modul tuisyen mpdca sains spm 2020

2. Jadual 1 menunjukkan keputusan eksperimen mengkaji kesan suhu terhadap

pertumbuhan bakteria.

Suhu (°C) Saiz koloni bakteria selepas 24 jam (mm)

02

15 5

25 10

35 15

60 3

Jadual 1

a) Nyatakan hipotesis bagi eksperimen ini
_________________________________________________________________

b) (i) berdasarkan Jadual 1 di atas, lukiskan graf bagi menunjukkan hubungan antara
saiz koloni bakteria dengan suhu

148

(ii) Berdasarkan graf, nyatakan suhu optimum untuk pertumbuhan bakteria.
______________________________________________________________

c) Ramalkan saiz koloni bakteria pada suhu 70°C
_________________________________________________________________

3. Rajah 2 menunjukkan graf perubahan kepekatan antibodi dalam darah selepas
suntikan ke atas seorang pelajar.

Rajah 2
a) Apakah yang dimaksudkan dengan vaksin?

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
b) (i) Berdasarkan Rajah 2, apakah yang berlaku apabila vaksin disuntik kali
pertama?

_______________________________________________________________
(ii) Mengapakah pelajar itu perlukan suntikan kedua?

_______________________________________________________________
(iii) Namakan jenis keimunan yang diperoleh pelajar itu.

______________________________________________________________
149

c) Bagaimanakah seorang pelajar itu mendapat keimunan secara semulajadi?
________________________________________________________________

4. Ahmad Sufian seorang ahli Biologi sedang mengkaji kitaran hidup nyamuk bagi
mencari cara mencegah penyebaran penyakit demam denggi.
Rajah 3 di bawah menunjukkan kitar hidup nyamuk yang dikaji beliau.

Rajah 3
a) Namakan peringkat Y dan Z.

Y : ______________________________________________________________
Z : ______________________________________________________________

b) Bagaimanakah nyamuk dapat dikawal pada peringkat W dan Z?
W : _____________________________________________________________
Z : ______________________________________________________________

c) Bagaimanakah nyamuk dapat menyebarkan penyakit demam denggi?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

150

5. Jadual 2 di bawah menunjukkan beberapa jenis penyakit yang disebabkan oleh

patogen tertentu dan satu daripada cara jangkitannya.

Penyakit Patogen Cara Jangkitan

Selsema _________________ Titisan air
AIDS Virus Perkongsian jarum suntikan
Kurap
Malaria _________________ Sentuhan
Tibi Protozoa Melalui vektor
Bakteria Melalui udara

Jadual 2

a) Lengkapkan Jadual 2 dengan menamakan jenis patogen yang menyebabkan
penyakit selsema dan kurap.

b) (i) Namakan vektor yang menyebabkan penyakit malaria
_______________________________________________________________

(ii) Bagaimanakah vektor di (b)(i) menyebarkan penyakit?

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

c) (i) Penyakit yang manakah dalam Jadual 2 boleh dicegah dengan menggunakan
vaksin?
_______________________________________________________________

(ii) Nyatakan peranan vaksin dalam pencegahan penyakit.
______________________________________________________________

d) Nyatakan satu cara jangkitan yang lain bagi penyakit AIDS.
______________________________________________________________

151

BAHAGIAN C : SOALAN ESEI

6. Kaji pernyataan berikut :

Dua pesakit di hospital, Siti Haminah dan juga Tan Meng Hong menghidapi
penyakit yang disebabkan oleh bakteria. Siti Haminah yang dirawat dengan
antibiotik penisilin telah sembuh manakala Tan Meng Hong yang tidak dirawat
dengan penisilin tidak sembuh. Keputusan menunjukkan kesan antibiotik penisilin
terhadap pertumbuhan bakteria

(a) Cadangkan satu hipotesis bagi eksperimen ini [1 markah]

(b) Anda dibekalkan dengan :

Larutan penisilin, air suling, cakera kertas turas, kultur bakteria, agar-agar
nutrien yang steril dan radas lain.

Rancang satu eksperimen untuk menguji hipotesis tersebut. [1 markah]
[2 markah]
Jawapan anda mestilah berdasarkan aspek-aspek berikut : [1 markah]
[4 markah]
i) Tujuan eksperimen [1 markah]
ii) Pembolehubah
iii) Senarai radas dan bahan
iv) Kaedah
v) Penjadualan data


152

FORMAT BAHAGIAN C

a) HIPOTESIS ..............................................................................................
(H=MV + RV )

..............................................................................................

b) TUJUAN

(Untuk mengkaji MV + Untuk mengkaji ...................................................................
RV ) ..............................................................................................

c) PEMBOLEHUBAH

# Pembolehubah ……………………………………………………………………
dimanipulasi (MV)

# Pembolehubah ……………………………………………………………………
bergerakbalas (RV) (Parameter + bahan)
……………………………………………………………………
# Pembolehubah
dimalarkan (CV)

d) SENARAI BAHAN & Tulis semula bahan dan radas yang diberikan
RADAS di dalam soalan :
……………………………………………………………………
(Senaraikan semua ….…………………………………………………………………
alat/bahan MV,RV dan CV)

……………………………………………………………………

e) KAEDAH Lukis gambarajah atau

(Diagram/Cara guna
CV,MV dan RV
menggunakan alat/bahan
yang telah disenaraikan)

Langkah-langkah

153

f) PENJADUALAN MV1 + MV2 : Tiada bacaan / hasil dalam RV
DATA
(Mesti Lukis Jadual)

MV RV

MV 1

MV 2

7. Beberapa orang penduduk Kampung Cempaka telah dimasukkan ke wad kecemasan

akibat cirit-birit dan muntah-muntah yang teruk. Doktor telah mengesahkan mereka

mengidap penyakit taun. Berdasarkan kes tersebut, sekumpulan pegawai dari Jabatan

Kesihatan telah diarahkan untuk mengawal penyakit itu.

Terangkan bagaimana cara untuk mencegah penyakit ini daripada menular.

Penerangan anda hendaklah mengandungi aspek-aspek berikut:

• Kenal pasti masalah [1 markah]

• Penjelasan masalah [1 markah]

• Cadangan empat kaedah untuk menyelesaikan masalah

itu. [4 markah]

FORMAT SOALAN ESEI

i) Mengenalpasti 154
masalah

ii) Penjelasan masalah

iii) Keadah penyelesaian 1.
masalah
2,

3,

4.

