Makine Halısında APRE

KONFEKSİYON 151

Frize İplik: Bükülmüş olan iplikler fikse Fikseli İplik
işlemine tabi tutulmadan önce iplik sıkıştırma Frize İplik
metodu ile iki silindir arasında kıvrılması ve
hemen akabinde iplik üzerine buhar verilerek
ipliğin dalgalı görünmesi sağlanır. Daha sonra
aynı iplik continue (sürekli) bir hatta fikse
işlemine tabi tutularak ipliğin kalıcı özelliği
verilmiş olur. Bu iplik fikseli iplik ile hemen
hemen aynı özelliklere sahip olup sadece
halı üzerinde yanar dönerli (melanj) şeklinde
gözükmesi için tercih edilir.

Polyester iplik: Mükemmel renk berraklığına sahip olan bu iplik türü kolaylıkla
temizlenebilmektedir. Su bazlı lekelere karşı oldukça dirençli olmasına rağmen, tıpkı
polipropilende olduğu gibi yağ bazlı lekelenmelere karşı direnci polyamide göre daha zayıftır.
Polyester de polyamide (naylon) benzer şekilde üretilir ancak aşınma direnci sıralamasında
polyamidden (naylondan) aşağıda yer alır. Polyester fazla esnek olmayan bir elyaftır, ıslandığı
zaman sertliği bozulmaz. Polyesterin rutubeti emme oranı diğer elyaf çeşitlerine oranla çok
daha düşüktür. Bu nedenle dış mekanlardaki halılarda tercih edilmektedir.

Polyester İplik

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

152 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

Yün iplik: Halı üretiminde bilinen en nitelikli elyaf olan yün, halı elyaflarının
karşılaştırılmasında bir standart oluşturmaktadır. Oldukça iyi aşınma direncine sahip olan
yün dayanıklı ve ayrıca esnektir. Alev almaya da yüksek direnç gösteren bir elyaf olan yün,
statik enerji üretmektedir. Yün elyafının “Leke Koruma” konusundaki performansı polyamid
elyafında olduğu gibi yüksektir. Ancak kullanıcıda yumuşaklık ve konfor hissi uyandırması ve
dayanıklılık konusundaki yüksek performansı nedeniyle tercih edilmekle birlikte, maliyeti diğer
elyaf çeşitlerine göre oldukça yüksektir.

Yün İplik

5.2.1.3. Misina İpliği
Misina 30 - 40 mikron kalınlığında naylon ipliktir ve overlok ipliğinin halıdan ayrılmaması
için kullanılır. Şeffaf, ucuz ve çok dayanıklı olduğu için halıda yaygın olarak kullanılmaktadır.
Overlok makinesinin iğnesi halıya girip çıkarken çok fazla ısınmaktadır. Bu nedenle iğneden
geçerken kopmaması için misina iplikleri yağlanır. Yağlama sırasında en düşük kalitede yağ

Misina İpliği

KONFEKSİYON 153

kullanılır veya üretici firmadan yağlı olarak temin edilir. Misina ipliği kenar overlok ipliğinin
halıya tutunmasını sağladığı için dayanıklı olmalıdır.

Misina ipliğinin yağlanması için, misina rulosu, bir kap içine doldurulan yağın içine konulup
yağlanır veya üzerine yağ dökülüp boş bir kap içine konulur. Yağlı kova içerisinde 1 gün
bekletilir, bunun amacı ise misina ipliğinin yağı iyice emmesini sağlamaktır. Bu şekilde misina
daha kaygan ve daha sağlam olur. Bunun yanı sıra ipliğin yanması ve erimesi de engellenmiş
olmaktadır.

Önce yağlanmış olarak satın alınan misina iplikleri yağlamaya gerek kalmadan direk
olarak bağlanabilir.

5.2.1.4. Şerit

Şerit Kullanılmayan Kenar Overloğu

Şerit, overlok makinesine takılan bir
aparat ile overlok altına verilmektedir.
Böylece dikişin daha düzgün ve net
görünmesini sağlar. Şerit kullanılmayan
overlokların altında iplik çıkıntıları
görünmektedir.

Şerit genişliği 20-25 mm arasında Destek Şeritleri
değişmekte, şerit kalınlığı ise ortalama
50 gr/m2 gelmektedir. Her renkte şeridin overlok ipliği altında çirkin bir görüntü
şerit bulunmakta olup, kenar overlok
renklerine göre aynı renkte şerit seçilerek,
alması engellenmiş olunur.

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

154 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

Kenar Overloğunda Destek Şeridi

Destek şeritleri, nonweaven (dokusuz yüzey) olarak rulo şekline dokunmaktadır. Daha
sonra bu şeritler istenilen en ve boylarda kesilerek işletmelere verilmektedir.

5.2.1.5. Kumanda Panosu

Overlok kumanda panosunda iki adet botun
bulunmaktadır. Bu butonlardan yeşil olanı overlok
makinesini çalıştırırken, kırmızı olanı makineyi
durdurur.

Bunların dışında kumanda panosu üzerinde iki
tane de iki konumlu anahtar daha bulunmaktadır.
Bu anahtarlardan birisi sağ overlok makinesini,
diğeri ise sol makineyi kontrol eder. Joystik kol
makineyi hareket ettirerek halı üzerine oturtturmayı
sağlar. Pano üzerinde bulunan küçük çevirmeli ayar
düğmeleri ise makinenin hızını ayarlar.

5.2.1.6. Bıçaklar Kumanda Panosu
Otomasyon overlok makinesine takılan yan

bıçaklar, dikişten hemen önce kenarda kalmış bezleri ve fazlalıkları keserek kenar overloğunun

düzgün durmasını sağlamaktadır. Kenar bıçaklarının hemen yanında bulunan emme kanalı

halı kenarından kesilen fazlalıkları çekerek overlok içinde kalmasını engellemektedir.

KONFEKSİYON 155

5.2.2. Kenar Overlok Şekilleri

Halı kenar overloğu zikzak overlok ve yuvarlok overlok olmak üzere 2 çeşittir. Yuvarlak
overlok en yaygın kullanılan overlok
türüdür. Bu overloğun genişlik ve incelik
ayarları overlok makinesindeki halı siperi
ve plaka dilinden ayarlanabilir.

Zikzak overlok 3 iplik şeklinde

çalışmaktadır. İğnede, alt lüper ve üst

lüperde ayrı ipikler bulunmaktadır.

Yuvarlak overlokta olduğu gibi bu dikişte

de genişlik ayarı yapılmaktadır. Bu overlok

türü daha çok viskoz ve kaymaz tabanlı Yuvarlak Overlok
halılarda tercih edilmektedir. Bu dikişin

kullanım sebebi halıda dalgalanmayı önlemektedir. Zikzak overlok yuvarlak overloğa göre

daha yavaştır.

Kenar overlok şekilleri müşteri isteği Zikzak Overlok
veya üretim şartlarına göre değişmektedir.
Hem yuvarlak overlok, hem de zikzak Kalın Overlok ve İnce Overlok
overlok geniş veya dar olarak yapılabilir.
Genellikle normal kalitedeki halılarda MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON
overlok boyutu normal seçilir. Ancak
kaliteli ve ince hav ipliği kullanılan (akrilik,
polyester, yün, vs) halılarda ince overlok
yapılmaktadır. Overlok makinesindeki
badem değiştirilerek dikişin kalın veya
ince çıkması sağlanır.

156 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

5.2.3. Overlok Dikiş Sıklığı
Overlok dikiş sıklığı, 1 cm’deki iğne batımı olarak ifade edilmektedir. Normal şartlarda
overlok dikiş sıklığı; 1 cm’ye 5-10 iğne batımı şeklinde değişmektedir. Overlok dikiş sıklığı
halının kalitesine, dokuma sıklığına, müşteri isteğine göre değişmektedir. Shaggy ve düşük
kalite halılarda genellikle 5 ilmek/cm dikiş sıklığı kullanılmaktadır. Yüksek kaliteli halılarda
overlok sıklığı genellikle 10 ilmek/cm’dir.

Overlok Dikiş Sıklığı

Dikiş sıklığı overlok makinasının yan tarafındaki kapağın altında yer alan sürüm dişlisinin
eksantriğinden ayarlanır. Eksantrik üzerinde bir tarafı kapalı diğer tarafı açık bir kanal vardır.
Eksantriğin üzerindeki somun gevşetilip kanalın açık olduğu tarafa doğru itilirse dikiş aralığı
seyrelir, kapalı olan kısma doğru itilirse dikiş aralığı sıklaşır.

Eksantrik

KONFEKSİYON 157

5.2.4. Halı Overlok Payları

Halı Bölümleri Arasında Kesim Payı

Dokunmuş olan halıların boyuna yönde birbirinden ayrılması ve ayrılan bu halıların
kenarlarına overlok dikişi yapmak için belirli bir boşluk verilmesi gerekmektedir. Desen dairesi
veya planlama bölümü çizilen her desen için (shaggy ve yüksek hav uzunluğu halılar hariç)
halının sağ tarafında 1 tarak dişi, sol tarafında ise 2 tarak dişi boşluk bırakmaktadır. Bu halılar
program yazıldığı zaman, yani yan yana geldiklerinde, halılar arasında toplam 3 tarak dişi
boşluk oluşur. İşletme şartlarına göre sağda bir, solda sıfır olarak verildiği zaman iki halı
arasına 1 tarak dişi boşluk oluşacaktır. Bu boşluk boyuna kesim makinesinde eşit şekilde
ortadan kesilmektedir.

Yüksek Havlı Halılarda Overlok Payı

Shaggy ve yüksek havlı halılarda, havlar çok uzun olduğu için otomasyon (boyuna yönde
kenar dikim) makinesinin arasına girdiğinden dikişin düzgün durmamasına sebep olduğu için
kenar boşlukları biraz daha fazla verilir. Daha sonra havlar overlok kısmının üzerine doğru
eğim gösterdiği için verilen fazla boşluklar görünmeyecektir.

