (Materials) และดานศีลธรรม (Morals) และสิ่งที่สำคัญที่สุด ไดแก การพัฒนาคน (Men) เพราะคนเปนปญหาที่สรางความยุงยากใหแกสังคมเปนอันมาก นักวิชาการไดใหแนวคิดเกี่ยวกับมนุษยสัมพันธไวดังตอไปนี้ 1. บุคคลมีความแตกตาง (Individual difference) ในแตละคนจะมีลักษณะพิเศษ เฉพาะตัวที่ทำใหแตกตางจากบุคคลอื่นเปนผลมาจากพันธุกรรม รูปราง หนาตา สติปญญาสิ่งแวดลอม อารมณ วัฒนธรรม ทัศนคติ ความคิด ความเชื่อ นิสัย ความถนัด สุขภาพ ซึ่งเปนสิ่งที่ยากแกการเขาถึง จิตใจทุกคนไดดังคำที่วา “จิตมนุษยนี้ไซรยากแทหยั่งถึง” 2. เปนลักษณะผลรวม (A whole person) ทำใหการสรางมนุษยสัมพันธ จะตอง คำนึงถึงวา บุคคลจะมีลักษณะหลายประการประกอบขึ้นเปนตัวทั้งทางกายภาพ ทางจิตใจ ความรู ประสบการณ ทักษะงาน และจะไมแยกจากกัน แตรวมถึงการรวมผสมผสานเปนตัวเองทั้งหมด

110 3. พฤติกรรมทุกอยางตองมีสาเหตุ (A behavior is caused) ไดแกบุคคลสามารถไดรับ การจูงใจ (Motivation) เรื่องของความตองการของบุคคลในดานรางกายและจิตใจ 4. ศักดิ์ศรีของความเปนมนุษย (Human dignity) ที่ทุกคนมีคุณคามีศักดิ์ศรีเทาเทียมกัน ฉะนั้น ในการปฏิบัติตอผูอื่นจะตองใหเกียรติดวยความสุภาพออนนอมไมวางอำนาจหรือขูบังคับ 5. ทุกคนมีความซับซอน (Human complex) โดยพฤติกรรมซึ่งจะผันแปรอยูตลอดเวลา ตามความตองการ แรงจูงใจภายในและภายนอก เวลา และสถานการณซึ่งจะมีปฏิสัมพันธตอกัน นอกจากนี้ยังมีแนวคิดอื่น ๆ เกี่ยวกับมนุษยสัมพันธดังนี้ 1. องคการเปนระบบสังคม กิจกรรมภายในองคการจึงอยูภายใตกฎของสังคม การแสดง บทบาท และสถานภาพของบุคคล จึงตองเปนไปตามสังคม พฤติกรรมบางอยางไดรับอิทธิพลจากกลุม ดังนั้น กลุมบุคคลจึงมีอิทธิพลตอพฤติกรรมของบุคคลเปนอยางยิ่ง 2. องคการเปนศูนยรวมความสนใจ เพราะทุกคนจะมีความสนใจรวมกัน และบุคคลากรก็ มีอิสระในการเลือกวาจะรวมหรือไม ดังนั้น ผูบริหารตองตระหนักในการจูงใจใหบุคลากรมีความสนใจ นั้นใหคงอยูตลอดไป จึงสรุปไดวา แนวคิดในการสรางมนุษยสัมพันธนั้นจะตองเขาใจธรรมชาติของคน ที่มี ความตองการแตกตางกัน มีคุณคาและศักดิ์ศรีที่เทาเทียมกัน มีขนบธรรมเนียมประเพณีที่แตกตางกัน ตามลักษณะของสังคมนั้น ๆ จึงจะทำใหสามารถสรางมนุษยสัมพันธไดอยางมีประสิทธิภาพ ความหมายของมนุษยสัมพันธ มนุษยสัมพันธจัดเปนทั้งศาสตร(Science) และศิลป (Art) เนื่องจากมีหลักการและทฤษฎีที่ เปนองคความรู การนำหลักการหรือทฤษฎีไปปฏิบัติใหประสบความสำเร็จไดนั้น ตองอาศัยเทคนิค วิธีการซึ่งถือเปนศิลปะเฉพาะตัวของแตละคน จะสังเกตเห็นไดอยางหนึ่งวา คนแตละคนมีความสามารถ ในการติดตอกับผูอื่นไมเทากัน บางคนเปนที่พอใจของคนหมูมาก มีเพื่อนมากหนาหลายตา และมีคนที่ อยากพูดคุยติดตอหรือทำงานรวมดวย นั่นเปนเพราะขาดศิลปะในการติดตอกับบุคคลอื่น ซึ่งอาจเปน เพราะไมรูหลักการวาควรทำอยางไร หรือเปนเพราะนำหลักการไปใชไมถูกวิธี ดังนั้น การที่คนจะมี มนุษยสัมพันธที่ดีกับบุคคลอื่น จึงจำเปนตองเรียนรูทั้งภาคทฤษฎีและหมั่นฝกฝนเพื่อใหเกิดความ เชี่ยวชาญ จนสามารถนำหลักการที่เปนองคความรูทางทฤษฎีไปใชไดอยางเปนธรรมชาติ มนุษยเปนสัตวสังคมที่ใชชีวิตอยูรวมกันเปนหมูเปนเหลา อยูรวมกันเปนกลุมเปนพวก มี ปฏิสัมพันธรวมกัน การที่รวมกันเชนนี้ทำใหพวกรูสึกปลอดภัยซึ่งเปนสัญชาตญาณ ดังนั้น การที่มนุษยมี สัมพันธกันจึงเปนสัตวสังคม และความสัมพันธในทางสังคมจะกอใหเกิดความเขาใจอันดีตอกัน ความสัมพันธในทางสังคมจะกอใหเกิดความเขาใจอันดีตอกัน เปนการอยูรวมกันของมนุษยเปนหมูเปน คณะ หรือกลุมโดยมีการติดสื่อสาร ระหวางบุคคล ระหวางกลุม เพื่อใหทราบความตองการของแตละ

111 บุคคล หรือกลุม รวมไปถึง วิธีการจูงใจ และประสานความตองการของบุคคลและกลุมใหผสมผสาน กลมกลืมกันตามระบบที่สังคมตองการ นักวิชาการไดกลาวถึงความหมายของคำวา “มนุษยสัมพันธ” ไวหลากหลายดังนี้ มนุษยสัมพันธ หมายถึง การแสวงหาเพื่อทำความเขาใจ โดยการใชลักษณะรูปแบบ การติดตอสัมพันธกันระหวางบุคคล เปนผลกอใหเกิดความเชื่อมโยง เพื่อใหไดผลสำเร็จตามเปาหมาย ขององคการของแตละบุคคลที่ไดกำหนดไว รวมทั้งเปนกระบวนการจูงใจของบุคคลอยางมีประสิทธิผล และมีประสิทธิภาพ โดยมีความพอใจในทางเศรษฐกิจและสังคม มนุษยสัมพันธจึงเปนทั้งศาสตรและ ศิลป เพื่อใชในการเสริมสรางความสัมพันธกัน ระหวางบุคคล ตอบุคคล ตลอดจนองคกรตอองคกร มนุษยสัมพันธ หมายถึง ศาสตรและศิลปที่วาดวยความสามารถที่จะอยูรวมกันกับคนอื่น ไมวาจะอยูในครอบครัว ที่ทำงาน หรือสิ่งแวดลอมใด ๆ ก็ตาม โดยอาศัยสติปญญา และความเปนผูมี เหตุผลปรับตัวใหเขากับผูอื่นไดเปนอยางดี สามารถเอาชนะใจผูอื่น ทำใหผูอื่นมีความนับถือ ใหการ ยอมรับ จงรักภักดีใหความรวมมือ เกิดความพอใจ รักใคร และสามารถทำงานใหกับตนเอง และมี สวนรวมดวยความเต็มใจอยางมีประสิทธิภาพเกิดประสิทธิผล และดำเนินชีวิตอยางมีความสุข มนุษยสัมพันธเปนทั้งศาสตรและศิลปในการเสริมสรางความสัมพันธอันดีระหวาวบุคคล เพื่อตองการให ไดมาซึ่งความรวมมือ ชวยเหลือกัน ความรักใครนับถือ ความจงรักภักดี และใหความรวมมือรวมใจ เพื่อที่จะทำกิจกรรมดังกลาวไดอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล โดยการทำงานเพื่อสวนรวมนี้จะ เปนกระบวนการกลุมที่ทำงานรวมกันดวยความเต็มใจและเต็มความสามารถ มนุษยสัมพันธหมายถึง การติดตอเกี่ยวของกันระหวางบุคคล เพื่อใหเกิดความรักใคร ชอบพอ ความรวมมือรวมใจในการทำกิจกรรมใหบรรลุเปาหมาย และการดำเนินชีวิตใหมีความราบรื่น เปนความสัมพันธในทางสังคมระหวางมนุษยซึ่งกอใหเกิดความเขาใจอันดีตอกัน และเปนกระบวนการ จูงใจใหผูปฏิบัติงานภายใตสถานการณที่เปนอยูใหเกิดความพึงพอใจในงาน และความสามารถทำงาน ใหประสบผลสำเร็จตามเปาหมายขององคกรได กระบวนการนี้เปนศาสตรที่ใชศิลปะสรางความพอใจ รักใคร ศรัทธา เคารพนับถือ โดยแสดงพฤติกรรมใหเหมาะสมทั้งทางกาย วาจา และใจ เพื่อโนมนำใหมี ความรูสึกใกลชิดเปนกันเอง จูงใจใหรวมมือรวมใจในอันที่จะบรรลุสิ่งซึ่งพึงประสงคอยางราบรื่น และอยู ในสังคมไดอยางสันติสุขจากความสัมพันธระหวางมนุษยที่กอใหเกิดความเขาใจอันดีตอกัน การเอาใจ เขามาใสใจเรา เพื่อใหเกิดความศรัทธา ชอบพอ รักใคร นับถือ จงรักภักดี เต็มใจ พอใจที่จะทำงานตาม เปาหมายที่ไดวางไว อีกความหมายหนึ่ง มนุษยสัมพันธ หมายถึง การรวบรวมบุคคลทำงานในลักษณะการ รวมมือ ประสานความคิดริเริ่มสรางสรรคเพื่อใหประสบความสำเร็จตามเปาหมายที่วางไว ซึ่งการอยู รวมกันของมนุษยเปนหมูเปนคณะหรือกลุม โดยมีการติดตอสื่อสารกันระหวางบุคคลระหวางกลุมเพื่อให

112 ทราบความตองการของแตละบุคคลหรือกลุม รวมไปถึงวิธีการจูงใจและประสานความตองการของ บุคคลและกลุมใหผสมผสานกลมกลืนกันตามระบบที่สังคมตองการ มนุษยสัมพันธเปนการแสวงหาเพื่อทำความเขาใจโดยการใชลักษณะรูปแบบการติดตอ สัมพันธกันระหวางบุคคล เปนผลกอใหเกิดความเชื่อมโยงเพื่อใหไดผลสำเร็จตามเปาหมาย ที่ไดกำหนดไว เปนกระบวนการจูงใจของบุคคลอยางมีประสิทธิผล และมีประสิทธิภาพจึงเปนทั้งศาสตร และศิลปเพื่อใชในการเสริมสรางความสัมพันธกันระหวางบุคคลตอบุคคล ตลอดจนองคกรตอองคกร นอกจากนี้ มนุษยสัมพันธเปนกระบวนการของศาสตรที่ใชศิลปะสรางความพอใจ รักใคร ศรัทธา เคารพนับถือ โดยแสดงพฤติกรรมใหเหมาะสมทั้งทางกาย วาจา และใจ เพื่อโนมนำใหมี ความรูสึกใกลชิดเปนกันเอง จูงใจใหรวมมือรวมใจในอันที่จะบรรลุสิ่งซึ่งพึงประสงคอยางราบรื่น และอยู ในสังคมไดอยางสันติสุข และเปนเทคนิคการกระตุนใหคนและกลุมคนมาเกี่ยวของกันทั้งในเรื่องงาน เรื่องสวนตัวจนสามารถทำกิจกรรมใด ๆ เพื่อบรรลุเปาหมายโดยความรวมมือรวมแรงรวมใจ เพื่อที่จะทำ กิจกรรมดังกลาวไดอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล โดยการทำงานเพื่อสวนรวมนี้จะเปน กระบวนการกลุมที่ทำงานรวมกันดวยความเต็มใจและเต็มความสามารถ จากที่กลาวมานี้ จึงสรุปไดวา มนุษยสัมพันธเปนวิธีการสรางความสัมพันธอันดีระหวาง เพื่อนมนุษยใหมาทำกิจกรรมรวมกันแบบเต็มใจ และบุคคลที่มีมนุษยสัมพันธก็จะเปนบุคคลที่สามารถ เขากับผูอื่นไดงาย มีจิตสาธารณะเปนที่รักใครของผูอื่น ใครเห็นใครก็อยากอยูใกล มนุษยสัมพันธจึง เกี่ยวของกับความตองการของบุคคล แรงจูงใจหรือสาเหตุภายในของบุคคลที่จะเขามาทำกิจกรรมใด ๆ ใหบรรลุเปาหมาย รวมไปถึงการมีพฤติกรรมแสดงออกที่เหมาะสมในการติดตอสื่อสารระหวางบุคคล และการรูจักเคารพในความคิดของตนเองและบุคคลอื่น เพื่อใหตนสามารถปรับตัวในสังคมไดอยางมี ความสุข รวมทั้งสามารถเอาชนะจิตใจผูอื่นใหคลอยตามจนสามารถทำงานนั้น ๆ ไดสำเร็จ เปนทั้ง ศาสตรและศิลปในการเสริมสรางความสัมพันธอันดีระหวางบุคคล เพื่อตองการใหไดมาซึ่งความรวมมือ ชวยเหลือกัน ความรักใครนับถือ และความจงรักภักดีเปนการรูจักใชวิธีการที่จะครองใจคน โดยมี ความประสงคใหบุคคลเหลานั้นนับถือ จงรักภักดีและใหความรวมมือรวมใจทำงานดวยความเต็มใจ และเปนกระบวนการจูงใจใหผูปฏิบัติงานภายใตสถานการณที่เปนอยูใหเกิดความพึงพอใจในงาน และ ความสามารถทำงานใหประสบผลสำเร็จตามเปาหมายของทุกฝายได หลักการสรางมนุษยสัมพันธ สงวน สุทธิเลิศอรุณ (2545) กลาววา มนุษยสัมพันธเปนวิชาที่วาดวยศาสตรและศิลปใน การสรางเสริมความสัมพันธอันดีระหวางบุคคลและหรือระหวางกลุม โดยใชแรงจูงใจกระตุนใหเกิดความ รวมมือรวมใจในการอยูรวมกัน และหรือรวมมือรวมใจในการปฏิบัติหนาที่การงานใหสำเร็จดวยดีและมี

