@BOOKS_KITOB QORA QASR ASIRASI 1-KITOB

ҲАБИБ ТЕМИРОВ

ҚОРА ҚАСР
АСИРАСИ

Биринчи китоб

Тошксит
*Лнп1 аср оаюдн»

2006

М инг х и л қиёфада товланувчи ҳамда нуиларимизга мазмуи
бағиш лоочи туПғу, ш убҳасиз, муҳаббат дир. Уш бу китобдаги
қаҳраммиар ҳасти ҳам севт туфайли таҳликалар қуршовида қолнб,
пш имсиз ўзгариб боради.

Қ ўлиигиздаги м азкур китоб — тасодифларга бой севги
саргузаиггларшш қамраб алгаи бириичи жилд бўлиб, албатта давоми
ҳам бор. Ва снзии ў з мафгуикорлиги, ишқиД-детектив асарлиги билан
мафтуи этишига ишоиамиз.

\0

■ Мауо1у •Лиги агр ап.1оди»11ММ, 2006 Икп.

О /.1кк181оп МК

1ЙВ^ 978-9943-08-012-6
© Қабнб Тсмиров. «Қо|ю қаф

М уаллиф дан

Бу воқсани дастлаб эшитганимда, газеталарда куиора эълон
қилииадигаи жииоий иишардаи бирииииг о;(дий тафсилотн, дсб
қараганман. Муҳаббат ш рашк фожиаси... Чиидаи ҳам к т и и т
па^п-ларда газсталарда буидай олди-қочди гаилар кўи босилмоқца.
Илгарилар камроқ бўлгаии учуи ютоқиб, таиишшк б|к'1аи ўқир-
дик, қаттиқ таъсирлапардик, ҳатто туи бўйи ухлолмай чиққаи
пайтларшию ҳам бўлгаи. Л^пшфируллоҳ, пшккокгтк бўлмасин-у,
инсоп боласн худдн урушга кўниккани сипгари, жнпоят на қотил-
ликларга ҳам кў|и1киб қоларкаи, ҳайратлаимай, ҳаяжоилапмай
қўяркан.

Ушбу воқеапинг диққатимпи тортадигаи бнр жиҳати бор - бош
қаҳрамоии, тўфироғи, асосин айбдори ҳамкасбим ади 1ш мсн ўша
йнпгг б|ьчш1 бнр па1^лар бирга инишгап эдим.

Лйпан шу боис бироа қи.зиқин1 б|иши қулоқ солдим. Тафсилот-
;шр;ши маьлум бўлдики, воқеапииг му|^адцнмасига ў:1им ҳам бспоси-
та олоқадор экапмаи.

У иаГгглар снкаар журпалнда И1нлар;1нм. Таҳририятимшнниг меп
1>аҳбарбўлгап мақо;1апавислик бўлимига сн1 бнр қа.памкан! иип-а ксл1Ш1
бўлиб, унипг нсми (^убутой эди. Пиз қи(!қароқ қилиб (^убут, ;(еймиа.
Субут нлгарн у ср-бу срда ин1лагаи, бнр икки мақолалар ёяиб аича
кўзга ҳам таш.1ангаи. /1\уриалимизннпг бош муҳаррири уии мснга
таништнраркап: «Даднл ма1К|улар;ш, лдднл сяа;и1, янаям ў:1иигиз кўрар-
сиз...» дегапди. Мси ^иш^г дадшишпши бирнпчи ку1шёқсинаи1ги |;арор

қшнб, ўша кушар рсжа^штиршпап анчайип қоггшс бир мав:1уии

таклиф этдим.

— Хуфня ис.'Ю1ш тхоиа1шр ҳақн;ш эн1итгаимисиз?
— Сал-иал...

— Лиа п1у »ш11зуш1 бир кўтарсаигиз.

— Буиинг учуи...
— Фиирииги.ши тушунднм. Мана бу — шаҳар ички ии1лар
бошқармаси, ахлоқ милии^си бўлимининг тслсфо1ш. Снзга барча
ншрт-шароитни яратиб бсради...
Муа1'|ян воцтдш! сўнг журналда «Иушаймоннинг аччиқ кўз ёш-
лари» номли та\лилий мақагш эълои қилинган, ўиш даврда фоҳн-
шалик маге1уси илк марта кўтарилгаин учун анча шов-шув бўлиб,
баъзи идораларшшг ғазабнга учрагандик...
Энди бнлсам, ҳамма гап ўиш мақолалан бошлш1ган экш1. Мақола
(^ уп ш н г ҳаётшш тамомаи ўзгарпфиб юборган ва ох1ф-оқибат қотил-
ликка қўл уришига сабаб бўлибда!...
Субут мақола босилиб чиққанидан сўш- кўп ўтмай, бошқа жойга
ин1га ўтиб кетганди. Сўнгра у срда ҳам қўиим тонолмой қийналиб
юрганини, умуяшн ҳаётда анчшииа жиддий, мураккаб сииовларга
дуч келганини би.'1ардим. У билш! бирга кўи ишламигаи бў.1сакда,
мснда яхши таасс)рот қол;ифгаи, қобнлиятли ва билимли, эиг му-
ҳимн, босиқ ва мулоҳазали йиг»гг окаиига қаиоат ҳосил қилгаидим.
111у бонс У1ШИГ қотиллик қилншига иш онтм кслмади. Уни нзла-
дим, сурииггирдим, ўзн, яна бон1қа кўн одамлар билш! суҳбатлаш-
дим па бу чнгал масачшншг ташга ст1Ш!га уриндим. И]у асиода
аииқлагаи, кўргаи, к>затгш1 воқсаларимни эътиборингнзга ҳавола
этмоқдаман.

1

Ц|11лар журпали мухбири Субут Сокин таҳририятцаи ♦Му-
ҳаббат савдоси» ҳақида мақола озиш топшириғиии олгач, ички
иипар ходими Ш авқисв ҳузурига борди.

— Ҳаммаси табинй бўлмоп! керак. Акс ҳолда мақола суиъ-
ий чиқади, — деди.

— Яхш и. Мси силга бир аёлпинг тслефоиинн бераман. Ву
аёл сшгьат соҳасидаги обрў;н1 бир ндорада ишлайди. Ҳомишш-
ри катта одамлар. 111у боис уии фош этишга ти1иимн.1 ўтмай
ту1)нбди. Зора мақолшшпдш! с ў т ...

— Ме1Ш дабдурустдан қабул қилапсрмаса керак?
— Ш артли иборасн бор. Внзнинг тилда *нарол1>* дейиладн.
Ўи1а1Ш айтасиз.
— Хўи бўлади.
]{елишнлпи1 вақтда Суб^т ў;шга берилгаи тсл(х|юи ра1;амн-
нн терди.
— Эшитамаи, — деган манин оноз яшрадн сим ортнда.
Шартлн ибо|)шп1 аГггии, боз устига қўшни вшю^гпиш келганн-
нн, >ига ушбу «Мадциилтли хонадон»иииг мш1за1пин1 Ю1;рри и;(о-
|)одв ИН1ЛОПЧИ дўстлар1ио1Н бнри б(‘рпит1Н1 ҳам қжтириб 1^Т|дн.
Тсиефоп оршдди майнн 01ю:1 тшп|б, бир му^тдг ўйлшп1б қашн.
— Упақа бўлса, ях1пи одамга ўосшансиз. Ҳоанр қаерда ту-
рибспз?
— ♦Сайёҳ* мсҳмопхонасинииг эпшгида.
— Ўша ердап қимирламинг. 0 ;м>м боради. Дарпоқе, 1^анақа
қплнб тапиб оладн?
Лйтдн. Б у 0|)Қ|(а мшппиш ходимларидап бнри шахсий ма-
пнпшспда упи «Сайёҳ» ме.ҳмон.\опасн снпга .тлтиб 1<5%и> ■)шнк
қаршисида тургапнча, битта сигарст чскиб улг}'рман ёпида ўп
тўрт ёшлардаги ўспирнп пандо бўлди.

— Зардар<й1ик мсҳмон сизмисиз?

— Худди ўяим.

— Кстдик.

111аҳа|)мииг яиги қурилгаи мавлсларидаи бири. Кўпқаватли

иморатиит’ тахмипак бетипчи қанатига кўтарилишди. Даҳ-

лиз қороиғи бўлгаии учуи хоиалои [шқамини илғаб олмади.

Эшикпи уига ҳамроҳлик қилган ўспирии очди. Одоб билал

саломлашди-да, ипдамай эш ик ёиидаги хоиалар;шн бирига

кириб кстди. Ўспирии упи даҳлизпинг тўридаги кснг, ёруғ ва

жуда иптам жиҳозлаигап меҳмопхопага бошлаб кирди. Ди-

ваи устида қирқ беш сшлар чамасидаги хушрўй ва хушбичим

асл «Яиги дунё* журиалипи ўқиб ўтирардп. Субутпи кўриб,

жилмайиб ўрнидаи турди.

— Мар.ҳамат, ўргилай, қийпалмасдап кслдипгиами?

— Таш аккур, опахон.

— Хафа бўлманг-ку, кўринишииги:! қии1лоқдап кслган одам-

га ўхпшмайди.

(;уб>т с|х)П1 бўлип1дап қў^рқпб, шо1па пипш мудофаага ўтди.

— Опажоп, бизнипг Зардарё томоплар ҳам катта ша.\а|)

бўлпб ксгггаи, борган бўлсангиз...

— Ьормаганмап. Майли, кпм бўлсапгпз ҳам, ҳамонки кс-

либсиз, қадамингизда 1-ул очплсин. Ц ш т, чойга қарапг, мсп

ҳозир...

У чиқиб кстди. Субут ўйлади; ♦ Тахм ттм ча, бу асл ўқимиш-

ли 1Шмадапиятли бўлган. Лдабий журпал ўқиб ўтирганига қара-

1-апда, э.ҳтимол, ҳазир ҳам...*. Иимага аол ҳақида ўтгап замоп

фсплида гапираётгапига ҳам ҳапроп. Нпма бир паитнипг

ўзида ҳам зислн ва ҳам 1флмачи бўлпш мумкип эмасмн? 1>ил-

мади. Ҳарҳолда у ҳа^ш таҳририлт топптриғн иа ахлоқ ҳимоя-

чиси Ш авқисвнинг шавқли огоҳлаптирувчи таъсирндан 1^ги-

олгани йўқ эди. Гарчапд ўғил бола гап1т айтганда, хаслида

сзилажак мақоланинг сюжети эмас, «Қанақа бўлиркап*^, дсгш!

ҳалжон орушидагн таҳ;<икали бпр қизиқнш ҳ^Пчмрон эди. Узип-

гизпи бсмалол упипг ўрнпга 1^йиб кўритипгиз мумкип. У

илгари ғарб киноларида кўргапп учун, хуфия учратуплар мас-

капи, қўполроқ қплпб айтгапда, (|ю.ҳипшхопа қана^ча бўлипп!

ҳақида муайлп па.шрий тасаввурга эга эди, албатта. Лммо

ҳақиқийсиии бунинг устига ўзи яш аб, иитаб тургаи 1иаҳарда-
гисини кўришга «муяссар» бўлмаганди. Бинобарин, унинг
ҲШ1ЖОНИ ва таҳликали қизиқинжни тўғри тушунгандирсиз,
дсган умид;(аман...

Субуг чнндал ҳам асли зардарёлик бўлиб, бизнинг шаҳар-
даги адабиётга онд бир илм даргоҳида таҳсил кўрган, шу ат-
рофлардан чиққан бир қиз уш а ўз ихтиёри ила кўнгил қўйгач,
аҳду паймон қилган, уйланган ва муайян маънода ичкуёвлик
қисиатитш ботлан кечираётган эди.

Лпвал бошда бу нотенг никоҳга ўзи ташаббускор бўлган дом-
ла қайнонаси «Шунлай катта гакгганинг мухбири бўлиб ишлов-
чп», келажаги норлоқ бу йигитнинг ақалли иккита товуқ сотиб
олишга етмай^цн-ан миқғюрда ойлик олишига ишонмас, тўғри-
|юғи, ишонинши сира-сира исп-амас ва ўзини ҳамда қизини ёр
ашшашда яшлишгшигикда айблашдан ҳеч чарчамасди.

Хотини гкш (^убугни бир 1^ада|) ссвишда давом .этар ва бу-
нннг иатижаси ўлароқ бир қиз ҳам туққан эди. Ьола туғилгач,
қайнона Субут шаъни1-а отилаГ^тган тошлар миқдорипи икки
ҳисч*а кўнайтирди. Лммо аксига олиб, Субутнинг маоиш сира
кўпаймас, асаблари эсл чарчаб борарди.

0 |^ибат шу бўлдики, Субут қайнонанинг уйидаи ♦Вир қи1н-
лоғимга бориб кклай», деган баҳона бнлан чиқиб кетиб, мат-
биатчилар стоқхонасида яшай бонтади. Вуни қайнонадан та-
Н1қари хотини ҳам билдн-ю билмасликка олди. Субут ;)са ҳар
ой маошидан сб-ичипнн-а озпнш ушлаб, қолганини хотинига
.члтиб беради|'ан бўлди. Хотини бир-икки бор опасидан яши-
рнқча ётоқхонага келиб, Субуг билан учрашиб юрди. Баттол
кампир билиб қолиб, қи:тни судраб урди. Иккинчи ҳомиласи-
нн олдиртирди ва судга ажралиш ҳақида ариза бсрдиртирди.
Субут суддан кглган хабарномаларни жавобгиз қол;1иртириб
юрдн. Охири таҳририят1-а, бош муҳаррирга қўнғи|юқ қили-
шиб, чақиртирнб олишди. Суд бўлдн. Субуг «1^ядиган хоти-
ним йўқ» дсйди. Ўйлаб кўрип! учун уч ойлик сўнгги муҳлат
б<!ришади. Субут ^аз^гга таҳририятидан бўншб, радиога инн^а
|&сл;1и. Уни бу срда ҳам тинч қўйишмади. Хуллас, у талоқ
хатитга бериб қутилади. Ш ундан сўнг нима бўлган-у ра;1иодан
ҳам кетиб, анча саргардон юргап ва ниҳоят ҳамку|х: дўстлари-

лаи бири уии журналга ботлаб кслали. Бизлар уиипг ҳали
иисбатап қисқа оилапий ҳасти бу қадар мураккаб ксчгаиидал
етарлича хабарлор эмасдик. Билгапнмиада, э^гамол, унга бу-
иақа қалтис маш^уда мақола санити тонширмаган бўлармн-
днк. Ҳарқалаи... Яхшнсн бу сғннн ўзидаи эшнтайлик.

Хасл бнлан бўлиб, гўзал мсҳмонхона ўртасндагн улкан стол,
атрофида ўнтача стул, нккнта крссло, тўрида «5оп!» телевизо-
ри, унинг остида пидсоматитафон турганнни, зангорн экран-
да ў1на йиллар роса урф бўлган яллачи асл Ойхон Ўрмоиова-
иинг бсшармроқ бўлса-да, ғоят жозибалн «Велиигла белбоғннг
борму?* номли аи1уласи ян1раб турганнни айтишни хотнрндан
фаромуш бўлибди. Куйи ҳам зўр:

*Эй, шўх йнгнт, ростиии айт
Вомингт бсмборинг борму*.

Ш ифтга (жилгаи эронин қандил мусиқа оҳалгига монанд
нимдош, нафармон нур таратар, хонадаш муҳит аллансчук
сн|хли ва жо:)ибали эдн.

Иики табақа1Н1 ойиананд эш нк оҳиста очши|б, хонага бн-
рнн-кст>н1 уч қн:< кириб кслдн. Саломлашншиб, рўнарага де-
пор т а т г а тсриб қўйилган курснларга тн:н1либ ўтнрншди. Су-
бут уларга бирма-бир ра:|м солнб чнвди. Йўқ. Мпғон ганнршт-
тн. Биринчн бўлиб ингоҳн тушган маллараиг қиадаи кўзнни
узолмай қолди. Қолган нккнснга ҳам балким қарагандир-у.
ҳозир эс’ида 1|ўқ. Лммо малларшн- қнзга қарагаии заҳоти 1Н1м-
қоронғн хоиада ♦ялт* .угиб чироқ сигандск бўлди. Тўғрнроғи,
унииг ҳусни бамисоли бир нтмчироқцск нафармон туслн хо-
нага олтииранг бир равишнлнк бахншда Э1тш1дн.

Қнзнииг СНН1 иари бо|)са ўи саккизда, сочларн олтинраиг,
■■ЎК. қусшранг бўлгш1Н устнга бнр қадар жннгалак, аниқро-
ғн, тўлқннсимои ;)ди. Мовнй кўзларини у ферузага ўхишгди.
[Муиақа тош бор, билсаигиз агар. Тобора қуюқлашиб бора-
стган ойдин оқиюмнн эслатадн. Наздида, қизнинг кўзларнга
тикнлгани сарн илиқ ғуборга чўмган оқшом қўйнига кирнб
борастгаидск ҳнс этди ўзини. Кўзлари ҳақида бу қадар ба-
тафсил тўхталастгаиига ҳай|юн бўлмаиг. Б у қизиинг кўзла-

8

Д»|)ноқ«-, у м с м т т ш ' Лфифи ^жяиипи к('йии|м>қ иГпиди.

Х,о:и1|) ;н*а С-уГлт уити- 6_\туи борлнғи маиа т у бир ж уф г

кў:1д« икс :>т1'апиии иигли1аид(гк бўлди. Гарчаид, к<>н1у кии-

|)||кларииии1 қуи1ир тусида ҳим бир мупислик борд('К :)дн...

Ка.ҳор охирлаГшаи К(':1ли|>нда1м кирлардаги маГн^ииинг ца\[шГ>о

тоиланнб, гармс('лда огрнииб, чайкилинжга .'п.тибор бсрган-

мн('и:(? Унда :>умрад биҳорнинг мун1'лн ШН1НД(М'Н, ма1>им' бир

куГ| таралгаидск б}'ла;и1. .Лфи((>аии1П' кннриклари нириира-

шнги 1^араб, ўши та11|би,\'б«!нхтиср сдига туи1дн. Ву иирни-

ратда аинч^т кнсматидаи ўкинчни :>мас, бу кисмат1Н1 а1н-

л а тга бўлгаи соячиларча у|>ннииши илғади.

1>у уринит у1ннн' болаларча б<;иар1ю қимп-цлган ншик иа
и(^чог^Н1К нафис лаблирида, қандайдир ажабсиниб, «Ч1гнл чн-

мири^нин 1ниички кон1ларида, ҳир иккн сиогидаги кулгнчла-

рнда 1Ш «т.ҳоят (мтдагн «\имкасблари»ин, худди 1пунннгд«'к

(л-б^тнн ҳам на:шр-1ии'анд кнлмаган, :>ҳтимол И1унчакн т:нн1-

мигаии учун бнр к»дар кўтарилган нягида, хуллас, бо1И1нн1

магрур тутии1нда а1«' :лгаиди. 1>у мигру|>лнк дастлаб а»пч^Н1-

д«'К кўрииди 1ш (л<>утннн1' ку^ннси ^'«•тчичи; Ў;»ти атайлиб

<ч>;(даликки (чм1ачигин мугамбнр кимсалардагн кибр унда ҳпмнта
ку^нн унп)'гнб кс^шрди. Лскнн а)н1ч^н1 гурур устндан ҳ('ч качон

ку:и1и1:>масди у. 1>н;п41ксбу ҳолагда 1;1н1дандир ишркони, ҳа<тий

<{>алси<|)а бор, д^^б 1<>|>ирдн. 1>унинг у<тига кнр ""” ’” ''*"'” ~ ў<*мир
бир Ли.ҳш ўт.\шн и1н';шднки, утин' У1игру|)иин ида

<'имимнят иа б<ту6ор <'о;|ди^нн{ мужас<‘ам ;)кан...

