101 หลักการแรก คือ คุณต้องไม่หลอกตัวเอง และตัวคุณเองก็เป็ นคนที่ ถูกหลอกได้ง่าย ที่ สุดเสียด้วย Richard Feynman, American Theoretical Physicist *Mahatma Gandhi (ท่่านมหาตมะ คานธีี)ช่่วงชีีวิิต 1869-1948 เป็็นผู้้นำำ�การต่่อสู้้เรีียกร้้องเอกราชให้อิ้ ินเดีีย และต่่อสู้้เพื่่�อสิิทธิิของ ผู้้ยากไร้ทั้้�งหลาย และนัักการเมืืองที่มีีชื่่� ่�อเสีียงชาวอิินเดีียและศาสนา ฮิินดูู เป็็นผู้้นำำ�ที่่�ใช้วิ้ธีีิการต่่อสู้้เป็็นตััวอย่า่งถึึงการเรีียกร้้องความเป็็น ธรรมอย่่างสัันติิวิิธีีที่่�เป็็นแบบอย่่างไปทั่่�วโลก บทที่่ 5 The Right Livelihood 15/9/2566 BE 09:15
102 สมดุลองค์กร สมดุลโลก แนวคิิด Triple bottom line5 นำำ�เสนอว่่า แค่่กำำ�ไรไม่่เพีียงพอ องค์์กรสมััยใหม่่ไม่่ได้้ทำำ�เพื่่อประโยชน์์ส่่วนตััวเท่่านั้้น แต่่พวกเขาทำำ�งานที่่เป็็น ประโยชน์์เพื่่อชุุมชน และสัังคมมากขึ้้น แน่่นอนทุุกองค์์กรต้้องการกำำ�ไร แต่่องค์์กรที่่อยู่่บนพื้้นฐานของสััมมาอาชีีวะ หรืือ การเลี้้ยงชีีพที่่ใช่่ ( 1 ) กำำ�ไร ผลตอบแทนที่่เป็็นมููลค่่า หรืือตััวเงิินที่่ได้้จากการดำำ�เนิิน ธุุรกิิจ ประโยชน์์ที่่ได้้รัับจากกำำ�ไร คืือ การเติิบโตของธุุรกิิจ ( 2 ) ผู้้คน การไม่่ทำำ�ให้้ผู้้อื่่นเดืือดร้้อน คืือ การดำำ�เนิินธุุรกิิจที่่ไม่่ส่่ง ผลเสีียต่่อทุุกฝ่่ายที่่เกี่่ยวข้้อง (Stakeholders) ไม่่ว่่าจะเป็็น พนัักงาน คู่่ค้้า ชุุมชนท้้องถิ่่นรอบๆ เป็็นต้้น ประโยชน์์ที่่ได้้รัับจากในอีีกความหมาย ผู้้คน คืือ การมีีความสััมพัันธ์์ในการดำำ�เนิินธุุรกิิจอัันดีีกัับทุุกส่่วนแบบยั่่งยืืนในระยะยาว ( 3 ) ดููแลโลกใบนี้้ การเคารพต่่อสิ่่งแวดล้้อม หรืือ Mother earth คืือ การดำำ�เนิินธุุรกิิจด้้วยการคำำ�นึึงถึึงสิ่่งแวดล้้อมด้้วย คืือ Sustainability การดำำ�เนิินไปด้้วยกัันอย่่างสอดคล้้องและยั่่งยืืนในระยะยาว ด้้วยการพััฒนา กระบวนการสร้้างความสมดุุลกัับทุุกสิ่่งทั้้งที่่มีีชีีวิิตและไม่่มีีชีีวิิต องค์์กรรุ่่นเก่่าๆ มัักเน้้นแต่่กำำ�ไรที่่เป็็นตััวเงิิน หรืือผลประโยชน์์ของ ตััวเองเท่่านั้้น ไม่่สนใจสัังคมรอบข้้างและสิ่่งแวดล้้อม จนโลกร้้อนมากขึ้้น ทุุกวััน จััดเป็็นองค์์กรประเภท มิิจฉาอาชีีวะ ในขณะเดีียวกััน เรามีีตััวอย่่างขององค์์กรมากมายที่่ทำำ�กิิจกรรม หรืือ แสดงความรัับผิิดชอบต่่อสัังคมที่่รู้้จัักกัันดีีว่่า CSR (Corporate Social Responsibility6) ปััจจุุบัันมีีหลายองค์์กรที่่พยายามทำำ� 3P7 ให้้กัับสัังคม เช่่น บริิษััท ทิิพยประกัันภััย จำำ�กััด (มหาชน), บริิษััท สิิงห์์คอร์์ปอเรชั่่น จำำ�กััด และบริิษััท ทรูู คอร์์ปอเรชั่่น จำำ�กััด (มหาชน) บทที่่ 5 The Right Livelihood AW_The Right Leader_20230824.indd 102-103
103 คำำ�สอนของหลวงพ่่อกััณหา สุุขกาโม วััดป่า่ทรััพย์์ทวีีธรรมาราม จัังหวััด นครราชสีีมา ที่่สะท้้อนได้้อย่า่งลึึกซึ้้งและครบถ้้วนถึึงบริิบทของสัังคมโลกตอนนี้้ มีีความตระหนัักทั้้งเรื่่องคุุณค่่าและความสมดุุลไปด้้วยกัันเพื่่อให้้เกิิดความ ยั่่งยืืน จะเห็็นได้้จากรููปแบบธุุรกิิจใหม่่ๆ ที่่คำำ�นึึงถึึงความสมดุุลองค์์กร สมดุุล โลกไปพร้้อมๆ กัันในทุุกภาคส่่วนอย่่างแท้้จริิง รวยอย่างไม่เสียสละ คือ ไม่ฉลาด วาทะธรรมหลวงพ่อกัณหา สุขกาโม บทที่่ 5 The Right Livelihood 15/9/2566 BE 09:15
104 การเลี้ยงชีพที่ใช่ กับการบริหารองค์กรสมัยใหม่ ( 1 ) ธรรมาภิิบาล (Good governance) ‘ไม่่ทำำ�ใครเดืือดร้้อน’ คืือ หััวใจของธรรมาภิิบาล ก็็คืือ การจััดการดููแล กิิจการต่่างๆ ให้้เป็็นไปตามวิิถีีที่่ถููกที่่ควรตามบริิบทของสัังคมนั้้นๆ เช่่น การเปิิดเผยข้้อมููล หรืือขั้้นตอนในการดำำ�เนิินงานให้้ตรวจสอบได้้ เป็็นต้้น เรามัักจะได้้ยิิน ‘ธรรมาภิิบาล’ ในปััจจุุบัันอย่่างแพร่่หลาย เพราะเป็็น หลัักการที่่ช่่วยสร้้างสรรค์์และส่่งเสริิมองค์์กรให้้มีีศัักยภาพและประสิิทธิิภาพ เช่่น องค์์กรที่่โปร่่งใสตรวจสอบได้้ ทำำ�ให้้เกิิดความไว้้วางใจและความเชื่่อมั่่น ในการร่่วมธุุรกิิจ หรืือลงทุุน เป็็นต้้น บางองค์์กรอาจใช้้แค่่กำำ�ไรเป็็นตััวชี้้วััดความสำำ�เร็็จจนละเลยเรื่่อง คุุณธรรมหรืือความรัับผิิดชอบต่่อผู้้อื่่นและสัังคมไป แต่่หลััก ‘ธรรมาภิิบาล’ แสดงถึึงจุุดมุ่่งหมายที่่จะรัักษา ‘ความสมดุุล’ ในมิิติิต่่างๆ ไว้้ไม่่ว่่าจะเป็็น คุุณธรรม จริิยธรรม ความรัับผิิดชอบต่่อสัังคม และผลประกอบการ Figure 5.3 แผนภูมิสัมมาอาชีวะ กับหลักการบริหารสมัยใหม่ The Right Livelihood วิสาหกิจเพื่อสังคม Social Enterprise ธุรกิจเพื่อสังคม Social Business การตลาดเพื่อสังคม Social Marketing ธรรมาภิบาล Good Governance บทที่่ 5 The Right Livelihood AW_The Right Leader_20230824.indd 104-105
105 ( 2 ) วิิสาหกิิจเพื่่อสัังคม (Social enterprise) หมายรวมทั้้งเรื่่องขององค์์กรที่่แสวงหากำำ�ไร และลัักษณะขององค์์กร ที่่ไม่่แสวงหากำำ�ไร (Non-profits) เป็็นการพููดถึึงเรื่่องของความสมดุุลระหว่า่ง กำำ�ไรและการสร้้างประโยชน์์ ตััวอย่่างโมเดลเพื่่อความยั่่งยืืนที่่น่่าสนใจ เช่่น SDGs (Sustainable Development Goals) เป็็นเป้้าหมายในการวััด ประสิิทธิิภาพของภาคธุุรกิจ ิ ซึ่่งแต่่ละเป้า้หมายมุ่่งเน้้นไปที่่การพััฒนาธุุรกิจิด้้วย ‘ความเชื่่อมโยง’ และ ‘ความยั่่งยืืน’ นำำ�ไปสู่่เป้า้หมายของทุุกภาคส่่วน ปััจจุบัุันบริษัิัท ในประเทศไทยเองได้้มีีการนำำ�เป้้าหมายการพััฒนาที่่ยั่่งยืืน (Sustainable Development Goals : SDGs8)ไปเป็็นหลัักการดำำ�เนิินงาน ยกตััวอย่า่งเช่่น บริิษััท บ้้านปูู จำำ�กััด (มหาชน9) Figure 5.4 แผนภาพ The seventeen Sustainable Development Goals (SDGs) ที่มา: https://www.un.org/ บทที่่ 5 The Right Livelihood 15/9/2566 BE 09:15
106 ( 3 ) ธุุรกิิจเพื่่อสัังคม (Social business) คำำ�จำำ�กััดความของ ‘ธุุรกิจเิ พื่่อสัังคม’ ของศาสตราจารย์ยู์นููส* ได้้ให้้ไว้ว่้า่ เป็็นธุุรกิิจที่่ดำำ�เนิินไปได้้อย่่างยั่่งยืืน การทำำ�ธุุรกิิจเพื่่อสัังคมก็็มีีการใช้้ข้้อมููล เพื่่อเชื่่อมโยง และจะต้้องสร้้างคุุณค่่าจนเกิิดเป็็นแผนการดำำ�เนิินงานสร้้าง ประโยชน์์ให้้กัับสัังคมในด้้านใดด้้านหนึ่่ง จะต้้องเกิิดประโยชน์์ในทุุกส่่วนที่่ เกี่่ยวข้้อง มีีสภาพแวดล้้อมและความสััมพัันธ์์ในการทำำ�งานที่่ดีี เมื่่อเปรีียบเทีียบ กัับธุุรกิิจที่่ไม่่มีีวััตถุุประสงค์์เพื่่อสัังคม และจะต้้องเป็็นธุุรกิิจที่่สามารถทำำ�กำำ�ไร และนำำ�กำำ�ไรที่่เกิิดจากธุุรกิิจ ไปใช้้เพื่่อลงทุุนต่่อ หรืือใช้้เพื่่อสร้้างธุุรกิิจเพื่่อสัังคมขึ้้นใหม่่ เป็็นการขยาย ผลกระทบต่่อสัังคมให้้กว้้างมากยิ่่งขึ้้น Figure 5.5 แผนภูมิ Social business ที่มา: https://www.softbankthai.com/Article/Detail/28826 Efficiency ประสิทธิภาพ ของธุรกิจ Social Business Results ผลลัพธ์ และผลตอบแทน จากธุรกิจ Growth การเติบโตในธุรกิจ Engagement การจ้างงานของธุรกิจ Relationships ความสัมพันธ์ ของทุกฝ่ายในธุรกิจ Insights ข้อมูลเชิงลึก ของธุรกิจ บทที่่ 5 The Right Livelihood AW_The Right Leader_20230824.indd 106-107
