Sejarah Tingkatan 1

1

!

RUKUN N

Bahawasanya Ne
mendukung c

Mencapai perpaduan yang
seluruh mas

Memelihara satu ca

Mencipta satu masyarakat yang
akan dapat dinikmati bersam

Menjamin satu cara
tradisi-tradisi kebudayaannya

Membina satu masyarakat pro
sains dan tek

MAKA KAMI, r
berikrar akan
seluruh tenaga dan usaha kami
berdasarkan prinsip

KEPERCAYAAN
KESETIAAN KEPADA

KELUHURAN PE
KEDAULATAN UN
KESOPANAN DA

(Sumber: Jabatan Penerangan, Kementer

NEGARA

egara Kita Malaysia
cita-cita hendak:

g lebih erat dalam kalangan
syarakatnya;

ara hidup demokrasi;

adil di mana kemakmuran negara
ma secara adil dan saksama;

yang liberal terhadap
yang kaya dan pelbagai corak;

ogresif yang akan menggunakan
knologi moden.

rakyat Malaysia,
n menumpukan

untuk mencapai cita-cita tersebut
-prinsip yang berikut:

KEPADA TUHAN
A RAJA DAN NEGARA
ERLEMBAGAAN
NDANG-UNDANG
AN KESUSILAAN

rian Komunikasi dan Multimedia Malaysia)

KURIKULUM STANDARD

SEJa

Tingk

Buk

Penulis

Mohd bin Samsudin
Azharudin bin Mohamed Dali
Sharifah Afidah binti Syed Hamid

Pereka Bentuk

Zainal Abidin bin Hasan

DEWAN BAHAS
KUALA
20

D SEKOLAH MENENGAH

aRaH

katan 1

ku Teks

Editor

Abdul Ghani bin Abu
Hazimah binti Yusof
Md Shukuri bin Hamzah

Ilustrator

Rozlin Azrar bin Abd Azib

SA DAN PUSTAKA
LUMPUR
016

i

No. Siri Buku: 0059 C = 100
M = 80
Y=0
K = 10

KK 959-221-0102011-49-1119-30101
ISBN 978-983-49-1119-5

Cetakan Pertama 2016
© Kementerian Pendidikan Malaysia 2016

Hak Cipta Terpelihara. Mana-mana bahan dalam buk
dalam cara yang boleh dipergunakan lagi, ataupun
dengan cara bahan elektronik, mekanik, penggamba
kebenaran terlebih dahulu daripada Ketua Penga
Malaysia. Perundingan tertakluk kepada perkiraan ro

Diterbitkan untuk Kementerian Pendidikan Malaysia
Dewan Bahasa dan Pustaka,
Jalan Dewan Bahasa,
50460 Kuala Lumpur.
No. Telefon: 03-21479000 (8 talian)
No. Faksimile: 03-21479643
Laman Web: http://www.dbp.gov.my

Reka Letak dan Atur Huruf:
Dewan Bahasa dan Pustaka

Muka Taip Teks: Times New Roman
Saiz Muka Taip Teks: 12/14 poin

Dicetak oleh:
Percetakan Zainon Kassim Sdn. Bhd.,
No. 1, 2, 4 & 6 Tingkat Kilang,
Kawasan Perindustrian Jelapang,
30100 Ipoh,
Perak Darul Ridzuan.

ii

ku ini tidak dibenarkan diterbitkan semula, disimpan
dipindahkan dalam sebarang bentuk atau cara, baik
aran semula mahupun dengan cara perakaman tanpa
arah Pelajaran Malaysia, Kementerian Pendidikan
oyalti atau honorarium.

a oleh:

Pengharg

Penerbitan buku teks ini melibatkan kerjasam
terima kasih ditujukan kepada semua pihak y

• Pakar Rujuk Kurikulum Sejarah
dan Buku Teks Sejarah,
Kementerian Pendidikan Malaysia

(i) YBhg. Datin Paduka Datuk Profesor
Dr. Hajah Ramlah binti Adam

(ii) YBhg. Profesor Emeritus Dato’
Dr. Nik Hassan Suhaimi bin
Nik Abdul Rahman

(iii) YBhg. Profesor Dr. Ooi Keat Gin

(iv) YBhg. Profesor Madya
Dr. Sivachandralingam Sundara Raja

(v) YBhg. Profesor Madya Dr. Ismail
bin Ali

• Jawatankuasa Penambahbaikan Pruf
Muka Surat,
Bahagian Buku Teks,
Kementerian Pendidikan Malaysia

• Jawatankuasa Penyemakan Pembetulan
Pruf Muka Surat,
Bahagian Buku Teks,
Kementerian Pendidikan Malaysia

• Jawatankuasa Penyemakan Naskhah
Sedia Kamera,
Bahagian Buku Teks,
Kementerian Pendidikan Malaysia

• Jawatankuasa Peningkatan Mutu,
Dewan Bahasa dan Pustaka

gaan

ma banyak pihak. Sekalung penghargaan dan
yang berikut:

• Jawatankuasa Panel Pembaca Luar,
Dewan Bahasa dan Pustaka

• Bahagian Teknologi Pendidikan,
Kementerian Pendidikan Malaysia

• Arkib Negara Malaysia
• Jabatan Muzium Malaysia
• Jabatan Warisan Negara
• Pusat Penyelidikan Arkeologi Global,

Universiti Sains Malaysia

• Jabatan Alam Sekitar
• Muzium Kesenian Islam Malaysia
• Kraftangan Malaysia
• Kedutaan Arab Saudi
• Kedutaan Itali
• Kedutaan Mesir
• Kedutaan Sepanyol
• Semua pihak yang terlibat secara

langsung dalam usaha menjayakan
penerbitan buku ini.

iii

Kandunga

Pendahuluan

Bab 1 Mengenali Sejarah
1.1 Pengertian Sejarah
1.2 Pengertian Sejarah Meng
1.3 Masa Silam dan Ruang da
1.4 Sumber Sejarah
1.5 Penyelidikan dalam Sejar
1.6 Tafsiran dalam Sejarah
1.7 Kepentingan Mempelajar

Kesimpulan
Pemahaman dan Pemikira
Arif dan Peka Sejarah

Bab 2 Zaman Air Batu
2.1 Dunia Kita
2.2 Zaman Air Batu
2.3 Garis Masa Zaman Air Ba
2.4 Ciri-ciri Zaman Air Batu
2.5 Perubahan Zaman Air Ba
2.6 Kesan Perubahan Zaman
Kesimpulan
Pemahaman dan Pemikira
Arif dan Peka Sejarah

Bab 3 Zaman Prasejarah
3.1 Maksud Zaman Prasejara
3.2 Lokasi Zaman Prasejarah
3.3 Ciri-ciri Kehidupan Manu
3.4 Kesinambungan Sumbang
Prasejarah kepada Kemaj
3.5 Zaman Prasejarah di Mala
Kesimpulan
Pemahaman dan Pemikira
Arif dan Peka Sejarah

Bab 4 Mengenali Tamadun
4.1 Maksud Tamadun
4.2 Konsep Tamadun
4.3 Ciri-ciri Tamadun Awal D
Kesimpulan
Pemahaman dan Pemikira
Arif dan Peka Sejarah

iv

an

vi

2

4

gikut Pandangan Sejarawan 5

alam Sejarah 6

8

rah 10

16

ri Sejarah 18

20

an Kritis 21

23

24

26
30
atu 32
Akhir 34
atu Akhir 36
Air Batu di Asia Tenggara 38

40

an Kritis 41
43

44

ah 46

h di Dunia 48

usia Zaman Prasejarah 52

gan Zaman

juan Kehidupan Manusia 60

aysia 64

70

an Kritis 71

73

74

76
78
80
Dunia 86
87
89
an Kritis

Bab 5 Tamadun Awal Dunia

5.1 Empat Lokasi Tamadun Awal Du
- Tamadun Mesopotamia
- Tamadun Mesir Purba
- Tamadun Indus
- Tamadun Huang He
5.2 Perbandingan Sumbangan Tamad

