EGXEIRIDIO BOTANON

Κατά το 14ο αιώνα, οι Γάλλοι ήταν φανατικοί με τις φράουλες. Ωστόσο, το περιβόητο γλυκό με φράουλες
και σαντιγύ, σερβιρίστηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία, το 1509, σε μια δεξίωση του καρδινάλιου Γούλσι.
Κατά την εμφάνισή τους στην Ευρώπη, την εποχή του Μεσαίωνα, οι φράουλες ήταν περισσότερο γνωστές
για τις ιατρικές και θεραπευτικές τους ιδιότητες και πολύ λιγότερο για τη μαγειρική τους αξία.

Οι φράουλες που γνωρίζουμε και τρώμε σήμερα, προέρχονται από τη διασταύρωση της μικρής, άγριας και
κόκκινης φράουλας της Βιρτζίνια, με τη μεγαλύτερη, κιτρινωπή και κωνική φράουλα της Χιλής, την οποία
έφερε στη Βρετάνη (διοικητική περιοχή της Γαλλίας), ο Γάλλος καπετάνιος Φρεζιέ το 1712, γι’ αυτό και
οι φράουλες στα γαλλικά λέγονται fraises.
Όταν η διασταύρωση αυτή απέδωσε το μέγιστο αποτέλεσμα γεύσης και μεγέθους, η καλλιέργεια της
φράουλας επικράτησε παντού με ενθουσιασμό και από τότε, έγινε ένα από τα πιο αγαπημένα φρούτα στον
κόσμο.
Περιγραφή

Η φράουλα είναι ποώδες, πολυετές φυτό, έρπον αλλά και αναρριχώμενο, με τριχωτά σύνθετα φύλλα και
αποτελούνται από 3 φυλλάρια που τα περιθώρια τους είναι πριονωτά. Τα άνθη της είναι λευκά, μονογενή
ή και ερμαφρόδιτα και φύονται σε μικρές ταξιανθίες που ξεκινούν από τις μασχάλες των φύλλων. Όσο ο
χρόνος περνάει, οι ρίζες του φυτού γίνονται ξυλώδεις και αναπτύσσονται παραφυάδες που ριζώνουν,
αναπτύσσοντας έτσι, νέα φυτά.
Ο καρπός της φράουλας είναι σύνθετος και αποτελείται από μια ανθοδόχη που έχει στην επιφάνεια της
πολλά μικρά σπόρια. Η καλλιέργεια της φράουλας είναι αρκετά εύκολη ακόμα και για τους πιο αρχάριους.
Η φράουλα μπορεί να προσαρμοστεί σε όλα τα είδη χώματος και δεν χρειάζεται καθόλου λιπάσματα.
Αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα αλλά οι απότομες μεταβολές της θερμοκρασίες ή ο
παγετός μπορεί να τη βλάψουν.

Συστατικά

Η φράουλα περιέχει πολύ νερό (περίπου 90%), κάτι πολύ ευεργετικό για την καλή λειτουργία του
ουροποιητικού μας συστήματος. Είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, όπως σε βιταμίνες Β και C και
περιέχει σημαντικές ποσότητες μαγγανίου, καλίου, σιδήρου και φυτικών ινών ενώ η θερμιδική της αξία
είναι μικρή. Τα 100 γρ. φράουλες έχουν λιγότερες από 30 θερμίδες.
Περιέχει πολλές αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ουσίες, με κυριότερες τις ανθοκυανίνες, τις
φλαβονόλες (κατεχίνες, γαλλοκατεχίνες, επικατεχίνες, καμπφερόλη, κερκετίνη), τανίνες, στιλβένια,
Υδροξυ-βενζοϊκό οξύ (ελλαγικό οξύ, γαλλικό οξύ, βανιλλικού οξύ, σαλικυλικό οξύ)και Υδροξυ-
κινναμωμικού οξέα (κινναμωμικού οξέος, κουμαρικό οξύ, καφεϊκό οξύ, φερουλικό οξύ. Είναι φρούτο
πλούσιο σε ιώδιο, πεκτίνη, βιταμίνη Κ, κάλιο και μαγνήσιο.
Θεραπευτικές Ιδιότητες

Έχει αντιοξειδωτικές, αντικαρκινικές και ευεργετικές για την καρδιά ιδιότητες. Οι φυτικές ίνες που
περιέχουν, έχουν καθαρτική, αιμοστατική, διουρητική και μαλακτική δράση, ενώ παράλληλα συμβάλλουν
στην αποτοξίνωση του οργανισμού. Χρησιμοποιείται για πρόληψη και θεραπεία της δυσκοιλιότητας. Η
αντιφλεγμονώδης δράση της φράουλας είναι γεγονός καθώς οι φαινόλες που περιέχει μειώνουν τη δράση
του ενζύμου COX που προκαλεί την φλεγμονή. Τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα εμποδίζουν τη δράση αυτού
του ενζύμου περιορίζοντας έτσι τη φλεγμονή που συναντάμε σε παθήσεις όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα,
η οστεοαρθρίτιδα, το άσθμα και ο καρκίνος.
Είναι πολύ χρήσιμες για την καλή λειτουργία του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος και
συμβάλλουν στη μείωση της υψηλής αρτηριακής πίεσης που προκαλείται από το νάτριο. Σύμφωνα με το
Αμερικανικό περιοδικό «The Archives of Opthalmology», 3 επιπλέον μερίδες φράουλας την ημέρα
μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο της εμφάνισης εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, σε ποσοστό μεγαλύτερο
του ενός τρίτου.

Οι φράουλες είναι πλούσιες σε πεκτίνη, η οποία ως διαλυτή φυτική ίνα που είναι, συντελεί στη μείωση της
χοληστερίνης. Το μαγγάνιο που περιέχεται σε 1 φλιτζάνι φράουλες (21% της Σ.Η.Δ.) αποτελεί απαραίτητο
συστατικό στη μάχη ενάντια στις ελεύθερες ρίζες και το οξειδωτικό στρες, που ταλανίζει πάρα πολύ κόσμο
στο σύγχρονο περιβάλλον. Περιέχουν πολυφαινόλες, που μπορούν να προστατεύσουν τον εγκέφαλό μας
Σελίδα - 195 -

από τη γήρανση και την απώλεια μνήμης. Οι πολυφαινόλες έχουν άριστα αποτελέσματα για γερή μνήμη,
υγεία και τόνωση.
Βοηθά στη σωστή ανάπτυξη και διατήρηση της καλής υγείας των οστών. Δρά κατά της αρθρίτιδας και της
ουρικής αρθρίτιδας. Αποτελεί εξαιρετική ασπίδα κατά των όγκων και του καρκίνου. Τα αντιοξειδωτικά
που περιέχει, είναι γνωστό ότι επαναφέρουν την καλή κατάσταση της επιδερμίδας.
Αρκετές πρόσφατες μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, η συχνή κατανάλωση φράουλας
σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2. Σε μερικές από αυτές τις μελέτες, η συχνότητα
πρόσληψης της φράουλας φαίνεται να έχει σημασία, διότι η κατανάλωση μία φορά την εβδομάδα ή
λιγότερο δεν συνδέεται με τα οφέλη στο σάκχαρο του αίματος. Σε αυτές τις μελέτες, τα σημαντικά οφέλη
εμφανίζονται με τη συχνότητα.

Τα αντικαρκινικά οφέλη από τη κατανάλωση φράουλας είναι τεκμηριωμένα από μελέτες στην περίπτωση
του καρκίνου του μαστού, του τραχήλου της μήτρας, του παχύ εντέρου και του καρκίνου του οισοφάγου.
Οι περισσότερες από τις μελέτες αναστολής όγκου σε πειραματόζωα έχουν επικεντρωθεί στα φυτοθρεπτικά
συστατικά της φράουλας.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Τις βρίσκουμε όλο το χρόνο ωστόσο η κορύφωση της παραγωγής τους είναι από τον Απρίλη μέχρι τον
Ιούλιο. Επειδή οι φράουλες είναι ευαίσθητες συνηθίζεται η καλλιέργεια τους να γίνεται όσο το δυνατόν
πιο κοντά στα κέντρα γενικής εμπορίας και κατανάλωσης. Η συγκομιδή γίνεται μόλις οι φράουλες
αποκτήσουν κόκκινο χρώμα. Οι φράουλες καταναλώνονται ως νωπό φρούτο αλλά και μετά από
επεξεργασία τους (κονσέρβες, χυμοί και άλλα). Χρησιμοποιούνται επίσης στη ζαχαροπλαστική, γίνονται
μαρμελάδες, λικέρ, κομπόστες.
Παρασκευή και δοσολογία

Προετοιμάζοντας τις φράουλες: Σκουπίζετε τις φράουλες με χαρτί κουζίνας και κρατώντας τη φράουλα με
τον αντίχειρα και το δείκτη, αφαιρείτε τα φύλλα και το κοτσάνι.
Οι πολύ ώριμες φράουλες συνοδεύονται με κρέμα γάλακτος αφού προσθέσετε λίγη ζάχαρη. Όσο κι αν
ακούγεται περίεργο, αν ραντίσετε τις φράουλες με ελάχιστο μαύρο πιπέρι ή ξίδι βαλσάμικο, θα
ελευθερώσουν τη γεύση τους. Οι φράουλες δε μαγειρεύονται αλλά γίνονται καταπληκτική μαρμελάδα.
Καλύτερο είναι να τις χρησιμοποιείτε φρέσκες σε γλυκά, όπως τα ταρτάκια φράουλας, τα shortcake και η
πάβλοβα. Ταιριάζουν πολύ με τη σοκολάτα και είναι υπέροχη γαρνιτούρα σε πατέ και μους σοκολάτας.
Μπορείτε επίσης, να τις βυθίσετε σε λιωμένη σοκολάτα και να τις σερβίρετε ως πτι φουρ.
Κλασικό συνοδευτικό για τις φράουλες είναι το κόκκινο κρασί, η σαμπάνια ή ο χυμός πορτοκάλι. Το
κλασικό πιάτο Φράουλες Ρομανόφ αποτελείται από φρέσκες φράουλες ποτισμένες με χυμό πορτοκάλι και
λικέρ πορτοκάλι. Ο πουρές φράουλας σερβίρεται ως coulis ή σε παγωτά και σορμπέ.
Προφυλάξεις

Οι φράουλες είναι από τα πιο επιβαρυμένα με φυτοφάρμακα φρούτα, γι’ αυτό καλό είναι να προτιμάτε τις
βιολογικές. Όταν αγοράζετε φράουλες, να προσέχετε να μην είναι ζαρωμένες και αλλοιωμένες, αλλά
καθαρές, ομοιόμορφες και με καθαρό χρώμα, πράσινα φύλλα και χνούδι στην επιφάνειά τους. Προτιμήστε
τις πιο μικρές και καταναλώστε τις στην εποχή τους.
Η κατανάλωση δεν ενδείκνυται σε περιπτώσεις έλκους, φλεγμονής των εντέρων και σπαστικής κολίτιδας.
Ενδέχεται να ευθύνονται για αλλεργικά εξανθήματα, εξαιτίας του χνουδιού στην επιφάνειά τους. Προσοχή
στην κατανάλωσή της πρέπει να δίνουν και όσοι πάσχουν από νεφρική νόσο, θυρεοειδή ή αντιμετωπίζουν
προβλήματα με τη χοληδόχο κύστη και δεν παίρνουν φάρμακα. Οι φράουλες είναι αλλεργιογόνο τρόφιμο,
για αυτό, τα άτομα με αλλεργίες πρέπει να είναι προσεχτικά όταν τις καταναλώνουν ή τις χρησιμοποιούν.










Σελίδα - 196 -

Geum urbanum, γέο το αστικό κν καρυοφύλλι












Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Τραχειόφυτα (Tracheophytes)
Ομοταξία: Aγγειόσπερμα (Angiosperms)
Υφομοταξία: Ευδικοτυλήδονα (Eudicots)
Τάξη: Ροδώδη (Rosales)
Οικογένεια: Ροδοειδή (Rosaceae)
Γένος: Γέον (Geum)
Είδος: G. urbanum
Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου


Γευστὸν (Geum, γαλλ. Benoite, ἀγγλ.Avens, τ. Ῥοδωδῶν)· γ.περιλ. περὶ τὰ 30 εἴδη· φ. ποώδη, πολυετῆ,
κοινὰ εἰς εὐκράτους καὶ ψυχρὰς χώρας. Εἴδη τῆς ἑλλ. χλωρ. Γ. τὸ παραποτάμιον καὶ Γ. τὸ ἀστυκὸν (G.
rivale καὶ G. urbanum) ἀμφότερα σπάνια ἐν Ἑλλάδι κοινὰ δὲ ἀλλαχοῦ τῆς Εὐρώπης. Τοῦ δευτέρου ἡ ῥίζα
εὔστομος καὶ φαρμακευτικὴ (φρμ. Radix caryophyllata, τουρ. Καρεμφίλ). Ἐκ τῶν πρὸς κόσμον
συνηθέστερον θεραπευόμενων εἶνε καὶ Γ. τὸ χιλιανὸν (G. chiloense) καὶ Γ. τὸ ἰαπωνικὸν (G. japonicum).

Ονομασία

H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι GEUM urbanum=Γκέο το αστικό. Ανήκει στην οικογένεια των
Ροδοειδών, ενώ η κοινή του ονομασία είναι Καρυοφύλλι.

Ιστορικά στοιχεία

Το βότανο είναι γνωστό προ αιώνων. Ο Παράκελσος τό συνιστούσε κατά της καταρροής, σε ηπατικές
νόσους, σε προβλήματα του στομάχου και των εντέρων και κατά της διάρροιας.

Σύμφωνα με τους μεσαιωνικούς θρύλους, αν οι χωρικοί είχαν στην τσέπη τους το βότανο δεν θα τούς
επηρέαζε η αρνητική ενέργεια, αλλά τούς προστάτευε και από τα λυσσασμένα σκυλιά ή και τα
δηλητηριώδη φίδια. Συχνά, εχρησιμοποιήθη σε προβλήματα διάρροιας, δυσεντερίας, πυρετό, φλεγμονές
των ούλων, καθώς και για κολπικές αιμορραγίες και απεκκρίσεις.
Ο Κούλπεπερ έγραφε για το βότανο: είναι καλό για ασθένειες του θώρακα και την αναπνοή, για πόνους,
για απορρόφηση εσωτερικών αιματωμάτων που προκαλούνται από πτώσεις και μώλωπες.

Περιγραφή
Πολυετής πόα ύψους 30-60cm, με τρίλοβα, κυκλικά, πράσινα φύλλα, κίτρινα άνθη σε ταξιανθίες και
αγκαθωτούς καρπούς. Το χρώμα τους είναι βαθύ πράσινο. Τα νεαρά φύλλα μαγειρεμένα είναι βρώσιμα,
τα δέ άνθη είναι κίτρινα, διαμέτρου ενός ή δύο εκατοστών, με 5 πέταλα απομεμακρυσμένα μεταξύ τους –
ερμαφρόδιτα, αρωματικά – γονιμοποιούνται από τις μέλισσες. Ο σπόρος του φυτού φέρει ένα μικρό
άγκιστρο. Η ρίζα έχει μυρωδιά γαρίφαλου, είναι μήκους 7 περίπου εκατοστά και διαστάσεων ενός
δακτύλου – μικρής ηλικίας είναι σκούρα εξωτερικά, ενώ στο εσωτερικό έχει χρώμα προς το μενεξεδί. Η
ρίζα χρησιμοποιείται και ως καρύκευμα στις σούπες, αλλά και για τον αρωματισμό της μπύρας.
Σελίδα - 197 -

Συστατικά

Aιθέρια έλαια (γενίνη, ευγενόλη), ταννίνες, φλαβονοειδή, ρητίνες, πικροί παράγοντες, γεοσίδη (στη ρίζα,
μετατρέπεται σε ευγενόλη μετά από υδρόλυση).

Θεραπευτικές Ιδιότητες

Έχει στυπτικές, αντιδιαρροϊκές, ορεξιογόνες και τονωτικές ιδιότητες. Χορηγείται υπό τη μορφή γαργάρων
σε λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού. Λαμβάνεται από του στόματος ως τονωτικό σε εμπύρετες
καταστάσεις αλλά και στη θεραπεία των αιμορροϊδων.

Δρα ως χωνευτικό, τονωτικό, στυπτικό και αντιδιαρροϊκό. Το βότανο συνδυάζει τις πικρές τονωτικές του
ιδιότητες με την επουλωτική, στυπτική δράση των τανινών του. Το πτητικό έλαιο αναπτύσσει αντισηπτική
δράση και το άρωμά του προσιδιάζει με αυτό του γαρίφαλου. Το άρωμα οφείλεται στην ευγενόλη που
περιέχει το βότανο, η οποία αυξάνει τη δραστηριότητα του πεπτικού ενζύμου τρυψίνη. Ένεκα των πικρών
ουσιών του, ομαλοποιεί τη λειτουργία του ήπατος και της χοληδόχου κύστης. Θεωρείται εξαιρετικό
τονωτικό και χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο της κινίνης. Ενισχύει την υγεία των ούλων, με γαργάρες
βοηθά στην αντιμετώπιση λοιμώξεων του φάρυγγα και λάρυγγα – μειώνει τον ερεθισμό του στομάχου και
εντέρου. Χρησιμοποιείται κατά των αιμορροΐδων, της λευκόρροιας και για την παύση των εσωτερικών και
εξωτερικών αιμορραγιών.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Η συγκομιδή γίνεται από τον Μάρτιο έως τον Απρίλιο και από τον Σεπτέμβριο έως τον Οκτώβριο. Για
θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα άνθη και η ρίζα του φυτού. Η ρίζα συλλέγεται Μάρτιο,
Απρίλιο, Σεπτέμβριο, Οκτώβριο.

Παρασκευή και δοσολογία
Χορηγείται ως τονωτικό υπό τη μορφή αφεψήματος (τσάϊ, 2 φορές την ημέρα), ως στυπτικό και
αντιδιαρροϊκό υπό μορφήν βάμματος (εκχύλισμα του βοτάνου σε αιθυλική αλκοόλη 70%, 1:5, 20-30
σταγόνες σε νερό, 2-3 φορές ημερησίως), και υπό μορφήν γαργάρων για πλύσεις σε λοιμώξεις του
ανώτερου αναπνευστικού.
Το ανθισμένο φυτό παρασκευάζεται ως έγχυμα. Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό προστίθεται ένα κουταλάκι
αποξηραμένο βότανο και καταναλώνεται πρωί/βράδυ.
Η σκόνη της ρίζας του φυτού θεωρείται υποκατάστατο του κινίνου. Δύο κουταλιές σκόνης, αφού
μουσκέψουν σε 1 l ύδα τος, κατόπιν βρασμού, ασκεί ευεργετικά αποτελέσματα σε καταστάσεις
εξάντλησης. Υπό μορφή βάμματος η δοσολογία είναι 20 έως 30 σταγόνες σε νερό 2 / 3 φορές, ημερησίως.
Έγχυμα: Βάζετε 2 κουταλάκια του καφέ σε τρία ποτήρια καυτό νερό, αφήνετε για λίγο, σουρώνετε και
πίνετε το υγρό κατά τη διάρκεια μιας ημέρας. Αυτό το έγχυμα χρησιμοποιείται και εξωτερικά.
Αφέψημα: Βράζετε για λίγα λεπτά 40 γραμμάρια ρίζας σε 1 λίτρο νερό, το αφήνετε λίγο, σουρώνετε και
πίνετε 3 φλιτζάνια την ημέρα.

Βάμμα: Αφήνετε 50 γραμμάρια ρίζας και φυτού ψιλοκομμένο σε 1 λίτρο καθαρό οινόπνευμα για 10 ημέρες,
σουρώνετε και φυλάτε το υγρό. Παίρνετε 30 σταγόνες πριν από κάθε φαγητό.

Κρασί: Αφήνετε 50 γραμμάρια ρίζας και φυτού σε 1 λίτρο καλό κρασί για οκτώ ημέρες, σουρώνετε και
φυλάτε το κρασί και παίρνετε 3 ποτηράκια του λικέρ την ημέρα. Μπορείτε να βράσετε το φυτό στο κρασί,
να το σουρώσετε και να το φυλάξετε. Το τονωτικό και αρωματικό αυτό κρασί κάνει καλό στην καρδιά,
καθαρίζει τα μάτια, τη μύτη, το μυαλό.
Προφυλάξεις

Ήπια προβλήματα από το γαστρεντερικό (διάρροια, δυσεντερία).








Σελίδα - 198 -

Helianthus, κν ηλίανθος, ήλιος












Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Αστερώδη (Asterales)
Οικογένεια: Σύνθετα (Compositae) ή Αστεροειδή (Asteraceae)
Γένος: Ηλίανθος (Helianthus)
Είδος:
Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου

Ἡλίανθος (Helianthus, τ. Συνθέτων)· γ. περιλ. περὶ τὰ 50 εἴδη ἰθαγ. τῆς Ἀμερικῆς· φ. ποώδη, ἐτήσια καὶ
πολυετῆ· τινὰ βιομηχανικά, κοσμητικὰ ἤ καὶ ἄλλως χρήσιμα.Τὰ δύο χρησιμώτερα εἴδη εἶνε Ἡ ὁ ἐτήσιος
καὶ Ἡ ὁ κονδυλόρριζος (Η. anuus καὶ Η. tuberosus).

Ἡ ὁ ἐτήσιος (γαλλ. Soleil, ἀγγλ. Sunflower), ὁ κν. ὀνομαζόμενος Ἡλιος ἤ Λιόδρομο, εἶνε φ. ἐτήσιον,
ποικιλοτρόπως δὲ χρήσιμον. Οὐχὶ σπανίως καλλιεργεῖται πρὸς κόσμον χάριν τῶν μεγάλων καὶ πρὸς τὸν
ἥλιον διαρκῶς στρεφομένων ἀνθεῶν του (ὅθεν καὶ τὰ κοινὰ ὀνόματα αὑτοῦ). Οἱ τρυφεροὶ βλαστοί του
ἀποτελοῦσιν εὔγευστον λαχανικόν, τὰ δὲ φύλλα του θρεπτικὴν κτηνοτροφικὴν οὐσίαν. Τὸ μέγα καὶ παχὺ
στέλεχός του ἐφ’ὄσον μὲν εἶνε χλωρὸν παρέχει κλωστικὴν ὕλην ἐνιαχοῦ χρησιμοποιουμένην, ὅταν δὲ, μετὰ
τὴν καρποφορίαν, ἀπαξηρανθῇ ἀποτελεῖ καύσιμον ὕλην οὐχὶ ἀναξίαν λόγου εἰς περιφέρειας στερουμένας
ἑτέρας. Τὸ βάμμα τῶν ἀνθέων καὶ τῶν φύλλων του εἶνε εὔγευστον καὶ πρόχειρον φάρμακον κατὰ τῶν
ἐμμόνων ἑλειογενῶν πυρετῶν, εἰς νοτερὰ δὲ ἐδάφη, εἰς τὰ ὁποῖα τὸ φ. τοῦτο εὐδοκιμεῖ, ἀπεδείχθη
ὠφέλιμον καὶ ὑπὸ ἔποψιν ἐξυγιαντικήν. Ἀλλ’ ἡ κυρία χρησιμότης τοῦ ἐτησίου Ἡ. ἔγκειται εἰς τὰ σπέρματά
του. Ταῦτα εἶνε ἐλαιοῦχα καὶ βρώσιμα, ἀποτελοῦσι δὲ θρεπτικωτάτην πτηνοτροφικὴν οὐσίαν.
Ἐκθλιβόμενα παρέχουσι 30 -40 % ἔλαιον βρώσιμον καὶ χρήσιμον πρὸς φωτισμὸν καὶ πρὸς κατασκευὴν
σάπωνος καὶ ελαιοχρωμάτων. Ὁ μετὰ τὴν λῆψιν τοῦ ἐλαίου ἐναπομένων πλακοῦς χρησιμεύει πρὸς
διατροφὴν τῶν κτηνῶν. Τὰ σπέρματα ταῦτα ἀπαλλασσόμενα τοῦ περιβλήματος αὐτῶν καὶ ἀλεθόμενα
παρέχουσιν ἀλευρον ὅπερ χρησιμεύει πρὸς κατασκευὴν πολλαχοῦ μὲν πλακουντίων καὶ γλυκυσμάτων,
ἐνιαχοῦ δὲ (εἰς τάς άντ. ’Ινδίας) καὶ εἴδους ἄρτου. Ἐκτενὴς εἶνε ἡ καλλιέργεια τοῦ Φ. τούτου εἰς τὴν βορ.
Ἀμερικήν, τὰς ἀντ. Ἰνδίας καὶ τὴν Ρωσσίαν. Εἰς τὴν τελευταίαν ταύτην χώραν διακρίνουσι δύο κυρίως
διαφοράς, τὴν μικρόσπερμον, ἐξ ἧς λαμβάνεται τὸ ἔλαιον, καὶ τὴν μεγαλόσπερμον, τῆς ὁποίας τὰ σπέρματα
χρησιμεύουσιν ἰδίως ὡς τράγημα. Ἐν Ἑλλάδι ὁ ἐτήσιος Ἡ. ἀπαντᾶ καλλιεργούμενος σποραδικῶς ἰδίως ὡς
εἶδος κοσμητικόν, ἄν καὶ ἡ πρὸς παραγωγήν, καρποῦ ἐκτενὴς καλλιέργεια αὑτοῦ πολλαχοῦ (καὶ ἰδίως ἐν
Θεσσαλίᾳ, Ἀργολίδι, Μεσσηνίᾳ) δυνατὸν ν’ ἀποβῇ ἐπικερδὴς καὶ εὐεργετικὴ ὑπὸ ὑγιεινὴν ἔποψιν. Τὸ φ.
τοῦτο σπείρεται τὴν ἄνοιξιν· ἡ κατὰ στρέμμα, ἀπόδοσίς του ὑπολογίζεται εἰς 150 ὡς ἔγγιστα ὀκ. σπόρου
καὶ εἰς 300 - 400 ὀκ. καυσίμου ὕλης.

Τὸ δεύτερον εἶδος, Ἡ ὁ κονδυλόρριζος (γαλλ. Topinambour, ἀγγλ. Jerus alem Artichoke, τουρκ. Γέρ-
ἐλμασὶ) εἶνε φ. πολυετές, κονδυλόρριζον, τὸ κν. γνωστὸν παρ’ ἡμῖν ὑπὸ τὸ ὄνομα Κολοκάσιον καὶ
ὀρθότερον Ψευδοκολοκάσιον, ὅπερ ἐν Κύπρῳ ὀνομάζεται Κολοκασοῦδι, Πορτοκολοκάσι καὶ Μυρμηρινιά.