107 *ศาสตราจารย์มู์ ูฮััมหมััด ยูนููส (Muhammad Yunus) เกิดเิมื่่�อ วัันที่่� 28 มิถุิุนายน พ.ศ. 2483 ปัจจุับัุันอายุุ 83 ปีี เป็็นนายธนาคาร และนัักเศรษฐศาสตร์์ชาวบัังกลาเทศ ผู้้ริิเริ่่�มและพััฒนาแนวคิิด ‘ไมโครเครดิิต’ นอกจากนั้้�น ยููนููสยัังเป็็นผู้้ก่่อตั้้�ง ‘กรามีีนแบงก์์’ (ธนาคารหมู่่บ้้าน) หรืือ ธนาคารกรามีีน อีีกด้้วย ทั้้�งยููนููสและ ธนาคารที่่�เขาก่่อตั้้�งขึ้้�นได้รั้ับรางวััลโนเบลสาขาสัันติิภาพร่่วมกัันในปีี พ.ศ. 2549 สำำ�หรัับ “ความพยายามในการสร้้างพััฒนาการทาง สัังคมและเศรษฐกิจจาิกเบื้้�องล่า่ ง” ยููนููสเคยได้รั้ับรางวััลและเกีียรติคุิุณ อื่่�นๆ ในระดัับนานาชาติินอกเหนืือจากนี้้�มาแล้้วมากมาย เขาเป็็น ผู้้แต่่งหนัังสืือ Banker to The Poor รวมถึึงเป็็นผู้้ร่่วมก่่อตั้้�งมููลนิธิิ กรามีีนอีีกด้้วย บทที่่ 5 The Right Livelihood 15/9/2566 BE 09:15
108 ( 4 ) การตลาดเพื่่อสัังคม (Social marketing) สายอาชีีพการตลาด เป็็นอาชีีพหนึ่่งที่่ถููกมองว่่าสามารถสร้้างการ เอาเปรีียบกัันได้ง่้า่ย การเป็็นผู้้นำำ�ด้า้นการตลาดที่่แท้้จริิงสำำ�หรัับยุุคนี้้นัักการตลาด ที่่แท้้จริิง ต้้องตอบสัังคมได้ว่้า่จะทำำ�ให้สิ้ ินค้า้หรืือบริิการของพวกเขา อยู่่ร่่วมกัับ ผู้้คนในโลกนี้้ได้้อย่่างเกื้้อกููลกัันมากที่่สุุดได้้อย่่างไร (Marketing for humanity and sustainability) นัักการตลาดที่่เห็็นแก่่ตััว จะลืืมตััว มีีอััตตาและขาดสติิ โดยพวกเขา อาจรู้้เท่่าไม่่ถึึงการณ์์ หรืือไม่่ไยดีีว่่าความจริิงแล้้วนั้้น ‘Mother earth or Mother nature’ คืือลููกค้้าที่่แท้้จริิงที่่สำำ�คััญที่่สุุด หนัังสืือ Entrepreneurial Marketing10 โดย ฟิลิิิป คอตเลอร์์ (Philip Kotler) ร่่วมด้้วย เฮอร์์มาวััน การ์์ตาจายา (Hermawan Kartajaya) และคณะ ได้พูู้ดถึึงโลกที่่เปลี่่ยนแปลงไป โลกที่่ร้้อนขึ้้น ใจมนุุษย์ที่่ ์เครีียด สัังคม ที่่เห็็นแก่ตั่ ัว การปะทุุของสงคราม ฯลฯ องค์์กรจำำ�เป็็นต้้องปรัับตััวจากการตลาด แบบเก่่าที่่เอาเปรีียบสัังคม หลอกลวงผู้้คน มาเป็็นนัักการตลาดสมััยใหม่่ที่่มีี ความจริิงใจ รัักโลก รัักมนุุษย์์ ไม่่สร้้างปััญหาให้้แก่่สัังคมด้้วยภาพและคำำ�พููด ที่่ส่่อไปทางลามก ความรุุนแรง กระตุ้้นความโลภ และทำำ�ให้ลูู้กค้า้หลงไม่่ได้้สติิ Hermawan Kartajaya & Woraphat Phucharoen in Bali, 2022 บทที่่ 5 The Right Livelihood AW_The Right Leader_20230824.indd 108-109
109 Love begins at home, and it is not how much we do, but how much love we put in the action that we do. คำกล่าวของแม่ชีเทเรซาในการรับรางวัลโนเบล สาขาสันติภาพ ในปี ค.ศ. 1979 ผู้้นำำ�ที่่ ‘ใช่่’ ย่่อมต้้องใช้้หลัักการตลาดที่่ ‘ใช่่’ ด้้วย ตััวอย่่างของบุุคคลที่่นำำ�มาเป็็นตััวอย่่างได้้อย่่างชััดเจน ในเรื่่องของ การทำำ�เพื่่อสัังคมแบบยั่่งยืืน คืือ Mother Teresa (แม่่ชีีเทเรซา*) ผู้้ที่่ได้้รัับ รางวััลโนเบล สาขาสัันติิภาพ จากการที่่ท่่านทำำ�งานด้้าน ‘อาสาต่่อสู้้เพื่่อลด ความยากจนทุุกข์์ยากซึ่่งเป็็นส่่วนหนึ่่งของการนำำ�ไปสู่่ความสงบสุุขและสัันติิ’ จากที่่ทราบกัันดีว่ีา่ท่า่นแม่ชี่ ีได้ทำ้ ำ�การก่่อตั้้งสถานที่่ และโครงการเพื่่อช่่วยเหลืือ ผู้้ยากไร้้ทั้้งภายในอิินเดีียและต่่างประเทศ ด้้วยการประสานความร่่วมมืือ จากทุุกภาคส่่วนเพื่่อมุ่่งเน้้นการให้้ความช่่วยเหลืืออย่่างยั่่งยืืน เช่่น หมู่่บ้้าน สัันติิสุุข สำำ�หรัับผู้้ป่่วยโรคเรื้้อน โดยมีีการนำำ�กาบมะพร้้าวที่่เหลืือมาสร้้างเป็็น รายได้้จากการผลิิตเป็็นแปรงขััดหม้้อ พรม หรืือการติิดต่่อบริิษััทสายการบิิน แอร์์อิินเดีีย มอบอาหารที่่ผู้้โดยสารกิินเหลืือมาเป็็นอาหารแก่่เด็็กๆ ในบ้้าน เด็็กใจบุุญ เป็็นต้้น * Mother Teresa (แม่ชี่ ีเทเรซา) เป็็นนัักพรตหญิิงในศาสนาคริสต์ิ ์ นิิกายโรมัันคาทอลิิก มีีชีีวิิตอยู่ใน่ช่่วง ค.ศ. 1910-1997 มีีชื่่�อเสีียง เป็็นที่่�รู้้จัักกัันดีีในฐานะผู้้ช่่วยเหลืือและผู้้ต่่อสู้้เพื่่�อคนยากไร้้ทั้้�งใน ประเทศที่่�ยากจนและร่ำำ��รวย ได้้รัับรางวััลโนเบลสาขาสัันติิภาพ ที่่�มา: https://th.wikipedia.org/wiki/แม่่ชีีเทเรซา บทที่่ 5 The Right Livelihood 15/9/2566 BE 09:15
110 อีีกตััวอย่่ างของภาคธุุรกิิ จที่่ได้้ประกอบธุุรกิิจอย่่ าง สััมมาอาชีีวะ หรืือ การเลี้้ยงชีีพที่่ใช่่ ตามที่่กล่่ าวไปข้้ างต้้น IKEA (อิิเกีีย*) บริิ ษััทขายเฟอร์์นิิเจอร์์ และของตกแต่่งบ้้ านระดัับโลกที่่เป็็นที่่รู้้จัักกัันดีี การทำำ�ให้้ ชีี วิิตประจำำ�วัันของใครหลายคนดีีขึ้้น วิิ สััยทััศน์์ที่่ไปไกลกว่่ า แค่่การตกแต่่งบ้้ าน อิิเกีียเชื่่อว่่ าการแบ่่งปัันสิ่่งที่่ทำำ�และพููดถึึงสิ่่งที่่เชื่่อ ตั้้งแต่่ วิิ ธีีการปฏิิ บัั ติิ ต่่อผู้้คนและโลก ไปจนถึึงวิิ ธีี ตััดสิินใจทั้้งเรื่่องเล็็กและใหญ่่ คืือ การเป็็นส่่วนหนึ่่งของการเปลี่่ยนแปลงในทางที่่ดีีแก่่ สัังคมได้้ เป้้ าหมายในการ สร้้ างความเปลี่่ยนแปลงที่่มีีความหมายและยั่่งยืืนเพื่่อคนรุ่่นต่่อไป โดยเน้้นที่่ ผู้้คนก่่อนและขยายธุุรกิจใิ ห้้ครอบคลุุม ด้้วยการนำำ�เสนอสิินค้าที่่มี ้ ีแหล่่งวััตถุดิุิบ และการผลิิตที่่ยั่่งยืืนยิ่่งขึ้้น และช่่วยให้ผู้้ ้ คนได้้ใช้ชี้ วิ ีิตที่่มีคุีุณภาพมากขึ้้นที่่บ้า้ น อิิเกีียได้้ประกาศกลยุุทธ์์เพื่่อความยั่่งยืืนที่่กำำ�ลัังดำำ�เนิินการให้้เกิิ ดขึ้้น ภายในปีี 2030 โดยมีี 3 ด้้ านหลัักที่่ให้้ความสำำ�คััญ ได้้แก่่ การใช้้ ชีี วิิตอย่่ าง ยั่่งยืืนและมีี สุุขภาพดีี ธุุรกิิจหมุุนเวีียนสภาพอากาศที่่ดีี และความยุุ ติิธรรม และความเท่่ าเทีียมในทุุกภาคส่่วนที่่เกี่่ยวข้้องกัับธุุรกิิ จ ในขณะที่่องค์์กรในประเทศไทยเองก็็ มีี ตััวอย่่ างที่่น่่ าสนใจ11 และเป็็น รููปธรรมของการประกอบธุุรกิิจตามหลัักของ ‘การเลี้้ยงชีีพที่่ใช่่’ ที่่ลงมืือทำำ�ให้้เห็็นว่าธุุ่รกิิจที่่คำำ�นึึงถึึงทั้้งตััวเอง ผู้้อื่่น และส่่วนรวมนั้้น ไม่่ใช่่เรื่่องในอุุดมคติิ แต่่สามารถทำำ�ได้้จริิง และกำำ�ลัังพััฒนาไปในรููปแบบที่่ยั่่งยืืนขึ้้นเรื่่อยๆ *Ingvar Kamprad (อิิงวาร์์ คััมปรััด) ผู้้ก่่อตั้้�งอิิเกีียขึ้้�นในปีี ค.ศ. 1943 ชื่่�อ IKEA (อิิเกีีย) มาจากตััวอัักษรแรกของชื่่�อผู้้ก่่อตั้้�ง Ingvar Kamprad, ชื่่�อฟาร์ม์ Elmtaryd (เอล์ม์ ทาริิด) ที่่�เขาเติิบโต ขึ้้�นมา และหมู่บ้่ า้น Agunnaryd (อากุุนนาริิด) ที่่�อยู่ใก่ ล้้เคีียง เริ่่มต้�้น จากการเป็็นบริิ ษััทสั่่�งซื้้�อสิินค้้าทางไปรษณีีย์์เล็็กๆ ในชนบทของ ประเทศสวีีเดน แต่่ปััจจุุ บััน อิิเกีียได้้กลายเป็็นแบรนด์์เฟอร์์นิิเจอร์์ ตกแต่่งบ้้านระดัับโลกที่่�มีีราคาไม่่แพง มอบทั้้�งดีีไซน์์ที่่�สวยงามและ ความสะดวกสบายให้้แก่่ผู้้คนทั่่�วโลก ที่่�มา: https://www.ikea.com/th/th/this-is-ikea/aboutus/our-heritage-pubad29a981 บทที่่ 5 The Right Livelihood AW_The Right Leader_20230824.indd 110-111
111 บทที่่ 5 The Right Livelihood 15/9/2566 BE 09:15