8. Sistem imunisasi dalam badan manusia adalah pertahanan utama melawan patogen dan
jangkitan melalui proses yang dipanggil keimunan. Terdapat dua jenis keimunan asas untuk
manusia iaitu keimunan aktif dan keimunan pasif.

a) Dengan menggunakan perkataan yang diberi, terangkan bagaimana keimunan aktif
buatan diperolehi.

• Vaksin [ 4 markah ]
• Antibodi

b) Peningkatan kes demam denggi menujukkan bahawa ianya telah menjadi satu wabak
di Malaysia.

Huraikan cara untuk mengatasi masalah ini

Penerangan anda hendaklah mengandungi aspek-aspek yang berikut :

(i) Mengenalpasti masalah [ 1 markah ]
(ii) Terangkan punca masalah tersebut [ 1 markah ]
(iii)Terangkan dua kaedah penyelesaian masalah tersebut [ 4 markah ]

155

FORMAT SOALAN ESEI

a)

1.

Vaksin 2.

Antibodi 1.
2.

3.

b)

i) Mengenalpasti
masalah

ii) Penjelasan masalah

iii) Keadah penyelesaian 1.Kaedah:
masalah Penjelasan:

2. Kaedah :
Penjelasan

3. Kaedah :
Penjelasan

4. Kaedah :
Penjelasan

156

9. Kaji situasi berikut

Situasi R

Keadaan pesakit sebelum rawatan Keadaan pesakit selepas rawatan
Batuk berpanjangan
dengan streptomisin
Tidak batuk
Situasi S

Keadaan pesakit sebelum rawatan Keadaan pesakit selepas rawatan
Dengan ubat batuk biasa

Batuk berpanjangan Batuk berpanjangan

(a) Cadangkan satu hipotesis untuk menyiasat situasi di atas.

[1 markah]

(b) Berdasarkan maklumat yang diberi dalam situasi R dan S, cadangkan satu

eksperimen untuk menyiasat kesan antibiotik ke atas pertumbuhan bakteria

menggunakan dua piring Petri steril, agar-agar nutrien steril, dua ceper kertas

turas, larutan streptomisin, air suling dan bahan lain.

Huraian anda harus mengandungi kriteria berikut:

(i) Tujuan eksperimen [1 markah]

(ii) Mengenal pasti pembolehubah [2 markah]

(iii) Senarai radas dan bahan [1 markah]

(iv) Prosedur atau kaedah [4 markah]

(v) Penjadualan data [1 markah]

157

FORMAT BAHAGIAN C

a) HIPOTESIS ..............................................................................................
(H=MV + RV )

..............................................................................................

b) TUJUAN

(Untuk mengkaji MV + Untuk mengkaji ...................................................................
RV ) ..............................................................................................

c) PEMBOLEHUBAH

# Pembolehubah ……………………………………………………………………
dimanipulasi (MV)

# Pembolehubah ……………………………………………………………………
bergerakbalas (RV) (Parameter + bahan)
……………………………………………………………………
# Pembolehubah
dimalarkan (CV)

d) SENARAI BAHAN & Tulis semula bahan dan radas yang diberikan
RADAS di dalam soalan :
……………………………………………………………………
(Senaraikan semua ….…………………………………………………………………
alat/bahan MV,RV dan CV)

……………………………………………………………………

e) KAEDAH Lukis gambarajah atau

(Diagram/Cara guna

CV,MV dan RV
menggunakan alat/bahan
yang telah disenaraikan)

158

Langkah-langkah

f) PENJADUALAN MV1 + MV2: Tiada bacaan / hasil dalam RV
DATA
(Mesti Lukis Jadual)

MV RV

MV 1

MV 2

159

BAB 10 : NUTRISI DAN PENGELUARAN MAKANAN
10.1 KEPENTINGAN AMALAN PENGAMBILAN NUTRISI YANG BAIK DAN

SEIMBANG

NUTRISI

APAKAH NUTRISI SEIMBANG? Sumber nutrien :

• mengandungi semua kelas makanan yang Nutrien berasal daripada protein, karbohidrat, lemak,
diperlukan oleh badan dalam kuantiti yang vitamin, garam mineral, selulosa dan air
sesuai.
Nilai Kalori : Alat Pengukur Kalori :
• diperlukan untuk pertumbuhan,
pembekalan tenaga, kesihatan dan • Jumlah tenaga yang Kalorimeter Bom
memperbaiki tisu yang rosak dibebaskan semasa
proses pengoksidaan Mengukur kuantiti tenaga
• contoh kelas makanan adalah seperti makanan yang dalam sesuatu makanan.
berikut : lengkap

• 1 kalori = Jumlah
tenaga yang
diperlukan untuk
menaikkan suhu 1
gram air sebanyak
10C

• 1 g karbohidrat = 4
kcal

• 1 g lemak = 9 kcal
• 1 g protein = 4 kcal

160

1. Umur 2. Saiz badan 3. Jantina

Kanak-kanak dan remaja Orang berbadan besar Orang lelaki memerlukan
memerlukan banyak tenaga memerlukan lebih tenaga lebih banyak tenaga
untuk tumbesaran. daripada orang yang daripada perempuan
berbadan kecil kerana : kerana :
Kadar metabolisma orang
yang lebih muda lebih • Mempunyai bilangan sel • Saiz badan yang lebih
tinggi jika dibandingkan yang lebih banyak besar.
dengan orang dewasa dan
orang tua. • Lebih tenaga diperlukan • Lebih aktif dan cergas
untuk menampung • Lemak dibawah lapisan
keperluan metabolisma
bagi setiap sel. kulit lebih nipis
berbanding perempuan.

6. Keadaan Kesihatan. Faktor-faktor yang
mempengaruhi
Ibu yang hamil dan keperluan kalori
menyusukan anak seseorang
memerlukan makanan yng
kaya dengan protein, 5. Aktiviti Fizikal 4. Iklim Persekitaran
vitamin dan mineral
Seseorang yang melakukan Penduduk yang tinggal di
Pesakit juga memerlukan kerja berat, aktif, cergas dan kawasan beriklim sejuk
makanan yang berkalori aktif bersukan memerlukan memerlukan lebih banyak
tinggi dan kaya dengan lebih banyak tenaga tenaga berbanding dengan
vitamin untuk pemulihan berbanding dengan orang penduduk di kawasan
penyakit. yang tidak berkerja atau beriklim panas
kurang aktif.
Tenaga diperlukan untuk
mengekalkan suhu badan
dalam cuaca yang sejuk.