Οἱ κόνδυλοι τοῦ εἴδους τούτου ἀποτελοῦσι λαχανικὸν εὔγευστον, χρησιμεύουσι δὲ καὶπρὸς διατροφὴν τῶν
κτηνῶν ὡς καὶ πρὸς ἀπόσταξιν, παρέχοντες οἰνόπνευμα ἀρκετὰ καλῆς ποιότητας. Ἡ γονιμότης τοῦ φ.
Σελίδα - 199 -

τούτου εἰς κονδύλους εἶνε μεγίστη· εἰς γόνιμον καὶ νοτερὸν ἔδαφος δυνατὸν νὰ φέρῃ καὶ μέχρι 5000 ὀκ.
κονδύλων κατὰ στρέμμα. Ὁ κονδυλώδης Ἡ. πολλαπλασιάζεται διὰ σπορᾶς καὶ διὰ κονδύλων·
καλλιεργεῖται δὲ ἐκτενῶς πολλαχοῦ τῆς Εύρώπης καὶ τῆς βορ. Ἀμερικῆς. Παρ’ ἡμῖν ἀπαντᾶ ἐνίοτε
καλλιεργούμενος μόνον ὡς εἴδος λαχανικόν.

Διαφορὰ τοῦ εἴδους τούτου ἀρίστη, παραχθεῖσα ὑπὸ τῶν Vilmorin – Andrieux - et Cie, εἶνε ἡ
ροδοκόνδυλος (γαλλ. Topinambour rose). Οἱ κόνδυλοι τῆς διαφορᾶς ταύτης εἶνε μεγάλοι, ὠοειδεῖς,
κανονικώτατοι, ἄνευ ἐσοχῶν, γλυκύτεροι δὲ τῶν συνήθων παρ’ ἡμῖν ψευδοκολοκασίων.

Ἀπό τίνος πολὺς λόγος γίνεται καὶ περὶ τρίτου εἴδους ὑπὸ γεωργικὴν ἔποψιν χρησίμου Ἡ., εἶνε δὲ τοῦτο
Ἡ ὁ δεκαπέταλος (Η. decapetalus ἤ doronicoides), φ. πολυετές, κονδυλόρριζον, λαχανικόν,
κτηνοτροφικόν, καὶ βιομηχανικὸν ὡς τὸ προηγούμενον, ἀλλὰ πολυφορώτερον ἐκείνου. Οἱ Ἀμερικανοὶ τὸ
ὀνομάζουσιν Helianti, οἱ δὲ Γάλλοι Salsifis d,’ Amerique.
Ονομασία

Η λατινική ονομασία του φυτού είναι Helianthus anuus (Ηλίανθος ο ετήσιος) και ανήκει στην οικογένεια
των Συνθέτων. Το συναντούμε με τα ονόματα ηλιοτρόπιο, λιοτρόπι, λιοδρόμι, κολοκάσι, κονδυλόριζο,
ηλιοστρόφι κ.α.
Ιστορικά στοιχεία

Ο ηλίανθος πήρε το όνομά του από τις λέξεις ήλιος και άνθος. Όπως υπολογίζεται το φυτό
χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά γύρω στα 2.600 π.Χ. από τους ιθαγενείς της Κεντρικής και Νότιας
Αμερικής. Αυτοί μάζευαν τους μεγαλύτερους σπόρους του φυτού και τους ξαναφύτευαν και έτσι
κατάφεραν να παράγουν μεγαλύτερους σπόρους από ότι είχε αρχικά το φυτό. Οι Ατζτέκοι του Μεξικού, οι
Ίνκας του Περού και οι Οτόμοι λάτρευαν τις εικόνες του ηλίανθου που για αυτούς συμβόλιζαν τον Θεό
Ήλιο. Οι πολεμιστές των ιθαγενών έπαιρναν μαζί τους ένα προσεκτικά δεμένο βώλο φτιαγμένο από
σπόρους του φυτού για να τρώνε όταν είναι κουρασμένοι, ώστε να επανακάμπτουν γρήγορα.

Τον 16ο αιώνα ομοιώματα από χρυσάφι εμφανίστηκαν στην Ισπανία. Τότε ήταν η εποχή που το φυτό
μεταφέρθηκε στην Ευρώπη, το 1514. Οι Ρώσοι όμως ήταν αυτοί που το καλλιέργησαν σε μεγάλη κλίμακα.
Και όχι μόνο αυτό, αλλά κατάφεραν να ανεβάσουν την απόδοση σε έλαιο από 28% που ήταν στην Αμερική
στο 50% περίπου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι αμερικανοί να επανεισάγουν το 1870 τους σπόρους από
την Ρωσία και να καλλιεργήσουν και αυτοί στη συνέχεια την βελτιωμένη ποικιλία των Ρώσων. Σήμερα το
φυτό καλλιεργείται σε όλο τον κόσμο για φαγητό, λάδι, καύσιμο και ίνες.

Στη Ρωσία χρησιμοποιούσαν τους πολτοποιημένους βλαστούς και άνθη του φυτού σε βότκα για ένα
σκεύασμα ενάντια στην ελονοσία. Το ίδιο σκεύασμα το χρησιμοποιούσαν για να αυξήσουν την εφίδρωση,
ενάντια στον πυρετό.
Περιγραφή

Είναι φυτό μονοετές που μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 3,5 μέτρα. Η ρίζα του προχωράει βαθιά στο χώμα
και διακλαδίζεται σε πολλές πλάγιες ρίζες, οι οποίες είναι πυκνές και λεπτές. Τα φύλλα του είναι έμμισχα
σε σχήμα καρδιάς. Ο βλαστός και τα φύλλα καλύπτονται από σκληρές τρίχες οι οποίες προστατεύουν το
φυτό από τα φυτοφάγα ζώα. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του φυτού είναι οι μεγάλες ταξιανθίες κεφάλια, τα
οποία φυτρώνουν στην άκρη του βλαστού ή των κλαδιών και στρέφονται προς τον ήλιο. Η διάμετρος τους
μπορεί να φτάσει και τα 30 εκατοστά. Τα κεφάλια αυτά αποτελούνται από γλωσσοειδή ανθίδια κίτρινα, τα
οποία είναι τοποθετημένα περιφερειακά σαν ακτίνες και μικρότερα σωληνοειδή τοποθετημένα στο κέντρο
του δίσκου.

Ο ηλίανθος όταν δεν έχει ανθίσει ακόμη παρουσιάζει το φαινόμενο του ηλιοτροπισμού. Το ξημέρωμα οι
δίσκοι των ηλίανθων είναι στραμμένοι προς την Ανατολή. Καθώς η μέρα προχωρά παρακολουθούν την
πορεία του ήλιου προς την Δύση στρέφοντας τα κεφάλια προς το μέρος του. Όταν ο ήλιος δύσει το βράδυ,
τα ηλιοτρόπια στρέφουν τα κεφάλια τους προς την ανατολή και πάλι. Όταν το φυτό ανοίξει τα μπουμπούκια
του δεν παρουσιάζει πλέον το φαινόμενο αυτό.




Σελίδα - 200 -

Συστατικά

Το άνθος περιέχει ένα φλαβονικό γλυκοσίδιο, την κουρσιμετρίνη, που συνοδεύεται από μία δεκάδα ακόμη
χημικών ενώσεων μεταξύ των οποίων είναι η ιστιδίνη. Οι σπόροι περιέχουν έλαιο σε ποσοστό 25-40%,
πρωτεΐνες, κυτταρίνη, τανίνη, λεκιθίνες, μεθειονίνη, ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο, κάλιο,φώσφορο,
σελήνιο, ψευδάργυρο βιταμίνες A, B, C, Ε, Κ, νιασίνη κ.α.
Θεραπευτικές Ιδιότητες

Οι άψητοι σπόροι του φυτού είναι θρεπτικοί, έχουν λίγες θερμίδες και ηρεμούν το νευρικό σύστημα.
Προστατεύουν από τον σχηματισμό πέτρας στα νεφρά και τη χολή. Βοηθούν τη λειτουργία του προστάτη
και γενικά του πεπτικού, του ουροποιητικού και του αναπαραγωγικού συστήματος. Προλαμβάνουν και
ανακουφίζουν από τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και βελτιώνουν την όραση. Βοηθούν στην απόχρεμψη, στο
βήχα, το κρυολόγημα και τις ασθένειες των βρόγχων. Το ηλιέλαιο που παράγεται με ψυχρή πίεση, αλλά
όχι του εμπορίου, κατεβάζει τη χοληστερίνη και προστατεύει από την αρτηριοσκληρυνση.
Από τη δεύτερη έκθλιψη των σπόρων του φυτού, λαμβάνεται λάδι κατάλληλο για τη σαπωνοποιία, τη
χρωματουργία, την επεξεργασία μάλλινων υφασμάτων κ.α. Η πίτα που μένει μετά την δεύτερη έκθλιψη
χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Ο ήλιος καλλιεργείται για τους σπόρους του που τρώγονται ως πασατέμπος και για το έλαιο που εξάγεται
από αυτούς. Βρώσιμα είναι και τα άνθη του φυτού τα οποία όμως έχουν πικρή γεύση και αν θέλουμε να τα
φάμε ωμά καλύτερα να τα βάλουμε για μερικά δευτερόλεπτα σε ατμό για να φύγει η πικρίλα. Τα
μπουμπούκια του φυτού όταν δεν έχουν ανοίξει τρώγονται όπως οι αγκινάρες. Σε μερικές χώρες όπως η
Κίνα, τα κεφάλια τρώγονται σαν σνακ αφού τα ψήσουν στο φούρνο.
Το φυτό ανθίζει από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα
άνθη και οι σπόροι του φυτού
Παρασκευή και δοσολογία

Τα άνθη παρασκευάζονται ως έγχυμα. Σε μια κουταλιά του φαγητού με θρυμματισμένα άνθη ρίχνουμε ένα
ποτήρι βραστό νερό, το σκεπάζουμε για 15 λεπτά, σουρώνουμε και πίνουμε 2 φορές την ημέρα.








































Σελίδα - 201 -

Lavandula angustifolia, κν λεβάντα












Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Λαμιώδη (Lamiales)
Οικογένεια: Χειλανθή (Lamiaceae)
Γένος: Λεβάντα (Lavandula)
Είδος: L. angustifolia

Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου

Λαβαντὶς (Lavandula, γαλλ. Lavande, ἀγγλ. Lavender, τ. Χειλανθῶν)· γ. περιλ. περὶ τὰ 20 εἴδη· φ.
ποώδη, φρυγανώδη καὶ θαμνώδη, ἰθαγ. τῶν παρμ. Χωρῶν, τῶν Καναρίων νήσων καὶ τῶν ἀντ. Ἰνδιῶν. Εἴδη
τῆς ἑλλ. χλωρ. τὰ καὶ ἀλλαχοῦ ἀπαντῶνται Λ. ἡ Στοιχὰς καὶ Λ. ἡ σταχυώδης (L. Stoechas καὶ L. Spica,
vera, officinalis ή communis).
Καὶ τὸ μὲν πρῶτον, κοινὸν πολλαχοῦ τῆς Ἑλλάδος, εἶνε φ. φρυγανώδες, κοσμητικὸν καὶ
φαρμακευτικόν (φρμ. Στοιχάδος ἄνθη, Flores Stoechadis, τουρ. Καραμπάς-τζιτζεκί), ὀνομάζεται δὲ κν.
κατὰ τόπους Ἀγριολεβάντα, Χαμολίβανο,Μαυροκέφαλο ἤ Λαμπρὴ (διότι ἀνθίζει καθ’ ἥν περίπου
ἐποχὴν συμπίπτει τὸ Πάσχα). Ἐν Κύπρῳ ἔνθα εἶνε ὡσαύτως κοινὸν καὶ ἀποτελεῖ τὸ κατ’ ἐξοχὴν ἄνθος τοῦ
Ἐπιταφίου ὀνομάζεται Μυροφόρα. Εἰς τὸ εἶδος τοῦτο ἀναφέρεται ἡ Λαβαντὶς τοῦ Ἡσυχίου καὶ ἡ Στοιχὰς
τοῦ Διοσκορίδου, ὅστις λέγει ὅτι “γεννᾶται ἐν ταῖς κατὰ τὴν Γαλατίαν νήσοις, ἀντικρὺ Μασσαλίας,


καλουμέναις Στοιχάσιν, ὅθεν καὶ τὴν ἐπωνυμίαν ἔσχηκε». Τὸ δὲ δεύτερον, εἶνε ἡ γνωστότατη τῶν
ἡμετέρων κηπουρῶν Λεβάντα, ἡ καὶ Καλογερόχορτο κν. ἐνιαχοῦ ὀνομαζομένη. Τὸ εἶδος τοῦτο, ὅπερ
σπανίως ἀπαντᾶ αὐτοφυὲς ἐν Ἑλλάδι (Λακωνίᾳ, Ἀργολίδι καὶ Κυκλάσι), εἶνε κοινὸν εἰς ἄλλας παραμ.
χώρας· καλλιεργεῖται δὲ πολλαχοῦ διὰ τὰ εὔοσμα φύλλα καὶ ἄνθη του, τὰ ὁποῖα εἰσαγόμενα εἰς τὰς
ἱματιοθήκας ἀπομακρύνουσι τὸν σῆτα, ἀποσταζόμενα δὲ παρέχουσι στάγμα (τὴν λεβάνταν) καὶ αἰθέριον
ἔλαιον (αξίας 25 – 35 φρ. κατὰ χιλιογρμ.) χρησιμοποιούμενα κατὰ μεγάλα ποςὰ ὑπὸ τῶν μυρεψῶν. Ἐκ τῶν
μυρεψικῶν τούτων οὐσιῶν ἡ Γαλλία παράγει τὰ μεγαλήτερα ποσὰ ἀποστάζουσα τὴν ἀνά τὰ
μεσημβρινοανατολικὰ διαμερίσματα αὐτῆς αὐτοφυομένην Λ. Διακρίνουσι δὲ αὐτόθι τρεῖς διαφορὰς τοῦ
φ. τούτου, ἤτοι τὴν κυρὶως σταχώδη Λ. (γαλλ. Lavande male, Spic ἤ Aspic), τὴν δελφινικὴν (L. Spica
delphinensis) καὶ τὴν γνησίαν (L. Spica vera, γαλλ. Lavande femelle ἤ Garderobe). Τῆς πρώτης διαφορᾶς
τὸ ἔλαιον θεωρεῖται κατωτέρας ποιότητος, ἀνώτερον δὲ καὶ πολυτιμότερον εἶνε τὸ τῶν ἑτέρων δύο καὶ
ἰδίως τῆς τρίτης διαφορᾶς, ἥτις εἶνε καὶ ἡ συνηθέστερον θεραπευομένη ἀλλαχοῦ τε καὶ παρ’ ἡμῖν. Ἕνεκα
τῆς καθ’ ἑκάστην αὐξούσης ζητήσεως τοῦ αἰθερίου ἐλαίου τῆς Λ. Πολλαχοῦ τῆς Γαλλίας ἤρχισεν ἡ ἐν
ἐκτάσει καλλιέργεια τοῦ φ. τούτου πρὸς ἀπόσταξιν. Ἡ κατὰ στρέμμα ἀπόδοσις ὑπολογίζεται εἰς 250 - 300
ὀκ. ἄνθους, 120 δὲ ἕως 130 ὀκ. τοιούτου ἀποδίδουσι μίαν ὀκὰν ἐλαίου ἀξίας 40 ὡς ἔγγιστα δραχ. Πλὴν
τῶν ἀνωτέρω τριῶν διαφορῶν ἀπαντᾶ καὶ τετάρτη, ἡ πλατύφυλλος Λ. (L. Spica latifolia), ἥτις ἐνίοτε
ἀναφέρεται ὡς ἴδιον εἶδος (L. latifolia) καὶ συχνὰ θεραπεύεται πρὸς κόσμον.

Ἐκ τῶν ἐξωτικῶν εἰδῶν ἄξιον μνείας εἶνε Λ. ἡ ὀδοντωτὴ (L. dentata), ἰθαγ. παραμ. τινῶν χωρῶν. Τὸ
εἶδος τοῦτο φέρει φύλλα ὀδοντωτά, ἀντέχει πλειότερον τῶν ἄλλων εἰς τὴν ξηρασίαν καὶ θεραπεύεται ἐνίοτε
Σελίδα - 202 -

πρὸς κόσμον.
Πᾶσαι αἱ Λ. πολλαπλ. εὐχερῶς διὰ μοσχευμάτων, ἡ πρὸς ἀπόσταξιν δὲ ἐκτενὴς καλλιέργεια Λ. τῆς
σταχυώδους (τῆς διαφορᾶς γνησία) εἰς ὀρεινὰ ἰδίως διαμερίσματα τῆς Ἑλλάδος δύναται ν’ ἀποβῇ

ἐπικερδής, διότι τὸ φ. τοῦτο πλὴν τῶν βοτανισμάτων οὐδεμιᾶς ἄλλης περιποιήσεως χρήζει.
Ονομασία

Η λεβάντα (επ. ονομ. Lavandula) είναι γένος φυτών που ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών (Labiatae).
Το γνωστότερο γένος είναι η λαβαντούλα, που περιλαμβάνει γύρω στα 25 είδη. Είναι ιθαγενές των
παραμεσόγειων περιοχών. Επίσης, απαντάται στα Κανάρια Νησιά, στην Ινδία και σε άλλες ασιατικές
χώρες.

Το κοινό όνομα λεβάντα αναφέρεται κυρίως στο άλλο αυτοφυές αλλά και καλλιεργούμενο είδος Λεβάντα
η στενόφυλλος (Lavandula angustifolia).
Στον ελληνικό χώρο καλλιεργείται πιο πολύ το είδος Λεβάντα η στοιχάς (Lavandula stoechas). Αυτή είναι
γνωστή και με τα ονόματα, αγριολεβάντα, λαμπρή, λαβαντή, χαμολίβανο, μυροφόρα, καραμπάσι και
Αβαγιανός.

Ιστορικά στοιχεία

Η λεβάντα χρησιμοποιείται από τους λαούς της Μεσογείου για περισσότερα από 2.500 χρόνια. Χάρη στις
αναρίθμητες θεραπευτικές της ιδιότητες κατατάσσεται ανάμεσα στα 20 πιο δημοφιλή βότανα και δίκαια
την χαρακτηρίζουν ως «Μωβ Χρυσάφι».

Στην Μεσοποταμία, το σημερινό Ιράκ, λέγεται πως όταν ο πολιτισμός τους άρχισε να ξεκινάει, η λεβάντα
ήταν τοπικό φυτό της περιοχής. Οι πρώτοι που την χρησιμοποίησαν ήταν οι Άραβες.

Κατά την αρχαιότητα οι Αιγύπτιοι, οι Φοίνικες και οι Άραβες χρησιμοποιούσαν τη λεβάντα στην
ταρίχευση, στα καλλυντικά προϊόντα - έλαια για μασάζ και αρωματικές αλοιφές - αλλά και στα γιατρικά
της εποχής. Οι αρχαίοι Λίβυοι, οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι τη χρησιμοποιούσαν για να αρωματίζουν
το νερό των λουτρών τους.

Οι Ρωμαίοι έβαζαν αιθέριο έλαιο λεβάντας στα μαλλιά τους για να διώχνουν τις ψείρες. Επίσης,
τοποθετούσαν άνθη λεβάντας στα σκαλίσματα των κρεβατιών για απομακρύνουν τους κοριούς.

Οι ιαματικές ιδιότητες της λεβάντας ήταν γνωστές στην αρχαία Ελλάδα και αναφέρονται στον Διοσκουρίδη
και τον Γαληνό. Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν τη λεβάντα νάρδο, από την πόλη Νάρδα της Συρίας και τη
χρησιμοποιούσαν για τον αρωματισμό τον λουτρών τους αλλά και για τον καλλωπισμό του δέρματος. Οι
Έλληνες ανακάλυψαν νωρίς ότι, αν τα άνθη της λεβάντας συνθλιβούν και καούν, τότε ο καπνός που
απελευθερώνεται είναι ιδιαίτερα χαλαρωτικός. Σύμφωνα με αναφορές, η λεβάντα φαίνεται να εξαπλώθηκε
ο
σε όλη την Ευρώπη μέσω της Ελλάδας γύρω στο 600 π.Χ. Στην Αγγλία και στις ΗΠΑ πήγε τον 16 και 17
ο
αιώνα. Ιδιαίτερες αναφορές για τη λεβάντα υπάρχουν ακόμα και στον Χριστιανισμό.
Περιγραφή

Πρόκειται για φυτό φρυγανώδες και πολύκλαδο, με όρθιους βλαστούς που φύονται από τη βάση. Είναι,
συνεπώς, θάμνος, με ύψος 30 έως 80 εκατοστά. Έχει γκριζοπράσινα φύλλα, στενά ως λογχοειδή. Οι
ανθοφόροι βλαστοί καταλήγουν σε ταξιανθία τύπου στάχεος.
Συστατικά

Κύριο συστατικό του είναι η χημική ένωση οξικό λιναλύλιο. Εκτός αυτού, περιέχει αλκοόλες. Τα βασικά
συστατικά του αιθερίου ελαίου είναι η linalool, η camphor, η 1,8-cineole και η borneol.
Θεραπευτικές Ιδιότητες

Αντιμικροβιακή: Εξουδετερώνει το στρεπτόκοκκο και τον πνευμονιόκοκκο. Είναι αποτελεσματική κατά
της διφθερίτιδας, της βρογχίτιδας, της φυματίωσης και του τύφου.
Σπασμολυτική, αναλγητική: Δρα κατά του άτακτου βήχα, του άσθματος, του κοκίτη, της γρίπης και της
λαρυγγίτιδας. Ανακουφίζει από μυϊκούς, νευραλγικούς και ρευματικούς πόνους. Ανακουφίζει από
ημικρανίες και ίλιγγο. Έχει αποχρεμπτική δράση δηλαδή ρυθμίζει τις εκκρίσεις των βρόγχων
Σελίδα - 203 -

Τονωτική, δυναμωτική: Λόγω της αναζωογονητικής της δράσης ενδείκνυται για υποτονικούς ασθενείς
Ηρεμιστική, ελαφρά υπνωτική: Βοηθά στον πονοκέφαλο, καταπραΰνει πόνους στο στομάχι. Είναι
ηρεμιστικό για τη νευρικότητα, το άγχος και την αϋπνία. Αρκεί να εισπνεύσουμε βαθιά 3-4 φορές το άρωμά
της για να συνέλθουμε από έντονο σοκ. Βοηθά σε μελαγχολία και ναυτία
Αντισηπτική, βακτηριοκτόνα, επουλωτική: Δυναμώνει τα ούλα, συμβάλλει στην επούλωση πληγών και δρα
καταπραϋντικά. Βοηθά στους μώλωπες και στα πρηξίματα. Βοηθά στα συρίγγια, στα χρόνια εκζέματα, σε
ηλιακά εγκαύματα, στην ακμή, σε δερματίτιδες, στην ψώρα, σε εξανθήματα, αλλά και στην αλωπεκία.
Θεραπευτική για κυστίτιδες και κολπική μυκητίαση
Χωνευτική: Βοηθά στην πέψη και δρα κατά του τυμπανισμού και της διάρροιας. Έχει αντιφυσιτική (διώχνει
τα αέρια στο έντερο) και ανθελμινθική (σκοτώνει τα παράσιτα του εντέρου) δράση
Άλλες δράσεις: Διουρητική, υποτασική, χολαγωγική, εμμηναγωγική. Βοηθητικό αντίδοτο σε
δηλητηριάσεις, σε δαγκώματα ζώων, φιδιών ή εντόμων. Πολύ αποτελεσματικό κατά της πιτυρίδας.
Αντιφλεγμονώδες
Εντομοαπωθητικό, παρασιτοκτόνο: Το αιθέριο έλαιο που περιέχουν τα άνθη της λεβάντας, χρησιμοποιείται
στην αρωματοποιία και στη θεραπεία νευρασθενειών. Επίσης, έχει αντισηπτικές ιδιότητες, είναι
αντιβακτηριδιακό και χρησιμοποιείται στην επούλωση τραυμάτων. Το χρησιμοποιούμε στις πληγές, τα
εγκαύματα, τα τσιμπήματα των εντόμων και για την αντιμετώπιση του κνησμού. Σε μεγάλες δόσεις η
λεβάντα δρα ως υπνωτικό και ναρκωτικό.

Υπάρχουν δύο είδη λεβάντας που είναι ευρέως γνωστά. Η λεβάντα η στοιχάδα που φυτρώνει στα πεδινά
πετρώδη μέρη και η λεβάντα σταχύς που φυτρώνει σε τόπους πετρώδεις. Από τα δύο αυτά είδη και
περισσότερο από το δεύτερο, γίνεται απόσταξη για να παραχθεί αιθέριο έλαιο, το οποίο χρησιμοποιείται
για την παραγωγή αρωματικών λοσιόν και σαπουνιών. Είναι φυτό αρωματικό – φαρμακευτικό και εκτός
από αφέψημα χρησιμοποιείται πάρα πολύ και ως αιθέριο έλαιο τόσο στην αρωματοποιία, στη σαπωνοποιία
όσο και την φαρμακοποιία.

Τα άνθη του τοποθετούνται στις ντουλάπες, αρωματίζοντας και διώχνοντας το σκόρο. Επίσης, ενεργούν
κατά του βήχα, του άσθματος, του κοκίτη, της γρίπης και της λαρυγγίτιδας. Η λεβάντα καταπραΰνει τους
νευρόπονους του στομάχου και ηρεμεί το νευρικό σύστημα, αφού δρα ως χαλαρωτικό. Βοηθά στην πέψη.
Σύμφωνα με το λεξικό Petite Larousse, ως αντισηπτικό η λεβάντα δρα στις βρογχικές εκκρίσεις. Αν
εφαρμοστεί εξωτερικά στους βρόγχους, είναι αποτελεσματική στην πνευμονική συμφόρηση ή την
πνευμονία. Έχει διουρητικές και εφιδρωτικές ιδιότητες. Επίσης, μπορεί να ανακουφίσει εν μέρει τους
ρευματισμούς και τους πόνους.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει από Ιούνιο μέχρι Αύγουστο με ροζ - μοβ άνθη έντονα αρωματικά .

Κόβουμε βλαστούς με άνθη μετά την πρωινή υγρασία. Αφαιρούμε τα φύλλα και φτιάχνουμε δεματάκια
των δεκαπέντε. Απλώνουμε τη φρεσκοκομμένη λεβάντα σε εφημερίδες σε σκιερό και στεγνό μέρος και
την αφήνουμε εκεί μέχρι να αποξηραθεί. Αν θέλετε τυλίγετε με τούλι τα ματσάκια και τα κρεμάτε ανάποδα.
Μόλις αποξηραθούν, μετά από ένα μήνα περίπου, μπορείτε να τα βάλετε σε σακουλάκια.
Παρασκευή και δοσολογία

Αϋπνία: Ρίξτε 2-3 σταγόνες λεβάντας στην κάτω πλευρά του μαξιλαριού σας.