112 เราจะเห็็นได้้จากโมเดลธุุรกิิจที่่กล่่าวมาข้้างต้้น สำำ�ทัับด้้วยการให้้ ความสำำ�คััญจาก ‘องค์์การสหประชาชาติิ’ (United Nations) จััดทำำ�เป็็น แนวคิิดธุุรกิิจหรืือการดำำ�เนิินธุุรกิิจในยุุคปััจจุุบััน มีีหลากหลายประเทศทั่่วโลก เข้้าร่่วมลงนามร่่วมกััน จากตััวอย่่างของทั้้งบุุคคลและบริิษััทต่่างๆ ถืือเป็็นรููปธรรมที่่เกิิดจาก การไล่่เรีียงกัันมาตั้้งแต่่เรื่่องความพยายามในการมีีสติิในการเห็็นตััวเองทุุกขณะ จนเกิิดการรู้้คุุณค่่าของสิ่่งที่่ทำำ� เกิิดความสุุขและประสิิทธิิภาพในการทำำ�งาน ซึ่่งเป็็นส่่วนที่่ผลัักดัันให้้เกิิดธุุรกิิจในรููปแบบของสััมมาอาชีีวะ หรืือการเลี้้ยงชีีพ ที่่ใช่่ ที่่ ดร.วรภััทร์์ ภู่่เจริิญ ได้้กล่่าวไว้้ชััดเจนว่่า ระหว่่างที่่เราบริิหารงาน เรากลัับมาดููตััวเราเองบ้้างไหมว่่ากำำ�ลัังคิิดหรืือทำำ�สิ่่งใดที่่เป็็นการเบีียดเบีียน ใครอยู่่หรืือเปล่า่ ? เราได้ทำ้ ำ�ประโยชน์์จากงานที่่เราทำำ�อยู่่หรืือเปล่า่ ? เราทำำ�ให้้ ใครเดืือดร้้อนหรืือไม่่ ตั้้งแต่่หน่่วยงานเล็็กสุุด ชุุมชน สิ่่งแวดล้้อม? การเลี้้ยงชีีพที่่ใช่่ (The right livelihood) หรืือ สััมมาอาชีีวะ ได้้รัับ แรงสนัับสนุุนจาก สััมมาวาจา และสััมมากััมมัันตะ มรรคทั้้ง 3 องค์์ทำำ�งาน ร่่วมกัันโดยมีีเครื่่องมืือและหลัักการบริิหารองค์์กรสมััยใหม่่หลากหลายรููปแบบ ดัังที่่กล่่าวมาแล้้ว ส่่งผลให้้มีีการเลี้้ยงชีีพ พฤติิกรรม การสื่่อสาร ในรููปแบบ ที่่ไม่่เห็็นแก่่ตััว ไม่่ทำำ�ให้้ใครเดืือดร้้อน มีีคุุณค่่า และมีีความหมาย เพราะมีีเหตุุมาจากการมีีสติิอยู่่อย่่างต่่อเนื่่อง มองเห็็นทุุกอย่่างตาม ความเป็็นจริิง เปรีียบเสมืือนมีีแรงขัับเคลื่่อนเกื้้อหนุุนให้้มรรคทั้้ง 8 องค์์ เจริิญงอกงามพร้้อมๆ กััน ตรงนี้้แสดงให้้เห็็นถึึงพระปััญญาของพระพุุทธเจ้้า ทรงกล่า่ วให้ผู้้ที่่ ้เดิินทางตามแนวทางมรรคมีีองค์์ 8 ไม่่ทอดทิ้้งความรัับผิิดชอบ ต่่อสัังคม เพราะทั้้งวิมุิุตติิและสมมุติุิ จะต้้องพััฒนาควบคู่่กัันไป อัันจะยัังให้้เกิิด ประโยชน์์ต่่อทั้้งตััวเอง ผู้้อื่่น และสัังคมส่่วนรวมอย่่างยั่่งยืืน บทที่่ 5 The Right Livelihood AW_The Right Leader_20230824.indd 112-113
113 การทำ�ฟาร์มหมูฟาร์มไก่ เป็น ‘การเล ี้ ยงชีพท ี่ใช่’ (The Right Livelihood) หรือไม่? พระออกไปบิณฑบาต จัดเป็น ‘การเล ี้ ยงชีพท ี่ใช่’ (The Right Livelihood) หรือไม่? ในการใช้ชีวิตประจำ�วัน หรือในการทำ�งานของเรา เราสามารถฝึกฝน ‘การเล ี้ ยงชีพท ี่ใช่’ (The Right Livelihood) ได้อย่างไรบ้าง? คำ�ในอุดมคติเหล่าน ี้ ทำ�ให้เราพัฒนา ‘การเล ี้ ยงชีพท ี่ใช่’ ได้จริงหรือ? Good Governance, Business Ethics, SDGs, ESG, Social Marketing, Social Business, etc. 15/9/2566 BE 09:15
114 Dr. Woraphat Phucharoen The Right Leader Chapter 6 AW_The Right Leader_20230824.indd 114-115
115 บทที่ 6 ความเพียรที่ใช่ The Right Deliberate Practice สัมมาวายามะ 15/9/2566 BE 09:15
116 แม้้ไม่่รู้้จัักมรรคมีีองค์์ 8 แต่่ถ้้าพััฒนาใจตััวเองอย่่าง สม่ำำ�เสมอ ก็็กล่่าวได้้ว่่ากำำ�ลัังเจริิญ ‘สััมมาวายามะ’ ภาวิตา พหุลีกตา สังวัตตันติ ทำ ให้มาก เจริญให้มาก พัฒนาให้มาก บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice AW_The Right Leader_20230824.indd 116-117
บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice 117 การพััฒนาสััมมาวาจา, สััมมากััมมัันตะ และ สััมมาอาชีีวะ อยู่่บนพื้้นฐานของ สััมมาทิิฏฐิิ และ สััมมาสัังกััปปะ ซึ่่งส่่งผลให้้การปฏิิบััติิต่่อโลกที่่อยู่่บนหลััก ของเหตุุและผล ‘เพราะมีีเหตุุ ผลจึึงมีี’ ผู้้นำำ�ที่่ใช่่จะใคร่่ครวญถึึงเหตุปัุัจจััยต่า่งๆ ที่่แวดล้้อม จะนำำ�มาซึ่่งความไม่่ประมาทครัับ เพราะเหตุุที่่เราฝึึก ‘การบริิหารชีีวิิต’ (Outer management) ให้้เกิดิขึ้้นดีีแล้้ว ผู้้นำำ�ที่่ใช่่จะมีีความสมดุุลทั้้งการเลี้้ยงชีีพ และการสร้า้งประโยชน์์ ต่่อสัังคม จนชีีวิิตของเรามีีความเป็็นปกติิ เป็็นที่่รัักของคนรอบข้้างเพราะ ปิิยวาจา ไม่่เห็็นแก่ตั่ ัว ไม่่เบีียดเบีียนใคร การใช้ชี้วิีิตก็็จะราบรื่่น ผาสุุก ส่่งผลให้้ ‘การบริิหารใจ’ (Inner management) สามารถที่่จะทำำ�งานเป็็นระบบ ระเบีียบมากขึ้้น ซึ่่งผมขอแนะนำำ�เครื่่องมืือตััวต่่อไปที่่มีีความสำำ�คััญมาก ในบทนี้้ก็็คืือ สััมมาวายามะ สััมมาวายามะ1 หรืือที่่เรีียกอีีกอย่า่งหนึ่่งว่า่ ‘ความเพีียรที่่ใช่่’ ความเพีียร ไม่่ใช่่นั่่งสมาธิิเยอะๆ ทำำ�งานเยอะๆ ไม่่หลัับไม่่นอน หลัับหููหลัับตาทำำ�ไปเรื่่อย อัันนั้้นไม่่ใช่่ความเพีียรที่่ใช่่ ความหมายของ ความเพีียรที่่ใช่่ มีี 4 ประการ คืือ เพีียร ‘ลดละ*’ อกุุศล2 ที่่มีีอยู่่ (Corrective action) เพีียร ‘ปิิดกั้้น’ อกุุศลใหม่่ไม่่ให้้เกิิด (Preventive action) เพีียรทำำ� ‘กุุศล2’ ที่่ยัังไม่่เกิิดให้้เกิิดขึ้้น (Improving action) กุุศลที่่เกิิดแล้้ว ‘รัักษาไว้้’ ทำำ�ให้้มัันเจริิญขึ้้นไปเรื่่อยๆ (Maintaining action) *‘ละ’ ความหมายในทางธรรมแปลว่่า ‘แยก’ แยกออกเป็็นส่่วน ไม่่ให้้มาปนกััน ‘ละอกุุศล’ จึึงมีีความหมายว่่า แยกให้้เห็็นว่่า อกุุศล อยู่่ส่่วนนึึง จิิตที่่�เข้้าไปเห็็นอยู่่อีีกส่่วนนึึง ซึ่่�งเครื่่�องมืือใน การ ‘ละ’ ก็็คืือ ‘สััมมาสติิ และสััมมาวายามะ’ นั่่�นเอง 15/9/2566 BE 09:15
118 สมมุติไม่เสียหาย วิมุตติก็งอกงาม พระอาจารย์สำ ราญ ธมฺมธุโร (หลวงพ่อกล้วย) วัดป่ าธรรมอุทยาน จ.ขอนแก่น ถ้า้อกุุศลลดลง เพราะกุุศลที่่กำำ�ลัังทำำ�อยู่่เข้า้มาแทนที่่ ก็็หมายความว่า่ ความเพีียรที่่กำำ�ลัังทำำ�อยู่่คืือ ‘ความเพีียรที่่ใช่่’ ง่่ายๆ แค่่นี้้แหละครัับ สััมมาวายามะ หรืือ ความเพีียรที่่ใช่่ ที่่พััฒนาให้ดี้ ีแล้้วจะขวางความคิิด อกุุศล หรืือความคิิดลบเอาไว้้ อกุุศลที่่เกิิดขึ้้นจากปััจจััยภายนอกจะเริ่่มน้้อยลง ไปตามลำำ�ดัับ กุุศลจะเข้้ามาแทนที่่เอง เป็็นการปฏิิบััติิต่่อโลกด้้วย สััมมาวาจา, สััมมากััมมัันตะ และ สััมมาอาชีีวะ ด้้วยความเป็็นธรรมชาติผ่ิา่ น ‘การบริิหารใจ’ (Inner management) การเจริิญกุุศลก็มี็ ีแง่คิ่ ิดที่่เราจะละเลยไม่่ได้้เลย เนื่่องจาก อกุุศล หรืือ กุุศล มัันไม่่ได้้เกิดิที่่ไหน มัันเริ่่มเกิดิที่่ในใจ เกิดิ ขึ้้นพร้้อมกัับความคิิด ถ้า้เรามีีกรอบ ความคิิด (Mindset) ที่่ผิิด ความคิิดของเราก็็จะผิิด คำำ�พููดก็็จะไม่ดี่ ี การกระทำำ� ก็็ไม่่ดีี เราก็็จะดำำ�เนิินชีีวิิตเบีียดเบีียนผู้้อื่่น มัันเชื่่อมโยงกัันหมด บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice AW_The Right Leader_20230824.indd 118-119
119 NI NER M ANA GEMENT OUTER MANAGEMENT MINDSET & PURPOSE 1 2 3 4 5 6 7 8 การระลึกรู้ที่ใช่ The Right Mindfulness สัมมาสติ การกระทำที่ใช่ The Right Action สัมมากัมมันตะ การสื่อสารที่ใช่ The Right Communication สัมมาวาจา การเลี้ยงชีพที่ใช่ The Right Livelihood สัมมาอาชีวะ กรอบความคิดที่ใช่ The Right Mindset สัมมาทิฏฐิ เป้าหมายที่ใช่ The Right Purpose สัมมาสังกัปปะ ความเพียรที่ใช่ The Right Deliberate Practice สัมมาวายามะ ใจตั้งมั่นที่ใช่ The Right Concentration สัมมาสมาธิ Figure 6.1 มรรคมีองค์ 8 ของผู้นำ�ที่ใช่ มรรคทั้้ง 8 องค์์ ของพระพุุทธเจ้า้ทำำ�งานเชื่่อมโยงเกื้้อหนุุนซึ่่งกัันและกััน ตลอดเวลาครัับ มรรคถึึงจะมีีองค์์ 8 จริิงๆ มีีหนึ่่งเท่่านั้้นเอง ในองค์์ธรรม ทั้้ง 8 มัันหนีีไม่่พ้้นการที่่เรารู้้เท่่าทัันจิิตใจ กัับความคิิดตััวเองเท่่านั้้นเลย ซึ่่งเครื่่องมืือแห่่งการรู้้เท่่าทัันจิิตใจตััวเองหรืือที่่ผู้้นำำ�ที่่ใช่่ (The right leader) เรีียกว่่า ‘การบริิหารใจ’ (Inner management) ที่่ประกอบด้้วย สััมมาวายามะ สััมมาสติิ และ สััมมาสมาธิิ สัังเกตไหมครัับว่่า สััมมาวายามะ หรืือ ความเพีียรที่่ใช่่ เป็็นหััวข้้อแรก ใน Inner management นั่่นเป็็นเพราะว่่า ความเพีียรที่่ใช่่ (The right deliberate practice) ที่่ทำำ�หน้้าที่่เป็็น ‘Practicing tools’ เก็็บกวาด กิเลส อ ิกุุศลหยาบๆ ออกให้้เหลืือน้้อยที่่สุุด ใจจะค่่อยๆ ละเอีียดอ่่อนขึ้้นทีีละเล็็ก ทีีละน้้อย ก่่อนจะเปิิดพื้้นที่่ให้้ สััมมาสติิ หรืือ การระลึึกรู้้ที่่ใช่่ (The right mindfulness) ที่่ทำำ�หน้้าที่่เป็็น ‘Monitoring and Evaluating Tools’ ทำำ�งานต่่อได้้อย่่างราบรื่่น บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice 15/9/2566 BE 09:15