161

MASALAH KESIHATAN BERKAITAN PENGAMBILAN MAKANAN

OSTEOPOROSIS MARASMUS KWASYIORKOR

Akibat kekurangan kalsium Akibat kekurangan Akibat dari kekurangan
dan vitamin D karbohidrat dalam diet protein di dalam diet

Sumber : keju susu, ikan Dapat dicegah melalui Dapat dicegah dengan
bilis, bijirin dan sayuran pengambilan makanan dari pengambilan lebih protein
sumber karbohidrat yang seperti ikan, daging dan
Kesan kekurangan : kaki tinggi ayam dalam diet
bengkok dan tulang mudah
patah. Kesan kekurangan : Kesan kekurangan :
Berbadan kurus dan tidak pertumbuhan terbantut,
bertenaga. perut buncit, cirit birit,kulit
bersisik dan mengelupas.

Masalah Kesihatan Berkaitan
Dengan Pemakanan

SKURVI BERI BERI GOITER

Akibat dari kekurangan Akibat dari kekurangan Akibat dari kekurangan
pengambilan vitamin C vitamin B pengambilan iodin di dalam
diet
Dapat dikurangkan dengan Dapat dicegah dengan
pengambilan lebih buah- pengambilan makanan yang Dapat dicegah melalui
buahan sitrus dan sayur- kaya dengan vitamin B seperti pengambilan lebih makanan
sayuran. telur, hati dan makanan yang laut
dihasilkan menggunakan ragi.
Kesan kekurangan : sering Kesan kekurangan :
mengalami pendarahan gusi Kesan kekurangan : lemah pembengkakan kelenjar
dan organ-organ dalaman. otot, gangguan sistem saraf tiroid dan mungkin
dan jantung dan hilang selera mengakibatkan kemandulan.
makan.

162

KEGEMUKAN ARTERIOSKLEROSIS : ANOREKSIA NERVOSA

Akibat telalu banyak mengambil Akibat dari pemendakan Akibat tiada selera untuk
makanan berlemak, kolesterol dalam salur darah makan akibat dari penyakit
berkarbohidrat tinggi dan kurang yang menjadikannya mengecil psikologi, pengambilan ubat-
bersenam atau tersumbat. ubatan atau sengaja tidak
mengambil makanan.
Kesan : berisiko untuk mendapat Kesan : berisiko untuk
penyakit jantung, sukar bernafas, mendapat serangan jantung Kesan : menjadi kurus, pucat,
tekanan darah tinggi dan diabetes atau strok. lemah, kitar haid terganggu
serta mempunyai gejala
Dapat dikurangkan dengan Dapat dikawal dengan malnutrisi.
mengawal pengambilan makanan mengurangkan pengambilan
lemak dan banyak bersenam. makanan yang mengandungi Dapat dirawat dengan
lemak dan kerap bersenam. mengamalkan pengambilan
diet yang seimbang untuk
untuk tempoh yang lama.

MASALAH KESIHATAN
AKIBAT TABIAT

PEMAKANAN YANG TIDAK
SIHAT.

KENCING MANIS TEKANAN DARAH KARIES GIGI
TINGGI
Akibat dari pengambilan Akibat pengambilan gula yang
gula yang berlebihan dan Akibat dari pengambilan berlebihan dalam minuman
kegagalan badan garam yang berlebihan dan makanan yang
menghasilkan insulin yang dalam diet. menyebabkan pembentukan
cukup. asid hasil dari tindakbalas
Kesan : faktor utama kepada bakteria.
Kesan : Ulser kulit sukar penyakit jantung dan strok.
untuk dipulihkan dan Kesan : Menyebabkan strok,
peningkatan kadar gula Dapat dihindarkan dengan tekanan darah tinggi,
dalam darah yang boleh mengurangkan pengambilan kemerosotan fungsi organ
menyebabkan strok dan rokok dan dengan penting seperti ginjal dan mata
masalah penglihatan pengambilan ubat untuk
menurunkan kadar tekanan Dapat dikurangkan dengan
Dapat diatasi dengan darah. mengurangkan pengambilan
pemgambilan suntikan gula dalam minuman.
insulin dan selalu
bersenam. 163

10.2 KEPERLUAN NUTRIEN OLEH TUMBUHAN
PROSES FOTOSINTESIS

Proses fotosintesis oleh tumbuhan berdaun hijau.
Tumbuhan berpigmen hijau ( klorofil) menyerap cahaya matahari

Cahaya matahari digunakan untuk menguraikan molekul air kepada oksigen dan
hidrogen

Hidrogen bertindakbalas dengan karbon dioksida untuk membentuk glukosa

Cahaya matahari glukosa + oksigen
Karbon dioksida + air

Klorofil

164

TUMBUHAN DAN KEPERLUAN NUTRIEN

MAKRONUTRIEN
Unsur yang diperlukan dalam kuantiti yang banyak
Penting dalam pembentukan dinding sel dan protoplasma

Nitrogen Magnesium Fosforus

Penting untuk Penting untuk Penting untuk penghasilan
pertumbuhan daun dan pembentukan klorofil, akar, asid nukleik,
sel-sel baru. protoplasma dan mensintesis protein,
mengaktifkan enzim respirasi dan pembahagian
Kesan kekurangan : pernafasan sel.

Pertumbuhan terbantut, Kesan kekurangan : Kesan kekurangan
daun bersaiz kecil, daun
kekuningan dan Pertumbuhan perlahan Pembentukan akar menjadi
pertumbuhan pucuk dan daun berwarna perlahan, tumbesaran
terbantut kuning terbantut dan pembentukan
bintik ungu dan merah pada
daun

Kalium / Potassium Kalsium Sulfur

Penting untuk pembentukan Penting untuk Penting untuk mensintesis
bunga dan buah, amino asid, pembentukan hujung protein dan asid nukleik,
dan mensintesis protein akar dan pucuk, pembentukan buah dan
pembentukan dinding pembahagian sel
Kesan kekurangan : sel, membran sel dan
pembahagian sel. Kesan kekurangan :
Pertumbuhan terbantut, daun
kuning dan pembentukan Kesan kekurangan : Pembentukan akar terbantut,
bunga lambat klorosis dan daun muda
Tumbesaran terbantut, luruh.
bentuk daun tidak
sekata dan akar serta
tunas yang lemah.

