82 ภาพที่50 คำพากย์ที่ว่า “ทั้งสอง” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 23 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ทั้งสอง” ท่าชี้มือสองครั้ง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรระดับวงล่าง มือซ้ายชี้สองครั้งด้านหน้าราชรถ หน้ามองด้านหน้า ราชรถกดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 51 คำพากย์ที่ว่า “ร่าเริงลำพอง” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 24 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ร่าเริงลำพอง” ท่าองอาจกล้าหาญ ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรระดับวงล่าง มือซ้ายตั้งวงบนขยับขึ้นเล็กน้อย หน้ามองด้านขวา เปิดปลายคางเอียงศีรษะซ้าย
83 ภาพที่ 52 คำพากย์ที่ว่า “พยศทยาน” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 25 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “พยศทยาน” ท่าตั้งวงแขนตึง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรระดับวงล่าง มือซ้ายตั้งวงแขนตึงขยับขึ้นเล็กน้อย หน้ามองด้าน หน้าราชรถเปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 53 คำพากย์ที่ว่า “ราญรณ” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 25 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ราญรณ” ท่าจีบยาว ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรตั้งวงบน มือซ้ายตั้งวงแขนตึงจีบยาว หน้ามองด้าน หน้าราชรถเปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา
84 ภาพที่ 54 ท่ารับตะโพน 5 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 26 ชื่อท่ารับตะโพน 5 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือ คันศรตั้งวงบน มือซ้ายท่าผาลากระดับวงล่าง หน้ามองด้านซ้าย เปิดปลายคาง เอียงศีรษะขวา ภาพที่ 55 คำพากย์ที่ว่า “ดุมวงกงแก้วโกมล” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 27 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ดุมวงกงแก้วโกมล” ท่าล่อแก้วระดับล่าง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรระดับวงล่าง มือซ้ายจีบล่อแก้วระดับวงล่าง หน้ามองไปที่ล้อราชรถ กดปลายคางเอียงศีรษะขวา
85 ภาพที่ 56 คำพากย์ที่ว่า “กึกก้องกลางหน” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 28 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “กึกก้องกลางหน” วาดมือจีบ ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรทิ่มลงคล้ายวาดมือจีบออก มือซ้ายจีบคว่ำด้านหน้าวาดมือคลาย ออก หน้ามองมือจีบซ้ายเปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 57 คำพากย์ที่ว่า “ลั่นเลื่อนสเทือนธรณี” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 29 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ลั่นเลื่อนสเทือนธรณี” ยกเปิดมือสองครั้ง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรหงายมือขึ้นระดับอก มือซ้ายแบมือหงายขึ้นสองครั้งระดับอก หน้ามองตรงเปิดปลายคางเอียงศีรษะซ้าย
86 ภาพที่ 58 ท่ารับตะโพน 6 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 30 ชื่อท่ารับตะโพน 6 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือ คันศรตั้งวงบน มือซ้ายท่าจีบยาวแขนตึงหน้ามองด้านซ้าย เปิดปลายคางเอียงศีรษะ ขวา ภาพที่ 59 คำพากย์ที่ว่า “ลั่นฆ้อง” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 31 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ลั่นฆ้อง” ตั้งมือวงหน้า ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรตั้งมือระดับอก มือซ้ายตั้งวงบังหน้า หน้ามองตรงเปิดปลายคางเอียง ศีรษะขวา
87 ภาพที่60 คำพากย์ที่ว่า “คาดไชยเภรี” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 32 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “คาดไชยเภรี” ตั้งสองมือตรงหน้า ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรตั้งมือระดับไหล่ มือซ้ายตั้งมือตรงหน้ากว้าง หน้ามองตรง เปิดปลายคางเอียงศีรษะซ้าย ภาพที่ 61 คำพากย์ที่ว่า “ประสานเสียงดนตรี” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 33 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ประสานเสียงดนตรี” ท่าผสมมือตรงหน้า ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรผสมมือ ผสมมือซ้ายระดับอก หน้ามองด้านหน้าราชรถ กดปลายคางเอียงศีรษะขวา
88 ภาพที่ 62 คำพากย์ที่ว่า “แตรสังข์เสนาะ” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 34 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “แตรสังข์เสนาะ” เดินจีบออกจากปาก ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรตั้งมือระดับวงล่าง มือซ้ายเดินจีบออกจากระดับปาก หน้ามองตรง กดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 63 คำพากย์ที่ว่า “ในดง” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 35 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ในดง” ม้วนมือชี้ออก ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือซ้ายถือคันศรระดับวงล่าง ตั้งมือขวาม้วนชี้ออกด้านหน้า หน้ามองมือซ้ายที่ชี้ เปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา
89 ภาพที่ 64 ท่ารับตะโพน 7 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 36 ชื่อท่ารับตะโพน 7 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือ คันศรแขนตึงระดับไหล่ มือซ้ายท่าสอดสูง หน้ามองด้านซ้าย เปิดปลายคางเอียง ศีรษะขวา ภาพที่ 65 คำพากย์ที่ว่า “มยุรฉัตรพัดโบก” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 37 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “มยุรฉัตรพัดโบก” ม้วนจีบสองมือออก ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรหักข้อมือออกระดับกลาง มือซ้ายเดินจีบออกจากระดับกลาง หน้ามองตรง เปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา
90 ภาพที่ 66 คำพากย์ที่ว่า “ทิวธง” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 38 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ทิวธง” ตั้งมือด้านหน้าขยับไปมา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรตั้งวงล่าง มือซ้ายตั้งมือด้านหน้าขยับไปมาเหมือนผืนธง หน้ามองตรง เปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 67 คำพากย์ที่ว่า “เครื่องสูงงามระหง” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 39 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “เครื่องสูงงามระหง” ชี้เดาะมือสามครั้ง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรตั้งวงล่าง มือซ้ายชี้เดาะมือข้างหน้าสามครั้ง หน้ามองตรง เปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา
91 ภาพที่ 68 คำพากย์ที่ว่า “ระย้ากรรชิงชุมสาย” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 40 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ระย้ากรรชิงชุมสาย” สะบัดจีบสองมือ ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรหักข้อมือระดับสูง มือซ้ายสะบัดจีบจากสูงลงต่ำให้ทั้งสองมือกว้าง ออก หน้ามองตรงตามมือ กดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 69 ท่ารับตะโพน 8 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 41 ชื่อท่ารับตะโพน 8 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวาเหยีบอยู่บนบุษบกราชรถ มือขวาถือคันศรม้วนมือตึกแขนตั้งวงระดับไหล่ มือซ้ายจีบปรกด้านข้าง หน้ามองมือ จีบซ้าย เปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา
92 2.3 กระบวนท่ารำการตีบทตามคำพากย์ บทพากย์โอ้ บทพากย์โอ้ เสด็จจากสุวรรณราชพลับพลา รีบเร่งลีลา ลุแหล่งณรงค์ราวี พระเสด็จลุยเลือดโยธี เที่ยวหาพระศรี อนุชาผู้ร่วมหฤไทย บ่มิพบพระเพื่อนเข็ญใจ มืดมัวทั่วไป ด้วยเปนเวลาราตรี เสด็จพลางทางทรงโศกี แซ่เสียงปักษี วังเวงวิเวกในวนานต์ สกุณีเหมือนจะมีอาการ บอกแจ้งแสดงสาร พระนุชให้เรียมฟัง พระเสด็จประทับแทบร่มรัง หวั่นหวั่นหวาดหวัง ระทวยระทดหฤไทย (กรมศิลปากร, 2471 ก, น. 51) ภาพที่70 คำพากย์ที่ว่า “เสด็จจากสุวรรณราชพลับพลา” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 1 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “เสด็จจากสุวรรณราชพลับพลา” ยืนท่ามองจีบส่งหลัง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวหน้าขาซ้าย ขาขวายืนย่อเหลี่ยม มือขวาจับที่คันศรตั้งข้อมืองอ ข้อศอกระดับวงบน มือซ้ายจีบส่งหลังท่ามอง หน้ามองทางซ้ายศีรษะเอียงขวา เปิด ปลายคาง
93 ภาพที่ 71 คำพากย์ที่ว่า “รีบเร่งลีลา” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 2 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “รีบเร่งลีลา” ยืนท่าเดินขยั่นเท้าลีลา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวหน้าขาขวาขยั่น ขาซ้ายขยั่นตาม มือขวาจับที่คันศรตั้งข้อมืองอ ข้อศอกระดับบน มือซ้ายตั้งวงระดับวงล่างเดินขยั่นเท้าลีลา หน้ามองทางซ้ายศีรษะ เอียงขวา เปิดปลายคาง ภาพที่ 72 คำพากย์ที่ว่า “ลุแหล่งณรงค์ราวี” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 3 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ลุแหล่งณรงค์ราวี” ยืนท่าเดินพระสองครั้ง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวหน้าขาขวาท่าเดินพระ ขาซ้ายเดินตามสองครั้ง มือขวาจับที่คันศร ตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายกรายเดินพระตามสลับ หน้ามองทางซ้าย สลับศีรษะเอียงซ้ายขวา เปิดปลายคาง
94 ภาพที่ 73 ท่ารับตะโพน 1 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 4 ชื่อท่ารับตะโพน 1 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวายกหน้าเหลี่ยมพระ มือขวาถือ คันศรงอข้อศอกระดับวงบน มือซ้ายท่าสอดสร้อยจีบงอข้อศอกระดับวงล่าง หน้ามองด้านซ้าย เปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 74 คำพากย์ที่ว่า “พระเสด็จลุยเลือดโยธี” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 5 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “พระเสด็จลุยเลือดโยธี” ยืนท่ากรายเดินพระ ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวหน้าขาซ้ายท่ากรายเดินพระ ขาขวายืนเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่ คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายจีบส่งหลังกรายเดินพระ หน้ามอง ทางซ้ายศีรษะเอียงซ้ายขวา เปิดปลายคาง
95 ภาพที่ 75 คำพากย์ที่ว่า “เที่ยวหาพระศรี” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 6 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “เที่ยวหาพระศรี” ยืนท่ามองขวาจีบส่งหลัง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวข้างขาขวาลงเหลี่ยม ขาซ้ายยืนเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่คันศร ตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายจีบส่งหลัง หน้ามองทางขวาสลับศีรษะเอียง ซ้ายขว เปิดปลายคาง ภาพที่ 76 คำพากย์ที่ว่า “อนุชาผู้ร่วมหฤไทย” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 7 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “อนุชาผู้ร่วมหฤไทย” ยืนท่าจีบเข้าอก ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวข้างซ้ายลงเหลี่ยม ขาซ้ายยืนเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่คันศร ตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายจีบเข้าอก หน้ามองทางซ้ายศีรษะเอียง ขวา เปิดปลายคาง