120 Inner Management อุปมาเป็นต้นไม้ ‘สััมมาวายามะ’ ทำำ�งานร่่วมกัับ ‘สััมมาสติิ’ เสมอ จะขาดตััวใดตััวหนึ่่ง ไม่่ได้้ ผลจากการฝึึกสััมมาสติิอย่่างต่่อเนื่่องจนสติิเกิิดขึ้้นได้้เองเป็็นธรรมชาติิ ‘สััมมาสมาธิิ’ หรืือจิิตตั้้งมั่่น จะเกิิดขึ้้นเอง ไม่่มีีใครสร้้างสััมมาสมาธิิ ให้้เกิิดเองได้้ อุุปมาว่่า ถ้้าเรามีีที่่ดิินแปลงหนึ่่งสำำ�หรัับการปลููกต้้นไม้้ ในครั้้งแรก ที่่เราได้้ที่่ดิินมา เราต้้องไปสำำ�รวจพื้้นที่่ก่่อนว่่าที่่ดิินนั้้นมีีขยะไหม มีีวััชพืืช เยอะไหม ล้้อมรั้้วแล้้วหรืือยััง สภาพของดิินสามารถปลููกต้้นไม้้ได้้ไหม แหล่่งน้ำำ� พอหรืือเปล่่า การดููแลรัักษาบนที่่ดิินแปลงนี้้ต้้องใช้้วิิธีีอะไรบ้้าง ‘สััมมาวายามะ’ ทำำ�หน้้าที่่เก็็บกวาดเบื้้องต้้น หรืือเรีียกว่่า เก็็บกวาด กิเลส อ ิกุุศล เป็็นเหมืือนรถไถให้พื้้ ้นที่่มีีความพร้้อมก่่อนที่่จะวางเมล็็ดพัันธุ์์แห่่ง ‘สััมมาสติิ’ ลงไปในดิินเพื่่อให้้สััมมาสติิสามารถเจริิญงอกงามได้้ดีี ทีีละเล็็ก ทีีละน้้อย จนเติิบโตเป็็นต้้นไม้้ใหญ่่แข็็งแรงที่่ดููแลตััวเองต่่อไปได้้ เรีียกว่่า สััมมาสมาธิิ (Figure 6.2) บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice AW_The Right Leader_20230824.indd 120-121
121 บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice 15/9/2566 BE 09:15
122 ใส่ค้ำยัน และล้อมรั้วแล้วหรือยัง สภาพดินอุดมสมบูรณ์พอไหม การดูแล เช่น เอาวัชพืชออก สภาพแสงแดด ให้น้ำ ใส่ปุ๋ย เมล็ดพันธุ์ เติบโต เป็นต้นไม้ใหญ่ จนออกดอกออกผล กิเลส อกุศล เดิมที่มีอยู่ มีเครื่องป้องกันจากอันตราย ภายนอก (สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ) ปรับพื้นฐานของกรอบความคิด (สัมมาทิฏฐิ, สัมมาสังกัปปะ) บำรุงด้วย กุศล (สัมมาวายามะ) บ่มเพาะ ความรู้สึกรู้เนื้อรู้ตัว ที่กาย ที่ใจ (สัมมาสติ) Inner Management สมบูรณ์ (สัมมาสมาธิ) ที่ดินเดิมมีขยะไหม มีวัชพืชเยอะไหม ปฏิบัติธรรมต้องอดทน ต้องอาศัยกาล อาศัยเวลา อย่าพากันท้อแท้ ถ้ายังไม่ถึงเวลา ก็แยกรูปแยกนามไม่ได้ เหมือนปลูกผลหมาก รากไม้ ถ้าถึงเวลามันจะออกดอก ออกผล จะห้ามมันไม่ให้ออกก็ไม่ได้ พระอาจารย์สำ ราญ ธมฺมธุโร (หลวงพ่อกล้วย) วัดป่ าธรรมอุทยาน จ.ขอนแก่น บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice Figure 6.2 Inner Management อุปมาเป็นต้นไม้ AW_The Right Leader_20230824.indd 122-123
123 บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice 15/9/2566 BE 09:15
124 เพียรแบบที่ใช่ ความสำำ�เร็็จของการดำำ�เนิินชีีวิิต หรืือการประกอบธุุรกิิจของผู้้นำำ�ที่่ใช่่ ‘The right leader’ ไม่่ได้้วััดผลจากความรวย รายได้้ที่่เพิ่่มขึ้้น กำำ�ไรต่่อปีี หรืือการปัันผลของผู้้ถืือหุ้้น แต่่ The right leader มีี Mindset ที่่กว้้างกว่่า ผู้้นำำ�ทั่่วๆ ไปที่่มองแค่่ผลกำำ�ไร โลกจะฉิิบหายยัังไง ช่่างมััน กููขอรวยไว้้ก่่อน ใช่่แล้้วครัับ โลกที่่ประกอบด้้วย สัังคม สิ่่งแวดล้้อม ผู้้คนรอบข้้าง คู่่ค้้า Supplier ลููกค้้า ลููกน้้อง ทีีมงาน และตััวของ The right leader เอง เพราะเข้้าใจอย่่างลึึกซึ้้งว่่า ถ้้าโลกอยู่่ไม่่ได้้ เราก็็อยู่่ไม่่ได้้เช่่นเดีียวกััน The right leader ค่่อยๆ พััฒนาตััวเองและองค์์กรทีีละเล็็กทีีละน้้อย ในการสร้้างสมดุุลของการทำำ�กำำ�ไรในการประกอบธุุรกิิจ และประโยชน์์ที่่ให้้ แก่่โลกในเวลาเดีียวกััน การฝึึกตนเองจาก Inner management จึึงมีี ความสำำ�คััญมาก และจะเป็็นจุุดเริ่่มต้้นให้้เกิิดความสามารถในการเปลี่่ยนชีวิีิต จากภายใน (Our inner world) ออกไปสู่่การปฏิิบััติิต่่อโลกภายนอก (Our outer world) จนในท้้ายที่่สุุดเกิิดความเป็็นธรรมชาติิ ไม่่ขััดเขิิน ไม่ดั่ ัดจริิต ไม่่ประดิิดประดอย เป็็นความรู้้สึึกอิิสระจากภายในเพราะเห็็นแก่ตั่ ัว หรืือเบีียดเบีียนผู้้อื่่นไม่่เป็็นแล้้ว ความเพีียรที่่ใช่่ (The right deliberate practice) ไม่่เหมืือน การฝึึกฝนแบบเก่่า ไม่่ใช่่ความขยัันแบบอดทนทำำ�ไปเรื่่อยๆ แต่่เป็็นการฝึึก แบบที่่ประกอบด้้วย ความเพีียร, การรู้้เท่่าทัันตััวเอง (Self reflection หรืือ โยนิิโสมนสิิการ3) และการวางแผนอย่่างเป็็นระบบ บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice AW_The Right Leader_20230824.indd 124-125
125 Figure 6.3 Deliberate Practice องค์์ประกอบของความเพีียรที่่ใช่่ (The right deliberate practice) มีี 5 ส่่วนด้้วยกัันครัับ (Figure 6.3) ( 1 ) ‘การวางเป้้าหมายชััดเจน’ (Purpose) แล้้วเริ่่มต้้นทำำ�ตั้้งแต่่ เป้า้หมายเล็็กๆ ให้้เกิิด Small success กำำ�ลัังใจก็็จะค่่อยๆ เพิ่่มขึ้้นทีีละเล็็ก ทีีละน้้อย หล่่อเลี้้ยงเราไประหว่า่งทาง เป็็นการสร้า้งการเปลี่่ยนแปลงเล็็กๆ แบบที่่ หนัังสืือ Tiny Habits และหนัังสืือ Atomic Habits4 ได้้เล่่าไว้้ จนกระทั่่งมีี การเปลี่่ยนแปลงที่่ใหญ่ขึ้้ ่น อย่า่งเช่่น นิสัิัยเปลี่่ยน ไปจนถึึงการใช้ชี้วิีิตที่่เปลี่่ยนไป ซึ่่งเรื่่องของเป้้าหมายสามารถดููรายละเอีียดเพิ่่มได้้ที่่ สััมมาสัังกััปปะ (The right purpose) ( 2 ) ฝึึกฝนทำำ�อย่า่งช้า้ๆ ‘ทำำ�แล้้วทำำ�อีีก’ ทำำ�ไม่่เลิิก ทำำ�บ่่อยๆ จนชำำ�นาญ คืือความเพีียร ที่่จะทำำ�ตามเป้้าหมายในระยะยาว คืือมีีความทรหด อดทน ต่่อความล้้มเหลว เพราะนี่่เป็็นคุุณสมบััติิที่่ผู้้นำำ�ที่่ใช่่มีี ( 3 ) การมีีความเพีียรเป็็นสิ่่งที่่ดีี แต่ก็่ต้็ ้องไม่่ใช่่ความเพีียรที่่ทำำ�ไปโดย ไร้้สติิ เพราะฉะนั้้นเราต้้องทำำ�อย่า่ ง ‘เอาใจเข้า้มาใส่่’ คืือ มีสัีัมมาสติิ (The right mindfulness) รู้้เนื้้อรู้้ตััว รู้้ว่่าการกระทำำ�ขั้้นตอนนี้้ทำำ�ไปเพื่่ออะไร อะไรเป็็น เงื่่อนไขแวดล้้อมของงานนี้้บ้้าง ทำำ�งานนี้้แล้้วส่่งผลต่่อไปหางานส่่วนอื่่นยัังไง มีความยืดหยุ่น มีความอดทนสูง การวางเป้าหมาย ชัดเจน ทําแล้วทําอีก เอาใจเข้ามาใส่ กล้าที่จะเปลี่ยน ความเคยชิน The Right Deliberate Practice บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice 15/9/2566 BE 09:15
126 ทำำ�ให้้เกิิดการเปลี่่ยนแปลงอะไรที่่เป็็น Positive หรืือเป็็น Negative ขึ้้นบ้า้ง และค่่อยๆ ปรัับรายละเอีียด (Refine) วางแผนให้้เป็็นระบบไปทีีละส่่วนๆ ( 4 ) ‘กล้าที่่ ้ จะเปลี่่ยนความเคยชิิน’ ความเคยชิินเป็็นอุุปสรรคอย่า่งหนึ่่ง ของการพััฒนา เพราะว่่าถ้้าเราอยากจะพััฒนาอะไรบางอย่่าง แต่่เราไม่่ยอม เสีียสละอะไรเลย มัันก็็คงยากที่่จะพััฒนาได้้ เช่่น ถ้า้อยากจะปฏิบัิติัิธรรม แต่ทุุ่กๆ วัันยัังออกไปเฮฮากัับเพื่่อน ยัังออกไปทำำ�ตััวไร้้สาระ ดููหนััง นั่่งร้า้นกาแฟ นั่่งไถ โซเชีียลมีีเดีียไหลไปเรื่่อยๆ แล้้วมัันจะปฏิิบััติิธรรมได้้ยัังไง คงได้้แต่่ปลอบใจ ตััวเองว่่านี่่ไง ‘กููจุ่่มแต่่ไม่่เปีียกอยู่่ กููปนแต่่ไม่่เปื้้�อนอยู่่’ เราต้้องยอมเสีียสละ ความเคยชิินของตััวเองถึึงจะเริ่่มทำำ�ได้้ ความเคยชิินเดิิมถึึงจะเปลี่่ยนให้้เรา ก้้าวออกจากพื้้นที่่ปลอดภััย (Comfort zone*) เดิิมครัับ ( 5 ) ในขณะที่่เรากำำ�ลัังแก้้นิิสััยที่่มาจากความเคยชิินเดิิม หรืือตั้้งใจ ทำำ�อะไรบางอย่่างให้้สำำ�เร็็จ มัันจะเกิิดแรงเสีียดทานที่่ตััวเรา แรงเสีียดทาน ที่่เกิดิ ขึ้้นเป็็นเรื่่องธรรมดา ที่่มัักจะเกิดิ ขึ้้นเมื่่อเราจะเปลี่่ยนแปลงอะไรบางอย่า่ง ยกตััวอย่่างเช่่น ความขี้้เกีียจ ความลัังเลสงสััย ฟุ้้งซ่่าน คิิดไปเรื่่อยๆ แต่่ไม่่ ลงมืือทำำ�ซะทีี แต่่ผู้้นำำ�ที่่ใช่่ ไม่่ยอมย่่อท้้อ ไม่่สิ้้นหวััง ล้้มได้้ก็็ลุุกได้้ มีีความ สามารถที่่จะกลัับมาเข้้มแข็็งได้อี้ ีกครั้้ง ไม่ว่า่เราจะล้้มเหลวกี่่ครั้้ง หรืือพลาดพลั้้ง กี่่หนก็็ลุุกขึ้้นได้้ ‘มีีความยืืดหยุ่่น มีีความอดทนสููง’ (Resilience*) เป็็นเหตุุ ให้้กล้้าลงมืือทำำ�งานและกล้้าเผชิิญปััญหาอุุปสรรคต่่างๆ ขณะทำำ�งาน *Comfort zoneคืือ พื้้�นที่ป่�ลอดภััยทั้้�งเรื่่�องของงาน หรืือการใช้ชีีวิ้ ิต เพราะไม่่กล้า้เปลี่่�ยนแปลง กลััวความผิิดพลาด จึึงทำำ�ให้ผู้้ที่ติ่� ิดอยู่ใน่ Comfort zone ไม่่สามารถเรีียนรู้้สิ่่�งใหม่่ๆ ได้้ *Resilience คืือ ความสามารถในการฟื้้�นตััว หรืือการปรัับตััวต่่อ สถานการณ์ต่์า่งๆ อุปมาุเหมืือนตุ๊๊�กตาล้มลุุ้ก รัับมืือกัับความล้ม้เหลว เรีียนรู้้ให้้ไว กลัับมาสู่่สภาวะปกติิ แล้้วเดิินหน้้าต่่อไปได้้ บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice AW_The Right Leader_20230824.indd 126-127