Kesimpulan

Pemahaman dan Pemikiran Kritis
Arif dan Peka Sejarah

Bab 6 Peningkatan Tamadun Yunani

6.1 Tamadun Yunani
6.2 Peningkatan Pemerintahan dan P
6.3 Tamadun Rom
6.4 Peningkatan Seni Bina dalam Tam
Kesimpulan

Pemahaman dan Pemikiran Kritis
Arif dan Peka Sejarah

Bab 7 Peningkatan Tamadun India da

7.1 Tamadun India
7.2 Tamadun China
Kesimpulan

Pemahaman dan Pemikiran Kritis
Arif dan Peka Sejarah

Bab 8 Tamadun Islam dan Sumbanga

8.1 Latar Belakang Masyarakat Arab
Kedatangan Islam
8.2 Kemunculan dan Perkembangan
8.3 Ketokohan Nabi Muhammad SAW
8.4 Sumbangan Tamadun Islam kepa
8.5 Sumbangan Tamadun Islam dalam
Kesimpulan
Pemahaman dan Pemikiran Kritis
Arif dan Peka Sejarah

Bibliografi
Indeks

90

unia 92

94

98

100

102

dun Awal 104

112

s 113

115

dan Rom 116

118

Pentadbiran Tamadun Yunani 120

127

madun Rom 128

134

s 135

137

an China 138

140
146
154

s 155
157

annya 158

b Sebelum

160

Tamadun Islam 165

AW sebagai Pemimpin 170

ada Dunia 174

m Bidang Seni Bina 182

186

s 187

189

190
192

v

Pendahuluan

Buku Teks Sejarah Tingkatan 1 Sekolah M
ini ditulis berdasarkan Kurikulum Standard
Menengah (KSSM) yang disediakan oleh Kem
Pendidikan Malaysia. Buku ini mengandun
bab berdasarkan tema Sejarah Kita dan
Standard kandungannya mengandungi Pen
Ilmu Sejarah, Zaman Air Batu, Zaman Pr
serta Tamadun Dunia dan Sumbangannya. T
dunia dibahagikan kepada tiga bahagian
untuk melihat sumbangannya, iaitu Tamad
Dunia, Peningkatan Tamadun dan Tamadu
Pengetahuan dan pemahaman tentang sej
dipelajari secara kronologi supaya murid me
proses perkembangan masyarakat dan dun
membolehkan murid bersaing pada peringkat
Kandungan yang disediakan dalam buku
juga menekankan kepelbagaian kaedah pemb
dan pengajaran, seperti pembelajaran be
inkuiri, kajian masa depan, kontekstual, ka
kemahiran teknologi maklumat dan komunik
mengaplikasikan Kemahiran Abad Ke-21
itu, aspek yang turut ditekankan ialah Ke
Pemikiran Sejarah (KPS) agar murid boleh me
sesuatu peristiwa silam dari pelbagai perspekt
mendalam dan meletakkan diri mereka dalam
seseorang tokoh atau peristiwa. Akhirnya
diharap akan dapat menghayati sejarah secar
untuk membentuk jati diri yang mantap dan m
pemikiran yang terbuka.
Dalam usaha membudayakan Kemahiran
Aras Tinggi (KBAT), maka penyampaian ka
dan latihan turut dipersembahkan dalam ben
pemikiran. Elemen KBAT yang dijelmaka
kandungan, latihan, aktiviti dan penilaian dihar
melahirkan murid yang berupaya mengapl
ilmu dan berfikir secara kritis, kreatif dan inov
Bagi memudahkan guru dan murid meng
buku teks ini, maka beberapa ikon digunak
diwujudkan dengan mengambil kira aktiv
disediakan oleh penulis. Yang berikut ialah ik
digunakan:

vi

n Rangsangan

Menengah Diletakkan pada setiap bab
Sekolah
dan dipersembahkan dalam
menterian
ngi lapan bentuk gambar. Berpandukan
n Dunia. bahan rangsangan ini, diharap
ngenalan guru dapat mencungkil idea
rasejarah murid dan merangsang minat
Tamadun mereka untuk mempelajari
n utama halaman seterusnya.
dun Awal
un Islam. BAB1 MSeejnagraehnali
jarah ini
emahami SmkKewpedajepeuseaSpnaajmruedtiailndianhblnamgoakmygmaepadajpniesiaaapearlnureinauus.lmdpbssakaaPungakmmenapaneibenukmetnleariyutdsfaesadpimilsnauriidankapnidsklkeusidaanjennaajmairlatianaaelnmhnmrnhgseuasaeageddjtaajataarercpalranaianhskhthuatia.tnmmabSg.eabeenkerpjdyaareranesrasbiehsajantarbieakrwkgamaaaahnanr.at M(Seusmybuearr:aAtrDkiubrNbaergaNraegMearila-Nyseiag)eri Melayu Bersekutu pertama yang diadakan di Kuala Kangsar, Perak pada tahun 1897.
nia bagi
global. 12.3.456.M7.M.sA.d.MeMeMaeMjpMmnaemeeranemaeMamagmkhmwheaauaaaanhaahmhhmahnahadalmia,imimmYpsykipieeiouiaspeknnspuknenagosemergeeefngtpepdribtIetraabHemitnafhairrstaeanakisipnrhsnreaoseaaigjemdnsnnaasjeoyrian.sljateraaaeuhamlmrjisn.haad,erhdidsmEakaeha.amnpcH.naerep.rlusnaaCeaegjnjuaailagrkmrariruad,jushtaaIem.bljrpaan.imar?naKdhshea.janalgrdaauhnn. Sr(aeSkjuaymraabtheprme: lJabamabgaptauainmkPaeeunnmegruadkniugnahenkgaManraaplaeiynrspii.aa)duan 1234.5....MKMMMMmeeeemeneemmmenmabryhbaobueaukhaulmaeatatisiribtiankamuitkrreknaoaartgnnpisPiorimnsoeleaeotensasgmlaiusaiiltaldeiiutaksnueitaantismasruguniaamatgnansdbafsmsaeleSairnsrehuaepn.nargmjitaetmueetrarpemahhreahubrddiiuasayktnapiotwassnunaespmsegseupebrajteamatirurmnaaspshdebeakaasrusenisincgdltadaiawamrenarpa.dvbayaiseltauarindm:agal sdsaeawrjnkaaarejanamhrb.puadktiat.il.am 3
u teks ini 12.34..M.kMAnnMeMedehpeingaelirejaladanunearujmiklmeaaaprnsauskaaakksiinhnktkevagaahasn.ikeennikadhlkkineuadyeepremkppiaaaaeeennnnpecn..teatgniirnnnatgagkimananengnedawmmnmaeeamnleridghneghaganaarhgparnaagawrpaegltiaaigiprki?ieaasrsamirinsaatiinlsawmaenaguasddresaaejlaajakarmnairthaah.
belajaran
erasaskan 2
ajian kes,
kasi serta Kemahiran
1. Selain
emahiran Pemikiran Sejarah
emahami
tif secara Murid boleh menganalisis
m situasi kesinambungan dan perubahan
a, murid yang dialami manusia dengan
ra empati menggunakan lima Kemahiran
memiliki Pemikiran Sejarah, iaitu
memahami kronologi, meneroka
n Berfikir bukti, membuat interpretasi,
andungan membuat imaginasi dan
ntuk peta membuat rasionalisasi.
an dalam
rap dapat
likasikan
vatif.
ggunakan
kan. Ikon
viti yang
kon yang

3BAB Zaman
Prasejarah

Sinopsis

Zaman Prasejarah merupakan zaman yang penting melihat tahap perubahan
pencapaian dan kemajuan manusia. Perbincangan tentang zaman ini
dimulakan dengan maksud Zaman Prasejarah dan lokasi zaman tersebut.
Perbincangan akan merangkumi aspek ciri kehidupan manusia Zaman
Prasejarah. Seterusnya, perbincangan akan memfokuskan sumbangan zaman
ini kepada kemajuan kehidupan manusia. Bab ini turut membincangkan
tinggalan manusia Zaman Prasejarah di Malaysia. Pemahaman terhadap
Zaman Prasejarah menyedarkan kita bahawa tamadun dan sejarah manusia
sentiasa mengalami perubahan dan kesinambungan.

Apakah yang akan anda pelajari?

1. Memahami maksud Zaman Prasejarah.
2. Mengenal lokasi Zaman Prasejarah.
3. Memahami ciri-ciri kehidupan Zaman Prasejarah.
4. Memahami kesinambungan sumbangan Zaman Prasejarah terhadap

kemajuan kehidupan manusia.
5. Memahami bukti tinggalan Zaman Prasejarah di Malaysia.

Apakah elemen kewarganegaraan dan nilai sivik
yang akan anda dapati?