165

Kuprum Zink Besi
Penting untuk mensintesis
Penting untuk pembentukan protein, mematangkan biji benih Penting untuk mensintesis
bunga, dan klorofil dan mengaktifkan enzim-enzim. klorofil dan enzim respirasi
Kesan kekurangan : serta pertumbuhan pucuk.
Kesan kekurangan : Tumbesaran terbantut, klorosis
pada daun dan pembentukan Kesan kekurangan :
Tumbesaran terbantut, daun yang tidak sekata.
pembentukan pucuk perlahan Klorosis pada daun dan
dan pembentukan titik perang MIKRONUTRIEN pucuk.
pada daun. Unsur yang diperlukan dalam

kuantiti yang sedikit
Penting dalam pembentukan
dinding sel dan protoplasma

Boron Mangan Molibdenum

Penting untuk pembentukan Penting untuk mengaktifkan Penting untuk mengikat
buah dan biji benih, enzim dalam karbohidrat dan nitrogen, pembentukan
percambahan serta perlu dalam proses fotosintesis enzim dan mensintesis
pembentukan tiub debunga. hormon tumbuhan.
Kesan kekurangan :
Kesan kekurangan : Kesan kekurangan :
Dan keperangan, buah dan
Tumbesaran terbantut dan daun yang kecil. Tumbesaran terbantut,
pembentukan bunga bentuk daun tidak sekata dan
terganggu. daun yang kurang hijau.

166

10.3 Kitar Nitrogen


167

SOALAN STRUKTUR
1. Rajah di bawah menunjukkan radas yang digunakan untuk mengkaji kesan
kekurangan nutrien ke atas pertumbuhan tumbuhan.

a) Nyatakan pembolehubah :
(i) dimalarkan : _____________________________________________
(ii) dimanipulasi : _____________________________________________
(iii) bergerak balas : _____________________________________________

b) Mengapakah kedua-dua tabung didih dibalut dengan kertas hitam?
___________________________________________________________

c) Apakah yang dapat diperhatikan pada benih yang bercambah dalam tabung didih
Y di akhir eksperimen?
___________________________________________________________

d) Namakan satu sebatian yang boleh membekalkan fosforus kepada tumbuhan X.
___________________________________________________________

2. Rajah 1 di bawah menunjukkan penggunaan tenaga/kalori bagi individu berbeza.

168

Individu Lelaki Remaja Perempuan Lelaki Dewasa Perempuan
Remaja Dewasa

Keperluan 13000kj 11000kj 10000kj 9000kj

tenaga/Kalori

Rajah 1

Rajah 2 menunjukkan penyakit Malnutrisi yang dialami oleh individu A,B,C dan D.

Beri-beri Riket Kwasyiokor Goiter

Individu (A) Individu (B) Individu (C) Individu (D)

Rajah 2

2 Soalan Jawapan Markah

(a) Berdasarkan Rajah 1 1.

diatas berikan 2 faktor (1 markah)

yang menentukan kadar

penggunaan tenaga/kalori 2.
individu?

(b) Berikan perbandingan (1 markah)
penggunaan kalori antara (2 markah)
Lelaki remaja dan Lelaki (1 markah)
Dewasa dan beri alasan
jawapan anda?

(c) Kesan malnutrisi apakah A.

yang menyebabkan
masalah kesihatan yang di B.

alami individu dalam rajah C.
2?

D.

(d) Berikan satu sumber A.

makanan yang boleh

membantu individu A dan

C mendapatkan zat yang C.
diperlukan

169

(e) Nyatakan satu punca 1.

penduduk di Afrika yang (1markah)

ramai mengalami masalah

kesihatan seperti Individu

C.

(6 markah)

3. Saiz bagi dua individu yang ditunjukkan dalam rajah di bawah adalah berhubung
dengan tabiat pemakanan mereka.

a) Namakan masalah yang dihidapi oleh mereka
(i) Rajah (i) :
______________________________________________________
(ii) Rajah (ii) :
______________________________________________________

b) Apakah masalah yang selalunya berlaku kepada perempuan?
___________________________________________________________

c) Nyatakan satu jenis makanan yang sesuai untuk mengurangkan diet lelaki itu.
___________________________________________________________

170

d) (i) Apakah masalah yang dihidapi oleh kanak-kanak lelaki yang
ditunjukkan dalam rajah di atas?
___________________________________________________________

(ii) Nyatakan nutrien yang kurang diambil oleh budak-budak lelaki ini
yang menyebabkan penyakit di atas.
___________________________________________________________

4. Rajah di bawah menunjukkan sebahagian daripada Kitar Nitrogen

a) (i) Kenal pasti bahan Z dalam rajah di atas.
________________________________________________________

171

(ii) Nyatakan kelas mikroorganisma yang terlibat dalam proses
penguraian
______________________________________________________

b) Namakan jenis bakteria yang terlibat dalam proses X dan Y.
(i) Proses X :
___________________________________________________
(ii) Proses Y :
___________________________________________________

c) (i) Apakah proses W?
________________________________________________________

(iii) Terangkan bagaimana proses dalam (c)(i) mengubah nitrogen
dalam udara kepada nitrat dalam tanah.

________________________________________________________

________________________________________________________

BAHAGIAN C : SOALAN ESEI

5. Kaji penyataan berikut :

Pokok yang ditanam oleh Pak Musa tidak tumbuh dengan subur. Dia mendapati daunnya
menjadi kuning dan pertumbuhan terbantut berbanding pokok yang ditanam oleh Pak
Ismail yang tumbuh dengan subur.

a) Cadangkan satu hipotesis yang sesuai untuk mengkaji pernyataan di atas.

[1 markah]

b) Dengan menggunakan dua anak benih jagung, larutan kultur Knop, larutan kultur

tanpa nitrogen dan radas lain, huraikan satu eksperimen untuk menguji hipotesis di

atas. Jawapan anda mestilah mempunyai aspek-aspek berikut :

i) Tujuan eksperimen [1 markah]

ii) Pembolehubah [2 markah]

iii) Senarai radas dan bahan [1 markah]

iv) Kaedah dan prosedur [4 markah]

v) Penjadualan data [1 markah]

172

FORMAT BAHAGIAN C

a) HIPOTESIS
(H=MV + RV )

b) (i)TUJUAN Untuk mengkaji

(Untuk mengkaji MV + RV )

(ii)PEMBOLEHUBAH

# Pembolehubah
dimanipulasi (MV)
# Pembolehubah
bergerakbalas (RV)
# Pembolehubah dimalarkan
(CV)

(iii) SENARAI BAHAN & Tulis semula bahan dan radas yang diberikan di dalam soalan :
RADAS

(Senaraikan semua ………………………………………………………………………
alat/bahan MV,RV dan CV) ……………………………………………………………………..