113 ความสุข นอกจากนี้ยังไดกลาวถึงหลักการสรางเสริมความสัมพันธอันดีระหวางบุคคลและกลุมอาจทำ ไดดังนี้ 1. การรูจักกัน (Know to) เนื่องจากมนุษยไมอาจอยูคนเดียวได หรือทำงานโดยไม เกี่ยวของหรือไมจำเปนตองพึ่งพาเพื่อนมนุษยได มนุษยจำเปนตองทำความรูจักและเขาใจเพื่อนมนุษย ดวยกัน เพื่อเปนแนวทางและโอกาสในการเสริมสรางความสัมพันธอันดี 2. ความใกลชิด (Proximity) เปนที่ยอมรับกันวามนุษยที่มีพฤติกรรมใกลชิดกันจะมี โอกาสสรางความสัมพันธระหวางเพื่อนมนุษยไดดีกวา 3. คุณสมบัติสวนบุคคล (Personal qualities) คุณสมบัติสวนบุคคลเปนสาเหตุสำคัญที่ มนุษยอยากจะสรางความสัมพันธระหวางเพื่อนมนุษยหรือไม คุณสมบัติสวนบุคคลของมนุษยมีทั้ง ปรากฏใหเห็นภายนอก เชน รูปรางหนาตา ซึ่งอาจทำใหมนุษยเกิดความรักความสนใจตอกันได และ คุณสมบัติสวนบุคคลของมนุษยที่ปรากฏใหเห็นไดยาก เชน ความมีน้ำใจ ซึ่งอาจทำใหมนุษยเกิด ความสงสาร เห็นอกเห็นใจ และมีความซาบซึ้งตอกันได 4. ความคุนเคย (Familiarity) มนุษยที่พยายามสรางความคุนเคยตอกันอยางสม่ำเสมอ จะชวยสรางความสัมพันธระหวางเพื่อนมนุษยไดเปนอยางดี มนุษยที่พูดจาพูดคุยกัน หรือสื่อสาร ติดตอกันจะทำใหเกิดความคุนเคยสนิทสนมกัน 5. ความพึงพอใจซึ่งกันและกัน (Rewardingness) มนุษยที่มีบุคลิกภาพดี เชน รูปราง หนาตาดี และอัธยาศัยดี เมื่อมีการปฏิสัมพันธหรือติดตอเกี่ยวของกัน ยอมจะทำใหทั้งสองฝายเกิด ความพึงพอใจซึ่งกันละกัน อันจะชวยสรางความสัมพันธที่ดีตอกันได 6. ความสมดุลทางปญญา (Cognitive balance) โดยทั่วไปมนุษยมักชอบที่จะติดตอ เกี่ยวของและสรางความสัมพันธกับเพื่อมนุษยที่มีระดับสติปญญาระดับการศึกษา และความคิดเห็นที่ คลายหรือใกลเคียงกับตน ทำใหการเจรจาหรือพุดคุยกันราบรื่นและเขาใจกันงาย 7. ความคลายคลึงกัน (Similarity) การท ี่ มนุษยพยายามจะติดตอและสัมพันธกัน จะตองมีความคลายคลึงกันในดานตางๆ เชน มีเจตคติและความคิดเห็นที่คลายกัน ทำใหพูดจาและ เขาใจกันไดโดยงาย 8. การประจบประแจง (Ingratiation) การที่มนุษยจะสรางความดึงดูดใจหรือเสนห ใหแกตนเอง จะตองรูจักประจบประแจง โดยพูดหรือแสดงพฤติกรรมใหเพื่อนมนุษยรักและสนิทชิดชอบ เพื่อประโยชนของตน มนุษยสัมพันธเปนการสรางความสัมพันธอันดีทางสังคมของมนุษย เพื่อกอใหเกิดความ รวมมือรวมใจเปนอันหนึ่งอันเดียวกัน เกิดความรักใครนับถือ ความจงรักภักดี ซึ่งเปนผลใหเกิด ความสำเร็จในการทำงาน และมีผลใหสามารถดำรงชีวิตรวมกันไดอยางราบรื่น และทำใหทุกฝายไดรับ ความพึงพอใจในที่สุด

114 นอกจากนั้น ยังไดกลาวถึงการมีมนุษยสัมพันธที่ดีแลวจะกอใหเกิดประโยชน ดังนี้ 1. มนุษยสัมพันธกอใหเกิดความราบรื่นในการคบหาสมาคม ทำใหมนุษยอยูในสังคมได อยางเปนสุข 2. มนุษยสัมพันธกอใหเกิดความสำเร็จในการทำงานและเพิ่มผลผลิต เพราะคนยินดีและมี ความพอใจในการปฏิบัติงานรวมกัน ยินดีที่จะดึงความสามารถของตนเองออกมาใชใหเกิดประดยชนใน การทำงานรวมกับผูอื่นได 3. มนุษยสัมพันธทำใหเกิดการรวมกลุมของคน เกิดความรักสามัคคี รักใครปรองดองกัน ทำใหมนุยมีความปลอดภัย มีชีวิตความเปนอยูที่ดีขึ้น ซึ่งบุคคลเพียงคนเดียวไมสามารถทำใหเกิดขึ้นได 4. มนุษยสัมพันธกอใหเกิดความมั่นคงทั้งในระดับครอบครัว สังคม ประเทศชาติ และ สังคมโลก โดยที่คนอยูรวมกันแลวรูจักใหอภัยกัน สามารถอยูรวมกันกับผูอื่นไดโดยมีความขัดแยง ระหวางกันนอยที่สุด รูจักการเอาชนะใจผูอื่น รูจักทำตัวใหผูอื่นรักและรูจักรักผูอื่น ยอมทำใหเกิด ความมั่นคงแกตนเองและสังคมในทุกระดับ 5. มนุษยสัมพันธทำใหชีวิตมีความสุขเพิ่มขึ้น คนจะเปนมิตร และมีมิตรภาพที่ดี จะทำให เกิดความสดชื่น และสงผลมายังครอบครัว คนจะไมมีความเครียดและมาระบายอารมณกับคนใกลชิดใน ครอบครัวและในที่ทำงาน ทำใหผูที่เกี่ยวของมีความสุข มีความพอใจที่ไดอยูรวมกันและไดปฏิบัติงาน รวมกัน 6. มนุษยสัมพันธเปนเครื่องมือที่ใชแกปญหาความขัดแยงระหวางคนไดโดยคนจะมีความ เขาใจตนเอง ผูอื่น และสังคมมากขึ้น ทำใหลดความเขาใจผิดตอกัน และลดความขัดแยงตอกันไดอยางมี ประสิทธิภาพ ดังนั้น พฤติกรรมของมนุษย ความตองการ ความเปนอยูในสังคม ขนบธรรมเนียมประเพณี คานิยม อุปนิสัย ศาสตรและศิลป และความสามัคคี สิ่งตางๆ เหลานี้จะผสมผสานกันอยางเหมาะสม จึง เกิดเปนความพึงพอใจแกบุคคลที่จะมีความสัมพันธซึ่งกันและกัน จึงเรียกวา “มนุษยสัมพันธ” องคประกอบของมนุษยสัมพันธ การสรางมนุษยสัมพันธ ใหเกิดขึ้นในกลุมคนจะตองคำนึงถึงองคประกอบของ มนุษยสัมพันธซึ่งเปนปจจัยสนับสนุนหรือเปนอุปสรรคของความสัมพันธของกลุมแลว ดำเนินการสราง เสริมพัฒนา และปรับปรุงปจจัยตาง ๆ เหลานั้นใหเปนปจจัยที่เอื้อตอมนุษยสัมพันธที่ดีใหได สำหรับ องคประกอบของมนุษยสัมพันธจะมี3 ประการดวยกัน ไดแก การรูจักตน การเขาใจผูอื่น และการมี สภาพแวดลอมที่ดี โดยไดเสนอเปนตารางแสดงองคประกอบของมนุษยสัมพันธเมื่อนำมาประยุกตใช เพื่อสรางความสัมพันธระหวางเพื่อนรวมงานในองคการ ซึ่งประกอบดวยการรูจักตนการเขาใจเพื่อน

115 รวมงาน และการสรางสภาพแวดลอมในที่ทำงานใหดีซึ่งอาจจะเขียนเปนตารางแนวคิดองคประกอบ ของมนุษยสัมพันธดังตารางที่ 5.1 ตารางที่ 5.1 แนวความคิดองคประกอบของมนุษยสัมพันธ แนวความคิดองคประกอบของมนุษยสัมพันธ รูจักตน เขาใจผูอื่น สรางสภาพแวดลอมที่ดี วิเคราะหตน วิเคราะหความแตกตางของ ผูอื่น วิเคราะหสิ่งแวดลอม ปรับปรุงตนเอง ยอมรับความแตกตาง ปรับปรุงสิ่งแวดลอม พัฒนาคนใหเขากับผูอื่น และสิ่งแวดลอม แนวความคิดมนุษยสัมพันธ ตนสุข ผูอื่นสุข สภาพแวดลอมดี จากตารางที่ 5.1 แสดงความสัมพันธในหนวยงาน ซึ่งจะเห็นไดวามนุษยสัมพันธใน หนวยงานมีองคประกอบ 3 ประการ ไดแก การเขาใจเพื่อรวมงานและสิ่งแวดลอมในการทำงานที่ดี ใน เรื่องของการรูจักตนเองนั้น บุคคลควรตองวิเคราะหตน เพื่อใหรูจักตนเอง อยางแทจริงทั้งลักษณะที่ดี และไมดี แลวปรับปรุงตนในสวนที่เปนลักษณะที่ไมดีซึ่งอาจสรางปญหา และอุปสรรคในการทำงาน และ การสรางสัมพันธกับผูอื่น นอกจากจะเปนแนวทางใหวิเคราะหเพื่อนรวมงาน และเขาใจเพื่อนรวมงานให มากขึ้นแลว ยังชวยยอมรับความแตกตางระหวางบุคคล และพัฒนาตนใหเขากับเพื่อนรวมงานไดดี สวน ความเขาใจในเรื่องของสิ่งแวดลอมในที่ทำงาน จะเปนตัวกระตุนใหบุคคลวิเคราะหสิ่งแวดลอมในที่ ทำงานดี ซึ่งหมายถึง ประสิทธิภาพที่ดีขององคการ จึงเห็นไดวา องคประกอบของมนุษยสัมพันธดังกลาว จะชวยใหบุคคลเกิดความเขาใจ และเกิดแรงกระตุนในการประพฤติปฏิบัติใหเกิดองคประกอบในการ สรางความสัมพันธอันดีในองคการ ซึ่งจะมีขอบขายดังตอไปนี้ 1. การพัฒนาศักยภาพของตนตามศักยภาพใหดีที่สุดทั้งทางกาย จิตใจและบุคลิกภาพ เพื่อใหตนเปนสมาชิกที่มีประสิทธิภาพทางสังคมและเปนประโยชนตอผูอื่นและสังคม โดยสวนรวมและ เพื่อการดำรงชีวิตอยางสันติสุขของตนเอง 2. การเรียนรูความรับผิดชอบ ไดแก การเรียนรูความรับผิดชอบตามหนาที่ที่ไดรับ มอบหมายในการปฏิบัติงานในการทำงานรวมกันเพื่อใหงานนั้นบรรลุเปาหมายอยางดีที่สุด 3. การติดตอสื่อสาร ไดแก การศึกษาวิธีการถายทอดขอเท็จจริงและอารมณความรูสึกที่จะ ทำใหเกิดความสัมพันธอันดีในกลุม ใหกลุมไดมีความเห็นสอดกลองกันและมีความเขาใจตรงกัน

116 4. การจูงใจ ไดแก การศึกษาการจูงใจของตนเอง และการจูงใจผูอื่นใหมีทัศนคติตรงกัน มีจุดหมายรวมกันเพื่อจุดประสงคในการทำงานรวมกันอยางมีประสิทธิภาพ ตลอดจนถึงการจูงใจตนเอง ใหมีระเบียบและความรับผิดชอบ 5. การเขาถึงใจของผูอื่น ไดแก การรูจักเอาใจเขามาใสใจเราศึกษาความแตกตางของแตละ บุคคลตระหนักถึงปญหาของแตละคน ซึ่งไมเหมือนกันและยังรวมถึงความสามารถในการเขาถึงใจผูอื่น เสมือนกับอยูในสภาพผูอื่นแลวแสดงออกถึงความเขาใจนั้นได เหลานี้เปนบอเกิดของสัมพันธภาพที่ดีงาม จึงสรุปไดวา แนวทางการสรางมนุษยสัมพันธประกอบดวย 1. เขาใจพฤติกรรมของคนโดยสวนรวมวามีตางจิตตางใจ หรือมีลักษณะที่คลายคลึงกันมี ความรัก และความตองการ การยอมรับนับถือทั้งในการงาน และสังคมตองการความมั่นคงในชีวิตของ ตนเอง และครอบครัว ในดานจิตใจ เศรษฐกิจ สังคม และอาชีพที่ทำอยูอยางมั่นคง 2. การสรางความเขาใจผูอื่น พยายามเรียนรูนิสัยของแตละคน และยอมรับความจริงวา ทุกคนยอมมีขอบกพรอง มีจุดออน พยายามเขาใจพฤติกรรมของคนอื่น และปรับตนเองใหเขากับคนอื่น เปนผูฟงที่ดี ทำใจใหกวางเปดเผย อยาตำหนิ ใหความเปนกันเองกับคนอื่นทั่วไป คุณลักษณะของบุคคลที่มีมนุษยสัมพันธที่ดี คุณลักษณะของบุคคลที่มีมนุษยสัมพันธที่ดี มีดังนี้ 1. บุคลิกภาพดี 2. ออนนอม 3. มีน้ำใจ 4. ใหความรวมมือ 5. มีความกรุณา 6. สรางประโยชน 7. มีความคิดสรางสรรค 8. อารมณดี 9. มีความกระตือรือรน 10. มีความรับผิดชอบ 11. มีความขยันอดทน 12. มีความพยายาม 13. มีปฏิภาณ สำหรับมนุษยสัมพันธในการทำงาน มีดังนี้ 1. ยิ้มแยมแจมใสในการติดตอสื่อสารกับผูอื่น

117 2. ตั้งใจทำงานรวมกับผูอื่น 3. ยอมรับฟงความคิดเห็นของผูอื่น 4. มีความเสียสละ 5. เรียนรู และเขาใจผูอื่น 6. เต็มใจรวมกิจกรรมกับคนอื่น 7. เสนอตัวชวยเหลือ 8. ใหคำแนะนำชวยเหลือ 9. คบหาคนอื่นดวยความบริสุทธิ์ใจ 10. แสดงน้ำใจกับเพื่อนรวมงาน มนุษยสัมพันธระหวางผูบังคับบัญชากับผูใตบังคับบัญชา ประกอบดวย 1. เอาใจใสทุกขสุข มีความจริงใจ และมีความยุติธรรม ไมใชอารมณในยการแกปญหา โอบ ออมอารี เปนกันเอง 2. สรางกิจกรรมในกลุมสัมพันธตาง ๆ 3. ยกยองใหเกียรติใหความเคารพยกยองสรรเสริญผูบังคับบัญชาในโอกาสตาง ๆ 4. ปฏิบัติงานตามคำสั่ง หรืองานที่ไดรับมอบหมายอยางเต็มความรูความสามารถใหบังเกิด ผลดีที่สุด 5. อยาโกรธหากผูบังคับบัญชามีความคิดเห็นไมตรงกับความคิดตนเอง 6. เรียนรูนิสัยการทำงานของผูบังคับบัญชาเพื่อศึกษาสวนดีนำมาปฏิบัติ 7. มีจิตใจราเริง แจมใส 8. มีเหตุผล ตัดสินใจในการทำงานดวยความเชื่อมั่น และสนใจแสวงหาความรู 9. สรางความไววางใจใหแกบังคับบัญชา และประเมินตนเองเปนระยะ 10) เขาหา ผูบังคับบัญชาเปนระยะเพื่อขอคำแนะนำในการทำงานตามโอกาส แนวทางในการสรางมนุษยสัมพันธ มนุษยสัมพันธเปนเรื่องราวที่วาดวยพฤติกรรมของบุคคลที่มาเกี่ยวของกันในการทำงานใน องคกรหรือ หนวยงาน เพื่อใหการทำงานดำเนินไปไดอยางราบรื่น ความสำคัญของมนุษยสัมพันธในการ ทำงานก็คือ สรางความราบรื่นในการทำงานรวมกัน สรางความเขาใจอันดี และความสามัคคีกอใหเกิด ความรักใคร และความสำเร็จในการทำงานรวมกัน เปนปจจัยที่ชวยเพิ่มผลผลิต และเปนเครื่องมือชวย ในการแกปญหาและขจัดความขัดแยง หลักการของมนุษยสัมพันธ คือ การตอบสนองความตองการของ มนุษยโดยใชหลักปฏิบัติที่วาเมื่อตองการสิ่งใด ผูอื่นก็มีความตองการสิ่งนั้นเชนกัน สวนในดานจิตใจ