96 ภาพที่ 77 ท่ารับตะโพน 2 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 8 ชื่อท่ารับตะโพน 2 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวายกหน้าเหลี่ยมพระ มือขวาถือ คันศรงอข้อศอกระดับวงบน มือซ้ายท่าผาลางอข้อศอกระดับวงล่าง หน้ามอง ด้านซ้าย เปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 78 คำพากย์ที่ว่า “บ่มิพบพระเพื่อนเข็ญใจ” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 9 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “บ่มิพบพระเพื่อนเข็ญใจ” ยืนท่าปฏิเสธ ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวข้างซ้ายลงเหลี่ยม ขาซ้ายยืนเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่คันศร ตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายตั้งวงระดับอกส่ายปลายมือท่าปฏิเสธ ส่ายหน้าเล็กน้อย มองทางซ้ายศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง
97 ภาพที่ 79 คำพากย์ที่ว่า “มือมัวทั่วไป” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 10 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “มือมัวทั่วไป” ยืนท่าผสมบดบังด้านหน้า ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนฉายขาข้างซ้ายไปจรด ขาซ้ายยืนเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่คันศร ตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับหน้าเดินมือบดบังผสมกันกับมือซ้าย หน้ามองมือศีรษะ เอียงขวา เปิดปลายคาง ภาพที่80 คำพากย์ที่ว่า “ด้วยเปนเวลาราตรี” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 11 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ด้วยเปนเวลาราตรี” ยืนท่าชี้ตั้งตรงหน้าสูง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาข้างขวารับน้ำหนัก ขาซ้ายจรดจมูกเท้าด้านซ้าย มือขวาจับที่คันศร ตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายชี้ตั้งตรงหน้าสูง หน้ามองมือชี้ซ้ายศีรษะเอียง ซ้าย เปิดปลายคาง
98 ภาพที่ 81 ท่ารับตะโพน 3 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 12 ชื่อท่ารับตะโพน 3 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวายกหน้าเหลี่ยมพระ มือขวาถือ คันศรงอข้อศอกระดับวงบน มือซ้ายท่าจีบยาวแขนตึงกระดับไหล่ หน้ามองด้านซ้าย เปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 82 คำพากย์ที่ว่า “เสด็จพลาง” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 13 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “เสด็จพลาง” ยืนท่าเดินพระด้านซ้าย ทิศทาง ด้านซ้าย อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาข้างซ้ายรับน้ำหนัก ขาขวาก้าวเดินด้านซ้าย มือขวาจับที่คันศร ตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายท่ากรายเดินพระ หน้ามองซ้าย ศีรษะเอียงซ้าย เปิดปลายคาง
99 ภาพที่ 83 คำพากย์ที่ว่า “ทางทรงโศกี” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 14 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ทางทรงโศกี” ยืนท่าเศร้าโศก ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาข้างขวารับน้ำหนักสะดุดไปด้านขวา ขาซ้ายลากตามสองครั้ง มือขวาจับที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายท่าเช็ดน้ำตาซ้ายขวา สลับกัน หน้าเอียงตามมือเช็ดน้ำตาศีรษะสลับเอียงซ้ายขวา กดปลายคาง ภาพที่ 84 คำพากย์ที่ว่า “แซ่เสียงปักษี” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 14 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “แซ่เสียงปักษี” ยืนท่าจีบที่ปากเดินมือออก ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาข้างขวารับน้ำหนัก ขาซ้ายก้าวข้างเล็กน้อย มือขวาจับที่คันศรตั้ง ข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายท่าจีบที่ปากเดินมือออกด้านหน้าท่าส่งเสียง ออกไป หน้ามองตามมือจีบที่เดินออกไป ศีรษะเอียงขวากดปลายคาง
100 ภาพที่ 85 คำพากย์ที่ว่า “วังเวงวิเวก” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 15 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “วังเวงวิเวก” ยืนท่ามองตั้งมือซ้าย ทิศทาง ด้านซ้าย อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาข้างเหลี่ยมพระ ขาซ้ายก้าวข้างลงเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่คันศรตั้ง ข้อมืองอข้อศอกระดับกลาง มือซ้ายท่ามองตั้งระดับกลาง หน้ามองไกลด้านซ้าย ศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง ภาพที่ 86 คำพากย์ที่ว่า “ในวนานต์” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 16 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ในวนานต์” ยืนท่ามองตั้งมือขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาข้างขวาก้าวข้างลงเหลี่นมพระ ขาซ้ายยืนเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับกลาง มือซ้ายท่ามองตั้งวงแขนตึง ระดับกลาง หน้ามองไกลด้านขวาศีรษะเอียงซ้าย เปิดปลายคาง
101 ภาพที่ 87 ท่ารับระนาดและกลองทัด 4 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 17 ชื่อท่ารับระนาดรับตะโพน 4 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาข้างขวารับน้ำหนักสะดุดไปด้านขวา ขาซ้ายลากตามสองสามครั้ง มือขวาจับที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายท่าเช็ดน้ำตาที่ตาซ้ายและ ที่ตาขวาสลับกัน หน้าเอียงตามมือเช็ดน้ำตาศีรษะสลับเอียงซ้ายขวา กดปลายคาง ภาพที่88 คำพากย์ที่ว่า “สกุณีเหมือนจะมีอาการ” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 18 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “สกุณีเหมือนจะมีอาการ” ยืนท่าชี้ตั้งตรงหน้าสูง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาข้างขวารับน้ำหนัก ขาซ้ายจรดจมูกเท้าด้านซ้าย มือขวาจับที่คันศร ตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายชี้ตั้งตรงหน้าสูง หน้ามองมือชี้ซ้าย ศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง
102 ภาพที่ 89 คำพากย์ที่ว่า “บอกแจ้งแสดงสาร” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 19 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “บอกแจ้งแสดงสาร” ยืนท่าชี้ที่ปากมือขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาซ้ายยืนเปิดเหลี่ยมพระ ขาข้างขวาจรดจมูกเท้าด้านขวา มือซ้ายจับที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือขวาชี้ที่ปาก หน้ามองไกล ด้านขวาศีรษะเอียงซ้าย เปิดปลายคาง ภาพที่ 90 คำพากย์ที่ว่า “พระนุชให้เรียมฟัง” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 20 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “พระนุชให้เรียมฟัง” ยืนท่าฉายศรเอียงฟัง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาข้างซ้ายก้าวข้างลงเหลี่นมพระ ขาซ้ายยืนเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่ปลายคันศรท่าฉายศร มือซ้ายจับที่หัวคันศรตั้งวงแขนระดับกลางท่าฟัง หน้ามองไกลด้านขวาศีรษะเอียงซ้าย เปิดปลายคาง
103 ภาพที่ 91 ท่ารับระนาดและกลองทัด 5 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 21 ชื่อท่าท่ารับระนาดและกลองทัด 5 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาข้างขวารับน้ำหนักสะดุดไปด้านขวา ขาซ้ายลากตามสองสามครั้ง มือขวาจับที่คันศรระดับอก มือซ้ายท่าตบหน้าอกสองครั้ง หน้ามองไกลส่ายหน้าเอียง ซ้าย กดปลายคาง ภาพที่ 92 คำพากย์ที่ว่า “พระเสด็จประทับแทบร่มรัง” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 22 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “พระเสด็จประทับแทบร่มรัง” ยืนท่าก้าวขึ้นเตียง ทิศทาง ด้านขวา อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาข้างขวาก้าวข้างรับน้ำหนักลงเหลี่ยมพระ ขาซ้ายยืน มือขวาจับที่ คันศรทิ่มข้อมืองอข้อศอกระดับอก มือซ้ายตั้งวงระดับอกที่ก้าวขึ้นเตียง หน้ามองมือซ้ายศีรษะเอียงซ้าย กรายขึ้นเตียง
104 ภาพที่ 93 คำพากย์ที่ว่า “หวั่นหวั่นหวาดหวัง” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 23 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “หวั่นหวั่นหวาดหวัง” นั่งท่าวางคันศรด้านซ้าย ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่านั่งพับเพียบอยู่บนเตียงเอี้ยวตัวด้านซ้าย มือขวาวางคันศรด้านซ้าย มือซ้ายจีบชายพกวงล่าง หน้ามองซ้ายศีรษะเอียงซ้าย กดปลายคาง ภาพที่ 94 คำพากย์ที่ว่า “ระทวยระทดหฤไทย” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 24 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ระทวยระทดหฤไทย” นั่งท่าเศร้าโศก ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่านั่งพับเพียบอยู่บนเตียงเอียงตัวด้านขวา ประสานลำแขนส่วนล่าง ฝ่ามือ ทั้งสองวางทาบระดับหน้าท้อง หน้ามองซ้ายศีรษะเอียงขวาสะดุงตัวสองสามครั้ง กดปลายคาง
105 ภาพที่ 95 ท่ารับระนาดและกลองทัด 6 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 25 ชื่อท่าท่ารับระนาดและกลองทัด 6 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่านั่งพับเพียบอยู่บนเตียงเอียงตัวด้านซ้ายและขวา มือซ้ายเช็ดน้ำตาที่ตา ข้างซ้ายและตาข้างขวา มือขวาวางทาบระดับหน้าขาข้างซ้าย หน้ามองสลับซ้ายขวา เอียงศีรษะสะดุงตัวสองสามครั้ง กดปลายคาง ภาพที่ 96 ท่าในเพลงโอดสองชั้น 1 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 26 ชื่อท่าในเพลงโอดสองชั้น 1 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่านั่งพับเพียบอยู่บนเตียงเอียงตัวด้านซ้าย มือซ้ายตั้งวงระดับปาก มือขวาตั้งวงบนเลี่อมหน้าท่ารำร่าย หน้ามองมือขวา เอียงศีรษะซ้าย เปิดปลายคาง
106 ภาพที่ 97 ท่าในเพลงโอดสองชั้น 2 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 27 ชื่อท่าในเพลงโอดสองชั้น 2 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่านั่งพับเพียบอยู่บนเตียงเอียงตัวด้านขวา มือซ้ายจีบส่งหลังเดินมือจีบมา แตะที่หน้าผาก มือขวาตั้งวงบนเลื่อมหน้าสะดุ้งตัวตามจังหวะกลองทัด หน้ามองซ้าย เอียงศีรษะขวา เปิดปลายคาง ภาพที่ 98 ท่าในเพลงโอดสองชั้น 3 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 28 ชื่อท่าในเพลงโอดสองชั้น 3 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่านั่งพับเพียบอยู่บนเตียงเอียงตัวด้านซ้ายและขวา มือซ้ายแตะที่หน้าผาก มือขวาวางทาบระดับหน้าขาข้างซ้าย ก้มหน้าด้านซ้ายเอียงศีรษะสะดุงตัวตาม จังหวะกลองทัด กดปลายคาง
107 ภาพที่ 99 ท่าในเพลงโอดสองชั้น 4 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 29 ชื่อท่าในเพลงโอดสองชั้น 4 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่านั่งพับเพียบอยู่บนเตียงเอียงตัวด้านซ้ายและขวา มือซ้ายแตะที่หน้าผาก มือขวาวางทาบระดับหน้าขาข้างซ้าย ก้มหน้าด้านขวาเอียงศีรษะสะดุงตัวตาม จังหวะกลองทัด กดปลายคาง ภาพที่100 ท่าในเพลงโอดสองชั้น 5 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 30 ชื่อท่าในเพลงโอดสองชั้น 5 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่านั่งพับเพียบอยู่บนเตียงเอียงตัวด้านซ้าย มือซ้ายเช็ดน้ำตาที่ตา ข้างซ้าย มือขวาวางทาบระดับหน้าขาข้างซ้าย ก้มหน้าด้านซ้าย กดปลายคาง