127 บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice 15/9/2566 BE 09:15
128 จงฝึึกฝนในสิ่่งที่่ ‘ใช่่’ คนขี้้�เกีียจไม่่ มีีทางเจอสิ่่งที่่ใช่่ การมีีความเพีียรฝึึกอย่่ างเป็็นขั้้นเป็็นตอนที่่ท่่ าน ดร.วรภััทร์์ ภู่่เจริิญ เรีียกว่า่ The right deliberate practice ท่า่ นได้รั้ับแรงบัันดาลใจครั้้งแรกจากการฟัังธรรมจากพ่่อแม่่ครููบาอาจารย์์ โดยเฉพาะอย่่างยิ่่งจากคำำ�สอน ของพระพุุทธเจ้้าว่่ าการเรีียนรู้้ของมนุุษย์์ควรจะเป็็นลำำ�ดัับจากพื้้นฐานที่่ง่่ าย และไปสู่่การเรีียนรู้้ขั้้นที่่สููงขึ้้นถััดๆ ไป สำำ�นวนคำำ�สอนของ หลวงตามหาบััว ที่่คอยย้ำำ�ให้ลูู้กศิิษย์์เรีียนรู้้อย่า่งเป็็นลำำ�ดัับลำำ�ดา ไม่่ข้้ามขั้้นตอนการฝึึกฝน เรื่่องเดิิมยัังฝึึกไม่่ได้้ก็็ฝึึกจนชำำ�นาญแล้้วจึึงจะก้้าวไปสู่่เรื่่องถััดไป และสุุดท้้ายได้้มาพบคำำ�สอนแนวนี้้ในหนัังสืือทางตะวัันตกที่่คอนเฟิิร์์มในเรื่่องนี้้ ยกตััวอย่่างเช่่น ถ้้าเราจะฝึึกกอล์์ฟ หนัังสืือ ชื่่อ Every Shot Must Have a Purpose* ได้้กล่่ าวไว้้อย่่ างน่่ าสนใจว่่ า จะตีีได้้ มีีประสิิทธิิผลที่่ดีี เราต้้องมีีขั้้นตอนการฝึึกฝน ที่่เรีียกว่่ า Deliberate practice ซึ่่งก็็เป็็นในทางเดีียวกัันทั้้งทางโลกและทางธรรม มรรคประสานเชื่่อมโยงกัันตลอดเวลาครัับ ทั้้งทางโลกและทางธรรม จากโลกภายนอก (Our outer world) เราสร้้ างความพร้้อมด้้วยการฝึึกการ บริิหารชีวิีิต (Outer management) “เมื่่อกายและวาจาเปลี่่ยน ใจจะเปลี่่ยนตามเองครัับ การบริิหารใจ (Inner management) ที่่โลกภายใน (Our inner world) เริ่่มที่่การมีี ‘ความเพีียรที่่ใช่่’ เจริิญกุุศลอย่่ างต่่อเนื่่อง อกุุศล ถููกละออกเองในขณะเดีียวกััน มีีความเพีียรที่่ขยัันทำำ�งานอย่่ างเดีียว ทำำ�ๆ แต่่งาน ไม่่ ดููแลใจตััวเอง หรืือมีีความเพีียรนั่่งสมาธิิอย่่ างเดีียว ไม่่ ทำำ�อะไร ไม่่ ช่่วยการงานของหมู่่คณะ ไม่่ ช่่วยสัังคม ก็็ไม่่ใช่่ สััมมาวายามะ เพราะสััมมาวายามะ ต้้องมีีความสมดุุล อย่่ างที่่ท่่ านอาจารย์์พุุทธทาสได้้กล่่ าวไว้้ ว่่ า ‘การทำำ�งานคืือการปฏิิ บัั ติิธรรม’ ความเพีียรที่่ใช่่ หรืือ สััมมาวายามะ นี้้จััดเป็็นมรรคองค์ที่่สำ์ ำ�คััญมากๆ เป็็นมรรคองค์์ที่่เริ่่มหมุุนกงล้้อธรรมจัักรให้้หมุุนสู่่กุุศลและวิิ มุุตติิ ต่่อไป ซึ่่งสััมมาวายามะจะประสานเป็็นเนื้้อเดีียวกัันกัับมรรคองค์์ที่่พวกเราทุุกคน จะคุ้้นหููคุ้้นตาที่่สุุด คืือ การรู้้เท่่าทัันตััวเอง ที่่เรีียกอีีกอย่่ างหนึ่่งว่่ า ‘การระลึึกรู้้ ที่่ใช่่’ (The right mindfulness) ครัับ *หนัังสืือ Every Shot Must Have a Purpose โดย ลิินน์์ มาร์ริ์ ิออต (Lynn Marriott) เปีีย นิิลส์สั์ ัน (Pia Nilsson) และ รอน ไซแร็็ก (Ron Sirak) บทที่่ 6 The Right Deliberate Practice AW_The Right Leader_20230824.indd 128-129
129 ‘ความเพียรทใช่’ (The Right Deliberate Practice) ี่สมพั ันธ์กับ ‘กรอบความคิดทใช่’ (The Right Mindset) ี่ ไล่ไปจนถึง ‘ใจตัง้ มนท่ั ใช่’ (The Right Concentration) อย่ ี่ างไร? เราจะเห็นคำ�ว่า ‘วิริยะ’ อย่ในข้อธรรู มอนๆ ื่ ของพระพุทธเจา้ เช่น อิทธิบาท 4 และ โพชฌงค์ 7 ทราบหรอไ ืม่ว่า มีความเหมือน หรอแตกต่ ื างกันอย่างไร? เราจะเริ่มฝึกเพ่มิความเพียรทใช่ ด้วยก ี่ ารลดละ ‘อกุศล’ ในใจเราได้อย่างไรบ้าง? หรือเราควรเริ่มจากการฝึกเพิ่ม ‘กุศล’ ในใจเราก่อน? เป้าหมายของการฝึกการมี ‘ความเพียรท ี่ใช่’ เพื่ออะไรกันแน่? 15/9/2566 BE 09:15
130 The Right Reader Dr. Woraphat Phucharoen Chapter 7 AW_The Right Leader_20230824.indd 130-131
131 บทที่ 7 การระลึกรู้ที่ใช่ The Right Mindfulness สัมมาสติ 15/9/2566 BE 09:15
132 สติ สติ สติ ทำ�ไมใครๆ ก็พูดถึงแต่สติ ‘สติิ’ ดููเป็็นคำำ�ที่่ใครๆ ใช้้กัันมากมาย เราได้้ยิินได้้ฟัังมานัับครั้้งไม่่ถ้้วน ปััจจุุบััน มีีการฝึึกสติิ ที่่เรีียกว่า่ Mindfulness มากขึ้้นในต่า่ งประเทศ แต่่ในประเทศไทย เราใช้้คำำ�ว่่า สติิ (Sati) อย่่างไรก็็ตาม การฝึึก Mindfulness ในต่่างประเทศนิิยมใช้้ใน การบำำ�บััด (Therapy) ต่่างๆ เช่่น บำำ�บััดความเครีียด บำำ�บััดโรคซึึมเศร้้า บ้้างก็็เอาไปใช้้ดููแลผู้้ป่่วยระยะสุุดท้้าย ในขณะที่่ความหมายของสติที่่ ิพระพุุทธเจ้าท่้า่ นทรงแสดงไว้้กว่า่ 2,600 ปีี มาแล้้วนั้้นลึึกซึ้้งมาก ซึ่่งผมจะนำำ�มาแบ่่งปัันให้้ท่่านผู้้อ่่านได้้ศึึกษาเพื่่อตกผลึึก ให้้มีีความเข้้าใจ และต่่อยอดไปสู่่การนำำ�ไปใช้้ในชีีวิิตประจำำ�วััน รวมถึึงการ ประยุุกต์์ให้้เข้้ากัับการบริิหารองค์์กรสมััยใหม่่ในบทนี้้ ‘สติิ’ เป็็นต้้นทางในการปฏิิบััติิทั้้งหมด การปฏิิบััติิในที่่นี้้ไม่่ได้้หมายถึึง การปฏิบัิติัิธรรมเพีียงอย่า่งเดีียวนะครัับ แต่่หมายถึึงการมีีสติิในชีวิีิตประจำำ�วััน อีีกด้้วย เพื่่อให้้เราเกิิดความสมดุุลของจิิตใจ ควบคู่่ไปกัับการใช้้ชีีวิิตและ การทำำ�งาน มรรคมีีองค์์ 8 จึึงขาดเครื่่องมืือที่่เรีียกว่่า ‘สััมมาสติิ’ หรืือ ‘การระลึึกรู้้ที่่ใช่่’ นี้้ไม่่ได้้ สััมมาสติิ เรีียกแบบเต็็มยศว่า่ สติปัิัฏฐาน 41 (The Four Foundations of Mindfulness) แบ่่งออกเป็็น 4 หมวด คืือ ( 1 ) กาย คืือ รู้้สึึกเท่่าทัันการเคลื่่อนของร่่างกายแต่่ละส่่วน (Body sensing) ( 2 ) เวทนา คืือ รู้้สึึกเท่่าทัันความสุุข ทุุกข์์ และ ไม่่สุุขไม่่ทุุกข์์ (Know your feeling) ( 3 ) จิิต คืือ รู้้สึึกเท่าทั่ ันความคิิด กุุศล และ อกุุศล (Know your thinking) ( 4 ) ธรรม คืือ รู้้สึึกเท่่าทัันการเกิิดขึ้้น และความสััมพัันธ์์ของธรรม (Know the state and relation of all nature) บทที่่ 7 The Right Mindfulness AW_The Right Leader_20230824.indd 132-133