………………………………………………………………………

(iv) KAEDAH Lukis gambarajah atau

(Diagram/Cara guna

CV,MV dan RV menggunakan
alat/bahan yang telah
disenaraikan)

Langkah-langkah

173

(v) PENJADUALAN DATA

(Mesti Lukis Jadual) (Mesti lukis jadual)

MV RV MV1 +MV2 : Tiada bacaan /hasil dalam RV

Data 1

Data 2

6. Saloma ialah seorang kanak-kanak yang berusia 12 tahun. Dia diberi tiga menu sarapan yang
berbeza seperti ditunjukkan dalam rajah di bawah.

(a) Nyatakan 2 kelas makanan beserta fungsinya

[4 markah]

(b) Pilih menu yang sihat sesuai dengan umur Natasha. Penerangan anda perlu

melibatkan aspek-aspek berikut :

• Tujuan pemilihan. [1 markah]

• Penerangan tentang kebaikan setiap menu berdasarkan kepada kelas makanan

dan fungsinya. [3 markah]

• Senarai jenis menu mengikut kepentingannya. [1 markah]

• Sebab bagi pilihan anda. [1 markah]

174

7. (a) Pilih mana-mana dua contoh makronutrien dan terangkan fungsinya terhadap
tumbuhan.

[4 markah]

(b) En. Mamat mendapati daun pokok bendinya kekuningan .Terangkan bagaimana En.
Mamat boleh mengatasi masalah tersebut.

[1 markah]
Penerangan anda mesti berdasarkan perkara berikut : [3 markah]
i. Mengenalpasti masalah [1 markah]
[1 markah]
ii. Mencadangkan tiga alternatif atau pilihan kaedah

iii. Membuat urutan alternatif mengikut keutamaan

iv. Pilih kaedah terbaik dan beri alasan anda






175

Rangka Jawapan. JAWAPAN MARKAH
FORMAT 1 markah

a) Mengenalpasti masalah 3 markah
1.
b) Mencadangkan tiga alternatif 1 markah
atau pilihan kaedah 1 markah
2.
c) Membuat urutan alternatif
mengikut keutamaan

d) Pilih kaedah terbaik dan beri 3.
alasan anda

1.


2.



3.






176

9. (a) Terangkan dua faktor yang mempengaruhi keperluan kalori bagi seorang individu.

Faktor yang mempengaruhi Penerangan
keperluan kalori

1.

2.

(4 markah)

(b) Maklumat berikut menunjukkan masalah kesihatan bagi seorang lelaki

• Kegendutan
• Penyakit

jantung
• Tekanan darah

tinggi
• Kencing manis

Terangkan bagaimana lelaki itu boleh mengatasi masalah kesihatannya. (1 markah)
(1 markah)
Penerangan anda hendaklah mengandungi aspek-aspek berikut: (3 markah)
(1 markah)
i) Kenalpasti masalah
ii) Penjelasan masalah
iii) Cadangkan tiga kaedah untuk menyelesaikan masalah ini
iv) Pilih kaedah terbaik dan jelaskan pilihan anda

177

Rangka Jawapan: JAWAPAN MARKAH
FORMAT 1 markah
1 markah
i) Mengenalpasti
masalah 3 markah
1 markah
ii) Penjelasan masalah

iii) Kaedah
menyelesaikan masalah

Kaedah terbaik dan
penjelasan

178

BAB 11 Pemeliharaan dan Pemuliharaan Alam Sekitar
11.1 Keseimbangan Alam Sekitar

4 Takrif: Keadaan interaksi antara organisma dengan organisma lain dan dengan alam
sekitarnya untuk mewujudkan suatu kestabilan dinamik.

4 Kitar semulajadi: Mengekalkan keseimbangan alam dengan mengitar semula
sumber alam
Contoh : Kitar Karbon, Kitar Air dan Kitar Nitrogen

179

(Aliran Tenaga)
180

11.2 Kesan Bencana Alam

Kemarau Panjang Banjir
Û Kawasan rendah ditenggelami air
J Menyebabkan perubahan iklim Û Hakisan tanah berlaku
J Memusnahkan habitat Û Pencemaran air
J Kematian fauna dan flora Û Pemusnahan habitat
J Siratan makanan terjejas Û Harta benda termusnah
J Manusia kehilangan sumber Û Merebak penyakit seperti taun
Û Kebuluran
makanan/ kebuluran

Letupan gunung berapi Taufan

Ý Bentuk fizikal bumi berubah ~ Harta benda musnah
Ý Habitat musnah ~ Hidupan mati
Ý Hidupan mati ~ Habitat musnah
Ý Pencemaran udara di ~ Rantai makanan terganggu

sekitar gunung berapi Kebakaran hutan
Q Habitat haiwan termusnah
Gempa bumi Q Tumbuhan dan haiwan mati
Q Pencemaran udara: jerebu
  Habitat musnah
  Tumbuhan dan haiwan mati menjejaskan kesihatan
  Rantai makanan terputus

11.3 Pemeliharaan dan Pemuliharaan Alam Sekitar serta Pengawalan
Pencemaran

Takrif: Peningkatan kuantiti bahan pencemar yang mengakibatkan perubahan fizikal atau kimia
dalam alam sekitar.

Punca Pencemaran Alam Sekitar

Punca Pencemaran Bahan Pencemar Kesan Kepada Manusia dan Alam
Utama Sekitar

 Gas berasid seperti  Larut dalam air hujan membentuk hujan
karbon dioksida dan asid yang
sulfur dioksida ®Menjejaskan kesihatan.
®Merendahkan pH air sungai,kolam
dan tidak sesuai untuk hidupan.
®Merendahkan pH tanah, tanah kurang
subur.

