Sejarah Tingkatan 1

m Sejarah

?

au mengulas sesuatu fakta sejarah berdasarkan

tafsiran dalam sejarah?

ng sama mungkin berbeza antara sejarawan.

erangan yang objektif atau tepat menjadi

alam sejarah?

sumber dalam penulisan bagi menghasilkan
ng sama tetapi dilihat dari sudut yang berbeza.
is dalam mengkaji sesuatu peristiwa dengan

sejarah?

tangan Haji Mat Hasan bin Munas atau lebih
Kelantan? Pengkaji tempatan melihat faktor
ngan peraturan cukai tanah dan hasil hutan
membebankan orang ramai. Bagi pengkaji
ggap sebagai pemberontakan.

Apakah kebaikan sesuatu peristiwa
dilihat dari pelbagai sudut tafsiran?

Aktiviti

(Sumber: Arkib Negara Malaysia)

Durbar bermaksud perjumpaan atau persidang
dengan British. Durbar menjadi asas kepada p
Mesyuarat Durbar dalam gambar di atas meru
Besar-Besar Melayu yang pertama bagi mem
perkara-perkara lain yang berkaitan dengan or
Julai 1897 di Kuala Kangsar, Perak. Gambar m
Melayu serta pegawai-pegawai British yang h

Kewujudan Durbar ini memberikan kesed
menghayati prinsip Rukun Negara yang kedua

Berdasarkan gambar dan penyataan di ata
soalan di bawah:
1. Apakah maksud Durbar?
2. Apakah yang dapat anda tafsirkan berd
3. Pada pendapat anda, apakah kepentinga
4. Hubung kaitkan peranan Majlis Raja

kedua, iaitu Kesetiaan kepada Raja dan

gan umum yang diadakan oleh Raja-Raja Melayu
pembentukan Majlis Raja-Raja pada masa kini.
upakan mesyuarat Majlis Raja-Raja dan Orang
mbincangkan hal ehwal agama, adat-istiadat dan
rang Melayu. Mesyuarat ini diadakan pada bulan
menunjukkan Raja-raja dan pembesar-pembesar
hadir.
daran kepada setiap rakyat Malaysia agar lebih
a, iaitu Kesetiaan kepada Raja dan Negara.

as, bincang secara berkumpulan dan jawab

dasarkan gambar di atas?
an penubuhan Durbar ketika itu?
a-Raja dengan prinsip Rukun Negara yang
n Negara.

17

1.7 Kepentingan M

Sejarah mampu memberikan kefahaman tent
kita. Melalui penyelidikan, penerokaan bukti
perpaduan dan semangat kebangsaan akan m
kita perlu mengaplikasikan ilmu sejarah dalam
lalu akan mendorong kita untuk bertindak den

Mengenal asal usul
Dengan mempelajari sejarah, kita akan
dapat mengenal asal usul keluarga dan
negara kita. Di samping itu, kita dapat
memahami adat istiadat, tradisi dan
budaya bangsa kita.

Peristiwa darurat di negara kita pada tahun 1948
hingga tahun 1960 telah menyebabkan wujud
keadaan kucar-kacir dan kemusnahan harta benda.

(Sumber: Arkib Negara Malaysia)

Memupuk patriotisme
Sejarah mengajar kita menghargai warisan
negara untuk dihayati oleh generasi akan
datang. Hal ini dapat menyemai rasa cinta
akan negara dan menaikkan semangat
patriotik.

Glosari

Empati: memahami perasaan orang lain.

18

Mempelajari Sejarah

tang masyarakat, negara dan dunia kepada
i dan empati pada peristiwa sejarah, unsur
menjelma dalam diri kita. Oleh sebab itulah,
m kehidupan kita. Iktibar daripada peristiwa
ngan lebih berhati-hati pada masa depan.

Mengetahui sejarah membolehkan kita mengenal
asal usul kita.

(Gambar Ihsan: Harvinder Kaur, Seremban, Negeri Sembilan)

Mengambil iktibar
Sejarah membawa pengajaran dan iktibar
daripada peristiwa lalu. Mereka yang tidak
mempelajari sejarah berkemungkinan akan
mengulangi kesilapan masa lalu.

Sejarah mampu menyemarakkan semangat patriotik.

(Gambar Ihsan: Sharifah Afidah Syed Hamid,
Kuala Terengganu, Terengganu)

Mengukuhkan perpaduan
Pengetahuan sejarah amat penting
kepada generasi kini dalam meneruskan
kesinambungan hubungan harmoni
antara kaum di negara kita. Sejarah
juga mampu menjadi sumber kesedaran
kepada masyarakat dalam menjaga dan
meneruskan adat resam dan tradisi kita.

Sejarah mengajak kita mempertahankan
kegemilangan negara.

Mengaplikasikan Kemahiran
Pemikiran Sejarah
Melalui sejarah, pemikiran kritis dan
analitis dapat ditingkatkan. Di samping
itu, kita dapat membuat tafsiran terhadap
sesuatu peristiwa. Sejarah juga akan
mendorong seseorang memahami peristiwa
sejarah secara lebih empati.

Jelaslah kepada
dengan mempelajari sejarah, kita b
datang mencintai negara, bersifat

kegemilangan tamadu

Hubung kaitkan mata pelaj
dengan semangat cinta aka

Sejarah mampu mengukuhkan perpaduan.

Membangunkan negara dan bangsa
Melalui sejarah kita dapat mengekalkan
kegemilangan yang dicapai oleh negara.
Kita juga akan lebih memahami budaya
dahulu dan budaya kini untuk dijadikan
perbandingan bagi membangunkan negara
dan bangsa pada masa akan datang.


 

Rombongan Kemerdekaan menuju Banda Hilir,
 
SMuelamka pbadea r20: F
 Aebrruakrii1b95
6  N. egara
 Malaysia
 
R(Suombmer: Abrkiob NnegagraaManlay
s  iKa) emerdekaan
 menuju
 
a kBitaabanhadwaa
 Hilir
 Melaka
 pada
 20
 Februari
 
bueenmrbub1papanea9tgyi,rsa5daami6Msedana.m ld
a  aAipyd
i sidnpkigaig.am e
 skneeniarenarshuiis a
k
  k kpaanenetriaksaa
 iatnu ?
 a
 nda
 sekiranya
 

jaran Sejarah KPS
an negara.
Bagaimanakah sejarah
memupuk sikap empati?

19

1.1 Pengertian Sejarah

KesimpulanPengenalan

Kita kerap mendengar ungkapan bahawa sejarah membawa banyak iktibar kepada kita.
Apakah yang dimaksudkan dengan sejarah? Bagaimanakah kita mengukur masa silam dalam
sejarah? Bagaimanakah pula kita dapat mengetahui sejarah lampau sesebuah masyarakat
dan negara? Apabila mengetahui sesuatu peristiwa masa lampau, mengapakah masih wujud
pelbagai tafsiran mengenainya? Semua persoalan ini akan terjawab dalam bab ini.