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

158 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

Bazı özel dokuma halılarda kenar overlok derinlikleri değiştirilebilmektedir. Overloğunun
görünmesi istenmiyor ise, desen dairesi tarafından ilgili desen için kenar boşluğunu biraz daha
fazla verir ve halının kenar overloğu doğrudan beze dikilmiş olur. Böylelikle overloğun halı
havlarının altında kalması ve çok ince görünmesi sağlanır.

Kenar Overloğunun Gizlenmesi

5.2.5. Overlok Makinelerinin Çalışması ve Overlok Yapılması

Kenar overlok makineleri eksantrik miline bağlı
üç ana parçayı hareket ettiren yüzlerce parçadan
oluşmaktadır. İğne mili, alt lüper, üst lüper kenar
overlok dikiminde en önemli parçalardır. Genellikle
misina iplik kullanımı tercih edilir.

Alt lüper overlok ipliğinin geçtiği ikinci parçadır.
Alt lüperde genellikle halı dokumada kullanılan
iplikler kullanılır. Üst lüper mekanizmayı tamamlayan
üçüncü paçadır. Alt lüperden aldığı ipliği iğneye
götürerek örme işlemini gerçekleştirir. Lüperin uç
kısmı V şeklindedir ve ipliği V şeklinin orta kısmından
taşır.

Overlok ipliği gerginlik yayından geçerek

gerdirme noktasına gelir ve alt lüpere takılır. Alt

lüper gerdirme aparatının gevşettiği ipliği üst lüpere Misina
verir. Üst lüper, alt lüperden aldığı ipliği iğne ile

birleştirerek ilmek işlemini gerçekleşir. Misina ipliği tansiyon gergi yayından geçerek iğneye

takılır ve kenar overlok yapılmaya başlanır.

İplik sehpasından gelen ipler önce tansiyon yayından geçer. Tansiyon yayı ipliğin gerginliğinin

KONFEKSİYON 159

ayarlanmasına yarayan iki pul ve yaydan oluşmaktadır. Yayın arkasında sıkıştırmaya yarayan
bir tane somun bulunmaktadır. Bu somun sayesinde ipliğin gerginliği ayarlanır. Daha sonra
iplik, gerdirme denilen parçaya gelir. Gerdirmenin aşağı yukarı hareketiyle ipliğe bir gevşeklik
kazandırılarak alt lüpere rahat bir biçimde gelmesi sağlanır. Alt lüper kalem biçimindedir ve
ucu deliktir. İplik bu delikten geçer ve alt lüperin ileri geri hareketiyle buradan üst lüpere iletilir.
Üst lüper orak biçimindedir ve ucu çataldır. Bu çatal sayesinde alt lüperden ipliği alarak iğneye
götürür ve bu sayede iğne ile üst lüperin buluşmasıyla ilmek işlemi gerçekleşir. İğne, iğne mili
denilen, kalemden biraz daha büyük bir parçaya iğne bağı vasıtasıyla bağlanır. İğne milinin
aşağı yukarı hareket etmesi, eksantrik miline bağlantısıyla gerçekleşir. Halı kenarına bir ilmek
atıldıktan sonra dişli sayesinde halı biraz ileriye götürülerek ikinci bir ilmek atılmaya hazırlanır.
Bu sistem sürekli devam ederek, halı kenarına overlok yapılmış olur.

5.2.6. Oval Halılarda Kenar Overloğu

Oval, daire veya elips olan halılarla parça veya arızalı halıların kenarları otomasyonlarda
dikilemediğinden, farklı bir yerde overlok işleminin yapılması gerekir. Bu tür halıların overlok
işlemleri havalı masalar yardımıyla, normal overlok dikiş makinesi kullanılarak yapılır.

5.2.6.1. Havalı Masa Havalı Masada Delikli Üst Tabla

Havalı masa tahtalarla kapatılmış
kapalı kutu gibidir. Havalı masanın üst
kısmında delikler bulunmaktadır. Motorun
çalışmasıyla, motora bağlı fanlardan
havalı masanın içine hava üflenmekte ve
tahta üzerindeki deliklerden yukarı basınçlı
şekilde hava çıkmaktadır. Fanların üflemiş
olduğu hava bu deliklerden çıkarak halıyı
yukarı doğru kaldırmakta ve halının hareketi
kolaylaşmaktadır. Havalı masanın yapısı
gereği, havanın sadece üstteki deliklerden
çıkmasını sağlamak için, montaj aşamasında
birbirine birleştirilen parçalar arasından
hava kaçakları olması engellenmelidir.

Havalı masanın büyüklüğüne göre 1 veya 2 tane fan bulunmaktadır. Masanın büyüklüğü
tamamen işletme ve gelen sipariş miktarına göre seçilmelidir. Müşteri tarafından verilen oval
halıların ebatları ve sayısına göre havalı masa ebadına karar verilir. Oval halı ebatları büyük
ise ve masada 2 terzi çalışacak ise, masa overlok sırasında halıların birbirine değmeyeceği
kadar büyük olmalıdır.

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

160 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım Hava Üfleme Fanı

Havalı masanın kenarında bulunan motorun
ön tarafına takılmış olan pervaneler, dışarıdan
havayı çekerek havalı masanın içine doğru
verecek yönde dönmelidir.

Motorun gücü ve fanların çapı tamamen
havalı masanın büyüklüğüne göre seçilmelidir.
Fanların emişleri kuvvetli olduğundan, etrafındaki
toz ve iplik parçaları gibi atıkları çekecek fanın
önündeki ızgaraları kapatarak, üretilecek havanın
miktarını azaltacaktır. Bunu önlemek için motor
fanlarının önündeki ızgaralar belirli arlıklarla
temizlenmelidir.

Overlok Makinesinin Geldiği Yerin Havalı Masada Kesilmesi

Havalı masa etrafında dikiş makinelerinin geleceği yerler, makinelerin sığabileceği şekilde
içe doğru U şeklinde kesilmelidir.

5.2.6.2. Oval Halılarda Kenar Overloğunun Yapılması
Oval, daire veya elips olan halıların kenarları otomasyonlarda dikilemediğinden, oval
halılar etiket vurulduktan sonra havalı masaya gönderilmek üzere ayrı bir halı arabasına
konulur.

Havalı masasının yanına getirilen oval halılar, öncelikle oval kesme masasında kenar
şekillerine göre etrafındaki kesim yerlerinden oval veya elips şeklinde kesilir ve dikilmek üzere
havalı masaya verilir.

KONFEKSİYON 161

Oval Halıların Kesim Yerleri

Oval halıların dışında kalan diaogonel bezler, halının etrafındaki boş jüt kısımları havsız
olduğu için çekerek halının eğilmesine neden olmaması için seyrek olarak dokunmuştur
(Dokuma oranı %33).

Oval halı kesme işlemi enine kesme CD Bıçak
işlemi gibi kesim yerlerinden bıçak
kullanılarak yapılır. Oval kesme bıçakları,
kesme elemanının halı kenarını kolaylıkla
kesebileceği şekilde seçilir. Bu işlem için
genel olarak, elle tutulması ve kesim
manevrası kolay olduğundan CD bıçaklar
kullanılmaktadır.

Kenarı Kesilmiş Oval Halı

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

162 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

Kesme elemanı halıyı sırtından
veya yüzünden kendi becerisine göre
kesmektedir.

Havalı masaya etrafı kesilmiş olarak

gelen halının kenarına bakılarak terzi

(halı kenarını diken kişi) tarafından halının

kenar overlok rengine uygun iplikleri

ayarlar. Halı rengine göre iplik, misina ve

şerit overlok makinesinin aparatlarından

geçirilerek makine hazır konuma getirilir.

Overlok makinesi biraz boşta çalıştırılarak Overlok Makinesi Boşta Çalıştırılarak Önceki İpliğin
makine üzerine daha önceden takılmış Çıkarılması

iplerin makineden çıkması sağlanır. Aksi takdirde halının ilk kısmı farklı renkte overlok olabilir.

Oval halıların overlok işleminde kullanılan makineler, havalı masayla aynı seviyede olacak
şekilde bir sehpa üzerine yerleştirilir. Sehpanın altındaki pedallar zincir yardımıyla overlok
makinesinin motoruna bağlanır. Sehpa altında 2 adet pedal bulunmaktadır. Bunlardan birisi
makinenin motorunu çalıştırırken, diğeri durdurmaktadır.

Öncelikle, havalı masanın fanları
çalıştırılır. Oval halıyı dikmek için ayarlanmış
olan overlok makinesinin baskı kısmına halı
yerleştirilir ve makine çalıştırma pedalına
basılır. Pedala basıldığı zaman, aynı anda
halı da makinenin ağzına doğru ittirilir.

Havanın etkisi ile halı overlok makinesinin
etrafında kolay bir şekilde dönerek etrafı
dikilir. Overlok işlemi bittikten sonra, makine
biraz daha çalıştırılarak, overlok kısmında
fazla kalan iplik makas ile düzgün bir
şekilde kesilir ve halı makineden çıkartılarak,
overloğun sökülmemesi için son kısım halı
sırtına yapıştırılır.

Havalı Masada Oval Halıya Overlok Yapılması Overlok işlemi bitmiş olan halı büküm

için tekrar halı arabalarına konularak büküm

makinesine gönderilir veya havalı masanın sonuna yerleştirilmiş olan bükme makinesinde

bükülerek ambalajlanmak için poşetleme bölümüne gönderilir.

KONFEKSİYON 163

Overlok Dikiş İpliklerinin Kesilmesi

5.2.7. Otomasyonda Görülen Hatalar
Otomasyon makinesinde kenarı dikilen halıların overloklarında, makineden veya terziden
kaynaklanan hatalar meydana gelebilmektedir.
• Misina tansiyon takımından çıkarak gereğinden az gergin geldiği taktirde halı sırtında

misina overlok dikişinin yanında çalışır.

Overlok Toplaması

• İplik gevşek geldiği zaman, üst lüperdeki iplik bademe dolanır ve overlok yapılan yerde
toplama olur.

Farklı Renk İplik Kullanılan Overlok

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

164 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

• Otomasyoncunun (terzi) halı kenarına göre farklı renk iplik veya aynı iplikte farklı lot
kullanması

• Modern desenli halılarda kenar overlok renginde terzinin inisiyatif kullanarak herhangi
bir renkle dikmesi. Daha sonra aynı halı geldiği zaman bir sonraki elemanın farklı renk
kullanması sonucu aynı halıya farklı overlok yapılabilmektedir.

