148 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 ii. Program Survelan AFP Program Survelan AFP di laksanakan sejak tahun 1993. Ini bertujuan untuk memastikan bahawa setiap kes AFP yang di kesan perlu disiasat dan dibuktikan bukan disebabkan oleh virus polio. Sekiranya kehadiran sebarang virus polio liar dikesan melalui survelan ini, maka mekanisme pencegahan dan pengawalan dapat dilakukan dengan segera. Jadual 104 : Pemantauan Indikator AFP Bil Indikator Sasaran Tahun 2020 1 Kadar pengesanan kes non-polio AFP per 100,000 pop umur < 15 tahun ≥4 kes 1 x100000/42800= 2.34 2 % kes AFP yang disiasat dalam tempoh 48 jam terima notifikasi >80% 1/1=100% 3 % pengambilan sampel najis (sempurna) pertama & kedua sekurang-kurangnya dalam jarak 24 jam & dalam tempoh 14 hari dari tarikh onset paralisis >80% 1/1=100% 4 % kes AFP yang dibuat pemeriksaan susulan pada hari ke 60 selepas onset paralisis >80% 1/1=100% 5 % kes dilaporkan dalam masa 14 hari dari tarikh onset > 80% 1/1=100% 6 % kes AFP yang perlu di klasifikasikan selepas 60 hari onset of paralisis > 80% 1/100=100% 14.7.3 KAWALAN PENYAKIT ZOONOSIS Jadual 105 : Perbandingan Kes Zoonosis bagi Tahun 2020 dengan 2021 PENYAKIT Bil Kes Peratus (Kenaikan @ M. EPID Penurunan) (2020) (2021) PENYAKIT ZOONOSIS LEPTOSPIROSIS 5 2 60% RABIES 0 0 0 BRUCELOSSIS 0 0 0 Jadual menunjukkan Perbandingan Kes zoonosis pada tahun 2021 dengan 2020. Kes leptospirosis mengalami penurunan sebanyak 60% iaitu 2 kes di daftarkan pada tahun 2021 berbanding 5 kes pada tahun 2020. Tiada wabak Leptospirosis di laporkan pada tahun 2021.
149 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 14.7.4 HFMD Graf 97 : Tren Kes HFMD bagi tahun 2017 sehingga 2021 Graf menunjukakn penurunan kes bagi tahun 2021 iatu sebanyak 1 kes didaftakan berbanding tahun 2020 sebanyak 54 kes.Tiada Wabak HFMD dilaporkan pada tahun 2021. 14.7.4 Pencapaian Kawalan Wabak Jadual 106 : Pencapaian Kawalan Wabak di Daerah Kuala Nerus Pada Tahun 2021 Bil Indikator Sasaran Pencapaian 5.1 % penyiasatan awal wabak dimulakan dalam tempoh 24 jam terima notifikasi 100% 1/1 (100%) 5.2 % Laporan akhir wabak dihasilkan dalam tempoh 1 bulan wabak dilaporkan/ tamat 100% 1/1 (100%) 5.3 Peratus wabak measles dapat dikawal dalam tempoh 24 hari dari onset kes indeks >= 80% Tiada wabak measles dilaporkan 5.4 Kejadian wabak measles dengan bilangan kes > 10 0 0 5.5 Kejadian wabak keracunan makanan melibatkan > 10kes < 30 1 5.6 Episod KRM di institusi (sekolah, IPT, institusi latihan dan seumpamanya) <20 0 5.7 Bilangan Premis (sekolah/asrama/institusi) dengan Episod Keracunan Makanan Berulang Dalam tempoh Tiga (3) Tahun 0 0 14.7.5 PENUTUP Secara keseluruhannya, pencapaian aktiviti Kawalan Penyakit Berjangkit pada tahun 2021 adalah memuaskan dan kebanyakan penyakit menunjukkan tren menurun. Langkah-langkah pencegahan dan kawalan yang optimum telah dilaksanakan di peringkat daerah bagi memastikan situasi terkawal dan dapat dikurangkan pada tahun 2022 39 137 65 54 1 0 50 100 150 2017 2018 2019 2020 2021 bil kes tahun kes
150 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 GAMBAR AKTIVITI KURSUS SIASATAN KES DAN PENGURUSAN WABAK 2021 TARIKH : 20.12.2022 TEMPAT : DEWAN ANGERIK .PKD KUALA NERUS
151 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 AKTIVITI ACD PENYAKIT BERJANGKIT DI TASKA, SEKOLAH DAN RUMAH OLEH UNIT CDC
152 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 15 UNIT TB DAN KUSTA 15.1 PENGENALAN Unit Tibi/Kusta adalah salah satu unit yang di penting di bawah program kesihatan awam. Fungsi utama Unit Tibi/Kusta untuk mencegah dan mengawal kejadian penyakit Tibi dan Kusta di kalangan penduduk bagi meningkatkan taraf kesihatan penduduk. 15.2 PENJAWATAN ➢ Unit Tibi/Kusta terdiri daripada Pegawai Epidiomologi, Seorang Pegawai Perubatan (Pengelola Unit Tibi/Kusta Daerah), Seorang PPKP Kanan, dua orang PPKP U29 dan Seorang PKA Jadual 107: Butiran Perjawatan Anggota CDC PKD Kuala Nerus Bil Nama Jawatan 1 DR. MUHAMAD FADHIL BIN MOHD PUA’AT ZUZAKI PKE 2 DR. MOHD HAMDI IRSYAD BIN MOHD AZAM MO 2 PPKPK AZAR AFIZIE BIN AMINUDIN PPKPK U32 3 PPKP MOHD SHOPERI OSMAN PPKP(KUP) U32 4 PPKP MOHAMAD ZULHAFFIZ BIN MAHMUD PPKP U29 5 PKA MOHAMAD FAISAL BIN ABDULLAH PKA 15.3 PERKHIDMATAN YANG DISEDIAKAN 15.3.1 NOTIFIKASI DAN LAPORAN KES TIBI/KUSTA Berdasarkan sumber notifikasi dari e-notifikasi, input dari MyTB serta input dari MyKUSTA, Aktiviti kawalan akan dijalankan dalam tempoh selewat-lewatnya 1 minggu dari tarikh notifikasi. Laporan tibi adalah berdasarkan kepada format TBIS yang telah dimulakan sejak 2003. Manakala bagi kes kusta pula adalah berdasarkan kepasa format Pengurusan Kusta Kebangsaan. 15.3.2 PENGESANAN KES TIBI/KUSTA Semua kes yang disahkan Tibi/Kusta sama ada TB/KUSTA Berjangkit atau Tidak Berjangkit yang diterima dari Hospital/klinik kesihatan/klinik swasta perlu disiasat oleh PPKP Daerah. Jenis Pengesanan adalah secara Aktif (melalui pengesanan kontak), Pasif (pesakit datang sendiri ) atau Saringan.
153 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 15.3.3 PENGESANAN KONTEK Sebagai langkah kawalan, semua kontek yang berhubung dengan pesakit Tibi/Kusta perlu menjalani saringan pemeriksaan untuk Tibi di Klinik Kesihatan yang berhampiran. 15.3.4 PEMANTAUAN HASIL RAWATAN TIBI Pemantauan hasil rawatan adalah lebih tertumpu kepada kes Tibi smear positif mengikut kohort tahun sebelumnya. 8 kriteria yang dipantau adalah Kadar Sembuh, Sempurna Rawatan, Bertukar Diagnosa, Pindah Keluar/Hilang, Mati, Gagal Rawatan dan Masih dalam Rawatan. Manakala terdapat 11 indikator WHO berkaitan Tibi yang perlu dipantau setiap bulan termasuklah Kadar Kejadian Tibi (Incidendence Rate) yang juga merupakan KPI Ketua Pengarah Kesihatan. 15.4 OBJEKTIF UNIT: ➢ Mencegah transmisi dan penularan jangkitan tibi/kusta. ➢ Mengurangkan morbidity mereka yang dijangkiti. ➢ Mengurangkan impak tibi/kusta ke atas individu, keluarga dan masyarakat. ➢ Mengerakkan sumber-sumber yang ada dalam membanteras wabak tibi/kusta ➢ Mewujudkan kerjasama dan kolabrasi pelbagai agensi tempatan. 15.5 FUNGSI UNIT: ➢ Menjalankan program yang berkaitan dengan rawatan dan pencegahan tibi/kusta. ➢ Menjalankan mesyuarat pengelola tibi/kusta ➢ Menjalankan mesyuarat audit kematian tibi/kusta. ➢ Mengemaskini data dalam sistem Mytibi dan Mykusta. ➢ Mengemaskini dan mengumpul reten dari klinik kesihatan untuk dihantar ke peringkat Negeri. ➢ Menganalisa data/maklumat untuk perancangan dan tindakan unit tibi/kusta ➢ Jalankan siasatan dan pengesanan kontak bagi kes tibi dan kusta yang dinotifikasi. ➢ Mengesan kes dan kontak cicir dari rawatan dan pemeriksaan. 15.6 AKTIVITI UNIT: ➢ Membuat penyeliaan setiap klinik. ➢ Menjalankan aktiviti pendidikan kesihatan dalam memberi kesedaran tentang penyakit tibi. ➢ Jalankan pengesanan kes secara aktif (ACD) di lokaliti yang berisiko. ➢ Menganjurkan Sambutan Hari Kusta dan Hari Tibi setiap tahun.