Secara umumnya, sejarah ialah peristiwa yang berlaku pada masa lalu. Peristiwa
masa lalu yang berlaku dalam kehidupan sesebuah masyarakat atau negara akan dikaji

Apakah yang telah anda pelajari?oleh sejarawan. Sejarawan merupakan ahli sejarah yang menyelidiki rekod-rekod lalu dan
memuatkan dapatan kajian mereka seperti dalam bentuk buku, monograf atau makalah.
Terdapat beberapa pengertian sejarah dari aspek bahasa seperti yang berikut:

Apakah Dalam bahasa Melayu: Pengert
Sejarah? istilah sejarah berasal daripada perkataan Arab, “syajaratun” yang dari asp
bererti pokok. Sejarah juga dikaitkan dengan salasilah, riwayat, pandang
keturunan dan asal usul. adalah m
kepada
Kamus Dewan mendefinisikan sejarah sebagai: masa la
asal usul (keturunan), salasilah. membaw
peristiwa yang benar-benar berlaku pada waktu yang lampau, kisah,
riwayat dan tambo.
kajian atau pengetahuan tentang peristiwa-peristiwa yang telah lalu.

Dalam bahasa Inggeris, sejarah ialah history:
history bererti cerita tentang seseorang. Perkataan ini berasal
daripada bahasa Yunani, historia yang bererti penyelidikan.

Glosari

Iktibar: pengajaran.

Masa Silam dan Ruang dalam SejarahMonograf: tulisan, huraian, rencana.
Tafsiran: penjelasan, pengertian atau pendapat.
Tambo: riwayat dahulu kala.

4

Sumber Sejarah

Sumber ini boleh dibahagikan kepada dua, iai
sumber primer dan sumber sekunder.

Penyelidikan dalam Sejarah

Terdapat tiga kaedah dalam penyelidikan
sejarah, iaitu kaedah bertulis, kaedah lisan
dan kaedah arkeologi.

Tafsiran dalam Sejarah

Perbezaan tafsiran disebabkan oleh pemilihan
pelbagai, berbeza pandangan, ideologi dan tuju
Namun, pentafsiran dan penerangan yang obje
menjadi matlamat utama seseorang sejarawan

Kepentingan Mempelajari Sejarah

Kepentingan mempelajari sejarah adalah u
keluarga, menyemai patriotisme, memupuk
mengaplikasikan Kemahiran Pemikiran Sejara

Bab ini telah membawa kita mempelajari ma
pendapat beberapa orang sejarawan. Selain itu, ki
penyelidikan dalam sejarah. Lebih menarik lagi a
yang mengajak kita berfikir dengan lebih kritis. S
lebih mengenali diri, keluarga dan negara, di sam
membangunkan negara kita. Bab ini juga membe
perkembangan sejarah dunia dalam bab seterusn

20

1.2
aptmgwlipeuaaekeann1rdr.biiu3sasskajeenttuhijjiwakabarMrasaaaarahw.sdaaaSnnilam dan Ruang dPPaaennldagaemnrtgiaaSnn eSSeejajjaarrraaahwhaMnengikutdDaanlatmiadmatibk(ManaSweeebhiMampraauddsatlpna)aadahe)spsdas.ilanaianaKrrltynjgaekaadomngaMr.intanibesmaastyeusaehpaeirnjahnruamguigprtiaap(eaktMnharseai,akrns)maakt.jkikuniawZhtegsaraiapaaermaanybdkydataoaeaaannnltnnegdaMghbnembekaddpereasigireriudnleuhrakairij(ksuamu1btukrk0ieawmsmrkktmeaaaeeechnnpuynaugalargankadinik)rkadg,touueeanmttrtneboazsglaatlaaauasodmthanrgu(aibmsk1g.niee0ale,Krla0rnlasmiargehstokaapiinkurdhneaou.aurnllttnMnuoiuN)rgSr,auruiaeusdsabbaj.taunaieRnsngglIiuusaalmyaamalammanAafngMseSg(darm1.aiudlk0sajuiaa0usharj0kasiiiZaman Sebelum
Masihi (M) mpdJeaaermnilsaptsiuplwaaMmhanIubdekKhmrmaeadhnhpaobYigasomeuaadrsKnaoiklafIakybalsninuKteEaKijtma.yehbHrlaaaaa.lnhdwCTdPPgu(taraaHSAeeaneatwrnnuSrenrdrennsmmnseraeidtsoejbtjpaafbaaaadpjemoKresrarnroenaearua:(arartgeIbimhnoRtukwpkanpAtaar(esglfi.laaahaSkpuneuaolaeS-rreuamasennjjhBhayutamskKiursunaygp.naaauutpttimySkbStrgaeiahelaabMdhaeaeaaabbdrrnm“edajaSraeptmnjpyyahneaa,:SjrgeaeahhtoreaagpaalbaaA1njrleneardailas“rrann9dndaariabbonamjnknbarneSad9aytgiapyan.uaewghyaualteyt3jsieurRpnaheauraeaabsar,nrabsaayjka?l:srmmaanlilgnhreaihnaypheru,ayipahn“eagTyalrr,sgkkgmr1aetmmenkbalP,plammrahmseldk9idunnaarogruaa.ahpanensniaee9ueaak.gupnanh9kledanede8gnmdtjtepppkemnuSs-lnraaumer,aHacintg1rihaaeuaaansamnuneobehsrae0rreaadjgkdptijakdlalyrjgsi-)sruakjaseummgaekaiaaapidniieaeeahyratwkitkaturnImnd.eenibaajubtatsssasadsdsat8mgnaaarmhaaynaike”ihiapateaer)ruafkc.a.iln.hnmrae.aaajksmsanenkibalamainppyuwkutalSkddtraujri-aagbaaeant(aiaaeiausahdaaespedrntebklnithakdnpnaaeujasafPrratbaa(adn,netie.akauehSsebkeinapthroiadrntnenadlumonaaiateaWaprrgtmtganaaijlhughiorneSseatanninibrhumntsbg,aobar-sseetggieeaauigte.dnjnraraf”pi“bkpa:athrdaSidwn.lSkeMlraoas)l1ik,aasae,p(aemisaebe9dKSantkutkjayh”j8baaaupHdmhaabauaRt6.-mradheijTenrelna,fkaiuhpdMepain1aYbsuhcyrgeehnagiKbh4eatktluathmnahmgmroaeariidpsiAtna:igdihgnnraodad.aearmMgyepuyfaaclga1yurlmmran?nseIa4anusimpaepkbhlsur3hhPenkdnearaetriea2)eadKauetnmheiynhSg0aasamnthtbKrnpYjai1tuuakeinlhgmasbdauembau6paabraaeajdymSaahuerms)kyasjeraatn,mtheaendoarapueyaraaaInrinnfmnradaaramladnjknnaaumkIlgapsdgiuphbnypaanhbayaskairauercaanynearttialeykaadpPnaieraauapnugranSywkasfnhimiertetat,enii“stabueaakiapfibrnjr2ngm:yategStaenaeirmrdtpeaneai0iusnnauraanerkw,ugnsn1nrteatdmann“aPsgseirtiiaa3ssgdymhyanmsadilwapsegttueje,lteutaaAaateaaa-iFnnuajehuPgpnayiilrlatfaajnmntrgawaklb.naunalasdaelaaameaapregnlgilayaaysu”tkrsaranipsrzharnbrr.ambraksat.ephhtmoaapgsmatkite9ibrfia.snaaelaim.uaetesha)priMiieMnan(uatnegrhnerkdnljaaT.raaynisa,nnlaSsaieiuhduuabnaehmkalegasrdqatia”ljeje,sameuhnkipahaaalaes.naensrrmditayrrlahPndlaaesseuiiajjarasmdgaothernriaaawkmsihoha,itarhahgterbmiaaarkuasnt.oaujHgineeuiniansaafrphaurdnirihkplusnnayi.agaaetnhaakoWjlniknioukrsyaaga ig
.e  unienrzanst)as.ypaamattaaaanunn
  d”.angan
 