Modern Desenli Halıda Overlok

• Overlok arkasının düzgün dikilmemesi veya
kontrol edilmemesi sonucu araba boyunca
bozuk overlok dikilmesi

• Destek şeridinin gergin gelmesi sonucu
halının bombeli şekilde dikilmesi

• Dikişin halıya tam oturmaması sonucu

oluşan overlok patlaması Overlok Patlaması

• Overlok rengine uygun kullanılmayan şeridin overlok altında görünmesi sonucu oluşan

overlok bozukluğu

Farklı Renk Şerit Kullanılan Overlok

KONFEKSİYON 165

• Overlok makinesinin iplik bırakması sonucu oluşan overlok atlamaları
• İğne ayarının düzgün yapılmamasından dolayı halı overloğunda tüylenmelerin meydana

gelmesi

Overlokta Tüylenme Oluşması

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

166 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

KONFEKSİYON 167

5.3. EN KESME
5.3.1. Halı Kesim Boyunu Ayarlayan Makineler
Otomasyon makinesinde kenar overlokları dikildikten sonra halılar enine yönde birbirinden
ayrılarak halı baş kısımlarının dikilmesi için sürfile-saçak hattına verilmektedir. Bu işlemin
yapılması için otomasyondan (kenar dikim makinesi) sonra enine yönde kesim yapılmaktadır.
Enine kesim makineleri farklı şekillerde ve işletmenin farklı yerlerinde olabilmektedir. Kesim
makinelerin, bazı işletmelerde otomasyon makinesine bitişik (makinenin hemen sonuna) olarak
yerleştirilmiştir. Bu şekildeki otomasyon makinelerinde kenarı dikilen halı hattan dışarı çıkmadan
enine yönde kesilerek hemen banda düşmektedir. Böylece halı kaybolmaları ortadan kalkmış
olur. Ayrıca kenar dikişine bağlanan halı kesme makinesi ve bant birbirine entegre olduğu
için halı direkt olarak bükümden çıkar. Kenar dikimi ile kesme makinesi arasındaki zaman
kayıpları önlenmiş olur. Ama bu üretimin şeklinin avantajları olduğu kadar dezavantajları
da bulunmaktadır. Otomasyonda bu işlemlerden önceki süreçlerde (overlok, kalite kontrol,
etiket) herhangi bir sebepten dolayı meydana gelecek duruşlar bu işlemi de durdurmaktadır.
Aksi durumda düşünülürse buradaki bir makine arıza veya başka bir sebepten dolayı olan
duruşlarda kendisinden önceki işlemleri de durduracaktır. Bu da üretim akışının yavaşlamasına
sebep olacaktır.

Otomasyondan Hemen Sonra Yerleştirilmiş En Kesme Makinesi

Bazı işletmelerde ise enine kesme makinesi otomasyon makinesinden ayrı olarak
çalıştırılmaktadır. Bu şekilde olduğu zaman kenarı dikilen halılar konfeksiyon arabasına
konulur ve araba dolduğu zaman kenara çekilir. Halı kesme makinesine gireceği zaman
halı arabası kesme makinesinin ön kısmına getirilir. Bu durum ise üretimde aksamalara yol

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

168 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

açabilmektedir. Halıların otomasyondan çıkarılıp tekrar farklı yere taşımasından kaynaklanan
duruşlardan dolayı üretim akmasına sebebiyet vermektedir. İşletmelerin çoğunda sevkiyat planı
haftalık yapılmakla birlikte bazı işletmelerde bu günlük olarak da yapılabilmektedir. Sevkiyat
planına uyabilmek için konfeksiyon bölümü de kendisini sevkiyat planına göre ayarlamaktadır.
Otomasyonda bu hatlar bir birine bağlı olduğu zaman halılar otomasyona girdikten sonra
müdahale edip öncelik verilen halıların araya alınıp işlem görme şansı yoktur. Enine kesim
makinesi ayrı olduğu zaman öncelik verilen halıların araya alınması mümkün olmaktadır.

Halı enine kesim makineleri manuel ve otomatik olmak üzere 2 çeşittir.

Manuel (Elle) Kesim Makinesi Ayak Pedalı

Otomasyon makinelerinde (halı kenarı
dikim makineleri) kenar overloğu dikilmiş
olan halılar çekici sermin silindirleri ile
çekilerek J-Box’a doldurulur. Manuel
enine kesim makinesinin başında bulunan
personel ayak pedalına basarak J-Box’daki
halıyı çekici sermin vasıtası ile taşıma bandı
üzerine doldurarak iki halı arasındaki kesim
yerine getirir.

Kesim yerine gelen halının kenar formuna bakarak, overlok (iki halı arası 2-3 atkı),
yapıştırma (iki halı arası 8-8,5 cm) veya saçak (2,5cm) formlarından uygun olan forma göre
bıçakla kesim yapar. Kesim yapan operatör halıları düzgün kesmeli ve aradaki bezi eşit şekilde
ayırmalıdır. Halıyı eşit şekilde ayırabilmesi için iki halı arasına planlama birimi tarafından
programlar yazılırken halıda kullanılan iplikle işaret atılmaktadır. Bu işaretler halı eni kadar
olabildiği gibi daha kısa da (3-5 cm) olabilmektedir.

Halının En Kesim Yerinin İşaretlenmesi

KONFEKSİYON 169

Böylelikle halı kesim yapan operatör Halının İşaretlenmiş Kesim Yerinden Enine Kesilmesi
halının işaretli kısmından kestiğinde bez kısmını Izgaraları Hareket Ettiren Havalı Piston
eşit bir şekilde ayırmış olur. Bakıldığında zor
gibi görünen bu işlem aslında kesim tekniği
bilindiğinde kolaylıkla halının düz bir şekilde
kesilmesini sağlar. Halının içindeki atkılar
enine, çözgüler ise boyuna uzandığından,
bıçak çözgülere 90 derece açıyla atkıya ise
paralel tutturulduğunda, bıçak ucu iki atkı
arasına alındığı zaman açı kaybetmeden
kesime başlanırsa düzgün bir kesim yapılmış
olur.

Kesilen halı taşıma bandına düşer. Halı
taşıma bandına konulduğu zaman en kesme
elemanı halının baş kısımlarını (overlok
yapılacak kısımları) bant içine düzgün bir
şekilde yerleştirir. Daha sonra diğer bir ayak
pedalına basarak halının sürfile veya overlok
yapılması için hareketli taşıma bandına
ulaştırır. Operatör bir sonraki halıyı kesmek
için tekrar ayak pedalına basarak halının
gelmesini sağlar. Böylece kesme işlemi bu
şekilde devam eder.

Bazı enine kesme makinelerinde, halı kesme
bölgesinde hareketli bir ızgara bulunmaktadır.
En kesme elemanı, ayak pedalına basarak
halının hareketli ızgara üzerinde toplanmasını
sağlar.

En kesme Elemanı halıyı kesim yerinden
kesip ayak pedalına bastığı zaman ızgara
havalı piston yardımıyla geriye çekilir ve halı
hareketli bant üzerine düşer. Ayak pedalına
tekrar basarak ızgaranın tekrar eski konumuna
gelmesini sağlar. Bu şekilde en kesme işlemi
sürekli devam eder.

Izgaraları Hareket Ettiren Havalı Piston

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

170 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

Halıyı enine yönde kesmek için özel yapılmış bıçak veya maket bıçağı kullanılmaktadır.
Manuel kesme işlemlerinde kesme işlemi tamamen kesme elemanının kontrolünde
olmaktadır. Halıyı ileri-geri sarma, ızgaranın ileri-geri hareketi, taşıma bandının hareketi ve
kesme işlemi kesme elemanı tarafından yapılmaktadır.

Halıların Izgara Üzerinde Toplanarak En Kesme İşleminin Yapılması

Manuel en kesim makinesinde bir adet çekim silindiri bulunur. Kesme elemanı ayak
pedalına basarak halının ileri-geri hareketini bu çekim silindiri ile vermektedir. Belirli bir
çalışma süresinden sonra çekim silindirleri üzerindeki kayışlar değiştirilmektedir.

Otomatik Kesim Makinesi
Otomatik kesme makinesinde kesim, makine üzerinde bulunan sensör ve metraj ölçerler
yardımı ile yapılmaktadır.
Planlama bölümü tarafından, dokunan programlardaki halı ebatları kesme makinesi
monitörüne yüklenir. Otomatik kesim makinesinde sensörler ve metraj ölçerler halı boyunu
ve kesim bezini görerek halının kesim noktasında durmasını sağlar. Kesim yerinde durmuş
olan halı otomatik bıçaklarla enine yönde kesilerek birbirinden ayrılır ve daha sonra halı
düzeltme bandına gönderilir. Halı düzeltme bandının amacı halının otomatik sürfile hattına
düzgün bir şekilde girmesini sağlamaktır. Otomatik kesme makinesinin başında kontrol
amaçlı bir personel bulunmaktadır. Otomatik kesme makinelerinde kesim bıçaklarında veya
kesme yerlerinde yaşanan sorunlardan dolayı, genellikle otomatik kesim makinelerinde kesme
işlemini kesme operatörü yapmaktadır. Halılar larka girmeden önce bazı işletmelerde halının
çaprazlığını ve bombelenmesini düzeltmek için makineler kullanılmaktadır. Bu makineler halının
çaprazlığını ve bombelenmeyi düzeltse bile, halılar tekli parçalara düştüğünde tekrar çapraz

KONFEKSİYON 171

ve bombelenme görülmektedir. Özellikle pamuk atkı kullanılan halılarda bu durum sıklıkla
karşımıza çıkmktadır. Bu durum neticesinde, otomatik kesim yapan makinelerde çapraz ve
bombelenme toleransları olmadığı için halının düzgün kesilmemesine neden olmaktadır. Halı
otomatik olarak sensörler yardımıyla veya kesme operatörünün ayak kısmına konan sensör ile
halı kesim yerine gelir ve operatör halıyı yatay olarak keser.

