ความไว้วางใจทางการเมืองของประชาชนที่มีต่อนักการเมืองท้องถิ่น ในจังหวัดขอนแก่น THE POLITICAL TRUST OF PEOPLE TOWARDS LOCAL POLITICIANS IN KHONKAEN PROVINCE

ความไวว างใจทางการเมืองของประชาชนทม่ี ีตอ นักการเมืองทองถิ่น
ในจงั หวดั ขอนแกน

THE POLITICAL TRUST OF PEOPLE TOWARDS LOCAL POLITICIANS
IN KHONKAEN PROVINCE

นางนิภา ทตั ตานนท

วทิ ยานิพนธน ี้เปนสวนหน่ึงของการศกึ ษา
ตามหลกั สตู รปรญิ ญารฐั ศาสตรมหาบัณฑติ

บณั ฑติ วิทยาลยั
มหาวิทยาลยั มหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย

พทุ ธศกั ราช ๒๕๖๓

ความไววางใจทางการเมอื งของประชาชนท่ีมตี อ นักการเมอื งทองถ่นิ
ในจงั หวัดขอนแกน

นางนิภา ทตั ตานนท

วทิ ยานิพนธน ้ีเปน สว นหนึ่งของการศกึ ษา
ตามหลักสูตรปริญญารัฐศาสตรมหาบัณฑิต

บัณฑติ วทิ ยาลยั
มหาวทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย

พทุ ธศกั ราช ๒๕๖๓
(ลขิ สิทธเ์ิ ปนของมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั )

The Political Trust of People towards Local Politicians
in Khon Kaen Province

Mrs. Nipa Thattanon

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of
the Requirements for the Degree of
Master of Political Science Program
Graduate School

Mahachulalongkornrajavidyalaya University
C.E. 2020

(Copyright by Mahachulalongkornrajavidyalaya University)



ก

ช่ือวิทยานิพนธ : ความไวว างใจทางการเมอื งของประชาชนท่ีมีตอนักการเมืองทองถิ่น

ในจงั หวัดขอนแกน

ผวู ิจยั : นางนิภา ทัตตานนท

ปรญิ ญา : รัฐศาสตรมหาบัณฑิต

คณะกรรมการควบคุมวิทยานิพนธ

: ผศ. ดร.สรุ พล พรมกุล, ป.ธ.๕ พธ.บ. (การสอนสังคมศึกษา),

ศศ.ม.(สังคมศาสตรเพอื่ การพัฒนา), ศน.ม. (รฐั ศาสตรก ารปกครอง),

Ph.D. (Social Science.)

: ดร.ปรัชญา มีโนนทองมหาศาล, น.บ. (นิติศาสตร) , น.ม. (นิตศิ าสตร),

(ศศ.ม.), (รัฐศาสตร), Ph.D. (Political Science)

วนั สำเร็จการศึกษา : ๖ กมุ ภาพันธ ๒๕๖๔

บทคัดยอ

การวิจัยคร้ังน้ีมีวัตถุประสงค ดังนี้ คือ ๑) เพื่อศึกษาระดับความไววางใจทางการเมือง
ของประชาชนที่มีตอนักการเมืองทองถ่ินในจังหวัดขอนแกน ๒) เพ่ือศึกษาระดับการปฏิบัติงานตาม
หลักสังคหวัตถุ ๔ ของนักการเมืองทองถิ่นในจังหวัดขอนแกน ๓) เพ่ือเปรียบเทียบความไววางใจ
ทางการเมืองของประชาชนตอนักการเมืองทองถิ่นในจังหวัดขอนแกน จำแนกตามปจจัยสวนบุคคล
และตามการปฏิบัติงานตามหลักสังคหวัตถุ ๔ ๔) เพ่ือศึกษาแนวทางการสงเสริมความไววางใจ
ทางการเมืองของนักการเมืองทองถิ่นในจังหวัดขอนแกน กลุมตัวอยางท่ีใชในการศึกษา มีจำนวน
๔๐๐ คน และสัมภาษณผูใหขอมูลสำคัญจำนวน ๘ รูป/คน เครื่องมือในการรวบรวมขอมูล
คือ แบบสอบถาม และแบบสัมภาษณ วิเคราะหขอมูลโดยใชโปรแกรมสำเร็จรูปทางสังคมศาสตร
และวเิ คราะหเนอ้ื หาเชงิ พรรณา