Masihi (SM) 5

0M10M 100M 1000M

dekad
abad

alaf

Rajah Garis Masa

itu Ruang dalam sejarah yang luas mendorong sejarawan membahagikan penulisan
mereka kepada tema tertentu, seperti politik, ekonomi dan sosial. Hal ini bagi
memudahkan sejarawan melakukan penyelidikan sebelum membuat penulisan
sejarah. Dalam konteks sejarah Malaysia, ruang masa dibahagikan kepada
beberapa tempoh masa. Contohnya, era Kesultanan Melayu Melaka, kemunculan
kuasa-kuasa luar dan kemerdekaan negara.

Aktiviti

Membina Garis Masa Sejarah Keluarga Anda
Lakukan temu bual bersama-sama ibu dan ayah anda. Catatkan peristiwa bersejarah atau
yang bermakna dalam keluarga anda, seperti perkenalan ibu dan ayah, tarikh perkahwinan,
kelahiran ahli keluarga dan kematian. Bina satu garis masa yang paling menarik bagi
menggambarkan semua peristiwa tersebut.

6

n sumber yang
uan penulisan.
ektif atau tepat
n.

untuk diri dan
perpaduan dan
ah.

aksud sejarah secara umum dan berdasarkan
ita juga mempelajari sumber sejarah dan kaedah
apabila kita mempelajari tafsiran dalam sejarah
Sememangnya, sejarah mampu membawa kita
mping mengaplikasikan kemahiran sejarah bagi
erikan panduan kepada kita untuk mempelajari
nya.

Pemahaman d

Kaedah X Mendapatkan maklumat

daripada sumber yang

dipahat pada batu.

1. Rajah di atas menunjukkan satu daripad
kaedah penyelidikan dalam sejarah. Kaeda
X ialah

A. kaedah lisan
B. kaedah bertulis
C. kaedah arkeologi

3. Berdasarkan satu peristiwa bersejarah pad
amat bermakna kepada anda.

4. Anda ingin menjadi ahli arkeologi. Penge
makmal perlu anda kuasai. Untuk itu, sus
kerja yang betul.

Di tapak kerja Menanda kaw
Di makmal Ekskavasi
Merancang g
Mengkatalog
Membersih
Mengisih
Menganalisis

5. Berdasarkan pengetahuan anda, bincangka

SITUASI 1 Swee Lan ingin menyelidik
gimnastik berirama dan k
SITUASI 2 kerjaya. Nyatakan kaedah
SITUASI 3
Rajesh ingin menyelidik
Santokh Singh. Nyatakan k

Embok Sirih ingin menyi
bergambar. Nyatakan keb
sudut sejarah.

dan Pemikiran Kritis

2. Apakah sebab berlaku perbezaan

tafsiran dalam sejarah?

I Tujuan penulisan

II Perbezaan ideologi

da III Keterangan lisan
ah IV Ketiadaan sumber

A. I dan II

B. II dan III

C. III dan IV

D. I dan IV

da diri anda, terangkan sebab peristiwa tersebut

etahuan tentang aktiviti gali cari di tapak dan
sun semula aktiviti di bawah mengikut urutan

Nomborkan mengikut
urutan kerja

wasan

grid
g

s

an penyelesaian bagi situasi di bawah.
k kejayaan Dr. Farah Hani Imran dalam bidang
kejayaan cemerlangnya dalam pelajaran dan
yang sesuai digunakan oleh Swee Lan.
kehebatan tokoh bola sepak negara Datuk
kaedah yang sesuai dilakukan olehnya.
impan gambar-gambar lamanya dalam album
baikan menyimpan gambar-gambar lama dari

21

Pemahaman da

6. Sumber sejarah memberikan maklumat dan
sumber-sumber yang diberikan, jawab soala

Sumber 1:
Buku
Pada bulan Disember 1944, inflasi semakin men
dan panggung wayang masih dipenuhi oleh oran
makanan tidak pernah lengang. Ipoh menjadi tem
tempat lain di Malaya. Dalam tempoh dua tahun p
paling mahal menjual bahan makanan, iaitu 200 hin
di Ipoh sehingga menyebabkan banyak keluarga y

Inflasi menyulitkan pekerja makan gaji, orang
artisan, buruh dan profesional tidak terkesan. Mer
hidup semasa.

(Sumber: Chin Kee Onn, Malaya Upside Down.


Sumber 2:
Lisan
“Mula-mula saya dengar bandar-bandar utama
Mereka merampas makanan terutama beras dari
mengganggu penduduk peribumi tetapi kami teta
sekolah baru, mengajar bahasa dan lagu Jepun. J
ketat, jika melanggar undang-undang akan dikenak
menyembunyikan makanan daripada mereka. Lag
Kami bercucuk tanam untuk mendapatkan makan
Malah pakaian diperbuat daripada kulit pokok teka

(Orang Sumber: Nu


Sumbe r 3:
Internet http://www.arkib.gov.my/web/guest/getir

Serangan tentera Jepun ke Tan
pendudukan Jepun secara keseluru
1942 hingga bulan September 19
yang pahit kepada seluruh pendu
dan sedar terhadap persekitaran
menyemaikan semangat nasionali
supaya membenci British melalui

(a) Berdasarkan sumber di atas, klasifikasikan
sekunder?