154 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 ➢ Menjalankan kursus tibi/kusta untuk staff klinik bagi melatih staff dalam pengurusan tibi/kusta. ➢ Menjalankan mesyuarat pengelola tibi/kusta ➢ Menjalankan mesyuarat audit kematian tibi/kusta. 15.7 KES TIBI YANG DIDAFTARKAN DI DAERAH KUALA NERUS 2021 15.7.1 Taburan kes tibi di Daerah Kuala Nerus Pada tahun 2021, sejumlah 44 kes tibi didaftarkan berbanding 58 kes didaftarkan pada tahun 2020. Terdapat penurunan kes sebanyak 24.1%. Pada tahun 2018 mencatatkan kes tertinggi iaitu 95 kes. Rajah 1 menunjukkan graf taburan kes yang didaftarkan dari tahun 2017 hingga 2021. Graf 98 : Graf taburan kes tibi yang didaftarkan dari 2017 hingga 2021 15.7.2 Pecahan kes Tibi Mengikut Subdiagnosis Sebanyak 23 kes dilaporkan sebagai PTB Smear positive, 4 kes dilaporkan sebagai PTB smear negative,16 kes dilaporkan sebagai Extra PTB dan 1 kes dilaporkan sebagai Drug Resistant TB. Mengikut pecahan kes, PTB Smear positive merupakan antara kes yang tertinggi dilaporkan dari tahun 2017 hingga tahun 2021 berbanding dengan jenis tibi yang lain iaitu PTB Smear Negative dan Extra PTB. 2017 2018 2019 2020 2021 Series 1 83 95 81 58 44 0 50 100 2017 2018 2019 2020 2021
155 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 Graf 99: Pecahan Kes Tibi Mengikut Subdiagnosis 15.7.3 Kes Tibi Mengikut Warganegara Kes tibi dilaporkan dikalangan warganegara lebih tinggi berbanding dengan kes tibi bukan warganegara. Berdasarkan rajah 3, kes tibi warganegara mencatakan sebanyak 42 kes (95.5%) berbanding dengan kes tibi di kalangan bukan warganegara iaitu mencatakan 2 kes (4.5%) sahaja pada tahun 2021 melibatkan warganegara Indonesia dan Myanmar. Carta 8 : Kes Tibi Mengikut Warganegara 15.7.4 Kes Tibi Mengikut Jantina Pada tahun 2021, kes tibi dikalangan lelaki lebih tinggi iaitu mencatatkan sebanyak 32 kes (72.7%) berbanding kes tibi dikalangan perempuan iaitu mencatatkan sebanyak 12 kes (27.3%). Carta 9 : Kes Tibi Mengikut Jantina 20172018201920202021 PTB SMEAR POSITIF 43 61 50 36 23 PTB SMEAR NEG 17 20 17 12 4 EXTRA PTB 15 14 14 10 16 DR TB 0 0 0 0 1 PTB SMEAR POSITIF PTB SMEAR NEG EXTRA PTB DR TB 42 2 WARGANEGARA BUKAN WARGANEGARA LELAKI 72.7% (32 ORANG) PEREMPUAN 27.3% (12 ORANG) PECAHAN KES TIBI MENGIKUT JANTINA LELAKI PEREMPUAN
156 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 15.7.5 Bilangan Kes Tibi Mengikut Pecahan Umur Pada tahun 2021, kejadian kes tibi adalah paling tinggi dilaporkan dalam kategori umur 55-64 tahun iaitu sebanyak 11 kes (25%) diikuti dengan kategori umur 35-44 tahun iaitu sebanyak 8 kes (18.2%) (Rajah 5) Graf 100 : Bilangan Kes Mengikut Kategori Umur 15.7.7 Kes Tibi Mengikut Mukim Jadual 108: Taburan Kes Tibi Mengikut Mukim Berdasarkan jadual, mukim Wakaf Tembesu adalah yang tertinggi mencatatkan kes tibi iaitu sebanyak 12 kes (27.3%) diikuti dengan mukim Bukit Tunggal 10 kes (22.7%), Tepoh 8 kes (18.2%), Seberang Takir 6 kes (13.6%), Wakaf Chagak 4 kes (9.1%) dan masing-masing 1 kes (2.3%) bagi mukim Bukit Chempaka, Mengabang Telipot dan Pulau Redang. 1 6 6 4 8 1 11 7 0-4 tahun 5-14 tahun 15-24 tahun 25-34 tahun 35-44 tahun 45-54 tahun 55-64 tahun 65 tahun keatas kategori umur Bil Mukim Bilangan Kes 1. Bukit Chempaka 1 2. Bukit Tunggal 10 3. Mengabang Telipot 1 4. Pulau Redang 1 5. Seberang Takir 6 6. Tepoh 8 7. Wakaf Chagak 4 8 Wakaf Tembesu 12
157 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 15.8 KADAR KEMATIAN Graf 101: Analisa Sebab Kematian Dari Tahun 2017 – 2020 Berdasarkan graf, kes kematian tibi pada tahun 2021 adalah meningkat kepada 8 kes berbanding 6 kes pada tahun sebelumnya. Namun kesemua kes kematian bukan disebabkan oleh tibi. Kadar kematian tibi (semua) mencatatkan 5 kes per 100,000 penduduk manakala kadar kematian disebabkan tibi adalah 0% pada tahun 2021 seperti di Jadual 109. Jadual 109 : Kadar Kematian Daerah Anggaran Penduduk 2020 Bil Semua Kes Mati Pada Jan – Dis 2020 Kadar Kematian TB (Semua) Bil Kes mati Bukan Sebab TB Jan- Dis 2020 Bil Kes mati Sebab TB Jan – Dis 2020 Kadar Kematian TB (Sbb TB) Kuala Nerus 160,069 8 5 8 0 0.00 15.9 Kes TB-HIV Graf 102: Analisa Kes TB-HIV Pada tahun 2021, kes TB-HIV mencatatkan penurunan berbanding tahun sebelumnya. Kesemua kes merupakan kes Pra Diagnosis iaitu HIV didiagnos sebelum tibi dikesan. Hal ini demikian, terdapat penurunan sebanyak 1 kes (20%) berbanding dengan tahun 2020. 2017 2018 2019 2020 2021 MATI TIBI 5 4 3 0 0 MATI BUKAN TIBI 4 4 5 6 8 TOTAL MATI 9 8 8 6 8 0 5 10 Analisa Sebab Kematian MATI TIBI MATI BUKAN TIBI TOTAL MATI 2017 2018 2019 2020 2021 PRA Diagnosis 6 8 6 5 4 POST diagnosis 1 0 1 0 0 Total TB-HIV 7 8 7 5 4 0 5 10 Kes TB-HIV PRA Diagnosis POST diagnosis Total TB-HIV
158 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 15.10 PENCAPAIAN KES TIBI PKD KUALA NERUS 2021 (INDIKATOR YANG PERLU DICAPAI) Jadual 110 : Pencapaian Kes Tibi PKD Kuala Nerus Pada Tahun 2021 BIL INDIKATOR NUMERATOR DENOMINATOR SASARAN PENCAPAIAN (JAN- DIS) 1. Saringan kumpulan berisiko Kumpulan berisiko telah disaring Sasaran yang ditetapkan 2300 2870/2300 x 100 = 124.78% 2. Kadar pengesanan kes Bilangan kes baru + berulang Sasaran yang ditetapkan ≥95% 44/97 x 100 = 45.36% 3. Kadar sembuh warganegara Bilangan sembuh Bilangan pesakit TB Kahak Positif tahun sebelumnya ≥85% 25/25 x 100= 100% 4. Kadar sembuh bukan warganegara Bilangan sembuh Bilangan pesakit TB Kahak Positif tahun sebelumnya ≥60% Tiada kes bukan warganegara. 5. Kadar sukses pesakit TB Warganegara Bilangan kes sembuh + Sempurna rawatan Jumlah kes tibi >95% 47/48 x 100 = 97.92% 6. Kadar sukses pesakit TB bukan warganegara Bilangan kes sembuh + Sempurna rawatan Jumlah kes tibi ≥ 75% 1/1 x 100 = 100% 7. Kadar pengesanan kontak Bil. Kontak yang dikesan Bilangan kes indeks TB x 10 >90% 410/440x 100 = 93.18% 8. Kadar pemeriksaan kontak kali pertama Bilangan kontak yang hadir pemeriksaan kali pertama bagi semua kes tibi Bilangan kontak yang dikenalpasti >90% 410/415 x 100 = 98.79% 9. Saringan sputum AFB dari kehadiran pesakit luar dengan URTI dan LRTI Jumlah slides sputum AFB bagi kes URTI + LRTI Jumlah kehadiran pesakit luar dengan URTI + LRTI ≥ 30% 2523/4800 x 100 = 52.6% 10. Kadar pemeriksaan kontak kali keempat Bilangan kontak yang hadir pemeriksaan kali keempat bagi semua kes tibi Bilangan kontak yang hadir untuk pemeriksaan kali pertama >50% 721/949 x 100 = 75.97% 11 Sputum conversation rate (SCR) Bilangan kes kahak bertukar – ve selepas 2 bulan Bilangan kes yang layak dianalisa ≥90% 52/53 x 100 = 98.11%
159 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 15.11 PENCAPAIAN KES KUSTA DAERAH KUALA NERUS 2021 Graf 103 : Analisa Kes Kusta Pada tahun 2021, Sebanyak 2 kes kusta iaitu 1 kes (Multibacillary) dan 1 kes (Paucibacillary) didaftarkan pada tahun 2021 berbanding 2 kes (Multibacillary) pada tahun 2020. 15.11.1 Lokaliti Kes Kusta Pada tahun 2021, lokaliti yang terlibat adalah di Kg Banggol Pauh dan Kg Gong Kijang Jadual 111 : Lokaliti Kes Kusta Pada Tahun 2016 sehingga Tahun 2021 Bil Tahun Lokaliti 1 2016 Kg Baru Seb. Takir 2 2017 Kg. Padang Nenas, Kg. Raja, Tepoh 3 2018 Taman Chonang Jaya Gong Badak 4 2019 Kg Pak Katak 5 2020 Kg Balai Maras, Kg Baru Seb Takir 6 2021 Kg Banggol Pauh, Kg Gong Kijang 15.11.2 Kadar Insiden Kes Kusta Jadual 112: Kadar Insiden Kes Kusta Bagi Tahun 2021 DAERAH JAN- DIS 2021 BIL. KES PENDUDUK KADAR/100,000 Kuala Nerus 2 160,069 1.25 2017 2018 2019 2020 2021 PB 1 1 0 0 1 MB 1 0 1 2 1 TOTAL KES 2 1 1 2 2 0 1 2 3 PB MB TOTAL KES
160 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 Gambar Program Dan Akitiviti Yang Telah Dijalankan
161 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 16.0 UNIT HIV/AIDS/STD 16.1 PENGENALAN Unit HIV/AIDS/STD dan Hep C telah ditubuhkan di bawah Program Kesihatan Awam, Pejabat Kesihatan Daerah Kuala Nerus sebagai salah satu unit yang bertanggungjawab dalam merancang, melaksana, memantau dan membuat evaluasi terhadap program pencegahan dan kawalan Penyakit HIV/AIDS, Penyakit Tularan Seks (STD) dan Hepatitis C bagi meningkatkan taraf kesihatan penduduk. 16.2 PENJAWATAN Unit HIV/AIDS/STD dan Hep C terdiri daripada Pegawai Epidiomologi, seorang pegawai perubatan (Penyelaras HIV Daerah), seorang PPKP Kanan dan seorang PPKP U29. Jadual 112 : Butiran Perjawatan Unit HIV/AIDS/STD Pada Tahun 2021 BIL NAMA JAWATAN 1 DR. MUHAMAD FADHIL BIN MOHD PUA’AT ZUZAKI PKE 2 DR. AHMAD HAFIYYAN BIN SAMSUDIN MO 3 PPKPK AZAR AFIZIE BIN AMINUDIN PPKP U32 4 PPKP AKMAL HAKIM BIN ISMAIL PPKP U29 16.3 PERKHIDMATAN YANG DISEDIAKAN Mencegah dan mengurangkan beban penyakit berjangkit melalui aktiviti pencegahan dan pengawalan, penguatkuasaan dan pendidikan kesihatan meliputi penyakit: 1) Human Immunodeficiency Virus (HIV) dan Acquired Immunideficiency Syndrome (AIDS) 2) Hepatitis 3) Penyakit Tularan Seks (STD) • Sifilis • Gonorhea • Non-Gonococal Urethritis (NSU) • Chlamydia • Trichomonas Vaginalis • Herpes Genitalis • Genital / Anal Warts • Chancroid • Candidiasis • Lymphogranuma venereum (LGV)
