137 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 41 บัดนั้น 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายหักข้อมือลง อยู่ที่อก มือขวาจับอาวุธอยู่ที่ หน้าขาขวา ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : ยกเท้าขวามาชิดซน เท้าซ้าย ส้นเท้าทั้งสองข้าง ชิดกันอยู่ในลักษณะท่าเก็บ ซอยเท้า มือ : มือขวาจับอาวุธอยู่ที่ หน้าขา มือซ้ายตั้งวงลิงอยู่ที่ หน้าขา ศีรษะ : หน้ามองตรง 42 มัจฉานุ 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายหักข้อมือลงอยู่ ที่อก มือขวาจับอาวุธอยู่ที่ หน้าขาขวา ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ
138 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : ยกเท้าขวาหนีบน่อง วางลงยกเท้าซ้ายติด ยืดกระทบ วางเท้าซ้ายเต็ม เหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายที่ตั้งวงลิงวาดมือ จีบหงายเข้าหาล าตัวอยู่ที่อก มือขวาจับอาวุธอยู่ที่หน้าขา ศีรษะ : หน้ามองตรงเอียงหู ซ้ายเล็กน้อย 43 ฤทธิแรง 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายอยู่ที่อกหัก ข้อมือลง มือขวาจับอาวุธอยู่ ที่หน้าขาขวา ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายวางเต็มเท้ายก เท้าขวาหนีบน่อง
139 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า มือ : มือซ้ายจีบสอดขึ้นเปลี่ยน เป็นมือลิงงอศอกระดับศีรษะ มือขวาจับอาวุธอยู่ที่หน้าขา ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 44 แข็งขัน 1 2 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธยกมือ ระดับศีรษะงอศอก (ท่าเงื้อ) มือซ้ายหักข้อมืออยู่ที่อก ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : กระทืบเท้าขวาเต็ม เหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม เปิดส้นเท้า (กระทืบเท้าสลับ ขวาซ้าย) มือ : มือขวาจับอาวุธอยู่ที่ หน้าขาขวา มือซ้ายก าหลวม อยู่ที่หน้าขาซ้าย มือทั้งสอง ข้างขยับขึ้น-ลง (ท่าแข็งแรง) ศีรษะ : หน้ามองมือขวา-ซ้าย
140 ตารางที่5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุจากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 45 ปล้ าปลุก 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธคว่ ามือ ระดับอก มือซ้ายแบตั้งมือต่ า กว่าระดับมือขวา ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธคว่ ามือ ระดับอก มือซ้ายแบตั้งมือต่ า กว่าระดับมือขวา ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 46 คลุกคลี 1 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม (ขยับ เท้าซ้าย-เท้าขวา) มือ : มือขวาจับอาวุธ (ตีบนเหนือศีรษะ ซ้าย-ขวา) มือซ้ายหักข้อมือลงอยู่ที่อก
141 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 2 ศีรษะ : หน้ามองอาวุธ เอียงหู ซ้าย-ขวา 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม (ขยับเท้าซ้าย-เท้าขวา) มือ : มือขวาจับอาวุธ (ตีบนเหนือศีรษะ ซ้าย-ขวา) มือซ้ายอยู่ที่อก ศีรษะ : หน้ามองอาวุธ เอียงหู ซ้าย-ขวา 47 ตีประจัญ 1 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาแทงอาวุธไปที่ ด้านหน้า แขนเหยียดตึง พร้อมกับจับแขนซ้ายของ มัจฉานุ มือซ้ายงอศอกอยู่ที่ ข้างล าตัวจับใต้แขนขวาของ มัจฉานุ ศีรษะ : หน้าก้มลงกัด แขนขวาของมัจฉานุ
142 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า พัลวันหลบหลีก 2 2.มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาแทงอาวุธไปที่ ด้านหน้าแขนเหยียดตึง พร้อมกับจับใต้แขนซ้ายของ หนุมาน มือซ้ายงอศอกอยู่ที่ ข้างล าตัวจับใต้แขนขวา ของหนุมาน ศีรษะ : หน้าก้มลงกัด แขนขวาของหนุมาน 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : ยืด-ยุบ หมุนตัวตาม เข็มนาฬิกาสลับแทนที่กัน กระโดดยกเท้าซ้ายวาง เท้าขวาเต็มเหลี่ยมเท้าซ้าย หลบเหลี่ยมเปิดส้นเท้า มือ : มือขวาที่จับอาวุธงอ ศอกจับใต้แขนมัจฉานุ มือซ้ายเหยียดตึงขนานกับ หัวไหล่จับแขนของมัจฉานุ ศีรษะ : หน้าก้มลงกัดแขน ซ้ายของมัจฉานุ