(b) Lakarkan peta pemikiran yang sesuai bagi
sekunder. i-Think

22

an Pemikiran Kritis

bukti tentang sesuatu peristiwa. Berdasarkan
an yang berikut.

ningkat. Namun begitu, tempat-tempat hiburan
ng ramai. Begitu juga perkhidmatan penyediaan
mpat termurah menjual beras berbanding dengan
pendudukan Jepun, Singapura merupakan tempat
ngga 300 peratus lebih tinggi berbanding dengan
yang berhijrah ke utara.

bersara dan guru-guru. Namun, penjaja jalanan,
reka terus menaikkan harga berdasarkan kos sara

. Kuala Lumpur: Federal Publication Sdn. Bhd., 1976, hlm. 44-45)



a kita dibom. Kemudian, baru Jepun datang.
ipada orang Cina. Mereka jarang-jarang sekali
ap takut kepada mereka. Mereka juga membuka
Jepun juga mengamalkan undang-undang yang
kan hukuman yang berat. Saya masih ingat, kami
gipun sumber makanan sangat terhad ketika itu.
nan atau mencari hasil hutan termasuklah sagu.
along.”

ujing ak Ngajin, 71 tahun, Kampung Kandis Lama, Bau, Sarawak)




r-perjuangan-kemerdekaan

nah Melayu pada bulan Disember 1941 dan
uhannya di Tanah Melayu bermula bulan Februari
945 telah meninggalkan kesan dan pengalaman
uduk di negara ini. Mereka menjadi lebih peka

dan perkembangan yang berlaku. Jepun turut
isme dalam kalangan penduduk Tanah Melayu
cerapan ideologi “Asia untuk Asia”.

(Sumber: Arkib Negara Malaysia)

n yang manakah sumber primer dan sumber

membandingkan sumber primer dan sumber

Arif dan Peka

Nilai, Patriotisme dan Iktibar
Memahami sejarah dapat memben
dan keperibadian yang mulia.
Semangat patriotik seseorang dapa
dan undang-undang negara.
Sejarah boleh dijadikan iktibar da
akan datang.

Diri dan keluarga
Lebih menyayangi diri dan
keluarga melalui cara hidup
yang baik.

Cantiknya bangunan
bersejarah ini. Saya pernah
melawatnya dahulu bersama-sama
dengan keluarga. Kami berazam

untuk menjaga warisan
budaya negara.

a Sejarah

ntuk warganegara yang mempunyai jati diri
at dilihat daripada kepatuhan terhadap norma
an pengajaran untuk kehidupan pada masa

Negara
Mengetahui sejarah dapat meningkatkan
patriotisme, mengukuhkan perpaduan
dan menjadikan kita patuh kepada
Rukun Negara.

Malaysia mementingkan pemeliharaan
dan pemuliharaan warisan. Untuk itu, kita

perlulah menyokong usaha murni demi
kepentingan warisan dan sejarah
negara kita.

Saya berasa bangga jika dapat
memberikan sumbangan untuk
memelihara dan mengekalkan

khazanah negara kita.

23

2BAB Zaman
Air Batu

Sinopsis

Dunia pada hari ini wujud kesan darip
fizikal bumi yang berlaku semenjak jutaan
Perubahan fizikal bumi dipengaruhi ol
awalnya, bumi mengalami suhu yang amat se
masa itu dikenali sebagai Zaman Air Batu ya
garis masa antara 2.5 juta tahun hingga 10,000 t
suhu bumi yang sejuk kepada panas menyeba
kecairan air batu. Perubahan ini menyebabkan b
beberapa tahap peralihan zaman yang men
bumi berada pada suhu hari ini. Bumi juga me
perubahan dan perkembangan hidupan sepe
sehingga hari ini.

Apakah yang akan anda pela

1. Mengenali Dunia Kita.
2. Mengenali Zaman Air Batu.
3. Memahami garis masa Zaman Air Batu.
4. Memahami ciri-ciri Zaman Air Batu Akhi
5. Memahami perubahan Zaman Air Batu.
6. Memahami perubahan Zaman Air Batu di

Apakah elemen kewarganeg
anda dapati?

1. Menjelaskan kepentingan bersyukur deng
2. Menyatakan kepentingan sikap yang perlu
3. Menghubungkaitkan kepentingan masa la
4. Menjelaskan kepentingan usaha-usah
alam sekitar.

22040

ada perubahan
tahun dahulu.
leh iklim. Pada
ejuk. Bumi pada
ang wujud dalam
tahun. Perubahan
abkan berlakunya
bumi mengalami
nyebabkan suhu
engalami banyak
erti yang wujud

ajari?

ir.

i Asia Tenggara.

garaan dan nilai sivik yang

gan ciptaan Tuhan.
u diamalkan dalam menjaga alam sekitar.
alu, kini dan masa depan dalam kehidupan.
ha untuk memelihara dan memulihara

Air batu melitupi sebahagian kawasan bumi.

Kemahiran Pemikiran Sejarah

1. Memahami kronologi, iaitu urutan waktu
Zaman Air Batu.

2. Meneroka bukti dengan mengenal past
tinggalan Zaman Air Batu.

3. Membuat tafsiran berkaitan perkemban
kepada manusia.

4. Membuat imaginasi tentang kewujudan d
5. Membuat rasionalisasi terhadap kesan Za

h yang anda dapati:

u dan peristiwa sejarah berkaitan kewujudan
ti dan membuat kajian terhadap bukti-bukti
ngan Zaman Air Batu dan kepentingannya
dan rupa bentuk fizikal Zaman Air Batu.
aman Air Batu kepada keadaan dunia hari ini.

25

2.1 Dunia Kita

Pengenalan

Pengetahuan tentang sejarah bukan sahaja m
juga memahami tentang dunia. Dunia merup
tinggal berjuta-juta hidupan yang lain. Bumi pa
yang memberikan kesan terhadap rupa bentuk
kedalaman lautan.

Ktmekdeplegemmaapapenhhelaaoeguerdjmleluomuoautanbgba.benathiPuumohiueamdllabimntoanigansgupsneeieyetsjt,fmaaiuaanzhkrinyeinaumigknehsmajlandamibiynkdaaedaenui,jrankmulstlgaaateaiabakrkmnabkaunnuneebtoretntokilualdontlaehuoagtkpkuankgiuainngtida,ga
bumi.

Glosari Bis
me
Geologi: berasal daripada dua perkataan yan
Greek, iaitu geo yang bermaksud bumi di A
dan logia yang bermaksud sains. Oleh pad
itu, geologi merujuk bidang ilmu yang
mengkaji pembentukan bumi.

Paleontologi: bidang ilmu yang
mengkaji organisma yang pernah
hidup di bumi, sisa atau fosil yang
telah terawet dalam sedimen binatang,
tumbuhan dan bentuk-bentuk hidupan
purbakala.