^)нн1к «чн1;ш тнкка тур1ан она.чои у1нн1г иип>.ҳн .Л<()н<|)«;ш

Ко^гнб к<>-||*о">"|" ''Ў1>"<^>> син;1а|'н нкки но:инннн'и <'ў;и'н:» нмо

Кил;н1. У^шр бир :«умда кў:»;шн го1Н|б бў^ннм;и1.

— ,’1н;нн1ги:1 чаккн :>мис :>кмн, бўл<'атн:1 ҳам, —

д«';1И онахон. — ;)|И' :>ўрн1т тин.ш;инн н:>. Л.ммо ў;»иям як"н;ш -

гнни «НН1 бо1мли;и1*. Иирхням тун га Я|шм1и...

0|шхо1иннн сў:1;шрн ^тгн к»">^1' <><'мон у;ч>« учнб н>ргии (л-

бутнинг хис;н1 ми таса1н>урн1т <'рга, |М'и.1 ҳи<”'тгн ки "1'<М>Д"-

11(>|'и.ҳон ў:(ииннг боя1Н |м>ма1П'ик <|)икр.1ари;ш" уялнб к«т;и1.

«11с|'а м«'н о;|,чн|’| бнр танфурун! к"-* )(армн1си;ш 1<>к<'ак хасл-

лар|'а б«'рн.'н|б ўтнрнбмаи?» ;1сгин <|)икр1и <м>р;и1.

.\ир к>"'Лий у хоҳ кигга (■';|у|»чи, хоҳ од,Чнй т:«'-

тиннн!' о;|;и1|'| мухбнри б^у^син, руҳнн 'гиҳ^н1лги 1ш м т л у м ;ш-

1>ажади 5’:« ў;»"!» таҳлил .'ти п ш м()|'1пл бўлади. 1>уидаи (^^'бчт
ҳам и<ти('1К) :)мас :)ди. ^ншобарии, ў:< \олатипи шилчат ила
та?уи1л :)1'иии'а ки р тт^ б , чиқаргаи бириичи хул<к-аси т у бўлди-
ки, а|):1имагаи сабаблар ту(|)айли с<‘цимли хотиии, (ра|):шиди-
даи м(м'уи() бўлиб юргаии, (Ь|ки:ими;, ()дам()ни;и1К уии т у кўйга
солгаи бўлса ксрак. Яиаям ким билади, д(‘йси:«. .'{имо1а майл,
:)иг ио:<ик ка:«и)1тларда <>д,чий бир айгирга айлаиии! \ис(Ч1 одам-
:и)тии1и и|)(Ч1мтида бор.

1)ир иақтл11р дарпиии(т бўлиб, :)идилик;ча б<чи 1Ш10' иамо:ти
каида цилмайди1'аи, .'кччии аҳ(Ч1-аҳГч1да ў:и1 билмагаи ҳолда
.■мча! гаилариии гак|к)рлаб 1оради1аи <()айласуф дў(ти қи:{иқ
гаи айтгаиди: «Ллбатта, одам:ил иииг аг<к*ий қисмиии 11арпар-
ди^-ор яратгаи, л<‘кии муайяи қисми маймуидаи тарца^аии ҳам
бор гаи. ;^пшгар, ит\1и1тиа|)а(т кимсалар аиа т у иккиичи
1Х)иф1иа ки|)ади'>.

111у тоида ўаиии бир ^шҳ:<а маймуи мақомида ^асаиаур :>ч'ди.
Ути жимирлаб, бадаиидаги бо|) йўц гуклари гиккайиб кстгам-
док г>1алди. Ушиии бароба|)ида мижч1га к<;^иаи *П<;, м<ч1 хи:1-
мат (ш^ифамии иж|)о :)таяимаи-ку*, д(чам аҳмоқоиа, л<!ким
иажоткор (|)ик|)даи 1^У»(>1М|б к(тди. Миидаи ҳам у бу срш ♦Фаҳи!
оламииииг чиркии кирдикорлариии ао1мч1:< (|х>1и :>тит« ^тқса-
дида к(уиам-ку.

Ўа-ўима и1уидай д(^1 туриб, қариии-идаги (Ч)ҳибжам<>.'1 ма-
лакка дадил иа иоиисамд иа:шр билаи қаради. Қаради-н>... гў(~
Кудрат^и! |М1цибга дуч к('либ, цилич »а қалқоии чил-чи.ч симиб
к(гггаи магл\<) а(ч<ар ммсо^и! у|и1иг о«‘Қлари (ктига қула,чи. К ў :т
уиии1' ти.маси у(тида ҳаяжои/ии1 билимар-бмлиимас титраб
тургаи оимоқ қўлларига туии аиди. 1й)лмади, бу 1^лларии ким-
кимлар уи1лагаи гки бу қўллари ким-кимла|>1т1и' (ч)чларнии
силагаи, бу ҳа1ч,ча ўмлаими! жтамасди. И(ТсИ И - аиа И1у |ф|ларми
қўлларига олиб, а^тй^габгииа утл а б ка ки(|л ларм орасмда «куҳ-
куҳ;1аб» иситиги :>ди. (лбаби уиииг |ф|лари а:|ба|м>йи оқ бўлга-
ии учуими с асабий суратда бир-бирига иии^алаГт^ами т;у(|>ай.1И-
ми, улар сонқотнГтир, д<‘гаи ўйга боргаиди. Эгиида1и иуипи
атир|-ул |>иигида1'и ҳарир кўйлши б<м1и.\оа яраииаи. Ҳарирли
ги ту(})аш т ичкаридаи киЙ1аи оқ гу(‘:и1 бадаииўии* .ҳам кўри-
ииб, қомати1'а ажиб бир муса(|х(к>:мм< багии1лаб гургаид<‘к.
Кўйла1'ииии1' <‘қи<‘и ((>ирии1'чи д<;кол1>1чг бичимида бўлиб, бўлиқ

10

кўкраклар о^шлишдагн Гньшпар-бнлиимж' чнаиқ арнқча атай-
лаГ) к5'рн11тпрнГ> |^нил1'ан. Л риқчаинт' юцори қисмнда иўхат-
ДГК ХШ1И Гюр...

1>илмади, ҳаяжои «^'^'итда уиинг .>^(‘1т мало.у^тиии қанча-
^ии{ аинқ-|Ш1т1аи нфода :)та олдн. Лслида лўида қ№ш(), «жуда
|'ў:шл :>ди», дсб қўм қшнани маъқул :>ма<'миди? Ўшанда ҳар
ким, жумла^и»!, си:1 кў:> ол;тт'н:<га ў:итги:1 ^(уиода :>ш' 1'ў:ии1,
дсГ) ҳнсобламдиши бцр а{1;иии н:нш ски тасав1»у|)ит'и:>даги ха-
с^Н1Й бир моҳитабоиии кслтир^аи бўлардииги:!.

У (^убутга дсмрлн қа|шма<‘, ўз фнкру хасли билаи баид :>ди.
111у кўйи бир 1И'ча муячат сукут солиб ўтиргаилари;ц1н ксйии
•югаҳон уиииг ^и^ига 1ш:и|фаси туишб қолдн, йигитга 6и|>|К)п
қа|шб, {-уиоҳко^юиа ж и лм ай ;т. Ксйии ўр^тдаи туриб (м тга
к«>лди. Димоииа аичайнн қнмматГшҳо атир ҳиди урилдн. У боя
цшнииг мши1а{>аш'ли1'идш1 ўрисмн, татарми, ҳар қа^шй боин\а
миллатдаи, д(/> ўйла^ан :>ди. Қа^шмиирмуичоқ нсидан ҳуии!
жойн|-а к('лдн. Нунииг устига у баи>ит п-аиии! итрии лаҳ:ш,'1а
мулойим1'иим қшшб:

— 10ри1и', — д(У1И ;)ин1кка қараб.
— Хўн, — д(^1и ( 1убут б('и,\тиёр 1Ш уш а :>ргаи1ди.
Млҳмонхо1ш;и111 чиқиб, ;(аҳли:1иииг ;>иг тўри;1агн хонага
кириш;и<. Ь у о;1мн|м>қ Г'тоқхона бўлиб, икки киш№н1к :х‘ки
кара1н>1' 1^йил1'ин ;>кап. Дсра:ш иар;1алари :|ич снил1'аи. Ки-
чнкроқ бир тоиюйна с1Н1;ш ишм шак;ш;шги хираги1ш туичи|м>қ
сннб туриб;ш. Лф|*фа карапоп' усти;шги мюҳи чойи1абии оҳис-
та йигии1тирнб ол;1Н. .Лт^шс кўр1ш, Гшхмал сстиқлар... Ху;счи
к('лин-кускиии1' иикоҳдон сўнг1'и илк о қ и ю м и ;1С К . 1>у муқо11<‘а
учун маи^ур кўргай<‘и:>. Ш унчакн, мсн хас^шмга к(^1гаи фик|>-
;шрии рўн-р<кт басн қ и ^ ш л н м а и , хо;кн‘...
Лфифа атлас кўрнанн о(’Қ томонга (‘уриб |;ўй|ач, уига т<ч‘-
кари қараган кўни ии;шма<‘;шн счи1ш боима^т. 111уи;юққи1Ш
(~'ин;1а, |ф | у.штса сггуд(‘к жой;(а...
(л>бут ҳайкал;1ск қотнб ту|шр, унинг ^и)б(К‘лар;ми1 бирии-
к(ггин хал(К‘ бўлаСтган ;шгиф иуж у;тга қа|шт;шн ушшб, ў^м-ан-
си:1;шнар :>;т. Лйии чог;ш ичн;ш ҳанжои тўлқини, ал;шқан;ц1Й
^^^иача бир И1анқ кучайиб ксла|>, уиннг илаиг-очлаиастган жн<'-
ми;шн тарш1а<тган майии, :;аррнн бир ну|> та(|л'н ||ужу;ина
сингнб, ҳа|к>рагинн ошириб бормо1С'Ш :>;(и.

II

Лф||(|>и бугуплам счииди 1И1 карииот усти д ат т ў т а к у;«|»а

чалкапча (хчп. Кў:1ла|)иин ўи1' 1^;ии1ииг билаги билаи Гм'кит-

ди. У (;уГ»уг -1Ч)мои1а м^тлақо ца|>ама1'а 1И1 учуи ('чи и м агаи и и и ,

суратдск котиб, ка|>ахт ту|)1'аииии кўрмади.

Субуг уюпи' алаикоч и у ж у ц и т та(-пи|)лаи1даи ожна :)ди.

Эҳгимол, |)ас(-ом бўлгаиида Гм)ии;а п т . Лммо у |Ш(чч)м :)масди.

1>у|ии1г у(тига мат.ҳур рассомлариии!' илаигоч асллар гасии|)-

лаигаи расмларга ҳам и1унчаки (-атш т асари снфатнда қа|)а1м-

|'а, гушллик.чан н1унчаки маьнаии!! :шик о^ииша ўргаимигаи

:)дн. V ўии1 (-урагла|)1Н1 кўр|'ан;и< ҳам .\а)1Жоилаиа|)Д11 ма ал-

.'■ацандай, тун1уитирн6 бўлмаОдиган, йў|^, ҳн|И‘ ннггисқи, шаҳ-

1ШТ га^и1син :)ма(-, Гюинхича бир ҳнс ог-утнда қолар :)ди. ( ’,урат-

да1'н а("‘Л |ўшл;ни'н, а11иикса, уиннг мужуди (^убуп^а майин бнр

куйда чанка^и|б турган |-уллар1т, ч ў ц ц и д а ги оиноқ кор1Н1 иа

б('1нм"н бир »ииил да^шин, .\улла(-, Гм)лаликдаи (')уси я х ти кўриб,

ардо1^1аб юрадигии ман:шриларии :м‘^ш'гар :)ди. Лйии Н1у д ам ;ш

:м-а С111ииа(‘ндигн (‘у|)ат :)ма(‘, тирнк иужуд :жаинга инюнол-

масди 1ш у 1Н 1 \ с ч н а |)(‘и ги ў х н ш г о л м а (‘ДИ ,\ам.
1>у 1аиларнн ўки1аи кин1н «Уйли1иан бир <|м1|>:шидли одам-

1ИНН' гаиларнии қа|>а», дсб ма(-ха|)аому:1 к у л 1И1Н1 м у м к 1Н 1. 'Гўгри.

Лммо р(мтн, с(;пги, ун;шии1м, оилаиин \иГт бу^шрнии!' \амма-

(‘и (л-бу г учуи бир ҳарир иар;ш о|)тн;ш бў;и'аид(‘К. Хо-гини (тоқ-

хонага ҳашч) 'птии чн|м>ц 1^йдирма1'ан. |{и(‘ол онлари \амннш

ўж ар бн|) :1у.1мат огуни1да К(>чга1!. ('.^'буг бундан го.\ гоҳ о:м)р-

^шна|)ди, 110|и):«илик билдирмоцчн б5’^Н1рди-ю, би|и)ц И1арм.

анднн1а (-ира нўл (м'рмасди.

Ллци(-(‘а, ( 1убут уни1и' (|)ар1и1ггаиикидск оц на нок нужу.чнга

лол 1ш б(-мажол тикнлиб цолди. Куш арии)! билагн бнлаи Гм'-

кнгнб ('т1аи^нн'и учун мукиммал 1'>'^.шл^ткии га^-аинур :п-1имга

|^'|)би (тм ас. «|1^линги:<ни кў:1ларин1'и:|даи олит>. .чсб ай ти т

и1 :м-а Гм)тниолмасди.

Могаҳои у (|)икр.'н1рн1н1 уццаидск Г>5'лди. 1^-^и1ии о ;тб кў;(

цири билан (1уб>т 1ч>монга царади. «И\*, д('ди ио|И):(н о\анг;ш

-п-^м- бурилиб. Шун.ча унннг цоматиии сн -го^и^и^шн Гм>р бўйи

би:ши кў|)ди. \али гасаииур :т>лма(тганн - мукаммал сиимгг

а(-арн кў:> ўиги;и1 туидоцц|Н1а иамо(Ч1 б5'л;и1. Гирчаи;1 унииг

ижирганнб, 1чч‘кари 5^ирил1аии;ши кў|или бир чнм ;тм раи

ж и т и бўлса-да, ма^гоҳаги 1^арии1сн;ш1 и \айрат иа \а1шс у(-гуи

12

кглдн. Умнпг 11<>;»ик Гн'лига ♦1>ир ж \ч |у г (> Қ 1^|и ж о п о м |;улл11|)и*-
1л. михрлтда •п'кис к«ми1111гам о^Ч^юриги қариГ) л«л б5’лм6 ути-
раисрди. Ьилмади, М1у тахлит >1ма исча соиия )тдм. 1>ир иа»гг
Лфм(|)а нма у '1ч>мои у>'Н|>илмГ>:

— Ьўлақолмайсмлми-и-м, — дся :и>|>лиидм.
Ҳа, бу чи1|;и1М ҳам ло|>лами1М :>ди. 1>у сохта мо:<-фм|>оқ, >к‘а-
ма карашма :>масди. 1>у ў:| чски1'а т^имаи тармамда^и^ бурчш!
тс:1|к>қ Г>ажариб, 6ў||1М1даги чиркии бўйиитуруқмм имком қачир
т«':»|>оқ СЧИМ1 ии1ти(‘қида :>ди. (^убутбуми яққол сс;1мб. ҳис қи;и|б
т>ра|>ди.
— Ҳо:1ир-ҳо:1ир, — дсди 01к>:1иии иложи Г>оричи масайти-
риииа урм1И|б. — Кўиглида галаси қиласт1'аи қарами-қарти
ўй ла|> , :1мд,'1и>1тли Х(> .ҳм тла|> м ии1' қайси бирига сомс б ў л т п и и
билмасди. 1)01ида О^^бут ҳам01и<и фаҳм! ру.ҳиятмми ўртииии^а
жа:1м :п'гии :>1;ам, қимчилик' уят, қиичилик гуиоҳ. қиичи^иич
хи1к(>;т бўлмисим, уиииг б^кП-уи мкир-чикириии охирига қада|>
ўргаимогим кс|>ик, Д1мии (|>икр и:1мида :>ди. ^)ҳтимол, қи:<ии
млк бор кўриГи>қ. гў^^шллт ига ма.\1М1с бў;иа1М1 оқиГ>итидир. Кки
слкасидиги таитомиииг: «(к-и .ҳам :>ркаксаи-ку, хомасм к(':м«б
т\'р11И1ди би|> >1Й|>г1миГ|сиими, ом1ии*, д(‘1аи мисхириому:1 даьиа-
пи^а жаиобаи: »Э, Ги)р-:>, иима бўлса-бўлар», д(‘гам сикойи бир
истак1иии' галабаси^тди? ,\ир .ҳолда у (‘чиииима ч^нламаГ-пам
:>дм. Қатто к ў й л и г и и и м г тугмалиридим бир-иккисиии (*чиб \ а м
у^и-ургаиди. .Лммо...
Хўи1, уим 1И1ма 'гўчгатди? 1<(и:<иимг ҳаячии :<и("да гиииқ иа
муса(()фо кў р и та и 1'ў:иЬ|| Г>а,чамими? Уида |ф | тсккм:1мт мум-
кми бўлма1'нм дирижиди1’и ило.ҳий бмр иокм:и^тк кўрдимм? К
иксмми? Ҳили миҳоят (ми (^ўлимим^а қаримай. .)\тимол. қиичи-
дим*қимчи |;ў''лдим ўтгаи бу :юҳи|>аи нақадар ма()>ис на то:ш,
аслида :м*и м(‘чоглик чиркии иа иф;км‘ иужуячаи 'жиркимдими?
Йўқ, уииси ҳам, буиисм .ҳам :>мисди. 1>у ўрии.чи Гмииқи, учни-
чи бир т\'йгу ко.1иб к-(‘^тб гу^^нр :>ди. Ии бу қи.ииии' б(Г1'нмм
бмлии \ам. ^юҳири би^шм ҳам боклиқ :>масди. 1>у умимг 5’’:н1
би^шм боглиқ :>ди.
Ҳгии! м^ай^п^им илаГ|ҳм.т1>ми (‘лкаснда ўтириб. *('д‘м ҳам :>р-
каксаи-ку*, д(“б хнтоб |^м^иаиида, П1|>чаи.ч (л б у г гақгн) бобнди
ў:1иии (‘1'арли .чи|>ажи.чи1’и комил и1ич>илар қа'п>рмги |;ў’и1миса-

13

ла, кў|«'нди «'Гўғ|ж, мсн ,\ам .'•{жакман-у, аммо \арқалаГ| :>1инк

;>ма('мап-ку*, дпаи бир сукутлн ҳайқириқ <)т№Н|б чиққандн.