5.3.2. Halı Kesim Yerleri

Tüm halıların kenar formları müşteri tarafından belirlenmekte ve planlama tarafından
ayarlanmaktadır (Halı standart kalite ise kenar formu standart olarak planlama tarafından
verilir, eğer müşteriye özgü halı tasarlanmışsa müşterinin isteği doğrultusunda kenar formu
ayarlanmaktadır). Konfeksiyon bölümünden farklı bir değer gelmediği sürece kenar formları
yapıştırmalar için 8-8,5 cm, takma saçak için 2,4 cm, overlok ve püskül saçak için ise 5-6 mm
olmaktadır. Planlama bölümü bu değerlere göre atkı hesaplayarak (Programa kaç cm olacağı
girildiğinde program kendisi atkı hesabı yapar ve istenilen cm’ye göre boş atkı miktarını halının
başına ve sonuna ekler) kenar formu için halı başına ve sonuna bez dokumaktadır.

Halının enine yönde kesim yerleri kendi içerisinde kenar formuna göre 4 kısma ayrılır:

• Yapıştırma

• Takma Saçak

• Püskül Saçak

• Overlok

Halı kesim yerlerinde genellikle halı kenar formlarının tam orta kısmına farklı renkte çizgi
verilerek halının düzgün şeklinde kesilmesi sağlanmaktadır. Bu çizgi halı boyunca devam
edebildiği gibi sadece halının baş ve son kısımlarına 5’er cm boyunda da konulabilir. Halı
bezine yerleştirilen bu kesim çizgisi, halının doğru ve düzgün bir şekilde birbirinden ayrılmasına
yardımcı olmak için verilmiş belirleyici bir çizgidir.

Halının barkodu üzerinde kenar formu
belirtildiği taktirde, sürfile elemanı barkod
üzerindeki bilgilere bakarak halı kenarına hangi
formda işlem yapacağını kolaylıkla anlayabilir.

Y: Yapıştırma. Halının bitim yerinden 4 cm bez Halı Barkodunda Kenar Formunun Belirtilmesi
bırakılarak kesilir.

T: Takma saçak. Halının bitim yerinden 1,2 cm bez bırakılarak kesilir.

P: Püskül saçak. Halının bitim yerinden 1 veya 2 diş bez bırakılarak kesilir.

O: Overlok. Halının bitim yerinden 1 veya 2 diş bez bırakılarak kesilir.

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

172 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

5.3.2.1. Yapıştırma Formunda Kesim Yerleri
Müşteri tarafından kenar formu yapıştırma (katlama) istenen halılarda planlama bölümü
sipariş girişi yaparken siparişin kenar formunu yapıştırma olarak seçmelidir. Yapıştırma iki halı
arasındaki fazla dokuma yapılmış bezin halı sırtına düzgün bir şekilde yapıştırılması işlemidir.
Yapıştırma bezinin uzunluğu planlama tarafından ayarlanmaktadır. Yapıştırma bezlerindeki atkı
sayısı halı kalitesine göre değişmektedir. Bazı firmalarda standart kaliteler vardır. Bu kalitelere
firmanın kendi belirlediği kenar formuna göre malzeme kodları verilir. Verilen malzeme
kodunun ayrıntısında kenar formunun ne olacağı belirtilmiştir. Aynı desen için müşteri farklı
bir kenar formu istediği zaman farklı malzeme kodu verilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde
ürün içerisinde karışıklıklara sebep olur. Halı standartta saçaklı ise planlama programı saçaklı
olacak şekilde ayaralar ve iki halı arasındaki boşluk yaklaşık 2,5 cm olur. Müşteri yapıştırma
istedi ise farklı malzeme ile tanımlama yapılır ve planlamadaki ilgili personel yapıştırma olarak
programlamayı yapar ve iki halı arasındaki boşluk yaklaşık 8cm olur.

Yapıştırma Kenar Formunda Kesim Yeri

Yapıştırma işlemi için iki halı arasına 8 cm’lik bez dokunur ve o bezin tam ortasından enine
yönde kesim yapılarak iki halı birbirinden ayrılır. Böylece halıların sonunda katlamak için 4
cm’lik bez kalır. Yapıştırma bezinin düzgün kesilebilmesi için bezin orta noktasına farklı renkte
işaret konulur. Birbirinden ayrılmış olan halı başındaki 4 cm’lik bez halı sırtına silikon yapıştırıcı
ile yapıştırılır.

Yapıştırma bezlerinin halı sırtına doğru ve düzgün şekilde katlanabilmesi için halının bittiği,
yapıştırma bezinin başladığı yere, yani halı yapıştırma bezinin kırılma noktasına kolay kırılması
(katlanması) için seyrek dokuma yapılır. (Planlama tarafından programlama yapılırken, olan
halı bitiminden önce 3 diş ve bez başladıktan sonra 3 dişte tüm renkler halı sırtına kaldırılır
(planlama dili ile all-up yapılır). Bu sayede bu dişlerde daha tok yapı elde edilmiş olur. Dişler
arasında kalan kısım ise daha gevşek yapıda olduğu için halı yapıştırma sırasında daha kolay
ve düzgün katlanabilir. Aynı zaman da silikon bu tok olan kısımlara daha iyi yapıştığından
dolayı daha sağlam bir kenar formu elde edilmiş olur.

KONFEKSİYON 173

5.3.2.2. Takma Saçak Formunda Kesim Yerleri Takma Saçak Kenar Formunda Kesim Yeri

Müşteri tarafından kenar formu halı
kenarına takma saçak olarak belirtilmiş
ise, müşteri siparişi sisteme girilirken kenar
formu kısmına takma saçak yazılır. Daha
sonra sipariş dokunduktan sonra halıların
takma saçak olduklarını belirlemek için
konfeksiyon kısmına iş emri yazılır veya
halı barkodu üzerine “T” yazılır (T: takma
saçak).

Takma saçak bezi iki halı arasında
genellikle 2,4 cm dir. Yani halı başı 1,2
cm’ye düşmektedir. En kesme operatörü
saçak bezini tam ortasından keser ve saçak
dikim makinesine gönderir.

5.3.2.3. Overlok ve Püskül Saçak Formunda Kesim Yerleri

Overlok ve püskül saçak halıların kesim yerleri genellikle aynıdır. İki halı arası genelde 5-6
mm (2-4 atkı için) olmakla birlikte atkı sıklığına göre değişkenlik göstermektedir. Bu halılar
kenar form bezinin tam orta yerinden kesilerek barkod üzerindeki bilgilere veya daha önce
verilmiş olan iş emrine göre overlok veya püskül saçak makinesine gönderilir.

Overlok ve Püskül Saçak Kenar Formu İçin En Kesme Yeri

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

174 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

5.3.3. Enine Kesim Bıçakları

İki halıyı birbirinden ayırmak için en kesme elemanı tarafından kullanılan bıçaklara halı
kesim bıçakları denir. Halı kesim bıçakları kesme elemanının halıyı en kolay şekilde kesmesini
sağlamalıdır. Kesim bıçakları kesme elemanının bıçağı tutmasını kolaylaştıracak, kolunu
yormayacak yapıda olmalıdır. En kesim bıçakları en yaygın olarak 2 şekilde kullanılmaktadır.
Bunlar, halı bir zemin üzerinde kesilecek ise özel üretilmiş halı kesim bıçakları, eğer havada
kesilecek ise normal bıçaklardır. Bıçak kullanırken rahat olunması ve bıçak sapının sağlam
tutulması gerekmektedir. Personel yorgun olduğu ve bıçak sapının sağlam tutulmaması
durumunda bıçağın ters dönmesine ve elin kesilmesine sebep olabilir. Bıçakların bakımları
zamanında ve düzgün yapılmalıdır. Aksi takdirde iş kazalarına sebebiyet vermektedir.

Özel Üretilmiş CD Bıçaklar Özel Üretim Bıçak

Bu bıçaklar kesme elemanının bıçağı
kolaylıkla tutabilmesi için el tutma yeri
bulunduğu ve bıçakları kolay değiştirildiği
için çok sık kullanılan bıçak türüdür.
Oval halıların kesilmesinde veya normal
halılarda zemin üzerinde kesme yapılacak
ise bu bıçak kullanılmaktadır. Bıçağın
gövde kısmı plastik, kesici ise çelikten imal
edilmiştir.

Normal Bıçaklar

Bu bıçaklar halı sektöründe yaygın olarak kullanılmaktadır. Halıları birbirinden ayırma
işlemi, dikey kesme işlemi, top başı bezlerinin birbirinden ayrılmasında ve benzer tüm kesme
işlemlerinde bu bıçaklar yaygın olarak kullanılmaktadır.

Normal Bıçak

KONFEKSİYON 175

5.4. SÜRFİLE-SAÇAK
5.4.1. Halı Kenarına Sürfile Yapma
Halı ucuna sürfile yapılmasının amacı, yapıştırma yerindeki jütlerin sökülmemesi ve
katlama bezinin uç kısmının halı sırtında düzgün durmasını sağlamaktır. Halı overlok kısmı
halı boyuna yapılmaktadır. Bu işlemde overlok dikişleri atkıya tutunduğundan ve atkılar da halı
enine uzandığından dolayı dikişin patlaması veya sökülmesi zordur. Yalnız sürfile işleminde de
dikişler atkıya tutunmakta ve atkılar halı eninde dikişe paralel olduğu için dikişin sökülmesi ve
patlaması ihtimali overlok dikişine göre daha fazladır.
5.4.1.1. Halı Kenarına Sürfile Şekilleri
Sürfile işlemi işletme şartlarına, dokunan halı kalitesine ve müşteri isteklerine göre
farklılıklar göstermektedir. Uygulama şekli ve kullanılan makineler bakımından 3 çeşit sürfle
yapılabilmektedir.
1- Teğel dikiş ile sürfile
2- Overlok dikiş ile sürfile
3- Şerit kullanarak sürfile yapma
5.4.1.1.1. Teğel Dikiş Sürfile
Teğel dikiş ile sürfile, standart overlok dikiş makinesinin dikiş sıklığı en az seviyede
ayarlanarak yapılan dikiştir. Bu dikiş ile hem yapıştırma sonundaki jütlerin sökülmesi engellenir,
hem de sürfile dikiş için fazla iplik harcanmamış olur.