26

membolehkan kita mengenali diri kita tetapi
pakan bumi tempat tinggal kita dan tempat
ada hari ini telah melalui pelbagai perubahan
k fizikal, iklim, cuaca, hidupan yang ada dan

Peta menunjukkan bumi diselaputi salji di bahagian
Kutub Utara dan Kutub Selatan sekitar 17,000 tahun
dahulu.

(Sumber: http://thereilientearth.com
Dicapai pada 1 September 2016)

son occidentalis
erupakan binatang
ng terdapat
Amerika Utara
da Zaman Air Batu.

Ahli sains menjangkakan bahawa usia
bumi melebihi 4.6 bilion tahun. Bumi
telah mengalami perubahan dari segi
iklim dan fizikal semenjak bumi mula
terbentuk.

U

Petunjuk
Kawasan dilitupi air batu
Kawasan daratan
Lautan

Gambaran binatang berbulu tebal pada Zaman Air Ba

 

Harimau bertaring panjang.

Terdapat binatang yang berbulu
tebal seperti mamot dan harimau
bertaring panjang.

Woolly Mammoth
merupakan binatang
yang hidup pada
Zaman Pleistosen.

Sloth
atu.

27

Pembentukan Fizikal Bumi

1. Bumi 650 juta tahun dahulu. Tiada
hidupan.

3. Bumi 195 juta tahun dahulu. Zaman
Jurasik dan hidupan utama ialah
dinosaur.

LAUTAN
ATLANTIK
LAUTAN
PASIFIK

5 . B u m i 1 8 , 0 0 0 t a h u n d a h u l u .
Kebanyakan binatang telah wujud
seperti kuda, badak sumbu, anjing,
dan kucing. Paras air laut meningkat.

28

2. Bumi 390 juta tahun dahulu. Air
laut masih tawar. Wujud hidupan
seperti ikan dan amfibia.

LAUTAN
ATLANTIK
LAUTAN
PASIFIK

4. Bumi 94 juta tahun. Dinosaur
mengalami kepupusan. Rupa
bentuk benua mula kelihatan.

LAUTAN
ATLANTIK

LAUTAN
PASIFIK

6. Bumi pada hari ini.

(Sumber: http://www.scotese.com
Dicapai pada 1 September 2016)

Iklim telah mempengaruhi perubahan bentu
Daratan terdiri daripada gunung, banjaran d
Lautan pula terdiri daripada laut, selat dan te
Lautan merupakan kawasan air masin
Terdapat lima lautan di dunia, iaitu Lautan P
Selatan dan Lautan Artik.
Selat pula merupakan kawasan perair
daratan, manakala teluk merupakan b
ke daratan dan kawasannya dibatasi oleh d
kawasan daratan kepada beberapa buah benu

LAU

AMERIKA
UTARA

LAUTAN
ATLANTIK

LAUTAN AMERIKA
PASIFIK SELATAN
SELATAN
LAU
SEL

Peta menunjukkan kawasan benua dan lautan.

(Sumber: http://enchantedlearning.com Dicapai pada 1 September

Kita perlu bersyukur dengan keunikan
bumi dan dunia kita. Di samping itu, kita
harus memelihara alam sekitar supaya
dapat dinikmati oleh generasi akan datang.

Sejauh manakah suhu memain
air batu yang menutupi bumi?

uk fizikal bumi menjadi daratan dan lautan.
dan bukit, tanah pamah, lembah dan sungai.
eluk.
yang meliputi 71 peratus bentuk muka bumi.
Pasifik, Lautan Atlantik, Lautan Hindi, Lautan

ran sempit yang memisahkan dua kawasan
bahagian perairan laut yang menghala
daratan. Ahli-ahli sains telah membahagikan
ua.

UTAN ARTIK U

EROPAH

ASIA

AFRIKA LAUTAN
PASIFIK
LAUTAN UTARA
HINDI
OCEANIA

UTAN
LATAN

ANTARTIKA
r 2016)

Cerna Minda

Nyatakan daratan dan lautan yang wujud
akibat daripada kecairan air batu.

nkan peranan dalam pembentukan
?

29

2.2 Zaman Air Bat

Zaman terpenting yang memberikan kesan ke
yang ada pada hari ini ialah Zaman Air Batu
yang menunjukkan suhu bumi menurun. Suhu
jangka masa yang lama. Sebahagian besar bu
Kutub Selatan diliputi oleh air batu tebal yang
menyebabkan kawasan air batu menjadi luas d
Pada akhir Zaman Air Batu, bumi menga
batu. Terdapat sekurang-kurangnya tiga tahap
hingga 600 juta tahun dahulu; tahap kedua, 25
10,000 juta tahun.
Perubahan iklim dunia kepada suhu pan
Air Batu.

Tahap Zaman Air Batu

Zaman Air Batu terbahagi kepada empat tahap
Zaman Pleistosen dan Zaman Holosen.

1

Zaman Miosen dipercayai berlaku
antara 23 juta hingga 5 juta tahun
dahulu. Gunung-ganang yang ada
pada hari ini telah terbentuk secara
fizikal. Mamalia telah wujud dan
berkembang di bumi, begitu juga
dengan hidupan di laut dan di air.
Suhu dunia panas dan kering.

30

tu
  48
 
  146
  180
 
65 102
viii 77

  108
  147
 
epada perubahan bentuk fizikal bumi seperti
u. Zaman Air Batu ialah garis masa geologi
  128
  161
 
u bumi menurun pada tahap membeku dalam
umi khususnya di bahagian Kutub Utara dan
 
g dikenali sebagai lapisan ais. Lapisa1n3 ais ini
di kawasan kutub dan pergunungan.
alami proses pengglasieran, iaitu kecairan air
berlakunya glasier. Tahap pertama ialah 900
50 hingga 80,000 juta tahun; dan tahap ketiga
nas telah menyebabkan berakhirnya13ZIPaIMman
 

Zaman
  95
  130
  165
 
Air Batu 98

30

zaman, iaitu Zaman Miosen, Zaman Pliosen,

2
 
  142
  167
 
30 YOU TUBE

Zaman Pliosen dipercayai berlaku
antara 5.3 juta hingga 2.6 juta tahun
dahulu. Ahli sains menyatakan pada
zaman inilah berlaku penyejukan
global Zaman Miosen yang lebih
panas. Penyejukan dan pengeringan
alam sekitar global menyumbang
kepada penyebaran besar padang
rumput dan savana pada masa itu.
Jambatan darat Panama antara Amerika
Utara dan Amerika Selatan terbentuk
dan mendorong penghijrahan tumbuhan
dan haiwan ke habitat baharu. Dataran
tinggi terbentuk pada zaman ini, seperti
di Colorado, Amerika Syarikat yang
dikenali sebagai Grand Canyon.

