ซากดึกดำบรรพ์จระเข้และสัตว์มีกระดูกสันหลังขนาดเล็ก ในจังหวัดชัยภูมิ จังหวัดหนองบัวลำภู และ จังหวัดมุกดาหาร เพื่อความเข้าใจด้านวิวัฒนาการ บรรพชีวภูมิศาสตร์และการกระจายตัวในกลุ่มหินโคราช

182 ภำพที่ 6.15 ต าแหน่งพบแร่แบไรต์บริเวณจุดที่ 2 พนังขี้หนู บ้านวังกุง หมู่ที่ 4 ต าบลท่า กูบ อ าเภอซับใหญ่ จังหวัดชัยภูมิ

183 จากการตรวจสอบทั้งสองจุดพบว ่าตัวอย ่างที ่ถูกฝั ่งอยู ่ถูกแทนที ่ด้วยผลึกแร่ ทั้งหมด เมื่อวิเคราะห์จากลักษณะโดยรวมทั้งหมด ปรากฏว่าไม่มีลักษณะใด ๆ ที่จะยืนยัน ได้ว ่าเป็นซากดึกด าบรรพ์ของสัตว์เบื้องต้นคณะผู้วิจัยสันนิษฐานว่าน ่าจะเป็นการเกิด secondary replacement ของแร่แบไรต์ซึ่งมักเกิดขึ้นในรูปของมวลสารที่พอกรวมกัน (concretion) และเป็นตัวอุดช ่องโหว ่ในตะกอนของหินตะกอน โดยปกติจะพบลักษณะ ดังกล่าวในในสายแร่หินปูนและโดโลไมต์ โดยสภาวะดังกล่าวจะต้องถูกพัดพาอย่างรุนแรง บางครั้งก็พบแร่แบไรต์จ านวนมากที่ผิวสัมผัสกับพื้นดิน อย่างไรก็ตามสามารถพบแร่แบไรต์ ก่อตัวเป็นสารที่พอกรวมกันในทรายและหินทราย การก่อตัวแบบนี้มักเกิดจากการตกผลึก ภายในช่องว่างระหว่างเม็ดทราย มักจะก่อตัวเป็นผลึกรูปแบนที่จับตัวกันแผ่เป็นรัศมีหรือ ดอกกุหลาบภายในทราย โครงสร้างผลึกแบบนี้เรียกว่า "กุหลาบแบไรต์ หรือ แบไรต์ดอก กุหลาบ (barite rose, barite rosette, petrified rose)" สามารถมีความยาวได้ถึงหลาย นิ้วและรวมเม็ดทรายจ านวนมาก บางครั้งก็พบในหินทรายซึ ่งท าหน้าที ่เป็น "ตัวเชื ่อม ประสาน" (cementation) ระหว ่างเม็ดหิน ท าหน้าที ่คล้ายแร ่แคลเซียมคาร์บอเนต (CaCO3 ) ที่ไปแทนที่ในโพรงหรือช่องว่างเป็นตัวเชื่อมประสาน ในหินกรวดมนเม็ดปูนหรือ หินทรายปนกรวด การส ารวจธรณีวิทยา พบว่าบริเวณที่พบซากดึกด าบรรพ์ทั้ง 2 ต าแหน่งเป็นหิน ตะกอนของหมวดหินโคกกรวด ประกอบด้วย หินทราย เนื้อละเอียดถึงปานกลาง มีความ กึ ่งกลมมน และมีความทรงกลมสูง โดยจะพบหินทรายสีเทาขาว เนื้อแน ่น แข็งแกร่ง บริเวณด้านข้างโดยรอบของซากดึกด าบรรพ์ และถัดออกไปจึงจะพบหินทราย น ้าตาล สี น ้าตาลแดง หินทรายแป้ง แทรกสลับกับหินกรวดมน และหินทรายปนกรวด เนื้อเชื ่อม

184 ประสานเป็นพวกคาร์บอเนต ทั้งยังพบเห็นคราบคาร์บอเนตสีขาว และก้อนมวลสารพอก อยู่ทั่วไปในพื้นที่ส ารวจ ภำพที่ 6.16 ลักษณะหินทราย สีเทาขาวที่พบบริเวณด้านข้างโดยรอบบริเวณที่พบแร่แบ ไรต์ ภำพที่ 6.17 ลักษณะหินทราย สีน ้าตาล สีน ้าตาลแดงที่พบบริเวณถัดห่างออกไปจาก บริเวณที่พบแร่แบไรต์