118 ก็ยึดหลักที่วาเอาใจเขามาใสใจเรา โดยมนุษยสัมพันธนั้นเกี่ยวของศาสตรสาขาตาง ๆ เชน วิทยาศาสตร การแพทย จิตวิทยา จิตวิเคราะห และความแตกตางระหวางบุคคล การสรางมนุษยสัมพันธนั้นไมใชเรื่องยากเมื่อทำไดแลว จะอำนวยประโยชนใหกับการ ดำรงชีวิต ครอบครัว และการทำงาน สำหรับในดานการทำงานนั้นมีขอที่ควรปฏิบัติ ดังตอไปนี้ 1. การสรางมนุษยสัมพันธกับเพื่อนรวมงาน มีองคประกอบที่สำคัญ คือการสราง ความเชื่อมั่นใหกับเพื่อนรวมงาน การเอาใจใสเพื่อนรวมงาน การปรับตัวเองใหเขาไดกับเพื่อนรวมงาน 2. การควบคุมพฤติกรรมและเจตนารมณผูอื่น เมื่อตองการสรางสัมพันธภาพที่ดีกับเพื่อน รวมงานมีสิ่งที่ควรตองปฏิบัติ คือการสรางความประทับใจใหกับเพื่อนรวมงาน การสรางความเปนมิตร มองหาสวนดี และยอมรับความสามารถของเพื่อนรวมงานคำนึงถึงเสมอวาเพื่อนรวมงานทุกคนเปนผูมี คุณคา การสั่งหรือติดตองานไมควรใชวิธีพูดผานกับคนอื่น 3. วิธีการสรางเสนหในบุคลิกภาพ การเปนคนมีเสนหจะชวยใหบุคคลที่อยูรอบขางอยาก เขามาชิดใกล และปรารถนาจะรวมงานดวย การสรางเสนหสามารถทำไดโดย การใชน้ำเสียงหรือคำพูด การแสดงออกทางรางกาย การใชภาษาที่เหมาะสม การพัฒนาบุคลิกภาพใหสงางาม การแตงกาย ใหเหมาะสมกับกาลเทศะ และการมีความมั่นใจในตนเอง การสรางความสัมพันธกับผูใตบังคับบัญชา การปฏิบัติงานในองคกรผูบังคับบัญชาและ ผูใตบังคับบัญชาจำเปนตองการการสื่อสารเพื่อรวมกันดำเนินงานใหบรรลุภารกิจขององคกร โดย ผูบังคับบัญชาจะทำหนาที่อำนวยการใหนโยบายและขอมูลขาวสารที่ถูกตองและเหมาะสมแกพนักงาน และในทางตรงกันขามก็ตองรับฟงขาวสารขอมูล ขอเสนอแนะ และความคิดเห็นของพนักงาน เพื่อให สามารถประสานงานในการทำงานรวมกันไดอยางมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ในการวินิจฉัยตัดสินใจก็ เปนหนาที่ที่สำคัญประการหนึ่งของผูบังคับบัญชา และเปนศิลปะอันหนึ่งในการสรางความสัมพันธกับ ผูใตบังคับบัญชา ผูบริหารควรตองรับผิดชอบตอการตัดสินใจ และการวินิจฉัยสั่งการที่เกิดขึ้น ภาระหนาที่สำคัญอีกอยางหนึ่งก็คือการสั่งการ โดยในการสั่งการนั้นสามารถทำไดในหลายรูปแบบ เชน การสั่งงานดวยวาจา และการสั่งงานเปนลายลักษณอักษร ซึ่งตองเลือกใชใหเหมาะสม และยังสามารถ สั่งโดยใชการบังคับหรือออกคำสั่ง การสั่งงานแบบขอรอง การสั่งงานแบบแนะนำ การสั่งงานแบบ อาสาสมัคร ซึ่งก็ขึ้นอยูกับวาตัวผูบริหารเลือกใชการสั่งงานแบบใด หลักปฏิบัติในการเปนผูชวยที่ดี การปฏิบัติตัวเปนผูชวยที่ดีนั้นจะใชหลัก 3 ประสานก็คือ มือดี ใจดี ความคิดดี ซึ่งมือดีก็คือ มีความรู ความสามารถ ประสบการณ บุคลิกภาพ และลักษณะ ทาทางดี ใจดีก็คือ มีความมั่นคงทางจิตใจ มีความรับผิดชอบ เอาใจใสในงาน มีความขยันหมั่นเพียร และอดทน สวนคิดดีก็คือ มีความคิดริเริ่ม มีความเปนผูนำ มีมนุษยสัมพันธที่ดี รูจักกาลเทศะ รูจัก ชองทางในการติดตอสื่อสารและเปนผูรูจักประมาณตน Snell (2016 : 109) ไดแบงองคประกอบที่

119 สำคัญของมนุษยสัมพันธจำแนกไดเปน 3 สวน ไดแก การเขาใจตนเอง การเขาใจผูอื่น และการเขาใจ สิ่งแวดลอม ดังภาพที่ 5.1 ภาพที่ 5.1 ความสัมพันธขององคประกอบมนุษยสัมพันธ

120 ความสัมพันธขององคประกอบทั้ง 3 สวน มีรายละเอียด ดังนี้ 1. การเขาใจตนเอง เปนการรูจักตนเองอยางถองแทวาตนเปนใคร มีความรูความสามารถ ทักษะ ประสบการณเพียงใด ระดับใด มีจุดแข็ง ไดแก ความเกง และจุดออน ไดแก ความไมเกงในดาน ใด เรื่องใดบาง การเขาใจทำใหบุคคลยอมรับคุณคาแหงตนเอง นับถือตนเอง และรูจักเขาใจสิทธิ เสรีภาพ หนาที่ ความรับผิดชอบของตนเอง สิ่งสำคัญในการเขาใจตนเองจะชวยใหรูจักปรับตัวเขากับคน อื่นไดดีมากขึ้น 2. การเขาใจผูอื่น เปนการเรียนรูธรรมชาติของคน ความแตกตางระหวางบุคคล แรงจูงใจ ของบุคคล มีความรู ความสามารถ ทักษะ และประสบการณดานใดอยูในระดับใดชอบหรือไมชอบใน สิ่งใด โปรดปรานสิ่งใดเปนพิเศษ มีคุณลักษณะที่เดนทางดานใดบาง 3. การเขาใจสิ่งแวดลอม เปนการเรียนรูธรรมชาติของสิ่งตาง ๆ ที่อยูรอบตัว และบุคคลอื่น ที่มีอิทธิพลตอการดำเนินชีวิตประจำวัน รวมทั้งมีสวนสัมพันธกับการเสริมสรางมนุษยสัมพันธ ไดแก สภาพการณ สถานที่เกิดขึ้นในปจจุบัน และอนาคต ลวนแตมีอิทธิพลมาจากสิ่งแวดลอมทั้งสิ้นอัน ประกอบดวย สถาบันครอบครัว สถาบันที่เปนองคการสถานศึกษาหนวยงาน บริษัท หางราน โรงงาน รัฐบาล ศาสนา องคการระหวางประเทศ การสรางมนุษยสัมพันธสรางเพื่อนสรางงาน การสรางมนุษยสัมพันธสรางเพื่อนสรางงานมีความสำคัญมาก ในสังคมปจจุบันซึ่งตอง ยอมรับวา ในการทำงานกับคนอื่นจะตองสรางความสัมพันธที่คอนขางดีกับคน ทำอยางไรใหพูดจากัน แลวสื่อสารรูเรื่อง ทำอยางไรใหเปนที่ยอมรับของคนในสังคมงานหรือ แมแตสังคมอื่น ๆ โดยหลักการ สรางมนุษยสัมพันธ มีดังตอไปนี้ 1. บุคคลยอมมีความแตกตางกัน บุคคลโดยทั่วไปหากพิจารณาอยางผิวเผินแลวจะเห็นวาเหมือนกัน แตแทจริงแลวแตละคนมี ลักษณะพิเศษเฉพาะตัว ไมวาจะเปนทางดานสิ่งแวดลอม พันธุกรรม สติปญญา อารมณ เจตคติ คานิยม อุดมคติ วัฒนธรรม ความคิด ความเชื่อ นิสัยใจคอ วินัยจรรยา การศึกษาที่มีมาตลอดชีวิตหรือ กระบวนการเรียนรูทางสังคม สถานภาพทางสังคมหรือเศรษฐกิจก็ตาม เปนเหตุผลทำใหบุคคลแตกตาง กันทั้งสิ้น จะหาบุคคลที่เหมือนกันทุกกระเบียดนิ้วสักคนหนึ่งก็ไมมี แมแตลูกแฝดก็ตามที มนุษยมี ความแตกตางกันมีลักษณะพิเศษเฉพาะตัว ก็ไมจำเปนตองคิดหรือทำเหมือนคนอื่นไปเสียทุกอยาง ดวย ความแตกตางของบุคคลนี้มีความสำคัญมากสำ สำหรับการสรางความสัมพันธอันดีกับบุคคลอื่น และ จำเปนตองเรียนรู เพื่อที่จะไดเขาใจพฤติกรรมและความรูสึกนึกคิดของผูอื่นไดบาง โดยเฉพาะผูบริหาร จำเปนตองเรียนรูเรื่องความแตกตางของบุคคลเพื่อการจูงใจผูใตบังคับบัญชาไดเหมาะสม และตระหนัก วาแตละบุคคลเปนคนมีชีวิต มีความตองการ มีความรูสึก มีอารมณซึ่งไมเหมาะสม และไมมีใครเหมือน

121 เปนบุคคลที่จะแสดงความพึงพอใจ หรือความไมพึงพอใจใด ๆ ไดบุคคลจะเปนผูทำงานหรือรับผิดชอบ ในงานตลอดจนทำการวินิจฉัยสั่งการหรือ ตัดสินใจ ดังนั้นแมจะใหความสนใจแกพฤติกรรมกลุมแลว เพียงใดก็ตาม ก็ไมควรละเลยตอพฤติกรรมของบุคคลแตละคน ทั้งนี้ก็เพราะบุคคลแตละคนก็เปนหนวย หนึ่งอันเปนสวนประกอบที่สำคัญของกลุมนั้นเอง 2. การพิจารณาศึกษาบุคคลตองดูทั้งหมด ในการสรางความสัมพันธกับบุคคลอื่นตองพึงระลึกเสมอวา ไดเขามามีความสัมพันธ เกี่ยวของกับบุคคลนั้น ๆ ทั้งคน มิไดเลือกติดตอสัมพันธกันเฉพาะเรื่องหนึ่งเรื่องใดหรือลักษณะหนึ่ง ลักษณะใด นั่นก็คือบุคคลไมสามารถจะแบงแยกเรื่องความรูของออกจากความสามารถของเขาไดหรือ แยกความรูออกจากทักษะของเขาไดหรือจากประสบการณได กลาวอีกนัยหนึ่งก็คือ บุคคลจะมีลักษณะ หลาย ๆ ประการประกอบขึ้นเปนตัวของบุคคลไมวาจะเปนเรื่องทางกายภาพ เรื่องทางจิตใจ เรื่องของ การงาน เรื่องชีวิตสวนตัว เรื่องความรู ประสบการณ ทักษะในแตละเรื่องมิไดแยกจากกัน แตมี ผลกระทบถึงกัน รวมผสมผสานเปนตัวเองทั้งหมด 3. พฤติกรรมของบุคคลแตละคนตองมีสาเหตุ บุคคลอาจไดรับการจูงใจดวยเหตุนี้จึงจำเปนตองเรียนรูถึงสาเหตุของพฤติกรรม อันไดแก เรื่องความตองการทั้งทางรางกายและจิตใจของบุคคล การที่บุคคลจะไดรับการจูงใจใหทำงานจะตอง สรางพฤติกรรมขึ้นเพื่อตอบสนองความตองการดวยความคิดของตัวเอง มิใชสรางพฤติกรรมตาม ความคิดของผูอื่น ดังนั้นฝายบริหารจึงควรจูงใจบุคคลดวยการทำใหเห็นวาการกระทำแบบนั้นหรือ พฤติกรรมนั้นจะเปนหนทางทำใหความตองการของไดรับการตอบสนองมากขึ้น หรือจะเปนหนทางที่ หลีกเลี่ยงการที่จะทำใหการตอบสนองความตองการนั้นลดนอยลง พลังของผูบังคับบัญชาที่จะจูงใจจะมี ประสิทธิผลก็ตอเมื่อผูปฏิบัติงานเห็นวา ฝายผูบังคับบัญชาสามารถควบคุมวิธีการที่จะไดรับการสนอง ความตองการไดจริง เรื่องของการจูงใจนี้เปนเรื่องที่งายและยากในเวลาเดียงกัน งายในแงของ แนวความคิดแตทวายากในแงของการปฏิบัติ 4. บุคคลทุกคนมีศักดิ์ศรีของความเปนมนุษยเสมอกัน เปนเรื่องที่เกี่ยวของกับทางปรัชญามากกวาเรื่องทางวิทยาศาสตร มนุษยนับเปนสัตว ประเสริฐที่มีความคิด มีสมอง มีความรูผิดชอบชั่วดี มีวัฒนธรรม มีสามัญสำนึก เปนสิ่งที่อยูเหนือ สรรพสัตวทั้งหลาย ดังนั้น การติดตอสัมพันธกับมนุษยดวยกัน จึงตองปฏิบัติตอกันดวยความเคารพ และ ตระหนักในศักดิ์ศรีของความเปนมนุษยไมวาจะเปนใคร มีสถานภาพหรือฐานะอยางไร ก็เปนมนุษย เหมือนกัน ซึ่งตางก็มีลักษณะพิเศษเฉพาะตัวของแตละคน ศักดิ์ศรีของมนุษยเปนรากฐานปรัชญา จริยศาสตรและศีลธรรมที่จะบังเกิดผลดีในแงมนุษยสัมพันธ การวิจัยหลายกรณีแสดงวามนุษยตองการ การยอมรับ การใหเกียรติกัน หรือการกระทำดวยการเคารพนับถือซึ่งกันและกัน มีศักดิ์ศรีแหงความเปน มนุษยเทาเทียมกัน

122 5. มนุษยทุกคนมีแรงจูงใจ ในการสรางมนุษยสัมพันธตองการจูงใจผูอื่นใหมีเจตคติตรงกัน มีจุดหมายรวมกัน เพื่อ จุดประสงคในการทำงานรวมกันอยางมีประสิทธิภาพ ตลอดจนมีการจูงใจตนเองใหมีระเบียบและความ รับผิดชอบเรื่องตาง ๆ นั่นคือ การที่บุคคลในองคการมีความสัมพันธกันตามที่เปนอยูเปนเพราะถูก กระตุนโดยพลังทางจิตวิทยา ทางสังคม และทางเศรษฐกิจ ซึ่งอำนาจที่จะกระตุนใหทำสิ่งนั้นสิ่งนี้ใน ลักษณะนั้น ๆ โดยเฉพาะเมื่อเกิดมีการขัดแยงในแรงจูงใจในคนงาน องคการจะเกิดการแตกราว เปนที่ ประจักษวา ถาหัวหนาและคนงานตางก็มีแรงจูงใจที่เหมาะสมในการทำงานแลวผลผลิตจะเพิ่มขึ้น 6. บุคคลตองการที่จะติดตอสื่อสาร การศึกษาวิธีการติดตอสื่อสารเพื่อทำใหเกิดความสัมพันธอันดีในกลุม ใหกลุมไดมีความเห็น สอดคลองกัน และมีความเขาใจตรงกัน เพราะการสื่อสารเปนสิ่งสำคัญที่สุดในองคการ เปนกระบวนการ ถายทอดขาวสารและความคิด การเขาใจทำใหพฤติกรรมของกลุมรวมกันเขาไปเปนหนึ่งเดียว และยัง เปนพื้นฐานสำหรับการรวมมือกันของกลุม ถาไมมีการสื่อสารอยางมีประสิทธิภาพ ธุรกิจก็ไมอาจดำเนิน ไปได ผูจัดการไมสามารถจูงใจคนงาน ถาคนงานไมสามารถสื่อสารกับฝายโรงงานได จะไมสามารถ ทำงานไดอยางถูกตอง ไมมีทางที่มนุษยสัมพันธในองคการนั้นบังเกิดความพอใจได 7. บุคคลมีความรับผิดชอบ พื้นฐานความรับผิดชอบในงานองคการ คือ การทำใหงานสำเร็จโดยความพยายามรวมกัน ของผูรวมงานซึ่งบุคคลตองการเอาใจใส และใชความสามารถที่จะทำตัวของใหรูสึกเหมือนอยูในสภาพ ของผูอื่น และรูสึกเห็นใจตอทัศนะการจูงใจของคน การขาดการเอาใจใสใจเปนสาเหตุแรกของการ ขัดแยงกันทางแรงงาน การเห็นใจหรือเขาใจความตองการของผูอื่น การรูจักเอาใจเขามาใสใจเรา ตอง ศึกษาความแตกตางของแตละบุคคล และตระหนักถึงปญหาของแตละคนซึ่งไมเหมือนกัน 8. บุคคลตองการผลประโยชนซึ่งกันและกัน ผลประโยชนของคนที่ทำงานในองคการกับประโยชนขององคการนั้น ซึ่งการที่คนจะเขาไป ทำงานในองคการใดหรือการที่จะรับคนเขาไปทำงานนั้น จะขึ้นอยูกับความรูสึกหรือความเชื่อวาตนจะได ประโยชนจากอีกฝายหนึ่ง ทำใหบุคคลตองการพัฒนาศักยภาพของตนเองใหถึงขีดสุด ไดแก การศึกษา พัฒนาตนเองตามศักยภาพใหดีที่สุดทั้งรางกาย จิตใจ และบุคลิกภาพ เพื่อใหตนเปนสมาชิกที่มี ประสิทธิภาพของสังคมและเปนประโยชนตอผูอื่น และสังคมโดยสวนรวม รวมทั้งการดำรงชีวิตอยาง สันติสุขของตนเอง และตองเรียนรู และมีความรับผิดชอบ ไดแก การเรียนรูรับผิดชอบตามหนาที่ที่ไดรับ มอบหมายในการปฏิบัติงานในบการทำงานรวมกันเพื่อใหงานนั้นบรรลุเปาหมายอยางดีที่สุด โดยทั่วไปการศึกษาเรื่องมนุษยสัมพันธจะเกี่ยวของกับ 3 วิชา ประกอบดวย วิชาจิตวิทยา วิชาสังคมวิทยา และวิชาทางดานมานุษยวิทยา ซึ่งความเกี่ยวพันทางดานจิตวิทยา คือ ตองมีความเขาใจ มนุษย พฤติกรรม และแรงจูงใจ ที่เปนตัวกำหนดขวัญของบุคคลแตละกลุมคน นอกจากนั้นยังตองมี