Teğel Dikiş

Teğel dikiş diğer sürfile dikişlerine göre daha hızlı ve maliyeti daha azdır. Normal overlok
makinesi ile yapılmaktadır. Overlok makinesinde teğel dikiş yapabilmek için, halıyı daha hızlı
ilerletmek amacıyla baskı ayağı altındaki dişlinin çekim ayarı açılmalıdır. Böylece cm’ye 10

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

176 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

yerine 2-3 iğne batımı gerçekleşmektedir. Bu ayarlama, overlok makinesinin arka kısmındaki
ayar vidası ile yapılmaktadır. Hız kontrol cihazına (invertör) bağlı olan overlok makinelerinde
bu işlem, iğne batım hızı düşürülerek
yapılmaktadır. Teğel dikişin diğer faydası
ise, dikişin olduğu yerler fazla kabarık
olmadığı için yapıştırma işlemi daha
kolay ve düzgün yapılabilmektedir.

Burada kullanılan iplik genellikle
jüt rengine yakın bir iplik seçilerek halı
zemini ile aynı renkte olması sağlanır.
Bunun amacı dikişin halı sırtında belirgin
bir biçimde görünmesini engellemektir.

5.4.1.1.2. Overlok Dikiş İle Sürfile Teğel dikişte kullanılan overlok makinesi

Bu şekildeki sürfile, overlok makinesi ile yapılmaktadır. Kesme bölümünden bant yardımı
ile gelen halılara sürfile elemanı (terzi) tarafından yapıştırma bezlerine sürfile dikişi yapılarak
fazlalık iplikleri uç kısımları düzenlenerek bez altına yapıştırılır. Müşteri sürfile için herhangi
bir renk bilgisi vermediği takdirde tüm halılar için bej rengi iplik kullanılmaktadır. Tek renk
kullanmaktaki amaç fazla renk değiştirmeden üretime devam etmektir. Eğer sürfile rengi
de overlok rengi ile aynı olursa her overlok rengi değiştiğinde sürfile rengi de değişecektir.
Bundan dolayı süre uzayacağından üretim miktarında düşme olacaktır. Sürfile yapılırken,
sürfile dikişinin altına kenar overlokta olduğu gibi şerit kullanılmaz. Buradaki amaç maliyeti
düşürmektir. Şerit kullanıldığı zaman dikiş sıklığı düşürülmektedir. Müşteri tarafından sürfile ile
ilgili herhangi bir bilgi gelmemesi durumunda standart olarak overlok dikiş kullanılmaktadır.

Overlok Dikiş ile Sürfile

Overlok sürfile dikişi diğer sürfile dikişlere göre daha kalın olduğundan yapıştırma işlemi
biraz daha kaba olmaktadır. Overlok dikiş sürfile ile teğel dikiş sürfile makineleri aynıdır. Bu
ikisi arasındaki tek fark dikiş sıklığıdır.

KONFEKSİYON 177

Sürfile işleminde makine başında bir terzi ve makine sonunda dikilen sürfile uç kısmını
düzenleyen bir eleman bulunur. Halı, sürfile işleminden sonra yapıştırma makinesine gider.

5.4.1.1.3. Şerit Kullanılarak Yapılan Sürfile
Şerit ile yapılan sürfile diğer sürfile çeşitlerine göre daha maliyetli ve üretim açısından
diğerlerine göre daha azdır. Şerit ile sürfile yapılırken overlok makinesi çıkarılır. Yerine normal
düz dikiş yapabilen zincir dikiş makinesi takılır. Şerit ile sürfile işlemi takma saçak diken
makinelerle de yapılabilmektedir. İplik olarak genellikle polyester, renk olarak ise şerit rengi
seçilmelidir.

Şerit Sürfile İşleminin Yapılması

Şerit sürfile yapmak için saçak dikme makinelerine şerit besleme aparatı takılarak tek iğneli
olarak çalıştırılmaktadır. Şerit besleme aparatı, şeridin halı bezine girmesini sağlar. Şerit dikme
makinesi iğnede ve lüperde olmak üzere iki iplik ile dikiş yapılmaktadır. İğnedeki iplik iğne
yardımı ile şerit içerisine girerek alttaki(lüperdeki) iplik ile iç içe geçerek zincir dikişi oluşturur.
Çekim silindiri yardımı ile halı ileri doğru çekilerek dikişin devam etmesi sağlanır. Beslenen
iplikler bobin olduğu için, makinenin iplik nedeniyle durması azalmakta ve daha uzun süre
çalışabilmektedir. Makine parçaları, görünür kısmında olduğu için, makinenin ayarlanması
diğerlerine göre daha basit ve hızlıdır.

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

178 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

Halı Bezine Dikilmiş Şerit Halı bezine dikilen şerit genellikle
bej renk olarak seçilir. Bunun amacı halı
zemininde fazla kiri pisi göstermemesidir.
Halı ucuna sürfilede kullanılan şerit ile
halı kenar overloğuna kullanılan şeritler
kalite ve yapı bakımından birbirlerine
benzeseler de farlı ürünlerdir. Sürfileye
kullanılan şerit, overlok şeridine göre
biraz daha geniş, kalın ve dokuma yapısı
kenar şeridine göre daha sağlamdır.

Şerit dikme işleminden sonra fazla şerit kesilerek yapıştırma bezi altına silikon el tabancası
ile yapıştırılarak temiz ve düzgün bir görüntü sağlanmaktadır.

Fazla Şeridin Kesilerek Yapıştırma Bezi Altına Yapıştırılması ve Silikon Tabancası

Sürfile şeridinin halıya dikilme şekli zincir dikiş ile yapılmaktadır. Zincir dikiş normal düz
dikiş şeklidir. İplik halkalarının birbirine zincir gibi geçmesinden dolayı bu ismi almıştır.

Şerit dikme işlemi, saçak dikme makinesinin şerit besleme aparatı değiştirilerek yapılır. Şerit
rengine göre iplik, makinenin gergi aparatlarından geçirilerek iğneye takılır, şerit, besleme
aparatından geçirilir. Daha sonra halı yapıştırma bezi makine önüne getirilerek şerit dikilmeye
başlanır.

5.4.1.2. Sürfile Sonrası Fazlalıkların Kesilmesi
Sürfile işlemi bitmiş olan halı, dikiş sonrası fazla kalan iplikler otomatik veya manuel olarak
kesilerek halı yapıştırma bezinin alt kısmına yapıştırılır. Bu yapıştırma işlemi çakmak ile yakma
yapılarak veya silikon ile halı bezine yapıştırılarak yapılmaktadır.

KONFEKSİYON 179

Fazla Şeridin Kesilerek Yapıştırma Bezi Altına Yapıştırılması ve Silikon Tabancası

Otomatik Kesme İşlemi: Sürfilesi yapılmış olan halı bant yardımı ile sürfile dikiş makinesinin
hemen çıkışında bulunan kesme makinesine getirilir. Makine üzerinde bulunan sensör halı
bezi geçtikten sonra otomatik olarak bıçaklar yardımı ile kesme işlemi yapmaktadır. Kesme
mesafesi sensörler yardımı ile istenilen miktarda ayarlanmaktadır. Kesme makinesi sağda ve
solda olmak üzere iki adettir. Kesme makineleri sürfile dikişini kestikten sonra (overlok, teğel,
vs) bir eleman tarafından kesilen sürfile halı bezine yapıştırılır.

Manuel Kesme İşlemi: Halı sürfile
dikişinden sonra kesme elemanı tarafından
(uç yakma elemanı) iki halı arasındaki
sürfile dikişi kesilerek yapıştırma bezinin alt
tarafına yapıştırılır.

5.4.2. Halı Sürfile Makineleri

Sürfile makineleri; overlok makinesi ve
zincir dikiş dikebilen normal dikiş makineleri
olmak üzere 2 çeşittir.

Overlok makinesi, iplik ve misina ile Sürfile Dikişinin Manuel Kesilmesi
normal overlok dikişi yapmaktadır. Misina
ipliği halıyı tutturmaya yarayan sağlam ve
şeffaf renkte naylon ipliktir.

Zincir dikiş makinesinde ise, altta ve üstte olmak üzere (iğnede ve lüperde) 2 adet polyester
iplik kullanılarak normal düz dikiş yapılmaktadır. Bu makine ile normal terzi makinesinde
olduğu gibi dikiş işlemi gerçekleştirilmektedir.

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

180 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

5.4.3. Halı Kenarına Saçak Dikme
Müşteri tarafından kenar formu saçak olarak istenmiş olan halı bezleri, en kesme elemanı
tarafından saçak olarak kesilir. Daha sonra saçak dikilecek olan halı bant yardımı ile saçak
dikme bölümüne gelir. Saçak çeşitleri kendi arasında takma saçak ve püskül saçak olarak iki
şekilde yapılmaktadır.

Takma saçak dikme işlemi, takma saçak dikebilen makineye şerit, saçak ve iplik
ayarlandıktan sonra saçak ve şeridin besleme aparatlarından, ipliğin ise gergi aparatlarından
geçirildikten sonra makinenin hazır konuma getirilmesiyle yapılır.

Püskül saçak dikme işlemi, püskül saçak yapabilen makineye hangi renk püskül yapılacak
ise o iplik takılarak makinede gerekli ayarlamaları yapıldıktan sonra yapılır.

Takma saçak makinesi Püskül saçak makinesi

5.4.3.1. Saçak Çeşitleri

Halılara dikilen saçaklar takma saçak veya püskül saçak olmak üzere iki çeşittir. Püskül saçak
tamamen müşteri isteklerine göre şekillenmektedir. Püskül saçağın boyuna, kullanılacak ipliğin
renk ve kalitesine göre püskül saçaklar değişiklik göstermektedir. Püskül saçak makinesine
bağlanan iplik ile saçak oluşturulur.