Στρες - Άγχος - Κατάθλιψη - Νεύρα: Προσθέστε λίγες σταγόνες λεβάντας σε ζεστό νερό στη μπανιέρα σας.
Θα χαλαρώσετε και θα κοιμηθείτε μέσα σε λίγα λεπτά. Όσοι δεν έχετε χρόνο για αφρόλουτρο, ρίξτε λίγες
σταγόνες αιθέριου ελαίου λεβάντας στο σφουγγάρι σας και κάντε ένα κατευναστικό ντους.

Μυϊκοί πόνοι: Προσθέστε 25 – 30 σταγόνες αιθέριο έλαιο λεβάντας σε 200 ml αμυγδαλέλαιο και κάντε
μασάζ στο σημείο που πονάτε.

Ηλιακά εγκαύματα: Φτιάξτε μίγμα νερού με 8-10 σταγόνες αιθέριου ελαίου και απλώστε την περιοχή που
έχει υποστεί ηλιακό έγκαυμα. Επίσης, μπορείτε να φτιάξετε τζελ λεβάντας με αλόη (8-10 σταγόνες αιθέριο
έλαιο λεβάντας σε 20 ml αλόης).

Σελίδα - 204 -

Τσιμπήματα εντόμων - Kοψίματα, πληγές, γδαρσίματα: Η λεβάντα έχει αντισηπτικές ιδιότητες,
καταπολεμώντας μικρόβια και απολυμαίνοντας τις τραυματισμένες περιοχές.
Πονοκέφαλοι - Hμικρανίες - Kούραση - Ηangover (υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ): Ρίξτε λίγες σταγόνες
αιθέριου ελαίου στην περιοχή του μετώπου, στους κροτάφους και στον αυχένα και κάντε μασάζ ή
εφαρμόστε με κομπρέσες.
Ακμή, ψωρίαση, δερματίτιδα - Aπολέπιση - Aναζωογόνηση: Είτε εφαρμόστε απευθείας στο δέρμα με
μπατονέτα, είτε φτιάξτε ένα μίγμα με δύο βάματα λεβάντας, ένα κουταλάκι του γλυκού φρέσκο γιαούρτι
και ένα κουταλάκι σκόνη αργίλου. Απλώνετε το μίγμα-ομοιόμορφη «μάσκα» στο πρόσωπο και την
αφήνετε για 20 λεπτά (αποφεύγοντας την περιοχή των ματιών).

Για τους σκόρους και εντομοαπωθητικό: Τοποθετείστε λίγες σταγόνες από το αιθέριο έλαιο στα συρτάρια
και τις ντουλάπες σας.
Αρωματικό: Αρωματίστε τον χώρο σας με ειδική συσκευή αραιώνοντας 5 σταγόνες ελαίου μέσα σε νερό
που θερμαίνεται. Στάξτε μερικές σταγόνες από το αιθέριο έλαιο της λεβάντας στο πλυντήριο ρούχων ή στο
νερό του ατμοσίδερου, ή εφαρμόστε στο λαιμό, τα αυτιά, τα μαλλιά σας, όπως όλα τα αρώματα.
Κρυολόγημα, Bήχας: Ρίχνετε λίγες σταγόνες αιθέριου ελαίου σε ενάμιση λίτρο αχνιστό νερό και εισπνέετε
με βαθιές αναπνοές τον ευεργετικό ατμό.
Αναζωογόνηση δέρματος - Mάσκα προσώπου: Ανακατέψτε δύο σταγόνες ελαίου λεβάντας στη λοσιόν
σώματος που χρησιμοποιείτε και απλώστε πάνω στο δέρμα.
Κοιλιακοί πόνοι, Aρθρίτιδα, Kυτταρίτιδα, Διαταραχές εντέρου: Ρίξτε λίγες σταγόνες σε λάδι μασάζ ή
γαλάκτωμα σώματος.
Προφυλάξεις

Σε μεγάλες δόσεις είναι ερεθιστική. Εσωτερική χρήση λεβάντας απαγορεύεται να κάνουν άτομα με έντονα
στομαχικά προβλήματα. Πιο ασφαλής θεωρείται γενικά η εξωτερική της χρήση. Το αιθέριο έλαιο της σε
μεγάλες δόσεις, είναι ναρκωτικό, που δύναται να προκαλέσει ακόμα και θάνατο.













































Σελίδα - 205 -

Malva sylvestris, κν μολόχα











Συστηματική ταξινόμηση

Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Angiospermae)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Dicotyledoneae)
Τάξη: Μαλαχώδη (Malvales)
Οικογένεια: Μαλαχίδες (Malvaceae)
Γένος: Μαλάχη (Malva)
Είδος: M. sylvestris

Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου

Μαλάχη (Malva, γαλλ. Mauve, ἀγγλ. Mallow, τουρκ. Ἐπέμ. τ. Μαλαχωδῶν)· γ. περιλ. περὶ τὰ 16 εἴδη ἰθαγ.
τῆς Εὐρώπης, τῆς Ἀσίας καὶ τῆς βορ. Ἀφρικῆς· φ. ποώδη, ἐτήσια, διετῆ καὶ πολυετῆ, τὰ πλεῖστα ζιζάνια,
τινὰ λαχανευόμενα, κοσμητικὰ ἤ φαρμακευτικά· εἴδη τῆς ἑλλην. χλωρ. 8, τὰ κν. ὀνομαζόμενα Μολόχες ἤ
Ἀμπελόχες· τὰ ἀξιολογώτερα εἶνε : α΄) ἡ ἀγρία (Μ. sylvestris, γαλλ. Grande Mauve), διετές, ἡ κατ’ ἐξοχήν
κν. Μολόχα ἤ Ἀμπελόχα, κοινοτάτη πολλαχοῦ τῆς Ἑλλάδος, ἀπαντῶσα δέ ὑπό τρεῖς διαφοράς·
λαχανεύεται πανταχοῦ· τὰ ἄνθη της φαρμακευτικὰ (φρμ. Μαλάχης ἄνθη, Flores - Malvae, κν. μολοχάνθη).
Εἰς τὸ εἶδος τοῦτο ἰδίως ἀναφέρεται ἡ τῶν ἀρχαίων Μαλάχη, ἥτις, κατὰ τὸν Ἡσίοδον, μετὰ τοῦ Ἀσφοδέλου
(β.λ.) ἀπετέλει τὴν τροφὴν τῶν πτωχῶν («Ἔργ. καὶ Ἡμρ.» 41)· ταύτην δὲ ὀνομάζει ὁ Διοσκρ. Μαλάχην
κηπευτὴν ὅθεν ἐξάγεται ὅτι τὸ πάλαι καὶ ἐκαλλιεργεῖτο ὡς λαχανικόν, ὡς καλλιεργεῖται ἐνίοτε καὶ
σήμερον. β΄) Μ. ἡ μόσχοσμος (Μ. moschata), πολυετές, ἐνίοτε θεραπεύεται πρὸς κόσμον· ἀπαντᾶ διαφορά
λευκανθής. γ΄) Μ. ἡ στρογγυλόφυλλος (Μ. rotundifolia, γαλλ. Petite Mauve ἤ Fromageon), ἐτήσιον,
λαχανευόμενον· τὰ φύλλα του φαρμακευτικὰ (φρμ. Μαλάχης φύλλα, Folia Malvae).

Ἐκ τῶν ἐξωτικῶν εἰδῶν ἄξιον μνείας εἶνε Μ. ἡ οὐλόφυλλος (Μ. crispa, γαλλ. Mauve frisee ἤ crepue),
ἐτήσιον, ἰθαγ. τῆς Συρίας, ἀπαντῶν σήμερον αὐτοφυόμενον πολλαχοῦ καὶ καλλιεργούμενου ἰδίως ἐν
Γαλλίᾳ, ἔνθα χρήσιμοποιῦνται τὰ φύλλα του πρὸς στολισμὸν τῶν εἰς τὰς τραπέζας παρατιθεμένων
ἐπιδορπίων (βλ. καὶ Λαβατερία).
Ονομασία

Η μολόχα (επιστ.Μαλάχη η άγρια, Malva sylvestris) είναι το συνηθέστερο είδος Μαλάχης. Είναι ιδιαίτερα
διεσπαρμένο φυτό σε όλη την λεκάνη της Μεσογείου και σε πολλά ακόμα μέρη. Αναπτύσσεται από την
παράκτια ζώνη μέχρι αρκετά μεγάλο υψόμετρο.

Ιστορικά στοιχεία
Η μολόχα ήταν γνωστή ως φαρμακευτικό φυτό από το 700 π.Χ. Οι Ρωμαίοι την καλλιεργούσαν ως τρόφιμο
(λαχανικό). Ο Κικέρωνας, ο Οράτιος και ο Μαρτιάλης μάλιστα μιλούν στα συγγράματά τους γι’ αυτή ως
να πρόκειται για σπουδαία τροφή για τον άνθρωπο. Τη μολόχα χρησιμοποιούσαν επίσης πολύ ως τροφή οι
Αιγύπτιοι και οι Έλληνες, ενώ στον καιρό του Ματτιόλη χρησιμοποιούσαν πολύ ως σαλατικό ή
βρασμένους τους νεαρούς βλαστούς. Ο Πυθαγόρας και οι μαθητές του είχαν προσέξει πως το φυτό αυτό
υποβοηθούσε τη σκέψη, γιατί ήταν ελαφρό στην πέψη και άφηνε ελεύθερο το πνεύμα. Ο Ησίοδος ονόμαζε
τη μολόχα «τροφή των φτωχών», ο Αντιφάνης προτιμούσε τη ρίζα, ο Φανίας τη δεντρομολόχα (αλθαία)

Σελίδα - 206 -

και ο Καλλιμάχειος έβρισκε ότι ήταν το μόνο χορταρικό που δεν έφερνε δίψα. Ο Πλίνιος έλεγε ότι αν
τρώμε μια χούφτα μολόχα τη μέρα μας προστατεύει από τις αρρώστιες.
Η μολόχα θεωρείται το βότανο των μυστικιστών και ήταν ιδιαίτερα αγαπητή στους Πυθαγόρειους. Επειδή
τα άνθη της είναι στραμμένα πάντα προς τον ουρανό θεωρήθηκε και ιερό βότανο. Ο Ησίοδος εκφράζοντας
την πικρία του προς τον αδελφό του Πέρση που τον αδίκησε στο μοίρασμα της περιουσίας καταλήγει: «Οι
ανόητοι, δεν ξέρουν πόσο είναι πιο πολύ το μισό απ’ το ολόκληρο, ούτε πόση ωφέλεια βρίσκεται στη
μολόχα και στον ασφόδελο.» Ησίοδος, Έργα και Ημέραι, 27-41 Μετάφραση: Σ. Σκαρτσής, Εκδόσεις
Κάκτος, Αθήνα 1993.
Περιγραφή

Είναι πολυετές αυτοφυές φυτό φτάνει σε ύψος τα 120 εκατοστά περίπου, με βλαστούς διακλαδιζόμνους
και τριχωτούς. Έχει πυκνό φύλλωμα, με φύλλα κυκλικά, οδοντωτά, λοβοτά, τριχωτά και παλαμοσχιδή. Τα
άνθη της φέρονται στις μασχάλες, έχουν χρώμα ροδό - κόκκινο, με πέντε πέταλα και ανθίζουν από τον
Ιούνιο μέχρι και τον Σεπτέμβριο. Αυτοφύεται σχεδόν παντού σε όλη τη χώρα, σε χωράφια, άκρες δρόμων
σε ξηρά και ηλιόλουστα σημεία. Συλλέγοντα οι νεαροί βλαστοί, τα φύλλα, τα άνθη και η ρίζα της.
Συστατικά

Το φυτό Malva sylvestris, Μολόχα, Αμπελόχα περιέχει βιταμίνες A, B1, B2 και C, βλέννες, ρητίνες, ίχνη
τανίνης, γλυκόζη, αιθέριο έλαιο, ενώ η ρίζα είναι πλούσια σε σάκχαρα.
Θεραπευτικές Ιδιότητες

Όλα τα μέρη του φυτού είναι αντιφλογιστικά, στυπτικά, καταπραϋντικά, διουρητικά, μαλακτικά,
αποχρεμπτικά, καθαρτικά. Τα φύλλα και τα άνθη μπορούν να καταναλωθούν ως μέρος σχετικής δίαιτας
που μπορεί να περιλαμβάνει ένα τσάι από τα φύλλα, τα λουλούδια ή τις ρίζες. Τα φύλλα και τα άνθη
αποτελούν το κύριο μέρος που χρησιμοποιείται για τις μαλακτικές του ιδιότητές καθιστώντας τα πολύτιμα
ως κατάπλασμα για εκχυμώσεις, φλεγμονές, τσιμπήματα εντόμων κτλ.
Ακόμη μπορεί να ληφθεί εσωτερικά στη θεραπεία ασθενειών του αναπνευστικού συστήματος και στα
προβλήματα με την πεπτική οδό. Όταν συνδυάζεται με ευκάλυπτο αποτελεί μια ιδανική θεραπεία για το
βήχα και άλλες ασθένειες του στήθους . Το φυτό είναι ένα εξαιρετικό καθαρτικό για τα μικρά παιδιά. Τα
φύλλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν φρέσκα κάθε φορά που είναι διαθέσιμα ή μπορεί να συγκομισθούν
την άνοιξη και να ξηρανθούν για χρήση αργότερα.
Τα άνθη συλλέγονται το καλοκαίρι και μπορεί να ξηραίνονται για χρήση αργότερα. Η Γερμανική Επιτροπή
Ε (κρατικός φορέας για τα φάρμακα) εγκρίνει τη χρήση της Malva sylvestris για το βήχα, την βρογχίτιδα,
την φλεγμονή του στόματος και του φάρυγγα. Η έντονη αντικαρκινική δράση του φυτού τεκμηριώθηκε
και με σχετικές έρευνες του Πανεπιστημίου της Καλαβρίας. Department of Pharmaceutical Sciences,
University of Calabria, Italy.
Οι αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του φυτού τεκμηριώθηκαν με σχετικές μελέτες του Πανεπιστημίου McGill
του Καναδά School of Dietetics and Human Nutrition, McGill University, Montreal, Québec, Canada

Οι έντονα αντιοξειδωτικές ιδιότητες του φυτού τεκμηριώθηκαν από τις μελέτες του Πανεπιστημίου Sfax
της Τυνησίας Faculté des Sciences, Sfax-University of Tunisia και οφείλονται στις φαινολικές ενώσεις που
περιέχονται σ αυτό.
Τα λουλούδια της Malva sylvestris είναι σημαντικά φαρμακευτικά υλικά στην ιρανική παραδοσιακή
ιατρική (Unani) και έχουν χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία στο οίδημα. Η αντιμικροβιακή και
αντιφλεγμονώδης δραστηριότητά τους έχει τεκμηριωθεί με σχετικέ έρευνες του πανεπιστημίου Azad του
Ιραν. Islamic Azad University, Shahrekord, Iran
Στην πρόσφατη λαϊκή ιατρική, τα φύλλα της μολόχας τρίβονται σε μέρος που πονά από το άγγιγμα της
τσουκνίδας. Όπως λέγεται, "καταλαγιάζει το τσούκνισμα". Το αφέψημα από τα άνθη της (μολοχάνθια)
θεωρείται μαλακτικό, αποχρεμπτικό, κινητικό του εντέρου. Το ποδόλουτρο σε αφέψημα από μολοχάνθη
ανακουφίζει από την κούραση. Το κατάπλασμα φύλλων μολόχας ανακουφίζει το έκζεμα και το πόνο από
το τσιμπήματα εντόμων.

Σελίδα - 207 -

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Η περίοδος ανθοφορίας της περιλαμβάνει όλη την περίοδο της άνοιξης και το ξεκίνημα του καλοκαιριού.
Τα φύλλα συλλέγονται το πρωί αφού η υγρασία έχει στεγνώσει από τον ήλιο και πριν ανθίσουν τα φυτά.

Παρασκευή και δοσολογία

Τα φύλλα και οι τρυφεροί βλαστοί τρώγονται βραστά με άλλα χόρτα, σε σούπες (δρουν ως πηκτική ουσία)
ή γίνονται ντολμαδάκια, τα τρυφερά φύλλα τρώγονται ωμά σε σαλάτες δίνοντας μια ήπια ευχάριστη γεύση.
Οι άγουροι καρποί τρώγονται ωμοί ή γίνονται τουρσί. Τα λουλούδια έχουν μια παρόμοια υφή με τα φύλλα
και τρώγονται ωμά σε σαλάτες ή μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως γαρνιτούρα. Η ρίζα βράζεται και
σερβίρεται με λαδολέμονο και ρίγανη, ένα πιάτο που βοηθά στην καλή λειτουργία του εντέρου.
Προφυλάξεις

Να αποφεύγεται η συλλογή από εδάφη πλούσια σε άζωτο γιατί το φυτό τείνει να συγκεντρώνει υψηλά
επίπεδα νιτρικών αλάτων στα φύλλα του.




































































Σελίδα - 208 -

Melissa officianalis κν μελισσόχορτο, μελισσοβότανο












Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Angiospermae)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Eudicots)
Τάξη: Λαμιώδη (Lamiales)
Οικογένεια: Χειλανθή (Lamiaceae)
Γένος: Μέλισσα (Melissa)
Είδος: M. officinalis

Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου
Μέλισσα (Melissa, τ. Χειλανθῶν)· γ. περιλ. ὀλιγάριθμα εἴδη ἰθαγ. τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀσίας· φ.

ποώδη πολυετῆ καὶ φρυγανώδη. Τὸ ἀξιολογώτερον εἶνε Μ. ἡ φαρμακευτικὴ (Μ. officinalis γαλλ. Melisse,
Citronade, The de France, Citronnelle, ἀγγλ. Balm), ἡ παρὰ Διοσκρ. καὶ ἄλλοις Μελιττίς, Μελίτ(τ)αινα,
Μελίττιον, Μελόφυλλον ἤ Μελισσσόφυλλον, ἡ κν. Δὲ ονομαζομένη Μέλισσα, Μελισσόχορτο,
Μελισσοβότανο ἤ Κιτροβάλσαμο (ἐν Κρήτη)· φυτὸν ποῶδες ἰθαγ. τῆς Ἑλλάδος καὶ ἄλλων παραμ. χωρῶν.
Εἶδος κοσμητικόν, ἀρωματικὸν καὶ φαρμακευτικὸν (φρμ. Μελισσοφύλλου πόα, Herba Melissae, τουρ.
Ὀγοῦλ ὀτοῦ) καὶ μελιγόνον, διὸ καὶ ὀνομάζεται ὑπὸ τῶν Γάλλων καὶ Cimentdes abeilles ἤ des ruches.
Καλλιεργεῖται πολλαχοῦ διὰ τὸ εὔοσμον φύλλωμά του, ὅπερ ἀποσταζόμενον παρέχει στάγμα καὶ αἰθέριον

ἔλαιον φαρμακευτικὸν (Aqua et Oleum Melissae) καὶ μυρεψικόν. Τὸ ἀφέψημά του εἶνε πόμα εὔγευστον


καὶ ὑγιεινόν. Ἡ Μ. πολλαπλ. εὐχερῶς διὰ παραφυάδων. Τὰ ἐνίοτε ἀναφερόμενα ὡς εἴδη τοῦ προκειμένου
γένους Μ. ἡ μεγανθής καὶ Μ. ἡ ἄλπειος εἶνε εἴδη Καλαμίνθης (Calamintha grandiflora καὶ C. alpina).
Ονομασία

Μέλισσα η φαρμακευτική (Melissa officinalis) της οικογένειας των χειλανθών (lamiaceae). Άλλα
ονόματα: Μελισσοβότανο, αγριομέλισσα, μελιττίς, κιτροβάλσαμο. Τα λευκά λουλούδια προσελκύουν τις
μέλισσες, εξ ου και το όνομα του γένους «Melissa».

Ιστορικά στοιχεία

Το μελισσόχορτο ανέκαθεν ήταν το αγαπημένο φυτό των μελισσοκόμων. Ήταν γνωστό από τους πολύ
αρχαίους χρόνους και χρησιμοποιείτο για πολλούς σκοπούς. Ο Διοσκουρίδης πρότεινε τα φύλλα του
μελισσόχορτου για τις πληγές και πρόσθετε το φυτό στο κρασί για να θεραπεύσει διάφορες ασθένειες. Ο
Πλίνιος το χρησιμοποιούσε για να σταματά τις αιμορραγίες.
Κατά τον 10ο αιώνα, οι Άραβες γιατροί το συνιστούσαν για την αντιμετώπιση του άγχους και της
νευρικότητας.
Περιγραφή

Είναι φυτό πολυετές, ποώδες, έχει στέλεχος όρθιο, ψηλό, τετραγωνικό, με διακλαδώσεις. Το ύψος του
κυμαίνεται από 70 έως 150 εκατοστά. Τα φύλλα έχουν μια ήπια μυρωδιά λεμονιού, που μοιάζει με εκείνη
της μέντας. Τα φύλλα του είναι ωοειδή, οδοντωτά και έχουν χρώμα ανοιχτοπράσινο. Κατά τη διάρκεια του
καλοκαιριού εμφανίζονται μικρά λευκά άνθη γεμάτα με νέκταρ.
Σελίδα - 209 -

Συστατικά

Το μελισσόχορτο περιέχει ευγενόλη, τανίνες και τερπένια. Είναι πλούσιο σε αιθέριο έλαιο (που περιέχει
κιτρονελλάλη (citronellal) (24%), τη γερανιάλη (geranial) (16%), τον οξικό λιναλυλεστέρα (linalyl acetate)
(12%) και το καρυοφυλλένιο (caryophyllene) (12%). Περιέχει ακόμη, πικρά στοιχεία, φλαβόνες και
ρητίνη.
Θεραπευτικές Ιδιότητες

Tο μελισσόχορτο περιέει πολυφαινόλες που βοηθούν στην καταπολέμηση βακτηρίων, τα οποία προκαλούν
μολύνσεις, όπως ο στρεπτόκοκκος και τα μυκοβακτήρια και ευγενόλη που είναι φυσικό αναισθητικό και
βοηθά στην ανακούφιση του πόνου των τραυμάτων.
Χρησιμοποιείται ιατρικώς, σαν αφέψημα ή σε μορφή εκχυλίσματος. Χρησιμοποιείται σαν αγχολυτικό,
ήπιο καταπραϋντικό ή κατευναστικός παράγοντας. Σε τουλάχιστον μία μελέτη, έχει βρεθεί ότι είναι
αποτελεσματικό στη μείωση του άγχους. Πρόσφατες έρευνες, έδειξαν ότι μια ημερήσια δόση του τσαγιού,
μείωνε το οξειδωτικό στρες στο ακτινολογικό προσωπικό, το οποίο είχε εκτεθεί σε επίμονη ακτινοβολία
χαμηλής δόσης κατά τη διάρκεια της εργασίας του.
Ανακουφίζει την ένταση και το στρες, μειώνοντας έτσι την κατάθλιψη. Aσκεί τονωτική επίδραση στην
καρδιά και το κυκλοφορικό σύστημα, προκαλώντας διαστολή των περιφερειακών αγγείων, μειώνοντας
έτσι, την πίεση του αίματος. Το φυτό χάρη στην αντιβιοτική του δράση, βοηθά στην αντιμετώπιση του
έρπητα του στόματος. Το μελισσόχορτο και τα παρασκευάσματά του, επίσης, έχουν δείξει ότι βελτιώνουν
τη διάθεση και την πνευματική απόδοση. Ανακουφίζει το λείο μυϊκό ιστό της πεπτικής οδού, αποτελώντας
ένα πολύ καλό χωνευτικό. Bοηθά επίσης, στην ανακούφιση από τις εμμηνορροϊκές κράμπες. Το εκχύλισμα
από μελισσοβότανο βρέθηκε επίσης να έχει εξαιρετικά υψηλή αντιοξειδωτική δράση.
Υψηλές δόσεις καθαρισμένου εκχυλίσματος μελισσόχορτου, βρέθηκαν να είναι αποτελεσματικές στη
βελτίωση των προκαλουμένων εργαστηριακών - καταπονήσεων επί των ανθρώπων, παράγοντας
“σημαντικά αυξημένες αυτο-αξιολογήσεις ηρεμίας και μειωμένες αυτο-αξιολογήσεις εγρήγορσης.”
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Η συγκομιδή όλου του υπέργειου τμήματος γίνεται στην αρχή της ανθοφορίας όταν η συγκέντρωση του
πτητικού ελαίου είναι στο υψηλότερο επίπεδο της. Η ποσότητα του ελαίου εξαρτάται από τις καιρικές
ο
συνθήκες. Από το 2 χρόνο κάνουμε μέχρι και 3 συγκομιδές, το Μάιο, τέλος Ιουλίου και αρχές
Σεπτεμβρίου. Είναι ανθεκτικό φυτό στις χαμηλές θερμοκρασίες και μπορεί να αντέξει έως και τους -20 C.

Παρασκευή και δοσολογία
Το μελισσοβότανο χρησιμοποιείται συχνά στη ζαχαροπλαστική και στη μαγειρική σαν αρωματική ύλη σε
παγωτά και αφεψήματα ζεστά ή παγωμένα και σε συνδυασμό, κάποιες φορές, με άλλα βότανα όπως ο
δυόσμος. Επίσης, συχνά συνδυάζεται με πιάτα φρούτων ή στις καραμέλες. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε
πιάτα με ψάρι και είναι το βασικό συστατικό στο πέστο από μελισσοβότανο.

Ψυχρά εμβρέγματα από τα φύλλα του χρησιμεύουν στην κατάβρεξη των κηπευτικών καθότι προστατεύει
από τις ψείρες και τα άλλα μικρά έντομα. Τα θρυμματισμένα φύλλα, όταν τρίβονται στο δέρμα,
χρησιμοποιούνται ως απωθητικό κουνουπιών.
Έγχυμα: ρίξτε 2-3 κ.γ ξηρό βότανο σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ή 4-6 φρέσκα φύλλα και αφήστε το για
10-15 λεπτά, σκεπασμένο, για να μην εξατμίζεται το αιθέριο έλαιό του. Παίρνουμε ένα φλιτζάνι από αυτό
το ρόφημα πρωί και βράδυ ή όποτε χρειάζεται.
Βάμμα: 2-6ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
Προφυλάξεις

Το μελισσόχορτο, πιστεύεται ότι αναστέλλει την απορρόφηση του φαρμάκου θυροξίνη, το οποίο
χορηγείται σε περιπτώσεις υπολειτουργίας του θυρεοειδή αδένα. Δεν πρέπει να λαμβάνουν επίσης οι
γυναίκες κατά την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό. Σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί ατονία και
νωχελικότητα.