181

(a) Pembakaran H Jelaga dan debu NMengaburi pandangan
bahan api fosil NMenjejaskan sistem respirasi
seperti petroleum, ☼ Karbon dioksida NMenutup stoma daun dan
gas asli dan
arang batu h Karbon monoksida mengurangkan fotosintesis
dalam
perindustrian + Bahan toksik NMenyebabkan kesan rumah
seperti logam hijau
(b) Pembuangan bahan berat (merkuri,
sisa industri seperti nikel dan üSuhu bumi meningkat naik
bahan toksik, asap, kadmium) üAis di kawasan kutub lebur dan
bahan radioaktif
dan haba dalam menyebabkan paras air laut naik
perindustrian üKawasan rendah tenggelam
üPerubahan dalam arah angin yang

menyebabkan bencana alam
h Merosakkan jantung
h Mengurangkan kebolehan darah

membawa oksigen dalam badan
h Dos kecil- pening dan sakit kepada
h Dos besar- maut
+ Mengancam kesihatan

N Merkuri: kecacatan fetus dan
ganggu sistem saraf,
menyebabkan penyakit
Minamata

N Plumbum: meninggikan tekanan
darah, menjejaskan
pertumbuhan dan merosakkan
sistem saraf

N Kadmium: menyebabkan penyakit dan
masalah kepada organ pembiakan

N Nikel: menyebabkan kanser dan penyakit
kulit

  Bahan sisa kelapa   Menghasilkan gas berbau busuk (ammonia
sawit dan getah yang dan hidrogen sulfida).
mereput
  Jika dibuang ke dalam sungai atau kolam,
bakteria pengurai akan menguraikannya
dan menggunakan oksigen dalam air.
Kekurangan oksigen dalam air
menyebabkan hidupan akuatik mati.

+ Mengeluarkan sinaran radioaktif

182

+ Bahan radioaktif yang berbahaya seperti sinar alfa, sinar beta
dan sinar gama :
®Dos tinggi menyebabkan

loya, kanser, kecacatan fetus,
kemandulan dan kematian.

  Asap J Mengandungi gas berasid seperti
sulfur dioksida dan nitrogen
dioksida yang menghasil hujan
asid yang :
– Menghakis bangunan
– Merendahkan pH air
– Tanah tidak subur
– Kurang hasil pertanian

  Terma(haba) + Menaikkan suhu udara
+ Menaikkan suhu air sungai dan kolam.
+ Mengurangkan oksigen terlarut dalam air.

Hidupan akuatik mati

J Baja kimia J Nitrat dan fosfat menyebabkan fenomena
eutrofikasi:
(c) Penggunaan bahan 4 Nitrat dan fosfat larut dalam
kimia dan pestisid air kolam atau tasik
dalam bidang menyebabkan pertumbuhan alga.
pertanian 4 Apabila alga mati dan mereput,
ia menggunakan oksigen dalam air dan
menghasilkan gas yang berbau busuk .
Hidupan air akan mati akibat
kekurangan oksigen.

N Pestisid N Digunakan untuk membunuh serangga,
kulat dan lalang boleh mencemarkan
udara dan tanah.

N Ia akhirnya akan larut dalam air dan
mengalir ke dalam sungai atau kolam.

N Ini mencemarkan air dan menyebabkan
hidupan akuatik terbunuh.

N Sesetengah pestisid tidak terbiodegradasi
dan akan tersimpan dalam tisu tumbuhan
atau haiwan.

N Pestisid akan memasuki badan manusia
sekiranya manusia termakan tumbuhan
atau haiwan tercemar.

183

(d) Kenderaan dan X Bunyi X Merosakkan gegendang telinga.
Jentera X Meninggikan denyutan jantung dan

(e) Rumah dan pasar tekanan darah.
X Mengganggu keselesaan hidup.

®Jelaga / serbuk karbon ® Mengotorkan udara.
® Menghitamkan bangunan.
® Menyumbat salur pernafasan dan

mengganggu pernafasan.
® Menghasilkan jerebu.
® Kadar fotosintesis kurang: hasil tanaman

merosot.

B Sampah-sarap B Seperti sisa makanan menarik
organik perhatian perosak yang membawa
penyakit seperti taun.
B Sampah-sarap
bukan ogranik B Plastik, kaca dan barangan logam
mengotorkan alam sekitar.

B Plastik bahan tidak terbiodegradasi:
® menghasilkan gas toksik jika dibakar.
® menyekat pengaliran air jika dibuang
ke dalam longkang.
® membunuh haiwan laut, jika di buang
ke dalam laut.

B Tin logam yang berkarat menyebabkan
kecederaan dan
penyakit tetanus ( kancing gigi )

Punca Pencemaran Bahan Pencemar Kesan Kepada Manusia dan Alam Sekitar
Utama
(f) Pembuangan B Mengandungi najis ( tinja ), air
kumbahan B air kumbahan kencing dan kertas tandas.

B Kumbahan yang dibuang ke dalam kolam
dan sungai membawa penyakit seperti
taun
dan disenteri.

184

KESAN PENCEMARAN ALAM SEKITAR

Ö Kepupusan spesies Ö Kemerosotan keindahan alam
Ö Kehilangan sumber ekonomi Ö Kemerosotan kesihatan manusia

Ö Pemusnahan habitat

*Catatan: Huraian rujuk jadual

Fenomena Pemanasan Global

' Peningkatan suhu bumi dikenali sebagai pemanasan global
' Kesan rumah hijau: Pemanasan bumi akibat haba yang terperangkap dalam atmosfera

oleh gas-gas yang disebut gas rumah hijau.
' Gas rumah hijau yang utama ialah karbon dioksida, metana , nitrogen dioksida dan

gas flourin.

Pembakaran Kemusnahan tumbuhan Penggunaan
bahan api fosil hijau akibat penebangan kenderaan berenjin

hutan tidak terkawal yang berleluasa

Gas karbon dioksida Banjir akibat pencairan ais di kutub
meningkat dalam atmosfera utara dan di kutub selatan

Haba terperangkap dalam Habitat hidupan di pantai dan
atmosfera kawasan rendah di seluruh dunia

ditenggelami air

Pancaran inframerah dihalang

daripada dipantul semula ke Kemarau panjang akibat
angkasa lepas kekurangan hujan

Langkah-langkah mencegah pemanasan global

Suhu bumi meningkat Perubahan arah angin dan aras laut
KESAN RUMAH HIJAU menyebabkan bencana alam seperti
ribut dan taufan

Langkah-langkah mencegah pemanasan global

Kurangkan Kurangkan Menanam semula Penguatkuasaan
penggunaan bahan aktiviti pokok-pokok yang Undang--undang
api fosil ditebang
penebangan
hutan 185

Penipisan Lapisan Ozon

®Kedudukan lapisan ozon: Lapisan stratosfera atmosfera.
®1 molekul ozon terdiri daripada 3 atom oksigen.