1. Menjelaskan keupayaan manusia Zaman Prasejarah meneruskan
kelangsungan hidup.

2. Mencadangkan kepentingan memelihara dan memulihara tinggalan
Zaman Prasejarah.

3. Menjelaskan penghargaan terhadap kemajuan dalam masyarakat Zaman
Prasejarah.

4. Melahirkan rasa bersyukur dalam memanfaatkan alam ciptaan Tuhan.

44

BAB1 MSeejnagraehnali Elemen Kewarganegaraan

SmkKewpedajepeuseaSpnaajmruedtiailndianhblnamgoakmygmaepadajpniesiaaapearlnureinauus.lmdpbssakaaPungakmmenapaneibenukmetnleariyutdsfaesadpimilsnauriidankapnidsklkeusidaanjennaajmairlatianaaelnmhnmrnhgseuasaeageddjtaajataarercpalranaianhskhthuatia.tnmmabSg.eabeenkerpjdyaareranesrasbiehsajantarbieakrwkgamaaaahnanr.at M(Seusmybuearr:aAtrDkiubrNbaergaNraegMearila-Nyseiag)eri Melayu Bersekutu pertama yang diadakan di Kuala Kangsar, Perak pada tahun 1897. dan Sivik

12.3.456.M7.M.sA.d.MeMeMaeMjpMmnaemeeranemaeMamagmkhmwheaauaaaanhaahmhhmahnahadalmia,imimmYpsykipieeiouiaspeknnspuknenagosemergeeefngtpepdribtIetraabHemitnafhairrstaeanakisipnrhsnreaoseaaigjemdnsnnaasjeoyrian.sljateraaaeuhamlmrjisn.haad,erhdidsmEakaeha.amnpcH.naerep.rlusnaaCeaegjnjuaailagrkmrariruad,jushtaaIem.bljrpaan.imar?naKdhshea.janalgrdaauhnn. Diletakkan pada bahagian rangsangan setiap
12.34..M.kMAnnMeMedehpeingaelirejaladanunearujmiklmeaaaprnsauskaaakksiinhnktkevagaahasn.ikeennikadhlkkineuadyeepremkppiaaaaeeennnnpecn..teatgniirnnnatgagkimananengnedawmmnmaeeamnleridghneghaganaarhgparnaagawrpaegltiaaigiprki?ieaasrsamirinsaatiinlsawmaenaguasddresaaejlaajakarmnairthaah. bab. Elemen ini dijelmakan secara tersurat
dan tersirat sama ada dalam teks, soalan atau
pelbagai bentuk aktiviti.

Sr(aeSkjuaymraabtheprme: lJabamabgaptauainmkPaeeunnmegruadkniugnahenkgaManraaplaeiynrspii.aa)duan 1234.5....MKMMMMmeeeemeneemmmenmabryhbaobueaukhaulmaeatatisiribtiankamuitkrreknaoaartgnnpisPiorimnsoeleaeotensasgmlaiusaiiltaldeiiutaksnueitaantismasruguniaamatgnansdbafsmsaeleSairnsrehuaepn.nargmjitaetmueetrarpemahhreahubrddiiuasayktnapiotwassnunaespmsegseupebrajteamatirurmnaaspshdebeakaasrusenisincgdltadaiawamrenarpa.dvbayaiseltauarindm:agal sdsaeawrjnkaaarejanamhrb.puadktiat.il.am 3

2

Glosari

Menjelaskan maksud sesuatu
perkataan yang sukar difahami
dalam teks bagi memberikan

kefahaman kepada murid.

KBAT

Menunjukkan soalan berbentuk aras tinggi
untuk merangsang pemikiran berstruktur
dan berfokus dalam kalangan murid. KBAT
memfokuskan tahap pemikiran aplikasi,
analisis, menilai dan mencipta.

Aktiviti: TMK

Secara berkumpulan, layari laman web www.
museum.sarawak.gov.my dan jawab soalan
di bawah:
1. Senaraikan artifak prasejarah yang dijumpai

di dalam Gua Niah.
2. Buktikan bahawa Gua Niah dihuni oleh

manusia pada setiap Zaman Prasejarah.
3. Cadangkan langkah-langkah untuk menarik

perhatian pelancong mengunjungi Gua Niah
bagi mengetahui kehebatan sejarah negara
kita.

Penjelasan Aktiviti (Sumber: sciencenationalgeographic.com)
tersurat
Tapak Zaman Prasejarah: Gobekli Tepe, Turki
Penjelasan Usia: 12,000 tahun
tersirat Ciri-ciri:

• Mempunyai tiang berjumlah 200 batang
dan berbentuk bulatan

• Terdapat 20 buah bulatan
• Setiap tiang mempunyai ketinggian enam

meter dengan berat kira-kira 20 tan
Berdasarkan maklumat di atas dan maklumat
yang dikumpulkan melalui Internet secara
berkumpulan, buat pembentangan berkaitan
kefahaman anda tentang kepercayaan, kesenian
dan kebudayaan manusia Zaman Prasejarah
di Gobekli Tepe, Turki.

Kebijaksanaan manusia Zaman Prasejarah menyesuaikan kehidupan
dengan persekitaran haruslah dihargai. Oleh itu, kita harus bersyukur
untuk memanfaatkan sumber alam semula jadi ciptaan Tuhan.

59

Pengumpulan Makanan Zaman Mesolitik Tompokan kulit siput dan
Manusia pada zaman kerang Zaman Mesolitik
Zaman Paleolitik ini masih menjalankan di Sumatera, Indonesia.
Kegiatan mengumpulkan aktiviti mengumpulkan
makanan merupakan makanan. Mereka juga
aktiviti paling penting untuk mengumpulkan kerang
mendapatkan makanan dan siput yang ditemui
selain memburu binatang. di pinggir sungai dan
Mereka mengumpulkan laut.
buah-buahan, cendawan,
bijiran dan pucuk tumbuhan
yang tumbuh liar di dalam
hutan.

Zaman Neolitik Zaman Logam Aktiviti menukar barang
Kemampuan manusia Aktiviti pengumpulan dagangan atau sistem
untuk menjalankan makanan hampir tidak lagi barter pada Zaman
aktiviti pertanian dilakukan kerana kemajuan Logam.
dan penternakan yang berlaku dalam bidang
menyebabkan aktiviti pertanian, penternakan dan
mengumpulkan perdagangan tukar barang.
makanan semakin Kegiatan ini membolehkan
berkurangan. mereka memperoleh
makanan yang mencukupi.
Aktiviti pertanian.

Cuba Buat

Membuat 12 3

Peralatan Batu

Keperluan bahan: Pilih batu yang
  Belah hujung kayu
 
1. Batu yang sesuai bersesuaian bentuk
2. Sebatang kayu dan saiznya.
  Pilih sebatang kayu

yang sesuai 4 yang sederhana saiz dan dengan menggunakan
3. Pengasah
4. Tali panjangnya. pisau.
5. Pisau
56

Asah hujung batu
  Masukkan batu pada
 
supaya tajam. celah kayu.
Ikat kayu dan batu
dengan kuat.


 

54

ESmkudeaommnnbppAaIoeemsnmrrlkmdgaaeamanangMuilnMaaasemlneMiTnkkeakgneaoamneagenaennnmgrncnaegeekaMoaaudgmgamkasjmdomkMaaaraeadetabaaknadririndablkumis.eiatnMaaalkoaaeaypananndkrnyTarbamnIaenaeemhiadnsatasirrnMIntngnaudileiiaisnieissysasgugdakaikkb(kgimielsmtekIhsagkjpuoaeaeenuanliaastkplamtmiznbgmneyteiplm.dpiimleynomeaa,gaeapaierabrs,lzmkamrbalmaekjlanayhauaeualrauonnkpmiiaahaakrmnarknaygajIaknnsraosiablseedainaadciamt-sltsptapkknauRarahaa,adtgdeieaam,msealkm.kubaarimttamshamwaenl’amaa,enicuipudubnldnapepescaasakemtidnnaumederiunan)nktsemnigngrsankaavtdeutrighdennitaaabadaimaatndmeudehiin,tmnean,y.nilplgubmmrlrauiieaaaej(caewahahiarmamlneeurnnwaibkataalatdmngkagmi-ponuak.atpaKeguaunalbsarBbulSidhebnnihuiafsdasahpipbaeaakgzyaastuaynraiseaeariarrtatnnsarmidernakimnunr,ildrtsmjaitahkluasme)kepueadmn.,ankenmkageaeamencagctzgrnokandpnuaaluaenyhnioae,gpkskkdknkgalonammeaaraaeaajananmoomakuimmntebingcmbldnonidaaybupue,ub(tbtgninanaiuauredrckelenggknknolrjokabrn-kuaulagaishmnmy’aitaleannennUumatagaugnpdoaeidnkkinsne.apnenkehuakygwrat,nkejmnoCnsaunurasrjaayn)sagnbnagamadeoh.leansalhsgeannapnapeagnragddydelnkttpemdanaaoiarioke(rIdiinnllssltnubkahbsaaeiaiigulkan.atmadeehnakahumjmgraamsyinslajaldkbaipdaeiaae.kpawainilsihsan,ldnta-nnaeeainaJgatvukgblnimnuakzinaumtggrmayntaadiauilaehspaienkdhyllemngagia)argka,krmteaanauanmnkdkngiaaaiaatknln.ku.at n

HRdaialbGanall:d:oidfshaiaaberrdeainamharkbkaeanrngomalneehdnaIusyrluaatnmhg.umkuemmbIesblaamnk. an Bersedekah amalan mulia. Bincangkan.
Amalan bersedekah mampu membentuk masyarakat yang sejahtera.