3

Zaman Pleistosen berlaku antara 2.5 juta
hingga 10,000 tahun dahulu. Pada zaman
ini, glasier utama berlaku sebanyak 11
kali. Manusia telah mengetahui cara
membuat api. Kebanyakan binatang yang
wujud pada ketika itu masih kekal hingga
kini. Manusia dipercayai telah sampai
ke Australia melalui jalan darat dari Asia
Tenggara (Pentas Sunda) sekitar 50,000
tahun dahulu.

Pengetahuan tentang perubahan dan sebab
berlakunya Zaman Air Batu membantu
meningkatkan pemahaman kita tentang
perkara yang berlaku kepada bumi dan
hidupan pada masa dahulu. Hal ini dapat
memupuk sikap sayang akan alam sekitar
dan memelihara bumi.

Gambar menunjukkan salji melitupi kawasan
pergunungan. Pada Zaman Air Batu, salji menjadi
mampat membentuk air batu. Proses ini memakan
masa jutaan tahun.

Zaman Air Batu yang berlaku semenjak ju
terhadap bentuk fizikal muka bumi dan kehidu
ahli-ahli sains telah membantu kita mengetah
lalu. Pengetahuan ini juga penting bagi mema
pada masa depan.

4

Zaman Holosen ialah zaman yang
bermula sejak 10,000 tahun dahulu
hingga kini. Berlaku kemajuan
dalam kehidupan manusia. Manusia
telah mengetahui cara mendapatkan
makanan melalui aktiviti pertanian.
Roda dan tulisan kuneiform dicipta
kira-kira 5,500 tahun dahulu.
Setelah itu, tamadun manusia
terus berkembang dalam bidang
keagamaan, pendidikan, pentadbiran
dan undang-undang.

Tahukah Anda?

Milutin Milankovitch (1879-1958)
merupakan sarjana sains berbangsa Serbia
yang terkenal dengan Teori Milankovitch.
Menurut teori ini, pusingan bumi
mengelilingi matahari menyebabkan
berlakunya pelbagai perkembangan
pada Zaman Air Batu. Setiap kali
bumi menghampiri matahari, suhu
bumi menjadi panas dan menyebabkan
berlakunya kecairan air batu.

Kitaran Milankovitch

Matahari

Bumi

Milutin
Milankovitch


 

utaan tahun dahulu memberikan kesan besar
upan yang ada. Kebolehan manusia khususnya
hui sejarah bumi dan kehidupannya pada masa
andu manusia menghadapi cabaran kehidupan

31

2.3 Garis Masa Zam

Seperti yang anda pelajari dalam unit sebelum
tahap zaman, iaitu Zaman Miosen, Zaman Plio
Berdasarkan garis masa Zaman Air Batu di ba
tahap zaman tersebut.

23 – 5 juta 5 – 2 juta Tahun
2.5 j

Miosen Pliosen Pleistosen

Rajah garis masa Zaman Air Batu.

Ahli paleontologi yang mengkaji sejarah bumi b
semenjak 545 juta tahun dahulu. Kewujudan hi
berkait rapat dengan perubahan iklim dan perin
masa di bawah. Berdasarkan garis masa di baw
hidupan dan binatang mengikut perkembangan

500 juta tahun 25 juta tahun 5

Trilobite Eurypterids Crinoid Dipterus C
Stone-lily

Kewujudan hidupan mengikut garis masa.

Cerna Minda
Senaraikan tempoh masa Zaman Air Batu m

32

man Air Batu

ini, Zaman Air Batu terbahagi kepada empat
osen, Zaman Pleistosen dan Zaman Holosen.
awah, kita dapat melihat tempoh masa setiap

juta – 10,000 hari ini
  100
  145
  168
 

n Holosen Kulit
  46

berpendapat bahawa hidupan di bumivibiiermula
  48
 
  146
  180
 
idupan seperti kepelbagaian spesies binatang 65 102
ngkat zaman yang dilalui seperti dalam garis
wah dapat dilihat perkembangan dan evolusi
  108
  147
 
n tempoh masa.


 
13

5.2 juta tahun 2 juta tahun

13 IPIM
  77
  128
  161
 

Coiled Cephalopod Stegosaurus Diatryma

30
  95
  130
  165
 

Zaman
Air Batu

 
  142
  167
 
30 YOU TUBE 98

mengikut garis masa.

Aktiviti

5 juta – 10,000 hari ini

Cerna Minda

Berdasarkan maklumat daripada pelbagai s
hidupan dan binatang di atas.

5.2 juta tahun 2 juta tahun

Diatryma Hyracotherium De

Aktiviti

Berdasarkan maklumat daripada pelbagai
masa kehidupan dinosaur secara berkump

Berdasarkan gambar di sebelah, buat
pembentangan kumpulan dengan
menjawab soalan yang berikut:
1. Bagaimanakah hidupan menyesuaikan

diri pada Zaman Air Batu?
2.Bagaimanakah faktor iklim

mempengaruhi kehidupan manusia?

sumber, susun semula mengikut urutan masa

12,000 tahun

einotherium

sumber, hasilkan poster berkaitan tempoh
pulan.

33

2.4 Ciri-ciri Zaman

Bumi mengalami cuaca panas bermula 8,5
dan menyebabkan berlaku kecairan air batu.
memberikan kesan besar terhadap rupa bentuk

Kecairan air batu menyebabkan paras air lau
dan kawasan tanah tinggi mulai terbentuk sep
pulau telah memisahkan haiwan dan tumbuhan
Zaman Air Batu Akhir.

Perubahan cuaca yang tidak lagi sejuk memberi
mula menjalankan aktiviti pertanian dan pe
perindustrian, aktiviti pembakaran terbuka, p
daripada enjin kenderaan telah meningkatkan
Terdapat ahli sains yang menjangkakan berlaku
sembilan darjah Celsius setiap 50 tahun. Pe
kenaikan paras air laut. Oleh itu, kita perlu
peningkatan suhu dunia demi menjaga alam se

Zaman Air Batu Akhir mempunyai ciri-ciri kh
dengan zaman-zaman lain. Ciri-ciri ini dapat d

Amerika
Utara

Eurasia

Petunjuk

Ais
Sempadan daratan

Jambatan darat Zaman Air Batu dan migrasi binata

Permukaan air laut membeku. Paras air laut ren
pulau bersambung dengan tanah besar dan me
manusia serta binatang bermigrasi.