123 ความเขาใจในกระบวนการเรียนรูและปจจัยตาง ๆ ที่ทำใหเกิดความเฉยเฉื่อย และแรงตานทางการ เปลี่ยนแปลงดวย ความเกี่ยวพันทางดานสังวิทยา คือ ตองเขาใจสภาพธรรมชาติ และหนาที่ของกลุม ความหนาแนนที่เปนปกแผนของกลุม การแสดงเอกลักษณของตนเองวา อยูในกลุมใด แบบอยาง การกระทำและความสัมพันธระหวางกันและกัน ลักษณะและรูปแบบตาง ๆ ขององคการ หรือหนวยงาน ในระบบสังคมที่ผูนั้นเกิดและเติบโตมา ทักษะของคนมีความเกี่ยวของกับภูมิหลังของครอบครัว และ ความเกี่ยวพันทางดานมานุษยวิทยาคือ ตองเขาใจเรื่องขบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรม กฎหมาย วินัยแหงจรรยา คานิยมทางสังคมของคน ปจจัยที่จะชวยสงเสริมใหบุคคลเปนผูมีมนุษยสัมพันธที่ดี บุคคลทุกคนมักตองมีกลุมมีพวก ตัวอยางกลุม หรือพวกของกลุมบุคคล เชน ครอบครัว เพื่อนฝูง ทีมงาน สมาคม ชมรม ผูทำงานในหนวยงานเดียวกัน หรือแมกระทั่ง การทำงานในองคการ ธุรกิจก็จัดวาเปนกลุมหรือพวกประเภทหนึ่ง ประกอบดวย คนจำนวนมาก มาอยูรวมกัน และทำงาน รวมกันในบทบาทหนาที่ตาง ๆ กันไป ซึ่งแตละคนมักมีเพื่อนฝูงรวมงาน ทั้งที่อยูในระดับที่เหนือกวา เทากัน และเพื่อนรวมงานที่ต่ำกวา ซึ่งไมวาจะอยูในตำแหนงใด บุคคลเหลานี้ตองทำงานเกี่ยวของ และ ติดตอสัมพันธกันถาหากบรรยากาศ ของความสัมพันธเปนไปดวยดี มักสงผลใหบุคคลนั้นเปนสุข เนื่องจากมนุษยเปนสัตวสังคม ความสุขสวนใหญของชีวิตจึงมักขึ้นอยูกับมนุษยสัมพันธ ทั้งในแงการอยู รวมกับผูอื่นและทำงานรวมกับผูอื่น ดังนั้น มนุษยสัมพันธที่ดีเปนบอเกิดของการทำงานที่มีประสิทธิภาพที่ทำใหองคกรประสบ ความสำเร็จ การที่มนุษยสัมพันธจะเกิดขึ้นไดนั้นตองมีองคประกอบหลัก ๆ 3 ประการ ดังนี้ 1. การเขาใจตนเอง : ทุกคนตองรูจักตัวเราเองใหมากที่สุด รูวาอะไรคือจุดออน จุดแข็ง ควรจะปรับแกจุดออนอยางไรใหดีขึ้น ควรจะใชจุดแข็งของตนใหเปนประโยชนอยางไร ขอดี ขอเสีย ของตนเองคืออะไร อะไรที่จะทำใหการทำงานไมเกิดปญหา อะไรที่เราโดดเดนที่จะชวยเพิ่มความสำเร็จ ของงานไดดี เมื่อเรารูจักตนเองดีอยางถองแทแลว เราก็จะสามารถประเมินสถานการณตางๆ ไดอยาง เหมาะสมวาอะไรควรหรือไมควรทำ อะไรที่เกิดประโยชน อะไรที่ทำแลวจะสรางผลกระทบ เปนตน 2. การเขาใจผูอื่น : เมื่อเรารูจักตนเองอยางดีแลวเราก็ควรที่จะเรียนรูการรูจักผูอื่นดวย เชนกัน การเรียนรูนี้ยังหมายถึงการใสใจ ใหความสำคัญระหวางกัน รวมไปถึงการเคารพซึ่งกันและกัน ดวย การรูจักความสามารถ จุดออน จุดแข็งของผูอื่น ทำใหเราสามารถปรับตัวในการทำงานรวมกันไดดี หรือชวยสนับสนุนเกื้อกูลกันได ชวยอุดชองโหวใหแกกัน ตลอดจนรูขอบกพรองที่นำไปสูการชวยกัน แกปญหาไดดี เปนตน 3. การยอมรับความแตกตางระหวางบุคคล : เมื่อรูเขารูเราแลว ก็ควรที่จะเรียนรูความ แตกตางระหวางบุคคล ไมมีใครในโลกนี้ที่เหมือนกัน ทุกคนยอมมีความคิดเปนของตัวเอง แตทุกคนก็

124 ตองเรียนรูที่จะฟงความคิดเห็นของผูอื่น และยอมรับในความแตกตางระหวางกัน การยอมรับความ แตกตางไมใชการที่จะตองปรับความคิดใหเหมือนกันหรือไปในทิศทางเดียวกันเสียหมด การเห็นตางนั้น ไมใชสิ่งผิด แตการยอมรับฟงจะทำใหเราสามารถเห็นขอมูลไดรอบดานขึ้น วิเคราะหไดหลายมิติขึ้น และ อาจไดหนทางการแกปญหาที่ดีที่สุดก็ได แลวก็ตองเขาใจวาความแตกตางไมใชการแบงพวก แตเปน การแสดงความคิดเห็นที่มีเหตุผลคนละรูปแบบ เห็นตางได แตก็ตองยอมรับความเห็นตางระหวางกัน และทายที่สุดตองยอมรับขอสรุปสุดทายรวมกันใหได เพื่อที่จะดำเนินรวมกันในทิศทางเดียวกัน นอกจากนี้ การที่จะเปนผูมีมนุษยสัมพันธที่ดี จำเปนตองมีความรูความเขาใจถึง องคประกอบที่จะชวยสงเสริมความมีมนุษยสัมพันธ ดังนี้ 1. พฤติกรรมของคนในการอยูรวมกันไมวาจะเปนเพื่อความสุขในการดำเนินชีวิตหรือเพื่อ การปฏิบัติงานใหดีขึ้นในหนวยงานทุกคนตองเขาใจพฤติกรรมของคน 2. การจูงใจมาเปนแรงกระตุนเปนพลังใหเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม เพื่ออำนวยประโยชน และสรางความพึงพอใจในการปฏิบัติงาน 3. กลุมพวกในการปฏิบัติงาน ตามรูปแบบของปฏิกิริยาสัมพันธระหวางความเปนมนุษยที่ ดำรงตนดวยการเคารพนับถือซึ่งกันและกันหรือเคารพนับถือในความแตกตางระหวางบุคคล 4. การมีปฏิสัมพันธระหวางบุคคลตอบุคคล บุคคลตอหนวยงานหรือ องคการ มนุษยอยู รวมกันเปนกลุม ๆ แบงแยกกลุมไปตามลักษณะของความตองการ มีการตอสูแยงชิงผลประโยชน ซึ่งกันและกัน เคล็ดลับในการสรางมนุษยสัมพันธในองคกร การทำงานในองคกรหรือหนวยงานใดก็ตามจะดำเนินไปอยางราบรื่นไดนั้นบุคลากรใน องคกรจะตองมีมนุษยสัมพันธที่ดีตอกัน การมีมนุษยสัมพันธที่ดีนั้นทำใหเกิดความเขาใจระหวางกัน ชวยเหลือเกื้อกูล เกิดความสามัคคีในการทำงาน และเกิดความสำเร็จในการทำงานในที่สุด เคล็ดลับใน การสรางมนุษยสัมพันธในองคกรใหเกิดขึ้นไดนั้นอาจเริ่มตนดังนี้ 1. พูดจาไพเราะ ใครๆ ก็อยากใหทุกคนพูดดีๆ กับตนเอง นี่เปนเคล็ดลับแรกสุดที่งายที่สุดที่จะสรางมนุษยสัมพันธอันดี ระหวางกัน ควรพูดจาไพเราะ พูดจาดี และสื่อสารกันอยางเปนมิตร กลาวทักไทยดวยไมตรี หรือแมแต เพียงแคมอบรอยยิ้มใหแกกัน เมื่อเรามอบสิ่งดีๆ ตอกันดวยคำพูดที่ดีก็ยอมเปนการเริ่มตนสราง มนุษยสัมพันธที่ดีได ซึ่งการสื่อสารกันดวยคำพูดนั้นก็ถือวาเปนหัวใจสำคัญของมนุษยสัมพันธเลยทีเดียว 2. จริงใจตอกันการมอบความจริงใจตอกันเปนสิ่งที่ควรทำอยางยิ่ง ไมใชตอหนาทำอีกอยาง ลับหลังทำอีกอยาง การซื่อสัตยตอการกระทำนั้นจะทำใหเกิดความไวเนื้อเชื่อใจ การมอบความจริงใจ ใหแกกันจะทำใหเกิดความไววางใจกัน และเปนบอเกิดมนุษยสัมพันธที่แนนแฟนได

125 3. ไมนินทาวาราย การนินทาวารายอาจเปนการกระทำที่ตรงกันขามกับความจริงใจตอกัน เราไมควรนินทา เพื่อนรวมงาน หากมีอะไรเปดอกพูดคุยหรือเคลียรปญหากันไดก็ควรทำ การพูดจานินทาวารายกันหาก อีกฝายรูก็อาจทำใหเกิดความไมพอใจ นำไปสูการทะเลาะเบาะแวง แบงฝกแบงฝาย และอาจทำให เกิดผลเสียกับการทำงานไดในที่สุด และสรางรอยราวระหวางกันจะทำใหมนุษยสัมพันธแยลง 4. ใหความรวมมือ หลักการทำงานรวมกันที่ดีก็คือ การใหความรวมมือกันในการทำงาน ไมเกี่ยงงานกันทำ รวมแรงรวมใจ รับผิดชอบในสิ่งที่ตัวเองทำใหดีที่สุด เมื่อมีมนุษยสัมพันธที่ดีตอกันแลวก็ยอมทำใหเกิด ความรวมมือในการทำงานที่ดีดวย ในขณะเดียวกันการใหความรวมมือที่ดีในการทำงานก็สงผลใหสราง มนุษยสัมพันธที่แนนแฟนขึ้นไดดวย และนำไปสูความสำเร็จรวมกัน 5. ชวยเหลือซึ่งกันและกัน เมื่อทุกคนมีมนุษยสัมพันธที่ดีตอกันยอมทำใหอยากชวยเหลือซึ่งกันและกัน โดยเฉพาะยาม ที่อีกฝายเกิดปญหาอีกฝายก็สามารถใหความชวยเหลืออยางเต็มใจได หรือยามไมเกิดปญหาใด ๆ การชวยเหลือซึ่งกันและกันก็อาจเปนการชวยกันอุดรอยรั่วขอบกพรองของแตละฝายได ทำใหการ ทำงานสำเร็จไดดวยดี 6. กลาวคำชมเชยเมื่อสำเร็จและปลอบใจเมื่อลมเหลว มนุษยมักชอบถูกชมเชย ในองคกรนั้นหากเกิดการทำดี สรางผลสำเร็จ ก็ควรชมเชยซึ่งกัน และกัน ใหกำลังใจซึ่งกันและกัน รวมถึงสรางแรงจูงใจในการทำงานไดดวย การชมเชยนั้นไมใชการยก ยอปอปนจนเกิดเหตุ ไมชมเชยโดยไมมีเหตุผล ไมชมเชยโดยขัดจากความเปนจริง ควรชมเชยตามเนื้อผา ที่ดี และไมชมเชยในแบบประชด ควรชมเชยจากการยินดีดวยใจบริสุทธิ์ คำชมเชยนั้นก็เปรียบไดกับน้ำที่ รดตนไมใหเติบโต ทำใหเพื่อนรวมงานมีกำลังใจในการทำงานตอไป ในขณะเดียวกันหากเกิด ความลมเหลว ผูรวมงานที่ดีก็ไมควรอยูเฉย ตองรูจักพูดคุยกัน ปลอบใจหรือใหกำลังใจใหเขาลุกขึ้นสูตอ ไดดวย 7. ใหคำปรึกษาชวยเหลือเมื่อเกิดความยากลำบาก เมื่อยามเกิดปญหา นอกจากการพูดคุยเพื่อใหกำลังใจแลว การที่ผูรวมงานสามารถให คำปรึกษาในการแกไขปญหาไดยอมทำใหเกิดความประทับใจระหวางกัน และนำมาซึ่งความสัมพันธที่ แนนแฟนขึ้นได การใหคำปรึกษาที่ดีจะทำใหเพื่อนรวมงานเกิดความไววางใจ และกาวขามผานปญหาได โดยไมเกิดความทุกข 8. รับฟงความคิดเห็น ในขณะเดียวกันก็ตองรับฟงความคิดเห็นของคนอื่นใหเปนผูฟงที่ดี บางสถานการณการเปน ผูฟงที่ดีอาจดีกวาการเปนผูพูดที่ดีก็ได การรับฟงปญหาใหถวนถี่อาจนำมาซึ่งการหาวิธีแกปญหาได

126 รอบคอบและถูกตองมากขึ้น องคกรที่ประกอบดวยคนหลายคนยอมมีความเห็นที่หลากหลายและ แตกตาง ตองรูจักฟงไปจนถึงยอมรับความคิดเห็นของผูอื่นดวย ไมเอาตนเองเปนใหญ เมื่อเกิดการรับฟง ระหวางกันยอมสรางความสัมพันธที่ดีไดอีกดวย 9. มีความรับผิดชอบ ความรับผิดชอบเปนสิ่งสำคัญที่สุดอยางหนึ่งในการทำงาน หากเปนคนที่พูดดี คิดดี ทำดี มีสัมพันธที่ดีกับเพื่อนฝูง แตขาดความรับผิดชอบในการทำงาน ทายที่สุดแลวก็ทำใหงานภาระกิจไม สำเร็จ และกอใหเกิดความเสียหายกับองคกรไดในที่สุด แลวก็เปนบอเกิดของความสัมพันธที่ไมดีตามมา ได ฉะนั้นการมีความรับผิดชอบในทุก ๆ เรื่องจึงเปนคุณสมบัติสำคัญของทุกคน เพราะการมี ความรับผิดชอบที่ดีจะไมกอใหเกิดความเสียหายกับผูอื่น 10. รูจักการใหอภัย ทุกคนยอมมีโอกาสที่จะทำอะไรผิดพลาด แลวทุกคนก็ยอมจะมีโอกาสในการแกตัวได เชนกัน หากเราไมใหโอกาสไมใหอภัยในขอผิดผลาดในอดีต ไมรูจักมองขามสิ่งที่ผิดพลาดที่แกไขแลว การเชื่อมตอความสัมพันธก็ยอมไมเปนผล หากเรารูจักที่จะใหอภัย มองขามบางเหตุผลไปได เพื่อรักษา ผลที่ดีซึ่งมีมากกวาไว ก็จะเปนการดีสำหรับการทำงานรวมกันตลอดจนความสัมพันธรวมกันดวย เรื่องที่ ดีเหมือนงายแตก็ทำไมไดงายนี้ก็สามารถสรางและทำลายความสัมพันธที่ดีไดในคราวเดียวกัน ประโยชนของมนุษยสัมพันธ มนุษยสัมพันธเปนประโยชนอยางยิ่งในการทำงาน และการอยูรวมกันเปนสังคมเพราะชวย ใหไดเรียนรูที่จะยอมรับความคิดเห็นของผูอื่นและปรับตัวปรับใจในการเขารวมสังคม และรวมกิจกรรม กันอยางสันติสุข มนุษยสัมพันธเปนเสมือนมนตขลังชวยลดความเกลียดชัง แมศัตรูผูมีผลประโยชน ขัดกันก็จะกลับกลายไปในรูปเห็นอกเห็นใจ เปนมิตรภาพ เรื่องรายกลายเปนดีไดไมวาจะติดตอสัมพันธ กันในทางการงานหรือสวนตัว ก็จะเกิดผลดีประโยชนตองานอาชีพและการดำเนินชีวิต อุปสรรคและ ความยุงยากก็จะเรียบรอยราบรื่นถามีมนุษยสัมพันธการมีมนุษยสัมพันธที่ดีนั้นจะชวยใหเกิดประโยชน ตอตนเองและสวนรวม ในดานประโยชนตอตนเองบุคคลที่มีมนุษยสัมพันธที่ดีกับเพื่อนนั้นจะชวย กอใหเกิดความเขาใจและความเห็นใจซึ่งกันและกัน ชวยเหลือกัน สามารถสมาคมกับบุคคลในระดับตาง ๆ ไดดี ประสบความสำเร็จในการศึกษาและการประกอบกิจกรรมหรือการอาชีพ ในแงสวนรวมการมี มนุษยสัมพันธที่ดีจะชวยสรางความสามัคคีกลมเกลียวขึ้นในหมูคณะรวมใจกันทำงานใหสำเร็จลุลวงไป ไดดวยดีโดยปราศจากขอขัดแยง สามารถอาศัยอยูรวมกันอยางมีความสุขและในที่สุดจะชวยพัฒนาให สังคมและประเทศชาติเจริญกาวหนาทางสังคมจะทำใหคนทำงานมีกำลังใจในการทำงาน มีความสัมพันธอยางเหนียวแนนกับองคการที่ตนทำงานอยู การมีความรูสึกเปนเจาของ ความเปนกันเอง การทำงานดวยความสมัครใจก็จะเกิดขึ้น ทำใหเกิดความสามัคคีเปนปกแผนขึ้นในองคการ และมุง