176

vii

Aktiviti

Menggambarkan beberapa aktiviti

berdasarkan konsep pembelajaran CCmoRopleboloebolemmrsaimsssnskmeasesaeyiemneremrabmuatalcunpeenuasb-dmaamermTkgaenaCeppsnsiepBhgdnuraeoadprgeaaam8kanidaigl.iaurnonnjt5noaPa2adt5akraCesBapin.nnaddusa0aa5dmrkaltitoeeiannasuunsonnatktuhgwklesemhacaan8anpyhoattmetaim5eanuaPhs0ieahnnaaaeskdy0nrnaypra,umpduidksptetaaek,spmagnTetaebnual0eiy2xianoiedanaeenrtrrlupbmeuliu0ega7mnsgheirnattsgtn7raidn5mmmuny0uamobulpeekanend2oSpae4sgaagnlanonduaalbmupiendaonMrnuryd.aabnpnbidiuMlpahmmtgribgtPayarnadininaajkianao,aannuiasnamkkapudhieMeanatnynudnznaangnngheanutodaTtmagyaaeaekmaagnangacdalakrdmRinnaamrtmay.naanhsap,anbampaengmkozokelaeryhaawuuletSagimlaiyermaalbmenerbadnuePrpndantesdttaammtamtreangenibairaea.aehdpiyasjYsnmrngurnnadnbtarPabk4ueu
akses kendiri dan pembelajaran
luar bilik darjah bagi melahirkan murid
yang kreatif dan saling bekerjasama.
Antaranya termasuklah i-Think, cuba
buat, inkuiri, kajian kes, kontekstual,
Kajian Masa Depan, Pendidikan Abad
21, Kemahiran Pemikiran Sejarah, dan
Teknologi Maklumat dan Komunikasi.

Tahukah anda? Tahuka
Sdidamgapluareoinmnpzuzanodmsglaeaenn

Mengandungi maklumat tambahan bagi 130

membantu murid memahami sesuatu

perkara dengan lebih jelas dan mendalam.

Seterusnya murid digalak menggunakan

pelbagai sumber lain untuk meneroka ilmu

yang relevan dan mendalam.

Kesimpulan

Kesimpulan Diletakkan pada bahagian akhir

kedhTailMadamumepanadbnuginmdeabannenargumslitiaaekTkmsanuemodnljopaaegddniiculyaenpabanihigamnmayjeaumn.gbatinntgugi murid untuk mengimbas kembal

lepmuteblanaawBthaaaaknslbagudinnnpugiemnatmieiea.lbm.aihAnbaimpnaacenbanitnjlaeagmlkamaasdkneuampnnaemyhrkaaaenmkmgsiubdpdaiebnt9riagkn.8maaaK.7nraT.6oaedeTt.5lsauekieO.u4nmhnnnSl.3ir,ioi,amgPi.s2aksldaakAen.1ootaunneniS.gCsngtdnmigayPidissaa.sikaeaaeamntrdehrpsnemwiaakiaukm-tkppaboscasedlaaeoenumspiattnnsudosrenaidyatsuumimmaudnaainknblmTkuiesh.eiedip.ptananadur1ppeaeKeingal3remanndykumpean6ornbtgaae.Ktacaegnanban-aarBnahKumjnsnhokgacayd.aeanduennioaranbbpbdruabiesgna.ienaarkue-s.nulnt.rnceenpoads.mnigtbmdagreAaeitiuy.druhanaptluawaadmanasln1mluannaaTdaa0(nnpyabnidhs.lajead)eui(uBmrurapntPblia)neaapaararPdhhndaaMtadiadtadinkelatratuppaheerirbueeumrasnaoniuljenhnnuadnt.,aIkaaiRsmaampdklnonaaeeama,tmtr9pnepn,ua.arIdeyjndtsum“niaradeac8lRkuoibaae..klpdo,uphrikeiJsmmtaaaalde.iaiinlkpuenhnatogan7aaia,mi(ldk-dgn.aebadauaahnh)aku(pmdu6an.saadan)B.edikYgiktsabedauBaueo?TriihkmhndenbleBaDiaraacemrbnhdnCsaeir.ad5graaieinrBa.ikr.a.girslgAnkpka.akalbakaDdankaerpea.makmnannsdenpapna.agrugepluapintsnaaraluealnelemisaai-irhnhnchpremkdstBaaaugaaameaauTnannannelrnnnananibatdg”dgamutyanasbiea.uihnnniahathansHuatagdanatdsautahenaaungaipuknPsmun.bsuSnt,austepnupeinjedRmnleaneatjemargngoalhaumnadrgmlnktbsaaAeeaoadkahaw,mrlbkaiahsahdtaad,rneokakunanibnagkalucsdAunaSrieiamasrtmadtb,piismhbusemieybeate.akrpeaandbreamnrnb,bsnaktgKeengaaazruhpdadttnpaeaapeiie?lnruaamkandrgkeiaLnSaeaanddpuprhdamieeaaPnannntmrptatgguaueanaarahn,.snmnaystyuneaksakbriienysaukjg.tkaa.ae.ianyhmmrtgaaAaaplnwnaontahiluyniessja?KnuansddtguramkildateaimimhAsiTtlhiahemnsadun
bpbMaaebmge intaemyhreaseemdnbPgiauagnetka.mmlaPanekuankrhpiiakb TdlaenaaeeiltmmbramebdnnbiaaaunArif dan Peka Sejarah86
meulkanwebtblueauukrtadsnremaCygjyaaaeaar.nndanKjtahamiekhaggLinumaneayleilruiw.aaabbS.balbiearuehariyrsanisaazgmacnapumamenpeDarNranaS-nanisdyiaderalhhaajiaSamayindidemdar,amaaaMuunPahnnnpgasaedaknibkmtyaegroaeadnapialklnoiehguetragthar-ipaniiumsabrbddnmdtgaairaidaiajdienkpsaatoidaeed.nadtdenrjikainglmakakguneMrnliyna.slaapukneaeahheIeaslngmkampeirdgaykgetuoerasinltamnaribipitanhaybi.aanReaunomatggrrmklgrauaeaimoamanmrkddnena.muewageanekwMmnnpnaeuinjtatarisanabNrginpeats.idiegshauednenankaninigkgnaktglmdg.uanikuahaeUarkuaphnnaajrtnetankt.wskatmriuedakaahajkkeaannnilreruriigtrathiaauuhapisaj,rnneapaakNapmtedeainustgnaearakaeagptknruajmaeagarhpdaeayrautnaatkuaenphelhngaupatsmanrudiddtoreeaiaamtrinpkhkpeaa,uhdtniadypuanpi oajarnmti adiri

terhad

mmeSkemmaheyablaziehabrnaiekrarahaansdnaasenubgmaamnrbaegangkngaigteajaki.nkaalukndatanupkat akan
23 memp

Diharap segala usaha murni daripada pe
Sejarah Tingkatan 1 Sekolah Menengah ini
matlamat dan objektif mata pelajaran Sejarah, K