Σελίδα - 210 -

Mentha aquatica, μίνθη η φίλυδρος κν νερομέντα











Συστηματική ταξινόμηση

Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Λαμιώδη (Lamiales)
Οικογένεια: Χειλανθή (Lamiaceae)
Γένος: Μίνθη (Mentha)
Είδος: M. aquatica

Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου

Ἡδύοσμος (Mentha, γαλλ. Mcntlie ή Biume, ἀγγλ. Mint, τουρ. Νανέ, τ. Χειλανθῶν)· γ. ὀλιγομελές
πλήν ἀντιπροσωπευόμενον σχεδὸν πανταχοῦ ἐκτὸς τῶν τροπικῶν· περιλ. φ. ποώδη πολυετῆ, ἀρωματικά,
μυριστικά, τινὰ ἀρτυματικὰ, φαρμακευτικὰ καὶ μυρεψικά· ἀπαντῶσι πυκνῶς φυόμενα ἰδίως εἰς τόπους
ὑγροὺς καὶ ἑλώδεις. Τῶν τόπων τούτων αἱ νοσογόνοι ἰδιότητες ἐλαττοῦνται , κατὰ τὸ μᾶλλον ἤ ἧττον ἤ
καὶ ἐξουδετεροῦνται χάρις εἰς τὴν ἔντονον βαλσαμώδη ὀσμὴν ἥν οἱ ἐν αὐτοῖς συνηθέστατα φυόμενοι Ἡ.
ἀναδίδουσι ( βλ. Εὐκάλυπτος σελ. 385). Πάντα σχεδὸν τὰ φυτὰ ταῦτα ἔέχουσι δυνάμεις τονωτικὰς καὶ
ἀντισπασμωδικάς. Εἴδη τῆς ἑλλ. χλωρ. τὰ ἐξῆς 5 : α΄) Ἡ ὁ ἄγριος (Μ. sylvestris ἤ longifolia, γαλλ. Μ.
sauvage, ἀγγλ. Horsemint), ὁ κοιν. Ἀγριόδυοσμος ἤ Καλαμίθρα καὶ ἐν Κύπρῳ Ποταμογείτανος· πιθανῶς
ἡ τρίτη Καλαμίνθη τοῦ Διοσκρ. εἶδος ἀπαντῶν ὑπὸ πολλὰς διαφοράς. β )Ἡ ὁ Γλήχων (M.Pulegium),
΄
γαλλ. Pouliot, ἀγγλ.Penny-royal, τουρ. Φλησκοῦν), ὁ τοῦ Διοσκρ. Γλήχων ἤ (τὸ) Βλῆχρον, τὸ κν.
Γληφῶνι, Βληχῶνι, Βληχοῦνι, Γληχοῦνι, Φλησκοῦνι, Φλουσκοῦνι, Φλασκοῦνι· εἶδος φαρμακευτικὸν
(φρμ. Γλήχωνος πόα, Herba Pulegii) καὶ κοινότατον πολλαχοῦ· ἀπαντᾶ ἰδίως εἰς ὑγρὰς ἤ καὶ ἀπλῶς νοτεράς
γαὶας, ὑπὸ 3 δὲ διαφοράς γ΄) Ἡ. ὁ πράσινος (Μ. viridis, γαλλ. Μ. romaine, ἀγγλ. Green ἤ Spear Mint), ὁ
τοῦ Διοσκρ. Ἡδύοσμος ἥμερος, ἡ Μίνθη δὲ ἤ Μίνθα τοῦ Θεοφρ. (ὅθεν καὶ τὸ λατινικὸν Mentha), ὁ κν.
Δυόσμος ἤ Δυόσμης· τὸ κατ’ ἐξοχὴν ἀρτυματικὸν εἶδος ἰδίως παρ’ ἡμῖν. δ΄) Ἡ ὁ στρογγυλόφυλλος (Μ.
rotuntifolia, γαλλ. Baume sauvage ἤ Μ. crepue, ἀγγλ. Apple Mint), ὁ κν. Ἀγριόδυοσμος. καὶ ε΄) Ἡ ὁ
φίλυδρος, (Μ. aquatica, γαλλ. Μ. rouge), εἶδος ἀπαντῶν ὡσαύτως ὑπὸ 3 διαφοράς. Εἰς εἶδος Ἡ.
ἀναφέρεται τὸ πρῶτον Σισύμβριον τοῦ Διοσκρ.

Ἡ. ὁ πράσινος ώς καὶ Ἡ. ὁ πεπερώδης (Μ. piperita, γαλλ. Μ. poivree, ἀγγλ. Peppermint), εἶδος ἰθαγ.
τῆς βορ. καὶ μέσης Εὐρώπης, εἶνε τὰ συνηθέστερον καλλιεργούμενα εἰς τοὺς κήπους σχεδὸν πανταχοῦ ὡς
φυτὰ ἀρτυματικὰ ἤ φαρμακευτικὰ (τὸ δεύτερον φρμ. Μίνθης ἤ Ἡδυόσμου τοῦ πεπερώδους πόα, Herba-
Menthae piperitae). Ἀμφότερα προστούτοις καλλιεργοῦνται ἐκτενῶς ἐνιαχοῦ τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς βορ.
Ἀμερικῆς ὡς μυρεψικά, πρὸς λῆψιν τοῦ αἰθερίου ἐλαίου των (2-3 %), ὅπερ ἐπιτυγχάνεται δι’ ἀποστάξεως
τοῦ χόρτου των. Τὸ ἄριστον αἰθέριον ἔλαιον Ἡ. παράγει ἡ Ἀγγλία (ἰδίως ἐν τῇ περιφερεία Mitcham, τῆς
κομητείας Surrey), ἔνθα ἡ πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦτον καλλιέργεια Ἡ. τοῦ πεπερώδους εἶνε ἐκτενής.
Ἐκτενεστέρα εἶνε ἡ καλλιέργεια τοῦ Ἡ. καὶ μεγαλειτέρα ἡ ποσότης τοῦ ὡσαύτως ἐκλεκτῆς ποιότητος
ἐπιτυγχανομένου τοιούτου ἐλαίου ἐν Γαλλίᾳ, ἧς τὰ ἐκ τούτου παρασκευαζόμενα Eau de Bolot καὶ Alcoot
de Menthe de Ricles εἶνε πασίγνωστα. Ἀλλά καὶ ἡ εἰς τὴν βόρειον Ἀμερικὴν παραγωγὴ τοῦ ἐλαίου τούτου
εἶνε μεγάλη. Εἰς τὸ ἐμπόριον διακρίνονται δύο κύρια εἴδη αἰθερίου ἐλαίου τοῦ Ἡ., τὸ λαμβανόμενον διὰ
τῆς ἀποστάςεως Ἡ. τοῦ πρασίνου, ὅπερ ὀνομάζεται ἡδυοσμέλαιον, καὶ τὸ ἐπιτυγχανόμενον διὰ τῆς
ἀποστάξεως Ἡ. τοῦ πεπερώδους, τὸ ὁποῖον λέγεται μινθέλαιον καὶ εἶνε πολυτιμότερον (ἀξίας 50 - 70 φρ.
Σελίδα - 211 -

κατὰ χιλιόγρμ.). Ἀμφότερα τὰ ἔλαια ταῦτα χρησιμοποιοῦνται κατὰ μεγάλα ποςὰ ἰδίως εἰς τὴν μυρεψίαν
ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν φαρμακοποιίαν καὶ τὴν ποτοποιίαν, καὶ τὴν σακχαροπλαστικὴν γίνεται ἱκανὴ χρῆσις
αὐτῶν. Τοιαῦτα ἔλαια χρησιμοποιοῦνται καὶ εἰς τὴν κατασκευὴν τῶν καραμελῶν τῆς μέντας καὶ τῶν
γνωστοτάτων σακχαρωτῶν τροχίσκων, τῶν ἀπό τινος πωλουμένων καὶ εἰς αὐτὰς τὰς ὁδοὺς τῶν Ἀθηνῶν
ὑπὸ τὸ ὄνομα μέντες (γαλλ. pastilles de menthe).
Δι’ εἰδικῆς κατεργασίας ἐκ τοῦ αἰθερίου ἐλαίου τοῦ Ἡ. ἀποχωρίζεται στερεὰ οὐσία ἐν μορφῇ ἀχρόων
κρυστάλλων ὀνομαζομένη μινθόλη, καὶ ἐκ τῆς ὁποίας κατασκευάζονται οἱ ὑπὸ τῶν φαρμακοποιῶν
πωλούμενοι ὀβελίσκοι, οἱ ὁποῖοι χρησιμεύουσι πρὸς ἐντριβὰς τοῦ μετώπου κατὰ τῆς ἡμικρανίας. Μεγάλην
ποσότητα μινθόλης ἀποδίδει ἰδίως τὸ αἰθέριον ἔλαιον διαφορᾶς τοῦ ἀρουραίου Ἡ. (Μ. arvensis
piperascens) ἀπαντώσης καὶ καλλιεργουμένης ἐκτενῶς ἐν Ἰαπωνίᾳ πρὸς ἀπόσταξιν.


Πάντες οἱ Ἡ. πολλαπλασιάζονται εὐχερῶς διὰ παραφυάδων, ευδοκιμοῦσι δὲ εἰς γαίας νοτεράς, ὑγράς ἤ

ἀρδευομένας.
Ονομασία

Η Μέντα η υδροχαρής (Mentha aquatica) είναι φυτό που δείχνει την ύπαρξη νερού, φυτρώνει σε
ηλιόλουστα σημεία, φτωχά εδάφη, κατά μήκος των ποταμών, ρυακιών, σε υγρούς τόπους και έλη, σε
ρεματιές και γενικά όπου έχει πολύ νερό.

Ιστορικά στοιχεία
Η Μίνθη ήταν Νύμφη του υποχθόνιου κόσμου, που ο Άδης επιζήτησε να κάνει ερωμένη του. Η Περσεφόνη
ή, κατ' άλλους συγγραφείς, η Δήμητρα καταδίωξε την άμοιρη και την ποδοπάτησε ή όπως λένε άλλοι, την
κατακρεούργησε. Κατά τη διάρκεια του μαρτυρίου της, ο Άδης μήτε καν κινήθηκε να τη βοηθήσει.
Περιορίστηκε να τη μεταμορφώσει σε ένα φυτό, που ξαφνικά φύτρωσε για πρώτη φορά στο βουνό Μίνθη
της Τριφυλίας. Είναι η γνωστή μέντα, αφιερωμένη από τότε στον θεό του σκοταδιού.

Χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα ως σήμερα ως αρωματικό στη μαγειρική, την οινοποιία και στη
φαρμακοποιία. Οι αρχαίοι Έλληνες έτριβαν το τραπέζι με δυόσμο πριν από το γεύμα. Επίσης, αρωμάτιζαν
το νερό τού μπάνιου. Από τον 6ο αιώνα πρωτοσυναντώνται κρέμες καθαρισμού δοντιών με δυόσμο. Τα
ποντίκια φαίνεται να αποφεύγουν τη μυρωδιά του, γι' αυτό και χρησιμοποιείται για την απομάκρυνσή τους.
Στην Αρχαία Ελλάδα ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός χρησιμοποιούσαν την μέντα κατά της δυσπεψίας, κατά
των νευρικών διαταραχών, κατά των ιλίγγων, της αϋπνίας, της γαστρίτιδας, του βήχα, του κρυολογήματος,
του πονόλαιμου και ως αντισπασμωδικό.

Οι Άραβες λατρεύουν τη μέντα, ορκίζονται στο όνομα της. Η λεπτή μυρωδιά της μέντας διαχέεται παντού
και οι αρετές της έχουν υμνηθεί ιδιαίτερα. Η Σεχραζάτ, που διηγούνταν στο Σουλτάνο τις ιστορίες στις
Χίλιες και Μία Νύχτες, οφείλει ίσως τη ζωή της σε μερικά φλιτζάνια μυρωδάτο τσάι μέντας, που της
σερβίριζαν κάθε μέρα, πριν ξημερώσει, την ίδια πάντα ώρα, για να μπορεί να συνεχίζει τις ιστορίες του
Σεβάχ του Θαλασσινού και του Αλαντίν. Πολλές αραβικές φυλές από την αρχαιότητα τη χρησιμοποιούσαν
σε μορφή ροφήματος για τη σεξουαλική διέγερση αλλά σε αρκετά μεγάλες ποσότητες, διότι αλλιώς έχει
την ακριβώς αντίθετη δράση.

Ακόμη και ο Σαίξπηρ την αναφέρει, μαζί με τη λεβάντα και το δεντρολίβανο, ως διεγερτικό για τους κ Η
Μίνθη ήταν Νύμφη του υποχθόνιου κόσμου, που ο Άδης επιζήτησε να κάνει ερωμένη του. Η Περσεφόνη
ή, κατ' άλλους συγγραφείς, η Δήμητρα καταδίωξε την άμοιρη και την ποδοπάτησε ή όπως λένε άλλοι, την
κατακρεούργησε. Κατά τη διάρκεια του μαρτυρίου της, ο Άδης μήτε καν κινήθηκε να τη βοηθήσει.
Περιορίστηκε να τη μεταμορφώσει σε ένα φυτό, που ξαφνικά φύτρωσε για πρώτη φορά στο βουνό Μίνθη
της Τριφυλίας. Είναι η γνωστή μέντα, αφιερωμένη από τότε στον θεό του σκοταδιού. υρίους της μέσης
ηλικίας.
Περιγραφή

Είναι πολυετές αρωματικό, αυτοφυές φυτό φτάνει σε ύψος τα 80 εκατοστών περίπου, με όρθιο και τριχωτό
βλαστό, με μικρά πράσινα φύλλα, ωοειδή, χνουδωτά, οδοντωτά και επιμήκη.
Τα άνθη του έχουν χρώμα μοβ ή και λευκό, σε ταξιανθία κεφάλιο, το καλοκαίρι οι μίσχοι αναπτύσσονται
στητοί σε ύψος 50 cm και το ανώτερο ζευγάρι φύλλων περιβάλλεται από σπείρες λουλουδιών, ανθίζουν
από τον Ιούνιο μέχρι και τον Οκτώβριο.
Σελίδα - 212 -

Συστατικά

Περιέχει μενθόλη, μεντόλη, ταννίνες, τοκοφερόλες, φλαβονοειδή, αλκοόλες, χολίνη, ιχνοστοιχεία και
μέταλλα.

Θεραπευτικές Ιδιότητες

Μπορεί να έχει θετική επίδραση στα συμπτώματα του πολυ-κυστικού συνδρόμου ωοθηκών.
Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της διάρροιας, γαστρικό πυρετό ή τοξικές λοιμώξεις. Φαίνεται ότι
βοηθάει τη μνήμη, για αυτό το λόγο, συνιστάται σε περιόδους εξετάσεων. Είναι αντισπασμωδική. Ηρεμεί
το λείο μυ που διατρέχει το πεπτικό σύστημα, μειώνοντας τους μυικούς σπασμούς. Για πεπτικά
προβλήματα, βοηθάει ανθρώπους που πάσχουν από το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου. Μπορεί να
βοηθήσει στην αντιμετώπιση του έλκους και στη διέγερση των εκκρίσεων της χολής.

Προκλινικές έρευνες υποδεικνύουν ότι η μέντα προστατεύει από τις βλάβες στο DNA, που προξενούνται
από τη ραδιενέργεια και το θάνατο των κυττάρων. Στα συμπτώματα του κρυολογήματος και της γρίπης με
την απεμπλοκή σε αναπνευστικές διόδους και στο αναπνευστικό. Είναι βοηθητική στους πονοκεφάλους.
Μελέτη του 2009 είχε ως εύρημα ότι η εισπνοή αιθέριου ελαίου μέντας είχε την ικανότητα να μειώνει
τάχιστα τη φλεγμονή της φυματίωσης.
Είναι γνωστή για τις καταπραϋντικές της ιδιότητες κατά των πόνων αλλά και των δηγμάτων των εντόμων.
Βοηθάει σε ρινικές αλλεργίες και συστήνεται σε περιπτώσεις άσθματος, της βρογχίτιδας και της γρίπης,
λόγω της αντισπασμωδικής και ηρεμιστικής ιδιότητά της. Η ιγμορίτιδα μπορεί να αντιμετωπιστεί με την
μέντα, επειδή η μενθόλη διεγείρει τη ρινική βλεννογόνο μεμβράνη. Η μέντα φαίνεται να έχει
προστατευτικές ιδιότητες σε ασθενείς με καρκίνο, που υποβάλλονται σε ακτινοβολία.

Εργαστηριακές έρευνες έχουν αποδείξει ότι σκοτώνει τον ιό του έρπητα του στόματος και των γεννητικών
οργάνων. Η μέντα δρα ως ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό, προστατεύοντας το σώμα από το σχηματισμό των
καρκινικών κυττάρων. Δρα επίσης, ως ήπιο ηρεμιστικό και έχει καταπραϋντικές ιδιότητες.
Χρησιμοποιείται στη θεραπεία της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου του Crohn.
Ανακουφίζει από μικρούς ή μεγάλους πόνους, όπως μυϊκές κράμπες και διαστρέμματα. Περιορίζει τη
ναυτία και την τάση για εμετό. Βοηθά στην απαλλαγή των εμετών της εγκυμοσύνης και της ναυτίας στα
ταξίδια. Παρέχει μια αίσθηση δροσιάς στο δέρμα σε ήσσονος σημασίας εγκαύματα, φαγούρα, και για
κοινούς ερεθισμούς του δέρματος. Καθαρίζει το δέρμα από μαύρα στίγματα και ακμή, χάρη στην
αντιβακτηριδιακή της δράση. Στη δυσμηνόρροια, ανακουφίζει από τον πόνο και μειώνει τη σχετική
ένταση. Είναι ένα εξαιρετικό καθαριστικό του αίματος.
Χρησιμοποιείται κατά της κακής αναπνοής. Εξωτερικά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανακούφιση
από τον κνησμό και τις φλεγμονές. Το έλαιο της μέντας, εφαρμοζόμενο στο πίσω μέρος του κεφαλιού,
μετριάζει τα προβλήματα της ψυχικής κόπωσης, του άγχους, τις καταθλιπτικές καταστάσεις και τους
πονοκεφάλους.
Είναι ισχυρό διεγερτικό και τονωτικό. Διεγείρει τα νεύρα που αντιλαμβάνονται το κρύο και μειώνει τη
μετάδοση του πόνου. Το αιθέριο έλαιο της μέντας το χρησιμοποιούν για γαργάρες σε περιπτώσεις
αμυγδαλίτιδας, ουλίτιδας και φλεγμονής στο ρινοφάρυγγα. Συνιστάται για τη θεραπεία των ρευματισμών,
για την απολύμανση του στόματος και σε περιπτώσεις φλεγμονής του αυτιού.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Άνθη μικρά ρόδινα εμφανίζονται στα μέσα με τέλος καλοκαιριού , σε ημισφαιρικές ή σφαιρικές αξιανθίες.

Συλλέγονται οι βλαστοί, τα φύλλα και οι ανθισμένες κορυφές, δένονται σε ματσάκια, όχι πολύ σφικτά για
να αναπνέουν και κρέμονται ανάποδα, μέχρι να φύγει η υγρασία.
Η αποξήρανση γίνεται σε ξηρό, δροσερό και καλά αεριζόμενο μέρος, έπειτα κλείνονται σε καλά
αεροστεγές βάζα για να μην χάνεται το άρωμα.
Παρασκευή και δοσολογία

Η μέντα χρησιμοποιείται τόσο στα γλυκά όσο και στα φαγητά. Προσδίδει μια μέτρια γεύση. Ταιριάζει στα
φρούτα αλλά και στα λαχανικά. Πολύ συχνά χρησιμοποιείται ως ρόφημα, τσάι με γεύση μέντας.
Σελίδα - 213 -

Έγχυμα: Ρίξτε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1 κ.γ ξηρό βότανο και αφήστε το για 10 λεπτά. Αυτό το
ρόφημα, μπορείτε να το πίνετε όσο συχνά θέλετε.
Βάμμα: 1-2 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.

Για τον πυρετό: Χρησιμοποιήστε τσάι μέντας που γίνεται από 1 κουταλάκι του γλυκού αποξηραμένα φύλλα
μέντας για κάθε φλιτζάνι βραστό νερό.

Για τον πονοκέφαλο: Ρίξτε μερικές σταγόνες έλαιο μέντας στον καρπό σας ή ρίξτε μερικές σταγόνες σε ένα
ύφασμα και στη συνέχεια εισπνεύστε το άρωμα. Μπορείτε επίσης, να κάνετε μασάζ, κατευθείαν στο
μέτωπο και τους κροτάφους σας.

Για τα κρυολογήματα και τη γρίπη, συνδυάζεται καλά με το Ευπατόριο το διατρητόφυλλο, τα άνθη
Σαμπούκου και την Αχιλλέα. Η μέντα έχει μια κυρίαρχη γεύση, οπότε να τη χρησιμοποιείτε με φειδώ με
άλλα βότανα, αν θέλετε να αναδεικνύονται τα ντελικάτα συστατικά τους.

Τα ποντίκια φαίνεται να αποφεύγουν τη μυρωδιά της μέντας γι’ αυτό και χρησιμοποιείται για την
απομάκρυνσή τους. Αν θέλετε να κρατήσετε μακριά τις αράχνες από το σπίτι σας, ψεκάστε μέντα γύρω
από τα παράθυρα, τις πόρτες σας, και οπουδήποτε νομίζετε ότι είναι αναγκαία.

Το μάσημα των νωπών φύλλων απομακρύνει τη μυρωδιά του σκόρδου και τη κακοσμία του στόματος. Οι
ατμοί όταν τους αναπνέουμε καθαρίζουν τα πνευμόνια και τη μπουκωμένη μύτη.

Προφυλάξεις

Το λάδι και το βάμμα της μέντας δε πρέπει να χρησιμοποιούνται σε βρέφη και μικρά παιδιά. Πρέπει να
αποφεύγεται όταν υπάρχει έλκος στομάχου. Δεν χρησιμοποιείται ως βλεννολυτικό, γιατί η μενθόλη είναι
πολύ δυνατή για ερεθισμένους βλεννογόνους. Πρέπει να αποφεύγεται κατά το θηλασμό γιατί θεωρείται ότι
συμβάλλει στη διακοπή της παραγωγής του μητρικού γάλακτος.


















































Σελίδα - 214 -

Moschus moschiferus κν μόσχος, αρωματική μολόχα ή μοσχομολόχα












Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Μαλαχώδη (Malvales)
Οικογένεια: Μαλαχίδες (Malvaceae)
Γένος: Moschus
Είδος: M. moschiferus

Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου
Μαλάχη (Malva, γαλλ. Mauve, ἀγγλ. Mallow, τουρκ. Ἐπέμ. τ. Μαλαχωδῶν)· γ. περιλ. περὶ τὰ 16 εἴδη ἰθαγ.
τῆς Εὐρώπης, τῆς Ἀσίας καὶ τῆς βορ. Ἀφρικῆς· φ. ποώδη, ἐτήσια, διετῆ καὶ πολυετῆ, τὰ πλεῖστα ζιζάνια,
τινὰ λαχανευόμενα, κοσμητικὰ ἤ φαρμακευτικά· εἴδη τῆς ἑλλην. χλωρ. 8, τὰ κν. ὀνομαζόμενα Μολόχες ἤ
Ἀμπελόχες· τὰ ἀξιολογώτερα εἶνε : α΄) ἡ ἀγρία (Μ. sylvestris, γαλλ. Grande Mauve), διετές, ἡ κατ’ ἐξοχήν
κν. Μολόχα ἤ Ἀμπελόχα, κοινοτάτη πολλαχοῦ τῆς Ἑλλάδος, ἀπαντῶσα δέ ὑπό τρεῖς διαφοράς·
λαχανεύεται πανταχοῦ· τὰ ἄνθη της φαρμακευτικὰ (φρμ. Μαλάχης ἄνθη, Flores - Malvae, κν. μολοχάνθη).
Εἰς τὸ εἶδος τοῦτο ἰδίως ἀναφέρεται ἡ τῶν ἀρχαίων Μαλάχη, ἥτις, κατὰ τὸν Ἡσίοδον, μετὰ τοῦ Ἀσφοδέλου
(β.λ.) ἀπετέλει τὴν τροφὴν τῶν πτωχῶν («Ἔργ. καὶ Ἡμρ.» 41)· ταύτην δὲ ὀνομάζει ὁ Διοσκρ. Μαλάχην
κηπευτὴν ὅθεν ἐξάγεται ὅτι τὸ πάλαι καὶ ἐκαλλιεργεῖτο ὡς λαχανικόν, ὡς καλλιεργεῖται ἐνίοτε καὶ
σήμερον. β΄) Μ. ἡ μόσχοσμος (Μ. moschata), πολυετές, ἐνίοτε θεραπεύεται πρὸς κόσμον· ἀπαντᾶ διαφορά
λευκανθής. γ΄) Μ. ἡ στρογγυλόφυλλος (Μ. rotundifolia, γαλλ. Petite Mauve ἤ Fromageon), ἐτήσιον,
λαχανευόμενον· τὰ φύλλα του φαρμακευτικὰ (φρμ. Μαλάχης φύλλα, Folia Malvae).
Ἐκ τῶν ἐξωτικῶν εἰδῶν ἄξιον μνείας εἶνε Μ. ἡ οὐλόφυλλος (Μ. crispa, γαλλ. Mauve frisee ἤ crepue),
ἐτήσιον, ἰθαγ. τῆς Συρίας, ἀπαντῶν σήμερον αὐτοφυόμενον πολλαχοῦ καὶ καλλιεργούμενου ἰδίως ἐν
Γαλλίᾳ, ἔνθα χρήσιμοποιῦνται τὰ φύλλα του πρὸς στολισμὸν τῶν εἰς τὰς τραπέζας παρατιθεμένων
ἐπιδορπίων (βλ. καὶ Λαβατερία).