®Fungsi lapisan ozon: Melindungi hidupan di bumi daripada sinaran ultra ungu.

Punca Penipisan Lapisan Ozon Kesan

Penggunaan barangan Proses 4Penipisan lapisan
yang mengandungi CFC ozon mengakibatkan
seperti penyaman udara, ü CFC terurai oleh cahaya ultra cahaya ultra ungu
peti sejuk dan aerosol ungu dan membebaskan berkeamatan tinggi
klorin sampai ke bumi.

ü Klorin menguraikan ozon 4Mengakibatkan:
kepada klorin monoksida dan ®Kanser kulit
oksigen ®Katarak mata
®Sistem keimunan
ü Tindakan klorin daripada badan lemah
CFC lebih cepat daripada ®Kekurangan hasil
pembentukan ozon tanaman: tisu
tumbuhan rosak
ü Akibatnya lapisan ozon ®Kematian
semakin nipis fitoplankton:
menjejaskan rantai
makanan

Pengawalan penggunaan kloroflourokarbon (CFC)

Guna Tidak Mendidik orang
HCFC membuang ramai tentang
Sisa barangan kesan CFC
Kurangkan CFC merata terhadap ozon Memperoleh
penggunaan semula CFC
tempat daripada
CFC penyaman
udara dan peti
sejuk semasa

servis

186

11.4 Kepentingan Pengurusan Sumber Alam Secara Terancang dalam Mengekalkan
Keseimbangan Alam Sekitar

Bil Punca Langkah

1 Industri B Memasang cerobong tinggi supaya asap dan gas toksik dapat

dibebaskan pada aras atmosfera tinggi.

B Memasang pemendak elektrostatik pada cerobong untuk menarik

zarah-zarah bahan pencemar daripada asap sebelum asap

dibebaskan.

B Bahan buangan toksik harus diproses supaya menjadi tidak

beracun sebelum dibuangkan.

B Sisa bahan radioaktif disimpan dalam tong keluli tebal yang

dilindungi oleh konkrit dan ditanam di tempat yang sesuai.

B Air panas dari kilang atau janakuasa elektrik harus disejukkan

dalam kolam sebelum dialirkan ke dalam sungai.

2 Pertanian J Menentukan baja kimia dan pestisid yang digunakan tidak

berlebihan.

J Petani harus mengamal tanaman bergilir , untuk kurangkan

penggunaan baja kimia dan pestisid.

J Petani digalakkan menggunakan kawalan biologi untuk

menghapuskan perosak.

3 Kenderaan dan v Asap ekzos harus di kawal.

jentera v Pemeriksaan dijalankan dari masa ke semasa.

v Pengubah bermangkin boleh dipasang pada paip ekzos. Alat ini

dapat menukarkan karbon monoksida, nitrogen dioksida kepada

karbon, air dan karbon dioksida.

v Menggunakan petrol tanpa plumbum. Ini mengurangkan kuantiti

plumbum dalam udara.

4 Sampah sarap Þ Dari rumah harus dibuang ke dalam tong sampah yang bertutup

atau beg plastik yang diikat.

Þ Sampah sarap yang dikutip dibakar dalam tempat tertutup atau

insinerator.

5 Kumbahan j Disalurkan ke dalam kolam pengoksidaan. Bakteria aerob akan

menguraikan kumbuhan kepada bahan ringkas dan tidak berbau.

6 Bunyi j Lapangan terbang dan kilang yang menghasilkan bunyi bising

dibina di tempat yang jauh daripada kawasan perumahan.

7 Undang- j Menguatkuasakan undang-undang, Akta Kualiti Alam

undang Sekeliling,1974.

8 Pendidikan j Pendidikan kepada orang ramai.

j Memberi pendedahan tentang konsep 4R, iaitu kitar semula,

menggunakan semula, mengurangkan penggunaan dan

memperbaharui sumber.

187

11.5 Pengolahan Dan Pengurusan Sumber Alam

4 Sumber alam adalah Tujuan Pengolahan 4 Dapat dicapai dengan
pengawalan aktiviti:
terhad dan tidak boleh 4 Menentukan Q Pembukaan tanah
penggunaan sumber Q Perlombongan
diperbaharui. alam tidak menjejaskan Q Pembalakan
keseimbangan alam dan Q Penangkapan
4 Harus menjaga sumber tidak membawa kesan hidupan laut
buruk.
alam supaya tidak

membazir dan salahguna.

Pembukaan Tanah Pembalakan Perlombongan
= Penilaian alam sekitar P Memusnahkan hutan ¯ Sumber asli

harus dijalankan sebelum sebagai habitat dan seperti bijih
tanah dibuka menjejaskan logam, petroleum,
= Masalah timbul: hakisan kesimbangan alam. gas asli dan arang
tanah P Menyebabkan hakisan batu tidak dapat
= Cara atasi hakisan tanah: tanah, banjir kilat, diperbaharui.
4 Menanam tanaman pencemaran sungai ¯ Logam boleh
dan kepupusan spesies dikitar semula
tutup bumi. P Atasi: ¯ Bahan ganti bagi
4 Membina teres di bahan api fosil
Ö Penebangan terpilih. seperti tenaga
lereng bukit. solar, tenaga
4 Tidak mencabut pokok Ö Penanaman semula hidro, tenaga
hutan. angin, tenaga
sembarangan. biojisim.
Ö Mengadakan hutan
simpanan.

Penangkapan hidupan laut 8 Bina tukun tiruan untuk pembiakan ikan.
8 Pencegahan tumpahan minyak.
ô Sumber laut semakin kurang kerana: 8 Pastikan bahan kimia bertoksik daripada
a Penangkapan hidupan laut secara
besar-besaran. kilang tidak meracuni kehidupan laut.
a Kaedah penangkapan membunuh 8 Pukat tunda dan pukat hanyut diharamkan.
hidupan kecil. 8 Spesies yang mengalami kepupusan

dilindungi.

188

Aktiviti iv)
1. Lengkapkan peta pemikiran di bawah ini.
a) Peta pelbagai alir (sebab dan akibat) v)

i) vi)

ii) Pemanasan global vii)
iii)
b) Peta Pelbagai Alir ii)
iii)
Penipisan Lapisan Ozon iv)
i) v)
vi)
vii)

189

c) Peta Bulatan

Cara-cara
untuk

mengekalkan
keseimbangan
alam sekitar

d) Peta Dakap . Pengolahan dan pengurusan sumber alam yang terancang.

vi)
ii) vii)

viii)
iii)
i) ix)

iv) x)
xi)

v) xii)
xiii)

190

Bahagian B : Soalan Struktur
1. Rajah di bawah menunjukkan siratan makanan dalam sebuah sawah padi.