143 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า ไปในที 3 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : ยืด-ยุบ หมุนตัวตาม เข็มนาฬิกาสลับแทนที่กัน กระโดดยกเท้าซ้ายวาง เท้าขวาเต็มเหลี่ยมเท้าซ้าย หลบเหลี่ยม มือ : มือขวาที่จับอาวุธงอ ศอกจับใต้แขนหนุมาน แขนซ้ายเหยียดตึงขนานกับ หัวไหล่จับแขนของหนุมาน ศีรษะ : หน้าก้มลงกัดแขน ซ้ายของหนุมาน 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : กระโดดกลับตัว ทางซ้าย ยกเท้าขวาวาง เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : สะบัดมือทั้งสองข้าง ออกจากกันไปข้างล าตัว ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ
144 ตารางที่5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : กระโดดกลับตัว ทางซ้าย ยกเท้าขวาวาง เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : สะบัดมือทั้งสองข้าง ออกจากกันไปข้างล าตัว ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 48 ถีบกัด 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าซ้ายวางเต็มเท้า ย่อเข่าลง เท้าขวาเหยียบ ไปที่หน้าขาเหนือเข่าของ มัจฉานุ มือ : มือขวาจับอาวุธหัก ข้อมือลงอยู่ที่อก มือซ้ายท า มือลิงตั้งวงอยู่ที่หน้าขาซ้าย ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม
145 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า มือ : มือซ้ายหักข้อมือลงอยู่ ที่อก มือขวาจับอาวุธอยู่ที่ หน้าขาขวา ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 49 วัดเหวี่ยง 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : ถีบเท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยมเปิด ส้นเท้า มือ : มือขวาจับอาวุธหัก ข้อมือลงอยู่ที่อก มือซ้ายท า มือลิงตั้งวงอยู่ที่หน้าขาซ้าย ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : ล้มลงอยู่ในลักษณะ นั่งพับเพียบด้านขวา มือ : มือทั้งสองข้างแตะที่ พื้น ให้มือขวาที่จับอาวุธอยู่ ตรงกลางระหว่างเข่าทั้ง สองข้างมือซ้ายอยู่ตรง กับเข่าซ้าย ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน
146 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 50 อุตลุด 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : กระโดดตาม นั่งใน ลักษณะเท้าซ้ายตั้งเข่าวาง เต็มเท้า เท้าขวาคุกเข่า มือ : มือซ้ายแบมือจับไปที่ ข้างล าตัวทางซ้ายของ มัจฉานุ มือขวาจับอาวุธ สอดมืออยู่ใต้แขนซ้ายจับไป ที่ข้างล าตัวของมัจฉานุ ในลักษณะไขว้มือ ศีรษะ : หน้ามองทางซ้าย 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : หมุนตัวไปทางซ้าย กลับหลังหัน นั่งในลักษณะ เท้าซ้ายตั้งเข่าวางเต็มเท้า เท้าขวาคุกเข่า มือ : มือซ้ายอยู่ที่อก มือขวาจับอาวุธอยู่ที่หน้า ขาขวา ศีรษะ : หน้ามองทางซ้าย
147 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 51 ทะยานยุทธ์ 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เหวี่ยงตัวมัจฉานุไป ทางซ้าย เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายท าท่าเหม่แขน เหยียดตึง มือขวาจับอาวุธ อยู่ที่หน้าขาขวา ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : ตีลังไปทางซ้าย เท้าทั้งสองข้างเหยียดตึง (พาสุริน) มือ : มือทั้งสองข้างยันพื้น แขนเหยียดตึง ศีรษะ : หน้ามองพื้น 52 ไม่ท้อถอยหนี 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธคว่ า มือระดับอก มือซ้ายแบตั้ง มือต่ ากว่าระดับมือขวา ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ
148 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธคว่ ามือ ระดับอก มือซ้ายแบตั้งมือต่ า กว่าระดับมือขวา ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 53 กอดรัดฟัดกัน 1 2 1. หนุมาน ทิศ : ด้านข้างทางซ้าย เท้า : เท้าทั้งสองข้างยืน เต็มเท้า ในลักษณะยืนตรง มือ : มือทั้งสองกอดรัด ไปที่ล าตัวของมัจฉานุ (ท่าข้าวต้มมัด) อยู่ใน ลักษณะอุ้มมัจฉานุไว้ ศีรษะ : หน้ามองตรง 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านข้างทางขวา เท้า : เท้าทั้งสองข้างเหยียด ตึงชี้ขึ้นด้านบน มือ : มือทั้งสองกอดรัด ที่ล าตัวของหนุมาน (ท่าข้าวต้มมัด) ศีรษะ : หน้ามองพื้น