Ονομασία
Ο Μόσχος έχει πάρει το όνομα του από μια έκκριση που προέρχεται από έναν αδένα κάτω από την κοιλιά,
κοντά στο ηβικό οστό, ενός αρσενικού ελαφιού του είδους Moschus, το οποίο εκκρίνει ισχυρές φερομόνες
για να προσελκύσει τα θηλυκά.
Ιστορικά στοιχεία

Η μολόχα ήταν γνωστή ως φαρμακευτικό φυτό από το 700 π.Χ. Οι Ρωμαίοι την καλλιεργούσαν ως τρόφιμο
(λαχανικό). Ο Κικέρωνας, ο Οράτιος και ο Μαρτιάλης μάλιστα μιλούν στα συγγράματά τους γι’ αυτή ως
να πρόκειται για σπουδαία τροφή για τον άνθρωπο. Τη μολόχα χρησιμοποιούσαν επίσης πολύ ως τροφή οι
Αιγύπτιοι και οι Έλληνες, ενώ στον καιρό του Ματτιόλη χρησιμοποιούσαν πολύ ως σαλατικό ή
βρασμένους τους νεαρούς βλαστούς. Ο Πυθαγόρας και οι μαθητές του είχαν προσέξει πως το φυτό αυτό
υποβοηθούσε τη σκέψη, γιατί ήταν ελαφρό στην πέψη και άφηνε ελεύθερο το πνεύμα. Ο Ησίοδος ονόμαζε
τη μολόχα «τροφή των φτωχών», ο Αντιφάνης προτιμούσε τη ρίζα, ο Φανίας τη δεντρομολόχα (αλθαία)
Σελίδα - 215 -

και ο Καλλιμάχειος έβρισκε ότι ήταν το μόνο χορταρικό που δεν έφερνε δίψα. Ο Πλίνιος έλεγε ότι αν
τρώμε μια χούφτα μολόχα τη μέρα μας προστατεύει από τις αρρώστιες.
Η μολόχα θεωρείται το βότανο των μυστικιστών και ήταν ιδιαίτερα αγαπητή στους Πυθαγόρειους. Επειδή
τα άνθη της είναι στραμμένα πάντα προς τον ουρανό θεωρήθηκε και ιερό βότανο. Ο Ησίοδος εκφράζοντας
την πικρία του προς τον αδελφό του Πέρση που τον αδίκησε στο μοίρασμα της περιουσίας καταλήγει: «Οι
ανόητοι, δεν ξέρουν πόσο είναι πιο πολύ το μισό απ’ το ολόκληρο, ούτε πόση ωφέλεια βρίσκεται στη
μολόχα και στον ασφόδελο.» Ησίοδος, Έργα και Ημέραι, 27-41 Μετάφραση: Σ. Σκαρτσής, Εκδόσεις
Κάκτος, Αθήνα 1993.
Θεραπευτικές Ιδιότητες

Ο Μόσχος χρησιμοποιείται ως συστατικό και ως σταθεροποιητικό σε αρώματα. Έχει αντιφλεγμονώδη και
αντισταμινική δράση. Έχει αποδειχθεί ότι έχει ευεργετική επίδραση σε ασθενείς που πάσχουν από
στηθάγχη, άγχος και μελαγχολία. Μπορεί να έχει σπασμολυτική, διεγερτική, και αντιβακτηριδιακή δράση.
Το massage με αιθέριο έλαιο Μόσχου είναι γνωστό για την ανακούφιση από την ένταση του σώματος, το
άγχος και ξεκαθαρίζει τις σκέψεις.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Χρησιμοποιούμενα μέρη του φυτού: Φύλλa, Άνθη, Σπόροι, Αιθέριο Έλαιο. Συλλέγεται: Ιούλιο-Αύγουστο































































Σελίδα - 216 -

Ribes rubrum, κν φραγκοστάφυλο












Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Τραχειόφυτα (Tracheophytes)
Ομοταξία: Αγγειόσπερμα (Angiosperms)
Τάξη: Ευδικοτυλήδονα (Eudicots)
Οικογένεια: Aκανθώδη (Grossulariaceae)
Γένος: Ribes
Είδος: R. rubrum

Όνομα

Διατροφική αξία Ίχνη μετάλλων (Trace metals) Λιπίδια (Lipids)
100 g (3.5 oz)

Ενέργεια Ασβέστιο 25 mg Λιπαρά οξέα
(Energy) (Calcium) (Fatty acids)
Θερμίδες Σίδηρος 0,31 mg Άλλα συστατικά (Other constituents)
(Calories) (Iron)
Υδατάνθρακες 10,18 g Μαγνήσιο 10 mg Νερό 87,87 g
(Carbohydrates) (Magnesiumn) (Water)

Λιπαρά 0,58 g Φωσφόρος 27 mg Μονάδες μέτρησης
(Fat) (Phosphorus) μg = micrograms, mg = milligrams
IU = International units

Πρωτεΐνες 0,66 g Κάλιο 198 mg Βιταμίνη Α 15 mg/ B1 0,04 mg/ B2 0,03
(Proteins) (Potassium) mg/ B5 0,286 mg/ B6 0,08 mg/ C 27,7 mg/
E 0,37 mg

Διαιτητικές 4,3 g Νάτριο 1 mg Φυλλικό οξύ 6 mg
Ίνες (Sodium)
(Dietary Fibers)

Ψευδάργυρος 0,12 mg
(Zinc)

Μαγγάνιο 0,144 mg
(manganese)


Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου

Ῥιβήσιον (Ribes ἤ Grossularia, γαλλ. Groseillier, ἀγγλ. Currant ἤ Goosebessy, τουρκ. Φιρεγγ-
οὐζουμοῦ, τ. Ῥηξιπετρωδῶν)· γ. περιλ. περὶ τὰ 55 εἴδη ἰθαγ. τῆς Εὐρώπης, τῆς εὐκρ. Ἀσίας, τῆς βορ.
Σελίδα - 217 -

·
Ἀμερικῆς καὶ τῶν Ἀνδεων θάμνοι φυλλοβόλοι, ἀκανθώδεις ἤ μή, κοσμητικοὶ ἤ καρποφόροι. Εἴδη τῆς ἑλλ.
χλωρ. 3 ἐν οἷς καὶ Ῥ. τὸ ἀκανθῶδες (R. Grossularia, ἀγγλ. Gooseberry), ὅπερ ἀπαντᾶ εἰς πολλοὺς ὀρεινοὺς
τόπους τῆς Ἑλλάδος (συνηθέστερον ὑπὸ τὴν μορφὴν Οὐλοστάφυλος R. Gros, Uva-crispa, γαλλ. Groseillier
a maquereaux) καὶ ὀνομάζεται κν. Λαγοκερασιά. Καλλιεργεῖται πολλαχοῦ ὑπὸ πολλὰς διαφορὰς διὰ τὸν
1
βρώσιμον καρπόν του, ὅστις εἶνε ῥὰξ διαμέτρου 1 /2 - 3 ἑ.μ. πρασινωπή, κιτρινωπή ἤ ἐρυθρωπή,
πολύχυμος, γλυκόξινος.
Ἐκ τῶν ἐξωτικῶν εἰδῶν τὰ ἀξιολογώτερα εἶνε : α΄) Ῥ τὸ αἱματόχρουν (R. sanguineum, ἀγγλ.
Flowering Currant), πολυανθέστατον, ἰθαγ. τῆς Καλιφορνίας, θεραπευόμενον πολλαχοῦ πρὸς κόσμον, β΄)
·
Ῥ. τὸ ἐπίχρυσον (R. aureum, ἀγγλ. Buffalo Currant), ἰθαγ. τῆς βορ. Ἀμερικῆς ὁ καρπός του κιτρινωπός,
βρώσιμος, γ΄) Ῥ. τὸ ἐρυθρὸν (R. rubrum, γαλλ. Groseillier a grappes, Raisin de Mars ἤ Castillier, ἀγγλ.
Wild Currant ἠ Garnet-Berry), ἰθαγ. τῆς μέσης καὶ δυτ. Εύρώπης ἔνθα συνηθέστατα καλλιεργεῖται διὰ τὸν
καρπόν του, ὅστις εἶνε βοτρυοειδής, μικρόρραξ, ἐρυθρὸς καὶ χρησιμοποιεῖται πρὸς κατασκευὴν γλυκῶν,
ἡδυπότων καὶ τοῦ παγωτοῦ τοῦ κν. Γνωστοῦ παρ’ ἡμῖν ὑπὸ τὸ γαλλικὸν ὄνομα τοῦ φυτοῦ γροζέϊλ. Ἐν


Ἑλλάδι τὸ φ. Τοῦτο εἶνε γνωστὸνκν. ὑπὸ τὸ ὅνομα Φραγκοστάφυλον, ἀπαντᾶ δὲ καλλιεργούμενον ἐνίοτε
εἴς τινας κήπους ἰδίως τῆς Κηφισσιᾶς καὶ δ΄) Ῥ. Τὸ μέλαν (R. nigrum, γαλλ. Cassis, ἀγγλ. Black Currant
ἤ Quincy Berry), εἶδος τῆς μέσης καὶ δυτ. Εὐρώπης καλλιεργούμενον ἐνιαχοῦ διὰ τὸν καρπόν του, ὅστις
εἶνε ῥὰξ μελανή, διαμέτρου 2 ὡς ἔγγιστα ἑ. μ. καὶ χρησιμοποιεῖται ἰδίως πρὸς κατασκευὴν στομαχικοῦ
ἡδυπότου (γαλλ. cassis).
Ονομασία

Το φραγκοσταφυλο (επιστ. ονομ.: Ribes rubrum ή Ribes nigrum) του γένους (Ribes - Ριβήσιο) είναι μικρός
θυσανώδης θάμνος εύκολης καλλιέργειας, ανθεκτικός στο κρύο, που ευδοκιμεί σε υγρά και δροσερά
κλίματα και σε όλα τα εδάφη εκτός των πολύ υγρών. Το φραγκοστάφυλο (Ribes nigrum) κατάγεται από
την Ευρώπη και την Ασία. Το όνομα του σύμφωνα με μερικούς ερευνητές προέρχεται από την αραβική
λέξη ribas που σημαίνει αδρύς. Η Ευρώπη είναι αυτή που σχεδόν μονοπωλεί την παγκόσμια παραγωγή του
φραγκοστάφυλου. Η κυριότερη χώρα παραγωγής είναι η Ρωσία με μία ετήσια παραγωγή 150.000 τόνων,
που παράγεται σε μικρές κυρίως οικογενειακές γεωργικές επιχειρήσεις. Τα φραγκοστάφυλα
καταναλώνονται σαν νωποί καρποί, χυμοί, μαρμελάδες, γλυκά, κ.α.

Ιστορικά στοιχεία

Το Φραγκοστάφυλλο καλλιεργείται στην Ευρώπη από τον 18 αιώνα. Κατάγεται από την Ευρώπη και την
Ασία. Το όνομα του σύμφωνα με μερικούς ερευνητές προέρχεται από την αραβική λέξη ribas που σημαίνει
αδρύς. Η Ευρώπη είναι αυτή που σχεδόν μονοπωλεί την παγκόσμια παραγωγή του φραγκοστάφυλου. Η
κυριότερη χώρα παραγωγής είναι η Ρωσία και δεύτερη χώρα παραγωγής είναι η Πολωνία.
Το βότανο έχει χρησιμοποιηθεί επί αιώνες από την παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική ως διουρητικό,
εφιδρωτικό και αντιπυρετικό και ως συστατικό σε διατροφοδραστικά, κρασιά, χυμούς και μαρμελάδες,
τόσο στην Κίνα, όσο και την Ευρώπη.
Το εκχύλισμα των φύλλων χρησιμοποιήθηκε στη θεραπεία της υδρωπικίας, των ρευματικών πόνων, του
βήχα του κοκκύτη, του πονόλαιμου και των στοματικών ελκών. Ακόμα, για θεραπευτικές χρήσεις
χρησιμοποιήθηκαν οι νεαρές ρίζες και αφεψήματα του φλοιού. Οι καρποί τρώγονται ωμοί ή ψημένοι.
Φτιάχνουν με αυτούς γλυκά και ένα σιρόπι. Το μαύρο φραγκοσρτάφυλο χρησιμοποιείται για την
παρασκευή ενός εξαιρετικού λικέρ.

Περιγραφή
Το φραγκοστάφυλο είναι ένας πολυετής καρποφόρος θάμνος χωρίς αγκάθια που μπορεί να φθάσει σε ύψος
το 1,5 μ. Καλλιεργείται σε περιοχές με εύκρατο κλίμα. Οι ρίζες του είναι πολυάριθμες και εκτείνονται
κάθετα σε βάθος 20-40cm και σε πλάτος όσο είναι η διάμετρος του φυλλώματος. Τα φύλλα του φέρουν
μίσχους, έχουν χνούδι στην κάτω τους επιφάνεια και είναι πολύ αρωματικά. Αποτελούνται από 3-5 λοβούς
τριγωνικού σχήματος.

Οι οφθαλμοί του είναι ογκώδεις με στρογγυλοποιημένο σχήμα, με πράσινο ή ελαφρό χρωματισμό.
Καλύπτονται με αρωματοφόρους αδένες που έχουν χαρακτηριστικό άρωμα.Τα άνθη του είναι πενταμερή


Σελίδα - 218 -

και ανθίζουν την περίοδο Απριλίου- Μαΐου. Σχηματίζουν μακρούς βοστρύχους που φέρουν 5-10 άνθη. Τα
άνθη του έχουν μορφή μικρού κώδωνα.
Οι καρποί του που ονομάζονται φραγκοστάφυλα, είναι σφαιρικοί, πολύσπερμοι με μία διάμετρο μεταξύ 1-
1,5cm. Έχουν μαύρο χρώμα, φέρουν ένα αποξηραμένο κάλυκα. Έχουν όξινη και στυφή γεύση επειδή είναι
πλούσιοι σε τανίνες. Είναι αρωματικοί και χυμώδεις. Ευρίσκονται σε τσαμπιά κρεμάμενα που έχουν επίσης
αρωματοφόρους αδένες. Η σάρκα τους έχει υποκύανο χρώμα και φέρει πολυάριθμους σπόρους των οποίων
ο αριθμός ποικίλει.

Συστατικά
Ο καρπός του φραγκοστάφυλου περιέχει διάφορες ουσίες όπως είναι τα φλαβονοειδή, ανθοκυανοζίδια,
οργανικά οξέα, όπως το κιτρικό, το μαλικό, και το τρυγικό οξύ, πηκτίνες κ.α. επίσης περιέχουν το γ-
λινολενικό οξύ (ω6) και το α-λινολενικό οξύ (ω3). Οι καρποί του έχουν επίσης υψηλή περιεκτικότητα σε
τανίνες και σε ανθοκυάνες οι οποίες είναι αντιοξειδωτικές ουσίες.
Θεραπευτικές Ιδιότητες

Οι καρποί του φραγκοστάφυλου είναι θρεπτικοί δροσιστικοί, και με εξαιρετικά υψηλή περιεκτικότητα σε
βιταμίνη C (200mg ανά 100g καρπών). Θεωρείται ότι ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα των
ανθρώπων, ενώ έχουν και μικροβιοκτόνο δράση σε προσβολές του αναπνευστικού συστήματος, της γρίπης
αλλά και των ιώσεων. Έχουν επίσης υψηλή περιεκτικότητα σε τανίνες και σε ανθοκυάνες οι οποίες είναι
αντιοξειδωτικές ουσίες. Θεωρούνται ότι έχουν αγγειοδιασταλτική δράση όπως και ότι λειτουργούν σαν
παράγοντες μείωσης της αρτηριακής πιέσεως.

Οι καρποί του φραγκοστάφυλου θεωρούνται ότι έχουν αγγειοδιασταλτική δράση και λειτουργούν σαν
παράγοντες μείωσης της αρτηριακής πιέσεως. Οι πηκτίνες που περιέχονται στους καρπούς του δρουν
εναντίον της διάρροιας.

Τα φύλλα του έχουν ευχάριστη γεύση, χρησιμοποιούνται σαν αφέψημα που μπορεί να αντικαταστήσει το
τσάι. Τα φύλλα περιέχουν βιταμίνη C, τανίνες και αιθέρια έλαια. Θεωρούνται σαν διουρητικά, μειώνουν
το ουρικό οξύ, ανακουφίζουν από ρευματικούς πόνους, την αρθρίτιδα και την ποδάγρα. Επίσης ευνοούν
την έκκριση κορτιζόνης, από τα επινεφρίδια και θεωρούνται σαν αντιαλλεργιογόνα έναντι μερικών
αλλεργιών. Επειδή περιέχουν φλαβονοειδή μειώνουν την αρτηριακή πίεση. Χρησιμοποιούνται για την
αντιμετώπιση δυσμενών συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης που σχετίζονται με την κυκλοφορία του
αίματος. Σε εξωτερική χρήση, χρησιμοποιούνται σαν κατάπλασμα εναντίον των τσιμπημάτων των εντόμων
και της ακμής.
Επίσης χρησιμοποιούνται οι οφθαλμοί του φυτού, στην αντιμετώπιση των αλλεργιών και των ημικρανιών
που προέρχονται από τις αλλεργίες ή το συνάχι, και διάφορες ανωμαλίες του συκωτιού. Επίσης αυτά
θεωρούνται ότι ενεργοποιούν τα επινεφρίδια, τα νεφρά, το πάγκρεας και το συκώτι. Θεωρούνται ότι είναι
αποτελεσματικά εναντίον του άσθματος, την χρόνια βρογχίτιδα, το εμφύσημα και την αλλεργική ρινίτιδα.
Το έλαιο των σπερμάτων του φραγκοστάφυλου, περιέχει μεταξύ 11- 24% γ-λινολεικό οξύ και ω-6. Το
έλαιο αυτό χρησιμοποιείται στην κοσμετολογία αλλά και σαν διατροφικό συμπλήρωμα.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Η συγκομιδή τους γίνεται βαθμιαία Ιούλιο-Αύγουστο, αφού πάρουν το χρώμα τους, που ανάλογα την
ποικιλία μπορεί να είναι: πρασινωποί, κίτρινοι, κοκκινωποί ή μαύροι (ποικιλία nigra) χωρίς κουκούτσι και
χνούδι. Έχουν γλυκιά υπόξινη πολύ ευχάριστη γεύση και καταναλώνονται φρέσκοι ή χρησιμοποιούνται σε
τούρτες, μαρμελάδες, αλλά και χυμούς φρούτων. Το συγκεκριμένο φρούτο μπορεί να γίνει ζελέ πλούσιο
σε πηκτίνη που η περιεκτικότητά του σε βιταμίνη C είναι σχεδόν ίση με εκείνη των πορτοκαλιών.
Παρασκευή και δοσολογία

Τα φραγκοστάφυλα μπορούν να καταναλωθούν ως έχουν ή να χρησιμοποιηθούν ως συστατικό σε
επιδόρπια, σαλάτες και κυρίως πιάτα. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν στην παρασκευή ποτών,
αναψυκτικών, ροφημάτων, κρασιών κ.ά.

Μπορούν να διατηρηθούν υπό την μορφή μαρμελάδας, αποξηραμένου φρούτου και λικέρ. Αν θέλουμε
μπορούμε να τα συντηρήσουμε στην κατάψυξη.
Σελίδα - 219 -

Το έλαιο των σπερμάτων του φραγκοστάφυλου, περιέχει μεταξύ 11- 24% γ-λινολεικό οξύ – ω6. Το έλαιο
αυτό χρησιμοποιείται στην κοσμετολογία αλλά και σαν διατροφικό συμπλήρωμα.

























































































Σελίδα - 220 -

Rosmarinus officinalis, κν ροσμαρίνος ο φαρμακευτικός, δεντρολίβανο











Συστηματική ταξινόμηση

Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Λαμιώδη (Lamiales)
Οικογένεια: Χειλανθή (Lamiaceae)
Γένος: Ροσμαρίνος (Rosmarinus)
Είδος: R. officinalis

Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου

Δενδρολίβανον τὸ φαρμακευτικόν (Rosmarinus officialis γαλλ. Ροmarin, ἀγγλ. Rosemary ἤ Old-man,
τ. Χειλανθῶν), τὸ γνωστότατον Δενδρολίβανον, ὅπερ ἐν Κύπρῳ ὀνομάζεται Λασμαρὶ (ἐκ παραφθορᾶς τοῦ
ἰταλικοῦ Rosmarino)· θαμνίον φρυγανῶδες, ἀειθαλές, κοσμητικὸν καὶ ἀρτυματικόν· ἰθαγ. τῆς μεσημ.
Εὐρώπης. Αὐτοφυὲς ἐν Ἑλλάδι ἀπαντᾶ ἀραιῶς εἰς ὀρεινοὺς τόπους, καλλιεργούμενον ὅμως πανταχοῦ·
πολλαπλ. εὐχερῶς διὰ μοσχευμάτων. Εἰς τὴν φαρμακοποιίαν χρησιμοποιοῦνται ἐνίοτε τὰ φύλλα του (φρμ.
Λιβανωτίδος φύλλα, Folia Rosmarini), τὰ ὁποῖα ὡς ἀρτυματικὰ εἰσάγονται εἰς διάφορα φαγητά. Aἱ
κορυφαί του ἀποσταζόμεναι παρέχουσιν αἰθέριον ἔλαιον μυρεψικὸν χρήσιμον ἰδίως εἰς τὴν σύνθεσιν τῆς
κολονίας. Ὑπὸ τὸ ὄνομα Δενδρολίβανον μνημονεύεται τὸ φ. ἐν τοῖς «Γεωπονικοῖς» (11,16), εἰς τοῦτο δὲ
ἀναφέρεται ἡ τετάρτη Λιβανωτὶς τοῦ Διοσκρ., ὅστις λέγει ὅτι οἱ Ῥωμαῖοι τὴν ὠνόμαζον Ῥοσμαρίνουμ καὶ
ὅτι ἐχρῶντο αὐτῆς οἱ στεφανοπλόκοι.
Ονομασία

Το δενδρολίβανο (αρχ. ελλ. ἀπόσπληνος), γνωστό και ως αρισμαρί, στην Κύπρο είναι γνωστό με το όνομα
λασμαρί, είναι αρωματικός, αειθαλής θάμνος ο οποίος ανήκει στο γένος Ροσμαρίνος και στην οικογένεια
των Χειλανθών. Tο γένος Rosmarinus περιλαμβάνει, εκτός του γνωστού (R. officinalis) που αναφέρεται
και ως λιβανωτίς (Διοσκ.) και ως δενδρολίβανον το φαρμακευτικόν, και μερικά άλλα είδη, μεταξύ των
οποίων και τα ακόλουθα: Ροσμαρίνος ο εριοκάλυξ (R. eriocalyx) και Ροσμαρίνος ο γναφαλώδης (R.
tomentosus). Η λατινική ονομασία του φυτού Rosmarinus σημαίνει δροσιά της θάλασσας και είναι σύνθετη
από τις λέξεις ros (δροσιά) και marinus (θαλάσσιος), γιατί πιστευόταν ότι το φυτό μπορεί να αναπτυχθεί
χωρίς πότισμα, αρκούμενο μόνο στην υγρασία που έρχεται από τη θάλασσα
Ιστορικά στοιχεία

Ήταν γνωστό στην Ελλάδα από την Αρχαιότητα μια και οι αρχαίοι Έλληνες το θεωρούσαν δώρο της
Αφροδίτης, το χρησιμοποιούσαν ως λιβάνι στους ναούς, γι’ αυτό λεγόταν και λιβανόδενδρο, έπιναν
βρασμένο δεντρολίβανο με κρασί για να κάνουν ήρεμο ύπνο, ενώ από το 500 μ.Χ. αποτελούσε μέρος της
Ελληνικής και της Ρωμαϊκής διατροφής, παράλληλα θεωρούνταν σπουδαίο φαρμακευτικό φυτό, το
αφέψημα δενδρολίβανου ήταν ένα ελιξίριο νεότητας. Ευρήματα αποδεικνύουν ότι οι ιδιότητές του ήταν
γνωστές κατά την εποχή των Αιγυπτίων και ότι το χρησιμοποιούσαν για τις θεραπευτικές και τις αισθητικές
του ιδιότητες.



Σελίδα - 221 -

Περιγραφή

Φυτό θαμνώδες πολυετές, φρυγανώδες και αειθαλές. Τα κλαδιά του είναι ξυλώδη στη βάση και τρυφερά
στις κορυφές. Τα φύλλα του είναι πυκνά, άμισχα, γραμμωτά σαν βελόνες έλατου. Τα άνθη του βγαίνουν
στις μασχάλες των φύλλων και είναι σε ανοιχτό γαλάζιο χρώμα και σπάνια λευκό. Το φυτό το βρίσκουμε
σε όλη την Ελλάδα σαν καλλιεργούμενο στους κήπους και σε πάρκα. Υπάρχει και αυτοφυές σε ορεινές
περιοχές συνήθως στην Πελοπόννησο, την Εύβοια και τα νησιά.
Συστατικά

Πτητικό έλαιο, φλαβονοειδή, ταννίνες, ροζμαρινικό οξύ, ροζμαρικίνη, διτερπένια.
Θεραπευτικές Ιδιότητες

Το δεντρολίβανο είναι θερμαντικό και διεγείρει την κυκλοφορία του αίματος προς τον εγκέφαλο και
βελτιώνει τη συγκέντρωση και τη μνήμη. Είναι χρήσιμο για τους νευρικούς πονοκεφάλους και τις
ημικρανίες. Ενισχύει την ανάπτυξη της τριχοφυΐας, ενισχύοντας την κυκλοφορία του αίματος στο τριχωτό
της κεφαλής.Τα φύλλα του δεντρολίβανου, μαζί με ρίζες τσουκνίδας και ρίζες λάπατου, μουσκεμένες σε
οινόπνευμα, βοηθούν να προκαλούν τριχοφυΐα κάνοντας εντριβές στο τριχωτό μέρος του κεφαλιού.

Ανεβάζει τη διάθεση και είναι χρήσιμο σε περιπτώσεις κατάθλιψης ήπιας έως μετρίως σοβαρής μορφής.
Τα μπάνια που γίνονται με αφέψημα δεντρολίβανου βοηθούν αυτούς που υποφέρουν από ρευματισμούς
στις αρθρώσεις. Είναι αποχρεμπτικό και βοηθάει στο βήχα στο άσμα σε βρογχίτιδες και στη γρίπη. Η σκόνη
από τα κονιοποιημένα φύλλα του δεντρολίβανου επουλώνει τις πληγές. Το αφέψημα του δεντρολίβανου
είναι και κατά της λιποθυμίας και των ζαλάδων.

Κοπανισμένο φρέσκο δεντρολίβανο κάνοντάς το κατάπλασμα ξεραίνει τις αιμορροΐδες. Βοηθάει στην
υπερκόπωση και στην αδυναμία. Βρασμένο δεντρολίβανο με κρασί βοηθάει στον ύπνο. Γενικά θεωρείται
αντιβακτηριδιακό, αντιμυκητιακό και αντιρρευματικό, τονωτικό της καρδιάς και της όρασης αλλά και κατά
του διαβήτη.
Το ενεργό συστατικό στο δεντρολίβανο, γνωστό ως carnosic acid (CA), μπορεί να προστατεύσει τον
εγκέφαλο από το εγκεφαλικό και τη νευροεκφύλιση, που οφείλεται στα επιβλαβή χημικά και τους
ελεύθερους ριζοσπάστες. Αυτοί οι ριζοσπάστες θεωρούνται ότι συμβάλουν όχι μόνο στα εγκεφαλικά αλλά
και στις καταστάσεις νευροεκφύλισης όπως του Alzheimer, αλλά και στα άρρωστα συμπτώματα της
κανονικής γήρανσης του εγκεφάλου.
Επίσης έχει τα οφέλη σαν μέσο πρόληψης του καρκίνου. Χρησιμοποιώντας δεντρολίβανο στα ψητά μπορεί
να μπλοκάρει τις ενδεχομένως καρκινογόνες (HCAs) ενώσεις που μπορούν να σχηματιστούν, όταν
μαγειρεύεται το κρέας σε υψηλές θερμοκρασίες. Η αντιοξειδωτική περιεκτικότητα σε δεντρολίβανο
καθιστά αυτήν την μέθοδο πιθανή, λόγου της παρουσίας των φαινολικών ενώσεων. Οι ενώσεις rosmarinic
οξύ, carnosic οξύ και carnosol μπλοκάρουν και εμποδίζουν τα HCAs προτού να μπορέσουν να
διαμορφωθούν κατά τη διάρκεια της θέρμανσης.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Ανθίζει άνοιξη - καλοκαίρι. Χρησιμοποιούνται τα φύλλα και τα ανθισμένα μέρη του και συλλέγεται κυρίως
τους καλοκαιρινούς μήνες. Πολύ γνωστό και στις μέρες μας το έλαιο δεντρολίβανου σαν θεραπευτικό
έλαιο, έχει φαρμακευτικές χρήσεις, έντονη μυρωδιά και είναι πολύ συμπυκνωμένο αφού η εκχύλιση του
πραγματοποιείται μέσω της απόσταξης των ελαίων ολόκληρου του φυτού και όχι μόνο ενός μέρους του.
Παρασκευή και δοσολογία

Η χρήση του είναι εσωτερική και εξωτερική.