(a) Apakah sumber tenaga primer dalam siratan makanan itu?
(b) Nyatakan dua kejadian yang mungkin akan berlaku jika kebanyakan burung pipit dan

tikus ditangkap?
i) __________________________________________________
ii) __________________________________________________

(c) Apakah pengguna primer dalam siratan makanan itu?
(d) Apakah yang berlaku kepada aliran tenaga dalam siratan makanan itu?
(e) Namakan organisma yang bertindak balas dengan organisma yang telah mati dalam

siratan makanan itu.

191

2. Rajah di bawah menunjukkan pencemaran udara dan pembentukan hujan asid.

(a) Nyatakan gas lain yang dihasilkan oleh kilang dan sebatian yang terbentuk dalam rajah
di atas.

(b) Apakah kesan hujan asid ke atas ekosistem tasik?
(c) Nyatakan satu cara bagaimana kilang itu dapat mengurangkan pembebasan gas

bertoksik ke dalam atmosfera.
(d) Nyatakan sumber pencemaran lain yang akan menyebabkan hujan asid.

192

3. Rajah di bawah menunjukkan satu lapisan gas T dalam atmosfera.

(a) Apakah lapisan T?
_______________________________________________________

(b) (i) Apakah bahan yang menyebabkan penipisan lapisan T?
___________________________________________________

(ii) Bagaimanakah bahan itu menyebabkan penipisan lapisan?
___________________________________________________

(c) Nyatakan satu kesan penipisan lapisan T terhadap manusia?
(d) Berikan dua contoh bahan lain yang boleh menggantikan bahan yang dinyatakan di

(b) (i)
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

193

4. Rajah di bawah menunjukkan satu fenomena alam sekitar

(a) (i) Namakan fenomena yang ditunjukkan dalam rajah diatas.
_____________________________________________________________________

(ii) Namakan gas P yang menyumbang kepada fenomena ini.
______________________________________________________________________

(b) Beri dua kesan bagi fenomena ini.
i. ____________________________________________________________________
ii. ____________________________________________________________________

(c) Nyatakan dua faktor yang menyumbang kepada fenomena ini.
i. ____________________________________________________________________
ii. ____________________________________________________________________

Bahagian C : Soalan esei
1.

a) Rajah di atas menunjukkan kebun Encik Johnny. Dia menanam sayur-sayuran berdaun,
membela ikan air tawar dan ternakan untuk dijual. Dia menggunakan baja kimia dan racun
perosak untuk mengekalkan dan meningkatkan hasil sayur-sayurannya.
194

Nyatakan empat kesan penggunaan berlebihan baja kimia dan racun perosak.
(4 markah)

b) Selepas beberapa lama, dia mendapati bahawa permukaan kolamnya diselaputi oleh
selapisan bahan hijau dan ikannya telah mati.
Terangkan bagaimana Encik Johnny menyelesaikan masalah dalam kolamnya.

Jawapan anda hendaklah mengandungi yang berikut:

• Kenal pasti masalah (1 markah)
• Penerangan masalah (1 markah)
• Nyatakan fenomena itu (1 markah)
• Kaedah penyelesaian (3 markah)

2. a) Nyatakan dua jenis pencemaran dan langkah-langkah untuk mengatasinya.
(4 markah)

b) Amalan 3R mampu membantu menyelamatkan bumi kerana ia mengurangkan
penggunaan sumber baharu dan tidak mencemarkan alam sekitar. Terangkan bagaimana
anda mampu membudayakan amalan ini di rumah untuk membantu menyelamatkan
bumi.
(6 markah)

3. Plastik memberikan kesan yang besar dalam kehidupan kita. Plastik banyak menggantikan
sumber asli. Walaubagaimanapun, pelupusan yang tidak teratur akan mengundang
masalah alam sekitar yang serius.

195

a) Nyatakan 2 masalah alam sekitar disebabkan pelupusan plastik yang tidak teratur
b) Nyatakan punca masalah ini boleh berlaku.
c) Huraikan 4 cara bagaimana plastik membantu memelihara sumber alam.
d) Strategi pelupusan bahan buangan mapan termasuklah pendekatan 3R dalam menguruskan

bahan buangan plastik. Berikan pendapat/cadangan secara ringkas pendekatan 3R dapat
dilakukan.

JAWAPAN:

FORMAT JAWAPAN MARKAH

a) Mengenalpasti 2 2 markah
masalah alam sekitar

b) Punca masalah 1 markah
4 markah
c) 4 Cara plastik
membantu
memelihara sumber
alam

d) Beri 3 markah
pendapat/cadangan
daripada isu diatas

196

BAB : SEBATIAN KARBON
12
Kepelbagaian Sebatian Karbon
12.1 :

1. Sebatian karbon adalah sebatian yg mengandungi unsur karbon.

2. Sebatian karbon boleh dikelaskan kepada sebatian organik dan sebatian

bukan organik.

Sebatian Organik Sebatian Bukan Organik

Molekul membentuk rantaian Molekul adalah kecil dengan sedikit

beberapa atom karbon atom karbon sahaja

Berasal daripada benda hidup Diperoleh daripada benda bukan

hidup

Mempunyai takat lebur dan takat Mempunyai takat lebur dan takat

didih yang rendah didih yang tinggi

Larut dalam pelarut organik Larut dalam pelarut bukan organik

Contoh: gula, lemak, protein dan Contoh: karbon dioksida, kalsium

bahan api fosil karbonat

3. Hidrokarbon adalah sebatian yang mengandungi Hidrogen (H) dan

karbon (C) sahaja

4. Tiga sumber utama bagi hidrokarbon termasuklah petroleum,arang batu

dan gas asli

5. Sumber semula jadi hidrokarbon terbentuk daripada tinggalan tumbuhan

dan haiwan yang tertimbus di bawah tanah berjuta tahun dahulu. Ia juga

disebut sebagai bahan api fosil.

12.2 : Alkohol dan kesannya kepada kesihatan

Proses penghasilan
alkohol: penapaian

karbohidrat dan
penyulingan

ALKOHOL

Contoh: Sebatian organik
etanol,butanol, yang terdiri
metanol,propanol
daripada karbon,
hidrogen dan
oksigen

197