127 ทำงานโดยมีจุดประสงคหรือความมุงหมายเดียวกันอยางเหนียวแนน สรางความสัมพันธอันดีระหวาง ผูบริหารกับผูใชแรงงาน ถาจะเนนถึงประ โยชนในแงของการบริหารงาน มนุษยสัมพันธเปนปจจัยที่สำคัญที่สุด ปจจัยหนึ่งที่จะทำใหหัวหนางานประสบความสำเร็จ และเจริญกาวหนา หัวหนางานควรจะตองใสใจกับ ศิลปะของการสรางมนุษยสัมพันธในหนวยงาน ทำความเขาใจกับธรรมชาติของคนโดยเฉพาะในเรื่อง ความตองการของมนุษยและการจูงใจ ซึ่งปจจุบันก็มีแนวคิดใหม ๆ ที่ทาทายใหผูบริหารไดนำไป ประยุกตใชเพื่อใหเกิดประโยชนกับหนวยงาน หัวใจของมนุษยสัมพันธในการบริหารงานดวย ในการ สรางมนุษยสัมพันธหัวหนางานจะตองใชวิธีการหลายวิธี เพราะผูรวมงานมีความแตกตางกันมาก การประยุกตหลักการและวิธีการตาง ๆ อยางระมัดระวัง จะชวยหัวหนางานสามารถหาทางเลือกที่จะ นำไปสูความสำเร็จไดมากขึ้น นอกจากนี้แลวมนุษยสัมพันธยังสามารถใหประโยชนดังตอไปนี้คือ ทำให เกิดกวามรูจักคุนเคย ยอมรับนับถือกันในหมูสมาชิก ซึ่งเปนจุดเริ่มตนของพลังกลุมและชวยใหการคบหา สมาคมเปนไปโดยราบรื่น ทำใหเกิดความเขาใจอันดีและอยูรวมกันไดดวยความสามัคคี ทำใหบรรยากาศ ในการทำงานราบรื่น สามารถรวมงานกันไดอยางมีประสิทธิภาพ ทำใหการติดตอสื่อสารถึงกันงายและ เปนผลดี ทำใหเกิดความรูสึกเปนพวกเดียวกัน และใหความรวมมือในการทำงานและทำใหปญหา ความขัดแยงลดนอยลง บริหารงานไดงาขขึ้นความสัมพันธของมนุษยที่มีตอกัน ไดกอใหเกิดประโยชน รวมกันในสังคม มนุษยสัมพันธในสวนที่มนุษยจะอยูรวมกันในสังคมมีดังตอไปนี้ คือ การมีความสัมพันธ กันโดยการรวมกลุมในการผลิตและการอำนวยบริการเปนการรวมพลังของกลุมบุคคลเพื่อใหชีวิต ความเปนอยูของมนุษยดีขึ้น ซึ่งบุคคลคนเดียวทำไดยาก ตองอาศัยความรวมแรงรวมใจของบุคคลหลาย คนจึงจะกระทำไดความสัมพันธที่กระทำตอเนื่องกันมาจนเปนที่ยอมรับ จะกลายเปนมรดกทาง วัฒนธรรมและเกิดความรูสึกที่เรียกวามีมนุษยสัมพันธทำใหเกิดความสำเร็จ มนุษยสัมพันธเปนสวน สำคัญที่ใหมนุษยอยูรวมกันชวยกันประกอบกิจการงาน นำเอาความสามารถของแตละบุคคลในกลุมมา ใชในการดำเนินการรวมกันเพื่อความสำเร็จของงาน โคยอาศัยมนุษยสัมพันธเปนเครื่องยึดโยงใหมนุษยมี ความเขาใจและรวมมือกันทำงาน อันเปนผลทำใหมีความสำเร็จของงานเกิดขึ้น การทำใหมีความมั่นคง ความสำคัญของมนุษยสัมพันธ คือ การสรางใหมีความมั่นคงในครอบครัว ในสังคม และในประเทศชาติ ซึ่งเปนกลุมสังคมขนาดใหญขึ้น ๆ ตามลำดับจนถึงสังคมโลก ความรูจักอภัยและชนะใจผูอื่น สราง ความสัมพันธอันดีในการทำงานรวมกันอยางมีประสิทธิภาพ ใดรับผลตอบแทนทั้งทางดานเศรษฐกิจและ จิตใจคนในสังคม เปนการสรางความมั่งคั่งและมั่นคงใหแกสังคม และการทำใหมีความสามัคคี ความสัมพันธอันดีในกลุมของบุคคลกอใหเกิดสามัคคีธรรมและความรวมมือรวมใจในการทำงานของ หมูคณะ ปจจัยสำคัญที่กอใหเกิดความสามัคคีคือ ความเขาใจระหวางกันและกันของบุคคลในกลุม

128 มนุษยสัมพันธจะเปนการสรางใหมีความสามัคคีในหมูคณะ ไดดังตอไปนี้ 1. เปนประโยชนในการสื่อความคิด ทำใหมีความพอใจในชีวิตเพิ่มขึ้นการไดแลกเปลี่ยน ประสบการณ ความคิด และวัตถุสิ่งของซึ่งกันและกัน จะนำไปสูความพอใจในชีวิต รูสึกวาชีวิตไม เดียวดาย รวมทั้งเขาใจถึงธรรมชาติความตองการความแตกตาง ตลอดจนลักษณะของคน รูวิธีที่จะ เอาชนะใจคนใหเขามารวมงานดวยความรักความพอใจ 2. ทำใหเกิดความรวมมือรวมใจกันในการประกอบธุรกิจตาง ๆ มนุษยสัมพันธชวยสงเสริม ความเขาใจในระหวางสมาชิกของกลุมผูประกอบธุรกิจการงาน ความเขาใจอันดีมีผลทำใหการประกอบ ธุรกิจดำเนินไปอยางมีประสิทธิภาพ สมาชิกมีสวนรวมในการแสดงความคิดเห็น ทำใหเกิดความรูสึกเปน สวนหนึ่งของหมูคณะ ชวยลดอุบัติหตุในการทำงาน มนุษยสัมพันธจึงมีผลชวยใหเกิดการรวมแรงรวมใจ ในการประกอบธุรกิจการงาน ทำใหมีความสุขเพิ่มขึ้นการมีมนุษยสัมพันธและมิตรภาพที่ดีจะทำใหเกิด ความสดชื่นและสงผลมายังครอบครัว คือ จะไมมีอารมณเครียดมาระบายความหงุดหงิดกับครอบครัว ทำใหผูที่เกี่ยวของมีความสุข มีความพอใจที่ใหมีกิจกรรมและปฏิบัติงานรวมดวย 3. ทำใหเกิดการแบงหนาที่รูจักบทบาทและภารกิจในการประกอบการผลิต การจำหนาย การกระจายการบริหารงานออกไปโดยทั่วถึงกัน มนุษยสัมพันธมีสวนสำคัญในการแบงเบาภาระหนาที่ รับผิดชอบบนพื้นฐานของความเขาใจและไววางใจซึ่งกันและกัน เปนการแบงงานกันทำตามวิธีการ บริหารงานแผนใหม อันเปนผลชวยทำใหการประกอบธุรกิจการงานรวมกันสำเร็จลุลวงตามที่กำหนดไว อยางไดผล และมีความสมานฉันทกันในหมูคณะ 4. สรางทักษะใหผูบริหารชวยใหสามารถทำงานรวมกับผูใตบังคับบัญชา เละติดตอกับกลุม ชนประสานงานหนวยอื่น ๆ ไดดี ทำใหการบริหารงานของผูบริหารงายขึ้น เปนประโยชนสำหรับ ผูบริหารในการใชมนุษยสัมพันธเพื่อความสำเร็จของงาน ทำใหเกิดความรูสึกวาตนมีคา จากการมี ความสัมพันธและใดรับการยอมรับจากผูอื่น เปนตนวาความคิดเห็นของเขาไดรับการยอมรับจากผูอื่น สามารถชวยเหลือผูอื่นได จะทำใหเกิดกวามภาคภูมิใจในตนเอง มีความรูสึกวาตนมีคา 5. ทำใหประสบความสำเร็จในการทำงานงานสำเร็จตามวัตถุประสงคการมีมนุษยสัมพันธ ที่ดีกับเพื่อนรวมงาน หัวหนา และลูกนองจะสามารถทำงานรวมกันไดดี จะประสบความสำเร็จกาวหนา ในการทำงานและสามารถปฏิบัติภารกิจในหนาที่ของตนไดอยางมีความสุข 6. ทำใหเกิดความราบรื่นในการคบหาสมาคม สามารถทำงานรวมกับบุคคลทุกคนไดอยางดี ทำใหทุกคนมีความรูสึกเปนพวกเดียวกันพรอมจะรวมมือกันทำงานและอยูรวมกันดวยความสุข เกิดการ เผยแพร และการถายทอดความคิดเห็นในดานการศึกษา ทฤษฎี การทดลอง การปฏิบัติตาม แนวความคิดโดยเสรี 7. ทำใหเกิดความรักใคร ศรัทธา เชื่อถือซึ่งกันและกัน อันจะนำมาซึ่งความสามัคคี เกิดความตองการที่จะไดผูรวมงานในอันที่จะทำใหการปฏิบัติงานตาง ๆ สำเร็จตุลวงไปดวยดี ซึ่งเปน

129 ปจจัยสำคัญในการประสานประโยชนเพื่อปองกันและแกปญหาตาง ๆ ทางสังคม เศรษฐกิจ การปกครอง และการเมือง ทำใหการติดตอสื่อสารตาง ๆ ถึงกันงายและมีผลดี 8. เปนสื่อในการติดตอประชาสัมพันธใหบุคคลอื่นยอมรับ เขาใจในการปฏิบัติงานตลอดจน รับฟงขอคิดเห็นจากบุคคลที่เกี่ยวของ อันจะทำใหกิจกรรมที่ทำขึ้นนั้นสำเร็จไดดวยดี ทำใหเกิด ความพอใจ ยินดีและความรวมมือในการทำงาน มีความเขาใจอันดีตอกัน ทำใหเกิดพลังรวมมากขึ้น และลดความขัดแยงในกลุม 9. ชวยใหเกิดการเผยแพรถายทอดแนวความคิดปรัชญา สิ่งประดิษฐ ผลิตผลและบริการ มนุษยสัมพันธชวยใหสมาชิกของกลุมและสังคมมีความเขาใจดีระหวางกัน เกิดความรูสึกเปนพวก เดียวกัน มีความประสงคดีตอกัน สามารถแนะและถายทอดประสบการณในการประกอบธุรกิจการงาน แกกันได ซึ่งเปนการกระจายวัฒนธรรมจากกลุมหนึ่งไปยังอีกกลุมหนึ่ง การเผยแพรนี้อาจเกิดขึ้นใน สังคมเดียวกันหรือระหวางสังคมก็ได เพราะถามีความสัมพันธตอกันจะมีการถายทอดแนวความคิด เจตคติ ปรัชญา สิ่งประดิษฐ อุดมการณ ผลิตผล และบริการ เปนตน และยังชวยสรางความรูสึกใหมี ความใกลชิดตอกัน การแกไขขอขัดแยงในการทำงาน การปฏิบัติงานในองคกรรวมกันของบุคลากรจำนวนมาก ยอมจะมีทั้งความคิดเห็นในการ ปฏิบัติงานที่เหมือนกันและตางกันไป ความคิดเห็นที่ตางกันนั้นสามารถนำไปสูความขัดแยงในการ ทำงานได ซึ่งถาปลอยใหดำเนินตอไปจะเปนผลเสียตอการดำเนินการขององคกรในภาพรวม ดังนั้น จึง ควรปองกันและขจัดความแยงออกไปเพื่อประสิทธิภาพขององคกร ความขัดแยงในการทำงานเกิดจาก ความคิดเห็นบางอยางที่ไมตรงกัน ไมเขาใจกันทั้งระดับบุคคลตอบุคคล บุคคลตอกลุมหรือแมกระทั่ง ระดับกลุมตอกลุม ความขัดแยงเกิดขึ้นไดจากหลายสาเหตุ ทั้งการเขาใจขอมูลไมตรงกัน การเลือก วิธีการปฏิบัติที่ตางกัน คานิยมตางกัน รวมถึงการเปลี่ยนแปลงในองคกร ซึ่งถาสรุปแลวความขัดแยงที่ เกิดขึ้นสวนใหญจะเปนความขัดแยงทางความคิด และความขัดแยงที่เกิดจากผลประโยชน ผลของความขัดแยงอาจกอใหเกิดผลทั้งดานบวกและดานลบ เชน ในทางบวก ไดแก ปองกันการหยุดอยูกับที่ กระตุนใหเกิดความอยากรูอยากเห็น ขจัดปญหาที่เลื่อนลอย เกิดการ สรางสรรคสิ่งใหม ๆ สวนในทางลบ ไดแก การทำงานรวมกันไมได ลดความเปนมิตรระหวางบุคลากร หมดความเชื่อถือ และไววางใจซึ่งกันและกัน ตอสูกันอยางไรเหตุผล เกิดการทำงานเพียงเพื่อเปนการ เอาชนะกัน ในการแกไขความขัดแยงจะมีวิธีการตางกัน แตละคนยอมจะมีวิธีการแกไขความขัดแยงของ ตนเอง ซึ่งวิธีการสวนใหญมักจะใชกัน ไดแก การหลีกหนีปญหา การกลบเกลื่อน หรือถวงเวลาเพื่อ คลี่คลายปญหา การตอรองประนีประนอม การเผชิญหนา โดยการเผชิญหนานั้นอาจมีหลายรูปแบบ ตั้งแตการลงโทษ กลั่นแกลง การใชกำลังเขาตอสูเพื่อใหเกิดการแพชนะ การเจรจาทำความตกลงซึ่งเปน