34

n Air Batu Akhir

500 tahun dahulu. Suhu dunia meningkat
. Proses ini dinamakan pengglasieran yang
k fizikal bumi.

ut dunia meningkat. Kesannya bukit-bukau
perti tasik dan pulau. Pembentukan tasik dan
n di kawasan yang berbeza. Maka berakhirlah

ikan kesan terhadap aktiviti manusia. Manusia
engeluaran bahan makanan. Perkembangan
penebangan pokok dan pembakaran minyak
suhu dunia.
u peningkatan suhu dunia sekurang-kurangnya
eningkatan suhu dunia boleh menyebabkan
u mencari tenaga alternatif bagi mengatasi
ekitar.
husus yang dapat membezakannya
dilihat seperti yang berikut:

U

Aras Laut

Amerika Kehidupan
Selatan Manusia

ang mamalia. Terdapat manusia yang tinggal
di kawasan tanah pamah yang
ndah. Pulau- sejuk. Mereka hidup secara
emudahkan nomad dan memburu binatang.

Permukaan air laut yang membeku
menyebabkan sebahagian besar
bumi dilitupi salji.

Ciri Fizikal Tu
Bumi re
Binatang

Tumbuhan

Suhu Suhu m
Walaup
1. Apakah kesan jika suhu lagi seju
dunia semakin meningkat? Keadaa
benua A
2. Cadangkan langkah-l­ angkah itu, ben
untuk menjaga alam sekitar. Kecaira
ditengge
air batu
pada ha

Binatang seperti mamot berbulu, badak, kuda,
dan singa tinggal di kawasan tanah pamah
yang sejuk.

umbuhan utama ialah rumput dan tumbuhan
enek yang menjalar.

U

Suhu dunia terlalu sejuk. Dunia dipenuhi
oleh salji terutamanya di kawasan kutub
dan benua Eropah.

merupakan ciri penting Zaman Air Batu Akhir.
pun benua di utara dan benua di selatan masih
uk, namun di benua Asia, suhu mulai panas.
an ini membolehkan manusia berhijrah ke
Asia yang sebelum ini bersuhu sejuk. Selain
ntuk muka bumi juga mengalami perubahan.
an air batu menyebabkan kawasan tanah rendah
elami oleh air dan membentuk tasik. Kecairan

menyebabkan paras air laut meningkat seperti
ari ini.

35

2.5 Perubahan Za

pPkPbaeeeenprnrkjeuatenubnmtkaginbh,fgaiadzannuingknsaaimuanlhedmuymaaeynnenalghginhiabgdaleaurmrampleaadinknusiuunndhipgiauakbdiauynatmaip.nZiaSg.adempataeaZnlnaaahAsm.miaPrneeBl
rupa bentuk fizikal bumi dan kehidupan manus

Glasier telah menukarkan wajah dan bentu
fizikal bumi. Air batu yang cair dari kawasa
tanah tinggi dan gunung akan membaw
bersama-sama batu dan tanah semasa menurun
tanah tinggi. Lebihan air yang dibawa aka
melimpahi laut dan kawasan tanah tinggi.

Pulau yang mengalami kenaikan aras laut.

Kecairan air batu telah membentuk tasik-tasi
air tawar, seperti Great Lakes di Kanada da
Tasik Dayang Bunting di Malaysia. Bentu
saliran sungai juga berubah kepada bentu
yang ada pada hari ini.

Binatang Zaman
Air Batu.

36

aman Air Batu Akhir

BlAaaltiuuriBaZmaatamutAapneknAhtiiirrnmgBeabmtaugbideemrnikagnaanunskisaeushuaunntsuteekjruhmkaedynaaipnlagi
erubahan ketara berlaku dari segi iklim, glasier,
sia serta haiwan.

uk
an
wa
ni
an

Keadaan glasier di Alaska.

Satu daripada kesan penting
perubahan Zaman Air Batu ialah
rupa bentuk fizikal bumi seperti yang
terbentuk pada hari ini. Kesannya,
berlaku perubahan paras air laut
dengan kedalaman 100 meter.

ik
an
uk
uk

Tasik Dayang Bunting.

Pada zaman ini berlaku kepupusan
binatang yang hidup pada Zaman
Pleistosen. Antara binatang yang pupus
termasuklah mamot, sloth dan harimau
bertaring.

Pada Zaman Air Batu Akhir yang dikenali se
ig,raneliiamaosssneuyklaeeechtlkmhimaguvurbisa,bjktmueeiubushrimhetilunukkraiauharidnainuiaiadgssnikAuaesnerlsusda-saniiaehagarannnansmsdgdeebuaadpuerinngeksmuraaEapttbrealierrnBotpregeudpbanr.rbiadnhiiaaathAaaamrnhwdaheyanitapiaaenabparnkmtehiiakgnnkiamaenualtZthiiiahram.dieadiEausu.buktrluaMapoairBlalpsaanag

Peta menunjukkan suhu panas yang me

Bumi mula mengalami perubahan Ko
iklim daripada terlalu sejuk kepada
sederhana sejuk. Kegiatan radiasi Kuas
bumi merupakan penyebab utama darip
kepada peningkatan suhu bumi. panc
mata

Pemahaman yang tepat tentang iklim masa l
terutamanya pada Zaman Air Batu dan sejar
manusia sangat penting sebagai langkah perta
ke arah menangani perubahan iklim. Pada h
ini, manusia berusaha bersama-sama dala
mengekalkan kelestarian alam sekitar d
mengurus hal ehwal menjaga bumi daripa
berlaku kemusnahan.

ebagai Zaman Holosen, perubahan iklim telah
anagPmnrhniimu.AasdthsmaeaiaannarnnllauneaabmbstpaleeuiepaagSrnugZsnkud.eeaieaaijrnyhuradAiaekkuanask.phiaiknPaunuem.usaaklPddudieameaarlairrremargZekaldbeuaaaharmgbigarplniknealeeaamanbrmknlyeueAiniznmanmuiiairfinagenkdBunnaAuidaaypgtfbtneen,rugmsnieiktnubgAneaaaaekkajirnpdkrphueaeaauihPrpknnri,

elalui laut mempengaruhi kecairan air batu.
 

omponen Radiasi Bumi Radiasi bumi
yang berlaku
Kuasa daripada sinaran
terhad bumi matahari dan
sa pemanasan yang
pada berlaku kepada
caran bumi.
ahari

Kuasa
pantulan
matahari

lalu
rah
ama Pemanasan alam sekitar yang
hari berlaku di dunia perlu dikawal
am bagi mengelakkan peningkatan
dan aras laut. Bincangkan.
ada

37

2.6 Kesan Perubah
di Asia Tengga

Perkembangan yang berlaku pada Zaman Air
di Asia Tenggara. Dua kesan penting ialah k
pergerakan manusia di sekitarnya. Perubahan p
hingga 20,000 tahun dahulu. Sejak tempoh ter
120 meter.
Ketika itu, Pentas Sunda merupakan dara
di antara pulau-pulau yang wujud pada hari i
berada di atas Pentas Sunda. Kawasan yang
3.2 juta kilometer persegi yang menyatuk
Kemboja, Vietnam, Semenanjung Tanah Me

Petunjuk

Pentas Sunda

Peta menunjukkan rupa bentuk Asia Tenggara sebelum

(Sumber: Robert Hall dan Christopher K. Morley. Continent-Ocean I
American Geophysical Union, 2004, hlm. 25)

Sebelum 10,000 tahun dahulu, Asia Tengg
terbentang yang menghubungkan kawasan d
ini dikenali sebagai Pentas Sunda. Pentas
di Asia Tenggara. Keadaan ini menyebabkan n
ciri-ciri fizikal dan hidupan yang hampir sa
Tenggara khususnya di kawasan Pentas Sun
kepercayaan, asal usul keturunan, bahasa,
penduduk di Malaysia, Indonesia, selatan Tha
yang sama, iaitu bahasa Melayu.