ผลการวจิ ยั พบวา

๑) ระดับความไววางใจทางการเมืองของประชาชนที่มีตอนักการเมอื งทองถ่ินในจังหวัด
ขอนแกน โดยภาพรวม และรายดา น อยูในระดบั มาก

๒) ระดับการปฏิบัติงานตามหลักสังคหวัตถุ ๔ ของนักการเมืองทองถิ่นในจังหวัด
ขอนแกนโดยภาพรวม และรายดา น อยใู นระดับมาก

๓) ผลการเปรียบเทียบ พบวา ประชาชนท่ีมีอายุ ระดับการศึกษา รายไดตอเดือน และ
การปฏิบัติงานตามหลักสังคหวัตถุ ๔ ตางกัน มีความไววางใจทางการเมือง ในภาพรวม แตกตางกัน
อยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ ๐.๐๕ สวนประชาชนท่ีมีเพศ และอาชีพ แตกตางกัน มีความ
ไววางใจทางการเมือง ในภาพรวม ไมแตกตา ง

ข

๔) แนวทางในการสรางความไววางใจทางการเมือง พบวา ดานตัวบุคคล นักการเมือง
ทองถิ่นควรมีวิสัยทัศนในการพัฒนาทองถ่ินท้ังในปจจุบันและในอนาคต ดานนโยบาย ควรกำหนด
นโยบายใหชัดเจนตรงกับปญหาทองถ่ิน ดานการส่ือสาร ควรมีวิธีการสื่อสารท่ีรวดเร็วดวยชองทาง
ที่หลากหลาย ดานกระบวนการทำงาน ควรจัดใหมีการติดตามและประเมินผลการปฏิบัติงานตาม
นโยบายที่กำหนดไว สวนการปฏิบัติงานตามหลักสังคหวัตถุ ๔ ควรใหความชวยเหลือประชาชนดว ย
การใหสง่ิ ทเ่ี ขาขาดแคลนเพอื่ เยยี วยาความเดอื นรอน สามารถทำในสิ่งพูดไวได เสียสละประโยชนส วน
ตนเพื่อสวนรวม บำเพญ็ สาธารณประโยชนเพื่อประชาชน และสงั คม

ค

Thesis Title : The Political Trust of People towards Local Politicians

in Khon Kaen Province

Researcher : Mrs.Nipa Thattanon

Degree : Master of Political Science

Thesis Supervisory Committee

: Asst. Prof. Dr. Suraphon Promgun, Pail V,

B.A. (Social Study Teaching),

M.A. (Social Sciences for Development),

M.A. (Political Science), Ph.D. (Social Science)

: Dr. Pruchya Meenonthongmahasan, M.D. (Law),

M.A. (Law), M.A. (Political Science),

Ph.D. (Political Science)

Date of Graduation : February 6, 2021

Abstract

The objectives of this research were: 1) to study the level of political trust
of the people towards local politicians in Khon Kaen Province; 2) to study the level
of performance according to the Four Saṅgahavatthu Dhammas (Bases of Social
Solidarity) of local politicians in Khon Kaen Province; 3) to compare people's political
trust to local politicians in Khon Kaen Province, classified by the samples’ personal
factors and performance according to the Four Saṅgahavatthu Dhammas; 4) to study
guidelines for promoting political trust of local politicians in Khon Kaen Province. The
samples used in the study consisted of 400 people and 8 key informants in the
interviews. The tools for data collection were: questionnaires and interviews. The
obtained data analyzed by using a social science program and descriptive content
analysis.

The research results were as follows:

1) The political trust of the people towards local politicians in Khon Kaen
Province, in overall and in each aspect, was statistically rated at a high level.

2) The level of performance in accordance with the Four Saṅgahavatthu
Dhammas of local politicians in Khon Kaen Province, in overall and each aspect, was
at a high level.

3) The comparison results showed that people with differences in age,
education, monthly income and performance in accordance with the Four
Saṅgahavatthu Dhammas had the political trust in overall differently with the

ง

statistical significance level of 0.05; while, those with differences in gender and
occupation had the political trust indifferently.