185 ภำพที่ 6.18 ลักษณะหินกรวดมนที่พบ มีแร่แคลไซต์แทรกอยู่บริเวณระหว่างเม็ดกรวด ภำพที่ 6.19 ลักษณะของคราบคาร์บอเนตสีขาว พบได้ทั่วไปบริเวณพื้นที่ส ารวจ การส ารวจหาที่มาของแร่แบไรต์ที่เข้าไปแทนที่ซากดึกด าบรรพ์ดังกล่าว จากการ เดินส ารวจไม่พบสายแร่แบไรต์ หรือสายแร่ใด ๆ แทรกตัดผ่านบริเวณพื้นที่ส ารวจ พบเพียง คราบคาร์บอเนตสีขาว และก้อนมวลสารพอกอยู่ทั่วไปในพื้นที่ส ารวจ ทั้งนี้ทางคณะส ารวจ ได้ด าเนินการเก็บตัวอย่างแร่และหินส าหรับส่งวิเคราะห์ทางเคมีกับทางกองวิเคราะห์และ ตรวจสอบทรัพยากรธรณี กรมทรัพยากรธรณี เพื่อหาปริมาณแบเรียมซัลเฟต (BaSo4) 6

186 ตัวอย่าง และท าการวิเคราะห์ด้วยวิธี X-Ray Diffractometer (XRD) 11 ตัวอย่าง ทั้งยัง ด าเนินการตัดแผ่นหินบางอีกด้วย ตามตารางต่อไปนี้ ตำรำงที่ 6.1 ข้อมูลการตัดแผ่นหินบาง ตัวอย่ำงแร่/ หิน พิกัดทำงภูมิศำสตร์ 47P กำรวิเครำะห์ แร่/หิน ตะวันออก เหนือ ร้อยละ BaSo4 XRD แผ่นหิน บำง CMP001-M 0787700 1733793 / / แร่แบไรต์ CMP001-R 0787700 1733793 / / / หินทราย CMP002-R 0787700 1733793 / / / หินกรวดมน CMP003-R 0788210 1734369 / / / หินทราย CMP004-R 0788210 1734369 / / / หินทราย CMP005-R 0788236 1734436 / / / หินทราย CMP006-R 0788377 1734535 / หินทราย CMP007-R 0787653 1733669 / หินทราย CMP008-R 0787784 1733791 / หินทราย CMP009-R 0787937 1733728 / หินทราย CMP0010-R 0787937 1733728 / มวลสาร พอก

187 ภำพที่ 6.20 แสดงต าแหน่งการเก็บตัวอย่างแร่และหิน

188 ส าหรับผลการวิเคราห์เคมี เพื่อหาปริมาณแบเรียมซัลเฟต (BaSo4 ) 6 ตัวอย่าง พบว่ามีเพียงตัวอย่าง CPM001-M พบปริมาณแบเรียมซัลเฟต (BaSo4 ) โดยพบเป็นร้อยละ 93.23 ซึ่งตัวอย่างนี้เป็นแร ่แบไรต์ ส าหรับตัวอย่างอื่น ๆ ไม่พบปริมาณแบเรียมซัลเฟต (BaSo4 ) และผลการวิเคราะห์ด้วยวิธีX-Ray Diffractometer (XRD) 11 ตัวอย่าง พบว่า ตัวอย่าง CPM001-M ตรวจพบแร่แบไรต์เพียงอย่างเดียว ส่วนตัวอย่าง ๆ ตรวจไม่พบแร่แบ ไรต์ พบเพียงแต่แร่ควอตซ์ แร่เฟลด์สปาร์ แร่แคลไซต์ แร่ดินขาว แร่ไมกา เป็นต้น ในการ ตัดแผ ่นหินบางเพื่อตรวจสอบหาแร ่ประกอบหิน และความสัมพันธ์อื ่น ๆ ภายใต้กล้อง จุลทรรศน์ อยู่ในระหว่างด าเนินการยังไม่แล้วเสร็จ และการสรุปผลถึงที่มาของแร่แบไรต์ที่ เข้าไปแทนที่ซากดึกด าบรรพ์ดังกล่าวยังไม่สามารถสรุปได้ยังต้องรอผลจากการตรวจสอบ แผ่นหินบางภายใต้กล้องจุลทรรศน์ของแผ่นหินบาง

189 คณะผู้จัดท ำ ภำควิชำชีววิทยำ คณะวิทยำศำสตร์ มหำวิทยำลัยมหำสำรคำม 1. รศ. ดร. คมศร เลาห์ประเสริฐ 2. นาย ศุภณัฐ บุตราช 3. นาย องษา บุดดา 4. น.ส จุไรรัตน์ เศรษฐา 5. น.ส นันทิดา ดอบุตร ศูนย์วิจัยและกำรศึกษำบรรพชีวินวิทยำ มหำวิทยำลัยมหำสำรคำม 1. นายศิตะ มานิตกุล 2. นายธนิศ นนท์ศรีราช 3. นางสาวประภาสิริ วาระเพียง พิพิธภัณฑ์สิรินธร จังหวัดกำฬสินธุ์ 1. นางสาวศศอร ขันสุภา 2. นางธิดา ลิอาร์ด 3. นางสาวปรารถนา ข าไข 4. นายประยูร ผิวผุย 5. นายสาธิต สระตันติ์ 6. นายทนงศักดิ์ ยานเรือง 7. นายสัญญา จงพิสัย 8. นายทองดี มะลา