162 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 16.4 OBJEKTIF 1. Mengurangkan risiko penularan jangkitan HIV/AIDS/STD dan Hep C. 2. Mengurangkan morbiditi dan mortaliti berkaitan dengan HIV/AIDS/STD dan Hep C. 3. Menggunakan sumber yang ada dalam mencegah dan mengawal penularan HIV/AIDS/STD dan Hep C. 4. Mempromosi dan meningkatkan kerjasama di antara agensi-agensi kerajaan dan bukan kerajaan di semua peringkat. 16.5 FUNGSI UNIT 1. Menjalankan pengendalian notifikasi kes HIV/AIDS/STD dan Hep C. 2. Menjalankan siasatan kes HIV/AIDS/STD dan Hep C yang dilaporkan. 3. Pengesanan kontak dan saringan kes HIV/AIDS/STD dan Hep C. 4. Pendaftaran kes HIV/AIDS/STD dan Hep C. 5. Menyediakan laporan kes HIV/AIDS/STD dan Hep C seperti diarahkan dari masa ke semasa. 6. Menjalankan aktiviti Program Pengurusan kes HIV/AIDS/STD dan Hep C. 16.6 STRATEGI PELAKSANAAN • Pengesanan awal jangkitan HIV/AIDS/STD dan Hep C melalui program-program saringan. • Mengawasi situasi epidemiologi penyakit HIV/AIDS/STD dan Hep C melalui aktiviti survelan. • Memastikan perkhidmatan kesihatan dan perubatan yang disediakan kepada komuniti adalah mencukupi. • Menyebarkan maklumat berkenaan HIV/AIDS/STD dan Hep C melalui promosi dan pendidikan kesihatan. • Menggalakkan perubahan tingkahlaku kepada gaya hidup sihat. 16.7 PENCAPAIAN UNIT HIV/AIDS/STD PKD KUALA NERUS PADA TAHUN 2021 16.7.1 Pencapaian Petunjuk Prestasi Utama (KPI) 2021 Jadual 113 : Pencapaian Petunjuk Prestasi Utama (KPI) Pada Tahun 2021 INDIKATOR FORMULA KITARAN STD PENCAPAIAN Kadar Notifikasi Kes Baru HIV Bagi Setiap 100,000 penduduk Bilangan Kes HIV baru dinotifikasi / Jumlah bilangan penduduk 12 Bulan < 10.5 (18/ 160,900) X 100,000 = 11.18% Liputan Rawatan Antiretroviral (ART) Pada Tahun Semasa Bilangan Kes HIV yang mendapat rawatan bagi tahun semasa/ Bilangan kes HIV tahun semasa 12 Bulan > 60% (16/18) X 100 = 89 %
163 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 A) Kadar Insiden kes HIV yang dilaporkan di Kuala Nerus Senario epidemik HIV/AIDS di Kuala Nerus adalah sama dengan senario epidemik HIV/AIDS di Malaysia. Secara keseluruhanya, terdapat peningkatan kes HIV sebanyak 38.46% pada tahun 2021 berbanding tahun 2020. Pada tahun 2020, Sebanyak 13 kes HIV baru dilaporkan manakala 18 pada tahun 2021. Peningkatan kes HIV pada tahun 2021 telah melepasi kadar yang ditetapkan iaitu pada kadar 11.18% bagi 100,000 orang penduduk. Kadar yang ditetapkan adalah <10.5 bagi 100,000 orang penduduk oleh Jabatan Kesihatan Negeri Terengganu. Kes AIDS sebanyak 9 kes, kematian AIDS seramai 7 orang dan kematian HIV adalah seramai 5 orang. Carta 10: Peratus Kes HIV, AIDS dan Kematian HIV, AIDS Graf 103 : Bilangan Kes HIV Baru Mengikut Mukim B) Kes jangkitan HIV mengikut jantina Graf menunjukkan taburan kes HIV mengikut jantina pada tahun 2021. Majoriti kes yang dilaporkan adalah lelaki. Pada tahun 2021 seramai 15 kes adalah lelaki (83%) manakala 3 kes (17%) adalah wanita. Carta 11: Jangkitan HIV Mengikut Jantina HIV 46% AIDS 23% Kematian HIV 9% Kematian AIDS 18% PERATUS KES 2 4 1 3 4 2 2 0 1 2 3 4 5 Bilangan kes HIV Baru Mengikut Mukim Lelaki 83% Perempuan 17% Peratus kes mengikut jantina
164 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 C) Kes jangkitan HIV mengikut kumpulan umur Graf menunjukkan jangkitan HIV mengikut umur pada tahun 2021. Jangkitan HIV paling tinggi dikalangan umur adalah 30- 39 tahun iaitu sebanyak 7 kes dilaporkan. Graf 104: Bilangan Kes Mengikut Umur D) Kes Jangkitan HIV baru mengikut faktor risiko Carta menunjukkan bilangan kes mengikut faktor risiko. Faktor risiko kes paling tinggi ialah Biseksual dan Homoseksual sebanyak 56% iaitu 10 kes dari keseluruhan kes. Carta 12 : Bilangan Kes Mengikut Faktor Risiko 16.8 Kes STD / Hepatitis C yang dilaporkan di Kuala Nerus Antara penyakit kelamin yang dilaporkan di Kuala Nerus adalah Gonorrhoea dan Siflis. Graf menunjukkan taburan penyakit Hepatitis C dan STD. Tiada kes Acquiered Siflis dan Congenital Syphlis dilaporkan.Semua kes Siflis dan Gonorrhea yang dikesan ini telah mendapat rawatan secara sempurna di Klinik Kesihatan dan Hospital Sultanah Nur Zahirah (HSNZ). Graf 105 : Bilangan Kes STD dan Hepatitis C 0 2 4 6 8 < 2 tahun 2 - 12 tahun 13 - 19 tahun 20 - 29 tahun 30 - 39 tahun 40 - 49 tahun > 50 tahun Bilangan kes mengikut umur 11% 56% 0% 33% 0% IVDU Biseksual/Homoseksual Vertikal Heteroseksual Needle stick injury 0 2 4 6 8 10 Hepatitis C Siflis Gonorrhea Kes STD dan Hepatitis C Kes STD dan Hepatitis C
165 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 16.9 Program Pencegahan Transmisi HIV dan Siflis daripada Ibu kepada anak (PMTCT) tahun 2021 Jadual menunjukkan seramai 3059 ibu mengandung datang ke Klinik Kesihatan telah menjalani saringan HIV dan Siflis iaitu 100% telah disaring. Terdapat 2 kes HIV didapati positif dan merupakan kes yang telah didaftarkan pada tahun 2012 dan 2020. Terdapat juga 2 kes Sifilis didapati positif daripada saringan PMTCT yang dijalankan pada tahun 2021. Jadual 114 : Bilangan Saringan Program Pencegahan Transmisi HIV dan SIflis (PMTCT) 2020 Klinik Kesihatan Ibu mengandung hadir Ibu mengandung di saring % Positif HIV Positif Siflis Klinik Kesihatan Bukit Tunggal 982 982 100 % 1 1 Klinik Kesihatan Seberang Takir 1143 1143 100 % 1 1 Klinik Kesihatan Batu Rakit 913 913 100 % 0 0 Klinik Kesihatan Pulau Redang 21 21 100 % 0 0 JUMLAH 3059 3059 100 % 2 2 16.10 Program Saringan HIV Pra Perkahwinan bagi tahun 2021 Jadual menunjukkan seramai 2311 orang telah menjalani Ujian Saringan Pra Perkahwinan. Bagi perkahwinan pertama, serama 1995 orang telah disaring dan 1 kes didapati positif. Bagi Perkahwinan kedua, seramai 316 telah disaring dan tiada kes positif. Jadual 115 : Bilangan Saringan Pra-Perkahwinan di Klinik Kesihatan Klinik Kesihatan Perkahwinan Pertama Positif Perkahwinan Kedua Positif Klinik Kesihatan Bukit Tunggal 472 0 121 0 Klinik Kesihatan Seberang Takir 650 1 67 0 Klinik Kesihatan Batu Rakit 852 0 120 0 Klinik Kesihatan Pulau Redang 21 0 8 0 JUMLAH 1995 1 316 0 16.11 PROGRAM TERAPI GANTIAN METHADONE Program Terapi Gantian Methadone (MMT) dijalankan di 3 buah Klinik Kesihatan di daerah Kuala Nerus iaitu, Klinik Kesihatan Bukit Tunggal, Klinik Kesihatan Seberang Takir dan Klinik Kesihatan Batu Rakit.
166 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 Jadual 116 : Bilangan client bagi Program Terapi Gantian Methadone (MMT) 2021 Pusat Rawatan Cicir (N) Mati (O) Semula (P) TI (Q) TO (R) Diberhentikan (S) Aktif (T) Klinik Kesihatan Batu Rakit 0 14 46 49 49 78 52 Klinik Kesihatan Seberang Takir 4 36 136 98 129 259 109 Klinik Kesihatan Bukit Tunggal 121 32 65 88 100 0 58 JUMLAH 125 82 247 235 278 337 219 LAMPIRAN BERGAMBAR AKTIVITI UNIT KURSUS KESEDARAN HIV MENANGANI STIGMA DAN DISKRIMINASI DIKALANGAN ANGGOTA KESIHATAN PROGRAM KESEDARAN HIV DI JABATAN KERAJAAN
167 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 17 UNIT PINTU MASUK ANTARABANGSA 17.1 PENJAWATAN Unit Pintu Masuk Antarabangsa terdiri daripada Pegawai Epidiomologi, seorang PPKP Kanan, satu orang PPKP U29 , seorang PKA dan seorang PRA Jadual 117: Butiran penjawatan Anggota PMA PKD Kuala Nerus pada Tahun 2021: Bil Nama Jawatan 1 DR. MUHAMAD FADHIL BIN MOHD PUA’AT ZUZAKI PKE 2 PPKPK AZAR AFIZIE BIN AMINUDIN PPKP U32 3 PPKP SHAFIQ IKHMAL B SUHAIMI PPKP U29 4 PKA ABDUL RAHIM BIN SALLEH PKA 5 PRA ADNAN BIN ISMAIL PRA 6 NORESZAT BIN ABD RANI PEMANDU 17.2 PERKHIDMATAN YANG DISEDIAKAN Memantau dan mencegah kemasukan penyakit berjangkit melalui pintu masuk negara melalui jalan laut dan udara dengan aktiviti pengawasan dan pencegahan 17.4 OBJEKTIF UNIT Untuk menghalang kemasukan penyakit berjangkit melalui pintu masuk negara melalui jalan laut dan udara dengan aktiviti pengawasan,pencegahan dan penghapusan bagi memastikan kelangsungan kesihatan rakyat dipelihara dan seterusnya dapat meningkatkan taraf mutu Negara 17.5 FUNGSI UNIT Memantau dan mengawasi indikator indeks piawai Aedes aegypti dan flea Xenopsylla cheopis melalui aktiviti Kajian Ovitrap dan Kajian Rodensia di dalam kawasan kajian perimeter tindakan IHR. 17.6 AKTIVITI DAN PENCAPAIAN 1. Aktiviti Kawalan Penyakit Bawaan Vektor (Ovitrap dan Perangkap Tikus) 2. Aktiviti Saringan Covid-19 Di Terminal Jeti Pulau Duyung (PDJT) 17.6.1. KAWALAN PENYAKIT BAWAAN VEKTOR i) Ovitrap Aktiviti pemasangan perangkap Ovitrap yang dijalankan di Lapangan Terbang Sultan Mahmud (LTSM) merupakan aktiviti rutin yang mana sasaran tahunannya (Spesifikasi Output, SO) adalah sebanyak 2310 unit.