Лглида б<;ф«|нм'ат одамии .ошакка ўх тати ш л ар и т .\амнта

Карнш бўлиб кслгаи. Н(!|ю, буни |у т т н \а|м>м бўлга-да, М(*\иа-

ти .\алол :ш.\маткат жоннш^р^^а 1Н1(‘батаи 1н>\а1уин<, д(Ч> \исоб-

лар :>ди. Қапх> .'мюлог ии/^ан о:»ми-кўими .чабардор бн|> ўцитуп-

чи онн1аси «Ьиласаими, 1Н1ма учун :>н1ак ({)а|Ю('итси:и1нк тнм-

соли \и(Ч)блана;(и, чунки у жони1м>|и1а|> о|шсида ў:> опасиса

ир|-ийдн|-аи Я1ч>на \ай1>ондир«, дсганида \ам у б ў т К(‘лмаган:

«Ьунақалар одам:кп' ич|>а \ам (парлича тонилади», Д(Ч>.

Лммо т у тон;ц| ( 1убут нсга ор қнлди? Ҳар^олда тун и бнл-

днки, қарнжсида ў-^ииинг аянчлн тақ;(ири1-а гаи б(^рнб, ожи:>

1Ш \имо)1си:> бўлиб ту|>ган «ўлжаога па\ти("иа \у*жум қи;н)лмас

:>кин. Лнча ксйин|юқ, дўстлари билан су\батларда бу \()лапнн1

«'Габиатан тисодифан жиисий учратуиларга* тоби йў^^ннн

бшшн и:н>\лан1га уринди. Л(1илар б№шн мабодо т у маи:|уди

сў;| очилнб қолса, «Ж инснй муи(Х'абатлар (|)ақат 1Ш (^|қат му-

\аббит а(Ч)си|-а қурилмоғи ксрик«^, дсган бў^шр .э/1н.

Кимдир бу 1'ан;шр|-а кулинн! мумкии, илбатта. Ҳи|М' галисн

қн^н-ан чоғда му\аббат чскина;ц|. Инсон маьнавгн* ш ксалнт

\««<иди :>мис, ў:1ииин1- ол;1ий1-ииа .э\тисжини Қ(м<;и1ри1н \ақи;(а

ў|^шй;1н.

Лгар ган фақат шунда бўлсл, жиисий майлни Қ(>ндн{>ин1

н1и'ои учун тун чаки жисмоний бир \о;н1сл бў^к'л, 11ар1шр;1Н-

|-(>р асл :м)тини нсга нрат;1и? Ф ақи т кў|шйин1, насл қ()л;м<рнт

учунми?

Субут ч&,|риб к(ггди. Гарчан;(, ўнш ;шм;ш ун н ж айиан маиа

ту1шқа бў^шр-бўлмас ўйлар бн^ши бў.'Н'^1-;ш ча^н итинни ури-

ииб, 1Ш1^;ш н к)тас1-|-ин :>;(И. Л ф и (^ 1т\01П- унинг бу (!р|-а ни1-

рат мақса;1и;ш келн-аи :)масли1-ини ^-утунитннн 1Ш гахминин

мана бун;шй саиол б(;ритиии кутиб ту|>ир;1и: «Инма истайси:>

ў:ш ?». 1^а ўнш санол^-а иима жапоб бсрнп! \ақн;и1 ўн^ш^т-

1-аи :>;1и.

Худди 1пуиақа бўл;1и. У ў|ирилиб, қи(" боқнб, н1ун;шй Д(Ч>

сў|>а;и1. Субут :м'а .\али аииқ жа1м>б|-а тайср ;>мас;1И. 1Иу боис:

— Мсн тун чаки ин1ратхона \астнни ўрганнт ^'чун кслган-

ман. Илтим(м', буни «онахон*|-а айтнб қўнманг.

14

Лфи(|м1 ў|>1111ди11 ту|>н6, итлш' кўрпа у:{|>а 1^4111111116 5^и|>ди.
1>илм11,чи, у ху|м‘иидмпди Г'ки хафимиди, ҳиф«‘али4‘и иир бўлти-

МИДИ'

— (^иа хишггирлапмаш', м«'и ҳиккиии тўлиймаи. 0|шми:<да
|1И<ч>л /ки|>аГ'ии бўлиб ўп а и , дс^б \иго6лнптип1;! мумкии. Оии-
ги -ҳам гиуидаи д«Л айтииг...

Лфифи ('лки қисди. К<‘йии яиа қиг боқиб, купнлмагаида
ў.шиииг тирип И1с11асп;(а:

— (^ил мсидаи йиргаидиигилми, ога? — доб сў|>ади.
Уш а кўиглидаи ўтгаи ўйлариит- у:|уидаи-у^юқ ти1(т* илоти-
ии 6иГ‘и қилипиа фу|К‘ати йўқ :>ди. Ллалхусус:
— Йўц-йўц, а:<и:шм, иима дслиси:!. Си:1... (;и:1 жудапм гў:шл,
малоҳитли а<у|... йўц, си:) нжойиб ки:( акаисн:}. Ш уичаки мси...
бириичи ма|гга...
— Харҳ(>^|Д<1 (‘изга сқм%.чим, 1пуида|} :>масми, — д(‘ди қи:1
аича дидиллаииб. — Лсл :>ркакка сқма(‘а, и1уиақа бўларкаи.
V туидай д«Ч>, ўрии^ши турди. Эгпига ■'улдор ха^штиии ки|1-
ди. ( ’уб>т тути.чиб-тутилиб:
— (]и.'| жудаим сқ^шипм. Очиги, мси си:>дақи чи|м>йли қи;(-
пи умримда уч^^атмагапмап.
— Хотииииги:! йўқлш?
— 1й>р .')ди... Ҳо:шрчи бир1и япшмай турпбмн:!.
— Мсга? ^('тиб қол.чимн?
— Иўқ. Мси ў:шм кс-гишим^н 'гўгри К('лди.
— 111у1И11И’ у чу и ^шии б у сқ^ш рп! К(!либ юр^-ап :)кипси:>-дн?
— Йўқ-йўқ. Ҳали айтдим-ку. М<м1 бу срга бир мақо.ш «««и!
учуп кс^ииидим.
— Иой, қаидий яхши. Уидн мсиииг ҳжггимпи бир ки'п>б
қнлиб (мипг. «Л;(ип1гаи, йўқ, ал;шпгни қи:шинг ҳа^^пн»,
— (;и:« ал;шигаимнси:(? Қаи;и1Й қш ш б?
— Ьуии1П' 'гирихи у:юқ. Л;шмли. 1^ ’йииг. /1хпшси, :)пп«тми-
1апи1и'и:<, слма1'апии1и:< ма^ь^^ул.
— 11с1-и, у)1лнси:<мн? 11(‘мипги:11п1 ў:<га|т1риб (":<са, бўла;ш-
ку, пж и...
— 'Гоки (к)И1қа^шрга ку^гги бўлии1и учуими? 1\ўйииг. Юрнпг
:>п;ш. Йўқ, 'гўх'гаиг. Ол;1ии м(!п чиқиб н>пнш|б к(‘^шй. К (‘йни
си:< бо|>асн:<. 111уи;(ай қилмасак бўлмай;ш. Хо^шмпи нпкштн-
рп111 учуп.

15

— Оипхои холиигиамп?

— Ха. М(“и к'<':и'уиимчи ('чиииб турии!'...

Чиқиб к(П'ди. '1\м;ц| циитди. Оубуг уиииг айтсииипн қп^тГ),

ктиигаии чи1;,чи. Қам%и>м аичи (кюди :>ди- Юииигии бу;|ди.

(!<>чп1<ии »('ли1а ў|>аГ>, цийгиб чиқиСлгапимди ди.\1>и:<ди «оии-

хои* кўрииди. 111и1>и|>лаГ>:

— 1\алий? — дсГ) (‘ўриди.

— •$ў|>, — дсди си|> (^ой <м;|>мисликка .\а|>акат қилиб.

— 1>иласи:|ми, бу с|)ақит 1оқо|)и ма^л-г^би^и! мс\моила|>га хи:<-

мит қилади. Лгар ма1>1^’л тутгии бў'л<‘и, к<'дИ|б |'>,'|)ниг. Олдии-

дии 1^иги|К)Қ қилсииги:<, бас.

— Хўи бўладн. Лгар йўқ д('масаиги:<, м<‘и у билаи яиа би-

|>а'<... Ҳаққи<1и тўлаймии.

— 1)ў|гги-бў|гги. 1>о|>и1М'|)ии1'. И^^та^^ати;^ гоиггача қоли1И1И1-

ги:< мумкии.

— Раҳмат...

(]убут хоиага қаГ|т»|б кирди. То ип а қадир мижжи қсх^май,

қи:<и<ии' миьик' хикоясиии тиигла;(и.

Л<()и4)а туги;и«б ў<тии қии1.'К)қ т<'мир й5’л сқисида бў^ииии

учуи т<-1<а|>ик-ат|М)фдаги мии:<илго.\лар аҳли уии о;1дий1ииа

қилиб «1)<'кат‘>д<ч"> атаитрди. Л<‘лида уиииг бир кақглар ди|)«'

бўГ|идаги <‘<'руиум <<рларда дсҳқоичилик қ<ииии учуи к<'Л1аи ў|)ис

д<'\қоилири «Кр<'<т1>)ии«а» д^ггаи иоми бор :>д<|. Лфифа

ў^^лиити иждодлари бу срга ўркачли ^п^глар багр>1даи кўчиб

т у и т т г а и . ,Л<‘;и1 чоркадор бўл1'аи :>лат бу <'рга к<'лгач, д<'ҳқои-

Ч1ьи1кми, (>илиқчил1ич, т<^мирчилик ка Гмхиқа ка<‘б-ҳуиирларии

ўр га та и . Лфи<|){питг ота<‘и ҳам буидаи и<тис1к> :>ма(‘ди ка

и1уиииг учуи уии «Усга 1»а|М)г* д<;йтиа|>ди. ,\иа шу у<та 1>а|м>т

б<ми ("м^лиси бирпи-к<Т1Ш кожи <тгии к<-.:<ла|)ди ичкиликки 1>ужу

қ5'<“|ди. Хоггиии :$ари(()а мактабда ўқит>’кчи;и<к қилар, у:«1б-

н>;и|б, уч-'гў|)т ойди Гм'рилад<иаи а|):)има1аи маоииа бир амал-

лаб рў:<к>р '1'<‘б|>ата|)ди.

Уч ўгилдаи к<'йии гугилгаи Лфи(()а мактабда л х ти ўқиди.

ўқ и и и т битка:<гач, ку|мта қигииб, тикукчиликии ўргапди. У

катга таҳарга Гм>риб, би|м)и пи<титутда ўқи и и т о|):<у қилар,

аммо оиладаги йўқчилик гу(|)иш1и бу ҳақча гаиириш б('с|х>Г1да

:)ди. 0 ’га-оиа уии -/койи чиқ<‘а, у^^^атиб 1оГм)рит тарая'1удида

16

эди. Уч акаси у ер-бу срда ишлаб юришар, ҳали бнрортаси
уйлаимагап. Синглиси Маҳфуза ҳам мактабни битказаётир.

Ҳастнипг аччнқ ҳазиллари бўларкан. Лфифа ниҳоят чи-
роГ|ли эканнга қарамай, унга ҳадеганда сопчи кславсрмади.
Қайтага кўримснзроқ бўлса ҳам сннглнсига ош з сола бошлаш-
ди. Оиладагилар бнр-иккисини қайтарншди-ю кейнн ҳарна
қутилганимиз, дсб ўи олти ён1лн Маҳфузани узатиб юборин!-
дн. Ўн сггндан 01Ш1б, ўн саккизга қадам қўйган Лфифа мун-
гайиб қолдн- Б у о|Шда турмуш яна ҳам қннннланшб, икки
акаси қайларгадир иш излаб кстди. Катта акаси1ш бир амал-
лаб уйлантиришди. Отаси тинимсиз нчар, онаси йнғлар, Лфи-
фа эсл янгаси билан чиқишолмай қнйналар эди.

Ўша куиларда онасининг шаҳарлик холаваччаси, маданият
соҳасида ишлокчи :шмонавий аёл нн1 билан Ьекатга келнб,
Пўл-йўлака11 уларникига кирдн. Иочор турмушларинн кўриб
ачнндн. «Рў;>ғорга ншлат», деб Зарифага нича пул ҳам берди.
Лфифанинг бахти очилмаётганнни эшитиб, ҳайрон бўлдн.
«Шундай ху1нр5^й қнз-а», цеб афстусланди. Кейин кутнлмаган-
да Зарн(|)ага; ♦Шу қнзнигни меига берсанг-чн, ў:шм одам қнлар
.^днм», дсди. Зари(()а нккиланди. У йи1ирма йнлдан бсрн ша-
ҳарда ямшб эрга ёлчимаган бу аёл Лфи(})ани бахтли қнла оли-
шнга ншонмас, аммо кўииш;1ан бошқа чораси ҳам йўц эди.
Отага эса барнбнр эди. Ш ундай бўлса ҳам у мудом чўллаб
турадиган томогиин қириб, н5'писа қилиб қўйди.

— Э.ҳти(гг бўласиз-да, қариндош, }нш ёмон йўлга кириб кет-
масин-а!

Шаҳар^пн^ меҳмоп бу пўпнсага жа1юб ҳам бсрпб ўтирмади.
Ўша куннёқ кнчкппа тугупчасипн қўлтиқлагап Лфп(()ани ша-
ҳарга олпб кетди.

Лсл исмп Шаҳарой, мадапнят 1ш (‘анъат соҳасига киргач,
Ш аҳипа, дсб ўзгартирнб олган бу хоннм ёпшик йнллари бир
нсча муддат [шққосалик қнлган, оз|юқ ап1у;ш ҳам аптган, П1у
орада уч кар|)а эр қнлиб, биро|)таси;ш муқим қололмаган бўлса-
да, учаласн;шп уч бола кўрнб, боз устнга турмушипн тузатиб
олгандн. Л ьни, шаҳар марказп;ш кичикроқ бир уй 1ш чстроқда
янги қурилган мавзеларнинг бирн;ш шианип кенг яна бир
хона;(онга эга эдн. Марка;|;шги уйипи хорижлик пшбилармон-

АПзЬег ^а\'01'у 17
когтйае!

0 ’2Ьек1з 1оп М К

лардам бирига ижарага бериб, кичкииа ашула ва рацс жамо-
асила кон11.ертмейстср деган ажабтовур лавшимда хизмат қилса-
да, таҳардаги юқори доираларда номи маълум ва машҳур
эди. Ьунинг сабабини кимдир Ш аҳина хонимнинг муҳаббат,
висол ва аЛрили1^1арга тўла бўлган яқин ўтмиши билан изоҳ-
ласа, яиа бнроп бугунги кундаги «хайрли» фаолиятига боғлаб
тушунтирар :)ди.

Ьу гаплар тун чаки , оғ:<И1а кучн стмаганларнинг ғийбати
бўлнши ҳам мумкин. Одамлар .ҳопир оғзи билан юрадиган бўлиб
кетишган. Ўша одамлар ўтган йили Шаҳина хоним 1^зил денгиз
соҳилида ;|дм олиб қайтгандан койин, «Қизларни олиб бориб,
фоҳин1ахона очган »кан>>, деган мншмишлпр ҳам тарқатишди.
Ллбнтга, буни ҳеч ким исботлай оанани йўқ.

11афсиламрини айтганда, Ш аҳина хоним табиатан муҳаб-
бат бобида .эркинлик тарафдори бўлгани учун биринчи :>рн -
доирачи йипгг билан а^нги саккиз ой яшаб, ўзининг ашаддий
мухлиси - бошидан кюталишшр гочишнн яхши кўрадиган қас-
соб й и ттга иккинчи хотин бўлиб теккан (марказдаги уч хона-
ли уй ўшанинг туҳфасн эди), қасчюб шўрлнк хафақон туфай-
ли тўсатдан ўлгач, ў1на кезлар эн д и тна танилиб келаётгаи ёш
кинорежиссёр йигит бнлан турмуш қурганди. Режиссёр ўсма-
ди. 1>унинг устига зинога руж у қўйиб, Ш аҳина хонимнинг
соф муҳаббатини ноймол этди. Уриш, ж анж ал, муҳокама...
Охир-оқибат режиесёр лнги мавзедага янги хонадоннни Ша-
ҳинага қолдириб, ўзи шнмолдш и 1наҳарлардш1 бнрига бош олнб
кетои...

Уч Гю^гани боқиш ва бунинг устига сш1ъат соҳаси;1а халққа
хизмат кшннидек огир 1ш:нк()а чекига тушгш! Ш аҳина хоним
қийинчиликларга мардона до1н бериб япшр, ҳатго Лфифа сип-
гари битн-ярим ночорларга ғамхўрлик қилишга ҳам ўлида куч
ва имкон топар зди.

Лфифанинг тикувчилик ҳунарн, паяндалнк боби;и1 ҳам қўли
апча н1нринлнгн, рўзғор;ш иншаб чарчамаганлш и Ш аҳина
хоним учун айни муддао эди.

— О п и , олбатта, яхши бир о;шмга узатаман, — деди у
қп:}нинг бошинн силаб. — Ф а қ а т са;»оқат билан, сидқидилдш!
хизмат қил.

18

Б у гаппи у юракдан чиқариб айтпш , ўлига қолса, чиндан
ҳам Лфифани бахтли қилин! иста1'ида эди. Ҳатто уч-тўрт сш
катта бўлмаганида тўнғичи Ҳакималига олиб бериб, келин
қилиин-а \ам тайёр

Лммо на иложки, ҳа(^тда ҳамиша ҳам одам айтганидск,
ўйлаганидек бўлавермас лкан. Ш аҳина хонимпинг ўзидан тўрт-
беш сш кичик бўлса \ам яқин дўстларидан бнри, ташқи иқтн-
содий ситеат соҳасида ишловчи бойвачча йи1нт Даврхоп Му-
қимхонов навбатоаги ташрифларидан бири чоғида Ш аҳнна
хоним билан хушбўй шотланд вискисини майдалаб ўти|>ар экан,
Лфифага кўзи тушиб, у бплан қизиқиб қолди. Табиийки, хо-
ним п1И|шкайф бўлса-да, бу ишрмсмз таклифни рад этди. Му-
қимхонов бўш келмшш. Ома қаттнқ туриб олди:

— Мсн бу қизнинг та1^1ири учуп масп.улман, жомим. Уни
бу йўлга киршзолмаймам. Мепга у боламдай гап...

— Қанақа йўлга, қизиқмисиз, мен унга уйланаман. Никоҳ
ўқитаман, — деди Муқимхонов вискилан хонимга тўлдириб
қуяр экан.

— 1^Гнш|-, Даврхон у гизга тўғри кслмайди. Қизингиз қато-
ри. Бупинг устига бир эмас, иккита хотимигп'из бўлса...

Шаҳииа хоким Муқимхоновнинг ўз хотинидд!! ташқари ко-
тибасига ҳам уйланиб олгани, шу бопс сафоратчшшк бобидаш
амчагпна катга мартабасидан аДрилгапидап ка ҳозир сердаро-
мад бўлмаса-да, ки<шкроқ лавозимга тушганидам хабардор эди.