4) The political trust building guidelines are that in the personal aspect,
the local politicians should have a vision of local development at present and in the
future. In the aspect of policy, clear policies should be set in relations to local
problems. In terms of communication, there should have a fast communication
method through a variety of channels. In terms of work processes, monitoring and
evaluation of the results of operations should be carried out in accordance with the
established policies. As for the operation according to the Four Saṅgahavatthu
Dhammas, it should provide assistance to the people by providing what they lack in
order to heal their suffering, doing as what is said, sacrificing their own interests for
the public and performing the public benefit for the people and society.

จ

กติ ติกรรมประกาศ

ผูวิจัย ขอขอบพระคุณผูบริหารสำนักงานอัยการสูงสุด ทไ่ี ดมอบทุนการศึกษาเพื่อพัฒนา
บุคลากร ประจำปงบประมาณ ๒๕๖๒ ใหแกผูวิจัย นายขจรศักด์ิ พุทธานุภาพ อธิบดีอัยการ
สำนักงานคดีปราบปรามการทุจริตภาค ๔, นายวชิระ สนธิรักษ อัยการอาวุโส, รอยโท ณรงคศักด์ิ
ล้ิมวงษทอง อัยการอาวุโส ผูบังคับบัญชา ใหการสงเสริมสนับสนุนผูวิจัยใหโอกาสศึกษาในระดับ
ปริญญาโท เพื่อพัฒนาความรู พัฒนาตนเอง อันเปนประโยชนตองานราชการสำนักงานอัยการสูงสุด
ในอนาคตตอไป

การจัดทำวิทยานิพนธฉบับน้ี ผูวิจัยขอขอบพระคุณคณะกรรมการท่ีปรกึ ษาวิทยานิพนธ
ไดแก ผศ.ดร.สุรพล พรมกุล และอาจารย ดร.ปรัชญา มีโนนทองมหาศาล ไดกรุณาใหคำปรึกษา
แนะนำใหค วามชว ยเหลอื เปนครผู ใู หความรทู างวชิ าการ ประสทิ ธปิ ระสาทวชิ าแกศษิ ย

ขอขอบพระคณุ พระครูสุตธรรมภาณี ผศ., ผศ.ดร.บุรินทร ภูสกุล, ผศ.ดร.วิทยา ทองดี,
ผศ.ดร.ชาญชัย ฮวดศรี, อาจารย อาจารย ดร.สมควร นามสีฐาน ที่ไดใหความอนุเคราะห
เปนผเู ช่ยี วชาญตรวจสอบแกไขเคร่อื งมือในการวิจัย

ขอขอบพระคุณ นางพัฒนาวดี วิริยปยะ ปลัดองคการบริหารสวนจังหวัดขอนแกน,
นายบวร ชินอวน ผูอำนวยการสวนวิศวกรรมการกอสราง องคการบริหารสวนจังหวัดขอนแกน,
พระครูสุตธรรมภาณี ผศ. ประธานหลักสูตรรัฐศาสตรบัณฑิต, อาจารย ดร.สุธิพงษ สวัสดิ์ทา
เลขานุการหลักสูตรรัฐศาสตรบัณฑิต, นายวินัย ทองทัพ กำนันตำบลพระลับ, นางมุกภา พลศักดิ์
ประธานชุมชนมิตรสัมพันธ ๒, นายมานิตย ดวงปกใต ประธานชุมชนบานหนองใหญ ๒, นายถนัด
ภูมิ่งดาว ประธานชุมชนหนองใหญ ๔, ท่ีใหความอนุเคราะหในการใหขอมูลการสัมภาษณท่ีถูกตอง
เปนประโยชนต อ งานวิจัย

ขอขอบพระคุณบิดา มารดา และครอบครัวท่ีใหความรัก กำลังใจ ใหการสนับสนุน
การศึกษา และครบู าอาจารยทุกทานท่ีเคยอบรมส่ังสอนแกผูวจิ ัย รวมทั้งเพ่ือนรฐั ศาสตรมหาบัณฑิต
รนุ ท่ี ๑ ทไี่ ดมอบมิตรภาพดวยนำ้ ใสใจจริงตลอดมา จนทำใหสำเรจ็ การศกึ ษาในคร้งั น้ี