168 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 Jadual 118 : Aktiviti pemasangan dan pengutipan bekas ovitrap pada tahun 2021 ii) Perangkap Tikus Pada tahun 2021 sasaran bagi pemasangan perangkap tikus (Spesifikasi Output, SO) adalah sebanyak 1650 unit yang melibatkan kawasan Lapangan Terbang Sultan Mahmud (LTSM). Jadual 119 : Aktiviti pemasangan dan pengutipan perangkap tikus pada tahun 2021 Daerah Bil. Perangkap dipasang Bil. Perangkap diperiksa Bil. Perang kap Hilang Bil Racu n Dipa sang Bil. Tikus ditangkap/Periksa Bil.Tikus Dihapus kan R-rattus diardia R-Rattus norveigic us Lain - lain L/Terbang Sultan Mahmud 1550 1550 0 0 0 0 0 0 L/Terbang Pulau Redang 40 40 0 0 0 0 0 0 17.6.2 SARINGAN COVID-19 BAGI KREW OFFSHORE DI TERMINAL JETI PULAU DUYUNG (PDJT) Aktiviti saringan di PDJT merupakan satu langkah kawalan bagi mengurangkan pemerebakkan penyakit Covid-19 di negeri Terengganu khususnya kepada pemain Industri Petroleum. Saringan yang di jalankan telah mengikut garispanduan yang disediakan oleh Kementerian Kesihatan Malaysia. Jadual 120: Bilangan Krew Offshore Yang Telah Sign-On Dan Sign-Off Di Terminal Jeti Pulau Duyung Lokasi Bil Ovitrap Dipasang Bil Ovitrap diperiksa Ovitrap Hilang / Rosak Bil. Ovitrap Positif Aedes Aegypti Aedes Albopictus Aedes Index L/Terbang Sultan Mahmud 1870 1870 0 0 0 0.00% L/Terbang Pulau Redang 60 60 0 0 0 0.00% Bil. Bil. Krew Disaring Sign-on 17923 Sign-off 16983 Jumlah 34906
169 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 PENUTUP Secara keseluruhannya, aktiviti yang telah dijalankan di Pintu Masuk Antarabangsa pada tahun 2021 tidak mencapai sasaran yang telah ditetapkan akibat pandemik Covid-19 yang telah melanda dunia dan tidak terkecuali Malaysia. Kekangan anggota dan logistik juga merupakan faktor yang tidak dapat dielakkan, namun begitu tanggungjawab yang telah diamanahkan telah dijalankan dengan sebaiknya dan penambahbaikan akan di buat bagi memastikan unit Pintu Masuk Antarabangsa dapat memberikan komitmen yang terbaik. GAMBAR AKTIVITI UNIT Gambar di atas menunjukkan petugas-petugas kesihatan sedang menjalankan proses saringan sign-on dan pemotongan wristband Para petugas kesihatan sedang menunggu ketibaan krew offshore (sign-off) bagi proses pemeriksaan dan pemasangan wristband
170 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 18 UNIT KESELAMATAN DAN KUALITI MAKANAN Foto 15 : Pegawai Kesihatan Daerah bersama Pegawai Teknologi Makanan Daerah, Ketua Penolong Pegawai Kesihatan Persekitaran Daerah dan anggota Unit Keselamatan dan Kualiti Makanan PKD Kuala Nerus 18.1 PENGENALAN Unit Keselamatan dan Kualiti Makanan (BKKM), Pejabat Kesihatan Daerah Kuala Nerus, Terengganu terdiri daripada empat (4) aktiviti utama yang terdiri daripada: i) Pengurusan Keselamatan & Kualiti Makanan, ii) Pematuhan Domestik & Pelesenan, iii) Promosi Keselamatan Makanan & Kepenggunaan dan iv) Industri, Perkhidmatan Makanan & Surveilan. 18.2 PERJAWATAN Jadual 113 : Butiran Perjawatan Anggota UKKM Bil Nama Jawatan 1 NURSABRINA IZNI BINTI IDRUS PTM C44 2 PPKPK (KUP) MOHD RIDZUAN BIN MUDA PPKP U32 3 PPKP RAJA SYAIMIMI BIN RAJA SOH PPKP U29 4 PPKP MOHD HAFIZH BIN ABD SUKOR PPKP U29 4 PPKP NURUL ILMI BINTI KHAIRUDIN PPKP U29 5 PPKP ZURAIDA NAIMNAH BINTI MOHD NAIM PPKP U29 6 PPKP NOR AZREEN SUHANA BINTI MD NOOR PPKP U29 7 PKAK (KUP) ASMADI BIN AWAI PKA U19 6 PKB AZRAN BIN MOHAMAD PEMANDU
171 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 18.3 AKTIVITI DAN PENCAPAIAN 18.3.1 Pencapaian KPI Jadual 114 : Pencapaian KPI UKKM Pada Tahun 2021 18.3.2 Pencapaian QAP Jadual 115 : Pencapaian QAP UKKM PKD Pada Tahun 2021 Bil KPI Pemilik KPI Sasaran Pencapaian Peratus Num Denom 1 Peratus premis makanan bawah markah 75 diperiksa dan diambil tindakan penguatkuasaan KPK, PKN, TPKN, PKD >70% 25 25 100 2 Peratus kilang ais beroperasi tanpa lesen diambil tindakan penguatkuasaan KPK, PKN, TPKN, PKD >60% 0 0 100 3 Peratus pengusaha katering yang membekalkan makanan di fasiliti KKM mempunyai pensijilan Trust My Catering (TMC) Pengarah Kanan BKKM, TPKN >60% 6 5 110 4 Peratus sekolah yang berlaku episod keracunan makanan Pengarah Kanan BKKM, TPKN <1.5% 0 0 0 5 Bil premis pengilangan makanan berdaftar mendapat pensijilan MeSTI Pengarah Kanan BKKM, TPKN >1490 23 23 100 6 Peratus mesin jual air (MJA) yang berlesen Pengarah Kanan BKKM, TPKN >30% (12) 10 40 25 7 Peratus produk makanan berisiko tidak patuh Akta Makanan 1983 & PeraturanPeraturan Makanan 1985 Pengarah Kanan BKKM, TPKN >60% 8 8 100 8 Peratus sekolah yang berlaku episod keracunan makanan Pengarah Kanan BKKM, TPKN <1.5% 0 0 0 Bil KPI Pemilik KPI Sasa ran Pencapaian Peratus Num Denom 1 Peratus premis makanan bawah markah 75 diperiksa dan diambil tindakan penguatkuasaan KPK, PKN, TPKN, PKD >70% 25 25 100
172 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 18.3.3 Pencapaian Aktiviti Unit Keselamatan Dan Kualiti Makanan Tahun 2021 18.3.3.1 Pencapaian Spesifikasi Output (SO) 2021 Jadual 116 : Pencapaian SO UKKM Pada Tahun 2021 Bil Perkara Sasaran Pencapaian % Pencapaian 1. Pemeriksaan Premis Outlet Makanan 640 590 92.18% 2. Pemeriksaan Kantin Sekolah 46 46 100% 3. Pemeriksaan Dapur Asrama 10 10 100% 4. Pemeriksaan Kilang 84 93 110.7% 5. Persampelan Makanan 115 115 100% 6. Operasi Bersih 6 6 100% 7. Operasi Perayaan 3 3 100% 8. Bilangan Pengeluaran Notis Seksyen 32B 320 65 20.3% 9. Bil. Mesin Jual AIR (MJA) yang mendapat Lesen 40 (30% = 12) 10 25% 10. Bil. Premis yang menerima pengiktirafan BeSS 6 6 100% 18.3.3.2 Pencapaian Aktiviti Persampelan Makanan 2021 Jadual 117 : Pencapaian Aktiviti Pensampelan Makanan Pada Tahun 2021 Persampelan Sasaran Sampel Bil Sampel Diambil dan Dianalisa Keputusan Diterima Bil Pelanggaran % Pelanggaran Mikrobiologi 61 61 61 10 16.39% Kimia 54 54 54 0 0.0% 18.3.3.3 Penguatkuasaan Peraturan-Peraturan Kebersihan Makanan 2009 Jadual 118 : Pencapaian Aktiviti Penguatkuasaan PPKM 2009 a) Pematuhan Domestik Aktiviti Pematuhan Domestik adalah berfungsi menjalankan pemeriksaan, penggredan dan penutupan premis makanan serta pensampelan makanan domestik. Daerah Bil. Notis 32B Dikeluarkan Kertas Siasatan Dibuka Bil Kompaun Dibayar Nilai Kompaun Dibayar Kuala Nerus 65 65 28 RM9510
173 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 Jadual 119 : Pemeriksaan Premis Makanan Bagi Tahun 2018 – 2021 Di Daerah Kuala Nerus Perkara 2018 2019 2020 2021 Bilangan Pemeriksaan Premis Makanan 1,582 1,366 650 590 Pada tahun 2021 terdapat 590 buah premis makanan diperiksa di Daerah Kuala Nerus. Pemeriksaan premis makanan diberi keutamaan kepada kantin sekolah, dapur asrama sekolah, kedai makan, restoran dan kafetaria pejabat kerajaan. Bagi kantin sekolah dan dapur asrama sekolah, pemeriksaan sebanyak dua kali setahun dilaksanakan bagi menjaga aspek keselamatan makanan bertujuan bagi mengelak risiko keracunan makanan kepada pelajar sekolah. Manakala bagi premis-premis lain, pemeriksaan dijalankan sekurang-kurangnya setahun sekali. Walau bagaimanapun, sebanyak 6 (1.01%) buah premis yang tidak bersih telah ditutup daripada 590 premis yang diperiksa. Kesemua premis makanan yang ditutup adalah kerana tidak mencapai standard kebersihan minimum premis iaitu kurang daripada 60% seperti Jadual 120. Jadual 120: Penutupan Premis Makanan Bagi Tahun 2018 hingga 2021 Di Daerah Kuala Nerus Premis 2018 2019 2020 2021 Gerai / Penjaja 0 0 1 0 Dapur Asrama 0 0 0 0 Kantin Sekolah 0 0 0 0 Lain-lain Kantin 0 0 0 0 Restoran/ Kedai Makan 17 11 6 6 Kilang Makanan 0 0 0 0 Lain-lain Premis Makanan 0 0 0 0 Jumlah 17 11 7 6 Program persampelan makanan diwujudkan bagi memastikan makanan yang disediakan atau dijual di Malaysia adalah selamat dan mematuhi kehendak Akta Makanan 1983 dan Peraturan-Peraturan Makanan 1985. Ia dijalankan di peringkat pengilangan, pengedaran dan penjualan yang melibatkan analisis parameter tertentu di makmal. Persampelan makanan dijalankan bertujuan untuk mendapatkan bukti secara saintifik sama ada sesuatu makanan itu memenuhi kehendak dan piawaian yang telah ditetapkan dalam undang-undang berkenaan. Pensampelan makanan pada tahun 2021 adalah berdasarkan kepada sasaran persampelan tahunan yang diberikan oleh pihak kementerian melalui fosim domestik (Jadual 121).
174 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 Jadual 121: Pensampelan Makanan Bagi Tahun 2018 - 2021 Di Daerah Kuala Nerus Perkara 2018 2019 2020 2021 Bilangan Sampel Makanan Diambil 270 201 134 115 Bilangan Sampel Makanan Melanggar Peraturan-Peraturan Makanan 1985 6 12 3 10 Perlanggaran (%) 2.22% 5.97% 2.23% 8.69% Peraturan-Peraturan Kebersihan Makanan 2009 yang diwartakan pada 28 Februari 2009 memperuntukkan keperluan-keperluan yang tertentu di semua peringkat penyediaan, penjualan dan pengendalian makanan. Ia bertujuan memastikan makanan yang disediakan dan dijual kepada orang ramai tidak mendatangkan bahaya kepada kesihatan dan selamat untuk dimakan. Pada tahun 2021, sebanyak 65 bilangan notis kesalahan dikeluarkan dan 28 bilangan kompaun dijelaskan yang bernilai sebanyak RM9,510.00 seperti yang ditunjukkan pada Jadual122. Jadual 122: Tindakan Penguatkuasaan Peraturan-Peraturan Kebersihan Makanan 2009 Di Daerah Kuala Nerus Perkara 2018 2019 2020 2021 Bil. Notis Kesalahan Dikeluarkan 191 146 179 65 Bilangan Kompaun Dijelaskan 125 88 99 28 Nilai Kompaun (RM) 17,850.00 13,600.00 18,584.00 9,510.00 Bagi barangan makanan yang menyalahi perundangan makanan, tiada rampasan makanan pada tahun 2021 seperti mana di dalam Jadual 123. Jadual 123: Rampasan Makanan dan Tindakan Mahkamah Atas Kesalahan Di Bawah Akta Makanan 1983 dan Peraturan Peraturan Makanan 1985 Di Daerah Kuala Nerus Perkara 2018 2019 2020 2021 Bilangan Rampasan Makanan 696 3,866 504 0 Nilai Rampasan (RM) 4,817.67 51,993.41 521.00 0.00 b) Pelesenan Ais, Air Mineral Semulajadi(AMS) , Air Minuman Berbungkus (AMB) , dan Mesin Jual Air (MJA) i) Pelesenan Ais Peruntukan di bawah Peraturan 394A, Peraturan-Peraturan Makanan 1985 telah memperuntukkan 1.1 Ais hendaklah diperolehi daripada air yang selamat sebagaimana standard yang ditetapkan dalam Jadual Kedua Puluh Lima A. 1.2 Premis penyediaan ais bagi tujuan perniagaan atau perdagangan perlu mendapatkan lesen dari Kementerian Kesihatan Malaysia.