Εσωτερική: Το ρόφημα καταπραΰνει τους σπασμούς της κοιλιάς, και είναι αντιδιαβητικό και κατά του
άσθματος. Το κρασί είναι τονωτικό για την καρδιά και την όραση.

Αφέψημα: Τρόπος παρασκευής ροφήματος. Βράζουμε άνθη και φύλλα δεντρολίβανου μια κουταλιά του
γλυκού σε ένα φλιτζάνι νερό και πίνουνε 2 φορές την ημέρα. Τρόπος παρασκευής κρασιού
Βάζουμε σε ένα μπουκάλι λευκό κρασί μερικά κλωνάρια δεντρολίβανου και τα αφήνουμε για
αρκετές μέρες. Πίνουμε 1 ποτήρι την ημέρα.
Σελίδα - 222 -

Εξωτερική: Αντισηπτικό για πληγές. Ρίχνουμε επάνω στην πληγή σκόνη από τριμμένα φύλλα
δεντρολίβανου. Μπάνιο σε αφέψημα δεντρολίβανου καταπραΰνει τους ρευματισμούς. Επίσης σε
συνδυασμό με άλλα βότανα είναι αποτελεσματικό κατά της τριχόπτωσης.
Προφυλάξεις

Το έλαιο δεντρολίβανου τονώνει το νευρικό σύστημα και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από άτομα που
πάσχουν από υπέρταση ή επιληψία. Σε περίπτωση που δεν διαλυθεί καλά το μίγμα κάποιας συνταγής
μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό στο δέρμα, φαγούρα, κάψιμο και φλεγμονές, ιδικά αν υπάρχει κάποια
ευαισθησία.
Δεν λαμβάνεται κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Σε πολύ μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει δηλητηριάσεις.







































































Σελίδα - 223 -

Rubus fruticosus 'Thornless Evergreen', βάτος χωρίς αγκάθι












Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Ροδώδη (Rosales)
Οικογένεια: Ροδοειδή (Rosaceae)
Γένος: Βάτος (Rubus)
Είδος: R. fruticosus 'Thornless Evergreen'

Ιστορικά στοιχεία

Ο Βάτος κατά την ελληνική μυθολογία ήταν έμπορος ρούχων ο οποίος έγινε φορτικός στις γυναίκες για να
πουλήσει το εμπόρευμα του. Όταν αυτές παραπονέθηκαν στο Δία, αυτός τον μεταμόρφωσε στο γνωστό
αγκαθωτό φυτό. Έτσι τα αγκάθια του σκίζουν τα ρούχα των ανθρώπων αναγκάζοντας τους να αγοράζουν
καινούρια.
Η παρουσία απολιθωμάτων αποδεικνύουν ότι τα βατόμουρα ήταν μέρος της καθημερινής διατροφής των
αρχαίων. Ο Αισχύλος (525-456 π.χ.) αρχαίος Έλληνας συγγραφέας των αθάνατων τραγωδιών και ο
Ιπποκράτης (460-375 π.χ.) πατέρας της ιατρικής αναφέρουν το βατόμουρο.
Ο Διοσκουρίδης συνιστά το αφέψημα των κορυφών του φυτού κατά των κοιλιακών νοσημάτων, σε
καρδιακά προβλήματα, κατά των άφθων, για την στερέωση των ούλων (με το μάσημα των φύλλων), και
κατά των αιμορροΐδων και κονδυλωμάτων σε καταπλάσματα. Πρότεινε ακόμη το χυμό των φύλλων αφού
πυκνωθεί μετά την έκθεση στον ήλιο για όλα τα προαναφερόμενα νοσήματα, ενώ το χυλό του καρπού τον
πρότεινε στα στομαχικά και κοιλιακά νοσήματα.

Παραδοσιακά χρησιμοποιούσαν το ξύδι που έβγαζαν από τους καρπούς του φυτού για τον ερεθισμένο
λαιμό και τον βήχα. Το έγχυμα των φύλλων, το χρησιμοποιούσαν για την διάρροια και ως κατάπλασμα για
τις αιμορροΐδες, κατά της δυσεντερίας, της αιματουρίας κ.α., ενώ τη ρίζα του φυτού την χρησιμοποιούσαν
ως στυπτική, αντιαρθριτική, διουρητική και υποτασική.
Περιγραφή

Το βατόμουρο είναι ένας θάμνος ύψους 1,5 μ. με φύλλα πολυσχιδή και εύκαμπτα κλαδιά που φέρουν
καρπούς σχετικά μεγάλους, χυμώδεις σκούρου κόκκινου σχεδόν μαύρου χρώματος, τα γνωστά μας
βατόμουρα. Η συγκεκριμένη ποικιλία "THORNLESS EVERGREEN" δεν φέρει αγκάθια και είναι
αειθαλής στα ζεστά κλίματα, όπως στις νότιες και παραθαλάσσιες περιοχές της χώρας μας. Καλλιεργείται
σε όλα τα εδάφη και μπορεί να αναρριχηθεί σε χαμηλούς φράχτες σε κήπους και κτήματα.

Συστατικά

Η θεραπευτική ικανότητα του βρίσκεται στη ρίζα και στα φύλλα του, όπου είναι συγκεντρωμένα και τα
θεραπευτικά συστατικά του. Περιέχουν στυπτικά, τη φραγκαρίνη, τανίνες και πολυπεπτίδια.


Σελίδα - 224 -

Οι καρποί περιέχουν βιταμίνες Α, Β, C και Ε, σάκχαρα, ανόργανες ουσίες, μηλικό και κιτρικό οξύ,
ιμβερτοσάκχαρο, μέταλλα (ασβέστιο, σίδηρο) και πτητικό έλαιο.
Θεραπευτικές Ιδιότητες

Τα βατόμουρα έχουν εξαιρετικές θεραπευτικές ιδιότητες. Το εξωτερικό τους είναι αποτελεσματικό σε
δερματοπάθειες και σε αποστήματα. Οι καρποί της βατομουριάς περιέχουν πολλές βιταμίνες, κυρίως Α, Β,
C, μία ουσία που περιέχουν πολλά σιρόπια για την καταπολέμηση του πονόλαιμου και του βήχα και ένα
πτητικό αιθέριο έλαιο. Χρησιμοποιείται επίσης ως φάρμακο κατά της φαρυγγίτιδας, της αναιμίας, της
λαρυγγίτιδας, της διάρροιας, της ουλίτιδας και βοηθά στις λοιμώξεις του αναπνευστικού. Τα φύλλα της
βατομουριάς χρησιμοποιούνται σε έγχυμα κατά της δυσεντερίας, των διαρροιών και των εσωτερικών
αιμορραγιών. Επίσης χρησιμοποιείται σε γαργάρες για την καταπολέμηση του πονόλαιμου, της ουλίτιδας,
της φαρυγγίτιδας, της διάρροιας, της αιματουρίας κτλ. Το έγχυμα αυτό της βατομουριάς, πιστεύεται ότι
βοηθά τις εγκύους στη γέννα.
Τα βατόμουρα βοηθούν στη διατήρηση του φυσιολογικού βάρους ενώ συμβάλλουν και στη μείωση της
χοληστερίνης. Πλούσια σε τανίνες δρουν κατά των αιμορραγιών και βοηθούν στην επούλωση πληγών. Οι
ανθοκυανίνες είναι φυτικές χρωστικές με αντιοξειδωτικές ιδιότητες, ορισμένες ανθοκυανίνες αναστέλλουν
την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων, περιέχουν φλαβονοειδή που δρουν κατά διάφορων μορφών
καρκίνου όπως του δέρματος και του πνεύμονα.

Δρα ως στυπτικό, τονωτικό, δυναμωτικό, αντιπυρετικό, ελαφρώς διουρητικό, εφιδρωτικό και
αποτοξινωτικό. Οι καρποί του βελτιώνουν την πέψη, ανοίγουν την όρεξη και αυξάνουν την
περισταλτικότητα των εντέρων. Χρησιμοποιούνται για ασθένειες του στομάχου και του συκωτιού,
φλεγμονές της χολής, γαστρίτιδα, γαστρορραγίες και σκουλήκια των εντέρων.
Τα ώριμα βατόμουρα (κυανόμαυρα) έχουν καθαρτική δράση ενώ τα άγουρα (πράσινα) έχουν
αντιδιαρροϊκή δράση. Ακόμα περιέχουν λουτείνη που προστατεύει τα μάτια, μαγγάνιο για δυνατά οστά και
φυλλικό οξύ που παίζει σημαντικό ρόλο κατά την υγιή διαίρεση και ανάπτυξη των κυττάρων. Τέλος
επιστημονικές μελέτες τείνουν στο συμπέρασμα ότι τα βατόμουρα βοηθούν και την λειτουργία του
εγκεφάλου προστατεύοντας τα κύτταρα του.

Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα νεαρά βλαστάρια, οι καρποί και οι ρίζες. Τα βλαστάρια
και τα φύλλα συλλέγονται την Άνοιξη και οι καρποί όταν ωριμάσουν (Σεπτέμβριο και Οκτώβριο).

Παρασκευή και δοσολογία

Χρησιμοποιούμε τα φύλλα, τρυφερά κλαδιά και μπουμπούκια για γαργάρες, πονόλαιμο, στοματίτιδα,
φαρυγγίτιδα, ουλίτιδα, άφθες, πονόδοντο, αντιδιαβητικό, διάρροια, διευκόλυνση της γέννας, διουρητικό,
πέτρα στα νεφρά, ολιγουρία, αρθριτικά, ρευματισμούς, αιμορροΐδες, δυσπεψία, ξινίλες, φλόγωση του
στομάχου, τονωτικό, αναιμία, κυνάγχη, μητρορραγίες και υσμηνόρροιες.

Το αφέψημα των φύλλων του λαμβάνεται στα κρυολογήματα, βήχα, ασθένειες των άνω αναπνευστικών
οδών, ως διουρητικό στην κατακράτηση ούρων, ασθένειες των νεφρών και της ουρήθρας.

Το έγχυμα που προετοιμάζεται με φύλλα, άνθη ή κορυφές του βατόμουρου, χρησιμοποιείται υπό μορφή
γαργάρων και για πλυσίματα ενάντια στον ερεθισμό και τις φλεγμονές του λαιμού, φάρυγγα, ούλων και
στοματικής κοιλότητας. Ακόμα η ρίζα του βατόμουρου μαζί με την ρίζα του πεντάνευρου (πλαντάγκο)
χρησιμοποιούνται σαν βοηθητικά ενάντια στο διαβήτη.

Οι καρποί του βατόμουρου χρησιμοποιούνται σε λικέρ, σιρόπια, μαρμελάδα, κρασί και για να δίνουν
άρωμα στο ξύδι. Το αιθέριο έλαιο των καρπών το προσθέτουν σε σαμπουάν και καλλυντικά μπάνιου.

Οι ρίζες και τα φύλλα του βοτάνου περιέχουν στυπτικά, φραγκαρίνη (τονωτικό της μήτρας), τανίνες και
πολυπεπτίδια. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα νεαρά βλαστάρια, οι καρποί και οι ρίζες.
Ο καρπός του Βάτου (Blackberry) περιέχει μεγάλες ποσότητες βιταμίνης C καθώς και φυτικές ίνες όπως
οι ανθοκυανίνες, τανίνες και η λουτείνη, συνεισφέροντας στη διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους, στη


Σελίδα - 225 -

καλή λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος, στη μείωση των επιπέδων της χοληστερίνης, καθώς και
στη διατήρηση μιας καλής όρασης και ενός υγιούς δέρματος.
Η ημερήσια συνιστώμενη δόση που προτείνουν οι βοτανοθεραπευτές είναι 2-5gr (τρία ροφήματα των
1,5gr. την ημέρα) σε περιπτώσεις έντονης διάρροιας.





















































































Σελίδα - 226 -

Santolina chamaecyparissus (S. incana), κν λεβαντίνα, σατόνιον











Συστηματική ταξινόμηση

Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Τραχειόφυτα (Tracheophytes)
Ομοταξία: Αγγειόσπερμα (Angiosperms)
Τάξη: Αστερίδες (Asterids)
Οικογένεια: Αστεροειδή (Asteraceae)
Γένος: Santolina
Είδος: S. chamaecyparissus

Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου

Σαντόνιον (Santolina, γαλλ. Santoline, ἀγγλ. Lavender Cotton, τ. Συνθέτων)· γ. περιλ. περὶ τὰ 8 εἴδη ἰθαγ.
τῶν παραμ. χωρῶν· φ. φρυγανώδη), ἀρωματικά· τὸ ἀξιολογώτερον εἶνε Σ. ἡ Χαμαικυπάρισσος (S.
Chamaecyparissus, γαλλ. Auron femelle), ἰθαγ. τῶν δυτ. παραμ. χωρῶν· φ. φαρμακευτικὸν (τονωτικὸν) καὶ
κοσμητικόν. Ἡ ὑπόλευκος διαφορὰ αὑτοῦ (S. Ch. incana) εἶνε ἡ συνηθέστατα χρησιμοποιουμένη καὶ παρ’
ἡμῖν εἰς τὴν κατάρτισιν περιχειλωμάτων (μπορντούρων) καὶ μωσαϊκῶν (σχεδίων) τῶν κήπων καὶ
ὀνομαζομένη ὑπό τῶν ἡμετέρων κηπουρῶν Λεβαντίνα. Τὸ φ. τοῦτο δέχεται ἀκόπως τὴν κουρὰν καὶ
πολλαπλ. εὐκόλως διὰ σπορᾶς, διὰ μοσχευμάτων καὶ διὰ παραφυάδων. Τὸ Σαντόνιον τοῦ Διοσκρ.
ἀναφέρεται πιθανῶς εἰς Ἀψίνθιον τὸ παλαμοσχιδὲς (Artemisia palmata).
Ονομασία

Η λεβαντίνη είναι ένας αρωματικός αειθαλής θάμνος με καταγωγή από την περιοχή της Μεσογείου. Είναι
ένα αγαπημένο παραδοσιακό φυτό, αξιοσημείωτο για τα πυκνά ασημοπράσινα φύλλα του, με τις φίνες
υφές και το απαλό άρωμα λεβάντας. Καλλιεργείται κυρίως για τα φύλλα του, ωστόσο τα στρογγυλά έντονα
κίτρινα άνθη του δεν περνούν απαρατήρητα, δίνοντας μια χαρούμενη νότα στο τοπίο τους ζεστούς
καλοκαιρινούς μήνες.

Περιγραφή

Η Λεβαντίνη είναι πολυετής πόα με κοντά, σκληρά, οδοντωτά, ασημόχρωμα φύλλα. Το καλοκαίρι έχει
πολυάριθμα, κίτρινα λουλούδια σε σφαιρικές ταξιανθίες, χωρίς πέταλα. Ευδοκιμεί σε ζεστά κλίματα και
ασβεστούχα εδάφη και είναι κατάλληλη για παραθαλάσσιες φυτεύσεις.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Το καλοκαίρι εμφανίζονται τα άνθη της που έχουν κίτρινο χρώμα και μοιάζουν με βαμβάκι. Ιούλιος-
Αύγουστος











Σελίδα - 227 -

Sideritis clandestina, κν τσάι Ταϋγέτου, Μαινάλου











Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Λαμιώδη (Lamiales)
Οικογένεια: Χειλανθή (Lamiaceae)
Γένος: Σιδηρίτις (Sideritis)
Είδος: S. clandestina
Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου

Σιδηρῖτις (Sideritis, γαλλ. Crapaudine, ἀγγλ. Ironwort, τ. Χειλανθῶν)· γ. περιλ. περὶ τὰ 45 εἴδη ἰθαγ.
τῶν παραμ. Χωρῶν καὶ τῶν Καναρίων νήσων· φ. στενῶς συγγενῆ τῶν Ἐλελισφάκων· ποώδη, φρυγανώδη
καὶ θαμνώδη· τινὰ κοσμητικὰ καὶ ἄλλως χρήσιμα. Εἴδη τῆς ἑλλ. χλωρ. 12 ἐν οἷς καὶ α΄) Σ. ἡ διάτρητος (S.
perfoliata), ἀπαντᾶ εἰς τὴν Πίνδον, τὴν Μικρὰν Ἀσίαν καὶ τὸν Ἄθω, καὶ ὀνομάζεται κν. Τσάϊ βλάχικο καὶ
ἐν Ἁγ. Ὄρει Μπεττόνικα β') Σ. ἡ εὐοϊκὴ (S. euboea), τὸ κν. Τσάϊ ἀπὸ τὸ Δέλφι. γ΄) Σ. ἡ πολυανθὴς (S.
florida ἤ scardica), τὸ κ. Τσάι τοῦ Ὀλύμπου. δ') Σ. ἡ ῥαιζέρειος (S. Roeseri), τὸ κν. Τσάϊ τοῦ Παρνασσοῦ
ἤ τοῦ Βελουχιοῦ, ε') Σ. ἡ συριακὴ ἤ κρητικὴ (S. syriaca ἤ cretica), το κν. Τσάϊ τοΰ Βελουχιοῦ καὶ ἐν Κρήτῃ
Μαλοθήρα. καί ς') Σ. ἡ τεΐοσμος (S. theezans), τὸ κν. Τσάϊ τοῦ Μαλεβοῦ. Πάντα τὰ φ. ταῦτα ἀπαντῶσιν
εἰς ὀρεινοὺς τόπους, ἠρευνήθησαν δέ, ἐμελετήθησαν καὶ περιεγράφησαν ιδιαιτέρως ὑπὸ τοῦ Ὀρφανίδου
καὶ τοῦ Χελδράϊχ διότι τὸ χόρτον των πολλαχοῦ τῆς Ἑλλάδος χρησιμοποιεῖται ἐν ἐγχύματι ἀντὶ τεΐου. Ὁ
Διοσκρ. περιγράφει τρεῖς Σιδηρίτιδας· ἡ πρώτη, ἡ καὶ Ἡράκλεια ἐπονομαζομένη ὑπ’ αὐτοῦ, ἀναφέρεται
εἰς Στάχυν τὸν κρητικόν, ἡ δευτέρα («ἄλλη Σιδηρῖτις»)· εἰς εἶδος Ποτηριού, καὶ ἡ τρίτη («καὶ ἑτέρα
Σιδηρῖτις» εἰς Γεράνιον τὸ ῥοβερτιανόν.
Ονομασία

To γένος περιλαμβάνει 150 περίπου είδη, που φύονται στις παραμεσόγειες χώρες, τις Καναρίους νήσους
και τη Βόρειο Ασία. Πρόκειται για μονοετείς ή πολυετείς πόες, αποξυλωμένες ενίοτε στη βάση, χνουδωτές.
Έχουν άνθη κίτρινα ή λευκά, μικρά, κατά σπονδύλους απομακρυσμένους ή πλησίον αλλήλους χωρίς
βράκτια. Ανήκουν στα Χειλανθή. Στη Μεσόγειο το ρόφημα των φυτών αυτών είναι πολύ δημοφιλές και
διαδεδομένο.
Ιστορικά στοιχεία

Το τσάι του βουνού είναι ένα από τα πιο αγαπητά και διαδεδομένα βότανα της ελληνικής υπαίθρου, που
καταναλώνεται εδώ και αιώνες. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει το τσάι του βουνού με το όνομα “σιδηρίτης”,
καθώς οι σύγχρονοί του πίστευαν ότι το φυτό ήταν αποτελεσματικό κατά των πληγών που προκαλούνταν
από σιδερένια αντικείμενα, κατά τη διάρκεια των μαχών.

Για άλλους, το όνομα χαρακτήριζε τους βλαστούς του φυτού, οι οποίοι είχαν σέπαλα που έμοιαζαν με την
αιχμή του δόρατος, ενώ κάποιοι εικάζουν πως η ονομασία προέρχεται απλούστατα από την περιεκτικότητα
του βοτάνου σε σίδηρο.



Σελίδα - 228 -

Περιγραφή

Το τσάι του βουνού είναι μονοετείς ή πολυετείς πόες, αποξυλωμένες ενίοτε στη βάση, χνουδωτές που
φτάνουν τα 30 εκατοστά ύψος, με λεπτά και στρογγυλά κλαδιά και χνουδωτά φύλλα. Έχουν άνθη ροζ, μοβ,
κίτρινα ή λευκά, μικρά, κατά σπονδύλους απομακρυσμένους ή πλησίον αλλήλους χωρίς βράκτια και
βρίσκονται σε ταξιανθίες. Οι διάφορες ποικιλίες του απαντούν σε ορεινές και πετρώδεις περιοχές κυρίως
και όλες αναδίδουν μια υπέροχη αρωματική μυρωδιά.
Συστατικά

Το τσάι του βουνού περιέχει φλαβονοειδή, αιθέρια έλαια, τριτερπενικά οξέα, διτερπένια, κουρκουμίνη και
καρυοφυλλίνη. Περιέχει επίσης, φαινολοπροπάνια, ιριδοειδή, κουμαρίνες, λιγνάνες και στερόλες.
Θεωρείται ότι περιέχει πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες που είναι πολύτιμες για τον οργανισμό.

Θεραπευτικές Ιδιότητες

Είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση των κρυολογημάτων, της ρινικής συμφόρησης,
των αναπνευστικών προβλημάτων και του επίμονου βήχα. Ανακουφίζει από τη δυσπεψία και το
στομαχόπονο. Είναι τονωτικό και διουρητικό, βοηθώντας στις περιπτώσεις νεφρολιθίασης. Είναι ισχυρό
στυπτικό και χρησιμοποιείται ενάντια στη διάρροια, την κολίτιδα και τους κολικούς του πεπτικού.
Καταπραϋντικό του πεπτικού, εφιδρωτικό, αποτοξινωτικό, θερμαντικό και σπασμολυτικό για το
αναπνευστικό.

Έρευνες δείχνουν ότι το γένος Sideritis scardica έχει πιθανές φαρμακολογικές ιδιότητες όπως
αντιφλεγμονώδεις, αναλγητικές και αντιοξειδωτικές, σε βαθμό αντίστοιχο του πράσινου τσαγιού.
Υποδεικνύουν ότι μπορεί να δρα προληπτικά κατά της εμφάνισης καταρράκτη, θρόμβων και υπέρτασης.
Βοηθά στην καταπολέμηση των παθήσεων των τριχοειδών αγγείων και της καρδιάς, χάρη στις
φλαβονοειδείς ουσίες που περιέχει. Έχει χαλαρωτική και αγχολυτική δράση.
Μπορεί να συνεισφέρει στην πρόληψη της οστεοπόρωσης. Βοηθά στην αναιμία χάρη στο σίδηρο που
περιέχει. Είναι διεγερτικό του εγκεφάλου και των μυών. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Βοηθά στην
πρόληψη του καρκίνου, χάρη στις πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχει.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Το φύτεμα συνιστάται να γίνεται σε δύο περιόδους, από τον Οκτώβριο ως τον Νοέμβριο και από τον
Φεβρουάριο ως τον Μάρτιο (στο βόρειο ημισφαίριο) και η συγκομιδή τον Ιούλιο, όταν έχει ανθίσει
πλήρως. Το φυτό τυπικά ξηραίνεται πριν την χρήση του.

Παρασκευή και δοσολογία

Αφέψημα: Βράζουμε 1-2 κ.γ τσάι του βουνού για κάθε φλιτζάνι νερό για 2-3 λεπτά, το σουρώνουμε και το
πίνουμε.

Έγχυμα: Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνουμε 2 κ.γ τσάι του βουνού, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε
για 10 περίπου λεπτά. Στη συνέχεια, το σουρώνουμε και το πίνουμε.

Μπορούμε να καταναλώνουμε άφοβα, αρκετά φλιτζάνια την ημέρα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις
κρυολογήματος, δεδομένου ότι το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη. Με λίγο μέλι και μερικές
σταγόνες φρέσκου λεμονιού, το υπέροχο αυτό τσάι, θα μας ανακουφίσει άμεσα.

Ρόφημα για χαλάρωση και ήρεμο ύπνο: Φτιάχνουμε ένα έγχυμα από τσάι του βουνού και τίλιο.
Προσθέτουμε προαιρετικά 1 κ.γ μέλι ή καστανή ζάχαρη. Εκτός από την υπέροχη γεύση του, θα σας χαρίσει
και ένα υπέροχο και ήρεμο ύπνο, αν το πιείτε το βράδυ, λίγο πριν κοιμηθείτε.

Για πρωινό τονωτικό ρόφημα: Φτιάξτε έγχυμα από τσάι του βουνού και προσθέστε 2-3 στήμονες κρόκου.
Έχει ένα υπέροχο άρωμα και θα σας τονώσει, καθώς ξεκινάτε την ημέρα σας.
Προφυλάξεις

Το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη κι έτσι, μπορεί να καταναλωθεί σε αρκετή ποσότητα άφοβα.
Εφόσον δεν εμφανίζει διεγερτική δράση, μπορεί να καταναλώνεται σε λογική ποσότητα από τα παιδιά.