130 วิธีการที่ดีและสรางสรรค ซึ่งเทคนิคการแกปญหา การแกไขปญหานั้นมีเทคนิคอยูหลายประการดวยกัน การแกไขปญหาที่ดีเกิดจากการประยุกตเทคนิคตาง ๆ เขาดวยกัน ซึ่งจะชวยใหสามารถแกไขปญหาได อยางรอบคอบและมีประสิทธิภาพ ซึ่งเทคนิคที่สามารถนำมาใชไดก็คือ การรับฟง การใหคำแนะนำผูอื่น ใหสามารถคิด และแกไขปญหาไดดวยตนเอง การทำใหผูอื่นสามารถคิด และตัดสินใจไดดวยตนเอง และ มีความรับผิดชอบ การเจรจาทางแกไขเมื่อมีปญหา การมองตัวปญหาเพื่อหาสาเหตุซึ่งการสราง ความสัมพันธอันดีกับบุคลากรในองคกร เพื่อใหไดมาซึ่งความศรัทธา ความรัก ความนับถือ ความภักดี ความเคารพนับถือซึ่งกันและกัน ใหความสนับสนุนรวมมือรวมใจในการดำเนินกิจกรรมใหบรรลุ เปาหมายในการอยูรวมกันไดอยางมีความสุข โดยหลักการและแนวคิดของมนุษยสัมพันธ ประกอบดวย การเขาใจตนเอง การเขาใจผูอื่น และการเขาใจสิ่งแวดลอม หัวใจสำคัญในการสรางมนุษยสัมพันธจะมีปจจัยสำคัญในการนำไปสูความสำเร็จ ในการ สรางมนุษยสัมพันธที่ดีแลว ยังมีองคประกอบอื่นที่สำคัญตอการฝกการสรางมนุษยสัมพันธในการปฏิบัติ ในการทำงาน ไดแก การยิ้มใหบุคลากรดวยกันและผูอื่น การทักทายบุคลากรดวยกันและผูอื่น การจำชื่อ บุคลากรและเรียกใหถูกตอง การมีความเปนมิตรกับทุกคน การมีความกระตือรือรน การมีอารมณขัน และการมีความอดทน แนวทางการสรางความสัมพันธในการปฏิบัติงาน ที่จะชวยใหทุกคนเปนที่ชื่นชอบ ของบุคลากรและผูอื่นนั้น ไมใชเรื่องยากเลยหากใชหลักการหรือแนวคิดดังตอไปนี้ 1. การสนใจในตัวบุคคลอื่นโดยการจูงใจใหมาสนใจในตัว อาจจะตองใชเวลามากกวา 2 ป ซึ่งจะสังเกตไดวาบุคคลผูเปนที่รักใครของคนทั่วไปนั้น สวนใหญจะเปนผูที่มีความสนใจในตัวบุคคลอื่น ดังนั้น ถาอยากเปนที่รักใครของผูอื่น จึงตองรูจักแสดงความสนใจในตัวบุคคลอื่น อาจจะโดยการไตถาม สารทุกขสุขดิบสงการดอวยพร หรือของขวัญใหในวันเกิด หรือเทศกาลสำคัญ ๆ สงบทความ การตูน หรือสิ่งอื่น ๆ ที่คิดวานาสนใจใหแกเพื่อนรวมงาน สมาชิกในทีมงานโดยอาจจะสงในชองทางการสื่อสาร ออนไลนก็ได และเมื่อเพื่อนรวมงานมีปญหาก็ควรเสนอตนเองชวยเหลือดวยความเต็มใจ 2. การยิ้มแยมแจมใสอยูเสมอ ซึ่งจะทำใหบุคคลที่จะเปนที่ประทับใจแกผูพบเห็นมากที่สุด และนานที่สุด คือ บุคคลที่มีใบหนายิ้มแยมแจมใสอยูเสมอ เมื่อพบปะกับบุคคลเชนนี้จะรูสึกวาเกิด ความรัก ความนับถือขึ้นมาทันทีทั้ง ๆ ที่อาจจะยังไมเคยรูจักมากอนเลยก็ตาม และจะสังเกตไดวา หัวหนาที่มีใบหนายิ้มแยมแจมใส มีผลตอจิตใจของผูบังคับบัญชาไดอยางประหลาด ใบหนาที่ยิ้มแยมจะ ทำใหผูใตบังคับบัญชาเกิดความเกรงใจ ความกระตือรือรน และความขยันขันแข็งมาเองโดยมิตองใช อำนาจบังคับแตอยางใด แตการยิ้มในที่นี้ก็ตองเปนการยิ้มแยมอยางเต็มอกเต็มใจ ยิ้มอยางเปดเผย มิใช แสรงยิ้มชั่วครั้งชั่วคราวเพื่อหาประโยชน เพราะการยิ้มเชนนั้นจะไมทำใหเกิดความประทับใจแกผูที่ได พบเห็นเลย 3. การจำชื่อบุคคลตาง ๆ เพราะคนยอมสนใจ และพึงพอใจในชื่อของตนเองมากกวาชื่อใด ๆ ในโลก ดังนั้น การที่สามารถจำชื่อบุคคลอื่นได และสามารถเรียกชื่อไดอยางถูกตองจะทำใหเกิด

131 ความภาคภูมิใจ และคิดวาระลึกถึงความสำคัญตอตนเองอยูเสมอ จะเกิดความพอใจและจดจำได ตลอดไปเชนเดียวกัน 4. การเปนผูฟงที่ดีเพราะบุคคลที่สนทนาดวยนั้นยอมสนใจในตัวของเขา และความ ตองการของเขา ดังนั้นถาปรารถนาจะเปนที่รักใครของบุคคลอื่นก็จะตองรูจักเปนผูฟงที่ดี ดวยการสนใจ ในเรื่องที่บุคคลอื่นพูด ไมพูดขัดคอขึ้นมาในขณะที่คูสนทนายังพูดไมจบ พยายามจูงใจใหสนทนาในเรื่อง ที่สบายใจ และควรสนับสนุนหรือชมเชยคูสนทนาเปนครั้งคราว 5. การพูดในเรื่องที่ผูฟงสนใจ เพราะถาปรารถนาจะสรางความนิยมขึ้นในตัวเองแลวจง สนทนาแตงในเรื่องที่อยูในความสนใจของคูสนทนา ดังนั้น เมื่อตองการเปนที่รักใครชอบพอของบุคคล อื่นก็ตองรูวาคูสนทนาของตนสนใจในเรื่องอะไร และตองพยายามแสวงหาขอมูลจากที่ตาง ๆ แตไม จำเปนวาจะตองรูขอมูลทุกอยางทั้งหมด ในบางเรื่องรูเพียงแตจะกลาวนำหรือคอยรับฟงก็เพียงพอแลว 6. การรูจักยกยองบุคคลอื่นเพราะความปรารถนาอันแรงกลาอยางหนึ่งของมนุษย ก็คือ ความปรารถนาที่จะไดรับคำสรรเสริญ คนตองการไดรับคำยกยองจากผูที่ติดตอดวย ตองการใหผูอื่นรูวา มีความสำคัญ และตองการใหเพื่อนของยกยองสรรเสริญอยางเต็มอกเต็มใจ และชมเชยในทุกโอกาสที่จะ ทำได ดังนั้นเมื่อปรารถนาจะเปนที่ชอบพอของบุคคลอื่น ก็ตองปฏิบัติตอคนอื่นเชนเดียวกับที่ตองการให คนอื่นปฏิบัติตอตนเอง นั่นก็คือการระลึกถึงความสำคัญของผูอื่นในทุกโอกาส จึงสรุปสรุปไดวา การปฏิบัติงานทุกอยางยอมมีอุปสรรคทั้งสิ้น แตถาหากวาคนทุกคนรูจัก คิด และสรางความสัมพันธเชิงกลยุทธในการปฏิบัติงานแลวนำมาใชใหเปนประโยชน คนก็จะสามารถ ปฏิบัติงานไดอยางราบรื่นและมีประสิทธิภาพ ดวยความศรัทธา ความรัก ความสามัคคี ความนับถือ มี ความภักดี และมีความเคารพนับถือซึ่งกันและกัน ใหความสนับสนุนรวมมือรวมใจในการดำเนินกิจกรรม ใหบรรลุเปาหมายในการอยูรวมกันไดอยางมีความสุขยิ่งขึ้น สรุป แนวคิดในการสรางมนุษยสัมพันธนั้นจะตองเขาใจธรรมชาติของคน ที่มีความตองการ แตกตางกัน มีคุณคา และศักดิ์ศรีที่เทาเทียมกัน มีขนบธรรมเนียม ประเพณี แตกตางกัน ตามลักษณะ ของสังคมนั้น ๆ จึงจะทำใหสามารถสรางมนุษยสัมพันธไดอยางมีประสิทธิภาพ มนุษยสัมพันธ เปน วิธีการสรางความสัมพันธอันดีระหวางเพื่อนมนุษยใหมาทำกิจกรรมรวมกันแบบเต็มใจ และบุคคลที่มี มนุษยสัมพันธก็จะเปนบุคคลที่สามารถเขากับผูอื่นไดงาย มีจิตสาธารณะที่เปนที่รักใครของผูอื่นใครเห็น ใครก็อยากอยูใกล มนุษยสัมพันธจึงเกี่ยวของกับความตองการของบุคคล แรงจูงใจหรือสาเหตุภายใน ของบุคคลที่จะเขามาทำกิจกรรมใด ๆ ใหบรรลุเปาหมาย องคประกอบที่สำคัญของมนุษยสัมพันธ จำแนกไดเปน 3 สวน ไดแก การเขาใจตนเอง การเขาใจผูอื่น และการเขาใจสิ่งแวดลอม การทำงานใน องคกรหรือหนวยงานใดก็ตามจะดำเนินไปอยางราบรื่นไดนั้นบุคลากรในองคกรจะตองมีมนุษยสัมพันธที่

132 ดีตอกัน การมีมนุษยสัมพันธที่ดีนั้นทำใหเกิดความเขาใจระหวางกัน ชวยเหลือเกื้อกูล เกิดความสามัคคี ในการทำงาน และเกิดความสำเร็จในการทำงานในที่สุด มนุษยสัมพันธเปนประโยชนอยางยิ่งในการ ทำงาน และการอยูรวมกันเปนสังคมเพราะชวยใหไดเรียนรูที่จะยอมรับความคิดเห็นของผูอื่นและ ปรับตัวปรับใจในการเขารวมสังคม และรวมกิจกรรมกันอยางสันติสุข มนุษยสัมพันธเปนเสมือนมนตขลัง ชวยลดความเกลียดชัง แมศัตรูผูมีผลประโยชนขัดกันก็จะกลับกลายไปในรูปเห็นอกเห็นใจ เปนมิตรภาพ เรื่องรายกลายเปนดีไดไมวาจะติดตอสัมพันธกันในทางการงานหรือสวนตัว ก็จะเกิดผลดีประโยชนตอ งานอาชีพและการดำเนินชีวิต อุปสรรคและความยุงยากก็จะเรียบรอยราบรื่นถามีมนุษยสัมพันธการ สรางมนุษยสัมพันธจะมีปจจัยสำคัญในการนำไปสูความสำเร็จและลดความขัดแยงในการทำงานได กิจกรรมทายบท จงตอบคำถามตอไปนี้ 1. จงอธิบายความหมายและความสำคัญของมนุษยสัมพันธ 2. จงอธิบายประเภทของมนุษยสัมพันธ 3. เคล็ดลับในการสรางมนุษยสัมพันธในองคกรใหเกิดขึ้นไดดวยวิธีใดบาง จงอธิบายเปนขอ ๆ 4. จงอธิบายถึงปจจัยที่มีอิทธิพลตอมนุษยสัมพันธ 5. จงอธิบายถึงแนวทางในการสรางมนุษยสัมพันธมาใหเขาใจ 6. จงอธิบายเหตุผลในการศึกษาเกี่ยวกับมนุษยสัมพันธ 7. ประโยชนของการมีมนุษยสัมพันธมีอะไรบาง จงอธิบาย 8. แบงนักศึกษาออกเปน 5 กลุม กลุมละเทา ๆ กัน และใหแตละกลุมยกตัวอยาง การประยุกตใชมนุษยสัมพันธเพื่อแกไขขอขัดแยงในการทำงานมา 1 ตัวอยาง แลวมานำเสนอและ อภิปรายหนาชั้นเรียน

บทที่ 6 ผูนำและภาวะผูนำ หากพูดถึง "ผูนำ" คงปฏิเสธไมไดวาเปนปจจัยสำคัญประการหนึ่งที่มีสวนชวยทำใหองคการ ประสบความสำเร็จหรือความลมเหลว และสามารถแขงขันกับองคการอื่นไดหรือไม ในโลกปจจุบันที่ ภาวะการแขงขันนั้นสูงหากเราเปรียบองคการเหมือนกับเรือลำหนึ่ง การที่เรือจะแลนสูฝงไดอยาง ปลอดภัยหรือไมนั้น มีองคประกอบหลายประการทั้งความสามารถของลูกเรือสภาพทะเลแต องคประกอบที่สำคัญที่สุดคือ กัปตัน หรือผูนำในเรือลำนั้น หากกัปตันไมมีความรูความสามารถที่ เพียงพอ โอกาสที่เรือจะเขาสูฝงไดอยางปลอดภัยก็จะมีนอย แตหากกัปตันมีความรูความสามารถมี ประสบการณความชำนาญที่ดีแลวโอกาสที่เรือจะเขาสูฝงไดอยางปลอดภัยก็จะมีสูง เชนเดียวกับ องคการหากมีผูนำหรือผูบริหารที่มีความรูความสามารถ ประสบการณ และความเชี่ยวชาญ องคการ นั้นก็สามารถที่จะแขงขันกับผูอื่นได และประสบความสำเร็จตามเปาหมายที่วางไวในอดีตลักษณะผูนำ ที่ดีและเขมแข็งนั้นจะมองเพียงในดานกายภาพ บุคลิกภาพ ความรูความสามารถ ความมั่งคั่ง และบารมี เทานั้น แตสำหรับในปจจุบันที่เกิดการเปลี่ยนแปลงดานสภาพแวดลอมอยูตลอดเวลา ผูนำที่ดีและ เขมแข็งยังตองมีวิสัยทัศนที่กวางไกล มีการติดตอสื่อสารในองคการที่ดีเพื่อที่จะนำองคการไปสู ความสำเร็จตามเปาหมายที่ตั้งไว ความหมายของผูนำและภาวะผูนำ ผูนำ (Leader) ที่มีภาวะผูนำ (Leadership) จะเปนบุคคลที่ทำใหองคการเจริญกาวหนา และบรรลุผลสำเร็จ โดยเปนผูที่มีบทบาทแสดงความสัมพันธระหวางบุคคลที่เปนผูใตบังคับบัญชาหรือ เปนบุคคลที่กอใหเกิดความมั่นคง และชวยเหลือผูอื่นเพื่อใหบรรลุเปาหมายของกลุม ซึ่งมีนักวิชาการได ใหความหมายของคำวาผูนำและภาวะผูนำไวดังนี้ ผูนำ หมายถึง บุคคลที่มีความสามารถในการที่จะทำใหองคการดำเนินไปอยางกาวหนา และบรรลุเปาหมาย โดยการใชอิทธิพลเหนือทัศนคติ และการกระทำของผูอื่น สวนภาวะผูนำ หมายถึง กระบวนการในการแนะแนว และนำทางพฤติกรรมของคนในสภาพของการทำงานในเชิงปฏิสัมพันธ ระหวางกันของสมาชิกในกลุม โดยมีผูนำเปนตัวแทนในการเปลี่ยนแปลง เปนบุคคลที่มีอิทธิพลตอบุคคล อื่น ๆ ในกลุม ภาวะผูนำจึงเกี่ยวของกับการใชอิทธิพลและปฏิสัมพันธระหวางบุคคล เปนตัวแทนของ การเปลี่ยนแปลงที่มีผลกระทบตอพฤติกรรมและการปฏิบัติงานของสมาชิกคนอื่นในกลุม ทั้งนี้ การเปลี่ยนแปลงนั้นตองมุงไปสูการบรรลุเปาหมายของกลุมดวย

134 ซึ่งมีแนวคิดเกี่ยวกับความหมายของผูนำไว 5 ประการ ดังภาพที่ 6.1 ดังนี้ 1. ผูนำ หมายถึง บุคคลผูซึ่งเปนศูนยกลางหรือจุดรวมของกิจการภายในกลุม ผูนำที่มี โอกาสติดตอสื่อสารกับผูอื่นมากกวาทุกคนในกลุม มีอิทธิพลตอการตัดสินใจของกลุมสูง 2. ผูนำ หมายถึง บุคคลผูซึ่งนำกลุมหรือพากลุมไปสูวัตถุประสงคหรือจุดหมายซึ่งวางไว แมแตเพียงชี้แนะใหกลุมไปสูจุดหมายปลายทางก็ถือวาเปนผูนำ ทั้งนี้รวมถึงผูนำที่นำกลุมออกนอกลู นอกทางดวย 3. ผูนำ หมายถึง บุคคลผูซึ่งสมาชิกสวนใหญคัดเลือกหรือยกเขาใหเปนผูนำของกลุมซึ่ง เปนไปโดยอาศัยลักษณะทางสังคมมิติของบุคคลเปนฐาน และมีความเปนไปไดสูง สามารถแสดง พฤติกรรมของผูนำไดกอใหเกิดประโยชนในแงที่ทำใหสามารถทราบไดวาใครคือผูนำ 4. ผูนำ หมายถึง บุคคลซึ่งมีคุณสมบัติเฉพาะบางอยาง คือ สามารถแสดงความสามารถเพื่อ สอดแทรกอิทธิพลบางประการ เปนผูกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงทางดานลักษณะเฉพาะกลุม ดวยการ แสดงบทบาท และสอดแทรกสวนที่เปนอิทธิพลของตนตอกลุมไดมากที่สุด 5. ผูนำ หมายถึง บุคคลซึ่งสามารถนำกลุมไปในทางที่ตองการ เปนบุคคลที่มีสวนรวมและ เกี่ยวของโดยตรงตอการแสดงบทบาทหรือพฤติกรรมความเปนผูนำ ภาพที่ 6.1 ที่มาของความหมายผูนำ