149 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 54 เป็นโกลี 1. หนุมาน ทิศ : ด้านข้างทางซ้าย เท้า : เท้าทั้งสองข้างงอเข่า เข้าหาล าตัว (เก็บเข่า) ดัดปลายเท้าขึ้น (ม้วนหน้า ไปทางซ้าย) มือ : มือซ้ายคว่ ามืองอศอก อยู่ด้านหน้า มือขวาจับอาวุธ ระดับเดียวกับมือซ้าย ศีรษะ : หน้ามองมือทั้งสองข้าง 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านข้างทางซ้าย เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาถืออาวุธขยับขึ้น ลงสลับกับมือซ้าย ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 55 เปลี่ยนท่าเปลี่ยนที 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาถืออาวุธขยับขึ้น ลงสลับกับมือซ้าย ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ
150 ตารางที่5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายเปิดส้นเท้าหลบ เหลี่ยม มือ : มือขวาถืออาวุธขยับขึ้น ลงสลับกับมือซ้าย ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 56 รอนราญ 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธยกมือ ระดับศีรษะงอศอก (ท่าเงื้อ) มือซ้ายตั้งวงลิงที่หน้าขาขวา ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธยกมือ ระดับศีรษะงอศอก (ท่าเงื้อ) มือซ้ายตั้งวงลิงที่หน้าขาซ้าย ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน
151 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 57 บัดนั้น 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : ยกเท้าขวามาชิดเท้า ซ้าย ส้นเท้าทั้งสองข้างชิดกัน อยู่ในลักษณะท่าเก็บซอยเท้า มือ : มือขวาจับอาวุธอยู่ที่ หน้าขา มือซ้ายตั้งวงลิงอยู่ที่ หน้าขา ศีรษะ : หน้ามองตรง 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาชี้นิ้วท าท่าเหม่ แขนตึง มือซ้ายจับอาวุธอยู่ที่ หน้าขาซ้าย ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 58 วายุบุตร 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : ยกเท้าขวาหนีบน่อง วางลง ยกเท้าซ้ายติด ยืด-กระทบ วางเท้าซ้ายเต็ม เหลี่ยมเท้าขวาหลบเหลี่ยม
152 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า มือ : มือซ้ายที่ตั้งวงลิงวาด มือจีบหงายเข้าหาล าตัวอยู่ ที่อก มือขวาจับอาวุธอยู่ที่ หน้าขา ศีรษะ : หน้ามองตรงเอียงหู ซ้ายเล็กน้อย 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายหักข้อมือลง อยู่ที่อก มือขวาจับอาวุธ อยู่ที่หน้าขา ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 59 วุฒิไกรใจหาญ 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : วางเท้าขวาเต็ม เหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายงอศอกระดับ หัวไหล่มือขวาจับอาวุธที่ หน้าขา ศีรษะ : หน้ามองตรง
153 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยมเปิด ส้นเท้า มือ : มือขวาจับอาวุธยกมือ ระดับศีรษะงอศอก (ท่าเงื้อ) มือซ้ายหักข้อมือลงอยู่ที่อก ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 60 รบรุกบุกบัน ประจัญบาน 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธ งอศอกอยู่ระดับศีรษะ (เงื้ออาวุธ) มือซ้ายตั้งมือ แขนเหยียดตึง ยันที่รักแร้ มัจฉานุ ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : กระโดดยกเท้าซ้าย วางเต็มเหลี่ยม เท้าขวา หลบเหลี่ยม
154 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า มือ : มือขวาจับอาวุธงอ ศอกอยู่ระดับศีรษะ (เงื้ออาวุธ) มือซ้ายตั้งมือ แขนเหยียดตึงยันที่รักแร้ หนุมาน ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 61 เผ่นทะยาน 1. หนุมาน ทิศ : ด้านข้างทางขวา เท้า : เท้าซ้ายวางเต็มเท้า ตึงเข่า เท้าขวาวางเท้าบน ฝ่ามือของมัจฉานุ มือ : มือซ้ายอยู่ที่อก มือ ขวาจับอาวุธตั้งวงอยู่ที่หน้า ขาขวา ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2.มัจฉานุ ทิศ : ด้านข้างทางซ้าย เท้า : เท้าขวาวางเต็ม เหลี่ยม เท้าซ้ายเปิดส้นเท้า หลบเหลี่ยม มือ : มือทั้งสองข้างแบมือ ประสานมือ วางบนเข่าขวา ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน
155 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 62 โถมถีบด้วยบาทา 1. หนุมาน ทิศ : ด้านข้างทางขวา เท้า : ถีบเท้าขวาส่งตัวขึ้น ในท่าหกคะเมนกลางอากาศ ไปด้านหลัง มือ : มือซ้ายอยู่ที่อก มือขวา จับอาวุธตั้งวงที่หน้าขา ศีรษะ : หน้ามองตรง 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านข้างทางซ้าย เท้า : เท้าขวาวางเต็มเท้าอยู่ หน้าเท้าซ้าย เท้าซ้ายเปิดส้นเท้า ในลักษณะกึ่งยืน-กึ่งย่อ มือ : มือทั้งสองข้าง ประสานมือ ออกแรงส่ง หนุมานขึ้นให้หกคะเมน กลางอากาศ ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 63 ถูกมัจฉานุซวนไป 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายอยู่ที่อก มือขวา จับอาวุธอยู่ที่หน้าขาขวา ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ
156 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : หลังจากส่งหนุมาน แล้วล้มลงนอนราบกับพื้น เท้าขวาทับเท้าซ้าย มือ : มือซ้ายเหยียดออกไป ข้างล าตัวมือก าหลวม มือขวาจับอาวุธงอศอก เข้าหาศีรษะ ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 64 ฉวยรวบเท้าได้ทั้ง ซ้ายขวา 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม (รับหกฉีก) มือ : มือซ้ายเหยียดตึงจับข้อ เท้ามัจฉานุ มือขวาคว่ ามือ จับข้อเท้ามัจฉานุดึงเข้าหา ล าตัว ศีรษะ : หน้ามองตรง 2.มัจฉานุ ทิศ : ด้านข้างทางขวา เท้า : เท้าขวาดึงเข่าเข้าหา ตัวหักข้อเท้าขึ้นเท้าซ้ายส่งไป ด้านหลังหักข้อเท้าขึ้น (หกฉีก)
157 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า มือ : มือทั้งสองข้างยัน ไว้กับพื้น ศีรษะ : หน้ามองพื้น 65 ฟาดลงกับแผ่นศิลา 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : ผลักเท้ามัจฉานุออก จากตัวไปทางด้านซ้าย มือขวาจับอาวุธยกมือ ระดับศีรษะ งอศอก (ท่าเงื้อ) มือซ้ายอยู่ที่อก ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านข้างทางซ้าย เท้า : ถีบเท้าไปด้านหลัง เท้าทั้งสองข้างหักข้อเท้าดึง เข่าเข้าหาตัว (ม้วนหลัง) มือ : มือซ้ายคว่ ามืองอศอก อยู่ด้านหน้า มือขวาจับอาวุธ หงายมืองอศอกอยู่ระดับ เดียวกับมือซ้าย ศีรษะ : หน้ามองตามมือ
158 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 66 ด้วยก าลังศักดา 1. หนุมาน ทิศ : ด้านข้างทางขวา เท้า : กระโดด ยกเท้า ขวา-ซ้าย ข้ามตัวมัจฉานุ เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือทั้งสองข้างอยู่ที่ ด้าน หน้าล าตัวระดับต่ า กว่าอก มือขวาจับอาวุธใน ลักษณะปลายอาวุธชี้ลงพื้น มือซ้ายแบออกป้องที่มือขวา ศีรษะ: หน้ามองมือทั้งสองข้าง 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านข้างทางซ้าย เท้า : เท้าทั้งสองข้างงอเข่า เข้าหาล าตัว (เก็บเข่า) ดัด ปลายเท้าขึ้น (ม้วนหน้าไป ทางซ้าย) มือ : มือซ้ายคว่ ามืองอศอก อยู่ด้านหน้า มือขวาจับอาวุธ งอศอกอยู่ระดับเดียวกับมือ ซ้าย ศีรษะ : หน้ามองมือทั้งสอง ข้าง
159 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 67 ราวี 1. หนุมาน ทิศ : ด้านข้างทางซ้าย เท้า : กระโดดยกเท้าซ้ายขวา ข้ามตัวมัจฉานุ มา ทางขวา เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือทั้งสองข้างอยู่ที่ ด้านหน้าล าตัวระดับต่ ากว่า อก มือขวาจับอาวุธใน ลักษณะแทง มือซ้ายแบออก ป้องที่มือขวา ศีรษะ : หน้ามองมือทั้ง สองข้าง 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านข้างทางขวา เท้า : เท้าทั้งสองข้างงอเข่า เข้าหาล าตัว (เก็บเข่า) ดัดปลายเท้าขึ้น (ม้วนหน้า ไปทางขวา) มือ : มือซ้ายคว่ ามืองอศอก อยู่ด้านหน้า มือขวาจับอาวุธ งอศอกอยู่ระดับเดียวกับ มือซ้าย ศีรษะ : หน้ามองมือ
160 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 68 บัดนั้น มัจฉานุผู้ชาญชัยศรี มิได้ชอกช้ าอินทรีย์ 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายหักข้อมือลง อยู่ที่อก มือขวาจับอาวุธ อยู่ที่หน้าขาขวา ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : หมอบลงกับพื้น เท้าทั้งสองข้างราบลงกับพื้น มือ : มือทั้งสองข้างราบลง กับพื้นในลักษณะนอน คว่ าหน้า ศีรษะ :ก้มหน้าลงแนบกับพื้น 69 โกรธดั่ง 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายชี้นิ้วท าท่าเหม่ แขนเหยียดตึง มือขวาจับ อาวุธอยู่ที่หน้าขาขวา ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ
161 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : ลุกขึ้นนั่ง เท้าขวา ตั้งเข่าวางเต็มเท้า เท้าซ้าย คุกเข่านั่งทับส้นเท้าซ้าย มือ : มือขวาแบมือถูที่ คอขวา มือซ้ายจับอาวุธ อยู่ที่อก ศีรษะ : หน้ามองทางซ้าย 70 อัคคี 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายชี้นิ้วท าท่าเหม่ แขนเหยียดตึง มือขวาจับ อาวุธอยู่ที่หน้าขาขวา ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : ตั้งเข่าขวา นั่งทับ ส้นเท้าซ้าย มือ : มือทั้งสองข้างจีบคว่ า ลงระดับใบหน้า ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน
162 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 71 บรรลัยกัลป์ 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายแบมือถูที่คอด้าน ซ้าย มือขวาจับอาวุธอยู่ที่อก ศีรษะ : หน้ามองทางขวา 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : หมุนตัวมาทางขวา เท้าซ้ายวางเต็มเท้าย่อเข่า ลงเท้าขวายกหนีบน่อง มือ : มือทั้งสองข้างที่จีบอยู่ คลายปล่อยมือจีบแยก ออกไปด้านหน้า นิ้วทั้งห้า เรียงชิดติดกัน ระดับศีรษะ ศีรษะ : หน้ามองมือทั้ง สองข้าง 72 ผุดลุกขึ้นได้กระทืบบาท 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธอยู่ที่อก มือซ้ายตั้งวงลิงที่หน้าขาซ้าย ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ
163 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : กระทืบเท้าซ้ายเต็ม เหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายหักข้อมืออยู่ ที่อก มือขวาจับอาวุธอยู่ ที่หน้าขาขวา ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 73 ท าอ านาจผาดเสียง 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : หมุนตัวกลับทางขวา กระโดดยกเท้าขวาวาง เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวา หลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายหักข้อมือลง อยู่ที่อก มือขวาจับอาวุธอยู่ที่ หน้าขาขวา ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : หมุนตัวกลับมา ทางซ้าย กระทืบเท้าขวา เต็มเหลี่ยม เท้าซ้าย หลบเหลี่ยม
164 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า มือ : มือขวาจับอาวุธที่อก มือซ้ายตั้งวงลิงอยู่ที่หน้า ขาซ้าย ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 74 ดั่งฟ้าลั่น 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธหัก ข้อมือลงอยู่ที่อก มือซ้าย ตั้งวงลิงอยู่ที่หน้าขาซ้าย ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : กระทืบเท้าซ้ายเต็ม เหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม เปิดส้นเท้า (กระทืบเท้าสลับ ทั้งซ้าย-ขวา) มือ : มือขวาจับอาวุธอยู่ที่ หน้าขาขวา มือซ้ายก าหลวม อยู่ที่หน้าขาซ้าย มือทั้งสอง ข้างขยับขึ้น-ลง (ท่าแข็งแรง) ศีรษะ : หน้ามองมือซ้าย
165 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 75 วิ่งผลุนหมุนเข้า 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : หมุนตัวทางขวา กระโดดยกเท้าขวาวางเต็ม เหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธหงาย มือพลิกขึ้นตั้งวงอยู่ที่หน้าขา ขวา มือซ้ายจีบสอดขึ้นเป็น มือลิงงอศอกระดับไหล่ ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : หมุนตัวทางขวา กระโดดยกเท้าขวาวางเต็ม เหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธหงาย มือพริกขึ้นตั้งวงอยู่ที่หน้าขา ขวา มือซ้ายจีบสอดขึ้นเป็น มือลิง งอศอกระดับหัวไหล่ ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 76 บุก 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม
166 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า มือ : มือขวาจับอาวุธปัด อาวุธของมัจฉานุเข้าด้านใน มือซ้ายเข้าอก ศีรษะ : หน้ามองอาวุธ ของมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธแทงไป ที่ล าตัวด้านในหนุมาน มือซ้ายตั้งมือต่ ากว่ามือขวา ศีรษะ : หน้ามองอาวุธของ หนุมาน 77 บัน 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธปัด อาวุธของมัจฉานุออก ด้านนอก มือซ้ายหักข้อมือ ลงอยู่ที่อก ศีรษะ : หน้ามองอาวุธของ มัจฉานุ