175 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 1.3 Penggunaan ais bagi makanan untuk jualan atau yang bersentuhan dengan makanan untuk jualan perlu diperolehi daripada sumber ais yang dilesenkan. Di samping itu, premis pemprosesan ais juga tertakluk kepada peruntukan tertentu di bawah Peraturan-Peraturan Kebersihan Makanan 2009 termasuklah menyediakan dan mengadakan suatu program jaminan keselamatan makanan yang didokumenkan. Terdapat dua (2) premis pengilangan ais di daerah Kuala Nerus dan kedua-duanya telah dilesenkan seperti ketetapan di bawah : Jadual 124: Senarai Premis Pengilangan Ais di Daerah Kuala Nerus Bil Nama Syarikat Status Tamat Lesen 1 Jernih Ais Sdn Bhd Berlesen Mei 2022 2 Atlas Ice Pantai Timur Sdn Bhd Berlesen Disember 2022 Lesen ais perlu diperbaharui setiap tahun. Bagi melengkapkan aktiviti pembaharuan, audit verifikasi akan dijalankan beserta pensampelan untuk parameter mikrobiologi, kimia dan radioaktif. Setelah kesemua sampel ais dan air untuk menghasilkan ais menepati standard yang ditetapkan dalam Peraturan 394, Peraturan-Peraturan Makanan 1985, laporan akan dikunci masuk ke dalam sistem FOSIM dan dihantar terus ke Ibu Pejabat Bahagian Keselamatan dan Kualiti Makanan, Putrajaya. ii) Pelesenan Mesin Jual Air Di bawah Peraturan 360C, Peraturan-Peraturan Makanan 1985 telah memperuntukkan: 1.3.1 Air daripada mesin jual air hendaklah melalui ketiga-tiga proses berikut: i. proses penurasan ii.osmosis songsang, penyulingan, pengionan atau proses yang setara; dan iii. Penyahjangkitan Pemilik mesin jual air perlu mendapatkan lesen daripada Kementerian Kesihatan Malaysia setelah mesin siap dipasang dan sedia untuk beroperasi bagi tujuan perdagangan atau perniagaan. Bagi memastikan keselamatan pengguna, audit verifikasi dan pensampelan mesin jual air akan dijalankan. Air daripada mesin jual air hendaklah mematuhi standard yang ditetapkan dalam Jadual Kedua Puluh Lima, Peraturan-Peraturan Makanan 1985.Bagi tahun 2021, terdapat 10 MJA berlesen di daerah Kuala Nerus. c) Promosi Keselamatan Makanan & Kepenggunaan Promosi Keselamatan Makanan Menerusi Program Bual Bicara Di Radio Tempatan Pada April 2021, Pegawai Teknologi Makanan Daerah terlibat sebagai panel dalam program bual bicara di radio tempatan iaitu Manis FM. Topik perbincangan Memahami Kepentingan Penyediaan Makanan yang Bersih dan Selamat disiarkan menerusi slot Manis Xpres sempena Bulan Ramadhan.
176 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 d) Industri, Perkhidmatan Makanan & Surveilan Industri Makanan & Kawalan Eksport Unit ini berperanan dalam memberikan bimbingan dan nasihat dari aspek keselamatan dan kebersihan makanan kepada industri dan agensi pembimbing bagi membentuk, memantau, menilai dan mengendalikan isu atau masalah yang berkaitan dengan pengilangan serta pengeksportan makanan khususnya dalam pelaksanaan Program Jaminan Keselamatan Makanan. i. Aktiviti Pemantauan Program Jaminan Keselamatan (PJKM) Program Jaminan Keselamatan Makanan (PJKM) bertujuan untuk membantu pengusaha Industri Kecil Sederhana (IKS)/ Enterprise Kecil Sederhana (EKS) tempatan mempertingkatkan tahap kebersihan premis masing-masing. Program ini juga membantu pengusaha makanan menghasilkan produk tempatan yang selamat dan berkualiti setaraf dengan produk-produk luar negara. Dengan adanya PJKM seperti Skim Makanan Selamat Tanggungjawab Industri (MeSTI), Good Manufacturing Practices (GMP) dan Hazard Analysis Critical and Control Point (HACCP), industri-industri makanan tempatan dapat dibantu untuk mendapat pengiktirafan dan menjamin keselamatan makanan kepada pengguna. Secara langsung meningkatkan keyakinan pengguna terhadap produk yang dihasilkan. Pensijilan MeSTI diberikan secara percuma kepada pemohon setelah semua elemen yang diaudit dipatuhi. Elemen MeSTI adalah berdasarkan pematuhan kepada Peraturan-Peraturan Makanan 1985 dan Peraturan-Peraturan Kebersihan Makanan 2009. Lawatan bersama antara pegawai-pegawai dari agensi pembimbing dan Bahagian ini ke kilang IKS/ EKS bagi memberi khidmat nasihat dan bimbingan teknikal kepada pengusaha IKS/ EKS secara terus berkaitan dengan pelaksanaan PJKM yang telah dilaksanakan. Pada tahun 2021 jumlah premis yang telah memohon Pensijilan MeSTI dan mendapat Pensijilan ini adalah 23 premis. Unit Institusi Sajian Makanan Unit ini bertanggungjawab memberikan Pengiktirafan Bersih, Selamat dan Sihat (BeSS) di semua premis outlet makanan kecuali pengilangan makanan. Pengiktirafan BeSS ini diberikan kepada pengusaha premis outlet makanan bagi menggalakkan pengusaha mengekalkan premis yang bersih, menyediakan makanan yang selamat dan pilihan makanan yang lebih sihat kepada pelanggan. Terdapat 8 premis yang bertempat di Pulau Redang telah menerima pensijilan BeSS. Ini sekaligus menjamin keselamatan makanan di kawasan tumpuan pelancong.
177 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 ii. Unit Surveilan Keselamatan Makanan Unit Surveilan Keselamatan Makanan berfungsi untuk menjalankan program pemantauan dan penyelidikan dengan membantu menyelaras kajian yang berhubung dengan keselamatan makanan. Selain itu, unit ini turut menjalankan analisa terhadap data pensampelan dan mengeluarkan laporan berkaitan. Antara aktiviti-aktiviti yang dijalankan adalah: a. Merancang dan menyelaras projek-projek pemantauan nasional yang dicadangkan oleh BKKM berdasarkan isu-isu semasa. b. Merancang dan menyelaras projek-projek pemantauan spesifik yang dicadangkan oleh Unit Industri, Perkhidmatan Makanan & Surveilan berdasarkan isu-isu semasa di negeri Terengganu. c. Mengumpul dan menganalisa data-data pemantauan dan kajian yang berkaitan keselamatan makanan. d. Merancang dan menyelaras projek-projek pemantauan analisis risiko (risk analysis) yang dicadangkan oleh BKKM berdasarkan isu-isu semasa. iii. Aktiviti Pensijilan My FoodTag Pendaftaran MyFood Tag adalah salah satu mekanisma pengukuhan kawalan keselamatan makanan dan kebolehkesanan di sepanjang rantaian bekalan makanan. Antara rantaian makanan yang terlibat adalah peringkat gudang dan pusat pengumpulan, pengangkutan, pengilangan dan peruncitan. Tumpuan diberikan terhadap keselamatan makanan di peringkat rantaian tertentu di sepanjang rantaian bekalan makanan. Premis makanan di peringkat rantaian bekalan makanan yang memenuhi kriteria keselamatan makanan yang ditetapkan akan diberikan pengiktirafan melalui pemberian nombor pendaftaran MyFood Tag. Jadual 61 menunjukan bilangan pensijilan My FoodTag yang telah dikeluarkan pada tahun 2018-2021 di Daerah Kuala Nerus. Jadual 125: Bilangan pensijilan My FoodTag yang dikeluarkan pada tahun 2018 – 2021 Peringkat Rantaian Komoditi 2018 2019 2020 2021 Kilang Pemprosesan Daging dan Hasilan daging 1 0 0 1 Ais 0 0 0 2 Ikan dan hasilan ikan 0 0 0 1 Lemak dan minyak makan 0 0 0 2 Pengangkutan Ais 1 0 0 12 Daging dan hasilan daging 0 0 0 2 Lemak dan minyak makan 0 0 0 8 Jumlah 2 0 0 28
178 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 iv.Pensijilan Trust MyCatering Pensijilan Trust MyCatering merupakan satu mekanisma kawalan keselamatan makanan yang komprehensif bagi industri katering untuk memastikan pematuhan kepada keperluan keselamatan dan kualiti makanan. Ini adalah bagi menangani isu keracunan makanan melibatkan industri katering secara lebih proaktif. Pensijilan ini juga merupakan satu bentuk pengiktirafan kepada pengusaha katering yang komited dalam menghasilkan makanan yang selamat. Bimbingan secara berterusan akan diberikan kepada pengusaha catering yang memohon pensijilan ini. Pensijilan Trust MyCatering diwujudkan bagi mengiktiraf pengusaha katering yang menyumbang kepada perkembangan industri makanan negara serta mewujudkan persaingan sihat untuk industri katering makanan menghasilkan makanan yang selamat. Permohonan untuk mendapatkan pensijilan ini adalah terbuka kepada semua jenis pengusaha katering makanan mengikut kategori berikut iaitu skala kecil dan sederhana serta mass catering. Pensijilan ini akan dijadikan jenama nasional dan diangkat menjadi satu trend di kalangan industri dan pengguna sekaligus melonjakkan permintaan terhadap makanan yang selamat di dalam industri ini. Melalui pensijilan ini, promosi dan peluang kebolehpasaran produk makanan katering dapat ditingkatkan. Dalam pada itu Garis Panduan Trust myCatering disediakan bagi membantu pengusaha katering makanan meningkatkan tahap keselamatan makanan yang sedia ada atau baru dilaksanakan serta meningkatkan keyakinan orang ramai terhadap makanan yang dihasilkan dan mengelakkan kejadian keracunan makanan. Jadual 62 menunjukkan bilangan katerer yang telah mendapat pensijilan Trust My Catering pada tahun 2018 - 2021. Jadual 126: Bilangan caterer yang telah mendapat pensijilan Trust My Catering pada tahun 2018-2021 Daerah Kuala Nerus Kategori Katerer 2018 2019 2020 2021 Mass Katering 0 0 0 0 Katerer Sederhana 0 1 0 6 Katerer Kecilan 0 0 0 0 Jumlah 0 1 0 0
179 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 GAMBAR AKTIVITI UNIT Gambar anggota UKKM menjalankan aktiviti pemeriksaan dan penutupan premis, pensampelan serta penyitaan Mesin Jual Air
180 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 19.0 UNIT KAWALAN MUTU AIR MINUM (KMAM) Foto 16 : Pegawai Kesihatan Daerah bersama Ketua Penolong Pegawai Kesihatan Persekitaran Daerah dan anggota Unit KMAM dan BAKAS 19.1 PERKHIDMATAN KMAM iv. Mengambil sampel, menguji dan menghantar sampel ke Jabatan Kimia bagi aktiviti-aktiviti di bawah program KMAM yang meliputi bekalan air awam, ladang, lombong, pulau/pusat pelancongan dan bekalan air luar bandar. v. Menjalankan analisis dan penilaian ke atas data dan maklumat yang diperolehi dari aktiviti pengawasan mutu air minum. vi. Menjalankan penyiasatan masalah mutu air minum dan mencadangkan syorsyor kepada pihak pembekal air awam/persendirian untuk mengatasi atau mengurangkan masalah mutu air minum. vii. Menjalankan penyiasatan ke atas aduan orang awam serta melaksanakan aktiviti penyelidikan. 19.2 OBJEKTIF Memastikan mutu air minum yang dibekalkan kepada penduduk adalah bermutu dan selamat serta mematuhi piawaian yang telah ditetapkan oleh Kementerian Kesihatan Malaysia. Ini adalah bertujuan untuk melindungi pengguna daripada ancaman penyakitpenyakit bawaan air akibat meminum air yang tercemar dan tidak bersih. 19.3 FUNGSI UNIT Melaksanakan aktiviti-aktiviti di bawah program Kawalan Mutu Air Minum (KMAM) di daerah untuk meningkatkan taraf kesihatan orang ramai dengan memastikan air minum yang dibekalkan adalah selamat dan boleh diterima oleh pengguna.