Püskül Saçak

KONFEKSİYON 181

Takma saçak çeşitleri halı kalitesine ve müşteri talebine göre değişiklik göstermektedir.
Takma saçak yapılacak iplik genellikle firmalar tarafından fason olarak yaptırılır veya fason
firma bünyesindeki iplikler kullanılarak yapılır. Firmaya fason yaptırılırken saçağın bant genişliği,
düğüm şekli, düğüm sayısı, püskül uzunluğu, vs tüm bilgiler verilir.

Çeşitli Takma Saçaklar

Fason firma aldığı bilgilere göre saçak için gerekli olan ipliği firmadan veya kendisi temin
ederek saçak makinesine girer. Saçak makinesinde (örme makinesi), saçağın bez kısmı ve
sadece bir düğüm olacak şekilde üretilir. Eğer müşteri birden fazla (2 veya 3 düğüm, vs)
veya farklı düğüm çeşidi istemiş ise geriye kalan düğümler el ile manuel olarak yapılmaktadır.
Bu düğümler genellikle evlerde çalışan bayanlara verilerek saçağın diğer düğümlerini el ile
atmaları sağlanır. Bundan dolayı bir düğümden fazla saçaklarda maliyet çok artmaktadır.

Düğümleri atılmış, hazırlanmış olan saçaklar kg olarak işletmeye teslim edilir.

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

182 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

5.4.3.2. Saçak Dikme Makinesinin Çalışması ve Halıya Saçak Dikme

5.4.3.2.1. Püskül Saçak Makinesinde Saçak Dikilmesi

Halı saçak dikme bölümüne geldiği zaman overlok dikme makineleri çıkarılır ve yerine
püskül saçak yapabilen makineler yerleştirilir. Makine yerleştirildikten sonra iplik, tansiyon
aparatlarından ve iplik yolundan geçer. İpliğin rahat çalışabilmesi için farklı bir düzenek
gerekmektedir. Önce iplik rahat çalışması için tansiyon yayında gerginliği ayarlanır. İplik sonra
kalın bir deliğe sahip iğneden geçirilir. İplik iğneyle beraber makinenin alt kısmında bulunan
kancaya (çağanoz) iletilir. Kanca ipliği iğneden alırken çatal iğne devreye girer ve ilmek atma
işlemi gerçekleşir. Bu arada iğne yukarı doğru çıkarken savurcu harekete geçerek püskülün
oluşması için ipliği alır ve kesmek için bıçağa götürerek kesme işlemini yapar (püskül boyu kaç
cm istenmiş ise o kadar uzunlukta kesilir). Bu işlem tekrar tekrar yapılarak halı kenarına püskül
işlemi yapılır.

Halı kenarına saçak dikme işlemi Püskül Saçak Dikme Makinesi
geçmişten günümüze gelen mesleklerden
birisidir. Saçak dikme makineleri diğer
dikiş makinelerinden farklı bir sistemle
çalışacaktadır. Görünüm olarak diğer dikiş
makinelerine benzese de tamamen farlı bir
çalışma sisteme sahiptir. Saçak makinesini
diğer makinelerden ayıran parçalardan
bazıları şunlardır: Savurucu, bıçak, kanca
(çağanoz) ve çatal iğnedir. Bu makine halı
kenarına ilmek atmak, attığı ilmeği belirli
bir ölçüde kesmek gibi özelliklere sahiptir.
Bu makinenin diğer bir özelliği de tek iplikle
çalışıyor olmasıdır.

Çağanoz: Uç kısmı kanca şeklinde olup iğne en alt seviyeye indiği zaman ipliği iğneden
alıp örme yapmak üzere çatal iğneye veren aparattır.

Çağanoz

KONFEKSİYON 183

Püskül Saçak Makinesi Parçaları

1- Bıçak

2- Savurucu

3- İlmek boyu ayar vidası

4- Hava hortumu

5- İğne

6- İplik yolu

7- Çatal iğne

Bıçak: Savurucunun getirmiş olduğu ipliği istenilen uzunlukta kesmeye yarayan kesici
aparattır.

Savurucu: Çatal iğneden aldığı ipliği, kesmek için makine üzerindeki kesici bıçak bulunan
mekanizmadan geçirerek püskül boyunu ayarlayarak kesmektedir. Örme yapıldıktan sonra
savurucu çağanozdan aldığı ipliği içinde kesici bıçak bulunan aparattan geçirerek keser ve
püskül saçak oluşturulur.

Hava hortumu: Saçak yapma esnasında oluşan iplik tozlarını uzaklaştırmak için kullanılan
havayı makineye taşır.

İğne: İpliği alarak çağanoza indirir. Alt tarafta kanca ipliği alır ve iğnenin görevi biter. İğne
yukarı çıkarken savurucu devreye girer.

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

184 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

İplik yolu: İpliğin makineye düzgün şekilde gelmesini sağlamak için ipliğe yön veren aparat

Çatal İğne: Çağanoz ile uyum halinde çalışan, ucunda açılıp kapanan mandal olan
iğnedir. Çağanozdan ipi alıp örme yapıp savurucuya vermektedir.

5.4.3.2.2. Takma Saçak Makinesinde Saçak Dikilmesi
Halı saçak dikme bölümüne geldiği zaman overlok dikme makineleri çıkarılır ve yerine
takma saçak yapabilen makineler yerleştirilir. Saçak dikme makineleri çift iğneli makinelerdir.
Makineye şerit aparatı ve saçak aparatı olmak üzere iki aparat bağlanır. Üst aparattan saçak,
alt aparattan ise şerit geçer. İplikler tansiyon aparatlarından geçirilerek iğne ve lüpere takılarak
dikiş işlemi gerçekleşir. Böylelikle halı kenarının üst yüzüne saçak alt kısmına da şerit gelir.
Makine çift iğneli olduğu için birbirine paralel iki dikiş halının arka ve ön yüzünde görülür.

Takma Saçak Dikilmiş Halının Ön Yüzü Takma Saçak Dikilmiş Halının Arka Yüzü

Takma saçak makinesi çift iğne ve çift çağanoz ile çalışan paralel dikiş dikme özelliğine
sahip bir makinedir. Bu makine diğer makinelerin aksine 4 iplik ile çalışmaktadır. Birbirinden
bağımsız iki dikişi yan yana dikmektedir. Bu dikiş özelliğinden dolayı takma saçak bu makine
ile dikilmektedir. Takma saçaklar halı şekillerine göre değişiklik gösterirler.

Makine üzerinde dört adet iplik besleme aparatı bulunmaktadır. Bu iplik besleme aparatları
üzerinde havalı pistonlar bulunmaktadır. Bu pistonlar yardımı ile baskı ayağı havaya kalktığı
zaman pistonlar yayların arasına girerek ipliğin rahat gelmesini sağlar. Baskı ayağı aşağı
indiği zaman pistonlar yayları gererek ipliğin belirli gerginlikte gitmesini sağlarlar. Üst iki iplik
iğnelerden geçer, alttan gelen iki iplik ise çağanozları besler. İğnelerden ve çağanozlardan iplik
geçirildiği zaman, besleme aparatlarından üst kısımdakinden saçak, alt besleme aparatından
şerit geçirildikten sonra makine dikiş için hazır konuma getirilir. Saçak dikilecek olan halı
makinenin alt kısmına getirilerek baskı ayağı halı üzerine indirilir. Daha sonra makinenin start
düğmesine basıldığı zaman iğneler ile beraber çekim silindiri de çalışarak dikilen halıyı ileri
doğru iter. Makine çalıştığı zaman saçak besleme aparatı saçağı halı saçak bezi üzerine, şerit
besleme aparatı da şeridi halının saçak bezinin altına gelecek şekilde ayarlar ve çift iğne ile
şerit ve saçak birbirine arada halı bezi kalacak şekilde dikilir.

KONFEKSİYON 185

Takma Saçak Dikim Makinesi

5.4.3.2.2.1. Takma saçak makinesi aparatları

Şerit Besleme Aparatı: Halı altına şerit besleyen aparattır. Şerit aparat içerisinden düzgün
şekilde geçerek halının sırt bölgesine paralel şekilde verilmektedir.

Saçak Besleme Aparatı:
Saçağı halı bezinin üst kısmına
paralel şekilde verilmesini sağlayan
aparattır. Bu aparat dikiş iğnesinin
hemen ön kısmında bulunarak
beslenen saçağın iğneye düzgün
şekilde verilmesini sağlar.

Tansiyon Yayları Aparatı: Tansiyon Yayları
Dikiş ipliklerinin belirli bir
gerginlikte gelmesini sağlayan
aparatlardır.

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

186 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

KONFEKSİYON 187

5.5. SÜRFİLE YAPILAN HALILARDA YAPIŞTIRMA
Sürfile işleminden sonra halı kenarındaki yapıştırma bezinin halı sırt bölgesine katlanarak
yapıştırıcı malzeme ile tutturulma işlemine yapıştırma denir. Halı kenarına yapıştırma olabilmesi
için halı bitim noktasından itibaren belirli bir miktarda bez olması gerekmektedir.

Halı Kenarı Yapıştırma Bezi

5.5.1. Yapıştırmak İçin Gereken Bez Uzunluğu
Kenar formu yapıştırma olarak seçilmiş olan halı, konfeksiyon bölümündeki yapıştırma
makinesinde katlanarak yapıştırma miktarına göre planlama bölümünden iki halı arasındaki
bez mesafesi 8-8,5cm arasında istenmektedir. Yani her bir halıya 4-4,25cm arası düşmektedir.
Halının yapıştırma uzunluğu
planlama birimi tarafından ayarlanır.
Örneğin; halı kalitesi 32x50 ise,
yapıştırma boyunun hesaplaması,
10cm de 50 atkı varsa 8cm için kaç
atkı verilmesi gerekli gibi oran orantı
kurularak yapılır. Daha sonra program
yazılırken yapıştırma boyu için iki halı
arasına 40 atkı yapıştırma bezi payı
bırakılır.

İki Halı Arasındaki Bez

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

188 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

Halılar bitim noktasından tam düzgün
olarak katlamak zordur (özellikle yüksek
kalite halılarda). Bunun için, tam halının bitip
yapıştırma bezinin başladığı yere katlama teli
verilerek halının o yerden düzgün ve kolayca
katlanması sağlanmaktadır.