นิภา ทัตตานนท
๕ มกราคม ๒๕๖๔

สารบญั ฉ

เรื่อง หนา

บทคัดยอภาษาไทย ก

บทคดั ยอภาษาองั กฤษ ข

กติ ตกิ รรมประกาศ จ

สารบัญ ฉ

สารบญั ตาราง ซ

สารบัญแผนภาพ ฎ

คำอธบิ ายสญั ลกั ษณแ ละคำยอ ฏ

บทที่ ๑ บทนำ ๑
๑.๑ ความเปนมาและความสำคัญของปญ หา ๑
๑.๒ คำถามการวิจยั ๔
๑.๓ วตั ถุประสงคข องการวิจัย ๔
๑.๔ ขอบเขตการวิจยั ๔
๑.๕ สมมติฐานในการวิจัย ๕
๑.๖ นิยามศัพทเฉพาะทใี่ ชใ นการวิจัย ๖
๑.๗ ประโยชนท ีไ่ ดร บั จากการวจิ ัย ๗

บทท่ี ๒ แนวคิด ทฤษฎแี ละงานวจิ ยั ที่เก่ียวขอ ง ๘
๒.๑ แนวคิดเก่ยี วกับความไววางใจ ๘
๒.๒ แนวคิดเก่ยี วกบั ปจจัยทีม่ ผี ลตอ ความไวว างใจทางการเมอื ง ๒๓
๒.๓ แนวคดิ เกย่ี วกับการปกครองสวนทอ งถนิ่ ๔๑
๒.๔ แนวคิดเกย่ี วกบั คณุ ลักษณะผูน าํ ๕๖
๒.๕ แนวคิดเกยี่ วกับผนู ำทางการเมอื งและผูนำทองถ่นิ ๖๖
๒.๖ หลักพุทธธรรมท่เี ก่ียวของกับความไวว างใจทางการเมือง ๗๔
๒.๗ ขอ มูลบริบทเรอ่ื งทวี่ จิ ัย ๘๒
๒.๘ งานวจิ ัยท่เี กยี่ วของ ๘๔
๒.๙ กรอบแนวคดิ ในการวิจัย ๙๗

บทที่ ๓ วธิ ีดำเนินการวิจัย ๙๘
๓.๑ รปู แบบการทำวจิ ยั ๙๘
๓.๒ ประชากร กลมุ ตวั อยา ง และผูใหขอมลู สำคญั ๙๘
๓.๓ เคร่อื งมือทใี่ ชใ นการวจิ ัย ๑๐๑

ช

๓.๔ การเกบ็ รวบรวมขอ มลู ๑๐๓
๓.๕ การวิเคราะหขอ มูล ๑๐๔

บทที่ ๔ ผลการวิเคราะหขอมลู ๑๐๖
๔.๑ ผลการวิเคราะหข อมลู ปจจยั สวนบุคคลของประชาชนในจังหวัดขอนแกน ๑๐๗
๔.๒ ผลการวิเคราะหระดับความไววางใจทางการเมืองของประชาชนท่มี ีตอ
นกั การเมอื งทอ งถิ่นในจงั หวัดขอนแกน ๑๐๙
๔.๓ ผลการวเิ คราะหระดับความคิดเห็นของประชาชนทมี่ ตี อ การปฏิบัตงิ าน
ตามหลกั สงั คหวตั ถุ ๔ ของนักการเมืองทองถิน่ ในจงั หวัดขอนแกน ๑๑๔
๔.๔ ผลการเปรยี บเทยี บความไววางใจทางการเมอื งของประชาชนท่มี ตี อ
นกั การเมอื งทองถิ่นในจงั หวดั ขอนแกน โดยจำแนกตามปจจัยสวนบุคคล ๑๑๗
๔.๕ ผลการเปรียบเทยี บความไวว างใจทางการเมอื งตามความคดิ เห็นของ
ประชาชนตอ การปฏิบัตงิ านตามหลักสงั คหวัตถุ ๔ ๑๓๔
๔.๖ แนวทางในการสรา งความไวว างใจทางการเมืองของประชาชนท่ีมีตอ
นกั การเมือง ทอ งถิน่ ในจงั หวัดขอนแกน ๑๓๙
๔.๗ ผลการวิเคราะหความคิดเห็นของประชาชนตอการปฏบิ ัตงิ านตาม
หลกั สังคหวัตถุ ๔ ของนกั การเมอื งทอ งถน่ิ ในจงั หวัดขอนแกน ๑๔๒
๔.๘ สรุปองคความรูท่ไี ดร ับจากการวิจัย ๑๔๔

บทที่ ๕ สรุปผล อภปิ รายและขอเสนอแนะ ๑๔๗
๕.๑ สรปุ ผลการวจิ ัย ๑๔๘
๕.๒ อภปิ รายผลการวจิ ัย ๑๕๐
๕.๓ ขอ เสนอแนะ ๑๕๘