— Э , эшитмадипгизми, айтмабман-да< катта хотин билан
орами очпқ қплдим. Ўзига ҳовли-жой, ўғил билан қизга бит-
тадам ум, маишна қплпб бсрдим. Расман ажралишдик-ку. 1^а1М1,
олиб юборайлик. Қами-қани. Л, яншнг!

— Эмди ҳарқа;ш|’| ёмг хотинингиз Гюр, — деди хомим виски
кайфидам бўшашиб.

— Опажоп, жоп опа, гму қмзимг изга омм1қ бўлдим, йўқ де-
мапг! 0пип1гизга сиққамнпи бсрамам. Мама о^пп1г. Ктмаса Я1ш ...

Муқпмхопов чўнтагидап бир боклам кўк қокк» чиқа|>пб таш-
лади. Ш аҳина хониммпиг кўзи ўйпаб кстдп. Ўзипи бопвучча,
деб ҳмсоблаб ю р тп бўлса-да, бумақа катта пулпи, очиш , ҳали
қўлига ушламагамди.

— Лма қамча? — д«У1и у бспхтиср мул богламиип 1^'лига
о;шр :жал.

19

Муқимхонов кулди. Вискидаи пнслаларга лиа тўлдирнб
қундн. Ичди. Хопимни ҳам қўяр;1а-қўймай олдирди.

— Яиа шунча! Рознмисиз?
— 1^ни,— деди хоним кўзи сузилиб.
— Э|)тага о;п|б кпламан... Лммо шу бугун ҳал бўлишн ксрак.
— Вой, нима дслнсиз. Туп ярнмдап огаб қолдн-ю. П 1у топ-
да муллапи қасрдап топамиз.
— Қапақа мулла?
— Иикоҳ ўқитиб оламан, деднншз-ку.
— Ллбатта, ўқитамап. Эртага. 1{ончш1ар даҳасида кичик-
роқ бир уйнм бор. Ўшапга кўчириб олиб борнб, пико.ҳлайман.
— Ж уда соз. Эртага ваъда қнлгап нулннгазнн олиб кслиб,
қизпн кўчнриб олнб кстаснз. Қо;шр эса кеч бўлдп, уйипгизга
борипг, — дсди хопнм уйқули кўзлари хуморлапнб.
— Майли-ма11лн, — дсдп Муқнмхопов. - Мапапиип пчпб
қўлйлик. Ў.'1иям мозорбости, жойндан олиб кслганмаи. 1^апи,
яна битгадап...
Ш аҳипа хопим умрн бино бўлиб бупча кўн нчмагап, бу-
нипг устнга таъснрн ўткир 1потлапд пискиснпи бпринчи бор
татиб кўринп! эди. Ғирт маст бўлди. ♦Ҳупшм борпда пулпи
ж о й лап тф и б чиқай», деб хосхопаснга кирди-ю қайтпб чи-
қолмади. Карапотга чўзилнб қолди. Муқимхо1юи бн|мх}дап сўпг
о|)тидап кириб, ХОПИМ1Ш снлаб-сийпалаб, розилигипн олди.
Хоппм апчайнн сқнмспз ҳуррак ота бошлагап чоғда у ўфи-
дек пусиб, Лфпфапнпг ошхопа ёпидаш одмигипа хопаснга
кирдн.
Ўша похуш оқпюм тафснлотларнпи Лфифапипг ўзпдан
эшнтамиз.
— Меп ҳалп ухламагапдпм. Ипматшдир тикпб ўтирардим,
— дсди ҳнкоясппп да1юм .'птпрнб Лфн(|)а. — 1Пу боис ш1гак1П1
ҳам ўтка1магапдим. Кутилмагапда эп п 1 К очилпб, у кпрпб кел-
дп. Ўп1апда номнпи ҳам билмасдпм. Гарчанд бу одам холам-
пипг :х-ки тапнпшарндап бпрп экапппп, шу боис тез-^гез кс;п1б
турипшпи апглаганмап...
— Холапгнз у найтда қўшмачшшк қилмас^шди? —деб сўра-
дн Субут омопа^ггипа ёпбопшаб. — Л ъш !, уйга бошқа қи.'}.1арпи
олиб келп|б...

20

— Олиб ксларди. Уларпн «дугопаларим», дсб таниигпцшр,
эркакларпи эса биз уларнипг эрлари, деб ўйлардик. Зиофат,
ўйин-кулш қилиб ўтиришар, очиш , бунда қанақадир бошқа
маъно борлигнга менинг а1у1им етмаган. Гоҳида Муқимхонон
ака сингари танишларн бирров келиб-кетиишр, ҳеч бнрн ётиб
қолпшнии эслай олмайман. Ўша тун ҳам уйда жимлик чўккач,
мен у одам кетпш бўлса керак, деб ўйлагаидим. Лек>н1...

У кирибоқ менга:
— Лфнфахои, қ^фқманг, снзга озор стказмайман. 1>нр оғнз
гаиим бор, холос, — дсди.
Розм солиб, англаднмки, анчайин салобатлн, босиқ одам.
Ёши қнрқлар атрофнда бўлса ксрак. Яхши кийинган. Онпоқ
қиммап^баҳо кўйлаги, олтин тўп1ағнч қодалган чиройлн бўйнн-
боғи кии1н1шнг ҳавасини келтира;(и.
У мулонимлик билан сўзлар, нуқул мснинг ҳол;и1н ортиқ
чнройли, озода, пашнда, қўлн гул тикувчи экаинм, бу г^чал-
лик, бундай ҳу>шр билан мепга нопок бир у11да хизматкор бўлиб
ю р и т сира-снра лрашмаслигини, меп ўқипп1м, олнй ма'1>лумот
олнб, яхшн ип1ларда нп1лапп1м кераклнппп! у^о^ирар, бу гап-
лар эса кўиглнмдагп ортуларга мос бўлгапи учун мснга сқар
эди. У:
— Сиз ҳсч бўлмагапда, «Од;.лй Мария«' сипгари «Модалар
уйп»пи очишипгиз ксрак, — дедп.
Мсп кулднм. Лйпан ў1па куплар телсви.юрда «Оддий Ма-
|)ня* дегап кнно кўрсатшшс^тгап эди мсп чипдап ҳам ўп1а
қнзги ўхпшппп! хаёл қилар эднм.
— Ьунннг учун, албатта, снзга яхпп1, мсҳрнбоп бпр ипсон
керак, — дедн.
— Тўғрн айтаснз,— дедим.
— Худди ўпш 1П1СОН мсн бўлишим мумкпп, Лфпфахоп, —
дсди у >|қнпнмга кс^шб.
Оғ;т;|Д11 нчкнлик .\н;1И ш^қшши! учун ўрним^шн туриб, ўзимпн
орқа|)пққа олмоқчи бўл;и1м. 111ун;|а у кутилмаппиш мсни қучоқлаб
ол;ш- ^^''юқ^шп! би|Х)бири;ц1 япа булбулдай сайра^! кстди:
— Лфифа, мсп сизпн бир кўрншда севиб қолдим. Ҳас^тда
муҳлббат нимшшпнп! билмай япшгандим. Мапа эшш ҳақиқий
<твгига дуч кслднм...

21

— Хотиииппи борднр-ку, қўйннг, уят бўлади, — дедим сод-
долнк бшшн.

— Хотнннмга севмай уйлангандим, ажралганман. Қознр
бўндоқман, Лфифа. Агар рози бўлсаигиз, сизга уйланаман.

— Менинг ота-онам бор, ў1налар билишади, — дедим унинг
чангалндан чнқишга уриниб.

— Опа билан гаплашдим. Ота-онангиз «Сиз кимга рапо
кўрсангиз узатннг*, дейншган экан. Она рози. «Қалин пулимш
ҳам олди. Сиз агар... агар розн бўлсанп», олтинга кўмиб таш-
лайман. «Одлий Мария'^ нима бўпти, сиз маликалардай яшай-
снз, — деди бағрига маҳкамроқ боснб. - Тайер уй-жой. Маши-
па олиб бераман. Дипломатил ипститутида ўқийсиз. Ч ет ал-
ларда яшаИмнз...

Мен унинг қучоғндан сирғалиб чиқиб, лна жойимга ўтир-
днм. У қаршимда, каравот устида ўтпрар ва ҳамон тинмай
жапрар, мен зса ногаҳон хаёлимга келган фнкр бнлан оли-
шардим. «Хўш , нима бўпти, уйлш1гап, хотин қўйган бўлса.
Ҳали Гчн йигит-ку. Келиб тургап бахтдш! юз ўгирма, рози бўл*,
дерди бир к5Н|глпм. «Ишопма, бу одам алдаб, мақсадига эри-
пшб, сўпгра та1Ш1аб кетади» дерди яна бнр кўнглим.

— Олнпг, мапа бу сизга, — деди у бўйпидаги қалнн олтин
.'шпжнрпи ечпб менга узатар экап. — 1^ани бўйнннгнага та-
қпнг-чи, оҳ қанда>1 яраи1ди, Лфифа.

Могоҳ болалнгнмдаги бир ^швҳа .^имга тушдн. Отам у пай-
тлар пчмас, топиш-тутиши ҳам ёмонмасди. У мени яхши
кўрар, «опа қпзим*, деб эркалатар, шаҳарга туш са совғасиз
қантмасди. Внр гал шупақа оддпйроқ бир су|гьий маршрпд
шодасини олпб кслган ва; «Қани, 01ш қнзим, бўйнипгга тақ-
чи, о.ҳ, қапдай ярап1;1и-я», деганди. Ўш а су1П>ий марварид
отампннг сўигги совғаси эдн. Ўшапдап ксйип т)'рмуш ўзгарпб
кстдн. Отам тонгапини ичадиган, наинки менга совға, уйга
егулик бир нарса кўтариб келишга қурби стмайдигап бўлдн.
Мен эса отажоппмпинг беғубор дамларини, олиб ксладнгап
совғаларипи соғинар эдим. Б у соғинчнипг эса ннҳояси йўқдек
туюларди. 1Л у боис Давр ака узатгап олтин запжпр кўпглпм-
даги пазнк бир торпи чертиб юбордн. Қарп1имда отам, ҳук
ўнш павқирон йнгнтлик чоғидаги қадди ти к, хушбичим, хуш-

22

ф съл падарим тургандск тую лди. Беихтиёр жилмайдим.
Ьўйпимга тақилган олтии заижирнинг му:адек тафти бсни?^оя
хуш сқарди. Очиғи, умримда бнринчи марта олтии буюм та-
қншим эди. Виласиз, қиз бола тақиичоққа ўч бўлади. Лйниқ-
са, тилло тақинчоқлар...

Давр ака туҳфасининг менга маъқул келганини ссзди, ше-
килли, қўлидап! олтнн соатини ҳам ечнб узатди.

— Мана олинг, муҳаббатим чин. Бор-йўғим снзники.
— Б у эркакларнинг соати-ку, — дейман содяалик билап. У
кулди.
— Майли, олаверииг. Сизда тура турсин. Эртага асллар-
нинг узук ва зираги билан қўшиб олиб бераман. Хўнм н?
Мсн нима дейишни билмасдим. У кейин нюҳона бсзатил-
ГШ1 уйи борлипши, истасам эртагаёқ номимга ўтказиб бери-
ШИ1Н1 айтди. 111у аснода кийимларимни счишга киришди. Мен
ожизгина қарннин1к кўрсатардиму, унинг кўксидан итариб таш-
лан1га ўзимда на куч, на ж уръат тонолмасдам. Кўиглимнинг
қасридадир «Тақдирга тан бер, псшонш1гда борини кўрарсан»,
ДСГШ1 садо эшитнлар, бошқа лна бир жойқца «Жонингни асра,
бу одам ссни расво қилиб та1Ш1аб кетади», деган овоз ҳам лн-
граб турар, лекин мсн уни эн^ипнини истамасдим.
Хул^шс, мен ҳисснз, ихтиёрсиз таслнм бўлдим. У мақсадига
стгач, кўнгли тўлди, нюкиллн, яна ҳам мсҳрибон бўлиб қрлди.
— Эртагаёқ бу ердан олнб кстаман. Энди сен менииг хоти-
ннм бўлдипг, азизим, севгилим. Лйт, мен сенга сқаманмн?..
Ўзииииг бемаъни саволидш! ўзи кулди. Чунки эиди мсн
учун бу1шнг аҳамияти йўқ эди. Ф а қ а т ... кўнглимдаш пннш
қийнапиброқ айтдим:
— Кичнкроқ бўлса ҳ ^ тўй қилнб, огга-онамни чақнрсаншз...
— Ллбатта, чақирамиз, жо1П1М. Ллбатта...
Тонг ёриншб қолганди. У чнқиб кстди. Ўша куни келмади.
Эртасига .ҳам. Мсп холам1тнг, холам менинг кўзимга қарай
олмасдик. Бир ҳафта ўтгандш! кейип холам ёрнлди. Бонншнн
кўкснга боспб йиглади.
— Псшонанг шўр ЭКШ1, болам. Давр аканг чст элга қочиб
кстнбдн.
— Вой... Псга қочади?

23

— Жииолтчи экан. Эргга-икдии 1^мокқа олтиларнии билган...
— Эпди пима қиламиз...
— Таниш дўхтирим бор. Ўшаига борайлик-чи...
— Хуллас, холам мени таниш дўхтирга олиб бориб «давола-
дн». Дапр ака1Н1 унугишим кераклнгани, у билан бўлган воқе-
ани ҳеч қачон, ҳеч кимга айтмаслишм кераклигини тайннла-
ди... Ксйнн холам менн лна сотдн. Пулдор бир одам ваҳший-
ларча :>ўрла;1и. Лна дўхтирга бордим. Б у гал у мени «даволаб»
бўлмаслигинн айтди. Шундан сўнг мана шу уйнинг доимий
«клиснти» бўлнб қолдим... Лйтганча, холам мени +Му1^имхо-
иов қочнб кстнбди», деб алдаган экан. У аблаҳ кейин ҳам бир
неча марта келди. Сурбст кулади, ксчирнм сўради.
«Сияни чш1дан ҳам ёқгириб қолгандим. Хотнним судга бер-
ган экан. Лекин ншларим чапнасндан кетди». Лна совга-салом
қилнб кслди. Мима ҳам дердим. 111у1Н1сига ҳам раҳмит. Баъзи
бировларга ўхишб .{ўравонлик қилса, урса-сўксо нима қнлар-
дим...
— Иега мшн1цияга хабар қнлмқдннгиз?
— Вилмасам. Лввалига ақлим етмаган. Кеннн холамнн
алдимми... И|нқилиб, шу аҳволга тушнб қолднм.
Лфифа ниғлар, аммо йиғлаб-йиғлаб чарчагаи, шскнлли,
ЙН1ИСИ ҳам алланечук ҳиссиз эди. Субут у1ннн' нимқоронғида
қўнғнр тусга кирган сочларини оҳнста силади.
— 1^йннг, хафа бўлманг.
Лфифа ўқрайиб қаради. Лфтидан у сохта тасалли берин1-
лардан .юда бўлиб қолпн!, ясама ҳамдардлик унннг ғазабнни
қўзгатарди. Лммо у Субутнннг таскини самимий эканнни ту-
н1унди. Чеҳраси мулойи^ишшди.
— Энди кстақолннг. Ф а қ а т илтимос, сзса1ннз... Лоақал
исмларнн ўзгартирнб сзинг. Ишқилнб, холамга ган тсгмаснн.
Унга бнр ган бўлса, мен кўчада қоламан.
— Хотнржам бўлинг, ҳеч кнмга ган тегмайдн, — дедн Су-
бут. — Истамасгн1гнз умуман ёзмаслигим ҳам мулн<ин. Ф а-
қат... Фш^ат сиз бнлан яна бир учрашсам, дегандим.
Лфнфа маъюсгина кулдн.
— Қарзннгизни ундириш учунмн, — деб сўради.
В у ҳазил самимнй эди. Субут ҳам кулдн.

24

— Й ўқ, қа|К111М11и тўлпш учуи, — дсди у. — Ву орга қуиғи-
роқ қилсам бўла,чим11?

— Й ўқ. Лхтиои, телсфоииигизии озиб берипг. Мси ўзим
қўнғироқ қиламап.

— Қачои?
— Қачоп дссаигиз.
— Эртага, маИлими?
— Майли. Қайсн иайт?
— Соат тўрт-бс1иларда. Бўладими?
— Бўла^ш...

Субут Сюкиннипг журналда .-тьлон қилинган «Путаймон-

нинг аччнқ кўз ёишарн» мақоласи ҳам унинг ат|юфида бўл1ан

ган-сўзлар, уларни бости-бостн қилин! учун Шаҳинахоним то-

монидан чекилган муайян азиятлар хусусида муфассал тўхта-

лнб ўтнрмадик. Б у можаронинг иировард оқибати Н1у бўлди-

кн, Лфифа кўчада қолдн. Й ўқ, 1иаҳииа хоннм жняннни кўча-

га ҳайдаган эмас, ахлоқ мири1аби1ин1г таиснн на талаби ҳамда

Субутиннг маслаҳату илтижолари туфайли Лфифа ушбу «қад-

рдои» гўн1адан бош олиб чиқнб кетди.

Энди у нима ҚИЛИПН1И , қайга бори1пни билмай анча калои-

ланди. Субут уига стоқхоиасннннг манзнлиии ёш б бсрган, ке-

ч^^^^рун кнрнтажагиии айтган. Лскин кечгача ҳалн пақт узоқ

эди. Лфифа бир хаёлн қишлоққа кетворгиси кслди. Б у с|)ик-

ридан шу .'шҳотиёқ қайтди. У ўзи учун маъиисиз бў1нлиқ-

дан бошқа 1шрса кўрмади. Тўғри, омади чоииб қолса, пайтн

келиб отасн упи ўзнга ўхшагаи қашшоқ, бу1шнг устнга қа|)и

бир бскорчигн узатин т мумкии. Лммо ўнш ичувчи такасалтаиг

ҳам лўлииниг .^ркаш сннгари бир умр унинг ҳнсобидан яншй-

ди. Х ун ук ўтмишини эсига солиб, кун бсрмайди. О ёқ;три уии

«Соҳил» истнроҳат боғн сари етаклади. Дарахгюрлар орасида-

ги тош йўлакдан оҳиста одим^шб ўй сурди.

Субутнннг таклнф н астойднлмиди ёки шунчаки раҳми ке-

либ, уидан беминнат бир маъш уқа сифатида фойдалаинб

юришни ўйлагаиднр. Фойдаланнб бўлгач, танмаб кетади.

25

Е>011|қаеин11, литр оғнп п, (Чироғнин киднридк- Лфмфа бнла-
дн: лркакларннмг барн бнр хнл. Ҳ атто ў:и1нн «Энг ннсон-
нарпар» дсб ҳнсоблоичн Момиц нсмлн бир кмнорежиссёр
нигнт ҳам унн алдагаи. Ьошнда «Сиз гўзалликда таиҳоси»,
мси снзин бу срдаи олиб кстаман, кииоюлдуз қнламаи, снз-
нн «Оснс г5^шли*^ таилопида қатиаш тирамаи, бнр умр бнрга
бўлами.')», дсб қон-қои ваьдп бсргаи. Икки-уч миртадаи сўи1'
қорасиин кў|к’атмай кстдн. Ксииироқ Лфифа уин телспи-
зорди ♦Муҳаббат ва оила» дсгаи кўрсатуи олнб бораспганннн
кўриб қолди. (к;кги, садоқит, иифодорлнк ҳақндаги чи|м>йли
гииларнин .')нттиб зисасн қотди. Ўии! слғоичн на и тлқи м
одамиииг бнр юмалаб ахлоқ ҳимоячисига айланиб қ^^лганн-
дан ҳайратга туи1дн.