133 เราต้องเจริญสติเป็ นครูบาอาจารย์ คอยตรวจสอบใจของเรา คอยอบรมใจของเรา ดังที่ ท่านบอกว่า ตนเป็ นที่ พึ่ งของตน พระอาจารย์สำ ราญ ธมฺมธุโร (หลวงพ่อกล้วย) วัดป่ าธรรมอุทยาน จ.ขอนแก่น ซึ่่งทั้้ง 4 หมวดพููดถึึงการใช้้สติิเป็็นเครื่่องมืือเฝ้าติ้ ิดตามและประเมิินผล (Monitoring and evaluating tools) โดยมีีสติิกำำ�กัับที่่กาย กำำ�กัับที่่จิิตใจ พิิจารณาสิ่่งที่่เกิิดขึ้้นที่่กาย เกิิดขึ้้นที่่จิิตใจ ให้้รู้้เห็็นเท่่าทัันตามความเป็็นจริิง ตามสภาวะของมัันด้้วยความเป็็นกลาง คืือ เป็็นเพีียงผู้้ดูู ไม่่ถููกครอบงำ� ด้้วยความชอบ ความไม่่ชอบ เราจะสัังเกตเห็็นได้้ว่่าการแสดงออกของเราต่่อโลกภายนอก (Our outer world) ทั้้งการพููด การสื่่อสาร การกระทำำ� และการดำำ�เนิินชีวิีิต เป็็นผล มาจากกระบวนการภายในโลกภายใน (Our inner world) ทั้้งที่่เป็็นกุุศล และเป็็นอกุุศล หากภายในของเราเป็็นอกุุศล และไม่มี่สัีัมมาสติิ หรืือการระลึึกรู้้ ที่่ใช่่ คอยเตืือน คอยจััดการให้้ เราก็็จะมีีคำำ�พููด พฤติิกรรม การเลี้้ยงชีีพที่่สร้้าง ความเดืือดร้้อนให้้แก่่ตนเองและผู้้อื่่นได้้ ความโลภ อยากได้้ อยากครอบครองเอามาปรนเปรอตััวเอง ความโกรธ อาฆาตพยาบาทผู้้อื่่น ฟุ้้งซ่า่ นไหลไปกัับความคิิด ความขี้้เกีียจ หดหู่่ เบื่่อหน่า่ย ความคิิดลบเช่่นนี้้เกิิดขึ้้นบ่่อยครั้้งเมื่่อใจเป็็นอกุุศล พวกเราจึึงควรเฝ้้าดูู สิ่่งที่่ เกิิดขึ้้นตั้้งแต่่มัันยัังอยู่่ในจิิตใจด้้วยสััมมาสติิ คืือ รู้้กาย รู้้ใจตนเองอยู่่เนืืองๆ บทที่่ 7 The Right Mindfulness 15/9/2566 BE 09:15
134 NI NER M ANA GEMENT OUTER MANAGEMENT MINDSET & PURPOSE 1 2 3 4 5 6 7 8 การระลึกรู้ที่ใช่ The Right Mindfulness สัมมาสติ การกระทำที่ใช่ The Right Action สัมมากัมมันตะ การสื่อสารที่ใช่ The Right Communication สัมมาวาจา การเลี้ยงชีพที่ใช่ The Right Livelihood สัมมาอาชีวะ กรอบความคิดที่ใช่ The Right Mindset สัมมาทิฏฐิ เป้าหมายที่ใช่ The Right Purpose สัมมาสังกัปปะ ความเพียรที่ใช่ The Right Deliberate Practice สัมมาวายามะ ใจตั้งมั่นที่ใช่ The Right Concentration สัมมาสมาธิ Figure 7.1 มรรคมีองค์ 8 ของผู้นำ�ที่ใช่ สััมมาทิิฏฐิิ สััมมาวายามะ และสััมมาสติิ ทั้้ง 3 องค์นี้้ ์ เป็็นตััวขัับเคลื่่อน มรรคอีีก 5 องค์์ที่่ประกอบด้้วย สััมมาสัังกััปปะ, สััมมาวาจา, สััมมากััมมัันตะ, สััมมาอาชีีวะ และสััมมาสมาธิิ ตามแนวทาง ‘มรรคมีีองค์์ 8’ ช่่วงเวลาที่่เรามีสัีัมมาสติิ หรืือ การระลึึกรู้้ที่่ใช่่ ต่่อเนื่่องได้้มากขึ้้นเท่า่ ไหร่่ ก็็หมายความว่า่เราทำำ�ความต่่อเนื่่อง (Continue) ของพื้้นที่่ในใจที่่ไม่มี่ ีอกุุศล ได้้มากขึ้้นเท่่านั้้น เนื่่องจาก ‘สััมมาสติิเป็็นกุุศล’ ในขณะที่่กุุศลเกิิด เราจะรู้้สึึก มีีความสุุข อกุุศลก็็เข้้ามาครอบงำ�ใจเราไม่่ได้้ เป็็นการพััฒนาสััมมาวายามะ ไปในตััว การพััฒนาสติิให้้ต่่อเนื่่องเปรีียบเสมืือนการต่่อจุุดให้้เป็็นเส้้น ถ้้าจุุด จุุดหนึ่่ง หมายถึึงเป็็นสติิที่่เกิิดขึ้้น 1 ครั้้ง จุุดที่่ต่่อกัันไปเรื่่อยๆ ชิิดกัันมากขึ้้น เปรีียบเป็็นสติิที่่เกิิดต่่อเนื่่องกัันไปเรื่่อยๆ (แต่่ก็็ยัังมีีช่่องว่่างระหว่่างจุุดนั้้นอยู่่) จนกระทั่่งจุุดที่่เกิิดขึ้้นถี่่ยิิบลากยาวไปเรื่่อยๆ จนมองดููเหมืือนกัับเป็็นเส้้นที่่ ถููกลากอย่า่งต่่อเนื่่อง 1 เส้้น เราเรีียกว่า่ การพััฒนาสััมมาสติิ นำำ�ไปสู่่การพััฒนา บทที่่ 7 The Right Mindfulness AW_The Right Leader_20230824.indd 134-135
135 *นวััตกรรม หมายถึึง การทำำ�งานด้้วยวิธีีิใหม่่ๆ และยัังอาจหมายถึึง การเปลี่่�ยนแปลงทางความคิิด การผลิิต กระบวนการ หรืือองค์์กร ไม่่ว่่าการเปลี่่�ยนนั้้�นจะเกิิดขึ้้�นจากการปฏิิวััติิ การเปลี่่�ยนอย่่าง ถอนรากถอนโคน หรืือการพััฒนาต่่อยอด ทั้้�งนี้้� มัักมีีการแยกแยะ ความแตกต่่างอย่่างชััดเจน ระหว่่างการประดิิษฐ์์คิิดค้้น ความคิิด ริิเริ่่�ม และนวััตกรรม อัันหมายถึึงความคิิดริิเริ่่�มที่่�นำำ�มาประยุุกต์์ใช้้ อย่่างสััมฤทธิ์์�ผล (Mckeown, 2008) สััมมาสมาธิิ (จิิตตั้้งมั่่น จิิตว่า่ง จิิตประภััสสร หรืือจิิตผู้้รู้้) จนกระทั่่งสััมมาสมาธิิ สมบููรณ์์ เมื่่อจิิตเราว่่างแล้้ว จะเห็็นทุุกสิ่่งที่่เกิิดขึ้้นตามความเป็็นจริิง เป็็นกลาง ไม่่เอนเอีียง ตรงนี้้แหละครัับ ที่่ปััญญาแบบ First-hand knowledge เกิิดขึ้้น ไม่่ได้้เป็็นความรู้้มืือสอง (Second-hand knowledge) และทำำ�ให้้ สััมมาทิิฏฐิิ หรืือกรอบความคิิดที่่ใช่่ (The right mindset) ถููกตรงขึ้้นเป็็น ลำำ�ดัับด้้วย และสััมมาอีีก 5 องค์์ถููกพััฒนาขึ้้นเองโดยอััตโนมััติิ เรานั่่งสมาธิิ (Meditation) ก็็เพื่่อสร้า้งและสะสมสััมมาสติิ โดยเริ่่มต้้น จากมีีสติที่่ร่ิา่งกายก่่อน เรีียกว่า่ สติที่่ ิฐานกาย (Body sensing) เพราะร่า่งกาย ไม่่เคยโกหกเรา ยามใดที่่ใจเราผิิดปกติิ กายจะฟ้้องด้้วยการเกร็็งบ้้าง หายใจ ถี่่ขึ้้นบ้้าง ทั้้งนี้้หากเราไปเชื่่อความคิิด เราจะโดนความคิิดหลอก ดัังนั้้นไม่่ควร ให้้ใจเราอยู่่กัับความคิิด ‘การมีีสััมมาสติิ จึึงมีีการปฏิิบััติิ เมื่่อมีีการปฏิิบััติิจึึงมีีการพััฒนา เมื่่อมีีการพััฒนาจนเห็็นจิิตจึึงว่่าง เมื่่อจิิตว่่างจึึงเห็็นความจริิงตามความเป็็นจริิง เมื่่อเห็็นความจริิงตามความเป็็นจริิงจึึงเกิิดปััญญา’ (Wisdom) สััมมาสติิ ที่่พระพุุทธเจ้าท่้า่ นทรงแสดงไว้ถื้ือเป็็นนวััตกรรม* (Innovation) ให้้พวกเราเรีียนรู้้กาย รู้้ใจตนเอง เป็็นจุุดเริ่่มต้้นของการสร้า้งการเปลี่่ยนแปลง ทั้้งภายใน ก็็คืือ ความคิิดและจิิตใจ ซึ่่งส่่งผลออกไปสู่่พฤติิกรรมภายนอก ก็็คืือ ครอบครััว การงาน องค์์กร และสัังคมอีีกด้้วยครัับ บทที่่ 7 The Right Mindfulness 15/9/2566 BE 09:15
136 What have we done? การวััดอายุุสิ่่งต่่างๆ ด้้วยกััมมัันตรัังสีี ทำำ�ให้้เรารู้้ได้้ว่่าโลกกำำ�เนิิดขึ้้น เมื่่อประมาณ 4,500 ล้้านปีี ส่่วนมนุุษย์์สมััยใหม่่กำำ�เนิิดมาประมาณ 300,000-350,000 ปีี เรามาลองเทีียบกัันดููเล่่นๆ นะครัับ ถ้้าเราย่่อเวลา ของโลกให้้เป็็น 24 ชั่่วโมง หรืือ 1 วัันเต็็มๆ แล้้วเรามาอาศััยอยู่่บนโลกใบนี้้ นานเท่่าไหร่่ เราทำำ�ใจให้้เป็็นกลางแล้้วมาดูู เราเรีียกเผ่าพั่ ันธุ์์ของตััวเราเองว่า่ โฮโม เซเปีียนส์์ (Homo sapiens) ภาษาละติินแปลว่า่ ‘ผู้้มีปัีัญญา’ หรืือ ‘คนฉลาด’ แต่ว่า่เราฉลาดจริิงๆ งั้้นเหรอ ดีที่่ฉลาดนะครัับ แต่่อย่า่ฉลาดเกิินไปเพีียงเพื่่อ ตััวเอง ทุุกวัันนี้้เราแยกอะตอมได้้ แต่่ในขณะเดีียวกััน อะตอมที่่เราแยกมัันถููกใช้้ ในสงครามนิิวเคลีียร์์ เราสร้า้งยานอวกาศออกท่่องทั่่วจัักรวาลเพื่่อตามหาบ้า้น หลัังใหม่่ และขณะที่่เรากำำ�ลัังสำำ�รวจกาแล็็กซีี เรากลัับทอดทิ้้งบ้า้นหลัังเก่าที่่เรา อยู่่กัันตอนนี้้ซึ่่งนั่่นไม่่ใช่่ความฉลาด ความฉลาดนั้้นต่า่ งออกไป คนฉลาดต้้อง รู้้ว่าทุุ่กๆ การกระทำำ�นั้้นเป็็นเหตุุ ซึ่่งในท้า้ยที่่สุุดจะส่่งผลกลัับมา ลองคิิดดููครัับโลกทุุกวัันนี้้เกิดพิายุุไต้ฝุ่่ ้นหนัักกว่า่เมื่่อก่่อน อากาศร้้อนขึ้้น ภััยแล้้งยาวนาน ไฟป่าที่่ลุ ่ ุกโชน มลพิิษเพิ่่มมากกว่า่แต่ก่่อน โรคระบาดใหม่่ๆ ที่่เราไม่่เคยเจอ ปััญหาการเพิ่่มขึ้้นของก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์ เพราะต้้นไม้้ ที่่ถููกตััด ป่า่ ไม้ถูู้กทำำ�ลายจนเหลืือแต่่ตอ อััตราการสููญพัันธุ์์ของสััตว์์เพิ่่มมากขึ้้น หรืือน้ำ�ในแ ำม่่น้ำ�ำ ที่่เต็็มไปด้้วยสารโลหะหนััก เราเห็็นสถิิติิด้้านสิ่่งแวดล้้อมถููก ทำำ�ลายลงทุุกวััน ถ้า้หากว่า่เราฉลาด เราคงจะไม่ลื่ ืมธรรมชาติที่่ ิให้กำ้ ำ�เนิิดเรา นี่่คืือ สิ่่งที่่เราต้้องคิิดให้ดี้ก่ี่อนที่่มัันจะสาย ทุุกอย่า่งอยู่่ที่่เรา มัันเกิดิ ขึ้้นจากเรา ผลใน วัันนี้้มัันสะท้้อนให้้เห็็นตััวเราเองว่า่เราได้ทำ้ ำ�อะไรลงไป ‘6 วิินาทีี! แค่่ 6 วิินาทีีเท่านั้้ ่ น’ บทที่่ 7 The Right Mindfulness AW_The Right Leader_20230824.indd 136-137
137 Figure 7.2 World Climate Change Imagery courtesy of USGS/NASA Landsat; Processing by Planet. บทที่่ 7 The Right Mindfulness 15/9/2566 BE 09:15