38

han Zaman Air Batu
ara

r Batu Akhir memberikan kesan yang sama
kenaikan paras air laut di Pentas Sunda dan
paras air laut yang aktif berlaku pada 17,000
rsebut aras laut telah naik antara 100 hingga

atan yang mempunyai kawasan tanah rendah
ini. Kepulauan Sumatera, Jawa dan Borneo
dihubungkan melalui daratan seluas lebih
kan Burma (Myanmar), Thailand, Laos,
elayu, Borneo dan Singapura.

UU

Petunjuk

Kawasan tanah tinggi.
Tanah daratan pada 25,000
tahun dahulu.

m Zaman Holosen.

Interactions Within East Asian Marginal Seas, New York:

gara merupakan kawasan tanah yang luas
daratan dengan kepulauan. Gugusan tanah
s Sunda merupakan tunjang kebenuaan
negara-negara di Asia Tenggara mempunyai
ama. Manusia yang tinggal di rantau Asia
nda berkongsi tamadun yang sama seperti
budaya dan masyarakat. Sebagai contoh,
ailand dan selatan Filipina berkongsi bahasa

SELAT MELAKA Kecairan air batu pada peringkat akhir
Zaman Holosen menyebabkan terjadinya
sungai dan tasik di Asia Tenggara. Sungai
yang terbentuk telah mengalirkan air
ke dalam tasik dan ke laut. Antara sungai
terbesar termasuklah Sungai Sunda
Utara. Aliran sungai yang mengalir telah
menenggelamkan kawasan tanah rendah
di sepanjang tepi pantai. Perkembangan
ini mempengaruhi pembentukan Selat
Melaka, Teluk Siam dan Laut Jawa.

U

TELUK
SIAM

LAUT JAWA

Peta menunjukkan rupa bentuk Asia Tenggara pada
hari ini.

Pen
dan sebab be
meningkatkan pem
kepada bumi da
sayang akan

Tahukah Anda?

Keluasan Pentas Sunda melebihi 3.2
juta kilometer persegi. Bentuk
fizikal tanah pamah ini berlaku pada
Zaman Pleistosen yang mempunyai
paras air laut yang rendah. Pada ketika
itu, daratan boleh dilalui oleh manusia
dengan cara berjalan kaki.

Perubahan yang berlaku di kawasan
Asia Tenggara pada Zaman Air Batu
U Akhir khususnya peringkat akhir
Zaman Holosen memberikan kesan
kepada bentuk fizikal dan hidupan
di kawasan ini. Kawasan Asia
Tenggara telah dihuni oleh kumpulan
mamalia bersaiz sederhana dan besar.
Asia Tenggara merupakan kawasan
tumpuan mamalia kerana kawasan
ini didiami oleh sebanyak 13 peratus
mamalia dunia. Walau bagaimanapun,
beberapa binatang seperti stegodon
(gajah) dan pachycrocuta (hyena atau
dubuk) bersaiz besar telah pupus.

Cerna Minda

Nyatakan kesan kecairan air batu
pada Zaman Akhir Holosen.

ngetahuan tentang perubahan
erlakunya Zaman Air Batu membantu
mahaman kita tentang perkara yang berlaku
an hidupan. Hal ini dapat memupuk sikap
n alam sekitar dan memelihara bumi.

39

Kesimpulan

Dunia Kita

Bumi mengalami Zaman Air Batu yang
lama. Suhu bumi pada zaman ini
terlalu sejuk dan mengehadkan
kegiatan manusia.

Zaman
Ga

Empat Zaman
Miosen (23 juta
tahun), Pleistos

Holosen

Ciri-cir

Suhu dunia s
berlaku da
hidupan, pe

Peru

Perub
glasie

Ke
tengg

Bab ini telah menjelaskan tentang Zaman Air
yang berlaku kepada Zaman Air Batu telah me
bumi yang boleh dilihat pada hari ini. Peru
Tenggara yang menyebabkan tenggelamnya P
Zaman Air Batu turut mempengaruhi kehid
manusia yang lebih kompleks dalam mengha
yang seterusnya.

40

n Air Batu dan
aris Masa

n Air Batu utama ialah
a tahun), Pliosen (5 juta
sen (2.5 juta tahun) dan
n (10,000 tahun).

ri Zaman Air Batu Akhir

sejuk. Air batu yang menutupi bumi
alam tempoh yang panjang, wujud
engaruh pusingan orbit dan gunung

berapi.

ubahan Zaman Air Batu Akhir

bahan Zaman Air Batu melibatkan iklim,
er, bentuk fizikal bumi dan kesan kepada

manusia dan haiwan.

Kesan Perubahan Zaman
Air Batu di Asia Tenggara

esan perubahan di Asia Tenggara ialah
gelamnya Pentas Sunda dan keadaan bumi

adalah seperti bentuk yang ada
pada hari ini.

Batu yang berlaku kepada bumi. Perubahan
emberikan kesan fizikal kepada rupa bentuk
ubahan yang ketara turut berlaku di Asia
Pentas Sunda. Perubahan yang berlaku pada
dupan manusia. Perkembangan kehidupan
adapi cabaran alam sekitar dikaji dalam bab

Pemahaman d

1. Berjuta-juta tahun dahulu bumi telah m
ketika itu memberikan kesan kepada

I hidupan
II perbandaran
III kegiatan ekonomi
IV rupa bentuk fizikal bumi

A. I dan II
B. II dan III
C. III dan IV
D. I dan IV

2. Apakah yang berlaku pada Zaman Air

I Suhu bumi menurun
II Paras air batu menurun
III Lapisan air batu menjadi nipis
IV Keluasan air batu meningkat

A. I dan II
B. II dan III
C. III dan IV
D. I dan IV

3. Dataran tinggi Grand Canyon di Amer
A. Miosen
B. Pliosen
C. Pleistosen
D. Holosen

4. Senaraikan bidang ilmu yang memban
kepada bumi semenjak jutaan tahun da