Mohd bin Samsudin
Azharudin bin Mohamed Dali
Sharifah Afidah binti Syed Hamid

viii

Aktiviti viii Ce
 rna Mi4n8 da
  102
  146
  180
 
ng
  108
  147
 
un Merujuk kepada aras
  161
  168
kan pengetahuan sedia ada
  165
  180
YenmrguarnnnadnbtarPab4uera8sauegbcubbssigkharRtagnuoaunla3mn0ihmpaHgianeeeegktpdulnbisyame1atsiaburAaetszaMapasnaaaaumnaajaaaoamrkhn5iariatdiakmpnaantein-pranan-akiis6u.eOtsrhanunttoakidnwdnVdtpaii-maitdtnraaeaaincdeebniduatiaueannnydnuuemrRrkgnaeanls?dc.uimgualnbtukgnplo.auupatoannyaDabiayh.mapksamgalyhiatmaiaaueadi.nbar,ahnnyhn,ayanenPCkyddgayLragebaoktaidituamnkabklnnosaeandaiiok1ghuoaetrypgpasgsriuhb.sukknlasu2ausdaieraJeeanlcuaausaP.rriCapuadeoihgrslinhPkznamniaailCn1ao/ugd.pbnaaamng2ld1Anyboadleisotntdsi5ane3aenhaeelrpikaetscaobmnkrbaannsensabmaibMsiaagpaugyeoeadannasupnnraaubiennagean.bknntetmustaueaealtPhoenimaarrr.lbiawdiihtesknaauhatmegutornphbMatarGeaiyb8smoPatlte/0eaewancrpcdlmncaoauMaiwtudanrhlpktksaoiew.odabaoesrVPtb.ainnkshnpeai,egasiaernuNlsaknmdttnmhdphusyoyiieiepemeeCeru,annnoeymmnstgepigrn.agjgAlcubrbbaakuaanodlaniiwgkaanphnimakrnbanaamaiaain:ap/bMnnakynepuinkdaang?iannneehgutpwgmduanamkkaamda-amabheniinelrngaganghuaysmialkknaagnn. murid, soalan diajukan
 
na. secara mudah dan
 

sederhana bagi membantu
tm1o3uprikidyalnegbidh
 ipemlaejamria6.5hami

kod Qm
  eRngCgound7a7ekan
  128
 

  130
I1m3 IbPIaMs

alat peranti semasa untuk

mendapatkan maklumat

tambahan dalam bentuk

video atau dokumen lain

serta panduan menjawab
 
n b a
g  
ms30oinaal ta murid. i m e n9a5 r i k

r setiap bab. Bahagian ini membantu Kulit98
  46 142
  161700
  145
 
li topik-topik yang telah dipelajari.
  48
 
 
 


 
30 YOU TUBE

an dan Pemikiran Kritis Contoh Skem a
 
 
  146
vJaiiwi apan 102
agai bentuk latihan bagi mengukur
ntang kandungan yang dipelajari daripada
n ini disusun dari aras rendah ke aras tinggi
urid berfikir secara kritis.

Arif dan Peka Sejarah 65
  108
  147
77
  128
apat tiga unsur yang ditekankan dalam halaman terakhir
  161
ni, iaitu nilai, patriotisme dan iktibar. Murid akan menilai
bali pembelajaran bab dan mengaitkan dengan tindakan
 
dap diri sendiri dan tindakan sebagai wargane1g3ara. Murid
berasa bangga dikenali sebagai anak Malaysia yang
punyai identiti nasional.

elbagai pihak dalam menerbitkan Buku Teks
dapat membantu guru dan murid mencapai
 
KSSM serta Falsafah Pendidikan Keba1n3gIPsIaMan.

30
  95
  130
  165
 

Sejarah
dan D

h Kita
Dunia

1

1BAB Mengena
Sejarah

Sinopsis

Sejarah merupakan disiplin ilmu tentan
masa lampau. Penulisan sejarah adalah
kepada kajian dan penyelidikan terhadap sum
Kepelbagaian sumber dan kajian sejarah m
wujudnya pelbagai tafsiran dalam sejarah. S
penting dalam memupuk semangat cinta
demi meneruskan ketamadunan negara kita.

Apakah yang akan anda pela

1. Memahami pengertian sejarah secara umu
2. Memahami pengertian sejarah mengiku

sejarawan, seperti Herodotus, E.H. Carr,
dan Muhd Yusof Ibrahim.
3. Mengenali konsep masa silam dan ruang da
4. Memahami sumber sejarah.
5. Memahami kaedah penyelidikan sejarah.
6. Memahami pentafsiran sejarah.
7. Memahami kepentingan mempelajari seja

Apakah elemen kewarganega
nilai sivik yang anda dapati?

1. Menjelaskan kepentingan menghargai m
kehidupan seharian.

2. Merumuskan kepentingan menghargai peri
negara kita.

3. Menjanakan idea cara memelihara warisan
4. Menerangkan kepentingan mengaplikasi

dalam kehidupan.

2

ali

ng peristiwa
berdasarkan
mber sejarah.
menyebabkan
Sejarah amat
akan negara
.

ajari?

um.
ut pandangan

Ibn Khaldun

alam sejarah.

arah.

araan dan Sejarah mampu mengukuhkan perpaduan
? rakyat pelbagai kaum di negara ini.

masa dalam (Sumber: Jabatan Penerangan Malaysia)

istiwa sejarah

n negara kita.
ilmu sejarah

Mesyuarat Durbar Negeri-Negeri Melayu Bersekutu pertama

(Sumber: Arkib Negara Malaysia)

Kemahiran Pemikiran Sejara

1. Memahami kronologi dengan mengetah
2. Meneroka bukti melalui sumber primer
3. Membuat interpretasi atau tafsiran terha
4. Membuat imaginasi tentang sesuatu per
5. Membuat rasionalisasi dan membu

menyelesaikan sesuatu masalah.

a yang diadakan di Kuala Kangsar, Perak pada tahun 1897.

ah yang anda dapati:

hui konsep masa silam dalam sejarah.
r dan sumber sekunder.
adap sesuatu peristiwa berdasarkan bukti.
ristiwa sejarah secara visual dan empati.
uat pertimbangan yang wajar dalam

3

1.1 Pengertian Sej

Pengenalan

Kita kerap mendengar ungkapan bahawa seja
Apakah yang dimaksudkan dengan sejarah? Bag
sejarah? Bagaimanakah pula kita dapat meng
dan negara? Apabila mengetahui sesuatu perist
pelbagai tafsiran mengenainya? Semua persoal
Secara umumnya, sejarah ialah peristiw
masa lalu yang berlaku dalam kehidupan ses
oleh sejarawan. Sejarawan merupakan ahli sej
memuatkan dapatan kajian mereka seperti da
Terdapat beberapa pengertian sejarah dari aspe

Dalam bahasa Melay
istilah sejarah bera
bererti pokok. Seja
keturunan dan asal

Apakah Kamus Dewan mend
Sejarah?
asal usul (keturunan

peristiwa yang bena
riwayat dan tambo.

kajian atau pengeta

Dalam bahasa Ingger
history bererti cer

daripada bahasa Yu


Glosari

Iktibar: pengajaran.
Monograf: tulisan, huraian, rencana.
Tafsiran: penjelasan, pengertian atau pendapat.
Tambo: riwayat dahulu kala.

4

jarah

arah membawa banyak iktibar kepada kita.
agaimanakah kita mengukur masa silam dalam
getahui sejarah lampau sesebuah masyarakat
tiwa masa lampau, mengapakah masih wujud
lan ini akan terjawab dalam bab ini.
wa yang berlaku pada masa lalu. Peristiwa
sebuah masyarakat atau negara akan dikaji
jarah yang menyelidiki rekod-rekod lalu dan
alam bentuk buku, monograf atau makalah.
ek bahasa seperti yang berikut:

yu:
sal daripada perkataan Arab, “syajaratun” yang
arah juga dikaitkan dengan salasilah, riwayat,
usul.

definisikan sejarah sebagai:
n), salasilah.
ar-benar berlaku pada waktu yang lampau, kisah,
.
ahuan tentang peristiwa-peristiwa yang telah lalu.

ris, sejarah ialah history:
rita tentang seseorang. Perkataan ini berasal
unani, historia yang bererti penyelidikan.

1.2 Pengertian Se
Pandangan Se

Kita juga boleh mengetahui dengan lebih men
beberapa orang sejarawan tersohor seperti ya

“Penceritaan tentang tindakan
manusia yang penting dan

mengagumkan serta sebab
berlakunya sesuatu peristiwa”.

Herodotus

(Sumber: R. Suntharalingam,
Pensejarahan Barat, 1993, hlm. 9-10)

E.H. Carr Sejarah merupakan tindak balas pemba

terhadap penulisan sejarah, iaitu fakta-
yang ditulis oleh sejarawan.