Σελίδα - 229 -

Sideritis florida κν Τσάι Ολύμπου











Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Λαμιώδη (Lamiales)
Οικογένεια: Χειλανθή (Lamiaceae)
Γένος: Σιδηρίτις (Sideritis)
Είδος: S. florida
Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου

Σιδηρῖτις (Sideritis, γαλλ. Crapaudine, ἀγγλ. Ironwort, τ. Χειλανθῶν)· γ. περιλ. περὶ τὰ 45 εἴδη ἰθαγ.
τῶν παραμ. Χωρῶν καὶ τῶν Καναρίων νήσων· φ. στενῶς συγγενῆ τῶν Ἐλελισφάκων· ποώδη, φρυγανώδη
καὶ θαμνώδη· τινὰ κοσμητικὰ καὶ ἄλλως χρήσιμα. Εἴδη τῆς ἑλλ. χλωρ. 12 ἐν οἷς καὶ α΄) Σ. ἡ διάτρητος (S.
perfoliata), ἀπαντᾶ εἰς τὴν Πίνδον, τὴν Μικρὰν Ἀσίαν καὶ τὸν Ἄθω, καὶ ὀνομάζεται κν. Τσάϊ βλάχικο καὶ
ἐν Ἁγ. Ὄρει Μπεττόνικα β') Σ. ἡ εὐοϊκὴ (S. euboea), τὸ κν. Τσάϊ ἀπὸ τὸ Δέλφι. γ΄) Σ. ἡ πολυανθὴς (S.
florida ἤ scardica), τὸ κ. Τσάι τοῦ Ὀλύμπου. δ') Σ. ἡ ῥαιζέρειος (S. Roeseri), τὸ κν. Τσάϊ τοῦ Παρνασσοῦ
ἤ τοῦ Βελουχιοῦ, ε') Σ. ἡ συριακὴ ἤ κρητικὴ (S. syriaca ἤ cretica), το κν. Τσάϊ τοΰ Βελουχιοῦ καὶ ἐν Κρήτῃ
Μαλοθήρα. καί ς') Σ. ἡ τεΐοσμος (S. theezans), τὸ κν. Τσάϊ τοῦ Μαλεβοῦ. Πάντα τὰ φ. ταῦτα ἀπαντῶσιν
εἰς ὀρεινοὺς τόπους, ἠρευνήθησαν δέ, ἐμελετήθησαν καὶ περιεγράφησαν ιδιαιτέρως ὑπὸ τοῦ Ὀρφανίδου
καὶ τοῦ Χελδράϊχ διότι τὸ χόρτον των πολλαχοῦ τῆς Ἑλλάδος χρησιμοποιεῖται ἐν ἐγχύματι ἀντὶ τεΐου. Ὁ
Διοσκρ. περιγράφει τρεῖς Σιδηρίτιδας· ἡ πρώτη, ἡ καὶ Ἡράκλεια ἐπονομαζομένη ὑπ’ αὐτοῦ, ἀναφέρεται
εἰς Στάχυν τὸν κρητικόν, ἡ δευτέρα («ἄλλη Σιδηρῖτις»)· εἰς εἶδος Ποτηριού, καὶ ἡ τρίτη («καὶ ἑτέρα
Σιδηρῖτις» εἰς Γεράνιον τὸ ῥοβερτιανόν.
Ονομασία

To γένος περιλαμβάνει 150 περίπου είδη, που φύονται στις παραμεσόγειες χώρες, τις Καναρίους νήσους
και τη Βόρειο Ασία. Πρόκειται για μονοετείς ή πολυετείς πόες, αποξυλωμένες ενίοτε στη βάση, χνουδωτές.
Έχουν άνθη κίτρινα ή λευκά, μικρά, κατά σπονδύλους απομακρυσμένους ή πλησίον αλλήλους χωρίς
βράκτια. Ανήκουν στα Χειλανθή. Στη Μεσόγειο το ρόφημα των φυτών αυτών είναι πολύ δημοφιλές και
διαδεδομένο.
Ιστορικά στοιχεία

Το τσάι του βουνού είναι ένα από τα πιο αγαπητά και διαδεδομένα βότανα της ελληνικής υπαίθρου, που
καταναλώνεται εδώ και αιώνες. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει το τσάι του βουνού με το όνομα “σιδηρίτης”,
καθώς οι σύγχρονοί του πίστευαν ότι το φυτό ήταν αποτελεσματικό κατά των πληγών που προκαλούνταν
από σιδερένια αντικείμενα, κατά τη διάρκεια των μαχών.

Για άλλους, το όνομα χαρακτήριζε τους βλαστούς του φυτού, οι οποίοι είχαν σέπαλα που έμοιαζαν με την
αιχμή του δόρατος, ενώ κάποιοι εικάζουν πως η ονομασία προέρχεται απλούστατα από την περιεκτικότητα
του βοτάνου σε σίδηρο.



Σελίδα - 230 -

Περιγραφή

Το τσάι του βουνού είναι μονοετείς ή πολυετείς πόες, αποξυλωμένες ενίοτε στη βάση, χνουδωτές που
φτάνουν τα 30 εκατοστά ύψος, με λεπτά και στρογγυλά κλαδιά και χνουδωτά φύλλα. Έχουν άνθη ροζ, μοβ,
κίτρινα ή λευκά, μικρά, κατά σπονδύλους απομακρυσμένους ή πλησίον αλλήλους χωρίς βράκτια και
βρίσκονται σε ταξιανθίες. Οι διάφορες ποικιλίες του απαντούν σε ορεινές και πετρώδεις περιοχές κυρίως
και όλες αναδίδουν μια υπέροχη αρωματική μυρωδιά.
Συστατικά

Το τσάι του βουνού περιέχει φλαβονοειδή, αιθέρια έλαια, τριτερπενικά οξέα, διτερπένια, κουρκουμίνη και
καρυοφυλλίνη. Περιέχει επίσης, φαινολοπροπάνια, ιριδοειδή, κουμαρίνες, λιγνάνες και στερόλες.
Θεωρείται ότι περιέχει πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες που είναι πολύτιμες για τον οργανισμό.

Θεραπευτικές Ιδιότητες

Είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση των κρυολογημάτων, της ρινικής συμφόρησης,
των αναπνευστικών προβλημάτων και του επίμονου βήχα. Ανακουφίζει από τη δυσπεψία και το
στομαχόπονο. Είναι τονωτικό και διουρητικό, βοηθώντας στις περιπτώσεις νεφρολιθίασης. Είναι ισχυρό
στυπτικό και χρησιμοποιείται ενάντια στη διάρροια, την κολίτιδα και τους κολικούς του πεπτικού.
Καταπραϋντικό του πεπτικού, εφιδρωτικό, αποτοξινωτικό, θερμαντικό και σπασμολυτικό για το
αναπνευστικό.

Έρευνες δείχνουν ότι το γένος Sideritis scardica έχει πιθανές φαρμακολογικές ιδιότητες όπως
αντιφλεγμονώδεις, αναλγητικές και αντιοξειδωτικές, σε βαθμό αντίστοιχο του πράσινου τσαγιού.
Υποδεικνύουν ότι μπορεί να δρα προληπτικά κατά της εμφάνισης καταρράκτη, θρόμβων και υπέρτασης.
Βοηθά στην καταπολέμηση των παθήσεων των τριχοειδών αγγείων και της καρδιάς, χάρη στις
φλαβονοειδείς ουσίες που περιέχει. Έχει χαλαρωτική και αγχολυτική δράση.
Μπορεί να συνεισφέρει στην πρόληψη της οστεοπόρωσης. Βοηθά στην αναιμία χάρη στο σίδηρο που
περιέχει. Είναι διεγερτικό του εγκεφάλου και των μυών. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Βοηθά στην
πρόληψη του καρκίνου, χάρη στις πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχει.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Το φύτεμα συνιστάται να γίνεται σε δύο περιόδους, από τον Οκτώβριο ως τον Νοέμβριο και από τον
Φεβρουάριο ως τον Μάρτιο (στο βόρειο ημισφαίριο) και η συγκομιδή τον Ιούλιο, όταν έχει ανθίσει
πλήρως. Το φυτό τυπικά ξηραίνεται πριν την χρήση του.

Παρασκευή και δοσολογία

Αφέψημα: Βράζουμε 1-2 κ.γ τσάι του βουνού για κάθε φλιτζάνι νερό για 2-3 λεπτά, το σουρώνουμε και το
πίνουμε.

Έγχυμα: Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνουμε 2 κ.γ τσάι του βουνού, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε
για 10 περίπου λεπτά. Στη συνέχεια, το σουρώνουμε και το πίνουμε.

Μπορούμε να καταναλώνουμε άφοβα, αρκετά φλιτζάνια την ημέρα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις
κρυολογήματος, δεδομένου ότι το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη. Με λίγο μέλι και μερικές
σταγόνες φρέσκου λεμονιού, το υπέροχο αυτό τσάι, θα μας ανακουφίσει άμεσα.

Ρόφημα για χαλάρωση και ήρεμο ύπνο: Φτιάχνουμε ένα έγχυμα από τσάι του βουνού και τίλιο.
Προσθέτουμε προαιρετικά 1 κ.γ μέλι ή καστανή ζάχαρη. Εκτός από την υπέροχη γεύση του, θα σας χαρίσει
και ένα υπέροχο και ήρεμο ύπνο, αν το πιείτε το βράδυ, λίγο πριν κοιμηθείτε.

Για πρωινό τονωτικό ρόφημα: Φτιάξτε έγχυμα από τσάι του βουνού και προσθέστε 2-3 στήμονες κρόκου.
Έχει ένα υπέροχο άρωμα και θα σας τονώσει, καθώς ξεκινάτε την ημέρα σας.
Προφυλάξεις

Το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη κι έτσι, μπορεί να καταναλωθεί σε αρκετή ποσότητα άφοβα.
Εφόσον δεν εμφανίζει διεγερτική δράση, μπορεί να καταναλώνεται σε λογική ποσότητα από τα παιδιά.


Σελίδα - 231 -

Sideritis perfoliata, κν τσάι βλάχικο, Πίνδου











Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Λαμιώδη (Lamiales)
Οικογένεια: Χειλανθή (Lamiaceae)
Γένος: Σιδηρίτις (Sideritis)
Είδος: S. perfoliata
Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου

Σιδηρῖτις (Sideritis, γαλλ. Crapaudine, ἀγγλ. Ironwort, τ. Χειλανθῶν)· γ. περιλ. περὶ τὰ 45 εἴδη ἰθαγ.
τῶν παραμ. Χωρῶν καὶ τῶν Καναρίων νήσων· φ. στενῶς συγγενῆ τῶν Ἐλελισφάκων· ποώδη, φρυγανώδη
καὶ θαμνώδη· τινὰ κοσμητικὰ καὶ ἄλλως χρήσιμα. Εἴδη τῆς ἑλλ. χλωρ. 12 ἐν οἷς καὶ α΄) Σ. ἡ διάτρητος (S.
perfoliata), ἀπαντᾶ εἰς τὴν Πίνδον, τὴν Μικρὰν Ἀσίαν καὶ τὸν Ἄθω, καὶ ὀνομάζεται κν. Τσάϊ βλάχικο καὶ
ἐν Ἁγ. Ὄρει Μπεττόνικα β') Σ. ἡ εὐοϊκὴ (S. euboea), τὸ κν. Τσάϊ ἀπὸ τὸ Δέλφι. γ΄) Σ. ἡ πολυανθὴς (S.
florida ἤ scardica), τὸ κ. Τσάι τοῦ Ὀλύμπου. δ') Σ. ἡ ῥαιζέρειος (S. Roeseri), τὸ κν. Τσάϊ τοῦ Παρνασσοῦ
ἤ τοῦ Βελουχιοῦ, ε') Σ. ἡ συριακὴ ἤ κρητικὴ (S. syriaca ἤ cretica), το κν. Τσάϊ τοΰ Βελουχιοῦ καὶ ἐν Κρήτῃ
Μαλοθήρα. καί ς') Σ. ἡ τεΐοσμος (S. theezans), τὸ κν. Τσάϊ τοῦ Μαλεβοῦ. Πάντα τὰ φ. ταῦτα ἀπαντῶσιν
εἰς ὀρεινοὺς τόπους, ἠρευνήθησαν δέ, ἐμελετήθησαν καὶ περιεγράφησαν ιδιαιτέρως ὑπὸ τοῦ Ὀρφανίδου
καὶ τοῦ Χελδράϊχ διότι τὸ χόρτον των πολλαχοῦ τῆς Ἑλλάδος χρησιμοποιεῖται ἐν ἐγχύματι ἀντὶ τεΐου. Ὁ
Διοσκρ. περιγράφει τρεῖς Σιδηρίτιδας· ἡ πρώτη, ἡ καὶ Ἡράκλεια ἐπονομαζομένη ὑπ’ αὐτοῦ, ἀναφέρεται
εἰς Στάχυν τὸν κρητικόν, ἡ δευτέρα («ἄλλη Σιδηρῖτις»)· εἰς εἶδος Ποτηριού, καὶ ἡ τρίτη («καὶ ἑτέρα
Σιδηρῖτις» εἰς Γεράνιον τὸ ῥοβερτιανόν.
Ονομασία

To γένος περιλαμβάνει 150 περίπου είδη, που φύονται στις παραμεσόγειες χώρες, τις Καναρίους νήσους
και τη Βόρειο Ασία. Πρόκειται για μονοετείς ή πολυετείς πόες, αποξυλωμένες ενίοτε στη βάση, χνουδωτές.
Έχουν άνθη κίτρινα ή λευκά, μικρά, κατά σπονδύλους απομακρυσμένους ή πλησίον αλλήλους χωρίς
βράκτια. Ανήκουν στα Χειλανθή. Στη Μεσόγειο το ρόφημα των φυτών αυτών είναι πολύ δημοφιλές και
διαδεδομένο.
Ιστορικά στοιχεία

Το τσάι του βουνού είναι ένα από τα πιο αγαπητά και διαδεδομένα βότανα της ελληνικής υπαίθρου, που
καταναλώνεται εδώ και αιώνες. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει το τσάι του βουνού με το όνομα “σιδηρίτης”,
καθώς οι σύγχρονοί του πίστευαν ότι το φυτό ήταν αποτελεσματικό κατά των πληγών που προκαλούνταν
από σιδερένια αντικείμενα, κατά τη διάρκεια των μαχών.

Για άλλους, το όνομα χαρακτήριζε τους βλαστούς του φυτού, οι οποίοι είχαν σέπαλα που έμοιαζαν με την
αιχμή του δόρατος, ενώ κάποιοι εικάζουν πως η ονομασία προέρχεται απλούστατα από την περιεκτικότητα
του βοτάνου σε σίδηρο.



Σελίδα - 232 -

Περιγραφή

Το τσάι του βουνού είναι μονοετείς ή πολυετείς πόες, αποξυλωμένες ενίοτε στη βάση, χνουδωτές που
φτάνουν τα 30 εκατοστά ύψος, με λεπτά και στρογγυλά κλαδιά και χνουδωτά φύλλα. Έχουν άνθη ροζ, μοβ,
κίτρινα ή λευκά, μικρά, κατά σπονδύλους απομακρυσμένους ή πλησίον αλλήλους χωρίς βράκτια και
βρίσκονται σε ταξιανθίες. Οι διάφορες ποικιλίες του απαντούν σε ορεινές και πετρώδεις περιοχές κυρίως
και όλες αναδίδουν μια υπέροχη αρωματική μυρωδιά.
Συστατικά

Το τσάι του βουνού περιέχει φλαβονοειδή, αιθέρια έλαια, τριτερπενικά οξέα, διτερπένια, κουρκουμίνη και
καρυοφυλλίνη. Περιέχει επίσης, φαινολοπροπάνια, ιριδοειδή, κουμαρίνες, λιγνάνες και στερόλες.
Θεωρείται ότι περιέχει πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες που είναι πολύτιμες για τον οργανισμό.

Θεραπευτικές Ιδιότητες

Είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση των κρυολογημάτων, της ρινικής συμφόρησης,
των αναπνευστικών προβλημάτων και του επίμονου βήχα. Ανακουφίζει από τη δυσπεψία και το
στομαχόπονο. Είναι τονωτικό και διουρητικό, βοηθώντας στις περιπτώσεις νεφρολιθίασης. Είναι ισχυρό
στυπτικό και χρησιμοποιείται ενάντια στη διάρροια, την κολίτιδα και τους κολικούς του πεπτικού.
Καταπραϋντικό του πεπτικού, εφιδρωτικό, αποτοξινωτικό, θερμαντικό και σπασμολυτικό για το
αναπνευστικό.

Έρευνες δείχνουν ότι το γένος Sideritis scardica έχει πιθανές φαρμακολογικές ιδιότητες όπως
αντιφλεγμονώδεις, αναλγητικές και αντιοξειδωτικές, σε βαθμό αντίστοιχο του πράσινου τσαγιού.
Υποδεικνύουν ότι μπορεί να δρα προληπτικά κατά της εμφάνισης καταρράκτη, θρόμβων και υπέρτασης.
Βοηθά στην καταπολέμηση των παθήσεων των τριχοειδών αγγείων και της καρδιάς, χάρη στις
φλαβονοειδείς ουσίες που περιέχει. Έχει χαλαρωτική και αγχολυτική δράση.
Μπορεί να συνεισφέρει στην πρόληψη της οστεοπόρωσης. Βοηθά στην αναιμία χάρη στο σίδηρο που
περιέχει. Είναι διεγερτικό του εγκεφάλου και των μυών. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Βοηθά στην
πρόληψη του καρκίνου, χάρη στις πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχει.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Το φύτεμα συνιστάται να γίνεται σε δύο περιόδους, από τον Οκτώβριο ως τον Νοέμβριο και από τον
Φεβρουάριο ως τον Μάρτιο (στο βόρειο ημισφαίριο) και η συγκομιδή τον Ιούλιο, όταν έχει ανθίσει
πλήρως. Το φυτό τυπικά ξηραίνεται πριν την χρήση του.

Παρασκευή και δοσολογία

Αφέψημα: Βράζουμε 1-2 κ.γ τσάι του βουνού για κάθε φλιτζάνι νερό για 2-3 λεπτά, το σουρώνουμε και το
πίνουμε.

Έγχυμα: Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνουμε 2 κ.γ τσάι του βουνού, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε
για 10 περίπου λεπτά. Στη συνέχεια, το σουρώνουμε και το πίνουμε.

Μπορούμε να καταναλώνουμε άφοβα, αρκετά φλιτζάνια την ημέρα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις
κρυολογήματος, δεδομένου ότι το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη. Με λίγο μέλι και μερικές
σταγόνες φρέσκου λεμονιού, το υπέροχο αυτό τσάι, θα μας ανακουφίσει άμεσα.

Ρόφημα για χαλάρωση και ήρεμο ύπνο: Φτιάχνουμε ένα έγχυμα από τσάι του βουνού και τίλιο.
Προσθέτουμε προαιρετικά 1 κ.γ μέλι ή καστανή ζάχαρη. Εκτός από την υπέροχη γεύση του, θα σας χαρίσει
και ένα υπέροχο και ήρεμο ύπνο, αν το πιείτε το βράδυ, λίγο πριν κοιμηθείτε.

Για πρωινό τονωτικό ρόφημα: Φτιάξτε έγχυμα από τσάι του βουνού και προσθέστε 2-3 στήμονες κρόκου.
Έχει ένα υπέροχο άρωμα και θα σας τονώσει, καθώς ξεκινάτε την ημέρα σας.
Προφυλάξεις

Το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη κι έτσι, μπορεί να καταναλωθεί σε αρκετή ποσότητα άφοβα.
Εφόσον δεν εμφανίζει διεγερτική δράση, μπορεί να καταναλώνεται σε λογική ποσότητα από τα παιδιά.


Σελίδα - 233 -

Sideritis raeseri, κν τσάι Παρνασού











Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)
Τάξη: Λαμιώδη (Lamiales)
Οικογένεια: Χειλανθή (Lamiaceae)
Γένος: Σιδηρίτις (Sideritis)
Είδος: S. raeseri
Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου

Σιδηρῖτις (Sideritis, γαλλ. Crapaudine, ἀγγλ. Ironwort, τ. Χειλανθῶν)· γ. περιλ. περὶ τὰ 45 εἴδη ἰθαγ.
τῶν παραμ. Χωρῶν καὶ τῶν Καναρίων νήσων· φ. στενῶς συγγενῆ τῶν Ἐλελισφάκων· ποώδη, φρυγανώδη
καὶ θαμνώδη· τινὰ κοσμητικὰ καὶ ἄλλως χρήσιμα. Εἴδη τῆς ἑλλ. χλωρ. 12 ἐν οἷς καὶ α΄) Σ. ἡ διάτρητος (S.
perfoliata), ἀπαντᾶ εἰς τὴν Πίνδον, τὴν Μικρὰν Ἀσίαν καὶ τὸν Ἄθω, καὶ ὀνομάζεται κν. Τσάϊ βλάχικο καὶ
ἐν Ἁγ. Ὄρει Μπεττόνικα β') Σ. ἡ εὐοϊκὴ (S. euboea), τὸ κν. Τσάϊ ἀπὸ τὸ Δέλφι. γ΄) Σ. ἡ πολυανθὴς (S.
florida ἤ scardica), τὸ κ. Τσάι τοῦ Ὀλύμπου. δ') Σ. ἡ ῥαιζέρειος (S. Roeseri), τὸ κν. Τσάϊ τοῦ Παρνασσοῦ
ἤ τοῦ Βελουχιοῦ, ε') Σ. ἡ συριακὴ ἤ κρητικὴ (S. syriaca ἤ cretica), το κν. Τσάϊ τοΰ Βελουχιοῦ καὶ ἐν Κρήτῃ
Μαλοθήρα. καί ς') Σ. ἡ τεΐοσμος (S. theezans), τὸ κν. Τσάϊ τοῦ Μαλεβοῦ. Πάντα τὰ φ. ταῦτα ἀπαντῶσιν
εἰς ὀρεινοὺς τόπους, ἠρευνήθησαν δέ, ἐμελετήθησαν καὶ περιεγράφησαν ιδιαιτέρως ὑπὸ τοῦ Ὀρφανίδου
καὶ τοῦ Χελδράϊχ διότι τὸ χόρτον των πολλαχοῦ τῆς Ἑλλάδος χρησιμοποιεῖται ἐν ἐγχύματι ἀντὶ τεΐου. Ὁ
Διοσκρ. περιγράφει τρεῖς Σιδηρίτιδας· ἡ πρώτη, ἡ καὶ Ἡράκλεια ἐπονομαζομένη ὑπ’ αὐτοῦ, ἀναφέρεται
εἰς Στάχυν τὸν κρητικόν, ἡ δευτέρα («ἄλλη Σιδηρῖτις»)· εἰς εἶδος Ποτηριού, καὶ ἡ τρίτη («καὶ ἑτέρα
Σιδηρῖτις» εἰς Γεράνιον τὸ ῥοβερτιανόν.
Ονομασία

To γένος περιλαμβάνει 150 περίπου είδη, που φύονται στις παραμεσόγειες χώρες, τις Καναρίους νήσους
και τη Βόρειο Ασία. Πρόκειται για μονοετείς ή πολυετείς πόες, αποξυλωμένες ενίοτε στη βάση, χνουδωτές.
Έχουν άνθη κίτρινα ή λευκά, μικρά, κατά σπονδύλους απομακρυσμένους ή πλησίον αλλήλους χωρίς
βράκτια. Ανήκουν στα Χειλανθή. Στη Μεσόγειο το ρόφημα των φυτών αυτών είναι πολύ δημοφιλές και
διαδεδομένο.
Ιστορικά στοιχεία

Το τσάι του βουνού είναι ένα από τα πιο αγαπητά και διαδεδομένα βότανα της ελληνικής υπαίθρου, που
καταναλώνεται εδώ και αιώνες. Ο Διοσκουρίδης αναφέρει το τσάι του βουνού με το όνομα “σιδηρίτης”,
καθώς οι σύγχρονοί του πίστευαν ότι το φυτό ήταν αποτελεσματικό κατά των πληγών που προκαλούνταν
από σιδερένια αντικείμενα, κατά τη διάρκεια των μαχών.

Για άλλους, το όνομα χαρακτήριζε τους βλαστούς του φυτού, οι οποίοι είχαν σέπαλα που έμοιαζαν με την
αιχμή του δόρατος, ενώ κάποιοι εικάζουν πως η ονομασία προέρχεται απλούστατα από την περιεκτικότητα
του βοτάνου σε σίδηρο.



Σελίδα - 234 -

Περιγραφή

Το τσάι του βουνού είναι μονοετείς ή πολυετείς πόες, αποξυλωμένες ενίοτε στη βάση, χνουδωτές που
φτάνουν τα 30 εκατοστά ύψος, με λεπτά και στρογγυλά κλαδιά και χνουδωτά φύλλα. Έχουν άνθη ροζ, μοβ,
κίτρινα ή λευκά, μικρά, κατά σπονδύλους απομακρυσμένους ή πλησίον αλλήλους χωρίς βράκτια και
βρίσκονται σε ταξιανθίες. Οι διάφορες ποικιλίες του απαντούν σε ορεινές και πετρώδεις περιοχές κυρίως
και όλες αναδίδουν μια υπέροχη αρωματική μυρωδιά.
Συστατικά

Το τσάι του βουνού περιέχει φλαβονοειδή, αιθέρια έλαια, τριτερπενικά οξέα, διτερπένια, κουρκουμίνη και
καρυοφυλλίνη. Περιέχει επίσης, φαινολοπροπάνια, ιριδοειδή, κουμαρίνες, λιγνάνες και στερόλες.
Θεωρείται ότι περιέχει πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες που είναι πολύτιμες για τον οργανισμό.

Θεραπευτικές Ιδιότητες

Είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό για την αντιμετώπιση των κρυολογημάτων, της ρινικής συμφόρησης,
των αναπνευστικών προβλημάτων και του επίμονου βήχα. Ανακουφίζει από τη δυσπεψία και το
στομαχόπονο. Είναι τονωτικό και διουρητικό, βοηθώντας στις περιπτώσεις νεφρολιθίασης. Είναι ισχυρό
στυπτικό και χρησιμοποιείται ενάντια στη διάρροια, την κολίτιδα και τους κολικούς του πεπτικού.
Καταπραϋντικό του πεπτικού, εφιδρωτικό, αποτοξινωτικό, θερμαντικό και σπασμολυτικό για το
αναπνευστικό.

Έρευνες δείχνουν ότι το γένος Sideritis scardica έχει πιθανές φαρμακολογικές ιδιότητες όπως
αντιφλεγμονώδεις, αναλγητικές και αντιοξειδωτικές, σε βαθμό αντίστοιχο του πράσινου τσαγιού.
Υποδεικνύουν ότι μπορεί να δρα προληπτικά κατά της εμφάνισης καταρράκτη, θρόμβων και υπέρτασης.
Βοηθά στην καταπολέμηση των παθήσεων των τριχοειδών αγγείων και της καρδιάς, χάρη στις
φλαβονοειδείς ουσίες που περιέχει. Έχει χαλαρωτική και αγχολυτική δράση.
Μπορεί να συνεισφέρει στην πρόληψη της οστεοπόρωσης. Βοηθά στην αναιμία χάρη στο σίδηρο που
περιέχει. Είναι διεγερτικό του εγκεφάλου και των μυών. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Βοηθά στην
πρόληψη του καρκίνου, χάρη στις πολλές αντιοξειδωτικές ουσίες που περιέχει.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Το φύτεμα συνιστάται να γίνεται σε δύο περιόδους, από τον Οκτώβριο ως τον Νοέμβριο και από τον
Φεβρουάριο ως τον Μάρτιο (στο βόρειο ημισφαίριο) και η συγκομιδή τον Ιούλιο, όταν έχει ανθίσει
πλήρως. Το φυτό τυπικά ξηραίνεται πριν την χρήση του.

Παρασκευή και δοσολογία

Αφέψημα: Βράζουμε 1-2 κ.γ τσάι του βουνού για κάθε φλιτζάνι νερό για 2-3 λεπτά, το σουρώνουμε και το
πίνουμε.