135 ดังนั้นจึงสรุปไดวา ผูนำจึงเปนบุคคลซึ่งมีลักษณะและคุณสมบัติเหมาะสมที่จะชักจูงใจและ นำคนอื่นใหทำงานได บรรลุตามจุดประสงคของกลุม เปนบุคคลซึ่งไดรับแตงตั้งขึ้นมาหรือไดรับการยกยอง ขึ้นใหเปนหัวหนาผูตัดสินใจเพราะมีความรูความสามารถในการปกครองบังคับบัญชา และจะพาลูกนอง และหมูชนไปในทิศทางที่ดีหรือไมดีก็ได มีลักษณะและคุณสมบัติเหมาะสมที่จะจูงใจ และนำคนอื่นให ทำงานไดบรรลุตามจุดประสงคของกลุม มีความสามารถในการนำกลุมใหดำเนินไปในทิศทางใดทิศทางหนึ่ง ไดตามความตองการของเสียงสวนมาก และมักไดรับการยกยองวามีความสามารถในการปกครองและ บังคับบัญชา และอาจจะนำพาผูใตบังคับบัญชาหรือหมูชนทางที่ดีหรือไมดีก็ไดเรียกผูนำตาม คุณลักษณะนี้วา "ผูนำพลวัต" (Dynamic leader) ซึ่งอาจเปนผูนำที่ดี (Positive leader) หรือผูนำนิเสธ (Negative leader) ก็ได ถาหากเปนผูชักชวนไปในทางที่ไมถูกตองและปฏิบัติการอันเปนปฏิปกษตอ ระเบียบของสังคม สวนคำวา “ภาวะผูนำ” หรือความเปนผูนำตรงกับภาษาอังกฤษวา “Leadership” ซึ่ง หมายถึง การเปนผูนำโดยการใชอิทธิพล (Influence) ในการดำเนินงานหรือปฏิบัติราชการ คือ ผูที่ สามารถรวมคนใหเปนน้ำหนึ่งใจเดียวกัน เพื่อใหสามารถบรรลุวัตถุประสงคที่ตั้งไวใหไดเปนบุคคลที่เริ่ม หรือสงเสริมใหมีการเปลี่ยนแปลงการกระทำของกลุมอยางมีประสิทธิภาพ และเปนผูที่สนับสนุนสงเสริม ใหมีการสัมพันธของสมาชิกภายในกลุมดำเนินไปดวยดี ภาวะผูนำหรือความเปนผูนำ ยังมีนักวิชาการไดใหคำนิยามไวตาง ๆ กันดังนี้ ภาวะผูนำ หมายถึง กิจกรรมของการที่จะสรางอิทธิพลตอผูใตบังคับบัญชาหรือกลุม เพื่อที่จะกอใหเกิดความพยายามในการคำเนินงานใหบรรลุถึงเปาหมายที่กำหนดไว ภาวะผูนำ หมายถึง "เปนการนำกิจกรรมเกี่ยวกับการสรางอิทธิพลตอผูใตบังกับบัญชา เพื่อ กอใหเกิดความพยาขามในการคำเนินงานใหบรรลุวัตถุประสงครวมกัน" ภาวะผูนำ หมายถึง เปนกิจกรรมที่มีอิทธิพลใหคนรวมมือกันทำงาน เพื่อใหเปนไปตาม วัตถุประสงค ซึ่งคนเหลานั้นเองเห็นวาเปนสิ่งอันพึงปรารถนาของเขา ที่มีอิทธิพลเหนือการการทำของ ผูอื่น คุณภาพหรือกุณคาของผูนำอยูที่วาสามารถตัดสินไดวา จะตองทำอะไร และสามารถชักจูงผูอื่นให ชวยทำงานใหสำเร็จลุลวงไปดังที่ตั้งใจ ที่ใดที่ไมมีพลังซึ่งมีอิทธิพลเหนือความคิดและการกระทำของผูอื่น ที่นั่นไมมีภาวะผูนำ ภาวะผูนำ หมายถึง กระบวนการชักนำผูใตบังคับบัญชาใหปฏิบัติการตามที่ตองการ ชวยให ผูนำสามารถปฏิบัติงานซึ่งเขาไมสามารถปฏิบัติคนเดียวไดสำเร็จ และสามารถทำใหผูตามยอมรับและ เต็มใจปฏิบัติดาม ที่มีผลประโยชนรวมกันและประพฤติตนอยูกายใตการอำนวยการหรือการกำหนดแนว ของผูนำ เปนศิลปะของการบอก ชี้แนะ ผูรวมงานหรือผูใดบังดับบัญชาใหปฏิบัติตามหนาที่ดวย ความเต็มใจและกระตือรือรนเปนแกนกลางของการประสานงานของกลุม

136 จากที่กลาวมา สรุปไดวา ภาวะผูนำ คือ การที่ผูนำใชอิทธิพลในความสัมพันธซึ่งมีอยูตอ ผูใตคับบัญชาในสถานการณตาง ๆ เพื่อปฏิบัติการและอำนวยการ โดยใชกระบวนการติดตอซึ่งกัน และกัน เพื่อใหบรรลุตามเปาหมาย โดยผูนำอาจจะเปนบุคคลที่มีตำแหนงอยางเปนทางการหรือไมเปน ทางการก็ได ซึ่งเรามักจะรับรูเกี่ยวกับผูนำที่ไมเปนทางการอยูเสมอ เนื่องจากบุคคลนั้นมีลักษณะเดน เปนที่ยอมรับของสมาชิกในกลุม ทำใหสมาชิกแสดงพฤติกรรมที่มีน้ำหนักและเปนเอกภาพ โดยเขาจะใช ภาวะผูนำในการปฏิบัติการ และอำนวยการโดยใชกระบวนการติดตอสัมพันธกัน เพื่อมุงบรรลุเปาหมาย ของกลุม นอกจากนี้ ยังไดแยกนิยามการเปนผูนำออกเปน 4 กลุม ดังนี้ 1. สถานะ (Status) กลุมนี้ถือการเปนผูนำเสมือนกับความสำคัญของตำแหนงผูนั้น 2. การยกยองนับถือ (Esteem) กลุมนี้ถือวาผูนำเปนที่รวมของความสนใจ เปนตัวแทน ของกลุม การยกยองนับถือนี้จะถือไดวาเปนเครื่องชี้ถึงความโนมเอียงในการเลือกผูนำทางสังคมดวย 3. พฤติกรรม (Behavior) ตามแนวความคิดของกลุมนี้ ผูนำ คือ บุคคลที่แสดงพฤติกรรม ของการนำ เนื่องจากมีตำแหนงตางกันยอมมีพฤติกรรมของการนำไมเหมือนกัน 4. อิทธิพล (Influence) การเปนผูนำ คือ การมีอิทธิพลเหนือคนอื่นและชักนำใหคนอื่นได ปฏิบัติตามเพื่อบรรลุจุดประสงคในทางที่ดี ถาพิจารณาจากคำจำกัดความหรือความหมายของภาวะการเปนผูนำที่อางมาขางตน จะ เห็นไดชัดวา เนื้อหาใจความของภาวการณเปนผูนำนั้น เปนเรื่องของความสามารถและคุณลักษณะของ บุคคลที่จะใชอิทธิพลที่โนมนาว ชักจูง เปลี่ยนแปลง การกระทำของบุคคลและกลุมใหสามารถรวมพลัง ชวยกันทำงานเพื่อใหวัตถุประสงคขององคการสำเร็จลุถวงไปดวยดีดังภาพที่ 6.2 ภาพที่ 6.2 แสดงความเปนภาวะผูนำ

137 บทบาทของภาวะผูนำ ภาวะผูนำมีบทบาทที่แบงอยางกวาง ๆ ออกเปน 4 ประการ ดังนี้ 1. การกำหนดแนวทางหลัก (Pathfinding) ผูนำควรเริ่มตนดวยการกำหนดเปาหมาย และแนวความคิดที่ชัดเจน บทบาทดังกลาวจะชวยใหผูนำสรางแผนงานแมแบบ (Blueprint of action) ที่ตั้งอยูบนพื้นฐานของหลักการกอนจะลงมือปฏิบัติตามแผน นอกจากนั้น ไมเพียงแตตองรูถึงวิธีการ กำหนดทิศทางและเปาหมายเทานั้น แตผูนำตองไดรับการสนับสนุนและความมุงมั่นจากบุคลากรในการ บรรลุถึงเปาหมายดวย ผูนำตองมีความสามารถนำใหผูอื่นมีสวนรวมในการสรางพันธกิจ (Mission) วิสัยทัศน (Vision) และสื่อสารอยางชัดเจน ถึงความแตกตางและผลประโยชนที่บุคลากรจะไดรับจาก ความสำเร็จในอนากต อีกทั้งยังสามารถทำใหบุคลากรมีแรงจูงใจและรูสึกตื่นเตนกับทิศทางใหมนี้ดวย 2. การสรางระบบการทำงานที่มีประสิทธิผล (Aligning) การสรางระบบการทำงานที่มี ประสิทธิผลหรือการทำใหองคการดำเนินไปในทิศทางเดียวกัน คือ การลงมือสรางแผนหลักที่กำหนดขึ้น ในขั้นตอนที่หนึ่ง ทุกระดับชั้นขององคการควรมีการดำเนินการไปในทิศทางเดียวกัน เพื่อบรรลุ วัตถุประสงคเดียวกัน ในฐานะผูนำตองเปลี่ยนแปลงระบบการทำงาน ขั้นตอนการทำงานและโครงสราง องคการใหสอดคลองกับจุดมุงหมายขององคการที่ไดวางไวแลว 3 การมอบอำนาจ (Empowering) หากผูนำมีการมอบอำนาจใหแกบุคลากรอยางจริงจัง จะทำใหบรรยากาศในการทำงานมีความไววางใจซึ่งกันและกัน การสื่อสารระหวางบุคคลและระหวาง กลุมเกิดประสิทธิผลและเกิดผลลัพธใหมๆ ที่สรางสรรค ซึ่งมาจากการที่สมาชิกของกลุมหรือบุคลากร สามารถเเสดงความคิดเห็นและศักยภาพของตนไดอยางอิสระ โดยผูนำตองสรางสภาวะที่จะกระตุน การสรางเสริมและปลดปลอยความคิดริเริ่มสรางสรรค ความสามารถพิเศษเฉพาะตัวและ ศักยกาพที่มีอยูในบุคคลทุกคน วิธีการนี้จะชวยใหบุคคลสามารถปฏิบัติหนาที่ใหดียิ่งขึ้นในองคการ 4. การสรางแบบจำลอง (Modeling) หัวใจของการเปนผูนำ คือ ตองสรางความ นาเชื่อถือ เพราะไมเพียงแตรูวาจะตองปฏิบัติหนาที่อยางไรเทานั้น แตผูนำยังตองมีคุณสมบัติของผูนำที่ ดีดวย กลาวคือ ตองเขาใจถึงความสำคัญของดุลยภาพระหวางคุณลักษณะ (Characteristics) กับ ความรูความสามารถ (Competence) เพราะไมวาบุคคลจะมีความสามารถเพียงใดก็ไมสามารถจะเปน ผูนำที่แทจริงได หากปราศจากซึ่งคุณลักษณะที่เหมาะสม แนวคิดของผูนำและภาวะผูนำ เมื่อเกิดการตระหนักวา ภาวะผูนำในเรื่องสำคัญตอการบริหารองคการและมีการแขงขันกัน มากขึ้น นักวิชาการในหลายยุคหลายสมัยจึงทุมเทศึกษาเรื่องภาวะผูนำกันเปนจำนวนมาก จนกอเกิด เปนแนวคิดและทฤษฎีที่เกิดและมองในมุมที่แตกตางกันมากมาย ซึ่งสามารถจัดกลุมแนวคิดและทฤษฎี ตาง ๆ เปน 3 กลุม ไดแก 1) แนวคิดผูนำเชิงคุณลักษณะ (Tait approach) 2) แนวคิดผูนำเชิงพฤติกรรม

138 (Behavioral approach) และ 3) แนวคิดผูนำเชิงสถานการณ (Situational approach) ซึ่งแตละ แนวคิดมีเนื้อหาโดยสังเขป ดังนี้ 1. แนวคิดผูนำเชิงคุณลักษณะ แนวคิดนี้ไดมุงอธิบายบุคลิกลักษณะของผูนำ โดยเชื่อวาผูนำจะมีคุณสมบัติที่แตกตางจาก บุคคลทั่วไป นักวิชาการกลุมแนวคิดนี้จึงมุงศึกษาคุณสมบัติที่แตกตางดังกลาว จากการศึกษาผูนำที่มี ความโดดเดนหลาย ๆ คน สามารถแบงคุณสมบัติที่คนพบไดเปน 3 กลุม ดังนี้ 1.1 ลักษณะทางกายภาพเชน ความสูง รูปรางภายนอก อายุ เปนตน 1.2 ลักษณะทางความสามารถ เชน ความเฉลียวฉลาด ความรู ความสามารถในการ พูดในที่สาธารณะ เปนตน 1.3 ลักษณะบุคลิกภาพ เชน การควบคุมอารมณและการแสดงออกทางอารมณ บุคลิกภาพแบบเปดเผย-เก็บตัว เปนตน อยางไรก็ตาม มีงานวิจัยมากมายที่ขัดแขงกันและกัน จนไมสามารถพบขอสรุปที่ชัดเจน อีกทั้งยังมีการศึกษาที่พบวา คุณสมบัติของผูนำไมสามารถใชไดกับทุกสถานการณอีกดวย 2. แนวคิดผูนำเชิงพฤติกรรม แนวคิดนี้ศึกษาถึงพฤติกรรมที่ผูนำแสดงออกเพื่อนำไปสูการปฏิบัติตามที่ผูนำตองการ โดยผูนำแตละคนจะมีพฤติกรรมที่แตกตางกันออกไป มหาวิทยาลัยและสถาบันตาง ๆ ในสหรัฐอเมริกา ไดใหความสนใจและทำการวิจัยเกี่ยวกับพฤติกรรมของผูนำ โดยทำการศึกษาถึงพฤติกรรมของผูนำที่มี ประสิทธิภาพ ซึ่งผลสรุปที่สำคัญ ๆ มีดังนี้ 2.1 ภาวะผูนำแบบประชาธิปไตยเละผูนำแบบเผด็จการ (Democratic leadership - Autocratic leadership) ผูนำแบบประชาธิปไตยนิยมกระจายอำนาจมอบหมายงานใหสมาชิก และเปด โอกาสใหสมาชิกเขามามีสวนรวมในการตัดสินใจ ในทางตรงกันขามผูนำแบบเผด็จการมักนิยมใช ดุลยพินิจและการตัดสินใจดวยตัวเอง และมักไมเปดโอกาสใหสมาชิกเขามามีสวนรวมในการตัดสินใจ 2.2 การศึกษาของมหาวิทยาลัยมิชิแกน (University of Michigan) ไดแจกแจง พฤติกรรมของผูนำที่แตกตางกันใน 3 ลักษณะอยางเห็นไดชัด ดังนี้ 1) พฤติกรรมผูนำที่มุงคน (People-oriented behavior) ที่ใหความสำคัญตอสมาชิก หรือบุคลากร เขาใจความแตกตางและยอมรับความสำคัญของบุคลากร มีการเปดโอกาสใหบุคลากรมี สวนรวมในการตัดสินใจ อีกทั้งยังสนใจ และเขาใจความตองการของคน 2) พฤติกรรมของผูนำที่มุงงาน (Task-oriented behaviors) ที่ผูนำเนนความสำเร็จ ของการทำงาน เนนการสรางงานและผลผลิตที่มีมาตรฐานสูง เนนการใชกฎ ระเบียบ ขอปฏิบัติเพื่อให งานบรรลุเปาหมาย