108 ภาพที่ 101 ท่าในเพลงโอดสองชั้น 6 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 31 ชื่อท่าในเพลงโอดสองชั้น 6 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่านั่งพับเพียบอยู่บนเตียงเอียงตัวด้านขวา มือซ้ายเช็ดน้ำตาที่ตา ข้างขวา มือขวาวางทาบระดับหน้าขาข้างซ้าย ก้มหน้าด้านขวา กดปลายคาง 2.4 กระบวนท่ารำการตีบทตามคำพากย์ บทพากย์ชมดง บทพากย์ขมดง ฝ่ายสองสุรราชกระษัตรีย์ จรหว่างคิรี อรัญรุกข์ราวไพร ชมพรรณไม้หอมงามไสว เผล็ดพวงดอกใบ ตรลบสุคนธกำจร รวยรวยกลิ่นกลกลิ่นสมร นรนาถสี่กร ฉงนว่ากลิ่นกัลยา พระส่องสองเนตรแลหา บเห็นสีดา แล้วท้าวทะท่าวทรวงทลาย พระสุริยะรอนแสงฉาย มลเมฆพุ่งพราย กระจ่างในพื้นเมฆิน (กรมศิลปากร, 2472, น. 31)
109 ภาพที่ 102 คำพากย์ที่ว่า “ฝ่ายสองสุรราชกระษัตรีย์” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 1 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ฝ่ายสองสุรราชกระษัตรีย์” ยืนท่ากรายเดินพระ 1 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวหน้าขาซ้ายท่ากรายเดินพระ ขาขวายืนเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่ คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายจีบส่งหลังปล่อยจีบกรายเดินพระ หน้ามองทางซ้ายศีรษะเอียงซ้ายขวา เปิดปลายคาง ภาพที่ 103 คำพากย์ที่ว่า “จรหว่างคิรี” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 2 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “จรหว่างคิรี” ยืนท่ากรายเดินพระ 2 ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวหน้าขาขวาท่ากรายเดินพระ ขาซ้ายยืนเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่ คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายจีบส่งหลังปล่อยจีบกรายเดินพระ หน้ามองทางซ้ายศีรษะเอียงซ้ายขวา เปิดปลายคาง
110 ภาพที่ 104 คำพากย์ที่ว่า “อรัญรุกข์” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 3 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “อรัญรุกข์” ยืนท่าชี้กราดมือซ้าย ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวหน้าขาซ้าย ขาขวายืนย่อเหลี่ยม มือขวาถือคันศรงอข้อศอกระดับ วงล่าง ชี้กราดมือซ้ายออกไปทางซ้าย หน้ามองด้านซ้ายเปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 105 คำพากย์ที่ว่า “ราวไพร” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 3 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ราวไพร” ยืนท่าชี้กราดมือขวา ทิศทาง ด้านซ้าย อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวหน้าขาขวา ขาซ้ายยืนย่อเหลี่ยม มือซ้ายถือคันศรงอข้อศอกระดับ วงล่าง ชี้กราดมือขวาออกไปทางขวา หน้ามองด้านชวาเปิดปลายคางเอียงศีรษะซ้าย
111 ภาพที่ 106 ท่ารับตะโพน 1 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 4 ชื่อท่ารับตะโพน 1 ทิศทาง ด้านขวา อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวายกหน้าเหลี่ยมพระ มือขวาถือ คันศรงอข้อศอกระดับวงบน มือซ้ายตั้งวงกระดับวงล่าง หน้ามองด้านซ้ายเปิดปลาย คางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 107 คำร้องที่ว่า “ชมพรรณไม้หอม” ตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 5 ชื่อท่าตามคำร้องที่ว่า “ชมพรรณไม้หอม” ตามทำนองชมดงใน ท่าเดินป้องหน้ามอง ทิศทาง จากด้านขวาไปด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่าเดินป้องหน้ามอง ก้าวขาซ้ายและขาขวาสลับกันพร้อมจังหวะตะโพตาม ทำนองชมดงใน มือขวาจับที่คันศรหงายข้อมืองอข้อศอกระดับวงกลาง มือซ้ายป้อง หน้ามองทางซ้ายศีรษะเอียงซ้ายขวา เปิดปลายคาง
112 ภาพที่ 108 คำสร้อยที่ว่า “เจ้าเอย” ตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 5 ชื่อท่าตามคำสร้อยที่ว่า “เจ้าเอย” ตามทำนองชมดงใน ท่ามองด้านขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนมอง ก้าวข้างขาขวารับน้ำหนัก ขาซ้ายยืนเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่ คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายจีบส่งหลัง หน้ามองทางขวา ศีรษะเอียงซ้าย เปิดปลายคาง ภาพที่ 109 ท่าคำเอื้อนตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 5 ชื่อท่าคำเอื้อนของทำนองชมดงใน ท่าเรียกมือขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนเรียก ก้าวข้างขาขวารับน้ำหนัก ขาซ้ายยืนเปิดเหลี่ยมพระ มือซ้ายจับ ที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือขวาหยิบจีบท่าเรียก หน้ามองทางขวา ศีรษะเอียงซ้าย เปิดปลายคาง
113 ภาพที่ 110 คำพากย์ที่ว่า “งามไสว” ตามในทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 6 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “งามไสว” ตามทำนองชมดงใน ท่าเดินมือจีบผายมือซ้าย ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะยืนก้าวข้างขาซ้ายรับน้ำหนัก ขาขวายืนเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่คันศร ตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายเดินมือจีบผายมือไปทางซ้าย หน้ามอง ทางซ้ายศีรษะเอียงซ้ายขวา เปิดปลายคาง ภาพที่ 111 คำพากย์ที่ว่า “เผล็ดพวงดอกใบ” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 7 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “เผล็ดพวงดอกใบ” ยืนท่าหยิบจีบตั้งมือขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวข้างขาขวารับน้ำหนัก ขาซ้ายยืนเปิดเหลี่ยมพระ มือซ้ายถือคันศร งอข้อศอกระดับวงล่าง มือขวาหยิบจีบและตั้งขึ้น หน้ามองมือจีบมือขวาเปิดปลาย คางเอียงศีรษะซ้าย