Έγχυμα: Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό ρίχνουμε 2 κ.γ τσάι του βουνού, το σκεπάζουμε και το αφήνουμε
για 10 περίπου λεπτά. Στη συνέχεια, το σουρώνουμε και το πίνουμε.

Μπορούμε να καταναλώνουμε άφοβα, αρκετά φλιτζάνια την ημέρα, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις
κρυολογήματος, δεδομένου ότι το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη. Με λίγο μέλι και μερικές
σταγόνες φρέσκου λεμονιού, το υπέροχο αυτό τσάι, θα μας ανακουφίσει άμεσα.

Ρόφημα για χαλάρωση και ήρεμο ύπνο: Φτιάχνουμε ένα έγχυμα από τσάι του βουνού και τίλιο.
Προσθέτουμε προαιρετικά 1 κ.γ μέλι ή καστανή ζάχαρη. Εκτός από την υπέροχη γεύση του, θα σας χαρίσει
και ένα υπέροχο και ήρεμο ύπνο, αν το πιείτε το βράδυ, λίγο πριν κοιμηθείτε.

Για πρωινό τονωτικό ρόφημα: Φτιάξτε έγχυμα από τσάι του βουνού και προσθέστε 2-3 στήμονες κρόκου.
Έχει ένα υπέροχο άρωμα και θα σας τονώσει, καθώς ξεκινάτε την ημέρα σας.
Προφυλάξεις

Το τσάι του βουνού δεν περιέχει καφεΐνη κι έτσι, μπορεί να καταναλωθεί σε αρκετή ποσότητα άφοβα.
Εφόσον δεν εμφανίζει διεγερτική δράση, μπορεί να καταναλώνεται σε λογική ποσότητα από τα παιδιά.


Σελίδα - 235 -

Syringa vulgaris, κν πασχαλιά












Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Τραχειόφυτα (Tracheophytes)
Ομοταξία: Αγγειόσπερμα (Angiosperms)
Υφομοταξία: Ευδικοτυλήδονα (Eudicots)
Τάξη: Λαμιώδη (Lamiales)
Οικογένεια: Ελαιίδες (Oleaceae)
Γένος: Syringa
Είδος: S. vulgaris
Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου


Σῦριγξ (Syringa, τ. Ἐλαιωδῶν)· γ. περιλ. περὶ τὰ 10 εἴδη ἀπαντῶντα εἰς την ἀντ. Εὐρώπην καὶ πολλαχοῦ
τῆς Ἀσίας· θάμνοι φυλλοβόλοι, κοσμητικοί·πολλαπλ. διὰ σπορᾶς, διὰ παραφυάδων καὶ διὰ τοῦ
ἐμβολιασμοῦ. Ἐκ τῶν ἀξιολογωτέρων εἶνε Σ. ἡ ἐμόδειος (S. Emodi), ἰθαγ. τῶν Ἱμαλαύων ὀρέων, Σ. ἡ
ἰοσικαία (S. Josikaea), ἰθαγ. τῆς Οὑγγαρίας, Σ. ἡ ἰαπωνικὴ (S. japonica). ἰθαγ. τῆς Ἰαπωνίας, Σ. ἡ σινικὴ
(S. chinensis), ἰθαγ. τῆς Σινικῆς, Σ. ἡ περσικὴ (S. persica), ἰθαγ. τῆς Περσίας, καὶ Σ. ἡ κοινὴ (S. vulgaris,
γαλλ. Lilas, ἀγγλ. Lilac ἤ Pipe-tree, ἤ κν. Σύριγγα ἤ Λιλά), ἰθαγ. τῆς Οὑγγαρίας καὶ τῆς Περσίας. Τὰ δύο
τελευταῖα εἴδη ἀπαντῶσι θεραπευόμενα καὶ ἐν Ἑλλάδι· τὸ τελευταῖον ἀπαντᾶ ὑπὸ πολλὰς διαφορὰς καὶ
εὐδοκιμεῖ καὶ ἐμβολιαζόμενον ἐπὶ τοῦ Λιγούστρου.
Ονομασία

Η πασχαλιά, όπως δηλώνει και το όνομά της, είναι το καλλωπιστικό φυτό που έχει συνδεθεί με τη γιορτή
του Πάσχα. Και όχι άδικα, καθώς το φυτό της πασχαλιάς μας χαρίζει εντυπωσιακή ανθοφορία που διαρκεί
20 με 30 μέρες, στα τέλη της άνοιξης, κοντά στην περίοδο του Πάσχα.

Ιστορικά στοιχεία

Η Πασχαλιά ήταν πολύ γνωστή από την αρχαιότητα. Η Ελληνική Μυθολογία αναφέρει ότι κάποτε υπήρχε
μια πανέμορφη Νύμφη ή Σειρήνα που ο θεός Πάνας ερωτεύτηκε παράφορα. Η Νύμφη για να γλυτώσει από
το θεό που την κυνηγούσε, μεταμόρφωσε τον εαυτό της σε αρωματικό θάμνο, τη γνωστή μας πασχαλιά.
Στη γλώσσα των λουλουδιών, τα μωβ άνθη της Πασχαλιάς συμβολίζουν τα πρώτα συναισθήματα της
αγάπης, ενώ το λευκό αντιπροσωπεύει την νεανική αθωότητα. Η πασχαλιά θεωρείται ένα πνευματικό φυτό
που με το άρωμά του προάγει την σωματική, συναισθηματική και πνευματική θεραπεία.
Πολλοί χριστιανικοί μύθοι έχουν γραφτεί για την πασχαλιά. Ένας από αυτούς λέει ότι η πασχαλιά
πρόσφερε τον ίσκιο της στην Παναγία μαζί με τον Ιωσήφ και το μικρό Χριστό, όταν φυγαδεύτηκαν στην
Αίγυπτο για να τον σώσουν από το διωγμό του Ηρώδη. Η Παναγία το ευλόγησε, να μοσχοβολάει και να
είναι πάντα γεμάτο με πανέμορφα λουλούδια. Ωστόσο το όνομά της η πασχαλιά το πήρε αργότερα. Όπως
λέει ο μύθος, όταν σταυρώθηκε ο Ιησούς στο Γολγοθά, εκεί κοντά είχε φυτρώσει αυτό το δένδρο, που
βλέποντας τη σταύρωσή του, από τη θλίψη του, μαράζωσε και μαράθηκε.


Σελίδα - 236 -

Τρεις μέρες αργότερα, μετά την Ανάσταση, το μικρό δένδρο ζωντάνεψε και μάλιστα γέμισε με πανέμορφα
μωβ λουλούδια, για να γιορτάσει και αυτό, το χαρμόσυνο γεγονός. Αυτός είναι και ο λόγος που
ονομάσθηκε πασχαλιά.
Η πασχαλιά χρησιμοποιείται πολύ, για τον στολισμό του Επιταφίου και της εκκλησίας τη Μεγάλη
Εβδομάδα, καθώς «ντύνεται» στο μωβ, βαμμένη με τη θλίψη της Μεγάλης Παρασκευής, κατά μία άλλη
χριστιανική παράδοση, ενώ άλλες είναι λευκές για την ημέρα της Ανάστασης.

Περιγραφή

Είναι θάμνος ή δένδρο φυλλοβόλο, με ταχεία ανάπτυξη που μπορεί να φτάσει σε ύψος τα 5μ. Ανθίζει
περίπου για 30 ημέρες. Συνήθως τη συναντούμε σε μωβ και λευκό χρώμα, ενώ τη συναντούμε και σε μπλε
ή κίτρινο. Πρόκειται για ένα ανθεκτικό και σκληροτράχηλο φυτό που μεταφυτεύεται εύκολα και δεν έχει
πολλές απαιτήσεις σε φροντίδα, νερό και λιπάσματα. Αναπτύσσεται σε έδαφος ουδέτερο και καλά
αποστραγγισμένο.
Χρειάζεται ήλιο και μπορεί να φυτευτεί τόσο σε πεδινές, όσο και σε πιο βόρειες περιοχές, καθώς είναι
ανθεκτική στο κρύο. Αντέχει μέχρι τους -20ο C και είναι επίσης ανθεκτική το καλοκαίρι, αρκεί να ποτίζεται
συχνά. Πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα, σπόρους και καταβολάδες.
Συστατικά

Τα λουλούδια της πασχαλιάς, όπως και κάποια άλλα είδη λουλουδιών, περιέχουν στα πέταλά τους μεγάλες
ποσότητες αλκαλοειδών που έχουν αντιφλεγμονώδη και αναλγητική δράση.

Θεραπευτικές Ιδιότητες

Τα λουλούδια της Πασχαλιάς είναι γνωστά για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες Η μυρωδιά της είναι
καταπραϋντική και χρησιμοποιείται από την αρωματοθεραπεία, για προβλήματα άγχους και κατάθλιψης.

Είναι αντιπυρετική, τονωτική και κατάλληλη, για όσους υποφέρουν από δυσπεψίες, φούσκωμα και
διάρροια. Καταπολεμά τους ρευματισμούς. Το έλαιο της πασχαλιάς, εκτός από το ότι είναι αφροδισιακό,
βοηθά στη χαλάρωση του νευρικού και μυϊκού συστήματος. Στη θεραπευτική μαγεία χρησιμοποιείται σαν
έλαιο αποκατάστασης και επαναφοράς και γενικά σαν συστατικό φίλτρων που έχουν να κάνουν με το γάμο,
τις ερωτικές σχέσεις και την ένωση των εραστών.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Τα εντυπωσιακά και πολύ αρωματικά του άνθη, εμφανίζονται κατά τον Απρίλιο - Μάιο και έχουν ιδιαίτερο
μπλέ - μώβ χρώμα (υπάρχουν ποικιλίες και με λευκό άνθος). Η ανθοφορία της συνήθως συμπίπτει με την
περίοδο του Πάσχα.
Παρασκευή και δοσολογία

Για ρευματισμούς και τις πονεμένες αρθρώσεις, φτιάξτε την ακόλουθη συνταγή.
Σε ένα γυάλινο βάζο ρίξτε 100 γρ. άνθη πασχαλιάς και προσθέστε ½ λίτρο ελαιόλαδο. Κλείστε αεροστεγώς
το βάζο και τοποθετείστε το στον ήλιο για 15 μέρες. Στη συνέχεια, σουρώστε το περιεχόμενο, πιέζοντας
καλά τα άνθη, για να πάρετε τις πολύτιμες ουσίες τους. Τρίψτε τα πονεμένα σημεία πρωί και βράδυ.
Το έλαιο της πασχαλιάς μπορεί να καεί σε ειδικό αρωματιστή ή να φορεθεί στο σώμα, πάντοτε διαλυμένο
σε κάποιο έλαιο βάσης ή νερό και ποτέ κατευθείαν στο σώμα. Μπορεί επίσης να αρωματίσει τα κεριά.
















Σελίδα - 237 -

Tulipa undulatifolia, κν τουλίπα η κυματόφυλλος












Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Φυτά (Plantae)
Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)
Ομοταξία: Μονοκοτυλήδονα (Liliopsida)
Τάξη: Λειριώδη (Liliales)
Οικογένεια: Λειριοειδή (Liliaceae)
Γένος: Τουλίπα (Tulipa)
Είδος: T. undulatifolia

Φυτολογικό λεξικό Π.Γ.Γεναδίου

Τουλίπη (Tulipa, γαλλ. Tulipe, άγγλ. Tulip, τουρ. Λαλέ, τ. Λειριωδῶν)· γ. περιλ. ὑπὲρ τὰ 60 εἴδη ἰθαγ. τῆς
Εὐρώπης, τῆς βορ. Ἀφρικῆς καὶ τῆς εὐκρ. Ἀσίας· φ. βολβόρριζα, οἱ βολβοί των δηλητηριώδεις (ἐνέχουσι
τὴν Τούλιπίνην, ἰσχυρὸν σιελογόνον ἀλκαλοειδές), πολλὰ ἐξόχως κοσμητικά, θεραπευόμενα σχεδὸν
πανταχοῦ, ὑπὸ πλείστας δὲ διαφορὰς καὶ νόθα.Τὰ φ. ταῦτα εἶνε ἐκ τῶν ὡραιοτέρων πρωΐμων ἐν ὑπαίθρῳ
θεραπευομένων ἀνθοφόρων. Σπουδαιότερον κέντρον τῆς πολλαπλασιάσεως καὶ τοῦ ἐμπορίου ἀνθοφόρων
βολβῶν ἐν γένει καὶ ἰδίως βολβῶν εἶνε ἡ Ὁλλανδία. Περὶ τὰ μέσα τοῦ 17ου αἰῶνος ἡ θεραπεία τῶν Τ. καὶ
τὸ ἐμπόριον τῶν βολβῶν των προήχθη αὐτόθι εἰς τοιοῦτον βαθμὸν ὥστε νὰ πωλῶνται οὗτοι ἐν τῷ
χρηματιστηρίῳ (ὡς σήμερον πωλοῦνται εἰς τὰ χρηματιστήρια αἱ διάφοροι ἀξίαι) εἰς τιμὰς ἐνὶοτε μυθώδεις.
Ὁ βολβὸς νεωστὶ ἀvακαλυπτoμένου εἴδους ἤ ἐπιτυγχανομένης διαφορᾶς ἤ νόθου Τ. καθίστατο τὸ μῆλον
τῆς Ἔριδος τῶν φιλανθῶν τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καὶ ἐπωλεῖτο ἐνίοτε εἰς τιμὴν ἀνωτέραν καὶ αὐτοῦ τοῦ
χρυσοῦ. Ἀναφέρονται βολβοὶ Τ. πωληθέντες πρὸς δύο, τρεῖς καὶ τέσσαρας χιλιάδας φλορινίων ἕκαστος.
Εἶχε καταλάβει τότε τοὺς φιλανθεῖς πραγματικὴ τουλιπομανία, ἥτις ταχέως παρῆλθε χωρὶς ὅμως νὰ μειωθῇ
ἡ δικαία ἐκτίμησις ἦν πάντες ἀπονέμουσιν εἰς τὰ περικαλλῆ ταῦτα βολβόρριζα φ., τὰ ὁποῖα μετὰ τῶν
Ἀνεμώνων, τῶν Ὑακίνθων καὶ τῶν Βατραχίων στολίζουσι τοὺς κήπους ἐνωρίς τὴν ἄνοιξιν διὰ τῶν
μεγάλων καὶ πολυχρώμων ἁπλῶν ἤ πολυπε¬τάλων ἀνθέων τῶν.
Εἴδη τῆς ἑλλ. χλωρ. ἀναφέρονται 8, ἐν οἷς καὶ Τ. ἡ βοιωτική, Τ. ἡ κλουσία, Τ. ἡ πρωϊανθής, Τ. ἡ
ὀρφανίδειος καὶ Τ. ἡ νότιος (Τ. boeotica, Τ. clusiana, Τ. praecox, T. Orphanidea, Τ. australis), πάντα
θεραπευόμενα πολλαχοῦ πρὸς κόσμον. Διαφορά τοῦ τελευταίου εἴδους (Τ. australis montana) ἀπαντᾶ καὶ
ἐν Κύπρῳ ἔνθα ὀνομάζεται κν. Λαλάς.
Ἐκ τῶν ἀξιολογωτέρων ἐξωτικῶν εἰδῶν εἶνε καὶ Τ. ἡ ἡδύοσμος (Τ. suaveolens, γαλλ. Due de Τhοl, ἀγγλ.
Van Thol Tulip), ἰθαγ. τῆς νοτ. Εὐρώπης, τὰ ἄνθη του εὐοσμότατα· καὶ Τ. ἡ γεσνέρειος (Τ. gesneriana),
ἰθαγ. τῆς Μικρᾶς Ἀσίας)· ἐκ τοῦ εἴδους τούτου προέκυψαν αἱ πλεῖσται διαφοραὶ καὶ τὰ νόθα τὰ
συνηθέστερον πανταχοῦ θεραπευόμενα.

Ονομασία
Τουλίπα η κυματόφυλλος (Tulipa undulatifolia) ή Τουλίπα η βοιωτική (Tulipa boeotica). Θεωρείται η πιο
ωραία από τις Ελληνικές τουλίπες. Βρίσκεται σε περιοχές της Πελοποννήσου και στην κεντρική Ελλάδα
ανάμεσα σε άλλα καλλιεργούμενα φυτά. Καλλιεργείται επίσης ως καλλωπιστικό φυτό σε κήπους και
διάφορα πάρκα.
Σελίδα - 238 -

Ιστορικά στοιχεία

Σε πολλούς Ελληνικούς μύθους αναφέρεται η λέξη τουλίπα. Μύθοι που σχετίζονται με την ιστορία της
γέννησής της. Ένας από αυτούς τους μύθους: Στην Ανατολή (Κουρδιστάν) κάποτε ήταν ένας πρίγκιπας
Κούρδος που τον έλεγαν (Φαρχάντ) (Farhad). Ήταν πολύ ερωτευμένος με τη (Σιρίν) (Shirin). Μια μέρα η
αγαπημένη του σκοτώθηκε, ο Φαρχάντ τότε έπεσε με το άλογό του σε έναν γκρεμό θέλοντας να
αυτοκτονήσει. Το αίμα του απλώθηκε στο έδαφος και κάθε σταγόνα του έγινε τουλίπα. Από εκείνη την
στιγμή η τουλίπα έγινε το έμβλημα της απόλυτης αγάπης.

Περιγραφή

Οι τουλίπες είναι βολβόριζα φυτά και ο βολβός τους είναι ωοειδής και καλύπτεται από διάφορους
μεμβρανοειδείς χιτώνες καστανού χρώματος. Ο πολλαπλασιασμός τους γίνεται με τους βολβούς αυτούς,
οι οποίοι δημιουργούν υπόγεια ριζώματα και, με τη σειρά τους, τα ριζώματα αυτά νέους βολβούς, και έτσι
μπορούν να δημιουργηθούν ολόκληρες αποικίες.
Τα φύλλα της τουλίπας είναι μακριά και σαρκώδη, αυλακωτά με σχήμα λογχοειδές ή ωοειδές. Από το
κέντρο των φύλλων βγαίνει ένας μακρύς βλαστός που φτάνει σε ύψος τα 70 εκατοστά και φέρει στην
κορυφή του ένα μόνο μεγάλο άνθος, σχήματος κυπέλλου, μονόχρωμο σε ποικίλους χρωματισμούς.
Τα κύρια χρώματα των ανθέων της τουλίπας είναι το κίτρινο και το κόκκινο, αλλά βρίσκουμε και λευκά,
πορφυρά και ροζ άνθη. Ο καρπός της τουλίπας είναι κάψα τριγωνικού σχήματος που φέρει πολλά μικρά
σπόρια.
Οι τουλίπες φύονται σε βραχώδεις περιοχές, ορεινές και ημιορεινές, εκεί όπου αναπτύσσονται και άλλα
ποώδη φυτά. Ορισμένα είδη τουλίπας έχουν σχέση με καλλιεργούμενες περιοχές, ιδιαίτερα αυτές όπου
φύονται και σιτηρά.
Τα άνθη της είναι σχήματος κουδουνιού, και εσωτερικά έχουν βαθύ πορφυρό χρώμα με μία στενή ζώνη
χρυσοκίτρινου χρώματος.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή

Η Τουλίπα η κυματόφυλλος το όμορφο αυτό φυτό και άνθος, ανθίζει στα μέσα της άνοιξης σε
ακαλλιέργητα χωράφια ημιορεινών περιοχών, σε άκρες ελαιώνων και βράχο τοίχων. Τα φύλλα βγαίνουν
πρώτα και έχουν κυματιστή μορφή στη περιφέρεια. Είναι ένα είδος που κινδυνεύει να εξαφανισθεί
συνήθως από εκδρομείς ή και ντόπιους αγρότες, από υπέρμετρο συλλογή, δυστυχώς!






































Σελίδα - 239 -

Νέοι & νέες του Βαλτεσινίκου που συμμετέχουν στο πρόγραμμα

α/α Ονοματεπώνυμο Πατρώνυμο Ηλικία
1 Μπίκος Χρήστος - Άγγελος Γεώργιος 7
2 Μπουλούγαρης Σωτήριος Σπυρίδων 16
3 Παναγιωτακόπουλος Παναγιώτης Πέτρος 12
4 Παναγιωτακοπούλου Κανέλλα Πέτρος 10
5 Παναγούλια Αικατερίνη Θεόδωρος 12
6 Παναγούλια Αικατερίνη Αντώνιος 13
7 Παναγούλια Παναγιώτα Δημήτριος 13
8 Παναγούλια Σταυρούλα - Θεώνη Αντώνιος 11
9 Παναγούλια Σωτηρία - Νικολέτα Θεόδωρος 9
10 Παναγούλιας Βασίλειος Αντώνιος 9
11 Παναγούλιας Βασίλειος Δημήτριος 10
12 Παναγούλιας Βασίλειος Θεόδωρος 14
13 Παναγούλιας Γεώργιος Δημήτριος 14
14 Ρέππας Νικόλαος Ηλίας 14
15 Ρέππας Παντελής Χρήστος 11
16 Ροζή Γεωργία Παναγιώτης 11
17 Ροζή Δήμητρα Παναγιώτης 14
18 Ροζής Γεώργιος Παναγιώτης 10
19 Τερζή Θεώνη Χαράλαμπος 10
20 Τερζής Γεώργιος - Παρασκευάς Χαράλαμπος 13
21 Τερζής Κωνσταντίνος Χαράλαμπος 14


Διοικητικό Συμβούλιο Μουσικοχορευτικού & Λαογραφικού Συλλόγου ‘Χορεσίβιος’


2017 – 2020

α. Παπαγεωργίου Αφροδίτη Πρόεδρος ΔΣ
β. Ρέππας Χρήστος Αντιπρόεδρος ΔΣ
γ. Παπαπέτρου Γεωργία Γενική Γραμματέας
δ. Νταλιακούρας Θεράπων Ταμίας
ε. Βασιλικός Παναγιώτης Υπεύθυνος Περιουσίας
στ. Σαρτζετάκης Εμμανουήλ Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων
ζ. Μιχόπουλος Παναγιώτης Υπεύθυνος Ανάπτυξης 4/10/2017 – 30/7/2018
Παναγιωτακόπουλος Βασίλης Υπεύθυνος Ανάπτυξης από 31/7/2018

Χορηγός Επικοινωνίας Δήμος Γορτυνίας


Χορηγοί

Valtesiniko Café

Ξενοδοχείο Πέτρινος Πύργος

Ξενώνας Βασιλικού

Ξενώνας Θέα Βαλτεσινίκου

Ξενώνας Καλή Θέα
Παραδοσιακά προϊόντα Βασιλικός

Παραδοσιακή Ταβέρνα «Βασιλικός»

Πέτρα & Έλατο Art Hotel Vasilikos

Ταβέρνα Κληματαριά

















































Σελίδα - 241 -

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ



«Δίανθος» http://www.herb.gr/
250 βότανα και οι θεραπευτικές τους ιδιότητες (2016) Γκόλιου Ρούλα Εκδόσεις ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ

a b c Homeopathy http://abchomeopathy.com/
Agni Yoga Society, To Υπεργήινο – Η Εσωτερική Ζωή, Εκδόσεις Κέδρος, 1997

Agni Yoga Society, Ωμ, εκδόσεις Κέδρος, 2009
Decharme Paul, Ελληνική Μυθολογία, τόμος α΄, εκδόσεις Ιστορικών Βιβλίων

Diel Paul, Ο Συμβολισμός στην Ελληνική Μυθολογία, εκδόσεις Χατζηνικολή, 1980
Farnell R. Lewis, Ασκληπιός – Διόσκoυρoι, εκδόσεις Ιάμβλιχος, 1997

Fortune Dion, Η Μυστική Καββάλα, εκδόσεις Ιάμβλιχος, 1986
Health from Nature http://health-from-nature.net/

https://el.wikipedia.org/wiki/
https://www.botanical.com/
Plants for a future http://pfaf.org/

Άπαντα Φυτολογικό λεξικό κατά Θεόφραστο (1998) Καρακατσάνη Ρένα Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ

Άπαντα 1 Περί φυτών ιστορίας (1998) Θεόφραστος Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ
Άπαντα Περί φυτών αιτιών (1998) Θεόφραστος Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ
Αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά (2019) Θεόδωρος Β. Κουτσός Εκδόσεις ΖΗΤΗ

Αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά(2012) Δόρδας Χρήστος Εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΑΙΔΕΙΑ
Αρωματικά καρυκευτικά φυτά (2006) Ζάχαρης Αστέριος Εκδόσεις ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΗΣ

Αρωματικά φαρμακευτικά φυτά και αιθέρια έλαια (2016) Σταύρος Θ. Κατσιώτης - Πασχαλίνα Σ.
Χατζοπούλου Εκδόσεις ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
Βασίλης Πάνος, «Ο Ασκληπιός ο σωτήρας του κόσμου»
Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα (όρος: Ασκληπιός).

Εναλλακτική δράση https://enallaktikidrasi.com/

Η αρχαιοβοτανική έρευνα της διατροφής στην προϊστορική Ελλάδα (2009) Σουλτάνα - Μαρία
Βαλαμώτη Εκδόσεις UNIVERSITY STUDIO PRESS

Θεραπευτικά βότανα και φυτά (2002) Εκδόσεις ΙΡΙΔΑ
Κακριδής Θ. Ιωάννης, Ελληνική Μυθολογία, Οι Θεοί (τόμος 2), εκδόσεις Εκδοτική Αθηνών,
1986
Κερένυι Καρλ, Η Μυθολογία των Ελλήνων, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1996

Λεξικόν Φυτολογικόν Π.Γ. ΓΕΝΝΑΔΙΟΥ Αθήνα 1914
Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παύλου Δρανδάκη (όροι: Ασκληπιός, Ασκληπιείο).

Μικρή εγκυκλοπαίδεια βοτάνων (2012) Γκόλιου Ρούλα Εκδόσεις ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ -ΠΑΙΔΕΙΑ
Ο Ασκληπιός και οι Απαρχές της Ιατρικής, εκδόσεις Εξάντας, 1996




Σελίδα - 242 -

Οδηγός των φαρμακευτικών φυτών, Paul Schauenberg, Ferdinand Paris, Εκδότης Μ. Γκιούρδας,
Αθήνα 1981
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Εργαστήριο Φαρμακολογίας.
http://mediplantepirus.med.uoi.gr/pharmacology/
Παράκελσος Θεόφραστος, Ο Αλχημιστής Θεόφραστος Παράκελσος – Κείμενα, εκδόσεις
Ιάμβλιχος, 1988

Ρισπέν Ζαν, Μεγάλη Ελληνική Μυθολογία, τόμος 2, εκδόσεις Κουτσουμπός
Τα βότανα της γιαγιάς (1983) Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ
Τα φαρμακευτικά βότανα και οι θεραπευτικές τους ιδιότητες, (1981) Λάμπρου Π. Σπύρου,
Αγροτικός εκδοτικός οίκος

Το Βήμα του Ασκληπιού, On-Line Περιοδικό, Τόμος 8ος, Τεύχος 4ο, Οκτώβριος – Δεκέμβριος
2009


































































Σελίδα - 243 -