Субутга кў|и’ли иснмастгаиимииг с>баби ҳа.м зҳтимол оркак
:и)ти;(ан а:1бя|н>йн кўиг.'и1 қолгаиидам бўлса кс[Ш1;, д«;б ўйлади.
Й ўқ, Лфифи э|)каклардии буткул иафратлаиади, дссак уича-
лик тўғри бўлмас. 1»у қаим }1ма одкий бир ўлжа, тўғр»|юғи,
тнрнкчилнк манбаи бўлиб кўр^мшр, кўиглида иа бир ҳис, иа
бир туньу уйғоиир одн. Лҳсн-аҳсида у «Ннрничи муҳаббитимии
/1,а»рбск ака моймол қмлгами учуи шуидан бўлдн», дс1аи хасл-
га борирдн-ю, ислида ўнш тошшлшчи амплдорга иисбатан
кўнг;и1да чнндаи .\ам қанақаднр нифнс туй^-у бўлгаиига инюи-
масди. Мчп13 Қ0ЛПИ1 ксз^шри^ш «Мсн ўзн муҳаббит иима^ммнии
билар.мидим», дсгаи санолга жапоб и:>линди. Саккизиичига
кўчгаииди акиснинмг синфдоим!, қўиғи(юқ сочлп Лбдура:кюқ
мс\11м1 йиш т крнги яхми! кўриигш!. «Ш у йигит МС1ИЧ1 хат с;н‘и,
жииоб бсрардим* дся ўй^шб юр^^ан.

Г>н|юқ Лб;чура'поқ ун!'^ хат Гмма^ш. Умннг миьиолн боқиш-
^шриги жшюбин иуқул: «{^ш йсии, қи.-миюқ», дсйиш билаи ки-
(|х)шшиди. Ксйни ў10ипга кстиб қш1ди. Л(()И({)а уин эси;1аи чи-
қар;и1. Эм;и1 ў<1ласа, унннг Лбду1>аз;юққа б ўл тн туйғуси бола-
ларча бнр ҳаиасдии бон1қа иарса .')мас;(и. Ксйни ,^|ди|)б(м{ уиинг
боипалик тасаик^рларш^ш! қугилмагаи содда, бсғубор дунёсига
муттҳам ларча ш "|С |)лик б и л ш ! б о с т и р н б к и р д н . Л|х<имагаи б и р
'пииш :шижир, слғои 1Ш1^шлир о ш зи т уии (хюи 1Ш а|хюи «ггиб
ол;(и. Уиинг онноқ қоғоздск то :ш , маъсум нужу;(ига ўчмас бир
доғ бўлнб томдн. Г а р ч а и ;( ^ и и и г сохта .')р к и л и и ь'ш р и , ютоқиб

26

ллаб-юлқашлари Лфнф«га ёқ^ушдек бўларди-ю бечо^и қиз бу

оний ҳаяжоииинг қо^юп^у ҳужра;№и тан1қарнга чиқмаслигнни

ички |)ир ССЗП1 билаи идрок ятиб, ҳафсалаги пир бўларди. Унниг

никоҳ ўқипни, уйлапиб бахтиёр 1^илин1 ҳақнддин шшшларига

инюнчи ҳам қумдаи қурилган уйча сингари омоцат эди...

С^-бут ў1па тун унинг қў;н1ни ҳам уишамади. Пуқул тикил-

ди. Ҳапас, ҳайрат, саросимага тўла тпх)ҳи Лфифа1пп1г ки-

кўзларига, елкшшри, қўллари, осқлари, хуллас, бутун бадапи-

га игпадск (гаичилар, лскпн оғритмасди. 1Лупда Лфи((ш илк

бор бу одам одатдагн «ўлжа»лардап бири ямаслипип!, бу одам

унга (|шқат ўз ҳирснпп қондирпп) мақ(га;1ида эмас, оллақаидай

бошқача, унга та п и т бўлмагап ҳиопар билаи қа|шотгапини ҳис

этди. Дастлаб уялди. Илдам туриб, кийиниб олмоқчи бўлди.

Кейин алампаиди. Кўипп1да «Мапа, кў]), меп шуиақа аҳнолга

туипап расво бир қи;1ман*, дсган бпр 5^ка(ип1К бплаи терс ў| и-

ршп1б ётаперди. Ьир қур жиҳли чиқиб; «Ьўлақолмайсизми?»,

дегап маъпо;1а гап ҳам қилди. Гани та'1.сир этмагач, «Ву одам

касалмикаи», дегап хаёлга ҳам борди. «Меи (|х)ҳи1иалар ҳаГгги-

пи ўргаииш, (Ъиш учуп келднм*, де^ап г а п и 1Н1 эшитгач, 1юга-

ҳон қў1)қиб кстди. «Эп;(и бутун дунёга пшрмапда бўламап*, деб

ўнла,чи. Гарчапд буиииг эпди сира а.ҳамияти иўнлигини, упга

олам барнбир бўлиб қолганипи билса-да, ота-онамнниг юзи

ер!'^ қарамаспп, қад/П! эгилмасип, дегап ташвишга тун1ди. ('^см

па ман.ишшрпп ўзгартириб (\'иикатни билгач, бнрш тиичлап-

дн. Кзса-ёзсип, бошқаларга сабоқ бўлар, деб ўйлади. Суб^т

дўегона хай[);шшнб, т(у1е(})01п1пи бериб ксггач, зсрпккан 1шқт-

ларпда бир-иккн қўнгпроқ қилди. Ьириичи бор қўиғнроқ қил-

ганнда Субупш нг «Энштаман», дсгаи маПип, бо(;иқ оишини

эпштпб, псгадир ҳаяжоплапди. Юраги гуииллаб кстди. нюш-

гаиидан й и г и т п и п г исмиии тўлиқ антмай: -

— (1убут ака, сизмисиз? — деди.

— Меимаи, Л(1)И({ш, ўзиммап, гапираиерииг, — деди сим

ортидаи Субут.

— { 1хшнм11С113, оссалому алайкум, — деди Лфпфа. Яиа

ҳаяжопланиб, сўзлари иойма-1ЮЙ чиқди.

— Ўзингиз-чн, ўзингнз қалансиз? — делн Субут. Тоиунш-

дан у1шиг ҳ а м ҳ ш 1Ж 0 1 ш а п а ё т г а 1ш сс;>илди.

27

Лиа шу сибаб бўлдими, улар бир-иккн о т з суҳбат бшшн
чсклапиб, хайр.'1ии1ишди. Иккиичи марта Лфифа ўзиии аича
босиб олиб, аича гаилашли. Мацола иима бўлгаииии сўрали;

— Ва-ьдаипиии уиутгаииипи йўқми, ишқилиб? — деди.
Учиичи марта Субут «Учраишайми.зми?», дсб сўради. «Май-
ли, фақат бошқа вақт, бои1қа жойда^», деди Лф ифа...
Ўшапдгш ксйии ^шқола чиқиб, Ш аҳииа хоиимнииг хуфия
сшгпишти усти;|д булутлар пай;1о бўлди. Гарчаид мақолада хо-
иимпипг мапзили кўрсатилмаган бўлса-да, 1иаҳардвги қатор
махфпй исловатхоналар қаторида бу ерга ҳам миршаблар бо-
стириб кслишди.
Ўпш куии ксчқуруи унипг ҳузурпга эски ва мудом павқп-
роп Муқимхопов кслгап, ўзипинг лсама хушомадларипи лп;1п-
гипа бошлагаи, Лфифа буидаи кўиглп бсҳузур бўлиб ўтирар-
ди. [>оп1қа хоналардап! икки қи:)пи «мижозлари» билап бпрга
дарҳол олиб кстишди. Лфифатп1г бахтпга миршабларпппг
каттаси М>п<пмхоновни таниркаи. Қую қ саломлашиб, «Ока-
хоп, узр, бсзот^а қш1дик*, деди. Кспин мулойимгина қилиб
♦Г>у гр;1аи тсз|юқ чиқиб кетганиппи маъқул» деди. Муқимхо-
но» чўтвги^ип! бпр ҳовуч нул чиқа|жб, миршаббошппинг қўпии-
га тп1у1п па *1^изга ҳам гап тсглюсин*, деди.
Миршаббопп! Ш аҳпна хоиимни стаклаб, шсрикларипипг
ортпдап чиқар .'жан Лфпфага:
— Эртабплап бу ер;|дн қр(>апп1И ўчпр! Иккпичи мартв қўлнмга
тунюапг, ҳеч кимпи юзхотир қилиб ўтирмаПмаи, — деди...
Богпппг тсмир панжа|>али ;шрвозаси томондан Субут кўрип-
ди. Лфпфа ҳайрат ва с(;винч билан упинг истиқболига инт>1Л-
ди. ♦Ксчқурупгача сабри чп^шмагш!'», деб ў^йлади ҳалжопла-
пиб. Лммо бу ср;(алигипи қаёқдан билди, қапдай тонди?
— Лссалом, — дсди /\фифа бириичи бўлиб салом берип1га
ҳаракат қилиб.
— Ваалапкум, — дсди Субут бсихтиёр Лфифапинг қўли;(аи
у1шшб. Лфпфшпп1г эти жимирлаб кстди. Умрида бирипчи ма|)та
шупдай бўлди, агар адап1маса. Ф ақат эти эмас, ю|>аги ҳам
жпмирла;и1- (хжип бир жимир;ши1, ба|юбарида кўксидаги бс-
:ю в т а ;п 1К , ғашлик ўриипп енгил ҳолсизлик о1уин1даги ҳаловат
эгаллади. Бсихтпс]) *уҳ* тортди.

28

— |^аплай килиб топдипгиз? — деди бўшашиб.
— Юрагим ссзди. Ҳойиаҳой, шу боғда бўлсангиз ксрак, деб
ўйладим.
— Тўғри ўйлабсиз. Б у боғ сокии. Одам сийрак. Хаёл су-
риш1-а қулай...
— Пималар, деб хаёл сурдингиз?
— Энди мима бўлади, деб ўйлаб ўтирибман.
— Ўйлаиманг, ҳаммаси яхши бўлади. Юринг!
— Қасққа?
— Истаган томоиингизга. Хоҳласангиз, бирон жойди туш-
лик қиламиз.
— Майлн.
Воғ ёиидаги «Қокурнлган ж ўж а» емакхонасида опқатла-
нишди. Лфифа хушхўр номидор шарбатини ма:<.ш қилнб си-
мириб, иштаҳа билан онцатлаиди. Ксйин .юбитлар са|)ойи-
нинг кииохонасида «Муҳаббат синовлари» деган м усиқш т кн-
нофильмни томоша қилишди. Ф ильм икки ОН1ИҚИИНГ айри-
лиғи бнлап тугалланса-да, улар ҳали бир-бирларига стиншш-
лари мумкин. дегон умид билан суғорилгаи эди. Афифанинг
кўнгли ёришди.
— Кинохонада кино кўрмаганимга анча бўлгаиди, — деди
у. — Мажш қилдим. Раҳмат сн.)га.
— Энди ҳанвонот боғига тун1амиз, майлими? — дсди (^убут.
— Майлн-майли, юринг, — деди Лфифа ёш боладск қуво-
ннб. — Умримда ^'ушмаганман.,.
Қайвонларни :швқ би^шн томонш қили1и асноснда Лфифа
ғашланди.
— Бечораларт! қафасга солиб қўйишгани яхши бўлманти,
— лодн.
— Уларда онг йўқ. 1^ф асла акаиликларини (ч\чин1майди, —
д(;ди (-убут. — Муҳимн, уларга вақтида овқат беришади.
— (Рақат овқат билан бахтли бўлиш қийин.
— Оббо, (;нз-эй, ({шлсафий фикрлайсиз-а, — деди Оубут. —
Умуман (|>ақат чиртйли .')мае, ақлли ҳам зкансиз. Мега ўқин1га
кирма1'аисиз?
— Ш ароит бўлмаган-да, — деди Лфифа маъюслаииб.
— Ҳа-я, уар... Лммо ҳали кеч .эмас.

29

Кеч кириб қалди. Улар (^убутиинг ётоқхоиасига стиб ке-

ЛИ1ПДИ. Дарбоп чол да^тлаб уларга маъиоли тикилиб, Лфифа-

га нплаили:

— Ўи бирлап кейии қолиш мумкии эмас, биласиз-а?

— Ьиламиа, Ройиб ота, — дсди Субут чолиииг |;ўлига пул

қистирар акаи. Лфифа уялди. Субутиииг хоиаси тўққиз қават-

лп оилавий ётоқхоиаиипг бсшиичи қаватида бўлиб, битта ка-

ранот, бир эски стол па иккита омоиат стул, деразасига ўигиб

кетгап духоба парда осилгаи гарпбоиа бир ҳуж|>а эди.

— Ўтирипг, — дсди Субут стулга пиюра қилпб. — Меп ҳоаир

чои қулмип. *

— Мсп қў^яқолай чоппи...

— Йўқ. Спз мсҳмоисиз. 1{ейии ошхопа қа(;рдалигипи ҳам

бплмайсиз-ку, — дсди кулиб Субут. — Дарвоқе, умумпй оигхо-

иа узуп да\лиз|пи1г мапаип томоии;(ап1 чстида. Нарпги томо-

пида юиппии! .хоиаси. Улм умумий. Лёллариики. Эркакларш!-

кп бир қапат иастда. Лгар ювиимоқчи бўлсапгиз, мапапи со-

чпқип олииг. Ю пииасизми?

— Майли, — деди Лфи<|)и иккшшпиб. Кўпглидд жпсмига 1Па-

.ҳииа хопимпипг июхрпа 1Ш1пик'идд ёпиипш! ки|ишрпи П1у о;1ми

стоқхопа1И1пг умумий ҳаммомплд юппб тапшаи! п(тап1 бор :>;1п.

— Ю рииг, бўлмаса...

Ўп дақиқадап сўиг улар стол ёпига ю;)ма-ик< ў1>папп|б, чой

ичипшб, суҳбатлатиб ўтирипшр, Лфи({)и ҳаммом;ши чпққа1И1

ту({)айлими, ё чой та(}т1дапми ски ички бпр ҳаяжоидапми

қп:шриб кетгаи, ҳўл сочлари;шп хушбўй атир совуи ҳиди апқ-

ир;1и. ХаСмпишп ажабтовур фпкрлар ксчарди.

— Лфи({)а, исмипп1.')пип1' ма^нюсипи биласизми? —;(сб сўра;1И

Субут.

— Йўқ, — ;1еди Лфи(|1а ясама соддалпк билап. - Ипма экап?

— Ростдап ҳам бплмапсизми, қўйсаигпз-чи. Наҳотки, ҳеч

қизиқмагап бўлсаигиз?

Л(|)И(|)а маъюс ерга қара;п1. «Ьиларкап*, д(^ ўйла;(и Субут.

— 1>илгаиим;(ап ппма иаф, қайтага ботқачароқ бўлгапп

ЯХ1ПИ .эди. Лфп(|)а — покиаа, ;1сгапи. Меи покп.ш эмасмап, —

деди қиз йпғламсираб.

— Ўкипмапг. Сиз поки:шсиз. Сиз ўз ихтиёриигиз билап

кирма;1ипгиз-ку, бу йўлга. Си^п-а човут солгаилар ўз паҳсла|>н-

30

га ботган, с№)ни булғамоқчи бўлиб, ўалари лпада чиркиилат-
гаи одамлар...

— Б у гаплариимг энди фойдаси йўқ-ку. Қи:<лик иф«|)атим-
дан, шаънимдан айрилганман. Энди мсни \еч ким олмайдп.

— Мен оламан, а1-ар розн бўлсаншз.
Лфнфа ср;(ан кўзнни бирртв узиб, ялт этиб Субутга қара-
ди. Иигоҳида «I анлари самимийми?* деган сапол бор эди. Саво-
лига жавоб тонолмади.
— 1у?йсаигиз-чи. Сиз ҳам Н1у тонда мақсадингизга етиш
учун алдаянсиз.
— Менинг т у тонда ҳеч қанақа ♦мақеадим» йўқ, — дедн у.
— Лгар «хўн* дссангиз ншръин никоҳ ўқитиб, ЗА^Х^цш ўтиб,
ҳалол қш1иб оламан.
Лфнфа лна 1П1гоҳини срдан олди 1Ш(>убутнипг кўзнга қаради.
Дастлаб хаёлидаи *|{ўзлари мсннкига ўхшаган қўирир экап»,
дс1'ан фикр ўтдн. Ш у фикр баробарида илгари учрат1ан эр-
каклардан бироргасииипг ҳам кўзига, паинки кўзнга, баам<н
киига қарама1анн1н1 эслади. Ҳатто ўню *бир одам* - уми алдаб
биримчи ма|)та ба^июм эт1Ш1 Дапрб<;кнмнг ҳам чсҳрасига ту-
.чукроқ ра;«м солмагамди. Эҳтимол, хатоси ҳам пслнда шу бўлпш.
Лгар ўша одалмм1нг 1Ш-кў:н1га лхшироқ қарагамида, маккор-
лигннн, рискорлнгмни англаган па алдопнга учмагам бўларми-
дм. Кмм бмлсим...
— Ммма дсйсмз, Лфм({м1? Тўғрн, мем турмум! кўрган одам-
ман. {<)мн1м ҳам си.|дам анча кагга. Лекмм снз |юзи бўлсангмз,
мо^шитзми, мш1>ммш'из1м1 о1у1аб, моюшб, минбаъд гард |ф|дир-
масгм1кка ва1|Да б<фа^шн.
— Хотиннмгиз бмлам мсга ажрам1дммгмз? Ьолангмз бор-ку?
— Ғ^уннмг сабабимм тум1унтнриш қийнн. Чунки ў:>нм ҳам
ЯХММ1 ту'Н1умолма;и1м. Қмзммга кслсак, ун^^ан ҳсч қачом 1ю:{
ксчмайман. Лммо у смз бнлам бахтлн турмун! ксчнршинмиага
ха^шқмт бсрлшмдм. Пмма дсйсм;»?
— Вилмасам, — дсдн Лфнфа, — ота-омаммннг олдидан
ўтммг...
— Ллбатга, ўта^м13. Ило/км бўлса, кс^шсгггам дам олмм1 кум-
ларм бораммз бмрга.
— Вом, мсм уяламам. Ўзммга-ў:м1м сопчн бўлмб боргамдск
бўла;и1...

31

Лфифа тунцай дедн-ю қўрқиб кетди. «Лйинб қолса-чи*,
деган болаларча гумон, таҳлика ўтди кўнгли;ц|п.

— Майли, мен қишлоққача бирга бораман-у... Уйга ўзин-
гил кирасил.