181 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 19.4 ANGGOTA UNIT KAWALAN MUTU AIR MINUM Jadual 127 : Butiran Perjawatan Anggota Unit KMAM Bil Jawatan Pengisian Status 1 Pen. Peg. Kesihatan Persekitaran Kanan 1 KMAM dan BAKAS 2 Pen. Peg. Kesihatan Persekitaran 1 3 Pem. Kesihatan Awam Kanan 1 4 Pem. Kesihatan Awam 1 5 Pem. Am 1 6 Pemandu 1 19.5 PENCAPAIAN UNIT KMAM 19.5.1 PROGRAM JAMINAN MUTU (QAP) Jadual 127 : Butiran Perjawatan Anggota Unit KMAM ANALISA STANDARD JUMLAH ANALISA JUMLAH PERLANGARAN E COLI < 0.15% 284 0 BAKI KLORIN < 1.85% 284 0 BAKI KLORIN DAN E-COLI <0.05% 284 0 KEKERUHAN < 2.0% 284 0 ALUMINIUM < 10.0% 62 1(2.94%) 19.6 SPESIFIKASI OUTPUT (SO) 19.6.1 JUMLAH PERSAMPELAN BEKALAN AIR AWAM Jadual 128 : Jumlah Persampelan Bekalan Air Awam BIL PERKARA SASARAN S.0. PENCAPAIAN PERATUS PENCAPAIAN 1 KUMPULAN 1 (MIKROBIOLOGI) 284 95.00 % DARIPADA SASARAN 284 100.00 % 2 KUMPULAN 2 (KIMIA PENDEK) 62 62 100.00 % 3 KUMPULAN 3 (KIMIA PANJANG) 28 28 100.00 % 4 KUMPULAN 4 (PESTISID) 20 20 100.00 %
182 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 19.6.2 BILANGAN PELANGGARAN PARAMETER Jadual 129 : Bilangan Pelanggaran Parameter BIL PERKARA SASARAN S.0. PENCAPAIAN CATATAN 1 KUMPULAN 1 (MIKROBIOLOGI) 0 TIADA PELANGGARAN E COLI 3 FEB = 1 (TC) MAC = 1 (TC) OKT = 1(TC) 2 KUMPULAN 2 (KIMIA PENDEK) 0 1 ALUMINIUM 3 KUMPULAN 3 (KIMIA PANJANG) 0 0 4 KUMPULAN 4 (PESTISID) 0 0 19.7 RINGKASAN AKTIVITI-AKTIVITI TAHUNAN 19.7.1 Persampelan Air Bagi Sistem Bekalan Air Awam Program KMAM telah diperkenalkan oleh Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia pada tahun 1983. Di antara aktiviti-aktiviti program ini adalah pemantauan mutu air minum daripada sistem bekalan air awam dan analisis sama ada di lapangan mahupun di makmal. Bagi meningkatkan lagi prestasi program serta memastikan keputusan analisis adalah tepat dan mempunyai kredibiliti, Jabatan Kimia Malaysia iaitu agensi yang melaksanakan analisis dengan kerjasama Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan, Kementerian Kesihatan Malaysia telah memperkenalkan protokol persampelan berbilang (multiple sampling protocol) pada September 1996. Di antara tujuannya adalah untuk memastikan semua sampel air yang akan dianalisis di Jabatan Kimia Malaysia mengandungi bahan pengawet yang telah ditetapkan kuantitinya. Pemantauan Mutu Air Minum di dalam Sistem Bekalan Air Awam di daerah Kuala Nerus merangkumi 1 buah loji yang dijalankan pemantauan, iaitu Loji Rawatan Air Losong / Kepong 2. Terdapat 10 buah stesen persampelan mutu air minum di daerah yang dipantau. Jumlah penduduk yang mendapat bekalan air awam lebih kurang 84,510 orang. Antara peralatan yang digunakan untuk aktiviti ini ialah: I. Turbiditimeter untuk mengukur parameter kekeruhan. II. Pocket Colorimeter ll Chlorine untuk mengukur parameter baki klorin. III. pH meter untuk mengukur parameter pH. IV. Pocket Colorimeter II Absorbance untuk mengukur parameter warna
183 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 I) PECAHAN SAMPEL Jadual 130 : Pecahan Sampel Mengikut Kumpulan COURSE KUMPULAN 1 KUMPULAN 1 KUMPULAN 1 KUMPULAN 1 KUMPULAN 1 R B A T R B A T R B A T R B A T R B A T LOSONG 50 100 24 174 12 24 4 40 4 8 4 16 4 8 2 14 70 140 34 244 KEPONG 2 0 50 60 110 0 12 10 22 0 2 10 12 0 1 5 6 0 65 85 150 JUMLAH 50 150 84 248 12 36 14 62 4 10 14 28 4 9 7 20 70 205 119 394 II) STESEN PERSAMPELAN MENGIKUT RANGKAIAN PAIP RANGKAIAN 02 LRA LOSONG Jadual 131 : Stesen Pensampelan Rangkaian 02 BIL NOMBOR STATION NAMA STESEN PERCONTOHAN JENIS SP JENIS 1 S 01 Sg. Terengganu Intake Air Mentah 2 S 02 Loji Air Bkt Losong Lama TPO Air Mentah 3 S 03 Loji Air Bkt Losong Baru TPO Air Mentah 4 S 04 Pasar Cabang Tiga Auxillery Air Mentah 5 S 05 Masjid Durian Burung Auxillery Air Mentah RANGKAIAN 03 LRA KEPONG 2 Jadual 131 : Stesen Pensampelan Rangkaian 03 BIL NOMBOR STATION NAMA STESEN PERCONTOHAN JENIS SP JENIS 1 S 01 Bukit Berangan SRO Air Terawat 2 S 02 Pekan Manir Auxillery Air Terawat 3 S 03 Kg Kubang Jela Auxillery Air Terawat 4 S 04 MRSM Wakaf Tengah Auxillery Air Terawat 5 S 05 Jalan Maras Auxillery Air Terawat 6 S 06 Kg. Tanjung Batu Rakit Auxillery Air Terawat 19.7.2 Pemantauan Mutu Air Pulau/ Pusat Perlancongan (Pulau Redang) Program Kawalan Mutu Air Minum (KMAM) yang telah dilancarkan oleh Kementerian Kesihatan Malaysia semenjak tahun 1983 adalah meliputi keseluruhan sistem bekalan air awam dan juga bekalan air persendirian. Walau bagaimanapun, sehingga tahun 1996, program pengawalan yang telah dilaksanakan sepenuhnya hanya meliputi bekalan air awam bandar dan masih tidak meliputi pengawalan mutu air minum bagi sistem bekalan air minum di pulau/pusat pelancongan. Memandangkan terdapat banyak pulau/pusat pelancongan dan peranginan di dalam negara yang telah berjaya menarik ramai pelancong dari dalam mahupun luar negara, maka, adalah perlu mutu air minum di pulau/pusat ini dibuat penilaian dan diberi
184 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 perhatian untuk mengelakkan daripada berlakunya kejadian wabak penyakit bawaan air ataupun keracunan yang mungkin boleh menjejaskan industri pelancongan di negara ini. Bagi pemantauan mutu air minum di pusat pelancongan iaitu di Pulau Redang, terdapat 21 resort yang telah dipantau. Kesemua resort ini terletak di Pulau Lang Tengah, Pulau Pinang dan Pasir Panjang di Pulau Redang. Kebanyakan resort di Pulau Lang Tengah dan Pasir Panjang telah pun menggunakan bekalan air terawat dari Loji Air Sungai Tong, Setiu dan sebahagian kecil masih lagi menggunakan air persendirian sama ada menggunakan Sistem Telaga Tiub Sambungan ataupun Gravity Feed System (GFS). Manakala di perkampungan Kg. Baru Pulau Redang dan di The Taaras Beach and SPA Resort juga mendapat bekalan air terawat dari Loji Air Sungai Tong, Setiu. Peralatan yang digunakan untuk menjalankan pemantauan mutu air minum di Pulau Redang ialah: I. Turbiditimeter untuk mengukur parameter kekeruhan. II. Pocket Colorimeter ll Chlorine untuk mengukur parameter baki klorin. III. pH Meter untuk mengukur parameter pH. IV. Dissolved Oxygen Meter untuk mengukur parameter oksigen terlarut dalam air. V. Conductivity / TDS Meter untuk mengukur parameter kadar aliran arus elektrik dalam air. Program Kawalan Mutu Air Minuman di Pulau-Pulau Pelancongan sekitar Daerah Kuala Terengganu adalah bermula pada Oktober 1995. Program ini merupakan sebahagian daripada aktiviti di bawah Unit Kawalan Mutu Air Minum, Pejabat Kesihatan Daerah Kuala Nerus. Program ini bertujuan untuk mempastikan bekalan air yang digunakan oleh penguasa pusat pelancongan dan masyarakat kampung di kepulauan redang adalah bersih dan selamat untuk digunakan bagi tujuan harian. Sebanyak 21 buah pusat pelancongan yang beroperasi di tiga buah pulau sekitar daerah Kuala Nerus. Bekalan air menggunakan sistem Gravity Feed System (GFS), Sistem Telaga Tiub Sambungan , dan air SATU yang diperolehi dari Loji Air Sungai Tong, Setiu. Senarai premis dan tempat pemeriksaan kualiti air di Pulau Redang : 1 SARI PASIFICA RESORT & SPA 12 REDANG BEACH RESORT 2 D'COCONUT ISLAND RESORT 13 SARI PASIFICA RESORT & SPA 2 3 SUMMER BAY ISLAND RESORT 14 REDANG PARADISE BEACH RESORT 4 TAMAN LAUT 15 REDANG KALONG RESORT 5 CORAL ISLAND RESORT 16 THE TAARAS HOTEL 6 REDANG HOLIDAY VILLA RESORT 17 PERKAMPUNGAN 7 REDANG PELANGI RESORT 18 DE RIMBA 8 REDANG BAY RESORT 19 DELIMA RESORT 9 LAGUNA ISLAND RESORT 20 REDANNG ISLAND RESORT 10 REDANG REEF RESORT 21 MUTIARA RESORT 11 REDANG LAGOON CHALET
185 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 Bagi tujuan persampelan, setiap pusat pelancongan yang menggunakan air persendirian ditetapkan tiga (3) stesen persampelan, iaitu satu stesen di punca bekalan air, satu stesen selepas tangki dan satu lagi di dapur manakala hanya satu stesen persampelan bagi pusat pelancongan yang mendapatkan bekalan air terawat dari SATU (mengikut parameter air minum). Kesemua sampel air yang diambil dianalisa mengikut parameter –parameter fizikal (in-situ), biological dan kimia (kumpulan II & III). Persampelan air di punca dan tangki dianalisa mengikut standard ‘Raw Water’ sementara sampel air di dapur dianalisa mengikut parameter air minum ( ‘Drinking Water’ ). Garis panduan Protokol Persampelan Kawalan Mutu Air Minuman kebangsaan (KMAM). Pada tahun 2021 sebanyak 6 pusat pelancongan dan 1 perkampungan telah dijalankan aktiviti persampelan dan sebanyak 45 sampel telah diambil. Jadual 132 : Pensampelan Mengikut Parameter di Pulau Redang Bil Lokasi Fizikal / Mikrobiologi Kimia Pendek Kimia Panjang Jumlah 1 Summer Bay Island Resort 3 3 3 9 2 Laguna Island Resort 1 1 1 3 3 Redang Lagoon Chalet 3 3 3 9 4 Redang Beach Resort 1 1 1 3 5 The Taaras Hotel 1 1 1 3 6 Redang De Rimba 3 3 3 9 7 Kampung Pulau Redang 3 3 3 9 Jumlah 15 15 15 45 19.8 Kajian Kebersihan Bekalan Air Awam Air merupakan khazanah bumi yang sangat penting kepada kehidupan manusia serta makhluk yang hidup samada haiwan ataupun tumbuhan. Di permukaan bumi ini lebih kurang 70% daripadanya diliputi oleh air. Air merupakan elemen yang sangat penting bukan sahaja untuk keperluan fisiologi tetapi juga untuk kepentingan sosioekonomi dan pembangunan sesebuah Negara. Dengan kepadatan penduduk dunia, kepesatan pembangunan dan teknologi masa kini, manusia terus berlumba-lumba mengejar kemajuan. Susulan dari arus pembangunan moden adalah diketahui kualiti alam sekitar dan punca bekalan air terus terdedah kepada pencemaran. Ini menunjukkan air sungai yang menjadi sumber utama bekalan air perlu diberikan perhatian dan pengawasan yang sewajarnya. Aspek penjagaan kualiti alam sekitar dan pembekalan air adalah wajar diberi sepenuh perhatian terutama dari segi perlepasan sisa kumbahan industri, buangan industri ternakan, kumbahan kawasan perumahan dan perbandaran serta pencemaran dari tapak- tapak pelupusan sisa pepejal dan sebagainya. Hari ini negara kita adalah salah satu daripada beberapa buah negara yang menghadapi pencemaran
186 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 bekalan air. Pencemaran ini berlaku dari aspek fizikal, kimia dan bakteria. Air mentah yang tercemar menunjukkan kemerosotan kualiti air diterima oleh loji rawatan di mana akan mengakibatkan proses rawatan air konvensional tidak mampu menyediakan rawatan yang sempurna serta kos rawatan yang meningkat. Memandangkan faktor kejadian wabak penyakit bawaan air seperti kolera, tifoid dan hepatitis A masih lagi menjadi ancaman kepada penduduk negara ini, maka pengawalan dan penjagaan bekalan air perlu diberikan perhatian dan pemantauan yang berterusan. Menurut definisi Kementerian Kesihatan Malaysia, Kajian Kebersihan merupakan satu proses pemeriksaan, lawatan, kajian dan analisa data bagi sesebuah sumber bekalan air yang dijalankan melalui ujian tapak, penilaian semula keadaan, peralatan, kemudahan dan amalan di sesebuah loji perawatan air. Kajian dijalankan bermula dari kawasan tadahan, peringkat loji air dan proses rawatan serta sistem retikulasi. Analisa dan penilaian dibuat untuk mencari dan mengesan punca-punca yang boleh mendatangkan mudarat kepada kesihatan manusia dan pencemaran terhadap sumber bekalan itu sendiri. Kajian kebersihan merupakan satu langkah positif yang bukan bertujuan untuk mencari kesalahan mana-mana pihak samada agensi kerajaan mahupun pihak swasta. Tetapi ia merupakan satu kaedah dimana punca-punca pencemaran dikawasan tadahan dan sistem agihan dapat dikenalpasti agar tindakan pembetulan dapat dilakukan sebelum ianya menjadi lebih serius. Sebarang kelemahan di peringkat proses perawatan air, terutama penggunaan bahan kimia yang boleh mengancam kesihatan pengguna akan dapat dikesan dan seterusnya langkah-langkah pencegahan, pemulihan lebih awal atau perancangan masa hadapan dapat diunjurkan. Dengan adanya aktiviti kajian kebersihan seperti ini akan dapat membantu pihak kerajaan negeri, pihak berkuasa pembekalan air serta lain-lain agensi mengenalpasti masalah berkaitan bekalan air. Selain daripada itu ianya dapat mengeratkan hubungan dan jalinan kerjasama antara satu sama lain. Justeru, demi kepentingan penjagaan kualiti air mentah serta membekalkan air yang bersih dan selamat kepada pengguna, segala masalah dan cadangan perlulah disampaikan kepada pihak kerajaan negeri supaya dapat diambil tindakan terutama dalam meluluskan sesuatu projek pembangunan yang terlibat di dalam kawasan tadahan air yang menjadi sumber bekalan air mentah bagi sesebuah loji air. Ini adalah untuk membendung kemungkinan pencemaran yang akan berlaku terhadap sumber bekalan air Kajian Kebersihan Sistem Bekalan Air Awam adalah satu kajian tapak bagi memeriksa dan menilai semula keadaan sistem bekalan air yang menyumbang kepada risiko kesihatan dan keselesaan pengguna. Ia juga adalah untuk mengkaji dan mengenalpasti sumber-sumber pencemaran yang mempunyai berkebarangkalian tinggi untuk memberi kesan kepada kesihatan masyarakat secara umumnya, yang terdapat di dalam kawasan tadahan, loji rawatan air dan sistem retikulasi supaya tindakan pembetulan/penambahbaikan yang berkesan dapat dilaksanakan oleh pihakpihak yang bertanggungjawab.