Karyanya yang terkenal ialah What is H

(Sumber: Ab. Rahman Haji Ismail (penterjemah),
Apakah Sejarah?, 1998, hlm. 8)

Ibn Khaldun “Sejarah membicarakan
perkara tentang masyarakat
manusia, peradaban dunia
dan perubahan-perubahan
yang berlaku pada sifat-sifat

masyarakat itu”.

Khoo Kay Kim “Sejarah merujuk kepada ap
atau sudah berlaku. Sejarah mendor
apa-apa yang berlaku pada masa ki

kesilapan yang sama tidak berul
kepada semua bi

(Info tambahan yang diperoleh daripada t

Muhd Yusof Sejarawan tempatan yang mengkaji
Ibrahim tentang ilmu dan disiplin sejarah.

Antara karya beliau yang terkenal

termasuklah Sejarawan dan
Persejarahan Melayu: Tradisi dan
Transformasi.

Jelaslah kepada kita bahawa pengertian sejarah dari asp
dan pandangan sejarawan merujuk tentang masya
peristiwa masa lalu yang diperoleh berdasarkan bukt

mampu memberikan teladan dan pengajaran kepada ki

ejarah Mengikut
ejarawan

ndalam pengertian sejarah mengikut pandangan
ang berikut:

Sejarawan yang mula menggunakan

perkataan sejarah atau historia yang
bermaksud “penyelidikan atau penyiasatan
terhadap peristiwa silam mahupun sezaman”.

Karyanya yang terkenal ialah Histories atau

Sejarah Perang Parsi (The Persian War).

Karyanya ini ditulis berdasarkan kajiannya

terhadap peristiwa yang benar berlaku.

aca “Suatu proses interaksi
-fakta berterusan antara ahli sejarah
dengan fakta-faktanya, suatu dialog
History?
yang tidak berkesudahan
antara masa kini dengan
 

masa lampau”.

Karyanya yang terkenal ialah Muqaddimah
 
yang mengandungi enam bab.
Menceritakan dan mengupas perihal
kehidupan manusia bermula zaman primitif
hingga kehidupan di bandar.

(Sumber: Muhd Yusof Ibrahim, Pengertian Sejarah,

1986, hlm. 143)

pa-apa yang pernah Antara sejarawan
rong kita lebih memahami tempatan tersohor
ini, di samping menjamin yang mengkaji
lang. Sejarah ialah ibu sejarah Malaysia.
idang”.

temu bual pada 14 April 2016)

“Sejarah ialah masa lalu itu sendiri.
Sejarah juga merupakan catatan ataupun

rekod tentang sesuatu peristiwa yang
berlaku pada suatu masa yang lalu”.

(Sumber: Muhd Yusof Ibrahim, Ilmu Sejarah Falsafah,
 
Pengertian, Kaedah dan Pensejarahan, 2013, hlm. 9)

pek bahasa Terdapat banyak pengertian sejarah.
arakat dan Rumuskan takrifan sejarah.
ti. Sejarah
5
ita.

1.3 Masa Silam dan

Dalam mempelajari sejarah, kita akan meruj
dan tiada batasnya.

Masa silam merupakan rentetan peris
berdasarkan urutan masa yang dina
kepada rentetan peristiwa yang berlak
awal hingga yang terakhir dan berger
ini dapat dibahagikan kepada dekad (
tahun). Konsep masa juga boleh diuk
(SM) dan Masihi (M). Zaman Masihi

Zaman Sebelum Masihi (M)
Masihi (SM) 0M10M 100M

dekad
abad

Rajah

Ruang dalam sejarah yang luas men
mereka kepada tema tertentu, sepert
memudahkan sejarawan melakukan
sejarah. Dalam konteks sejarah M
beberapa tempoh masa. Contohnya, e
kuasa-kuasa luar dan kemerdekaan n

Aktiviti

Membina Garis Masa Sejarah Keluarga Anda
Lakukan temu bual bersama-sama ibu dan ay
yang bermakna dalam keluarga anda, seperti p
kelahiran ahli keluarga dan kematian. Bina
menggambarkan semua peristiwa tersebut.

6

Ruang dalam Sejarah

juk kepada masa silam dan ruang yang luas

stiwa yang telah berlaku. Masa silam dikaji
amakan kronologi. Kronologi juga merujuk
ku secara teratur mengikut urutan masa dari
rak mengikut satu garisan lurus. Ruang masa
(10 tahun), abad (100 tahun), dan alaf (1000
kur mengikut zaman, seperti Sebelum Masihi
i bermula dengan kelahiran Nabi Isa AS.

1000M

alaf

h Garis Masa

ndorong sejarawan membahagikan penulisan
ti politik, ekonomi dan sosial. Hal ini bagi
penyelidikan sebelum membuat penulisan
Malaysia, ruang masa dibahagikan kepada
era Kesultanan Melayu Melaka, kemunculan
negara.

yah anda. Catatkan peristiwa bersejarah atau
perkenalan ibu dan ayah, tarikh perkahwinan,

satu garis masa yang paling menarik bagi

.. Cerna Minda

A

Bermulanya kerajaan Melaka.
 

(Sumber: Perbadanan Muzium Melaka)

C

Pendudukan Jepun di Tanah Melayu.

(Sumber: Arkib Negara Malaysia)

E

Majlis menandatangani perjanjian kemerdekaan.

(Sumber: Arkib Negara Malaysia)

Berdasarkan masa silam dan ruang d
mengkhususkan bidang kajian mereka
ekonomi dan sosial. Hal ini bagi menam
penulisan sejarah.

 
B2

Pengisytiharan Malaysia.

(Sumber: Arkib Negara Malaysia)

D

Kedatangan Portugis ke Melaka.
 

(Sumber: Perbadanan Muzium Melaka)

1. Berdasarkan gambar A hingga E,
bina peta pemikiran yang sesuai
mengikut kronologi masa dengan
tepat. i-Think

2. Pilih satu daripada gambar yang
difikirkan bermakna kepada anda.
Mengapakah anda menganggapnya
amat bermakna?

dalam sejarah yang luas, sejarawan telah
berdasarkan tema tertentu seperti politik,

mbahkan kepelbagaian dalam pengkajian dan

7

1.4 Sumber Sejara

Sumber sejarah terbahagi kepada dua, iaitu su

Sumber Sumber primer
Sejarah
Sumber ini
belum diolah atau
diterbitkan
Bersifat asli
Belum ditafsir

Sumber sekunder

Bahan yang
telah diolah dan
diterbitkan
Bahan tersebar
kepada umum

Sejarah ditulis berdasarkan kajian terhadap sum
sekunder yang membantu kita untuk mengetah

Loceng Gangsa Artifak merupakan
Candi Lembah Bujang untuk perburuan, pert
daripada batu, kaca
di Kampung Pencu,
melihat hubungan p
ini dihasilkan sekita
perluasan kuasa kera

(Sumber: Muzium Negara)

Bukan Artifak meru
manusia yang terdapa
seperti dinding gua,
candi Lembah Buj
menunjukkan adanya
perdagangan antara I

(Sumber: Nik Hassan Shuha
History, Singapura: Archipel

Ensiklopedia merup
yang terkandung da
sumber sejarah yan
Malaysia yang meng
sejarah moden awal,

Ensiklopedia

8

ah

umber primer dan sumber sekunder.

Contoh: Dokumen rasmi
Fosil Manuskrip
Artifak Fail rasmi jabatan
Bukan artifak Surat peribadi
Batu bersurat Diari
Keterangan lisan

Contoh: Jurnal
Buku Ensiklopedia
Akhbar Risalah
Majalah

mber sejarah, iaitu sumber primer dan sumber
hui sesuatu peristiwa masa lalu.

peralatan ciptaan manusia yang digunakan
tanian dan perdagangan. Peralatan ini diperbuat
dan logam. Penemuan artifak loceng gangsa
, Muar, Johor boleh dijadikan sumber untuk
perdagangan dengan kerajaan Funan. Loceng
ar 150 tahun Masihi, iaitu bersamaan dengan
ajaan Funan.

upakan data arkeologi berkaitan dengan budaya
at di bawah tanah dan di atas permukaan tanah,
dinding kota dan struktur binaan. Penemuan
jang boleh dijadikan sumber kajian bagi
a pengaruh Hindu dan Buddha serta hubungan
India dengan Kedah.

aimi Nik Abdul Rahman (ed.), Encyclopedia of Malaysia: Early
lago Press, hlm. 94)

pakan satu daripada sumber sekunder. Bahan
alam ensiklopedia ini berdasarkan fakta dan
ng sahih. Contohnya, The Encyclopedia of
gandungi beberapa tema seperti, sejarah awal,
arkitektur, laut dan tumbuh-tumbuhan.