บรรณานกุ รม ๑๕๙

ภาคผนวก ๑๖๙

ภาคผนวก ก. แบบสอบถาม และแบบสมั ภาษณ ๑๗๐

ภาคผนวก ข. รายนามผูเชี่ยวชาญตรวจสอบคุณภาพเครือ่ งมอื ๑๘๐

ภาคผนวก ค. รายนามผใู หข อมลู สำคัญในการสมั ภาษณการวจิ ยั (Key Informants) ๑๘๗

ภาคผนวก ง. แบบประเมนิ คา ดัชนคี วามสอดคลอง (IOC) ๑๙๗

ภาคผนวก จ. คาความเชอื่ มั่นของแบบสอบถาม (Try out) ๓๐ ฉบับ ๒๐๐

ภาคผนวก ฉ. ภาพประกอบในการสมั ภาษณการวจิ ัย ๒๐๔

ประวัติผูวิจยั ๒๐๙

ซ

สารบัญตาราง

ตารางท่ี หนา

ตารางท่ี ๒.๑ สรปุ แนวคิดเกยี่ วกับความไววางใจทางการเมอื ง ๒๐

ตารางที่ ๒.๒ สรปุ แนวคดิ เก่ยี วกบั ปจจัยความไววางใจทางการเมือง ๓๗

ตารางที่ ๒.๓ สรปุ แนวคิดเกี่ยวกบั การปกครองสว นทองถิ่น ๕๔

ตารางท่ี ๒.๔ สรุปแนวคดิ เกยี่ วกับคุณลักษณะผนู ํา ๖๔

ตารางที่ ๒.๕ สรุปแนวคิดเกย่ี วกบั ผนู ำทางการเมืองและผูนำทองถิ่น ๗๒

ตารางท่ี ๒.๖ สรปุ แนวคดิ เกย่ี วกับหลักพุทธธรรมที่เก่ียวของกบั ความไวว างใจทางการเมือง ๘๐

ตารางท่ี ๒.๗ ขอมลู ทอ งท่แี ละประชากรในจังหวดั ขอนแกน ๘๓

ตารางที่ ๔.๑ จำนวนความถี่และประชากรจำแนกตามเพศ ๑๐๗

ตารางท่ี ๔.๒ จำนวนความถ่แี ละประชากรจำแนกตามอายุ ๑๐๗

ตารางที่ ๔.๓ จำนวนความถแี่ ละประชากรจำแนกตามระดับการศึกษา ๑๐๘

ตารางท่ี ๔.๔ จำนวนความถแ่ี ละประชากรจำแนกตามอาชพี ๑๐๘

ตารางท่ี ๔.๕ จำนวนความถแ่ี ละประชากรจำแนกตามรายไดตอเดอื น ๑๐๙

ตารางที่ ๔.๖ ระดับความไววางใจทางการเมืองของประชาชนที่มีตอ นักการเมืองทอ งถ่นิ

ในจงั หวัดขอนแกน โดยภาพรวม ทั้ง ๔ ดา น ๑๐๙

ตารางที่ ๔.๗ ระดบั ความไวว างใจทางการเมอื งของประชาชนทีม่ ตี อนักการเมืองทองถ่ิน

ในจังหวดั ขอนแกน ดา นตัวบคุ คล ๑๑๐

ตารางท่ี ๔.๘ ระดบั ความไววางใจทางการเมอื งของประชาชนทีม่ ตี อ นกั การเมืองทองถน่ิ

ในจงั หวดั ขอนแกน ดานนโยบาย ๑๑๑

ตารางที่ ๔.๙ ระดบั ความไวว างใจทางการเมืองของประชาชนท่ีมีตอ นักการเมืองทองถน่ิ

ในจงั หวัดขอนแกน ดานการสอื่ สาร ๑๑๒

ตารางท่ี ๔.๑๐ ระดับความไวว างใจทางการเมืองของประชาชนทม่ี ตี อ นกั การเมืองทอ งถิ่น

ในจังหวัดขอนแกน ดา นกระบวนการทำงาน ๑๑๓

ตารางที่ ๔.๑๑ ระดับความคดิ เหน็ ของประชาชนที่มตี อการปฏิบตั ิงานตามหลกั สังคหวตั ถุ ๔