167 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธแทงไป ที่ล าตัวด้านนอกของหนุมาน มือซ้ายแบออกอยู่ ต่ ากว่ามือขวา ศีรษะ : หน้ามองอาวุธของ หนุมาน 78 โรมรัน 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : กระโดดขึ้นหน้าไป ทางขวา เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธแทงไป ที่ล าตัวด้านนอกมัจฉานุ มือซ้ายตั้งมือต่ ากว่ามือขวา ศีรษะ : หน้ามองอาวุธของ มัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : กระโดดลงหลัง ทางซ้าย เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม
168 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า มือ : มือขวาจับอาวุธลดศอก ขนานกับพื้นปลายของอาวุธ ชี้ลงกับพื้น ปัดอาวุธของหนุ มานออกด้านนอก มือซ้าย แบมืออยู่ต่ ากว่ามือขวา ศีรษะ: หน้ามองอาวุธหนุมาน 79 ไม่คิดชีวา 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : กระโดดขึ้นหน้าไป ทางขวา เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธแทง ไปที่ล าตัวด้านในมัจฉานุ มือซ้ายตั้งมือต่ ากว่ามือขวา ศีรษะ : หน้ามองอาวุธ ของมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : กระโดดลงหลัง ทางซ้าย เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม
169 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า มือ : มือขวาจับอาวุธลดศอก ขนานกับพื้นปลายของอาวุธ ชี้ลงกับพื้น ปัดอาวุธของหนุ มานเข้าด้านใน มือซ้ายแบ มืออยู่ต่ ากว่ามือขวา ศีรษะ: หน้ามองอาวุธหนุมาน 80 บัดนั้น 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : ยกเท้าขวามาชิดซน เท้าซ้าย ส้นเท้าทั้งสองข้าง ชิดกันอยู่ในลักษณะ ท่าเก็บซอยเท้า มือ : มือขวาจับอาวุธอยู่ที่ หน้าขา มือซ้ายตั้งวงลิง อยู่ที่หน้าขา ศีรษะ : หน้ามองตรง 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยมเปิดส้นเท้า 81 วายุบุตร 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : ยกเท้าขวาหนีบน่อง วางลง ยกเท้าซ้ายติด ยืดกระทบ เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม
170 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า มือ : มือซ้ายที่ตั้งวงลิงวาด มือจีบเข้าหาล าตัว อยู่ที่อก มือขวาจับอาวุธ อยู่ที่หน้าขา ศีรษะ : หน้ามองตรง เอียงหูซ้ายเล็กน้อย 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายอยู่ที่อก มือขวาจับอาวุธอยู่ที่หน้าขา ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 82 วุฒิไกรใจกล้า 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : กระทืบเท้าขวาเต็ม เหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม (ท าสลับทั้งเท้าขวา-ซ้าย) มือ : มือขวาจับอาวุธอยู่ที่ หน้าขาขวา มือซ้ายก าหลวม อยู่ที่หน้าขาซ้าย มือทั้งสองข้างขยับขึ้น-ลง (ท่าแข็งแรง) ศีรษะ : หน้ามองมือขวา
171 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าซ้ายเต็มเหลี่ยม เท้าขวาหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธยกมือ ระดับศีรษะงอศอก (ท่าเงื้อ) มือซ้ายอยู่ที่อก ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน 83 โถมรับ 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธคว่ ามือ ระดับอก มือซ้ายแบมือระดับ มือขวา มือทั้งสองข้างขยับขึ้นลง ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือขวาจับอาวุธ คว่ ามือระดับอก มือซ้ายแบ มือระดับมือขวา มือทั้งสอง ข้างขยับขึ้นลง ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน
172 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 84 กลับกลอก 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายหงายมือท า มือลิงอยู่ที่ข้างล าตัว มือขวา จับอาวุธยกขึ้นระดับศีรษะ ปลายของอาวุธชี้ขึ้นด้านบน ให้ข้อมือขวาชนกับข้อมือ ขวาของมัจฉานุ ศีรษะ : หน้ามองอาวุธ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าขวาเต็มเหลี่ยม เท้าซ้ายหลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายหงายมือท ามือ ลิงอยู่ที่ข้างล าตัว มือขวาจับ อาวุธยกขึ้นระดับศีรษะ ปลายของอาวุธชี้ขึ้นด้านบน ให้ข้อมือขวาชนกับข้อมือ ขวาของหนุมาน ศีรษะ : หน้ามองอาวุธ