Субут қи»нинг гўллигидан жилмайди.
— Уйитн.зга кирмай қаерда лшириниб ўтирасн.']?
— Лммамникига кираман. Лнча,чан бери борганим йўқ.
— Майли...
Кейин суҳбат мавзуси яна Субушинг оиласи, собиқ хоти-
нига кўчди. С'.у6ут Зардарёнинг узоқ қишлоғида туғмлгани, кейин
ҳаёти фақат машаққат па лах,матдан иборат бўлганини сўзла-
ди. Хотини ҳақида ёмон гапирмади. «Лхши аёл. Ш унчаки қай-
нонам билан дунёқарашларимиз тўғри келмади*, деб қўя қол-
ди. Кўпрок қизчаси ҳ^қида ганнрди. «Лгар б<;ритса,'ўзимиз
та|)бия қилардик*, деди.
— Ьермайди, барибир, — деди Лфифа. — О1Ш ҳеч қачоп
боласини биропнинг қўлига бермайди.
Субут хўр«'инди. Кейнн бу ҳақ,ча бо тқа 1'анирма;1и. 111у туни
улар икко1ишри ҳам мижжа қоқиншади. Субут Лфифага кара-
вотга жой <ч):н|б, ўзи ерда, д<фаза ёнила ётди. Хонадаги қоронг-у
сукунатни аҳён-аҳёндаги енгил хўрснниш па чуқ^'р нафас саси
бу.шр, (]убут мунгли бир қ ў и тқ си н тр и таралаёгган ана н|у
овюни ўйчан тинглаб етди...
Лфнфа ;к-а лнтикар, гоҳ Н10ддш1шр, иттоб турнб, ўзинп
Субутнинг багрига отгиси, уни йиғлаб-йнғлаб 1^чгиси, ранг-
нар 1о;1-кўз;шридан ўнгиси, «халоскорим*, дея эркалатгиси,
сочларпдан меҳр билан тортцилаб, ботини кўксига босгисн
кгишр, лекин уялиб, ботинолмасди. Гоҳ маъкхг;ш1шр, «Пега бу
мард нигитни анвалроқ учратмаднм, нега пок вужудимни унга
гард юқтирмасдан тонншролмадим», дея ўксинар, бўкпи-а алам-
лн бнр йиғн ксларди.
Ш у кўйн топг отди. Субут ишхонасидап жавоб о^тб, Лфн-
фа ҳамроҳ^пн ида «швчиликка* от;шнди. Лфифа Я1ш биро:! тн-
хирлик қилдн-ю к(гйип кўнди. «Ьўлар нтнинг т(к(|юқ бўлгани
ЛХПН1», деб ўйлади...
Қин1лоқ;шги кичкинагина тўйни ўтказиб, ( 1убут Лфифани
шаҳарга о^н1б кслди. '1Ъшбала|) ншҳарчасидаги «1<'п1лар* та-

32

мал;м<хонасн;1а ўн бсш-нигнрма чоғлн дустларн ннггнроки^^а
мўъж азпш а ^ирнп! ҳам қил;1и. Б у ора/ш ҳамкасб ўртоғи Со-
лимуҳаммал унга ўаи яншйднган 4;юм*дан ижарага бир хоноли
ғарнбшна кулба тоннб қўйдн. Келннни И1у ерга тушнрнб ке-
лиш;1и. Лфифанннг этид аги опноқ ҳарир келинлик лнбосн
унга чандон ярашгаи. Субут одмнроқ бўлса-да, хушбичим қора
коспом киИган.

Ллмисоқдан қолган бир сим каравот, кнчнк <ггол ва икки-
у ч с т у л , зс к и |)О Қ трлеви.юр 1<ўПилган салқингина хона;1а ёлп13

ҚО ЛНН1ДИ.

— Салом, Лфнфахоп, — деди Субут ўртадагн жнмликнн
бузиш учуп бон1қа гап топа олмагач. Лфнфа эса ҳаГ|роп бўл;(и.
Кулди:

— Вой, .эрталаб^шн бери биргами.-)-ку. Эпдн (ш ом берасн:1ми?
— Б у куёв саломда.
— Ҳа, Н1у1шқами. Ун;(ай бўлса, сизга мапа бу ке^пш салом.
Лфнфа П 1ундай ;1 ся (]у б у п н н 1 г қ а р н 1 п с и г а я қ и н к е л и б , таъ-
анм қилди. (]убут кулди. 111о;у]ан;1и.
— Лвлод-аж;1о;1Имга, ота-бобои) момоларнмга ҳам салом
б<финг, — деди.
— Жо1Н1м бплап, — ;1сди Лфнфа ва қайта-қанта таъш м
қнлар экан, погоҳ тпз чўкпб, ('}-бутпппг о«'*қларн1П1 қучоқ;шб,
ҳўнг|>аб йпғлаб юбордн.
— Ие, пима қплаяс1спз, Лфифа, қўйсангнз-чп, |ф'ш|н' йиғ-
ламанг, — дедн Субут упи қ5^лтнғн;шн кўтарнб. Эп;(н... йнғла-
мапг.
— Сиз... снз мснн... Раҳмат, Субут ака, мнпг раҳмат. Бир
умр ч5’рингпз бў:шмап...
— Чўрим лмас, малпкам бўласнз, Лфнфа! Утган купларпи
упутннг, жопим, — дсди Субут уни а ва н л а б ги 1 Ш бағрнга босар
окан. Лфпфа қаршилнк қилма;1и. Субупнш г вужу;1ига чирмо-
вуқдай, агар таъбнр жонз бўлса, чнрмашиб, қучоғп1-а сиш-иб
кетдн. Ш у кўйи улар анча 1^оқ;ш1нпб турдшшр. Лфифа Су-
бутнипг ҳаро|)атлн пафаснпи, қайноқ лабларнни гоҳ неню-

33

маопла, гоҳ яиоқларила, гоҳ л>Л01у1арида ҳис этар, куйдирув-
чи бу тафт бутуи жисмига исси1^1ик уфураётгаидек, тани ба-
мисоли олон бўлиб ёиар, бои1и айлаииб, кўзлари мастоиа су-
зилиб, бсихтиёр иоима-пой сЗ^гар эди:

— Субут ака, акажои. Ўзимиииг халоскор акажоиим. Ўрги-
лай снздаи...

Ҳш1Жои ич[*а тилидаи, йўқ, тилидаи эмас, ич-ичидаи беих-
тиср отилпб чнцастгаи бу пойма-иой сўзлардаи Лфифа уялар,
аммо бу уятии юрагида қачоилардаи бсри йиғши|б, яипфипиб,
қачоилардир :}ўр куч билаи юзага чиқишга талпиниб ётгаи азиз
1Ш иафис бнр туйғу тўлқи1и1 кўмиб юборганди. Упииг зада
жисми, тур д а кўигли Н1у топдд қафасдаи қутилгаи бир қушча
мисоли лди. Бинобарин, Лфифа ўз руҳиятидаги бу эркнилик,
бу бахтиср парпоз тукуҳидан тамоман маст эди.

1)ир-бирига яктаи бўлган иккн вужуд И1у тоида ёнастган
гулхаиии 1>слатар, ҳар нккисииинг чуқур эҳтирос, ўтли иафас
билан гоҳ ииитрлаб, гоҳ Э1гп1киб, гоҳ ҳайқиргудск бўлиб ай-
таГтгаи сўзлари бу гулханнн янада гуриллатар эди.

— Мени «•еваснзми? — деб сўрарди ;1амба-дам Лфифа.
— Ссиамаи, б}тун пугкудим билан с(;паман, — дерди Субут
қи:п1и сон-саиоқсиз бўсаларга кўмиб.
— Мсии таиишб кстмайсизми? — деб сўрарди Лфи(1>а япа.
— Ҳеч қачои, ҳеч қачои, — дсрди Субут унииг жа(|юкаи1
си1ка;шр1ПП1 мсхр ила сшшб.
— Меи .ҳам сизпн ссвалшн, Субут ака, — дерди Лфи(|>а.
— Меии татл аб кстмайсизми? — деб сўрарди Субут.
— Ҳеч қачои, ўла-ўлгуинмча си.зникиман, бир умр чўрин-
1и:> бўламаи, акажон, — дсрди Лфи(|)а.
— (;из меии тирилтирдингиз, — деди бироздан кейии ип1-
нир;шб Л({)и(})а. — Сиз... сеҳргар эканснз.
— Мен :>са сиз .ҳа1^ингизда шуии ўйлаб тургандим, — деди
Суб>т.
— Мега?
— Чуики бир кўрии1даёқ ссвиб қолгапман. О вги м тобора
кучайиб бо|)гап. Ьугуи эса снзпииг сеҳ])иигнз борлигнга амии
бўлднм.
— Мен сизпи... биласизми, ўиш кунн эмас, эртасига ёқтир-
дим. Ўишида чсҳраигизга қарамаган экаиман. Ёдимда сў;1ла-

34

риигиз ва қуллариишз қолгаи экии. Сўзлариншзии эслаб, 1шин-
гизни З^имча, ўзим о[иу қилгаи тарзда тасаввур птдим. Ш у
ЙИПГП1И яиа бир кўрсам, деб умид 1^илдим. Кейии юзиигизни
кўриб, ха(1пимда тасаввур қилган қиёфаиинг айнан ўзи экаии-
ии англадим. Меиимча, сеига И1у бўлса керак.

— Наҳотки, илгари ҳсч севмагаисиз?
— Й ўқ... Сиз...
— Мен, очиғи, ёқтирганман ва шу муҳаббат, деб ўйлаган-
ман. Энди билсам, у севги эмас Э1саи. У шуичаки одамнинг
жисмоний, руҳий эҳтисжига бўйсуииши экан, холос. Чинакам
севги одамнинг кўзларини кўр, қулоқлариш! кпр, тилиии со-
қов қилиб қўяр экан. Одам ф ақат юраги билаи кўрар, эшитар
па гаиирар экаи.
— Ш у сўзларингизпи ҳам юрагннгиз билаи айталнсизми?
— Қа.
— Ишоидим...
Б у оқшом, соҳир ва фараҳбохн! тун гўёки бир тутамдек
туюлди. Заҳматли бу ҳаётиинг навбатдаш бир куни бои1лан-
моқда эди...

4

Ллқисса...
Қнколни И1у ерда мухтасар қилиб, воқеанинг и1ггиҳосиии
сўзлаб қўйса бўларди. Падомитлар бўлғайким, уидай қилолма-
ди. Зеро, шуидай қилса, м^^ҳ-гарам муштарнйиинг бир қа^хф
саволлари жавобсиз қолган бўлур эди. 1>у саволлардан бнри,
шуб.\аснз, ВОҚС2ННИ1Г фаол ниггирокчи(;и Даврбек Му|^пмхо-
нов билан боғлиқ. ^^ола^ю^ка, Даврбек муа11яи воқеа, .ҳагго
асарда шунчакн бирров кўриниб, чиқнб кетадигап одамлирдан
эмасдн.
Гирчаид бир пайтлир уш а усто1и ♦Агар ўсамин, десанг ҳпдеб
кўзга тан1лина1к;рма, фақат зару|) .\ол/(а, зарур жойда кўрии,
боии^а ва10’ эси «({шқирнниг жойи наниди», деб инниппн бнт-
казиб юривер», дея тш^^шм бергии. Лни И1у иқиди^а имал қил-
гии бу йигит ёш бў;ишпп-и қиримасдан, пилоятлардии бнрнда
па:юрит соҳисида мнс^.ул вази^^заларда ии1лан1га улгурди. Иуи-

35

ла дорилфуиуинииг сиёсий иқтигад факултетнни биткаагаии,
т р о қ ипститутда ўқитувчилик қилиб, фан номзоди /юражаси-
ни олгани, рус ТШНН1И яхши билгани муҳим рол ўйнади. Со-
бнқ Иттифоқ даврида бундай одамлар тез ўсишарди. ♦Иахта
ишлари» тунолоннда Оврўно шимолидагн шаҳарлардан бирида
малака ҳам онн1рнб кслди. Сўнгра нонтахтдат юқори ндора-
лардап бирига мустаҳкам ўрнаншн.

Онлаинй ҳаГггн ҳам дастлаб бнр маромда саргузанггсиз кеч-
ди. Внлоят раҳбарларидан бнрининг қизига у^ишншп ка ман-
саб ниллано>1ларидан кўтарнлингида упибу ҳолатдан ҳам бир
қадар истнфода этгандн. Ўнш внлоят ра.\бари «нахта иншарн»
бўннча қамалиб қолгач, Дап|)бск .хотнпига, бир боласн бўлн-
шнга қарамай, жавоб бсрдн. Турган ганкн, судга Гзган арнза-
снда бупга сабаб қнлиб, қайнотаси қамалганн!»! эмас, ♦Харак-
торлар тўғрн кслмаганннн» кўрс-атди. Лқннлариш тг саволнга
зса «Лпвал бон1дап упинг н(|х|)атн бугуш^ишга Н1уб.\ам бор лди»,
дсган қап.н>ггли жавобни берди. Ўнш ку1шарда Оврўнода /Гаж-
рнба ўргапнб юрганн» учун бу иш ортнқча нюп-шув^шрсиз,
снллнқ ксчдн. Собнқ хотннн та1^М1рга тан бсргаин учун у ёқ-
бу сққа ар:» ҳам қилиб юрма;ш- Қо;швс|)са, бсчора ожи:ш ўпш
1ШПТ онласи аъ-юларп бнлап бнрга отасннп қамо^д^ан чнқарнб
олпш тапшипп! бнлан овора эди. Қа11Потасн қамо1^1ан чиқнб,
01у1аппб кслгап кунларда Дав|)б«!К ҳам Маркалдагп си(ч,‘ий чи-
НИҚИНП1П 1Н1.ҳояспга стка:>иб қантгап, рссп^^блтш (юГпахгида
ишга жонлашин! бнлан бн|>галнк;ш, юқорндан кслган вакил-
лардаи бнрптпп' малласоч б<‘1ш қнзнга уйлапипп-а ҳам улг5'р-
гандн.

1^аннотасн Даврбекпипг ўп сш<кп:1пнчи қа1штдагн х1к»матхо-
паснга кслпб, қпсқапша ўнка-гнпа қилдн. «Иложи бўлса, Ш1ҚП1
кслнб оплангн:>га қайттн>, дсл паснҳат қнлдн. «1Лпмолдан ксл-
гаплар бнрпбпр бнр куп юртларнга қантн1иа;ц|, спз ҳарқалан
улар бнлап кстмасси:!?», дел бнр бгниорат ҳам отдп. Дав|)бск
соб1н^ қайпотасннинг бу тар:)дап1 ;(а;1пллпт;шн .ҳайратлапган
эдн. Сабаби т(я;ш асп бўлдн. 1(аГпюта ҳпбсда соглпппн! нўп^отиб
кслган :)кан, кўн ўтмаГ| дупс;шп ўтнб кстдн.

«Псчора, бапю|)атнннпг рўГ^га чнққапннн кў|ю;пшй кет-
;и1», деб ўйладн кейпн[юқ Даврбск. Чпп;ши ҳам кс^нанлар қай-

тишлн. Лммо Даврбекпимг у^този, вилоятцалигида уни кўгар-

гаи, Маркалга «Тажриба алмашув*га жўиатгаи, сўигра Тош-

кеш та иш1-а жойлашишига ҳам оабаб бўлгаи 1<фмаков, кетии!

олдилан упи яхии! бнр лавоаимга тавсил қилиб улгургаи эли.

Устозишшг сўигги маслаҳати шунлан бўлди: «Эпди капита-

лизм кслади, канитал қилнш ксрак. П ул ип1ла. Эпдш пул ҳар

1^пдай муаммоии ҳал этадн».

Усто;ипшнг маслаҳати билаи Даврбек ўрнс хапшини ҳам

т а л о қ қилди. Тўғрироғн, ожизаси «Отамни1п- юртнга кетан-

лнк*, лсганида ♦Отамдан қолган далаларт! тапшаб кстолман-

ман«, деди 1уноҳкоро11а жнлманиб. Хотннн мовнй кўзларгпш

жавднратпб, малла с о ч л а р н 1Н1 к^^знпнг сопуқ ншмолларнда

нарннюп .тгиб кетди. Табнатан қўлн очиқ бўлган Даврбек ўрнс

хагнннга бнр қизалоқ ва ксйннгн икки-уч йнл мнё|шсида о[)т-

тнрш ган бор-нўқ молу даплатннн кўш1^ллаб тонишрдн. ♦Агар

;шмоп тсскарн анлапнб кстса, ортингдан бо|М1ман4', дегап мав-

ҳум, лекип ^тиндбахгн ваъдани ҳам бердн. Лммо хаёлнда бо-

шқа гаплар бор .эди шу тонда. Усто:шпннг ҳазнл аралаш апт-

гап сўшарн унга типчлнк бермаётганди. Снёсат п л ю с муҳаббат

баробар ҳо1;нмш1т, дсгапдн устазн сўнггн суҳбатлари чоғида.

♦Бу о;|;и1Й арпфмет>1ка. Ғ^унн сдннгдап чиқарма*.

1>у маслаҳаттнн' мапшпн чаққан Даврб<;к иккничи хотипи

бшшн ажра;пм1п1и қопунан расмнйлаштнриб, унн омон-эсон

ж 5'натпб юборгач, маспортннн аигнла;и1. Кепнн эса кибор до-

иралардап ўзнга муноспб нпги бир ;шкжа ахтарншга кнришдн.

Упча у:юқ бўлмаган маишққат;н1 нагшнпшлардап кейнп ша-

ҳа|инн; таннқлн т)'Ж '/ ;{о р л а р д а н бнрппнпг нккн болали бнр бсва

қн;<ннн топди. В у қиз Даирбскдам ат1т1 икки сш катта бўлса

ҳам кўҳлнк, .эрнариар жувон ;)кан. Отасннинг саъй-ҳаракат-

лари Н.'Н1 у 1юГ|тахтга яқнн вн.'юят;и1 бир меча дўкон, ошхона,

с а |)та |Ю Ш Х О н а 1Ш ҳатто кўҳпа бнр ҳаммомга ҳам эга экан.

— Ҳамлшсн майлн-ку, аммо ҳаммо^н'{| па ҳожат бор эдн? —

дсЧ) сўрадн танн1Ш1и1ларн;шн апча ксйнн Дш«рбск ҳанш ара^шш.

Ж увон ҳам ҳан1лкап1 .экап:

— 1\|юҳпа[)нли1;ии1 бог-баг ки1нб учум, — /гоиик') б<ф1;ц|.

Даврб<!К ўпш лаҳ;1ада бу ҳазнл1ннп тагнда қапақа зпл бў.1п-

шн мумкнилиги .ҳақн;и1 ўйламаган экан...

37

Знли ксйип чицди. «Сарват* рсстораиида янгн қайиотаси
қш1иб бсргаи ҳашаматли тўйдан сўиг уч ойлар ўтгач, пилоятга
қилган хизмат сафаридан ксч қайтган Даврбск қайнотасининг
шаҳар чстидагн муҳташам чорбоғларндан би|)нга тонгда борди
ка завжан муҳтаримасинипг хобхонасида сшги1ш талаба йн-
гип-а дуч кслдн.

— Б у мснннг шогирдим, — деди хотннн хотнржамлнк бн-
лан. — Лна рашк қшшб юрмаш'. Ёш бола-ку.