187 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 Bagi melengkapkan kajian kebersihan ini tiga peringkat perlaksanaan telah dijalankan seperti berikut : a) Kajian kawasan tadahan air b) Kajian kawasan rawatan / loji rawatan air c) Kajian kawasan agihan / retikulasi air Kaedah-kaedah yang digunakan dalam kajian kebersihan loji air ini adalah seperti berikut : Pemerhatian dan penilaian risiko Kajian kebersihan telah dilaksanakan secara bersama Pejabat Kesihatan Daerah Marang bagi sistem tadahan manakala untuk loji dan retikulasi dijalankan secara berasingan. Persampelan air Persampelan air dilaksanakan berdasarkan kepada “National Standard for Drinking Water Quality dan juga Protokol Persampelan dan Pengawetan Sampel Air Program Kawalan Mutu Air Minum Kebangsaan (KMAM). Analisis Sampel Air Sampel air dianalisis berdasarkan parameter fizikal, mikro dan kimia. Analisa Sampel mikrob dan kimia yang diambil akan dihantar ke makmal kimia Terengganu untuk dianalisa. Sebanyak 88 sampel telah diambil di 22 tempat persampelan Kajian Kawasan Tadahan Senarai Cawangan Sungai Yang Utama. Jadual 133 : Sungai beserta Kod Stesen Bil Kod Stesen Tempat 1 001 Muara Sg. Tajin 2 002 Muara Sg. Kejir 3 003 Muara Sg. Pertang 4 004 Muara Sg. Telemong 5 005 Muara Sg. Cepoh
188 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 Kajian di Loji Rawatan Air Terdapat 7 stesen persampelan di setiap satu loji air iaitu:- 1. Water Intake Poin 2. After Aeration (Sebelum Pencampuran PAC) 3. Outlet Tangki Floakulasi 4. Outlet Tangki Sedimentasi 5 Oulet Penapis 6.”Clear Water Tank” 7. Outlet Loji Rawatan Jadual 134 : Kajian Sistem Retikulasi Jadual 136 : Jumlah Sampel Mengikut Kategori dan Kawasan Kajian Bil Kawasan Kajian Sampel Jumlah Bakteria Kimia Pendek Kimia Panjang Pestisid 1 Kawasan Tadahan 5 5 5 5 20 2 Loji Rawatan Air 1 6 6 6 6 24 3 Loji Rawatan Air 2 6 6 6 6 24 4 Rangkaian Agihan 5 5 5 5 20 Jumlah 22 22 22 22 88 GAMBAR AKTIVITI UNIT KMAM BIL NOMBOR STESEN TEMPAT MENCONTOHI 1 S01 INTAKE SG TERENGGANU ( LSG ) 2 S02 TPO LOJI AIR BKT LOSONG ( L ) 3 S03 TPO LOJI AIR BKT LOSONG ( B ) 4 S04 PASAR CABANG TIGA 5 S05 MASJID DURIAN BURUNG
189 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 20 UNIT BAKAS 20.1 PENGENALAN Kajian pada tahun 1968 menunjukkan bahawa keadaan liputan bekalan air sangat rendah, di mana hanya 3.6% penduduk mendapat bekalan air berpaip dan 85.3% mendapat bekalan air daripada telaga tidak terkawal. Keadaan kejadian penyakit berkaitan bawaan air juga didapati tidak terkawal pada masa itu di mana banyak kejadian wabak telah berlaku. Pada tahun 1978, satu wabak kolera besar telah berlaku di mana 1536 kes dan 62 kematian telah dilaporkan. Sedangkan telah diterima umum bahawa antara faktor terpenting dan asas bagi mengawal kejadian penyakit berjangkit bawaan air adalah dengan memastikan masyarakat memperolehi bekalan air selamat dan mengamalkan penjagaan kebersihan. Jabatan Kerja Raya (JKR) pada masa itu merupakan agensi utama bagi pembekalan air awam di Malaysia. Apabila JKR melaksanakan projek bekalan air, ianya bersifat kekal dan menepati perundangan dan piawaian yang diterima pakai dalam sektor berkenaan. Namun demikian, memandangkan kemampuan JKR untuk melaksanakan tanggungjawab berkenaan pada masa itu amat terhad, terutama sekali di kawasan luar bandar dan di kalangan masyarakat miskin, Kementerian Kesihatan melalui Cawangan Kejuruteraan pada tahun 1968 telah memulakan sebuah projek perintis, dan seterusnya pada tahun 1973 Rural
190 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 Environmental Sanitation Program (RESP) atau Program Kebersihan Persekitaran Luar Bandar telah diterima sebagai program kebangsaan dalam Rancangan Malaysia ke 2 yang kemudian dikenali sebagai BAKAS (Bekalan Air & Kebersihan Alam Sekeliling) pada RMK6. Pada awal program, subsidi hanya disediakan untuk penyediaan bekalan air berteknologi rendah dan tandas curah, namun bermula pada Rancangan Malaysia Ke-6 subsidi untuk pembinaan Sistem Pelupusan Air Limbah (SPAL) dan Sistem Pelupusan Sisa Pepejal (SPSP) juga telah disediakan. Bagi sambungan ke sistem bekalan air awam ianya diperkenalkan di kawasan yang berisiko berlaku kejadian penyakit bawaan air. Bantuan yang diberi dapat menjelaskan bayaran sebahagian besar kos (80%) bagi mengadakan sambungan ke bekalan air berkenaan. Baki 20% yang melibatkan di antara RM200.00 - RM500.00 bagi sebuah rumah, perlu diselesaikan sendiri oleh isi rumah sebelum sambungan dibenarkan oleh pihak JKR. Semenjak pelancaran program ini, BAKAS telah menerima pengiktirafan badan dunia seperti Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) dan Bank Dunia sebagai program yang berjaya diterjemahkan di lapangan. Kerajaan melalui Unit Perancang Ekonomi (UPE) dan Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM) sentiasa menerima dan bersedia menepati, malah melebihi, sasaran berkaitan kebersihan dan bekalan air yang ditetapkan di peringkat pertubuhan antarabangsa seperti Water and Sanitation Decade (1980-1990) dan Millennium Development Goals - MDG (2000-2015). Sesuai dengan matlamatnya, program BAKAS telah terbukti berperanan bersama dengan program pencegahan penyakit yang lain dalam mengawal kejadian penyakit bawaan air di kawasan luar bandar. Secara tidak langsung juga, program BAKAS telah berjaya mengubah kualiti hidup masyarakat luar bandar dengan memastikan kemudahan asas kebersihan menjadi sebahagian budaya kehidupan harian, walaupun mereka masih jauh daripada pusat pembangunan di perbandaran. 20.2 PERKHIDMATAN BAKAS Bagi mencapai objektif program BAKAS, lima (5) strategi utama telah digariskan dan setiap strategi mempunyai pelan-pelan tindakan yang berkaitan. Lima strategi tersebut adalah seperti berikut: i. Pengumpulan data asas kawasan operasi BAKAS; ii. Pencegahan dan pengawalan penyakit berjangkit bawaan air, najis dan vektor; iii. Kaedah pembiayaan dan pelaksanaan yang bersesuaian; iv. Pendidikan kesihatan 20.3 OBJEKTIF Objektif utama program BAKAS adalah untuk meningkatkan taraf kesihatan penduduk luar bandar melalui kesihatan alam sekeliling yang terkawal. Kemudahan asas di kawasan luar bandar tidak sama seperti di kawasan bandar di mana penduduk luar bandar tidak mempunyai bekalan air paip (air terawat), sistem pembetungan awam dan kutipan sisa pepejal yang berjadual dari rumah ke rumah. Tanpa kesemua kemudahan asas ini penduduk luar bandar adalah terdedah kepada berbagai penyakit yang muncul akibat daripada meminum air yang tercemar dan tahap kebersihan kawasan sekeliling rumah yang tidak terurus.