139 2.3 การศึกษาของมหาวิทยาลัยโอไอโอ (Ohio State University) ไดสรุปวา พฤติกรรม ของผูนำสามารถแบงไดเปน 2 ดาน ดังนี้ 1) พฤติกรรมที่มุงสรางโครงสราง (Initiation structure) ซึ่งผูนำใหความสำคัญกับ กฎเกณฑการบังคับบัญชา เนนบทบาทหนาที่ตามตำแหนง และเนนผลงานที่เกิดจากการทำงานตาม โครงสราง 2) พฤติกรรมที่มุงความสัมพันธ (Consideration) ผูนำจะใหความสำคัญกับการมี ความสัมพันธภาพที่ดีกับสมาชิก และมีสวนรวมในการทำงานของสมาชิก จากการศึกษาพฤติกรรมของผูนำที่ผนวกแนวคิดทั้งผูนำที่มุงผลงาน (Productionoriented leader) และผูนำที่มุงคน (People- oriented leadership) ซึ่งผูนำที่มีประสิทธิภาพสูงสุด ไดแกผูนำที่มุงทั้งงานและคน 3. แนวคิดผูนำเชิงสถานการณ แนวคิดของผูนำเชิงสถานการณเปนการศึกษาที่เนนการปรับสภาพการนำ หรือการปฏิบัติตน ใหสอดคลองกับสถานการณที่เปลี่ยนแปลงไป ลักษณะของการนำก็จะเปลี่ยนแปลงไปดวย แนวคิดนี้จะ หาแบบจำลองการนำที่เหมาะสมและเกิดผลดีในสถานการณตาง ๆ ดังนี้ 3.1 ภาวะผูนำที่มีประสิทธิภาพจะขึ้นอยูกับความเหมาะสมระหวางพฤติกรรมของผูนำ สมาชิก และสถานการณในการปฏิบัติงาน กลาวคือ สิ่งแวดลอมจะมีอิทธิพลตอการแสดงพฤติกรรม ของผูนำ 3.2 ทฤษฎีมุงสูเปาหมาย (Path-goal their) ทฤษฎีนี้พยายามอธิบายผลกระทบของ พฤติกรรมผูนำที่มีตอการจูงใจ ความพึงพอใจ และการปฏิบัติงานของสมาชิก มีการเนนที่เปาหมาย โดย ดูพฤติกรรมของผูนำที่แสดงออก เพื่อใหสมาชิกประสบความสำเร็จตามเปาหมายของบุคคลและองคการ ผูนำที่มีสมรรถะสูงจะชวยใหสมาชิกบรรลุเปาหมายสวนบุคคลและองคการ ผูนำสามรถเพิ่มแรงจูงใจ ความพึงพอใจแกผูตามไดโดยการใหรางวัล 3.3 การศึกษาพฤติกรรมที่มุงสรางโครงสราง (Initiation structure) และความสัมพันธ (Consideration) ของภาวะผูนำแบบตางๆ ประกอบกับความพรอมของสมาชิกทำใหเกิดแบบจำลอง ของการทำงานของผูนำ 4 แบบ คือ การบอกกลาว (Telling) การนำเสนอความคิด (Selling) การมีสวนรวม (Participation) และการมอบหมายงาน (Delegation) ภาวะผูนำการเปลี่ยนแปลง หลักการของทฤษฎีภาวะผูนำการเปลี่ยนแปลง (Transformational leadership theory) กับหลักการ 7 ประการ ที่ไดมาจากที่ประชุมขององคการสหประชาชาติดังกลาว มาสรางตนแบบของ ผูนำแหงการเปลี่ยนแปลงที่สามารถกอใหเกิด "พลังการทำงานเพิ่มขึ้นแบบทวีคูณ” (Synergy of

140 energy" หลักการ 7 ประการ ของผูนำการเปลี่ยนแปลงที่กอใหเกิดพลังการทำงานเพิ่มขึ้นแบบทวีคูณ มีแนวคิดดังนี้ หลักการที่ 1 : หลักการ "ทำใหเปนเรื่องงาย" (Principle of simplification) ผูนำที่ประสบ ความสำเร็จจะเริ่มตนดวยวิสัยทัศนที่สะทอนถึงวัตถุประสงครวม (Shared purpose) ซึ่งผูนำ จำเปนตองทำสิ่งนี้ใหเกิดความชัดเจน (Clear) สามารถปฏิบัติได (Practical) ดวยการปรับเปลี่ยนจาก คำวา "วิสัยทัศน" ซึ่งเปนนามธรรม โดยการใชวิธีตั้งคำถามเพื่อใหไดคำตอบ เชน ถามวา "นี่เราจะ มุงหนาไปทางไหนกัน (Where are we headed?) เปนตน หรือใชวิธีสอนดวยการเลาเรื่องงาย ๆ ที่เกี่ยวกับเรื่องนี้ เชน เลานิทานเรื่องชางตัดหิน (The stonecutters) วา ชางตัดหินคนที่ 1 พูดวา "ฉันจะตัดหินออกเปนแผน" ชางตัดหินคนที่ 2 พูดวา "ฉันจะแกะสลักหินใหเปนแผนศิลาฤกษ" สวนคน สุดทาย พูดวา "ฉันจะสรางหอแสดงดนตรีดวยหินเหลานี้" ซึ่งคำตอบที่เหมาะสมและมีวิสัยทัศนก็คือ คำพูดของคนสุดทายนั่นเอง ดังนั้น ในการอบรมพัฒนานักศึกษาในเรื่องวิสัยทัศน ก็อาจถามวา นักศึกษา มองวาตัวเองจะสามารถสรางผลกระทบตอหนวยงานตอชุมชนที่ตนอยู ตอประเทศชาติ และตอโลกได อยางไร หรือถาเปนเรื่องทีมงานก็ควรอภิปรายถึงเปาหมาย (Goals) วัตถุประสงค (Objectives) และ วิสัยทัศนที่จะทำใหทีมเกิดเอกภาพเปนหนึ่งเดียวขึ้น เปนตน หลักการที่ 2 : หลักการ "การจูงใจ" (Principle of motivation) หมายถึง ความสามารถ ของผูนำในการทำใหคนอื่นเห็นพองยอมรับและยึดมั่นผูกพันกับวิสัยทัศนของตน กลาวคือ เมื่อผูนำ สามารถนำพลังรวม (Synergy) เขาสูองคการไดแลวผูนำจะตองทำทุกวิถีทางในการเสริมพลัง (Energize) หรือจูงใจ (Motivate) ตอคนเหลานั้น ซึ่งมีวิธีการงาย ๆ ในการสรางแรงจูงใจใหผูอื่น ก็คือ การสรางความทาทาย (Challenge) และการเปดโอกาสใหคนเหลานี้ไดเขารวมกิจกรรมที่ตองใช กระบวนการสรางสรรค (Creative process) และเมื่อทำไดสำเร็จก็ใหคำชมเชยหรือใหเกียรติยกยอง เปนตน หลักการที่ 3 : หลักการ "การเอื้ออำนวยความสะดวก" (Principle of facilitation) หมายถึง ความสามารถของผูนำในการเอื้ออำนวยการเรียนรูของแตละบุคคล ของทีมงานและของผูอื่น ซึ่งเปนทรัพยากรที่สำคัญอันทรงคุณคาของหนวยงาน ซึ่ง ปเตอร เส็ง (Peter Senge) ปรมาจารยดาน องคการแหงการเรียนรูระบุไว ในวินัยที่ 5 (The fifth discipline) ของงานเขียนชื่อดังของตนวา ปจจุบันภารกิจที่สำคัญของผูนำกอนอื่นใดก็คือ ตองทำหนาที่ในการเอื้ออำนวยใหคนอื่นมีการเรียนรู เพราะยิ่งหนวยงานใดมีบุคลากรที่มีนิสัยใฝใจที่จะเรียนรูอยูเนื่องนิตยมากเทาใด ก็ยิ่งเหมือนการเพิ่ม มูลคาของสินทรัพยอันยิ่งใหญใหแกผูนำ ใหสามารถนำพาองคการเพื่อเอาชนะภาวะการณทาทายตาง ๆ ที่เกิดขึ้นมีผลสำเร็จ ผูนำแหงการเปลี่ยนแปลง คือ ผูที่ใดรับความไววางใจอันสูงสงใหเปน "ผูใหบริการ" (Steward) แกบุคลากรตาง ๆ ที่ถือวาเปนทุนทางปญญา (Intellectual capital) ขององคการ หลักการที่ 4 : หลักการแหง "การริเริ่มสิ่งใหม" (Principle of innovation) หมายถึง ความสามารถของผูนำที่กลาหาญในการริเริ่มเปลี่ยนแปลง ถามีความจำเปนแมวาสิ่งนั้นจะเปลี่ยนแปลงยาก

141 เพียงไรก็ตาม กลาวคือ ในองคการที่มีประสิทธิภาพและมีประสิทธิผลไดนั้น เปนเพราะมีสมาชิกที่ สามารถคาดการณถึงการเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้นไดลวงหนา และมิไดรูสึกหวั่นกลัวตอเหตุการณนั้น ผูนำตองสามารถที่จะริเริ่มและตอบสนองตอการเปลี่ยนแปลงไดอยางฉับพลัน โดยทีมงานที่ประสบ ความสำเร็จมักมีสมาชิกที่แตละคนตางทำหนาที่ชวยกันซึมซับ และเผยแพรถึงการเปลี่ยนแปลงใหแกกัน ทั้งนี้เพราะผูนำแหงการเปลี่ยนแปลงไดสรางความไววางใจและสรางการทำงานแบบทีมไวรองรับ เปนอยางดี หลักการที่ 5 : หลักการ "ดานการขับเคลื่อน" (Principle of mobilization) หมายถึง ความสามารถของผูนำในการระบุปญหา การจัดปจจัยสนับสนุนและการมอบอำนาจการตัดสินใจแก ผูปฏิบัติงานใหสามารถดำเนินการบรรลุผลไดตามวิสัยทัศนโดยผูนำแหงการเปลี่ยนแปลงจะแสวงหา สมาชิกที่เต็มใจอาสาเขารวม ทั้งกลุมผูนำระดับรองซึ่งมีหนาที่รับผิดชอบโดยตรงอยูแลวและคนอื่น ๆ ที่ มิไดมอบหมายใหตองรับผิดชอบแบบทางการ ผูนำปรารถนาที่จะสรางผูนำใหมขึ้นในทุกระดับ จึง พยายามเชิญชวนบุคคลตาง ๆ เขามารวมงานและจุดประกายใหเกิดภาวะผูนำขึ้นในบุคคลเหลานี้ โดยใช กลยุทธงาย ๆ ในการสรางภาวะผูนำก็คือ การขยายขอบเขตและโอกาสดานทำงานใหกวางขวางยิ่งขึ้น เพื่อใหทุกคนสามารถเขามามีสวนรวม และสรางภาวะผูนำขึ้นจากการทำงานนั้นไดอยางทั่วถึงกัน หลักการที่ 6 : หลักการเตรียมความพรอม (Principle of preparation) หมายถึง ความสามารถในการปฏิบัติตนเองเพื่อมิใหหยุดการเรียนรู (Never stop learning) โดยไมจำเปนใหใคร ตองคอยชวยเหลือดูแลในเรื่องนี้แตอยางใดทั้งสิ้น ซึ่งริค วอรเร็น (Rick Warren) กลาววา "ผูนำคือ ผูเรียนรู หรือ Leaders are learners" ผูนำแหงการเปลี่ยนแปลงตระหนักดีวา การสราง ความเปลี่ยนแปลงที่ตนกำลังดำเนินการอยูนั้น แทจริงสะทอนมาจากจิตวิญญาณแหงการแสวงหา (Spiritual quest) ของคนที่ตองการใชความสามารถและพรสวรรคที่ตนมีเพื่อการรับใชผูอื่นทำใหโลก นาอยูขึ้น ดังนั้น สิ่งที่ทำก็คือพันธกิจแหงชีวิตที่ตองใหสำเร็จ ดวยการมีทัศนคติ (Mindset) และความเชื่อ เชนนี้ ทำใหผูนำแหงการเปลี่ยนแปลง จะกระตือรือรนและขยันขันแข็งตอการเรียนรูอยูตลอดเวลา และ จะพยายามสรางสัมพันธภาพระหวางตนกับบุกคลอื่น ๆ ที่มุงการเปลี่ยนแปลงเชนกัน ใหเจริญงอกงาม โคยความสัมพันธที่ดีตอกันเชนนี้ จะชวยสรางโอกาสของชีวิตและชวยขจัดอุปสรรคตาง ๆ ใหหมดไป เพราะความสัมพันธดังกลาวไดกอใหเกิดความรักปรารถนาดีและพรอมใหความชวยเหลือตอกัน หลักการที่ 7 : หลักการแหง "การสิ้นสุด" (Principle of determination) หมายถึง ความสามารถของผูนำที่รูวาเมื่อไรควรหยุด และยอมรับวาบัดนี้การแขงขันไดจบสิ้นแลว (The ability to finish the race) คือเปนผูที่รูจักพอในเวลาที่สมควรหรือเหมาะสมปกติโดยความเปนจริงแลวการเปน ผูนำบางครั้งตองเผชิญกับภารกิจที่ยากลำบากตอความสำเร็จสูง บอยครั้งตองเดินบนเสนทางการเปน ผูนำอยางผูโดดเดี่ยว การเปนผูนำจำเปนตองอาศัยความแข็งแรงทางกาย ตองมีความเพียรพยายามสูง ตองมีความกลาแกรงและความเขมแข็งในการตองเผชิญเหตุการณเลวรายที่ไมคาคคิดมากอน จนกวา

142 เวลาจะจบสิ้นลงในแตละวัน ทั้งนี้เพราะผูนำมิใชเพียงแตตองทำการยกระดับภาวะผูนำของตนใหสูงขึ้น เทานั้น แตตองมีหนาที่ชวยพัฒนาภาวะผูนำใหผูรวมงานอีกดวย ตองเผชิญทั้งความแข็งกราวและ ความออนโยนระคนกันไปอันปกติวิสัยของมนุษยอยางไมมีที่สิ้นสุด บางครั้งผูนำแหงการเปลี่ยนแปลง ก็เกิดความสงสัยในตนเอง ตองพบกับภาวะความหมองเศราและออนลาของจิตใจ ดวยเหตุนี้ผูนำ การเปลี่ยนแปลงจึงมีความจำเปนตองพัฒนาสภาพจิตใจ อารมณและสุขภาพกายของตนเองอยาง สม่ำเสมอ เพื่อใหมีพลังใจที่แนวแนและยึดมั่นตอภารกิจที่เปนพันธะผูกพันอันยากลำบากนั้น ใหสำเร็จ ไดตอไป ภาวะผูนำการเปลี่ยนแปลงผูนำ ผูนำการเปลี่ยนแปลงผูนำ คือ บุคคลที่มีอิทธิพลตอกลุมและสามารถนำกลุมปฏิบัติภารกิจ ตาง ๆ เพื่อใหบรรลุเปาหมายขององคการ ภาวะผูนำ คือ พลังชนิดหนึ่งที่สามารถสงแรงกระทำ อันกอใหเกิดการขับเคลื่อนกลุมคน และนำองคการไปสูการบรรลุเปาประสงค ซึ่งในยุคโลกาภิวัตนที่มี การผันผวนในทุก ๆ ดาน ภาวะผูนำการเปลี่ยนแปลงเปนสิ่งที่จะทำใหสามารถขับเคลื่อนองคการ ฝาวิกฤตยืนหยัดไปสูความสำเร็จที่ยั่งยืนตอไปได ซึ่งภาวะผูนำการเปลี่ยนแปลงมี 3 องคประกอบ ดังนี้ 1. ภาวะผูนำบารมีในการสรางแรงบันดาลใจ (Charismatic -inspirational leadership) ผูนำการเปลี่ยนแปลงจะแสดงออกดวยการเปนแมแบบที่เขมแข็งใหผูตามไดเห็นตาม เกิด การรับรูในพฤติกรรมของผูนำ ทำใหเกิดการลอกเลียนแบบพฤติกรรมผูนำขึ้น นอกจากนี้ผูนำ การเปลี่ยนแปลงยังมีพฤติกรรมปฏิบัติที่มีมาตรฐานทางศีลธรรม และมีศีลธรรมสูงจนเกิดการยอมรับวา เปนสิ่งที่ถูกตองดีงาม ทำใหไดรับความศรัทธา ความไววางใจ การยอมรับนับถืออยางลึกซึ้งจากผูตาม พรอมไดรับความไววางใจอยางสูงอีกดวย แตก็ยังไมสามารถกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงได แมวาผูตามจะ เกิดความชื่นชมและศรัทธาแลวก็ตาม เพราะยังไมเกิดแรงจูงใจที่สูงพอที่จะเปลี่ยนความยึดติด ผลประโยชนของตนไปเปนการเห็นแกประโยชนสวนรวม ซึ่งคอนขางมีลักษณะเปนนามธรรม ดังนั้น ผูนำจะตองแสดงออกดวยการสื่อสารใหผูตามทราบถึงความคาดหวังที่ผูนำมีตอผูตาม ดวยการสรางแรง บันดาลใจ ใหยึดมั่นและรวมสานฝนตอวิสัยทัศนขององคการ เพื่อนำไปสูเปาหมายแทนการทำเพื่อประ โชชนเฉพาะตน ผูนำการเปลี่ยนแปลงจึงเปนผูที่สงเสริมน้ำใจแหงการทำงานเปนทีม ผูนำจะพยายาม จูงใจผูตามใหทำงานบรรลุเกินเปาหมายที่กำหนดไว โดยการสรางจิตสำนึกของผูตามใหเห็นความสำคัญ วาเปาหมายและผลงานนั้น จำเปนตองมีการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา จึงทำใหองคการ เจริญกาวหนาประสบความสำเร็จได 2. ภาวะในการกระตุนทางปญญา (Intellectual stimulation) เปนพฤติกรรมของผูนำ การเปลี่ยนแปลงที่แสดงออกดวยการกระตุนใหเกิดการริเริ่มสรางสรรคสิ่งใหม ๆ โดยใชวิธีการคิด ทวนกระแสความเชื่อและคานิยมเดิมของตนหรือผูนำหรือองคการ ผูนำการเปลี่ยนแปลงจะสราง