Ҳар бир »ркакка .хос бўлган ғурур, дсб аталммш анчайнн
ўж ар туйғу туфайли, хотинига бир-нккн кун тўмтайиб қараб
юрди. Ксйнн кўнди. «Эҳтимол, чиндан ҳам шогирдиднр. Ўғли
тснп1-ку*, дсб ўйлади. Қайнотаснга нндамай қўя қолдн. Бу-
нннг устига қайнотасн ўнш кунлар;(а унга қнлнқ бир таклиф
бшшн мурожаат этганди.

— Сиз нозик жойда ишлайсиз. 1Пу бонс ншҳар четндаш чор-
боғ бнлан кнфояланиб юриншнпп яхнш эмас. Мсн «катгалар»
ян1ш1днгш1 «Пахтачи» маазссндан я н т бир ҳошш-жий 1^дир-
шнман, ў1нанга кўчинглар. Ксйин манавн «ГЛЗ-31* моннш ҳам
яраншай Қ01ГП1. «Мсрс» қш1сак паҳима бўлиб кстар-ку, ҳарқа-
лай 4БМ1Ьиинг бсп1ипчи модслнда юргаиингиз маъқул.

Даврбск қ у л л у қ қ и л д и . Л м м о «I ■ ахтачн^ д аги қ а с р г а к ў ч г а н -

л ар и д а н к с й и и б и р ҳ а ф га ў т м а с қ х о ти н и н н н г я н гн ♦ ш огпрди*-

г а ;^уч к с л н б , д а р д у д у н ё с н қ о |Ю н ғ у б ў ; т б к с т д н . У б о й п у ч ч а -
с и н и н г о ча н ^ га юра б о ш л а г а н и г а з н д н б у т к у л н п ю н д н . Ким

б н л си н , б у к а са л га у а н ч а ап п ал чал^нн^ан б ўл и п и ! ҳ ам м ум -

к и и . Л скин б уш 1 л о а қ а л я ш н р и н ч а , Дап|)бекка с с з ;и 1 р м а с ;(а н

ҚН Л Н Ш И М уМ КН Н О Д Н -Ку. Б у Н Ч а Л Н К О Ш К О р а Сурб(!Т^ННС ҚН ЛН Н !-

1НН1Г 1Н1ма ҳ о ж а т н бор э;(н. Дапрбскка аЙ 1ш п а н а ш у н н с н а л а м
қш1;1и. Сш1 у ч н и и ч и қ а р г а н э д и , хопп1и б о б н л л а б б с р д и :

— В о й , ў-пш гпз м п п гтад ан қ о ;п а и б н р с а р қ н тси зу ган и р ган
гапннгнз1П1 қ а р а п г- а !

Д а в 1 )б с к и и ;1 ан о л м а д и . 1 'а р чан ;1 п а с п о р т и « т о з а * б ў л с а ҳ а м ,

ХОТИ1П1 у т ш г с с р м у ҳ а б б а т ў т п н 1н н 1; 1а п я х п 1н х а б а р ;1о р л п г н н п

б п л ар ;1 п .

— Снз ҳарқалай мстнсг кимлигим1и1, қасрда нп1лап1ИМ1Н1
унутманг, — деди боси|^н1К билан.

— Отамиинг нули бўлмаса, ҳсч кимсиз.

38

— Мси шу даражага отаигизпинг қиммати билаи эрии1гаи
эмасман-ку.

— Юрувдиигиз меҳмонхоиала яигаб, чоришигизии судраб.
«Поми улуғ, супраси қуруқ*.

Хотини нишонга урганди. Чиндаи ҳам унга уйлаигаи найт-
да идорасидан берилган бсн1 хоиали уйни ажралиш жараёнида
хотинига бсрган ва у шимолдаги шаҳарлардан бирнга алмаш-
тнриб кетгани учун ўзи вазирликлардаи бирининг мсҳмоихо-
иасида яшаб юрганди.

— Ксрак бўлса, — дсб қушимча қилди хотини, — ишлаб
турган ишингиздаи ҳам айрилиб қолишингиз мумкии, агар отам
сулб турмаса...

Бу очнқча таҳдид эди. Даврбск қўрқци. «Киши балога қалур-
ми, ўз ихтисри билан'», дсган сатрларии иичирлаб ўқиди. Дар-
воқе, у анча зиёли, адабист ва санъатдаи хабардор, гўзоллик
1Ш на((х)сатни севгувчи одам эди. Л1га шу хнслатн туфайли
Ш аҳииа хоиим билан таи1ниган бўлса, ажаб эмас. Қарҳолда у
Ш аҳнна хоним дарбон бўлмнш ♦Муҳаббат манзилига* хагиии-
га аччиқ қилиб келиб қолмаганди. 1>у анча илгарироқ бошлан-
гаи. Виринчи хотииидаи ажралиб, нойтахтга кслиб, ҳали му-
ваққат бў|(доқлнк гаштиин с>риб юргаи кезларида бир ҳуқуқшу-
нос дўсти таништирганди ♦она» би^ган. Ўрунбурунлнк Маруся-
га уйлангач, бир муддат осғннн тийди-ю «Ўргаиган кўнгил
ўртанса 1^ймас», деганларндек, >н1а мунта;и1м қатпай бонига-
дн. Ва кунларннн!' бирида Л(|)пфага дуч келди. Да({гьатан «Ву
хотнни томонидан таҳ|^нрланган ба^чбахт каминага та1(цирнинг
туҳ(|)аси», дсгаи ха("лга бордн. Вахтдан бонш ослюнга етдн.
Л(|)нфа - бу чннакам мўъжиза эди. Лфи(|)а - мшюҳат ва гўзал-
лик;1а тснги нўқ бир 1гари, ҳусн малнкаси эди. У бнр ғунча
эди. Даврбек нйнб, эриб кетди. Зерт, у хоти1Н1;ган жабр кўриб,
худдн шундан бир нокиза 1-улнинг ҳндига чанқоқ ;)ди. Лфи(|)а-
1Н1 багрига босар экаи, одамлнги ҳам эснга т>1ниб, бўйнидаги
нонюйиста заи(|)а;1аи, «Лгар ксрак бўлса, манслбдан ҳам, молу
давлатдан ҳам (ю:) кечиб, ҳаётимни қантадан боншайман», де-
ган фикрга борди. Ш уидай қилинна ў:>нмда ж уртлт ва жасо-
|)ат тона олалган, деб ўйлади. ♦Мен ҳам одаммаи-ку», деди
ўзича хаёлан хитоб қилиб. Лфи(|)ага бисоти;гаги энг а т з , энг

39

пафис сўзларими 1ш қўлила тақиб юргаи, яхши кўргаи соатипи
туҳфа қилиб юборди. Лммо...

Висол лагзатидаи маст бўлиб, Лфифага бсргаи ваъдасиин
бажариш июхди билап юрган куиларида кайпотаси чақириб
қолди. Шуидаи сал олдиироқ у хотииига яхшиликча аж|жла-
саи, дегаи малмуи;1а ярми ҳазил, нрим чии гаи қилгаиди. Қои-
наҳой, хотнни бу п и т и дарҳол отасига етказган бўлса керак.
Унннг қовоғидаи қор сғар, қуйиб берса, Дапрбскни тириклай
ютиб юборгу;(ек эди. Лекии галии босиқлик билаи бошлади;

— Куёпии пайғамбарлар ҳам сийлашган, — дейди ота-
боболарнмн.1. Мсн бу ҳикматли мақолга амал қилиб юрибман.
Қулнмдан ке;н'ан ёрдамни алстгаиим йўқ. Вироқ... сиз ҳам,
дўстим, кўрсат1и1аётган ҳурматга лойиқ бўлнб, и.^иатиигизии
билиб юрипг, маъқулми?

Дапрбск бу у<|рашуппи кугган ва унга тайёрга^хлнк кўра
бошлагаиди. ^Рақат бу қа;(ар тез бўла;1И, деб ў^ьпамагаши^' П 1у
бонс бирипчн дағдағадги! кениноқ саросимага ту1н;ш.

— Мсн ўзнм, сиз билап қизипгиз ҳақнда бир ганлан1моқчи
бўлиб юргапднм.

— Виламап, қизим сал зркароқ, тат-иқ^юқ. Лскип пркак
КННП1 хотипнпи, кс|)ак бўлса, уриб-сўкиб, йўлга сшп|б а/пнин
ксрак, ;1арров жирнл;шб ҳсзалаюпи< қнлмас;ц1И-..

/(.иврбекиинг қони қай1шб ке1-;(и:
— Пима қилнбмап, ҳе:)алак;пп< қилиб? Оғ:и1пги;<1-а қараб
га1п1рнпг.
— Исгюватхо^шга танда қўйиб, ҳар учрагаи фоҳннп1га уй-
ланаман, деб юриш ҳсзалшишк :>масмн? Эй, сен эркакмисап
ўзи? Хотиппн ҳам, ўйнашни ҳам рози қилиб юрмайсапми,
кўкракни кўтарнб. Бнгта жалаб мениш' қизнм;1аи аъло бўлиб
қолднми?
— У сиз акгаГптшццп^ змас. У тоза қи;», — деди ,'1ав|)бск
Лфи(|ш1ти1- пок помипи ҳнмоя қ№шни-а ўаи;и1 лшр;юна журъат
ссзнб. Ғ>у з(Я1 қайнотаснннпг ғазабипн япада алашалатиб юборди.
— Ш унақами, ўша фоҳи1иа мспипг қизим;1ан тш ароқми?
Х ўн , майли, у то:ш зкап. Сен-чи? Ссн тш амисан? С-еп...
1^йпота ганини охирига етказма;^!. Вшкоҳат 1Штаҳ)(и;1 билап
Даврбекиипг тумшуғи ёиида мушт ;1ўлайтирди. Эҳгимол, ур-

40

моқчи бўлди. Лммо... урмади. 1<"а;)аби1т епгди. Япа босиқлик
билаи гапирди.

— Лгар қизим ёмон бўлса, ўлдприб ташла! Ксйин билга-
пингни қиласап. Лскип билиб қўй. Тирик ажратмайман. Эҳ,
сени қара-10, бошингга қўпган бахт қушини ҳайдаб, яна чориқ
судрамоқчимисан? Мсн сени депутат қиламан, ми1шстр қила-
ман, деб юрсаму...

Қайпотапипг сўпгги сўзлари титраб чиқди. Маъки'лапди.
Даврбекпинг унга раҳми келди. Шупдай қудратли одам қи.зига
кучи етмай, оламипи мендап олаяпти, деб ўйлади. Мен унга
обрў учун ксракман. Қизинипг шўхли1шарига чидаб юрсам,
ҳеч нарсапи алмайди. Эҳтимол, чипдап ҳам депутат қилади.
Лекин қизидап ажралсам, сог қўймайди...

Хуллас, у қўрқди. Балки қўр|;ув бир баҳонаю аслида қай-
нотаси паъда қилаётган япада юксак мар^габа умнди уни 1иан1-
тидан туширгапдир. Ҳарқалай у оисол онларидаги ҳш1жоп ту-
файли қилгап аҳципи бажаришга нюшмай туриш ке^шклитни
тушупдн. Қглбида Афифага нисбатан муҳаббат «ечоғлик жўш
ураётгап бўлмасин, соғипчпи, ҳнж|юн азобини енгди.

♦С1ан'ьат қу|)боп талаб қплур». Ҳозирча муҳаббатни сиёсат
сапьатн йўлида қурбоп қилнб турмасак бўлмас, деган хулосага
келдн. 111у тахл1гг орадап апча вақт ўтнб кстди.

5

Куз купларндан бирн. Лфифа бо.зордап қайта<^тгап зди.
Кўнгли гаш|юқ. С уб)т лпа ишини ўзгартирмоқчн. Л в в а л т хо-
тнпп таҳририятга қатпайвсриб, б«'лор қилди. Буппнг усш га
упнпг бир-пкки мақоласи кхшсидан бо1и муҳаррир қатгиг; гап
.ииитнб, Субугпи четлатип! найпга тун1ди. С-убут маопш паст-
[юқ бўлса ҳам япгп очн;пан кичикроқ га:иггалардап бирнга
ўтмоқчн. «Ҳа^п! ҳаммаси ях ти бўлади. Ьу - пркин 1а;1ста. У|П1
ҳамма ўқипдп. Пусхаси кундап-кун ошиб бо|>а;(н. ойлик ҳам
н1унга лранш ортадн*, деб 0|«у қилади. Лс|)суски, фгп^ат о|«у
билан яишш қнйнн. Турмушлари ночор. Ижара нулипи зўрға
тўлан1Ш1нти. Лфифа сиртдап ҳу1^қшуноа1икка ўқншга кирди.
1>у|па ҳам пул керак. Ҳали ишга жойланю^пани йўқ. Ту1юв
куни Ш аҳипа хонимпп учратди. Неихтиёр уникида ўтка;1гап

41

зс|)11карл11, аммо тўқ-тўкис куиларни :км1али. Хопим уига раҳ-
ми колиб, жиидай кўз сши қилди.

— 11сга буиа1^а озиб кстдииг. Усти-ботиш та қара! Б у иима
юрииГ? Эриииг оти ўчсии, агар {иуиақа хотии қиладигаи бўлса,
— дсди. Ксйии юиатди:

— М аГит, чи^^аб тур-чи, лхши бўлиб кстар. Лхир, орииг
кимсаи, журналист! 1{слажаги пор;юқ! Лйтгаича, узо1^1аи1иб
кстма, бориб тур. Мсиипг уйим - сспипг уйипг. Х^^ши? Тор-
типма! Эгпи-бо1пипг гўзиб қо1гш. Киргии, бир-пккпта тор ке-
либ қолгап кўГшаюшрпм бор. 0;и1б к(ггасап.

Лфифа а;шмлапдп. Орлапди. Маҳотки, мс1пп1г бу кипш-
иииг .'Х'кпсиии кипнп1^чаи боп1қа чорам бўлмаса, дсб ўйлади.
Ксйии ўзига тасалли бердп. Лхир, шармапдалик гирдобидаи
қутулдим, (^пимли эрпм бор, .'>иди ҳастимпз аста-секип изга
тушиб кстади, деди. Ўзига б(гргап тасшиик-и ҳарчапд чпройли
бўлмасии, ожпз .'•капиии 'гап олмасишкка урпиардп. Урппгаи
сари ўз аҳио;тдап порозилпк ҳисси ккшга қолқиб чпқан(;|)ар,
пс1'а упақа, псга бупақа, дсгаи ўй;шр о^юблш^всрардп.

Л|ш П1у ўилар бугуп бтордап кслаГгп-апида яиа лпгилапгаи
1Ш ми'Ь10С1П1П1пппг (^абаби ҳам п1уидап зди.

Ьсгапта бориш учуп катта йўлпп к(х.'пб ўтастгаппда қоп-
қора зулукдск чиройли бпр ма^пппа (М1гпал бсрди. Ўгирилди.
Кў;ишрига пшопмади- 1>у ~ Лак|)бск эдп. Дап|)бек машииасиии
йўл чстига олиб, дарҳол тушди. Ш ош пб бстўхтон сппга кслди.

— Салом алайкум, Лфп(|)ахо1|!
— Салом, — деди ўкпич 1ш а(|х7С пла «у(|)* то|)тиб Лфп([}а.
Хаёлпда «11сга шу тоида бу одамии учратдим?* дсгап падомат
бор эди.
— Сиз меии слгопчи, бс1ш(|ю, деб аиблаб юргаи бўлсаигпз
кс|)ак, — деди Дак|)бск ^упоҳкороиа.
— Й ўқ, йўқ, — дсди шошиб Лфифа, — умумап бу ҳақгш
ўйлагаиим пўқ.
Диирб(;к лшъюс кулди:
— (1а.ҳотки, умумап ўйламагаи, эсламагап бўлсап1нз?
— Ўйлагаппм, эслагаиим билап иима (|)опда? Ўтгиии ўтдп.
Эпди эрга тегдим.
— Эшитдим. Машҳур одамга тсгнб1‘нз.

42

Лфнфа |;упо111|б кетли:
— СИЗ ТШ1ИЙС№1МИ, у КНП1ИПИ?
— Ў, Субут Сокии, догаи журиапистнн ким тимнмайдн? У
жуда машҳур одам. Упн «СС» ҳам дгйитади, ҳазиллашиб. 1^ -
ламидаи қои томадн.
— Ш уиақамн? — додн Лфифа ҳайратиии я1ииролмас;(ан. —
Б ўл м ас а...
— «Бўлмаса, исга ҳсч 1:огасн оқармайдн», дсмоқчимиси.')?
Буига ўзи айбдор. Қолбуки, у каттакои бир гшмггаиниг бош
муҳаррири бўлииш, ҳатто маиа биз билаи бирга юқори н;(ора-
ларда ишлапн! мумким ади. У бўлса, айрнм галамнс кнмса/шр
таъсирига туп1нб, сохта ҳақи1^ат к<ггн;шн қупнб юрнбдн.
— Қамақа ҳақнқат? - туп1уимай сўрадн Лфнфа.
— (‘1пғои ҳақиқат. У кнпш З^знии ҳаммадап ақллн, ;(сб ў{1лай-
;(н. Оқимга қаршп су;(моқчи бўлади. Маши1, қўя1и;рииг. Ў.знн-
гиз қалшпснз? Қнйналмаяпсп.зми, пи1қилнб?
— Йўқ, псга .'>11ди. Ҳаммасп яхшн, — дедн Лфифа.
— Лп^р йўқ, дсАшсаигп.1 уСпппизгача ялтиб қўярднм, —дедн
Даврбск ма1пииаснга пшора қилнб. Лфифа қизнқсиппб машн-
па томопга қара;и1-1о пккнлап;и1.
— Уят-ку, бсгопа :>ркак бплаи маи1ниала... мси э|)лнк аёл
бўлсам...
Данрб<!К ппмапи;1ир ўнла;(и, н1скиллн, ўзн ҳам фнкрн;шп
қа^п-ди;
— Майлп, моқулай бўлса... Лскнп маиа буии олниг, — у
тап1рнфпо»ш у.штди, — бпрор ср;шм ксрак бўлса, то|ггип^шй
қ5'пгироқ қилииг. Хўпм п?
— Хўп, — ;1сдн Лфифа бу кугнлмагаи учрап1у1ип1 тс:«роқ
якуплап! пстап1;(а. Даирб<;к1мп1Г маптпаси бир :)ум;ш кў:1дап
1Х)йиб бўл;(и. Лфифа чи|К)й;п1 ташрифпомаии кў;|даи кечирар
окаи, бир хаёли /Гашлаб юборни! к(;|шк*, дсб ўйладн. Яхшн-
сн... Субут акамга бс|>ап, ў:1п таишаб юборар. 111уи;(ай қнлга-
ППМ ЯХПП1...
Кечқуруи Субутга тап1рифио^шпи уш тар акаи, қўпп|б қўй^ш:
— Бу о;шм С1ИПН яхпп1 билар экаи...
С^^бут Лфи((>апииг ал;шииши билаи боғлнқ воқеа;и1и хабар-
;юр бўлгапи учуи ға:шбнпи )ппирнб ўтнрмади:

43

— Бу ифл(К‘ кимсл қайси 1Ш билам сизга ташрифпома бе-
ради, Лфифа? (^из-чи, ўзипгиз, қаиақа қилиб упииг тапфиф-
номасиии қўлиигизга ушлашипгиз, қолавсрса у билаи салом-
лаи1ишиипю, гаплашишиигиз мумкин? Ю зига тупуриб, бури-
либ кетмайсизми? Сизни қарапг-у!