Cerna Minda

A. Klasifikasikan bahan berikut kepada sumb

12

Manuskrip Sejarah Artifak di Terumbu Mangs
Melayu Kudat, Sabah

5 6


 

 

 

Buku Biografi Diari
Politik Tunku Abdul
Rahman Putra

B. Santubong merupakan satu daripada ta
penemuan penting yang boleh dijadikan
artifak seramik barang perdagangan dari C

1. Apakah kepentingan penemuan sumbe

primer ini?

2. Pada pendapat anda, adakah sum5be
ppineriin?myBeelerirdsiikakahananjaaltaemsnaatnamnapgnudasme. jearruahngkSaani tsuebmo


    nuga

 

 

 
Sumber sejara
h   a
dmseaejnamrbabuhak.nttiSuusaumhnbit

h u  ekrt
Glosari dapatan penye l
 idi
Dmaareklnaegmoalnouagsliai

s  hmiase
Arca: patung yang ahli
diperbuat daripada batu, dan
kayu dan lain-lain yang maklumat dan
  fak
dipahat dan menyerupai penulisan terha
 da
bentuk sesuatu.


 

2
 


 
be

  r primer atau sumber sekunder.

34

si 4 Rangka manusia
 
Ensiklopedia
di Gua Cha,
37 Kelantan

Jurnal

apak arkeologi di Sarawak. Di sini terdapat
sumber primer, iaitu artifak arca Buddha dan
China (Dinasti Song dan Dinasti Tang).

er

r6 7
 

a
g

(Sumber: Ni k
  Hassan Shuhaimi Nik Abdul Rahman (ed.),
Encyclopedi
 a of Malaysia: Early History, Singapura:
Archipelago Press, 1998, hlm. 112)

amat penting dalam penyelidikan dan penulisan
primer perlu dikaji untuk mencari maklumat

tentang sesuatu peristiwa. Sumber sekunder pula
k mencari maklumat dan membuat perbandingan
ikan sejarah yang telah diterbitkan.
a menghasilkan penulisan sejarah, sejarawan dan
estilah berusaha mendapatkan sumber, mengkaji
snya. Hal ini boleh membantu untuk mendapatkan
kta bagi membolehkannya membuat tafsiran dan
ap sesuatu peristiwa.

9

1.5 Penyelidikan d

Terdapat tiga kaedah yang digunakan oleh seja
kaedah bertulis, kaedah lisan dan kaedah arke

Kaedah Bertulis

Kaedah bertulis ialah kajian terhadap sesuatu pe
dipahat atau ditulis. Di Asia Tenggara, tulisan
batu, ditulis pada kulit kayu, gading dan daun lo
catatan harian seseorang, fail kerajaan dan ca
adalah seperti yang di bawah:

Mengenal pasti sumber bagi sesuatu peristiwa,
Contohnya, jika kita ingin membuat kajian ten
bertulis boleh didapati di negara kita, di Portugal d
juga terdapat dalam bahasa lain seperti Cina, Sans

Mendapat dan mengesahkan sumber bertul
Penyelidik perlu ke tempat simpanan sumber sep
Kadangkala sejarawan akan mentafsir maklum
dan epigrafi.

Mengumpul dan menyimpan sumber ya
Bahan atau sumber rujukan yang telah dida
Sumber hendaklah dicatat dan disimpan
rujukan semula kelak.

Menggunakan peralatan yang sesua
komunikasi serta peralatan arkeolo
Penggunaan peralatan seperti komp
menyunting penulisan, di samping me

Menganalisis.
Keupayaan menganalisis dan mem
peristiwa sejarah sangatlah diharga
menjelaskan pertentangan yang wu
sama. Dapatan seseorang sejarawa
pemahaman dan penghayatan terha

Glosari

Paleografi: ilmu mengkaji dan menganalisis tulisa
tanah liat atau batu.
Epigrafi: ilmu mempelajari tulisan yang terdapat

10

dalam Sejarah

arawan semasa melakukan penyelidikan, iaitu
eologi.

eristiwa daripada maklumat pada sumber yang
n tertua dikesan di dinding gua, dipahat pada
ontar. Kaedah bertulis juga boleh dilihat pada
atatan pengembaraan. Proses kaedah bertulis

tokoh atau institusi.
ntang sejarah negara kita, sumber
dan di Belanda. Sumber bertulis ini
skrit dan Inggeris.

lis tersebut.
perti muzium, arkib atau perpustakaan.
mat ini dengan bantuan ahli paleografi

ang diperoleh.
apati harus dikumpulkan di suatu tempat.
bagi memudahkan penyelidik membuat

ai (penggunaan teknologi maklumat dan
ogi).
puter bagi menganalisis data dan sumber,
enyusun bibliografi dan statistik.

mberikan perspektif baharu terhadap sesuatu
ai apabila sejarawan berupaya mengupas dan
ujud pada kajian lepas terhadap peristiwa yang
an perlu disebarkan bagi memperkukuh teori,
adap sesuatu peristiwa.

an kuno pada daun lontar, papirus,

pada tugu, bangunan dan prasasti.

Daun lontar. Daun lontar digun
mencatatkan makl
menjadi bahan
dalam masyarakat
di Asia Tenggar
catatan ini boleh me
mengetahui sejarah
dalam pelbagai bid
kebudayaan, keag
perubatan.

Batu Bersurat Kaedah bertulis
Terengganu. sejarah negara.
prasasti atau ba
yang bertarikh 7
menceritakan pe
bahawa agama I
awal dari tarikh i

Aktiviti: TMK

Kajian dokumen melalui kaedah bertulis: Pe

Antara k
hendaklah
yang sesu
Residen,
nasihatny
semua pe
adat istiad

(Sumber: Arkib Negara Malaysia)

1. Dapatkan salinan dokumen di atas dengan
2. Secara berkumpulan, jawab soalan yang b
(a) Siapakah yang terlibat dalam perjanjia
(b) Mengapakah perjanjian ini dimeterai?
(c) Pada pendapat anda, mengapakah doku
(d) Adakah anda bersetuju dengan kandun

nakan untuk Tahukah Anda?
lumat yang
Logo Dewan Bahasa dan
penulisan Pustaka (DBP)
tradisional Logo Dewan
a. Sumber Bahasa dan
embantu kita Pustaka (DBP)
h masa lalu ini menonjolkan
dang seperti unsur daun lontar
gamaan dan yang terletak di tengah-
tengah melambangkan bahan
penulisan zaman dahulukala.
Logo ini dilukis oleh Hussien
Enas pada tahun 1957.

s juga membantu kita untuk menyelidiki
Misalnya, melalui penyelidikan terhadap
atu bersurat. Batu Bersurat Terengganu
702 Hijrah bersamaan tahun 1303 Masihi

erihal hukum Islam. Hal ini menjadi bukti
Islam sudah bertapak di negara kita lebih
ini.

erjanjian Pangkor 1874.

kandungan perjanjian ini termasuklah, “Sultan
h menerima dan menyediakan sebuah kediaman
uai untuk seorang Pegawai British yang dinamakan
yang akan ditauliahkan ke istana Baginda, dan
ya mestilah diminta dan diambil tindakan atas
ersoalan selain yang menyentuh agama Islam dan
dat orang Melayu”.

n melayari laman web www.arkib.gov.my.
berikut:
an ini?

umen ini ditulis dalam tulisan Jawi?
ngan perjanjian ini? Berikan alasan anda.

11

Kaedah Lisan

Kaedah lisan merupakan proses mendapatkan
melalui temu bual. Tokoh yang dipilih untuk d
dikenali sebagai orang sumber. Orang sumb
terdiri daripada mereka yang memberikan
melalui pemerhatian dan pengalaman sendiri.
menghargai orang sumber bererti kita meng
lisan negara kita.

Terdapat tiga tahap d

Tahap Pertam
• Menentukan tokoh.
• Menentukan skop atau perk
• Memilih soalan yang bersif

Tahap Kedua: Ra
• Membuat persediaan lengkap dengan me

dikaji terutama dengan meneliti sumber be
• Meyakinkan tokoh untuk memberikan ker

Tahap Ketiga: Me
• Membuat senarai dan menya
• Menilai fakta-fakta dengan s
• Menyimpan rakaman dengan

Tahukah Anda?

Arkib Negara Malaysia
telah menjalankan proses
pendokumentasian sejarah lisan
sejak tahun 1960-an. Laman
Kenali Tokoh diwujudkan
bagi memantapkan sejarah
lisan di negara kita.