173 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 85 ไปมา 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : ยืด-ยุบ ยกเท้าซ้าย เก็บตามเข็มนาฬิกาสลับ แทนที่มัจฉานุ มือ : มือซ้ายหงายมือท ามือ ลิงอยู่ที่ข้างล าตัว มือขวาจับ อาวุธยกขึ้นระดับศีรษะ ปลายของอาวุธชี้ขึ้นด้านบน ให้ข้อมือขวาชนกับข้อมือ ขวาของมัจฉานุ ศีรษะ : หน้ามองอาวุธ 2.มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : ยืด-ยุบ ยกเท้าซ้าย เก็บตามเข็มนาฬิกาสลับ แทนที่หนุมาน มือ : มือซ้ายหงายมือท ามือ ลิงอยู่ที่ข้างล าตัว มือขวาจับ อาวุธยกขึ้นระดับศีรษะ ปลายของอาวุธชี้ขึ้นด้านบน ให้ข้อมือขวาชนกับข้อมือ ขวาของหนุมาน ศีรษะ : หน้ามองอาวุธ
174 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 86 หันเหียนเปลี่ยนท่า 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหลัง เท้า : กระโดดยกเท้าขวา ลงเต็มเหลี่ยมเท้าซ้าย หลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายหงายมือท ามือ ลิงอยู่ที่ข้างล าตัว มือขวาจับ อาวุธยกขึ้นระดับศีรษะ ตีบนหนึ่งครั้ง ศีรษะ : หน้ามองอาวุธ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหน้า เท้า : กระโดดยกเท้าขวา ลงเต็มเหลี่ยม เท้าซ้าย หลบเหลี่ยม มือ : มือซ้ายหงายมือท ามือ ลิงอยู่ที่ข้างล าตัว มือขวาจับ อาวุธยกขึ้นระดับศีรษะ ตีบนหนึ่งครั้ง ศีรษะ : หน้ามองอาวุธ
175 ตารางที่ 5 กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับที่ เนื้อร้อง/ท านองเพลง รูปภาพท่าร า อธิบายท่าร า 87 ราวี 1. หนุมาน ทิศ : ด้านหน้า เท้า : เททั้งสองข้างอยู่ใน ลักษณะย่อเหลี่ยม มือ : มือซ้ายจับที่เอว ด้านขวามัจฉานุ มือขวา จับอาวุธเงื้อมืองอศอก ศีรษะ : หน้ามองมัจฉานุ 2. มัจฉานุ ทิศ : ด้านหลัง เท้า : เท้าซ้ายเกี่ยวที่หน้าขา ทางขวาของหนุมานเท้าขวา ขึ้นเหยียบเข่าซ้ายหนุมาน มือ : มือซ้ายตั้งวงลิงอยู่ที่ หน้าขาซ้าย มือขวาจับอาวุธ ยกมือระดับศีรษะงอศอก ศีรษะ : หน้ามองหนุมาน ที่มา: ผู้วิจัย จากตารางการอธิบายกระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 ข้างต้น จะเห็นได้ว่า กระบวนท่าดังกล่าวมีกระบวนท่าทั้งสิน 87 ท่า ซึ่งเป็นกระบวนท่าการตีบทประกอบค าร้อง ที่สื่อความหมายในกิริยาท่าทางบ่งบอกถึงอารมณ์ต่าง ๆ และเป็นกระบวนท่ารบในลักษณะท่าจับ การใช้อาวุธในลักษณะตีกระทบกัน แทง ท่าถีบ กอดรัด และการขึ้นลอย เป็นกระบวนท่าที่ผู้แสดง จะต้องปฏิบัติได้อย่างมีทักษะที่เจนจัดแข็งแรง ปฏิบัติกระบวนท่าให้ทันกับบทประพันธ์และลงจังหวะ กับเพลงร้อง จึงจะท าให้การแสดงมีความสวยงามและสื่อได้ถึงอารมณ์การต่อสู้อย่างสมบูรณ์
176 3. วิเคราะห์กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 จากการศึกษากระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุจากบทละครในรัชกาลที่ 1 โดยผู้วิจัยได้ฝึก ปฏิบัติกระบวนท่ารบด้วยตนเอง ทั้งการสัมภาษณ์และการสังเกตได้มาซึ่งข้อมูลอันส าคัญต่อการศึกษา น ามาสู่การวิเคราะห์ พบว่ากระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 1 เป็นกระบวนท่ารบ ในบทร้องของหนุมานกับมัจฉานุ ซึ่งเป็นตัวละครลิง กระบวนท่าเป็นการตีบทตามบทประพันธ์หรือ บทร้องในเพลงร่าย สามารถแยกลักษณะการตีบทในกระบวนท่ารบนี้ได้2 ลักษณะ คือ 1. กระบวนท่า ที่มีความสัมพันธ์กับค าร้อง 2. กระบวนท่าที่เกิดจากจิตนาการของผู้ประดิษฐ์กระบวนท่า นอกจากนี้ ยังพบว่ากระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 1 มีโครงสร้างกระบวนท่า มาจากการแสดงโขนในกระบวนท่ารบของตัวละครประเภทต่าง ๆ ทั้งนี้กระบวนท่ารบยังปรากฏ อารมณ์ในการแสดงที่สื่อความหมายส่งต่อไปถึงผู้ชมการแสดงได้รับรู้ถึงอารมณ์ความรู้สึกผ่าน บทละครและกระบวนท่า เป็นสื่อการถ่ายทอดการรับรู้ด้วยการฟังและมองเห็น ดังจะวิเคราะห์ กระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 ในประเด็นดังต่อไปนี้ 3.1 วิเคราะห์ลักษณะกระบวนท่ารบ จากการศึกษากระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 มีกระบวนท่า ทั้งสิ้น 87 ท่า เป็นการตีบทประกอบบทร้องในเพลงร่าย เมื่อวิเคราะห์แล้วพบว่า มีลักษณะของ กระบวนท่า 2 