138 อยากรู้้ว่าที่่ที่่เราเรีียกว่า่ ‘โลก’ ที่่เราอาศััยอยู่่พิิเศษแค่่ไหน วิิทยาศาสตร์์ บอกเราได้้ครัับ เราอยู่่บนโลกที่่ไม่่ได้้ใกล้้ดวงอาทิิตย์์จนเราถููกเผา และไม่ห่า่ งไกลเกิินไปจนเราต้้องกลายเป็็นน้ำ�แำข็็ง เราโคตรโชคดีีเลยรู้้ไหมครัับ เพราะมััน เหมาะเจาะ โลกที่่ต้้นไม้้มอบยารัักษาโรคให้้ฟรีีๆ มีีอากาศบริสุิุทธิ์์เพีียงพอสำำ�หรัับ สิ่่งมีชีวิีิต ทุุกๆ ที่่ทุุกๆ สิ่่ง ทุุกๆ สปีชีี ส์ ี์* (Species) เราเชื่่อมโยงกัันหมด เกื้้อหนุุนกััน จากดอกไม้้เล็็กๆ จนถึึงปลาในมหาสมุุทรลึึก มัันไม่่ใช่่เรื่่องบัังเอิิญนะครัับ ในโลกที่่การเปลี่่ยนแปลงเป็็นไปอย่า่งรวดเร็็ว จากเหตุปัุัจจััยหลายอย่า่ ง และยิ่่งเปลี่่ยนแปลงด้้วยอััตราเร่่งที่่มากขึ้้นๆ หลายเท่่ า ผลกระทบยิ่่งรุุนแรง สถานการณ์วิ์ิกฤติิแบบนี้้ผู้้นำำ�ที่่เก่่ง ทำำ�กำำ�ไรให้้บริษัิัทได้สูู้งลิ่่ว มีชื่่ ีอเสีียงกระฉ่่อน โลก หรืือสร้้ างสิ่่งที่่เปลี่่ยนวิิ ถีี ชีี วิิตของผู้้คนทั้้งโลกได้้ ยัังไม่่ใช่่ครัับ ยัังครัับ! ถ้า้ความฉลาดถููกใช้้เพีียงเพื่่อตััวเองและองค์์กร ถ้า้โลกเสีียหาย พวกเราเองก็็อยู่่ไม่่ได้้ ผู้้อื่่นก็็อยู่่ไม่่ได้้ ถ้า้พวกเราเบีียดเบีียนโลก ผลกระทบก็็จะย้้อนกลัับมาหา เราเอง เพราะ “Mother Earth is The Real Customer” ถ้า้พวกเรารู้้สึึก แบบนี้้ ความเห็็นแก่ตั่ ัวที่่เคยมีีจะหายไป ในการปฏิิ วัั ติิ อุุตสาหกรรมครั้้งที่่ 4 (Industry 4.0) พวกเราที่่เป็็น ผู้้นำำ�กำำ�ลัังเจอความท้้ าทายเพราะเครื่่องมืือเก่่ าเริ่่มใช้้ไม่่ได้้ผล โลกที่่ก้้ าวเข้้าสู่่ บานี่่เวิิลด์์ (BANI World2) ที่่มีีความเปราะบาง มีีความสัับสน คาดการณ์์ได้้ยาก ไม่่แน่่นอน และเหตุุปััจจััยมัันมีีปริิมาณมากสรุุปได้้ยาก สิ่่งเหล่่านี้้มัันเกิิดขึ้้นก่่อนที่่พวกเราจะรู้้ตััวด้้วยซ้ำ� ำทุุกอย่า่งอยู่่ที่่เรา น่ายิ่ ินดีีมากๆ ครัับ มีผู้้นำี ำ�หลายคนเห็็นอะไรบางอย่า่ง ถููกกระตุุกจากสิ่่งที่่มาสะกิิดใจจนต้้องหยุุดเพื่่อพิิจารณาและทบทวนกัับตนเองว่่า “นี่่เรากำำ�ลัังทำำ� อะไรอยู่่” ผู้้นำำ�กลุ่่มนี้้จะมองหาเครื่่องมืือใหม่่ ด้้วยกรอบความคิิดที่่เปิิดกว้้ าง (Growth mindset) ด้้วยใจที่่เปิิดกว้า้ง เครื่่องมืือนี้้พระพุุทธเจ้าท่้ า ่นทรงแสดง เอาไว้้ ทรงทำำ�ให้ดูู้เป็็นตััวอย่า่ง ทรงสาธิิตให้ดู้ ู (Demonstrate) ทรงให้้เส้้นทาง (The way หรืือ Road map) ให้้พวกเราได้้เดิินตามเรีียกว่า่ ‘มรรคมีีองค์์ 8’ และเครื่่องมืือตััวที่่จำำ�เป็็นมากๆ เลยคืือ ‘สััมมาสติิ’ (The right mindfulness) ต้้นตอของปััญหาทั้้งหมดมาจากคนที่่ขาดสติิ จนกลายเป็็นโลกที่่ขาดสติิ คนในโลกนี้้มีตั้้ ี ง 8,000 ล้า้นคน แต่่คนที่่มีีสติิอยู่่กัับเนื้้อกัับตััวนั้้นมีนัีับคนได้้เลย เราที่่เป็็นผู้้นำำ�องค์์กรต้้องตระหนััก (Aware) ถึึงสิ่่งที่่เรากำำ�ลัังทำำ� กำำ�ลัังสร้า้งอยู่่ ในทุุกๆ วััน เพราะผลเกิดจิ ากเหตุุครัับ ไม่มี่ ีการกระทำำ�ใดที่่ไม่ส่่งผลกระทบตามมา เพราะฉะนั้้นการที่่เราฝึึกสััมมาสติิ อัันเป็็นเครื่่องมืือที่่ทำำ�ให้้เราเห็็นในสิ่่งที่่เรา ไม่่เคยเห็็น (Seeing the unseen) และเป็็นทางเดิินไปสู่่ปััญญาครัับ บทที่่ 7 The Right Mindfulness AW_The Right Leader_20230824.indd 138-139
139 บุคคลก็อย่าเห็นแก่ตัว ครอบครัวก็อย่าเห็นแก่ตัว หมู่บ้านนี้ ก็อย่าเห็นแก่ตัว เมืองนี้ จังหวัดนี้ ก็ไม่เห็นแก่ตัว ประเทศนี้ ก็ไม่เห็นแก่ตัว โลกนี้ ก็ไม่เห็นแก่ตัว นั่ นละคือหนทางรอดของมนุษย์ หนทางรอดของมนุษย์: พุ ทธทาสภิกขุ *สปีีชีีส์์ เป็็นหน่่วยการจำำ�แนกชั้้�นทางวิิทยาศาสตร์์พื้้�นฐาน และอัันดัับอนุุกรมวิิธ านหนึ่่�ง มัักนิิยามว่่ า สปีีชีีส์์เป็็น กลุ่่มอิินทรีีย์์ใหญ่่สุุดที่่�สามารถสืืบพัันธุ์์แล้้วออกลููกที่่�สืืบพัันธุ์์ได้้ การมีีลัักษณะปรัับตััวเฉพาะบางท้้องถิ่่�นที่่�มา: https://th.wikipedia.org/wiki/สปีีชีีส์์ บทที่่ 7 The Right Mindfulness 15/9/2566 BE 09:15
140 ‘เราฝึึกสััมมาสติิเพื่่อให้้เราสามารถมองเห็็นสิ่่งที่่เกิดิ ขึ้้นภายในใจของเรา รู้้ถึึงเบื้้องหลัังความคิิดของเรา’ ‘เราฝึึกสััมมาสติิมองให้้พ้้นความเห็็นแก่่ตััว สิ่่งเหล่่านี้้ที่่นำำ�มาซึ่่งการ เบีียดเบีียนผู้้อื่่น เบีียดเบีียนโลก’ ‘เราฝึึกสััมมาสติิรัับรู้้ความจริิงตามความเป็็นจริิงให้้จิิตใจเป็็นกลาง รวมถึึงการเห็็นการทำำ�งานของใจตััวเองในที่่สุุด’ การเป็็น ‘ผู้้นำำ�’ มัักมาพร้้อมกัับภาระหน้าที่่ ้และความรัับผิิดชอบที่่มากกว่า่ คนทั่่วไปอยู่่แล้้ว ไม่ว่า่ จะในบทบาทใด ผู้้นำำ�ที่่ฝึึกสััมมาสติิจนเป็็นส่่วนหนึ่่งของ การใช้้ชีีวิิต รู้้ไหมครัับว่่าเรากำำ�ลัังเปลี่่ยนแปลงโลกใบนี้้ ถ้้าโลกภายใน (Our inner world) เปลี่่ยน โลกภายนอก (Our outer world) ทั้้งโลกก็็จะเปลี่่ยน “เด็็ดดอกไม้้สะเทืือนถึึงดวงดาว” ปััญหาต่่างๆ จะสามารถแก้้ได้้ไม่่ว่่าจะเป็็น เรื่่องระดัับประเทศ สัังคม องค์์กร หรืือครอบครััวของเรา ทุุกอย่่างเริ่่มต้้น ที่่คุุณครัับ ใช่่ครัับ คุุณที่่กำำ�ลัังอ่า่นอยู่่ตอนนี้้คุุณที่่มีสัีัมมาสติิ คุุณที่่เป็็นผู้้นำำ�ที่่ใช่่ (The right leader) คุุณที่่สามารถเรีียกตััวเองได้ว่้า่ โฮโมเซเปีียนส์์ (Homo sapiens) หรืือ ‘ผู้้มีปัี ัญญา’ บทที่่ 7 The Right Mindfulness AW_The Right Leader_20230824.indd 140-141
141 ที่มา: พระธาตุเจดีย์รัศมีแห่งธรรม มูลนิธิรัศมีแห่งธรรม อำ�เภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ บทที่่ 7 The Right Mindfulness 15/9/2566 BE 09:15
142 บริหารสติ ให้ “สติ” บริหาร ผมอยากแสดงความชื่่นชมต่่อนัักปราชญ์์ นัักคิิด นัักเขีียน นัักวิจัิัยต่า่งๆ ที่่แม้้จะไม่่เคยศึึกษาทางพุุทธ แต่ก็่ ็เขีียนหนัังสืือ บทความ ทำำ�วิจัิัยเอาไว้้มากมาย ซึ่่งน่่าสนใจอย่่างยิ่่ง เช่่น หนัังสืือ Wherever you go, There you are: Mindfulness Meditation in Everyday Life โดย จอน คาบััท-ซิินน์์ (Jon Kabat-Zinn3) ปรมาจารย์ด้์า้นการฝึึกสติิในประเทศตะวัันตก ที่่เขีียนไว้้ ตั้้งแต่ปี่ ี 2537 และอีีกเล่่มหนึ่่งคืือ The Power of Now โดย เอคาร์์ต ทอเลอ (Eckhart Tolle4) ที่่มีีคนพููดถึึงและโด่่งดัังมากตั้้งแต่่ปีี 2540 สัังเกตอะไรไหมครัับ ทั้้ง 2 ท่า่ นไม่่ได้้เป็็นคนเอเชีียที่่นัับถืือพุุทธ ท่า่นเป็็น ชาวตะวัันตก สิ่่งนี้้ชี้้ให้้เราเห็็นว่่า การฝึึกสติิเป็็นเรื่่องสากล ไม่่ว่่าจะเชื้้อชาติิ หรืือศาสนาไหน ไม่่ว่่าอยู่่ส่่วนใดของโลกก็็ตาม ไม่่ว่่าใครก็็เข้้าถึึงได้้ ปััจจุบัุันผู้้คนสนใจฝึึกสติิเพิ่่มมากขึ้้นเรื่่อยๆ ก็็เป็็นเพราะในชีวิีิตประจำำ�วััน ของเรา มีีสิ่่งต่่างๆ เข้้ามากระทบมากมาย Digital disruption สร้้างความ เปลี่่ยนแปลงต่่อโลก และการเปลี่่ยนแปลงนั้้นก็็เข้้าถึึงตััวเรารวดเร็็วขึ้้นกว่่า ในอดีีต ข้้อมููลล้้นหลามบนโลกที่่เชื่่อมกัันด้้วยอิินเทอร์์เน็็ต โซเชีียลเน็็ตเวิิร์์ก หรืือแอปพลิิเคชัันแชต ทะลัักเข้้ามาสู่่โลกภายในของเรา (Our inner world) ทำำ�ให้้เกิิดความตึึงเครีียดทางอารมณ์์ ความวุ่่นวายซัับซ้้อนของปััญหาที่่เข้า้มา กดดัันให้้เราต้้องคิิดหรืือตััดสิินใจ การมีี ‘สติิ’ เลยมัักจะเป็็นสิ่่งแรกๆ ที่่เรานึึกถึึง สำำ�หรัับพวกเราที่่เป็็นผู้้นำำ�หรืือผู้้บริิหาร ควรคำำ�นึึงถึึงประโยชน์ที่่ ์ ได้้จาก การฝึึกสติิ เพราะสติิช่่วยให้้ใจเราสงบเย็็น เห็็นภาพของสิ่่งที่่อยู่่ตรงหน้้าชััดขึ้้น และการตััดสิินใจมีีคุุณภาพมากขึ้้น ผมขอชวนให้้พวกเรามาเรีียนรู้้การบริิหาร ในรููปแบบใหม่่ที่่จะช่่วยให้้เรารัับมืือกัับการเปลี่่ยนแปลงนี้้ เพื่่อการเป็็น ‘ผู้้นำำ� ที่่ใช่่’ (The right leader) เรามาเริ่่มที่่ ‘การบริิหารใจ’ (Inner management) ที่่ประกอบด้้วย ความเพีียรที่่ใช่่ (The right deliberate practice) ทำำ�หน้้าที่่เป็็น “Practicing tools” เป็็นการป้้องกัันไม่่ให้้อกุุศลเกิดิ ขึ้้น (Prevent) ละอกุุศล ที่่เกิิดขึ้้น (Delete) ขยัันทำำ�กุุศลที่่ยัังไม่่เกิิดให้้เกิิดขึ้้น (Improve) รัักษากุุศล ที่่มีีอยู่่ให้้อยู่่ต่่อเนื่่อง (Maintain) อุุปมาเป็็นหน้้าที่่ที่่คอยดููแลการดำำ�เนิินงาน ของกิิจการ ตััวอย่่างเช่่น ดููแลการผลิิต ดููแลระบบในการทำำ�งาน และ Flow ของการทำำ�งานในองค์์กร ซึ่่งตำำ�แหน่่งนี้้คืือ COO (Chief Operating Officer) หรืือหััวหน้้าฝ่่ายปฏิิบััติิการ บทที่่ 7 The Right Mindfulness AW_The Right Leader_20230824.indd 142-143