191 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 20.4 PERJAWATAN ANGGOTA UNIT BAKAS Jadual 137 : Butiran Perjawatan Unit BAKAS Bil Jawatan Pengisian Status 1 Pen. Peg. Kesihatan Persekitaran Kanan 1 BAKAS dan KMAM 2 Pen. Peg. Kesihatan Persekitaran 1 3 Pem. Kesihatan Awam Kanan 1 4 Pem. Kesihatan Awam 2 5 Pem. Am 2 6 Pemandu 1 20.5 PENCAPAIAN UNIT BAKAS 20.5.1 SPESIFIKASI OUTPUT (SO) Jadual 138 : Spesifikasi Output Unit BAKAS BIL PERKARA SASARAN PENCAPAIAN PERATUSAN PENCAPAIAN 1. Pelaksanaan projek bekalan air luar bandar (balb) sistem alternatif di bawah program bakas 2021 Disiapkan dalam tahun semasa 11 100.00 % 2. Program pemantauan pusat pelancongan (Pulau Redang) 2 1 50.00 % 3. Assesment program peningkatan kebersihan dan keselamatan tandas 2 2 100.00 % 4. Kajian air luar bandar 2 2 100.00 % 20.6 RINGKASAN AKTIVITI-AKTIVITI TAHUNAN 20.6.1 Pelaksanaan Projek Bekalan Air Luar Bandar (Balb) Sistem Alternatif Di Bawah Program Bakas 2021 Jadual 139 : Jenis dan Status Projek Tahun 2021 BIL JENIS PROJEK BIL PROJEK BIL RUMAH STATUS FIZIKAL PROJEK KOS (RM) BELUM MULA DALAM PROSES SIAP 1. Sistem Pelupusan Air Limbah (SPAL) 4 4 0 0 4 4800.00 2. Sistem Pelupusan Sisa Pepejal (SPSP) 4 4 0 0 4 3200.00 3. Tandas 3 3 0 0 3 6900.00 JUMLAH KESELURUHAN 11 11 0 0 110 14900.00
192 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 20.6.2 Pengawalan Mutu Air Minum Luar Bandar Jadual 139 : Pensampelan Mengikut Parameter Bakteria Kimia Pendek Kimia Panjang Pestisid Jumlah 13 13 13 13 52 20.6.3 Pengurusan Data Asas Kampung Jadual 140 : Status Pencapaian Bancian Mengikut Mukim Mukim Kampung Bilangan rumah yang telah dibanci Peratus rumah yang dibanci Bilangan rumah yang telah di masukkan alam eBAKAS **Anggaran bilangan rumah yang perlu dimasukkan ke dalam eBAKAS Jumlah Kampung Status Pencapaian Bancian sehingga : Siap Dalam Pelaksanaan Belum Dilaksanakan % Siap BATU RAKIT (BUKIT CEMPAKA) 15 11 2 3 73.3% 1692 41.9% 1647 4037 BATU RAKIT (WAKAF CHAGAK) 16 8 0 8 50.0% 14044 40.1% 1404 3500 BATU RAKIT (WAKAF TENGAH) 17 3 2 12 17.1% 748 15.8% 656 4721 BUKIT TUNGGAL 25 14 0 11 56.0% 1402 28.0% 1402 5000 SEBERANG TAKIR 18 5 2 11 27.8% 508 9.2% 508 5500 TEPOH 19 12 1 6 63.2% 1194 31.7% 1181 3769 WAKAF TEMBESU 6 2 0 4 33.3% 423 12.1% 423 3500 KUALA NERUS 116 55 6 55 47.4% 7371 24.5% 7221 30027 22.6.3 Pemeriksaan Sanitasi Pusat Pelancongan Jadual 141 : Pemeriksaan Sanitasi Pusat Pelancongan BIL NAMA PUSAT PELANCONGAN MARKAH MARKAH KESELURUHAN SISA GRED PEPEJAL SISTEM SALIRAN AIR SISTEM PENGURUSAN AIR KUMBAHAN BILIK AIR / TANDAS 1 Summer Bay Island Resort 83 90 95 93 91.6 A 2 The Taaras Beach & Spa Resort (Hotel Berjaya) 96 90 98.5 100 97.5 A 3 Redang Lagoon Chalet 68 90 84 91 83.2 A 4 Redang Beach Resort 84 90 92 81 87.5 A 5 Laguna Island Resort 98 95 90 100 94.6 A
193 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 22.6.4 Assesment program peningkatan kebersihan dan keselamatan tandas Jadual 142 : Pemeriksaan Kitaran Jadual 143 : Pemeriksaan Kitaran 2 22.6.5 Sistem EHRI (Sistem Environmental Health Risk Inventory) Latarbelakang PEKA: Program Perlindungan Kesihatan Alam Sekitar (PEKA) telah diperkenalkan pada tahun 1995 semasa Mesyuarat Tahunan BAKAS di Marang Resort & Safaris, Terengganu dan dilaksanakan dalam Perancangan dan Pelaksanaaan Program Kejuruteraan Kesihatan Alam Sekitar untuk Rancangan Malaysia Ke-7 (Sila rujuk Lampiran 1). Komponen utama program ini meliputi bidang seperti Pengurusan Pencemaran Air, Pengurusan Sisa-Sisa Pepejal dan Pencemaran Udara dan Persekitaran Dalaman. Pelan tindakan untuk PEKA telah dirangka dan dilaksanakan bermula dari Disember 1996. Program ini tidak dapat dilaksanakan sepenuhnya kerana kekangan sumber manusia yang tidak mencukupi di peringkat negeri dan limitasi pemantauan di peringkat Ibu Pejabat. Namun begitu, sejajar dengan peningkatan isu berkaitan kesihatan alam sekitar pada masa kini, maka adalah wajar bahawa satu mekanisme perlindungan kesihatan alam sekitar diwujudkan. Asas penilaian risiko awal diperlukan untuk mengenalpasti bagaimana bahaya kesihatan alam sekitar memberi kesan kepada kesihatan masyarakat. Justeru itu, bagi mencapai matlamat di atas, pada tahun 2015, Bahagian Senarai Daerah / Program / Status Pemantauan KATEGORI KLINIK KESIHATAN Bil. Tandas Yang Dikenalpasti Bil. Tandas Yang Diperiksa & Di-Rating (Bulan Semasa) Bil. Tandas Yang Telah Diperiksa & Di-Rating (Kumulatif) Bil. Tandas Yang Mendapat Star-Rating (-bintang) 5 4 3 2 1 PKDKN 19 0 16 6 9 1 0 0 JUMLAH 19 0 16 6 9 1 0 0 Senarai Daerah / Program / Status Pemantauan KATEGORI KLINIK KESIHATAN Bil. Tandas Yang Dikenalpasti Bil. Tandas Yang Diperiksa & DiRating (Bulan Semasa) Bil. Tandas Yang Telah Diperiksa & Di-Rating (Kumulatif) Bil. Tandas Yang Mendapat StarRating (-bintang) 5 4 3 2 1 PKDKN 19 0 17 10 7 0 0 0 JUMLAH 19 0 17 10 7 0 0 0
194 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 Perkhidmatan Kejuruteraan mengambil inisiatif untuk mengaktifkan semula aktivitiaktiviti dalam Program PEKA. Untuk permulaan, pilot project PEKA telah dilaksanakan di tiga (3) buah negeri iaitu Perak, Melaka dan Sabah yang melibatkan 3 buah daerah bagi setiap negeri. Aktiviti PEKA kemudiannya telah diperluaskan ke semua daerah dan negeri mulai 25 Januari 2017. Sistem EHRI: Sistem ini dibangunkan oleh Kementerian Kesihatan Malaysia bertujuan untuk mempermudahkan kerja yang dilaksanakan oleh petugas di lapangan. Ia melibatkan beberapa modul khas yang dihubungjalin bagi memastikan peta yang dihasilkan adalah tepat dan terkini. Sistem EHRI mempunyai 3 modul utama dan 7 menu utama iaitu: • Modul Kemasukan Maklumat Tinjauan • Modul Rumusan • Modul GIS Menu: i. Login ii. Dashboard iii. Informasi iv. Maklumat Tinjauan • Inventori • Rating Hazad • Rating Pendedahan v. Rumusan Data • Inventori • Rating Hazad • Rating Pendedahan • Penilaian Risiko GAMBAR AKTIVITI UNIT
195 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1
196 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 21.0 UNIT PROMOSI KESIHATAN 21.1 PENGENALAN Unit Pendidikan Kesihatan merupakan salah satu daripada unit yang ada di bawah Bahagian Inspektorat Pejabat Kesihatan Daerah Kuala Nerus. Fungsi utama Unit Pendidikan Kesihatan adalah menjurus kepada bidang pengurusan program pendidikan, promosi dan latihan kesihatan serta media massa. 21.2 PERJAWATAN Unit Pendidikan Kesihatan Pejabat Kesihatan Daerah Kuala Nerus terdiri daripada enam(6) orang anggota yang diketuai oleh satu(1) orang Penolong Pegawai Kesihatan Persekitaran Kanan, satu(1) orang Penolong Pegawai Kesihatan, tiga(3) orang Pembantu Kesihatan Awam dan satu(1) orang Pembantu Awam. 21.3 PERKHIDMATAN YANG DISEDIAKAN Perkhidmatan yang disediakan adalah meliputi merancang, menyelaras dan melaksanakan program Pendidikan Kesihatan kepada kumpulan sasar yang terdiri daripada masyarakat kampung, kakitangan kerajaan dan swasta, pertubuhan, pelajar sekolah serta pusat pengajian tinggi awam dan swasta. Melaksanakan Program Promosi Kesihatan Bersasar: • Program Doktor Muda (Sekolah) • Program Sihat Untuk Siswa (PROSIS) • Program Kawalan Denggi Komuniti (COMBI) Menyelaras Sambutan Hari-Hari Khas Kesihatan Peringkat Daerah: • Hari Kanser Sedunia • Hari TIBI Sedunia • Hari Kesihatan Sedunia • Minggu Tanpa Tembakau Kebangsaan • Minggu Penyusuan Susu Ibu Sedunia • Hari Jantung Sedunia • Hari Diabetes Sedunia • Hari Kesihatan Mental Sedunia • Hari AIDS Sedunia 21.4 OBJEKTIF UNIT Objektif Am: Objektif utama Unit Pendidikan Kesihatan adalah untuk mempertingkatkan taraf kesihatan dan kualiti kehidupan individu, keluarga dan komuniti menerusi aktivitiaktiviti promosi kesihatan yang komprehensif. Objektif Khusus: • Menanam minat dikalangan masyarakat terhadap kepentingan kesihatan dan untuk bertanggungjawab terhadap kesihatan mereka
197 | L a p o r a n T a h u n a n P K D K N 2 0 2 1 • Meningkatkan kesedaran dikalangan masyarakat tentang langkah-langkah promosi kesihatan dan pencegahan penyakit yang disediakan dan untuk memulihkan penerimaan kaedah tersebut. • Menyedarkan orang ramai tentang perkhidmatan dan kemudahan yang sedia ada dan untuk meningkatkan penggunaan perkhidmatan serta kemudahan ini dengan berkesan. 21.5 PENCAPAIAN UNIT Indikator KPI Dan NIA Program QA Bahagian Kesihatan Awam Unit Pendidikan Kesihatan Tahun 2021 Jadual 145 : Pencapaian Indikator KPI (Key Performance Indicator) • Sasaran Negeri : > 1 Lokaliti/ Daerah. Jadual 146 : Pencapaian Indikator NIA Program QA Bahagian Kesihatan Awam 21.6 AKTIVITI DAN PROGRAM 21.6.1 Kempen Cara Hidup Sihat Dalam menghadapi cabaran dan kompleksiti penentu kesihatan, cara hidup sihat adalah langkah terbaik dalam menangani pencegahan penyakit dan meningkatkan tahap kesihatan bagi menjadikan seseorang itu mempunyai minda dan sikap yang baik sekaligus meningkatkan produktiviti dalam kehidupan seharian. Oleh itu, Unit Pendidikan Kesihatan Pejabat Kesihatan daerah Kuala Nerus telah merangka dan menjalankan aktiviti promosi dan Pendidikan kesihatan berasaskan kepada pemupukan budaya cara hidup sihat menerusi peningkatan literasi kesihatan dan perubahan tingkah laku yang berkekalan . Seramai 44 orang anggota baru dengan pencapaian 100% dilatih dan diberi pendedahan bagi meningkatkan kualiti kerja.Sebanyak 24 sesi kempen cara hidup sihat dengan pencapaian INDIKATOR SASARAN TAHUNAN (Daerah) PENCAPAIAN CATATAN Bil. Pasukan/ Penubuhan Lokaliti COMBI komuniti baru 2 2/2 = 100% Combi Kg Gong Sentul & Combi Kg Bukit Nenasi INDIKATOR SASARAN PENCAPAIAN KITARAN 1 (JAN-JUN 2021) PENCAPAIAN KITARAN 2 (JUL-DIS 2021) % Liputan Rumah Dlm Lokaliti COMBI Yang Telah Melaksanakan Aktiviti Cari dan Musnah Untuk Pencegahan Denggi > 10% 556/2433 = 22.85% 840/2433 = 34.52%