ลักษณะ คือ 1. กระบวนท่าที่มีความสัมพันธ์กับค าร้อง 2. กระบวนท่าที่เกิดจาก จินตนาการของผู้ประดิษฐ์กระบวนท่าท่า ดังนี้ 1) กระบวนท่าที่มีความสัมพันธ์กับค าร้อง มีลักษณะกระบวนท่าเป็นการตีบทประกอบค าร้อง ซึ่งเป็นกระบวนท่าที่ตีบท ตามความหมายตรงหรือใกล้เคียงกับความหมายของค าประพันธ์มากที่สุดเป็นกระบวนท่าที่แสดงถึง ท่าทางในกิริยาอาการต่าง ๆ และที่เป็นกระบวนท่ารบ 2) กระบวนท่าที่เกิดจากจิตนาการของผู้ประดิษฐ์กระบวนท่า เป็นกระบวนท่าที่ผู้ประดิษฐ์กระบวนท่าคิดขึ้น เพื่อใช้ทดแทนค าประพันธ์ที่ ไม่สามารถตีบทตรงตามความหมายได้ให้สอดคล้องกับค าประพันธ์เพื่อให้เกิดความสวยงามและ ความหลากหลายของกระบวนท่า
177 ผู้วิจัยได้วิเคราะห์ลักษณะกระบวนท่าในรูปแบบตารางจ าแนก โดยวิเคราะห์เฉพาะที่เป็น ท่าหลักและได้ตัดกระบวนท่าที่ซ้ ากันออกไป มีการใช้สัญลักษณ์ในการแทนตัวละครที่เป็นฝ่ายท าบท ดังตาราง จ าแนกลักษณะกระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุจากบทละครในรัชกาลที่ 1 ดังนี้ สัญลักษณ์รูปสี่เหลี่ยม หมายถึง ตัวละครหนุมาน เป็นฝ่ายท าบท สัญลักษณ์วงกลมสีด า หมายถึง ตัวละครมัจฉานุ เป็นฝ่ายท าบท สัญลักษณ์สี่เหลี่ยมและวงกลมสี่ด าอยู่ด้วยกัน หมายถึง หนุมานและ มัจฉานุท าบทร่วมกัน ตารางที่ 6 ลักษณะกระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 ล าดับ กระบวนท่า/บทร้อง กระบวนท่าที่มี ความสัมพันธ์กับค าร้อง กระบวนท่าที่เกิดจาก จินตนาการของผู้ประดิษฐ์ 1 มัจฉานุ 2 ฤทธิไกรใจหาญ 3 ได้ฟัง
178 ตารางที่ 6 ลักษณะกระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับ กระบวนท่า/บทร้อง กระบวนท่าที่มี ความสัมพันธ์กับค าร้อง กระบวนท่าที่เกิดจาก จินตนาการของผู้ประดิษฐ์ 4 กริ้วโกรธดั่งไฟกาล 5 ตบมือฉัดฉาน 6 ถึงตัวกู 7 น้อยเท่านี้ 8 จะกลัวฤทธีเอ็ง
179 ตารางที่ 6 ลักษณะกระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับ กระบวนท่า/บทร้อง กระบวนท่าที่มี ความสัมพันธ์กับค าร้อง กระบวนท่าที่เกิดจาก จินตนาการของผู้ประดิษฐ์ 9 ก็หาไม่ 10 อย่าพักอาจอง 11 ทะนงใจ 12 ใครดีจะได้ 13 เห็นกัน
180 ตารางที่6 ลักษณะกระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับ กระบวนท่า/บทร้อง กระบวนท่าที่มี ความสัมพันธ์กับค าร้อง กระบวนท่าที่เกิดจาก จินตนาการของผู้ประดิษฐ์ 14 ว่าแล้วส าแดงเดชา 15 พสุธาบาดาลไหวหวั่น 16 โลดโผน 17 บุกบัน 18 เข้าไล่
181 ตารางที่6 ลักษณะกระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับ กระบวนท่า/บทร้อง กระบวนท่าที่มี ความสัมพันธ์กับค าร้อง กระบวนท่าที่เกิดจาก จินตนาการของผู้ประดิษฐ์ 19 โรมรัน 20 ราวี 21 หนุมาน 22 ผู้ชาญชัยศรี 23 กริ้วโกรธ
182 ตารางที่6 ลักษณะกระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับ กระบวนท่า/บทร้อง กระบวนท่าที่มี ความสัมพันธ์กับค าร้อง กระบวนท่าที่เกิดจาก จินตนาการของผู้ประดิษฐ์ 24 พิโรธ 25 ดั่งอัคคี 26 ปะทะกร 27 เคล่าคล่องว่องไวทั้งสองข้าง 28 ต่างตนต่างหาญ ฯ
183 ตารางที่6 ลักษณะกระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับ กระบวนท่า/บทร้อง กระบวนท่าที่มี ความสัมพันธ์กับค าร้อง กระบวนท่าที่เกิดจาก จินตนาการของผู้ประดิษฐ์ 29 ต่อกรไม่ละ ฯ 30 แข็งขัน 31 ตีประจัญ พัลวันหลบหลีกไปในที
184 ตารางที่6 ลักษณะกระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับ กระบวนท่า/บทร้อง กระบวนท่าที่มี ความสัมพันธ์กับค าร้อง กระบวนท่าที่เกิดจาก จินตนาการของผู้ประดิษฐ์ 32 ถีบกัด 33 ทะยานยุทธ์ 34 กอดรัดฟัดกัน 35 รบรุกบุกบันประจัญบาน
185 ตารางที่6 ลักษณะกระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับ กระบวนท่า/บทร้อง กระบวนท่าที่มี ความสัมพันธ์กับค าร้อง กระบวนท่าที่เกิดจาก จินตนาการของผู้ประดิษฐ์ 36 เผ่นทะยานโถมถีบ ด้วยบาทา 37 ฉวยรวบเท้าได้ทั้งซ้ายขวา 38 ฟาดลงกับแผ่นศิลา
186 ตารางที่6 ลักษณะกระบวนท่าหนุมานรบมัจฉานุ จากบทละครในรัชกาลที่ 1 (ต่อ) ล าดับ กระบวนท่า/บทร้อง กระบวนท่าที่มี ความสัมพันธ์กับค าร้อง กระบวนท่าที่เกิดจาก จินตนาการของผู้ประดิษฐ์ 39 ด้วยก าลังศักดา,ราวี 40 โกรธดั่ง 41 อัคคี,บรรลัยกัลป์