114 ภาพที่ 112 คำพากย์ที่ว่า “ตรลบสุคน” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 8 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ตรลบสุคน” ยืนท่าชี้บนตั้งมือซ้าย ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวข้างขาซ้ายรับน้ำหนัก ขาขวายืนเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาถือคันศร งอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายชี้บนตั้งขึ้นด้านซ้าย หน้ามองมือชี้ซ้ายเปิดปลายคาง เอียงศีรษะขวา ภาพที่ 113 คำพากย์ที่ว่า “ธกำจร” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 9 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ธกำจร” ยืนท่าหยิบจีบผายออกสองมือ ทิศทาง ด้านซ้าย อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวหน้าขาขวา ขาซ้ายยืนเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาถือคันศร งอข้อศอทิ่มลงกระดับอก มือขวาหยิบจีบเดินมือขึ้นพร้อมกันสองข้าง หน้ามองมือ จีบมือซ้ายเปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา
115 ภาพที่ 114 ท่ารับตะโพน 2 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 10 ชื่อท่ารับตะโพน 2 ทิศทาง ด้านขวา อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวายกหน้าเหลี่ยมพระ มือขวาถือ คันศรงอข้อศอกระดับวงบน มือซ้ายตั้งจีบวงกระดับวงล่าง หน้ามองด้านซ้ายเปิด ปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 115 คำร้องที่ว่า “รวยรวย” ตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 11 ชื่อท่าตามคำร้องที่ว่า “รวยรวย” ตามทำนองชมดงใน ท่าคลี่โบกคลายมือซ้าย ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะยืนท่าก้าวข้างขาซ้ายรับน้ำหนัก ขาขวายืนเปิดเหลี่ยมพระพร้อมจังหวะตาม ทำนองชมดงใน มือขวาจับที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายคลี่ โบกคลายมือซ้าย หน้ามองมือโบกศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง
116 ภาพที่ 116 คำร้องที่ว่า “กลิ่นกล” ตามในทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 12 ชื่อท่าตามคำร้องที่ว่า “กลิ่นกล” ตามทำนองชมดงใน ท่าเดินจีบมาที่จมูก ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะยืนท่าก้าวข้างขาขวารับน้ำหนักสะดุดไปด้านขวา ขาซ้ายลากตามสองครั้ง พร้อมจังหวะตะโพตามทำนองชมดงใน มือขวาจับที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับ วงล่าง มือซ้ายเดินจีบมาที่จมูก หน้ามองมือซ้ายศีรษะเอียงซ้าย กดปลายคาง ภาพที่ 117 คำสร้อยที่ว่า “เจ้าเอย” ตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 13 ชื่อท่าตามคำสร้อยที่ว่า “เจ้าเอย” ตามทำนองชมดงใน ท่ามองด้านขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนมอง ก้าวข้างขาขวารับน้ำหนัก ขาซ้ายยืนเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่ คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายจีบส่งหลัง หน้ามองทางขวา ศีรษะเอียงซ้าย เปิดปลายคาง
117 ภาพที่ 118 ท่าคำเอื้อนตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 14 ชื่อท่าคำเอื้อนตามทำนองชมดงใน ท่าแตะไหล่พระลักษณ์ ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่าแตะไหล่ ยืนขาขวารับน้ำหนัก ขาซ้ายยืนเลื่อมซ้าย มือซ้ายจับ ที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือขวาท่าแตะไหล่พระลักษณ์หน้ามอง ทางขวาศีรษะเอียงซ้าย เปิดปลายคาง ภาพที่ 119 คำร้องที่ว่า “กลิ่นสมร” ตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 15 ชื่อท่าตามคำร้องที่ว่า “กลิ่นสมร” ตามทำนองชมดงใน ท่ามองตั้งวงมือซ้าย ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวข้างให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวายืนย่อเหลี่ยม มือขวาจับ ที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายตั้งวงระดับวงบนท่ามอง หน้ามอง ทางซ้ายศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง
118 ภาพที่ 120 คำพากย์ที่ว่า “นรนาถสี่กร” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 16 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “นรนาถสี่กร” ยืนท่าล่อแก้วกรล่างพระนารายณ์ ทิศทาง ด้านซ้าย อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาขวารับน้ำหนัก ขาซ้ายยืนยกหน้าเหลี่ยมพระ มือขวาถือคันศร งอข้อศอหงายระดับวงกลาง มือซ้ายจีบล่อแก้วท่ากรล่างพระนารายณ์ หน้ามองซ้าย เปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 121 คำพากย์ที่ว่า “ฉงนว่ากลิ่น” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 17 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ฉงนว่ากลิ่น” วิ่งมองหาทางซ้าย ทิศทาง ด้านซ้าย อธิบายท่ารำ ลักษณะวิ่งมองหาสะดุดก้าวข้างขาซ้าย ขาขวายืนเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาถือคันศร งอข้อศอหงายระดับวงล่าง มือซ้ายตั้งวงท่ามองระดับไหล่ หน้ามองทางซ้ายเปิด ปลายคางเอียงศีรษะขวา
119 ภาพที่ 122 คำพากย์ที่ว่า “กัลยา” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 18 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “กัลยา” ยืนท่าดมกลิ่นมือซ้าย ทิศทาง ด้านซ้าย อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนสะดุดขาขวา ขาซ้ายผสมตามสองครั้งเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาถือคัน ศรงอข้อศอหงายระดับวงล่าง มือซ้ายเดินมือจีบมาที่จมูกท่าดมกลิ่น หน้ามอง ทางขวาเปิดปลายคางเอียงศีรษะซ้าย ภาพที่ 123 ท่ารับตะโพน 3 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 19 ชื่อท่ารับตะโพน 3 ทิศทาง ด้านขวา อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวายกหน้าเหลี่ยมพระ มือขวาถือ คันศรงอข้อศอกระดับวงบน มือซ้ายตั้งวงหงายงอข้อศอท่าผาลาวงล่าง หน้ามองด้านซ้ายเปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา
120 ภาพที่ 124 คำร้องที่ว่า “พระส่องสองเนตร” ตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 20 ชื่อท่าตามคำร้องที่ว่า “พระส่องสองเนตร” ตามทำนองชมดงใน ท่าเดินมอง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่าเดินมองทางซ้าย ก้าวขาซ้ายและขาขวาสลับกันพร้อมจังหวะตะโพตาม ทำนองชมดงใน มือขวาจับที่คันศรงอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายตั้งวงบนท่าเดิน มอง หน้ามองทางซ้ายศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง ภาพที่ 125 คำสร้อยที่ว่า “เจ้าเอย” ตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 21 ชื่อท่าคำเอื้อนตามทำนองชมดงใน ท่าเรียกมือขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนเรียก ก้าวข้างขาขวารับน้ำหนัก ขาซ้ายยืนเปิดเหลี่ยมพระ มือซ้ายจับ ที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือขวาหยิบจีบท่าเรียก หน้ามองทางขวา ศีรษะเอียงซ้าย เปิดปลายคาง
121 ภาพที่ 126 คำร้องที่ว่า “แลหา” ตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 22 ชื่อท่าตามคำร้องที่ว่า “แลหา” ตามทำนองชมดงใน ท่าเดินมอง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะยืนท่าก้าวข้างขาซ้ายรับน้ำหนัก ขาขวายืนเปิดเหลี่ยมพระพร้อมจังหวะตาม ทำนองชมดงใน มือขวาจับที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือตั้งวงบนท่า มองทางซ้าย หน้ามองซ้ายศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง ภาพที่ 127 คำพากย์ที่ว่า “บเห็นสีดา” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 23 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “บเห็นสีดา” ยืนท่าปฏิเสธมือซ้าย ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาขวา ขาซ้ายก้าวข้างรับน้ำหนักเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาถือคัน ศรงอข้อศอหงายระดับวงล่าง มือซ้ายตั้งระดับอกส่ายมือท่าปฏิเสธ หน้ามอง ทางซ้ายเปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา
122 ภาพที่ 128 คำพากย์ที่ว่า “แล้วท้าวทะท่าว” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 24 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “แล้วท้าวทะท่าว” ยืนท่ายกหน้าเท้าซ้าย ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาขวารับน้ำหนัก ขาซ้ายยกเท้าเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาถือคัน ศรงอข้อศอหงายระดับวงล่าง มือซ้ายวางแนบระดับหน้าขาซ้าย หน้ามอง ทางซ้ายเปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 129 คำพากย์ที่ว่า “ทรวงทลาย” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 25 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ทรวงทลาย” ยืนท่าเศร้า ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนขาข้างขวารับน้ำหนักสะดุดไปด้านขวา ขาซ้ายลากตามสองครั้ง ประสานลำแขนส่วนล่าง ฝ่ามือทั้งสองวางทาบระดับหน้าท้อง หน้ามองขวาศีรษะ เอียงซ้ายกดปลายคาง
123 ภาพที่ 130 ท่ารับตะโพน 4 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 26 ชื่อท่ารับตะโพน 4 ทิศทาง ด้านขวา อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวายกหน้าเหลี่ยมพระ มือขวาถือ คันศรงอข้อศอกระดับวงบน มือซ้ายจีบยาวแขนตึงระดับไหล่ หน้ามองด้านซ้ายเปิด ปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 131 คำร้องที่ว่า “พระสุริยะรอน” ตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 27 ชื่อท่าตามคำร้องที่ว่า “พระสุริยะรอน” ตามทำนองชมดงใน ท่าชี้บนมือขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวหน้าขาขวา ขาซ้ายยืนเปิดเหลี่ยมพระ จังหวะตะโพตาม ทำนองชมดงใน มือซ้ายจับที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือขวาชี้บน ด้านหน้า หน้ามองทางมือขวาที่ชี้ศีรษะเอียงซ้าย เปิดปลายคาง
124 ภาพที่ 132 คำสร้อยที่ว่า “น้องเอย” ตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 28 ชื่อท่าคำเอื้อนของทำนองชมดงใน ท่าเรียกมือขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนเรียก ก้าวข้างขาขวารับน้ำหนัก ขาซ้ายยืนเปิดเหลี่ยมพระ มือซ้ายจับ ที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือขวาหยิบจีบท่าเรียก หน้ามองทางขวา ศีรษะเอียงซ้าย เปิดปลายคาง ภาพที่ 133 คำร้องที่ว่า “แสงฉาย” ตามทำนองชมดงใน ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 27 ชื่อท่าตามคำร้องที่ว่า “แสงฉาย” ตามทำนองชมดงใน ท่ายืนเปิดจีบสองมือหน้า ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะยืนเดินก้าวข้างขาซ้ายรับน้ำหนัก ขาขวายืนเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่คัน ศรทิ่มลงและเปิดมือออกระดับวงกลาง มือซ้ายหยิบมือจีบเปิดมือขึ้นด้านหน้า หน้ามองทางซ้ายศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง
125 ภาพที่ 134 คำพากย์ที่ว่า “มลเมฆพุ่งพราย” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 28 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “มลเมฆพุ่งพราย” ท่ายืนรวมสองมือด้านหน้าขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนข้างขาซ้ายรับน้ำหนัก ขาขวายืนเลี่ยมด้วยจมูกเท้า มือขวาถือคันศร ผสมมือระดับปาก มือซ้ายตั้งวงเดินมือมารวมสองข้างระดับปาก หน้ามองทางขวา เปิดปลายคางเอียงศีรษะซ้าย ภาพที่ 135 คำพากย์ที่ว่า “กระจ่างในพื้น” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 29 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “กระจ่างในพื้น” ท่ายืนเปิดสองมือทางขวา ทิศทาง ด้านซ้าย อธิบายท่ารำ ลักษณะยืนเดินก้าวข้างขาซ้ายรับน้ำหนัก ขาขวายืนเปิดเหลี่ยมพระ มือขวาจับที่คัน ศรทิ่มลงและเปิดมือออกระดับวงกลาง มือซ้ายหยิบมือจีบเปิดมือขึ้นด้านหน้า หน้า มองทางซ้ายศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง
126 ภาพที่ 136 คำพากย์ที่ว่า “เมฆิน” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 30 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “เมฆิน” ท่ายืนชี้บนมือขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวหน้าขาขวา ขาซ้ายยืนเปิดเหลี่ยมพระ มือซ้ายจับที่คันศรตั้งข้อมือ งอข้อศอกระดับวงล่าง มือขวาชี้บนด้านหน้า หน้ามองทางมือขวาที่ชี้ศีรษะเอียงซ้าย เปิดปลายคาง ภาพที่ 137 ท่ารับตะโพน 5 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 31 ชื่อท่ารับตะโพน 5 ทิศทาง ด้านขวา อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวายกหน้าเหลี่ยมพระ มือขวาถือ คันศรงอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายตั้งวงหงายท่าบัวชูผักระดับไหล่ หน้ามอง ด้านซ้ายเปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา
127 2.5 กระบวนท่ารำการตีบทตามคำพากย์ บทพากย์บรรยาย พากย์บรรยาย ผาดเห็นศาลาพรายพรรณ แลเลื่อมหลายอัน สุวรรณช่องชัชวาล รุกขชาติดาษดกบันดาล ผลพฤกษาตระการ ด้วยรศอันเอมโอชา ดังสวนสวรรค์ในตรึงษา สระศรีโสภา ทั้งคู่ก็ดูยรรยง เปนที่บันเทิงเสวยสรง ด้วยเทพบรรจง ใช่พื้นภูเขาสัญฐาน จึงเหลือบไปเห็นราชสาร รู้ว่ามัฆวาน นิมิตประดิษฐสร้างถวาย พระก็หยุดคันธมาทน์โดยหมาย เสด็จสรงชลสาย ยังสระสะโรชบัดใจ (กรมศิลปากร, 2472, น. 37 - 38) ภาพที่ 138 คำพากย์ที่ว่า “ผาดเห็นศาลาพรายพรรณ” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 1 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ผาดเห็นศาลาพรายพรรณ” ยืนท่ามอง ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวข้างให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวายืนย่อเหลี่ยม มือขวาจับ ที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายตั้งวงระดับวงบนท่ามอง หน้ามองทางซ้ายศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง
128 ภาพที่ 139 คำพากย์ที่ว่า “แลเลื่อมหลายอัน” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 2 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “แลเลื่อมหลายอัน” ยืนท่ามองก้าวข้างขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนถ่ายน้ำหนักก้าวข้างขาขวา ขาซ้ายยืนย่อเหลี่ยม มือขวาจับ ที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับอก มือซ้ายตั้งวงระดับวงบนท่ามอง หน้ามองทางซ้ายศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง ภาพที่ 140 คำพากย์ที่ว่า “สุวรรณช่องชัชวาล” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 3 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “สุวรรณช่องชัชวาล” ยืนท่าชี้ศร ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวข้างให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวายืนย่อเหลี่ยม มือขวาจับ ที่คันศรชี้ศรระดับอกคล้ายท่ามือชี้มือซ้ายตั้งวงระดับวงบนท่ามอง หน้ามองทางซ้ายศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง
129 ภาพที่ 141 ท่ารับตะโพน 1 ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 4 ชื่อท่ารับตะโพน 1 ทิศทาง ด้านขวา อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนโดยให้น้ำหนักอยู่ที่ขาซ้าย ขาขวายกหน้าเหลี่ยมพระ มือขวาถือ คันศรงอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายท่านางนอนงอข้อศอกระดับวงล่าง หน้ามองด้านซ้ายเปิดปลายคางเอียงศีรษะขวา ภาพที่ 142 คำพากย์ที่ว่า “รุกขชาติดาษดก” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 5 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “รุกขชาติดาษดก” ยืนท่าชี้กราดมือขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนถ่ายน้ำหนักก้าวข้างขาขวา ขาซ้ายยืนย่อเหลี่ยม มือซ้ายจับ ที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับอก มือขวาชี้กราดขึ้นไป หน้ามองตามมือชี้ซ้าย ศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง
130 ภาพที่ 143 คำพากย์ที่ว่า “บันดาล” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 6 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “บันดาล” ยืนท่าโกยมือขวา ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนถ่ายน้ำหนักขาขวา ขาซ้ายยืนลากมาผสม มือซ้ายจับ ที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง มือซ้ายโกยขึ้นไปด้านหน้า หน้ามองทางซ้ายศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง ภาพที่ 144 คำพากย์ที่ว่า “ผลพฤกษาตระการ” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 7 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ผลพฤกษาตระการ” ยืนท่าหยิบจีบมือซ้าย ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนถ่ายน้ำหนักก้าวหน้าขาซ้าย ขาขวายืนย่อเหลี่ยม มือซ้ายหยิบจีบ ระดับปาก มือขวาจับที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง หน้ามองตามมือจีบ ซ้ายศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง
131 ภาพที่ 145 คำพากย์ที่ว่า “ด้วยรศอันเอม” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 7 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “ด้วยรศอันเอม” ยืนท่าเดินจีบที่ปากมือซ้าย ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนน้ำหนักอยู่ที่ขาขวา ขาซ้ายยืนเลื่อมซ้าย มือซ้ายเดินจีบ มาที่ปาก มือขวาจับที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอกระดับวงล่าง หน้ามองตรง ศีรษะเอียงขวา เปิดปลายคาง ภาพที่ 146 คำพากย์ที่ว่า “โอชา” ที่มา: ผู้วิจัย ลำดับที่ 8 ชื่อท่าตามคำพากย์ที่ว่า “โอชา” ยืนท่าลูบหน้าอกมือซ้าย ทิศทาง ด้านหน้า อธิบายท่ารำ ลักษณะท่ายืนก้าวหน้าขาขวา ขาซ้ายยืนเลื่อม มือขวาจับที่คันศรตั้งข้อมืองอข้อศอก ระดับวงล่าง มือซ้ายลูบหน้าอกไล่ลงจากคอ หน้ามองตรงศีรษะเอียงขวา กดปลายคาง