12

n maklumat
ditemu bual
ber biasanya
n maklumat
. Apabila kita
ghargai sejarah

Kaedah lisan menggunakan
teknik temu bual.

dalam kaedah lisan:

ma: Persediaan

kara yang akan ditemu bual.
fat pendekatan sejarah.

akaman temu bual
engetahui sebanyak mungkin perkara yang
ertulis dahulu.
rjasama dan menghargai tujuan pengkajian.

emproses rakaman
alin atau menyunting rakaman.
sumber bertulis.
n baik.

Kaedah Arkeologi

Kaedah arkeologi merupakan kaedah yang d
saintifik untuk mencari maklumat sejarah
tinggalan sejarah. Antara bahan tinggala
ditemukan melalui kaedah gali cari atau ekskav
fosil, tembikar, bahan logam dan binaan dari

Sebagai warga Malaysia yang cinta ak
sewajarnya memelihara dan memulihara
agar warisan ini dapat dinikmati oleh gene
Usaha penyelidikan dan langkah mendapatk
Pertubuhan Pendidikan, Sains dan Kebud
Bangsa Bersatu (United Nations of Education
Cultural Organisation - UNESCO) serta m
warisan negara kita ke peringkat antarab
didokong oleh semua pihak.

Pernahkah anda melihat aktiviti gal
penemuan dan di makmal arkeologi?

Aktiviti Gali Ca

1 Perancangan grid sebelum kerja 2M

ekskavasi. Setiap petak diberikan be
nombor rujukan.

1. Warisan negara kita perlulah dipulihara.
manakah anda bersetuju dengan pernyataa

2. Nyatakan cara anda menghargai warisan n

Aktiviti

Adakan lawatan ke muzium yang berdekat
untuk menjayakan program 1Pelajar 1Muziu
(1P1M) bagi memupuk kesedaran tenta
sejarah negara kita.

digunakan secara Tahukah Anda?
  100
  145
  168
 
daripada bahan
 
  146
  180
 
Kulit
  46
  147
 
an sejarah yang 102
  161
 
vasi termasuklah Di Malaysia, terdapat
  108
ipada batu.
  128
kan negara, kita banyak tapak arkeologi
tapak arkeologi
erasi seterusnya. yang membanggakan
kan pengiktirafan
dayaan Bangsa- kita dan diiktiraf oleh
nal, Scientific and
memperkenalkan UNESCO sebagai Tapak
bangsa haruslah Warisan Dunia.
 
48
li cari di tapak viii


  65

1T3apak Warisan
Dunia

ari di Tapak Penemuan
  77

13 IPIM


  30
  95
  130
 
  165
 
 
46
  100
  145 168
Kulit

Menandakan kawasan 3 Ekskavasi dengan
erdasarkan pelan.
mencatatkan semua

 
viii penemuan
  . 98
  142
  167
 

  146
  180
30 YOU TUBE
 

 
48 102

Sejauh Glosari
an ini?
negara. Ekskavasi: proses mengumpulkan 147
 

  data d6a5lam bidan
 g arkeo10lo8 gi untuk
  161
 
13
memperoleh maklumat tentang
tan
um masa lampau manusia. Aktiviti gali
ang
cari bermula dari permukaan tanah
131IPI1MM
hingga tahap tanah asal.

Grid: penandaan kawasan di tapak


  arkeologi untuk a
  ktiviti 1g2a8li cari.
 

77

13

Kerja-kerja di Makmal Arkeologi

1 Pemunggahan dan pengisihan. 2

Pengisihan biasanya mengikut jenis
artifak atau lapisan tanah di tapak
artifak dijumpai.

Arkeologi Bawah Air

Arkeologi bawah air ialah kajian saintifik
tentang sejarah peninggalan manusia yang
terdampar di dasar laut, sungai atau tasik.
Banyak kapal dagang yang melalui laluan
laut di negara ini telah tenggelam. Kini
segala khazanah warisan kapal karam ini
perlu dikaji dan direkod. Kes kerosakan,
kecurian dan penjualan artifak kapal karam
merupakan isu dunia yang dibincangkan
di UNESCO. Di Malaysia, arkeologi bawah air
merupakan bidang kajian baharu dan semakin
mendapat perhatian. Jabatan Warisan Negara
dan beberapa buah universiti awam seperti
Universiti Malaysia Sabah berperanan terhadap
pembangunan bidang arkeologi bawah air.

Jelaslah bahawa dalam melakukan sesuatu G
penyelidikan sejarah kita perlu berusaha a
mendapatkan sumbernya. Ada masanya d
kita memerlukan lebih daripada satu kaedah, k
bergantung pada sumber yang diperlukan p
dan penyelidikan yang dilakukan. Ketiga- k
tiga kaedah ini mempunyai kekuatan dan
kelebihan tersendiri.

14

Pembersihan dilakukan sebelum dikaji.

Peralatan menyelam Fotografi di dalam
yang membantu ahli air untuk merekod
arkeologi bekerja di butiran ekskavasi.
dalam air.

Ahli arkeologi
menggunakan paip udara
untuk menyedut mendapan
yang menutupi hasil
penemuan.

Gambar menunjukkan antara kaedah membuat kajian
arkeologi bawah air. Kaedah ini hampir sama seperti
di daratan. Bezanya kaedah ini menggunakan peralatan
khusus bawah air yang biasanya dikendalikan oleh
pakar dengan menggunakan teknologi dari luar negara
kerana melibatkan kos yang tinggi.

3 Pengkatalogan bagi 4 Penganalisisan ba

setiap artifak dengan maklumat tentang
nombor pengenalan.

Grid ekskavasi untuk Teknik gali cari di daratan
merekod lokasi hasil telah diubah suai untuk
penemuan dengan kegiatan di dalam air.
tepat. Kemajuan teknik
ekskavasi di dalam
air sentiasa
berkembang.

Artifak
diletakkan
di atas bekas
dan diangkat
ke permukaan
air dengan
menggunakan
beg, seperti
belon berisi
udara.

Aktiviti

Perairan negara kita menjadi laluan utama perda
Secara berkumpulan, bincangkan usaha memelih
kapal dagang yang telah tenggelam.

Cerna Minda

Bincangkan kepentingan
kaedah arkeologi.

Aktiviti

Hasilkan buletin tentang tapak
arkeologi di Malaysia.

agi mendapatkan
g sesuatu artifak.

Tahukah Anda?

Menurut Akta Warisan Kebangsaan 2005,
warisan kebudayaan di bawah air ditakrifkan
sebagai kesan kewujudan manusia yang
mempunyai ciri kebudayaan bersifat sejarah
atau arkeologi yang sebahagiannya atau
keseluruhannya di bawah air sekurang-
kurangnya seratus tahun. Contohnya tapak,
struktur bangunan, artifak, pesawat udara dan
objek bersifat prasejarah.
Perisytiharan Zon yang Dilindungi
Di Malaysia, terdapat undang-undang yang
melindungi warisan bawah air di bawah bidang
kuasa Jabatan Warisan Negara.

Perairan Tanjung Tuan, Melaka.

agangan antarabangsa sejak dahulu.
hara dan memulihara khazanah daripada

15

11..56 Tafsiran dalam

A Apakah tafsiran dalam sejarah?

Tafsiran dalam sejarah bererti menerangkan ata
sumber-sumber yang berkaitan dengannya.

B Mengapakah wujud perbezaan

Tafsiran tentang sesuatu peristiwa sejarah yan
Perbezaan wujud disebabkan:
• pemilihan sumber yang pelbagai
• perbezaan pandangan
• perbezaan ideologi
• tujuan penulisan
Walau bagaimanapun, pentafsiran dan pene
matlamat utama seseorang sejarawan.

C Apakah kepentingan tafsiran da

• Menggalakkan kita menggunakan pelbagai
kajian yang mempunyai bukti yang kukuh.

• Mengajak kita menilai sesuatu peristiwa yan
• Mendorong kita berfikiran terbuka dan kriti

menggunakan pelbagai sumber sejarah.

D Apakah contoh tafsiran dalam s

Bagaimanakah kita mentafsir peristiwa penent
dikenali sebagai Tok Janggut di Pasir Puteh,
kebangkitan beliau disebabkan oleh penentan
yang diperkenalkan oleh pihak British dan
Barat pula, kebangkitan Tok Janggut ini diang

Cerna Minda

Mengapakah terdapat tafsiran yang berbeza
dalam pengkajian atau penyelidikan sejarah?

16