143 ในขณะที่่ สติิ หรืือ การระลึึกรู้้ที่่ใช่่ (The right mindfulness) ทำำ�หน้้าที่่เป็็นเครื่่องมืือตรวจวััด ‘Monitoring and evaluating tools’ เป็็น Checklist เป็็นมิิเตอร์์ตรวจจัับความผิิดปกติิ การเปลี่่ยนแปลงที่่เกิิดขึ้้น ในจิิตใจ อุุปมาในการบริิหาร เรีียกหน้าที่่นี้้ว่ ้า่เป็็นผู้้ตรวจสอบองค์์กร (Internal Auditor) ตััวอย่่างเช่่น ตรวจสอบการผลิิต ตรวจสอบคุุณภาพ ตรวจสอบ ความต้้องการของลููกค้า้ ตรวจสอบการเงิิน และประเมิินประสิิทธิิภาพ ซึ่่งสำำ�คััญ มากๆ เพราะเป็็นเครื่่องมืือบอกให้้เราเห็็นความจริิงจากการทำำ�งานของเรา เมื่่อเรารู้้ความจริิงแล้้ว เราก็็สามารถที่่จะปรัับตััว และวางแผนได้้อย่่างถููกต้้อง มีีประสิิทธิิภาพตามสถานการณ์์ บทที่่ 7 The Right Mindfulness 15/9/2566 BE 09:15
144 Figure 7.3 อุปมามรรคทั้ง 8 องค์ ในรูปแบบ Organization Chart บทที่่ 7 The Right Mindfulness MANAGEMENT TEAM OPERATION TEAM RESULT กรอบความคิดที่ใช่ The Right Mindset สัมมาทิฏฐิ การระลึกรู้ที่ใช่ The Right Mindfulness สัมมาสติ ความเพียรที่ใช่ The Right Deliberate Practice สัมมาวายามะ ใจตั้งมั่นที่ใช่ The Right Concentration สัมมาสมาธิ เป้าหมายที่ใช่ The Right Purpose สัมมาสังกัปปะ การสื่อสารที่ใช่ The Right Communication สัมมาวาจา การกระทำที่ใช่ The Right Action สัมมากัมมันตะ การเลี้ยงชีพที่ใช่ The Right Livelihood สัมมาอาชีวะ ผู้บริหารสูงสุด Chief Executive Officer (CEO) ผู้ตรวจสอบ Internal Auditor ทีมวางแผนงาน Strategy ทีมสื่อสารองค์กร Communication ทีมการผลิต Production ทีมขายที่มีธรรมาภิบาล Sales with Good Governance หัวหน้าฝ่ายปฏิบัติการ Chief Operating Officer (COO) ประสิทธิภาพ & ความเป็นอยู่ที่ดีขององค์กร Performance & Organization Well-being AW_The Right Leader_20230824.indd 144-145
145 ซึ่่งทั้้งความเพีียรที่่ใช่่ (Chief Operating Officer) และการระลึึก รู้้ที่่ใช่่ (Internal Auditor) ทำำ�งานร่่วมกัันเสมอ ร่่วมกัันดำำ�เนิินงานจนเป็็น เนื้้อเดีียวกัันตาม Core Value* ที่่ CEO (Chief Executive Officer) ผู้้บริิหารสููงสุุดวางแนวทาง หรืือ ‘กรอบความคิิดที่่ใช่่’ เอาไว้้ (Figure 7.3) หลายปีีที่่ผ่่านมาเราจึึงได้้เห็็นสุุดยอดผู้้นำำ�อย่่าง มาร์์ค เบนิิออฟ (Marc Benioff) ซีีอีีโอบริิษััท Salesforce หรืือ เจฟฟ์์ วีีเนอร์์ (Jeff Weiner) ซีีอีีโอบริิษััท LinkedIn นั้้นออกมาพููดถึึงประโยชน์์ของการฝึึกสติิ รวมถึึงบริษัิัทยัักษ์์ใหญ่่อย่า่ ง DHL, Google และ Nike ก็็ได้้เห็็นความสำำ�คััญ ของการฝึึกสติิ และมีีการจััดเวิิร์์กช็็อปเพื่่อให้้พนัักงานได้้ฝึึกสติิด้้วยเช่่นกััน เพราะมีีผลวิจัิัยจำำ�นวนมากที่่แสดงให้้เห็็นว่า่การฝึึกสตินั้้ ิน ช่่วยเพิ่่มประสิิทธิิภาพ การทำำ�งานให้้สููงขึ้้น ในขณะที่่ลดความเครีียด ความวิิตกกัังวล และทำำ�ให้้ สุุขภาพจิิตดีีขึ้้นได้้ด้้วย เมื่่อการบริิหารใจ (Inner management) เกิิดการพััฒนา ก็็จะส่่งผล ให้้การบริิหารชีวิีิต (Outer management) พััฒนาโดยอััตโนมัติัิ เราไม่ต้่ ้องทำำ� อะไร เพราะเหตุวุ่า่การบริิหารชีวิีิตที่่ประกอบด้้วย สััมมาวาจา สััมมากััมมัันตะ และสััมมาอาชีีวะ หรืือเรีียกรวมๆ ว่่า “ศีีล” เราสามารถทำำ�ได้้โดยการพััฒนา สััมมาสติิ หรืือการระลึึกรู้้ที่่ใช่่ คนที่่ทำำ�ผิิดก็็เพราะว่่าขาดสติิ ทำำ�ให้้อกุุศล เข้้ามาครอบงำ�ได้้ ถ้้าเรามีีสติิรัักษาใจได้้ การบริิหารชีีวิิต คำำ�พููด พฤติิกรรม และการเลี้้ยงชีีพมัันก็็ค่่อยๆ ดีีขึ้้น พวกเราก็็ตั้้งใจรัักษาจิิต รัักษาใจเรา ด้้วยสติิเรีียกว่่า ‘มีีศีีลที่่ใจ’ *Core Value คืือ ค่านิ่ ิยมหรืือความเชื่่�อหลััก (อัันเป็็นสิ่่�งที่ดีี ่�งาม) ขององค์์กร หากไม่มีี ่องค์์กรจะไม่สามา ่รถคงอยู่ไ่ด้้ เช่่น Core Value ของธนาคาร คืือ ความซื่่�อสััตย์์ ถ้้าขาดไปจะไม่่มีีลููกค้้ามาใช้้บริิการ อย่่างแน่่นอน บทที่่ 7 The Right Mindfulness 15/9/2566 BE 09:15
146 ถ้าตัวเองยังทำ ไม่ได้ ก็ไม่มีทางจะช่วยผู้อื่ น ตัวเองต้องทำ ได้ก่อน ตัวเองต้องมีสติเพียงพอก่อน แล้วก็มีสัมปชัญญะ มีปั ญญา มีสมาธิ มีความเพียร มีอะไรเพียงพอ มันจึงจะสามารถช่วยผู้อื่ นได้ สัมมาสติ เหตุให้เกิดสันติภาพ: พุ ทธทาสภิกขุ ผู้้นำำ�ที่่ฝึึก รู้้กาย รู้้ใจตนเองอยู่่เนืืองๆ สะสมพััฒนาสติิอย่่างต่่อเนื่่อง มีี “สติิเป็็นผู้้บริิหารใจ” ฝึึกๆๆๆ ลงมืือทำำ�จนเจอด้้วยตััวเอง จะเป็็นการค้้นพบ ผ่่านการปฏิิบััติิ (Learning by doing) กระทั่่งจิิตใจเกิิดสภาวะจิิตว่่างอย่่าง ต่่อเนื่่อง และผลลััพธ์์ (Result) เกิิดขึ้้นด้้วยตััวมัันเองที่่เรีียกว่่า สััมมาสมาธิิ (The right concentration) คืือ พบจิิตว่่างอย่่างแท้้จริิง ถ้้าอุุปมาเป็็นการบริิหารองค์์กร คืือการพััฒนาประสิิทธิิภาพและ ความเป็็นอยู่่ที่่ดีีขององค์์กร (Performance & Organization Well-being) ความยั่่งยืืนนี้้จะนำำ�พลัังงานดีีๆ ทั้้งหมดไหลเวีียนเอื้้อเฟื้้�อแก่่องค์์กร ในขณะ เดีียวกัันก็็ไหลเวีียนแบ่่งปัันความเอื้้อเฟื้้�อออกสู่่โลกด้้วยเช่่นกััน บทที่่ 7 The Right Mindfulness AW_The Right Leader_20230824.indd 146-147
147 นักกีฬาก็มีสติ ทำ�ไมไม่เห็นจะพ้นทุกข์ได้เลย? ตอนหลับเรามีสติไหม? เราฝึกสติตอนหลับได้ไหม? ในเมื่อการฝึกเจริญสติ หรือ ‘การระลึกรู้ที่ใช่’ (The Right Mindfulness) เป็นสากล ไม่ได้ต้องทำ�ในวัดของศาสนาพุทธเท่านั้น เราจะเริ่มต้นฝึกอย่างไรได้บ้าง? ‘มิจฉาสติ’ เป็นอย่างไร? จงยกตัวอย่าง 15/9/2566 BE 09:15
148 The Right Leader Dr. Woraphat Phucharoen Chapter 8 AW_The Right Leader_20230824.indd 148-149
149 บทที่ 8 ใจตั้งมั่นที่ใช่ The Right Concentration สัมมาสมาธิ 15/9/2566 BE 09:15
150 เพียรระลึกรู้ จิตจะสงบอย่างต่อเนื่อง ก็เกิดปัญญา ถึึงตรงนี้้ท่่านผู้้อ่่านจะเห็็นการเชื่่อมโยงประสานกัันของมรรค โดยเริ่่มจาก การพััฒนา ‘กรอบความคิิดที่่ใช่่’ (The right mindset) จึึงเกิิด ‘เป้้าหมายที่่ใช่่’ (The right purpose) เป็็นเหตุุให้้ ‘การสื่่อสารที่่ใช่่’ (The right communication) ‘การกระทำำ�ที่่ใช่่’ (The right action) และ ‘การเลี้้ยงชีีพที่่ใช่่’ (The right livelihood) พััฒนาขึ้้นไปเองตามลำำ�ดัับ ในขณะเดีียวกัันยัังมีีอีีกสองเครื่่องมืือที่่ทำำ�งานร่่วมกัันอย่่างแข็็งขััน ก็็คืือ ‘ความเพีียรที่่ใช่่’ (The right deliberate practice) และ ‘การระลึึกรู้้ที่่ใช่่’ (The right mindfulness) ก็็เพื่่อให้้เราได้้ ‘ใจที่่ตั้้งมั่่นที่่ใช่่’ (The right concentration) หรืือจิิตว่่าง และว่่างอย่่างต่่อเนื่่องด้้วย บทที่่ 8 The Right Concentration AW_The Right Leader_20230824.indd 150-151