Ш уиақа деб, у та^ирифномани ахлат чслагига улоқтирди.
Кейин жавдираб турган Лфифага ўйчап тикилиб, юмиюқ, на-
сиҳат ох,ангида гапиии давом эттирди:

— У жирканч одам. Лфифа, упи у.юқдан кўриб қолса1ггиз
ҳам, <пти маҳалла наридаи ўтиб кстинг. Илтимос, хўпми?
Лзизим, ахир тушунинг, у сизни бадпом этган, номусипгизни
ноймол қилган фо(*иқ бир кимса. Сиз эса, сиз мспипг тоза
гулимсиз. Ну 1-улга лпа гўпгпашиш айланишмасии, тушун-
дингизми?

— Тушундим, — дсди Лфифа. — 1^йи1Н', ўша одам ҳа1^ида
га11лаи1машшк. Иишпгиз пима бўлди?

— Вўладиганш ўхшаяпти. Дарвоқ(% >п1ги очилган га.иггага
сизни ҳам ишга олишади!- Гаплапшб 1^йдим.

— Вой, мен пима ии1 қиламан?
— Котиба бўласиз. Ьош муҳаррнр асл кипш. Мспга ҳурма-
ти баланд. Қолавс|)са, бир жойда инишслк яхши-ку. 'Гўғрими?
— Тўф и. Майли, сиз нима десангиз шу-да...
Эртасига эртшюб Субут ва Лфи(()а яп1и очилган «(^ўз* ҳаф-
талик пистаси таҳририятида иш бошлашди. Ж ам оа упча кат-
та змас: (ггти-саккиз кииждан иборат ади. Муҳаррир ў|)та ён1-
ларда бўлиб. илгари даилат идоршшрида ишлаган, анча боспқ,
мулоҳазали, аммо журъат;ш аёл .-жан. Субут пшрҳловчи вази-
({шсида ип1лир, ҳар соп;ш апчайип июв-п1увли мақолш1ар би-
лаи чиқиб турар э;1И- Навбат;(аги соплардан бирн;(а упппг «Кор-
рупция ил;1изи қасрда?» помли мақо;1аси босилди. Ви[) ҳас|)та-
;1ап кейии пикгга чиқипьчап тўхта;п1.
Вуидап сал олдинроқ...
Лаврбек Лфи(|)а билап хайрлашиб мап1ипасига ўтирар :>кап:
♦Чўчитиб юбормаганим яхши бўлди*, дебўйлади. Упипг мўлжа-
лича, Лфи({)а почор турмушга кўпиколмай, Субут;1ап совиши
ва ўзи Даврб(;кни излан1и ксрак. «1Пуп;1ай пайт кела;(и. Эрта-
га бўлмаса, ип;1ин...* Лфи(})апи11г :>ри билаи бир жойда ишла-

44

стгинипн эшитгач, ♦Сўз» гаастасипииг бои1 муҳаррири б>’лми1п
«о11ахон*даи ҳол-аҳвол сўраи! Гшҳонаснда бир-иккн қўнғироц
ҚШ1ЛИ. Табнийки, гўнгакни қабулхонада ўтираднган Лфифа
олли. Даврбек атай ўзинн танитмай, онани сўрадн. «1^ани, та-
ннрмнкаи, таниганнни ссздирармикаи», дсб пойлади. Лфифа
6 чиндапам таиима;(и, ё таниса ҳам спздирмади. Дапрбск1нн1г
тоқати тоқ бўлдн. «Бирон баҳона топиб, таҳририятга ў т т ч
ксрак», деб ў{|лади. Ьаҳона тез топнлди. Иқтисод институтнда
ипиюичи дўстн ҳузл)ига кслиб: ♦Нир мақола бор, шупи янги
очилган ♦Сўз* га.1стаси;ш чиқариш керак. М^^ҳарририга бир
оғиз айтнб қўйсапг-чи*, деб илтимос қилди. Даврбек мақоланн
ўқпб чиқди. Мвқола расмий донралар мапфаатинн кўзлаб,
апчапнп нпюпарли қилиб саилган экан.

— Икка^гамизпииг имзоимиз билап чиқса, қапдай бўлади?
— деди Даврбск.

— Моили, НХП1И бўлади, — деди дўстн қувопнб. — Сх^ннпг
имзониг мақо;ганннг салобатипи ои1Н|ш;(п.

— Упдан бўлса, мсп ўзим тоҳриринтга кириб, бош муҳар-
рнрга Сх'рнб ксламан. Сси иптпгдин қолма!

— 1’аҳлгат, дўстим!..
Диврбск таҳриринтга қўнғи|юқ қилиб ўтпрмай, тикка ки-
рнб бордн. Вахтига м^^ҳаррир асл йўқ окан. 1>у ҳол у^п-а Лфн-
фа бшши бирмунча бсмшюл суҳбатлашиш и м ко тп ж нрап-ан-
дн. Лфифа таомш1га кў|>а чой қуйнб узатди. 1^булхо1гадаги
юмпюқ ўриндиққа ястаниб о^пап Даврбск билагидаги қимкгат-
баҳо «Ролскс* МШТ1П1И, ўпг қўлитн1г И1иҳодат бармоғндаш қора
марварид кўз^П! узугппи итан кўз-кўз қилиб, нислапи нюп1-
масдап олди.
— Лфмфа, т)'пов ку1ш ^гаврн^и! бўлмагани уч}и а^ т) а!ма-
дим. (л з ҳаАппиа қш|бнкигаспз. С|и... мсн дуисдд кўз очиб кўргап
энг бир1Н1чи ва сўи1ти бокира ноки:ш с(шрипггасиз. Мсп эсам,
сшнннг олдипгнада гупоҳкорман. Меи стн и н г ншопчипгизга,
ў;>иминнг эса биринчи ва сў|П'П1 м^^ҳаббатимга эрипюлмадим.
(лбабн қўрқрқлнк, ожналнк қш1дпм. М ен... мен сиз томонип-
■пачаи б(‘рнлажак ҳар қандан иса:юга ^юйиқ 1ш таЛсркши...
,"1апрбек1шнг оваш тит|шб кстди. Зотап у бу гапларнн чин-
дан ҳам самимпй, юрагн^гап чпқирпб аГггастгап эдн. Лфифа

45

буига ииюиди. Чупки Субут билаи Даврбек ҳақила суҳбат-
лап1гаиларида Оубут ғалати бир гаиии а^^тгаи эди: «Дап|)бск
сизпи чии;и1и ҳам ссвгаи бўлиши мумкии, Б и |Х )қ ўша кеишрла
у шўрлик ўзииииг қаидай аҳиолда, қаидай кучлар ча тш и д а
экаииии тр укр о қ аиглаб етма^-ои...* «1{атта бир давлат идора-
сида и1Ш1ар;иьку ўша пайтда ҳам*, дея аътироэ бнлдирмоқчи
бўлгаиди Лфифа. «Ҳамма гаи шуида-да, у б(^чора мси давлат
идорасида ии1ланмаи, қўлим узуи дсб ўйлагап. Ҳолбуки Давр-
бскпипг ши1ч;и1 қисматига ачипмоғимп.1 ксрак».

Лфифа ўша суҳбатии эслаб, Даврбскиииг муигли нқрориии
тииглаб, юраги сал юмшадн.

— !^я1юрипг, мси С1МИИ ксчириб ю б о р тш аи . Лслида ўи1аи-
сиз бўлмасапги.1 бои1қа би|юв бўларди Сизпииг ўр|пм1т>;1а.
(]ил ҳарқала|’| о;(амгарчилнкпи била;1Н1ап одам эш иснз.
Б у гаидаи Даврбскпнпг руҳн кўтарилнб, клйфнятн яхиш-
лаи;1и. Даднллшидн.
— Ростнии айтсам, Лфи(|)а, сизии ҳшшям қатгпқ ссвамап.
Ҳсч кимии буичалик с*свмагаилши. Вшшман, эриигиз бор. Ҳой-
иаҳой, унн яхиш кў|)саигиз кч:|)ак. Мардлнк қнлгапн, снзин
■^утқаргапн учун, о ч и т , меи ҳам уии жу;;а ҳур^шт қнламап.
Ху;1ии шупииг учуп 1урмупишрнпгизга аралашмаслнкка, ха-
ЛШ1 бсрмасликка аҳд этгаимш!. Машп1. Тиич бўлсапгнз, бўлдн.
Лммо у СИ31Ш бир гирдоб;1Ш1 қутқарнб, нккничн бнр гир;юбга
ташлагаии мспга Ш1ам қш шяитн...
— Пега уиақа де)и1сиз? Турмушнмнз яхш н...
— Ўзнпгизпи бахтиёр қилиб кўрсати1ига урииманг, Лф|к()а.
Внламан. Қашшоқ яишётгапларинпилвн, нжарама-нжара
сарсои бўлиб юрганннгиздан, буинпг устнга (>убупн1нг аввал-
т хотнни пуқул уй и и тзга кслнб, ж анж ал кўтарииж, сизнн
ҳадеб ҳақо|)ат қшшшндшн хабарим бор.
Даврбек Лфифшшнг шуснз ҳам оғриб турган яраснга ту!
сспган эдн. Бенхтиёр кўзига си1 кслдн. Даврбск унга ;^алда
берган бўлди:
— {^йннг, хафа бўлмаиг. Рости ган, ў:шм11ннг аҳволим
ҳам снзникидап яхшн эмас. Бнр қарашда (^ т л и ва тўкис ҳаёт
кечирастганга ўхшаймаи. Лммо ил;1изига қарасангиз, алдов,
ҳақорат, кам ситиш ... Қафасдаги қушга ўхш айман. Олтин
қафасдага қу1Н...

46

Лфнфанипг упга чииакам раз^ми келли.
— Э , бор-о, Д(Ч) кство|)саип1;1 бўлмайдими? - деди Лфифа.
Ичида «меига ўхшаб», демоқчи бўлди-ю айтк1а,чи.
— Кетмоқчи эдим. Лекии кетолмаймаи. К қаматиб, ё ўлдир-
тириб юборишади. Меи улар учун бир иапипадай гап...
Лфифа упга иима Д(^ тасалли б(>ришпи билмоди- 0 |>ага
иоқулай жимлик чўкди. Ьуидаи фойд^шапгаи Дав|)бек ички
чўт-агидаи анвал та11срлаб кс^иаи коиие^ггии чиқлриб у:штди.
— Маиа буии олиб қўйимг, Лфифа, ариимаган ёрдам. Мл-
тимос, йўқ демаиг. ^1ин юрагим;1аи, салшмий. Сил бнлан ҳеч
бўлмаса ака-сипгил бўлиб қола|(лик. Лка сиипн1снга срдам
қилншга ҳақ-1и-ку...
— Вон, қўйсангна-чи, — деди Лфифа астойдил. - Упт бўла-
дн. Пнма деб оламан буин?
Лммо Даврб«ч< қуярда-|ф"|ма11 тутқазди. (;ў1П |)а лнди бу ерда
ўтирни! ортиқчалигиин тушуниб, .хатжилдга солииган мақола-
ни узат;и1:
— Мана буни ;)са муҳаррирга бериб қўйинг. Шахсан р н м
олнб келганимнп айтинг. Мен лна |;ўнпцюқ қиларман. Хайр!..
— Хайр! — дсди Лфифа па қарп1исн;1а «пч)Л устнда Ггггаи
конпертдан кўзипи олнб қочиб, би|) зум ^юл туриб қол;1и. Лн-
чадан сўнг конксртин бенарво:н1к бнлаи олиб, торгмага таш-
ладн. Лна бир аум;1ан сўпг секип тортманн очиб, копперт ичи-
га кўз югуртнрдн. Беп! ;юиа кўк қо^ш. 4|)(;п1 юз ;^оллир!*. Б у -
бир дунё нул-ку! Субут акасига нима дсб айтади? Тунов купи
ташрнфиома^-а ^'хпттнб, йиртиб, у^юқ;1'ирмасАипшп? Мега олди-
а ? Мега ҳам ол;и1 ш унн? К(^ракмас, деб ортндап чопнб, тугқа-
зиб юбормадн? 1Иу кўйи бир неча (*оннн а(|)сус па ўкинч оғу-
Н1ида ўтирди. Кутилмаганда ичи;^аи бегоиа бир садо ксл;и1:
♦Хў1П, ннма бў1гги? Ўзн б**р;ш-ку. Ғ>ир найтлар қнлгин гупюҳн-
нннг эвазнгн жарима тўласа, ннма бўмти. Ҳотир айрим лёл;шр
очиқчаенга тап сотнб, кун кўра(г|’нр-ку. Сси;(аи у «Лпа мен
билан юр», демаянти-ку. «Лка-сингил бўлайлик», дедн. Вал-
ким чиндан ҳам пияти холисдир. Бугу1нн қнйин шаронтда
о;(амлар бир-бирнни |;ўллаб турса, бу1шиг инма айби бор? Бн-
ровлар етнмхопага садақа қила;и1. Яна кимлардир камбагалга
қайишади. Даврб(;к самнмий ганнр;1н. «Ўзимиинг аҳвшнш ҳам

47

С11»1111килаи НХИ1И 9мас», дсди. Ичкусн - иткусв бўлиб, хотинн-
нинг и;1;(аш1арип1 чидаб юргани рост. Буни Су€ут акаси сў:1лаб
бсрган. Дар1юқе, Оубут акасига бу нул >^акида инламай |;уя
қши-аии ма1|Қул. Вилмай |;ўя қилсин. Вилса-чи? '^аврбск совға
қилган соат билан тилла занжирш! сотиб, рўзгорга ишлатгани-
да иидамади-ку. 1^й, бу иул — ҳаром, дсмади-ку... 1>у доллар-
ларии алмангпфнб ол(Я, йиллик ижара нулига, яиа анча нарса-
га стади...*

1и у ўйлар оғу1нида у кушш кеч қнл;(и. Ишдаи қайтастнб,
юз долларни сўмга алмаигпфиб олди. Внр сумка пул бўлди.
Возордаи ул-бул егулик харид қилди. Уйга ў:1и хо^амагаи
ҳолда ЯХИ1И канфн>гг билаи кириб келди...

6

Даврбек ҳам ўша к>1Н1 уйга атло кайфият билан қайт;(и. У
мақса;(ига :фни1гаиини - Лфифа билан о|)асидаги жарликка
янги кўнрнк қуриш бонишнганлигини сезар ва вужу;и<да бу
к ў и р и к 1Н1 1х»роқ бнтказиш ке|>ак, деган ииггисқ аланпишиар

Ана Н1у иш ш сқ та^ьсирида у ишдаги нохушликларнн унут;1И.
Дарвоқе, аксига олиб, ўша нохушликларннн!' сабибчиси ҳам
кш'1.лум даража;1а Лфифанииг э р и Субут эди...

Лнчагина олдин марказий гшмггалардаи бнри;(а уиниг имзо-
си бшши «Маисабнинг нархи исча иул?» номли бир фелмггон
бо(!илгаи;и1. Унда внлоят;шрда юриб, айрим ^шнсабнараст лақ-
мо;шрга «Юқорн лавогшмларга тайннлаттнраман», деб катта
миқдорда нул олгаи бир фирнбгар асл \ақи;ш ҳикоя қилганди.
Лсл узоқ муддат;и1 қамоқ жазосига ҳукм қилиигаи. Сал ксйин
афву умумий бўлиб, қамоқкаи қутилган. Ўнш аёл т>иов куни
дабдурустдан Даврбскка қўиш роқ қнлиб қол;1н. Даорбск у аёл
бшши ншхсан учрашмаган бўлса ҳам айрим ҳамкасблари орқ-
али та1шрди. Юр^ии 1иув этди.

— Лкахон, ҳорманг, яхши юрибсизми? - деди аёл ва сур-
бстларча мақсадга кўчди. - Вир учра1ииб, ҳисоб-китоб қнлнб
олсак...

— Қаиақа ҳисоб-китоб, меи СИ.-1ИИ таиимаймаи-ку?! Ҳаанл-
ла1иа)и1сизми? Кимсиз ў:ш?

48

Лёл Даврб(;к11И11г олдига келиб-кетиб юралигам вилоятлик
бир йигнтнинг иомиии тилга олди. Ўша йигит яқинда автомо-
бил ҳалокати туфайли оламдап ўтган эди.

— Ўлимидан олдии монга бир хат ёзиб бсфган. Ш унга кўра,
гиздан аш агииа оладигап омонатим бор. Агар тонсангиз, тил-
хатни тегиииш жойларга топшираман. Эҳтимол, гачетада бос-
тирслм ҳам бўлар. Хўш , учраишмизми? Ғжи вакгиигиа йўқ
ми? Дарвоқе, менинг фикримча, ўша йнгитнинг ўлими ҳам
тасодифий бўлмаса керак?..

Даврбек қўрқиб кетди. Б у аёл қас1^1аги гапларпи айтиб,
туҳмат қилишдан ҳам тонмайди.

— Мени ҳам тасодифий автомобил ҳалокатига учратмас-
лнклари учум тилхатмимг асл пусхасини ишопчли жой^-а бе-
китганма>1. Менга бир кори-ҳол бўлса, тегишли одамлар те-
гишлн жойларш стка.')ншади.

— Кечқурун соат еттида «|{ўзгу* кнпот(^атри ё|шда к)тиб
туринг, — деди Дав|)бек ганни калта қилим! учун. — Дарвоқе,
сизни кўрмаганман-ку, қапдай тапийман?

— Ўзим топамап сизни. Лптилган вақт;1а келсапгиз бас...
Даврбек карахт аҳполда ўйлапиб қолди. Ўпш ма|)ҳум йн-
гитга бир-нкки ма|т1 ёрдам қилган :>ди. Лским ишнипг бупақа
тарафга айламишигм! билмагапди. Иаҳагки, ўпш йигит ха-
тида Даврб<жнинг помими тилга олиб...
Ҳалжом ог-уп^ида кипотеатр қарпм1сига илгарироқ борди-
11апа|Ю1^'1а туриб, асабиГ| тарзда чскди. Гнп^оқат бў;шб у ёп-бу
ёп юрди. Ғ>ир маҳал упппг ёпгипасига қом-қора *0 |М‘1* маши-
паси келпб тўхтаб, упдап башапг кийннгап, ёп1 ва чи|юнлп
бмр асл туп1ди. Даврбек ♦Маҳотки, бу ў|па ♦опа» бўлса?» деб
ў|1ла;1И. М ап тп а сал (шрига бориб турди. Лёл Даврбск томоп
юрди.
— Лссалому алайкум, Дав|)бек ака! Мсп сиз1а қупки|х>қ
қилгам ў|па жафокап!, моҳақ қу|)боп бўлгап а)'лмап. Исмнм
Зулайҳо!
— Яхпм1, — дсди Дав|)б<!К ҳш1ЖОМИ1ш 6осип1га урипиб.
— Мапа бу хат1М1 бир ўқнб, кейин фикримгизни айтсапгиз.
Ку:| ку1П1 бмр тутам бў:мами учум теваракка қоромт тум1иб
қо^п-андн. Даирбск хатпи о;м1б, чўнтагига солди.

49