A: Yapıştırma bezindeki katlama bölgesi

B: Halının tam katlandığı yer

Katlama Teli: Dokuma esnasında

yapıştırma bezinin tam katlanma yerinden çok

kolay şekilde kırılması için (özellikle çok sık, Halı Kenarında Katlama Bölgeleri

kaliteli halılarda) planlama tarafından program

yapılırken yazılımda “katlama ve kesim çizgisi ekle” işaretlenir. Halı bitiminden sonra yapıştırma

bezini dokunmaya başladığında, önce 3 atkı sıkı sonra 3 atkı gevşek (B) daha sonra yine 3 atkı

sıkı dokuma yapılarak halının “B” den kolay katlanması sağlanır.

İki halıyı birbirinden düzgün bir şekilde ayırmak için, halılar arasındaki yapıştırma bezinin
tam ortasına enine yönde çizgi verilerek yapıştırma bezinin tam ortadan düzgün bir şekilde
kesilmesi sağlanmış olur. Bu çizgi ile kesme elemanının kolay ve eşit bir şekilde iki halıyı
birbirinden ayırması sağlanmış olunur.

Sürfile dikişi yapılmış olan halı bir bant yardımı ile halı kenarı yapıştırma makinesine gelir.

İki Halı Arasındaki Kesim Çizgisi

KONFEKSİYON 189

5.5.2. Halı Kenarını Silikonla Yapıştıran Makineler

Halı Kenarı Yapıştırma Makinesi

Halı kenarı yapıştırma makinelerinde, eritme tankında eritilen silikonlar içinde ısıtıcı bulunan
hortumlar ile silikon verme plakası birimine kadar getirilir. Silikon verme plakası sensörler
yardımı ile halı katlanarak bu aparata geldiği zaman sensörler silikon verme işlemini başlatır ve
halının yapıştırma bezi arasına yeterli miktarda erimiş silikon verilir. Daha sonra halı yapıştırma
makinesinin baskı kısmından geçerek yapıştırma bezinin halıya yapışması sağlanmış olur.

Bant yardımı ile yapıştırma bölgesine gelen halıda, otomatik veya manuel yapıştırma
(katlama) olmak üzere iki şekilde yapıştırma yapılmaktadır.

5.5.2.1. Manuel Yapıştırma
Makineleri

Sürfile dikişi yapılan halı, yapıştırma
makinesinin her iki yanında bulunan
yapıştırma elemanları tarafından
makinenin ön kısmında bulunan manuel
katlama yerinde eli ile düzgün bir şekilde
katlanmasını sağlar.

Yapıştırma Makinelerinde Halı Kenarını Elle Katlama

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

190 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

Manuel yapıştırma makinesinin sağında
ve solunda bulunan personelin ayağının
yanında bulunan pedala basarak makinenin
çalışması sağlanır. Bu iki personel aynı
anda pedala bastığı zaman makine çalışır.
Makinenin hareketi için iki ayak pedalına
da basılı olması gerekmektedir.

Eriyik silikonu halı bezi arasına süren

aparatın ön kısmında belirli mesafede

yerleştirilmiş iki adet sensör bulunmaktadır.

Halı bu iki sensör tarafından görüldüğü Ayak Pedalı

zaman silikon verme işlemi başlar. Halı bitimi sensörler tarafından tespit edildiğinde ise silikon

verme işlemi durur.

Halı bezi arasına eriyik silikon verildikten sonra ayak pedalına basılı tutularak, halının
iyice yapışması için katlama bezi baskı silindirleri arasından geçirilir ve bezin halı sırtına iyice
yapışması sağlanır.

Baskı Silindirleri

Halı makineden çıktıktan sonra yapıştırmacı eleman ayağını pedaldan çektiği zaman
makine durur ve sonraki halının gelmesi beklenir.

KONFEKSİYON 191

5.5.2.2. Otomatik Yapıştırma Makineleri
Sürfile işlemi tamamlanmış olan halı, taşıma bandıyla yapıştırma makinesinin giriş kısmına
kadar gelir.

Otomatik Yapıştırma Makinesi

Yapıştırma makinesinin giriş kısmında; katlama aparatı, silikon verme aparatı ve 2 adet
sensör bulunmaktadır.

Katlama Aparatı: Yapıştırma bezini halı sırtına katlamaya yarayan aparattır. Bu aparat,
sensörler yardımı ile yapıştırma bezinin tam halının katlama yerinden (havların bittiği yer)
katlanmasını sağlar.

Silikon (Yapıştırıcı Silikon) Verme Aparatı: Katlanan yapıştırma bezinin arasına eriyik
yapıştırıcıyı vermeye yarayan aparattır. Bu aparat üzerinde 2 adet delik bulunmaktadır. Bu
deliklerden silikon verilmektedir. Silikon verme aparatı üzerinde hava ile çalışan piston ve
silikonun donmaması için rezistans bulunmaktadır. Sensörler halıyı gördüğü zaman havalı
piston delik kısmını açarak halı bezine silikon verme işlemi başlar. Silikon verme (yapıştırıcı
silikon) veya durdurma komutu sensörler yardımı ile yapılmaktadır.

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

192 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

Otomatik yapıştırma makinesine gelen
halının, makineye düzgün bir şekilde
girebilmesi için, makinenin ön tarafında
bulunan merdaneler yardımı ile bandın
kenarlarına düzgün şekilde gelmesi sağlanır.
Ayrıca halının yapıştırma makinesine
düzgün şekilde girmesini sağlayan sensörler
bulunmaktadır. Bu sensörler halı bezinin
eğri gelmesi durumunda makineyi durdurur.
Düzgün şekilde gelen halı makine girişindeki
sensör tarafından algılandığı zaman, halı
katlama aparatı yardımı ile katlanmaya
başlanmaktadır. Katlama bölgesi üzerindeki
silindirli bant halının kaymamasını sağlayarak
düzgün bir yapıştırma yapmaya yardımcı
olmaktadır.

Alta doğru katlanmış olan bez arasında

kalan silikon plakası sensörler yardımı ile

halının başlangıç noktası geldiği zaman eriyik

haldeki silikonu halı arasına daha önceden

ayarlanmış miktarda vermeye başlar. Halı

bitiminde ne kadar süre sonra silikon verme

işleminin durdurulacağını ilgili sensörler Halı Geçişini Takip Eden Sensörler
belirler ve plakaya sinyal gönderir. Halı,

yapıştırma işlemi bittikten sonra baskı silindirlerinden geçerek ilerler. Baskı silindirleri sonrası

yapıştırma işlemi bitmiş olan halı kontrol edilir sorun olmadığı taktirde işlem devam eder.

5.5.2.2.1. Otomatik Yapıştırma Makinesinde Ayarlar

Otomatik yapıştırma makinesinin tüm
ayarları operatör panelinden yapılmaktadır.
Bu ayarlar halı çeşitlerine ve kalitesine göre
değişmektedir.

Halı çeşitlerine göre, silikon verme miktarı, Yapıştırma Makinesi Operatör Paneli
katlama payı, baskı ayarları, makine hızı, gibi
ayarlamalar yapılmaktadır. Halı yapıştırma
işlemi sonrası silikonun fazla veya az verilmesi
durumunda panelden silikon verme süreleri
tekrar ayarlanır.

KONFEKSİYON 193

5.5.2.3. Yapıştırma Makinesinin Bölümleri
Halı yapıştırma makinelerinin parçaları, yapıştırma işleminin yapılabilmesi için katı haldeki
silikonun belirli yöntemlerle eritilerek, aparatlar yardımı ile halı bezi arasına verilmesini sağlayan
parçalardır.
1. Silikon Eritme Tankı
2. Silikon İletme Hortumu
3. Silikon Verme Plakası
4. Sensörler
5. Katlama Aparatı
6. Baskı Silindirleri
5.5.2.3.1. Silikon Eritme Tankı
Bu tank, içerisine eklenen katı (cips) silikonu (bir aparat yardımıyla veya manuel olarak)
eriterek depolar. Silikon eritme tankı ortalama 10-15 litre silikon alma kapasitesine sahip
dikdörtgen şeklinde etrafı ve zemini ısıtıcı rezistanslarla çevrili metal kaplardan oluşmaktadır.

Silikon Eritme Tankı

Silikon eritme tankı içerisinde bulunan ısıtıcılar cips haldeki silikonu belirli bir sıcaklığa
(140-160oC) kadar eritmektedir.

Silikonun eritilme sıcaklığı kullanılan halı cinsine göre değişmektedir. Sıcaklıklar tank
önünde bulunan ekrandan ayarlanmaktadır.

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

194 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

Silikon Tankı İçerisinde Silikonun Eritilmesi

Ekran üzerinde bulunan değerlerden bir tanesi istenilen sıcaklık, diğeri ise tank içerisindeki
silikonun sıcaklığıdır. Silikon istenilen sıcaklığa geldiği zaman makine çalıştırılabilir. Tank ekran
panelinden silikon sıcaklığı, silikon bırakma miktarı, silikon bırakma zamanı gibi ayarlamalar
yapılmaktadır.

5.5.2.3.2. Silikon İletme Hortumu

Tank içerisindeki eriyik silikonu yapıştırma
plakasına ileten hortumdur. Bu hortum,
sahip olduğu ısıtıcı rezistans sayesinde
içerisinden geçen silikonun donmadan
iletilmesini sağlar.

5.5.2.3.3. Silikon Verme Plakası

Erimiş haldeki silikon hortum yardımıyla
yapıştırma plakasına gelir. Yapıştırma
plakası üzerinde bulunan iki adet delikten
eriyik silikon halı katlama bezi arasına
verilmektedir. Plaka üzerindeki rezistanslar
yardımı ile silikonun plaka üzerinde donması
engellenmiş olur. Plaka üzerinde bulunan
pistonlu itenek, silikon verileceği zaman
delikleri açar ve yapıştırma işlemi bittiği
zaman delikleri kapatır.

Silikon İletme Hortumu

KONFEKSİYON 195

Plaka üzerinde kalan eriyik silikonlar belli aralıklarla temizlenmelidir. Temizlenmeyen
silikonlar halı yüzeyine yapışır. Plaka, yapıştırma bezi ile halı sırtı arasında kalarak silikonu
istenilen miktarda vermektedir. Silikon miktarı ve zamanı girişte bulunan sensörler yardımıyla
belirlenmektedir.

5.5.2.3.4. Sensörler
Sensörlerin yapıştırma işleminden farklı görevleri vardır. Öncelikle, halının makineye

düzgün bir şekilde verilmesini ve doğru şekilde katlanmasını sağlar. Ayrıca, katlanan bez
arasına uygun zamanda ve belirtilen süre buyunca silikon verilmesini sağlayarak silikonun
yapıştırma yerinden taşmamasına yardımcı olur.

5.5.2.3.5. Katlama Aparatı
Yapıştırma bezinin katlama aparatı yardımı ile istenilen yerden halının sırtına doğru
bükülmesini sağlayan aparattır.
Manuel yapıştırma makinelerinde katlama yukarı doğru (halı havları altta) otomatik
makinelerde ise havlar üst kısımda olacak şekilde alta doğru katlama yapılmaktadır.

Katlama Aparatı

5.5.2.3.6. Baskı Silindirleri
Yapıştırma işlemi bittikten sonra halı baskı silindirlerinden geçerek silikonun daha
iyi yapışması sağlanmaktadır. Baskı silindirlerinde altta ve üstte olmak üzere iki adet kayış

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

196 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

bulunur. Alttaki kayışın sadece halıyı taşıma özelliği vardır. Üstteki kayışın üzerinde ise baskı
silindirleri bulunur. Bu baskı silindirleri pistonlu veya yaylı olabilmektedir. Bu silindirler alttaki
kayışa baskı yaparak halı yapıştırma bezi arasına verilen silikonun kalkmamasını sağlar. Baskı
ayarları operatör panelinden otomatik olarak ayarlanmaktadır. Baskı basınçları hava ile
sağlanmaktadır. Manuel makinelerde basınç arttırıldığı zaman baskı miktarı da artar.

5.5.2.4. Yapıştırma Silikonu Pistonlu Baskı Silindirleri
Yapıştırma Silikonu
Silikon, katı olarak imal edilen ve 140-
160OC arasında akışkan hale gelen bir
malzemedir. Bu malzeme şeffaf veya yarı şeffaf
olabilir. Şeffaf (beyaz) olanlar halı sırtında leke
yapmadıklarından dolayı genellikle pamuk
atkı veya kaliteli halılarda kullanılırlar. Yarı
şeffaf silikonlar ise normal kalitedeki ürünlerde
kullanılmaktadır.

Eriyik Yapıştırma Silikonlarda İstenen
Özellikler

1- Halı yapıştırma baskı silindirlerinden
çıktıktan sonra hemen kuruyacak yapıda
olmalıdır. Aksi takdirde yapıştırma daha sonra
açılabilir.

KONFEKSİYON 197

2- Tam kuruma sağlandıktan sonra tekrar açılmayacak kadar yapıştırma özelliği olmalıdır.
3- Kuruduktan sonra esneklik özelliğini kaybetmemelidir.

5.5.2.4.1. Silikon Çeşitleri ve Özellikleri
Halı kenarı yapıştırmada kullanılan silikonlar silikon tabancası yardımıyla eriyen ve eritme
tankında eriyen silikonlar olmak üzere iki çeşittir.
Silikon tabancasında eriyen silikonlar genellikle tamirat amaçlı veya saçak uçlarını
yapıştırmak için kullanılır. Eritme tankında kullanılan silikonlar ise yapıştırma halılarda kenar
yapıştırmak için kullanılır.

Silikon Tabancasında Eriyen Silikon Eritme Tankına Doldurulmuş Silikon

Silikon yapıştırıcılar sentetik reçine ve EVA bazlı termoplastik özellikte genel amaçlı bir
hotmelt yapıştırıcıdır. Mikromelt 530 yapıştırıcılar, otomatik ve manuel makinelerde eğri
kenar yapıştırma işlerinde, kaplama ve masif yapıştırma işlerinde kullanılan kısa açık zamanlı
yapıştırıcılardır.

5.5.2.4.2. HotMelt Yapıştırıcılar

Hot melt yapıştırıcılar %100 katı formda üretilen ve içeriğinde solvent bulunmayan yüksek
performanslı yapıştırıcılardır.

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

198 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

Erime sıcaklıklarının üstündeki bir ısıya kadar ısıtılarak malzeme yüzeyine uygulanırlar.
Oldukça kısa kuruma süreleriyle, yüksek hızdaki üretim uygulamalarında da kullanılabilmektedir.

Esnek formülasyon yapısıyla; açık zaman, yumuşama noktası ve yapışkanlık özellikleriyle
müşteri istek ve ihtiyaçlarını tam olarak karşılamak üzere dizayn edilebilmektedir. Değişik
türlerde hot melt yapıştırıcılar geliştirilmiştir;

• EVA bazlı hot melt yapıştırıcılar: Etilen Vinil Asetat ağırlıklı olarak imal edilen bu tip
yapıştırıcılar en yaygın yapıştırıcı tipini oluşturmaktadır. Genellikle dolgulu olarak imal
edilirler. Dolgu maddesi olarak çeşitli ürünler kullanılmaktadır. En yaygın kullanılan
dolgu maddesi halk arasında mermer tozu olarak bilinen kalsittir. Dolgu maddesi oranı
arttıkça Hot-meltin yoğunluğu da artmaktadır. Piyasada dolgu oranı sıfır olan (şeffaf)
hot-meltler de satılmaktadır. Dolgusuz oldukları ve yoğunlukları düşük olduğu için aynı
yapıştırmayı elde etmek için daha az miktarlarda kullanılırlar.

• Poliolefin bazlı hot melt yapıştırıcılar: Son yıllarda kullanılmaya başlanan bir hot-
melt çeşididir. Birçok açıdan EVA bazlı hot-meltlerden üstün özellikler taşırlar. Ancak,
fiyatları yüksek olduğu için henüz yaygın olarak kullanılmamaktadırlar

• Blok copolimer bazlı hot melt yapıştırıcılar (PSA-Pressure Sensitive Adhesive)

• Polyamid bazlı hot melt yapıştırıcılar

Hot melt yapıştırıcılar, birçok üretim prosesinde kullanım alanı bularak yer edinmiş ve her
geçen gün genişleyen kullanım alanlarıyla, çevreye ve insan sağlığına saygılı bir yapıştırıcıdır.

Özellikleri:

1- Otomatik hatlarda kullanılır.
2- Çok hızlı yapışma olanağı sağlar
3- Birçok farklı sektörlerde kullanılır.

KONFEKSİYON 199

5.6. BÜKÜM VE AMBALAJLAMA

5.6.1. Bükme İşlemi
Konfeksiyon işlemi (kenar overlok, yapıştırma, sürfile, kalite kontrol, vs) bitmiş olan halılar
taşıyıcı bant yardımı ile büküm bölgesine getirilerek bükülmesi sağlanır. Halı bükme işlemi
havlar içeri veya havlar dışarı olmak üzere iki şekilde yapılabilmektedir. Halıların büküm
şekilleri tamamen müşteri tarafından belirlenmektedir.

Havlar içe bükümde, halı havları iç tarafta kalacak şekilde büküm yapılır ve halının tekrar
açılmaması için koli bandı ile sarılır.

Havlar dışa bükümde, halı tersinden tutularak halının havları dışa gelecek şekilde bükme
yapılır. Bükme bittikten sonra halının tekrar açılmaması için halı yüzeyi streç ile sarılır. Havlar
dışa bükümde koli bandı üzerindeki yapıştırıcı havlara yapışacağından, burada koli bandı
kullanılmaz.

Bükme işlemi otomatik veya manuel olmak üzere iki çeşittir.

5.6.1.1. Manuel Bükme İşlemi
Manuel bükme işleminde halı, yapıştırma,
overlok veya kalite kontrol bölümünden
taşıyıcı bant üzerinde bükme makinesine gelir.

Bükme işlemi yapılırken halının hav
yönüne ve etiket yönüne dikkat edilmelidir.
Etiket halının sonunda kalacak şekilde
bükmeye başlanmalıdır.

Taşıma bandı

Taşıma bandı yardımıyla büküm bölgesi
girişine gelen halı, sensörler tarafından
algılanarak hızlı bir şekilde büküm bölgesine
ulaştırılır. Büküm bölgesindeki sensör, halının
ileri doğru itilerek büküm noktasına gelmesini
sağlar. Büküm elemanının halıyı alabilmesi
için ayak bölgesinde bulunan sensöre ayağını
uzatıp silindirlerin açılmasını sağlaması
Manuel Büküm İşlemi gerekir. Halıyı ucundan tutarak silindirler
arasından yukarı çıkarır. Ayak pedalına basarak silindirlerin kapanmasını sağlar. Halıyı bir
miktar büktükten sonra, halının bükümünün düzgün olması için kenardaki yanak büküm
elemanı tarafından veya otomatik olarak pnömatik pistonlarla kapatılır. Büküm elemanı ayak

MAKİNE HALICILIĞINDA APRE - KONFEKSİYON

200 Makine Halıcılığı Sektöründe Mesleki Eğitime İlk Adım

Manuel Büküm Silindirleri

pedalına tekrar basar ve silindirleri çalıştırır. Silindirlerin aynı yönde dönmesiyle halı bükülmeye
başlanır. Silindir ile beraber halı el ile sıkıştırılır ve bükümün sıkı olması sağlanır. Bükme işlemi
bittikten sonra koli bandı veya streç ile sıkıca sarılarak halının tekrar açılmaması sağlanır.
Büküm yapıldıktan sonra halının uç kısımları çıkmamalıdır (havuç olmamalıdır).

Büküm işlemi yapılırken halının sırt, yapıştırma ve overlok gibi kısımları bükme elemanı
tarafından tekrar kontrol edilmektedir. Bükme elemanı, hattın en son kalite kontrol elemanı
gibi de görev yapmaktadır.

Manuel Büküm Makinesinde Ayak Pedalı