ของนกั การเมืองทอ งถ่ินในจังหวดั ขอนแกน โดยภาพรวมท้ัง ๔ ดา น ๑๑๔

ตารางที่ ๔.๑๒ ระดบั ความคิดเห็นของประชาชนทีม่ ตี อ การปฏบิ ัติงานตามหลกั สังคหวัตถุ ๔

ของนกั การเมอื งทอ งถ่ินในจงั หวดั ขอนแกน ดา นทาน ๑๑๕

ตารางท่ี ๔.๑๓ ระดับความคดิ เห็นของประชาชนที่มตี อการปฏิบัตงิ านตามหลักสงั คหวตั ถุ ๔

ของนกั การเมืองทอ งถน่ิ ในจังหวดั ขอนแกน ดานปยวาจา ๑๑๕

ตารางท่ี ๔.๑๔ ระดบั ความคิดเหน็ ของประชาชนที่มีตอการปฏิบัติงานตามหลกั สงั คหวัตถุ ๔

ของนกั การเมอื งทองถิ่นในจงั หวดั ขอนแกน ดานอัตถจรยิ า ๑๑๖

ตารางที่ ๔.๑๕ ระดับความคิดเหน็ ของประชาชนท่มี ตี อการปฏบิ ตั งิ านตามหลกั สงั คหวตั ถุ ๔

ของนกั การเมืองทอ งถน่ิ ในจงั หวัดขอนแกน ดา นสมานตั ตตา ๑๑๗

ฌ

ตารางท่ี ๔.๑๖ ผลการเปรียบเทียบความไววางใจทางการเมอื งของประชาชนทม่ี ีตอนกั การ ๑๑๘
เมอื งทอ งถิ่นในจงั หวดั ขอนแกน จำแนกตามเพศ ๑๑๙
๑๒๐
ตารางที่ ๔.๑๗ ผลการเปรียบเทยี บความไวว างใจทางการเมืองของประชาชนที่มีตอนกั การ ๑๒๐
เมืองทองถน่ิ ในจังหวดั ขอนแกน จำแนกตามอายุ ๑๒๑
๑๒๒
ตารางที่ ๔.๑๘ แสดงผลการเปรียบเทยี บความแตกตางคา เฉลย่ี รายคคู วามไววางใจทางการ ๑๒๓
เมืองในภาพรวม ๑๒๔
๑๒๔
ตารางท่ี ๔.๑๙ แสดงผลการเปรยี บเทยี บความแตกตา งคา เฉลยี่ รายคคู วามไววางใจทางการ ๑๒๕
เมืองดา นนโยบาย ๑๒๖
๑๒๖
ตารางที่ ๔.๒๐ แสดงผลการเปรยี บเทยี บความแตกตา งคา เฉลย่ี รายคคู วามไววางใจทางการ ๑๒๗
เมืองดา นการสอื่ สาร ๑๒๘
๑๒๙
ตารางที่ ๔.๒๑ แสดงผลการเปรียบเทียบความแตกตา งคาเฉลีย่ รายคคู วามไววางใจทางการ ๑๓๐
เมอื งดานกระบวนการทำงาน ๑๓๑
๑๓๒
ตารางที่ ๔.๒๒ ผลการเปรยี บเทียบความไววางใจทางการเมอื งของประชาชนที่มีตอนักการ
เมอื งทองถน่ิ ในจงั หวัดขอนแกนจำแนกตามระดับการศกึ ษา

ตารางท่ี ๔.๒๓ แสดงผลการเปรยี บเทยี บความแตกตางคาเฉล่ยี รายคคู วามไววางใจทางการ
เมอื งในภาพรวม

ตารางท่ี ๔.๒๔ แสดงผลการเปรียบเทียบความแตกตางคาเฉลย่ี รายคคู วามไววางใจทางการ
เมืองดานตัวบคุ คล

ตารางท่ี ๔.๒๕ แสดงผลการเปรียบเทยี บความแตกตา งคาเฉลี่ยรายคคู วามไววางใจทางการ
เมอื งดา นนโยบาย

ตารางท่ี ๔.๒๖ แสดงผลการเปรียบเทียบความแตกตางคา เฉลี่ยรายคคู วามไวว างใจทางการ
เมอื งดา นการส่ือสาร

ตารางท่ี ๔.๒๗ แสดงผลการเปรยี บเทียบความแตกตา งคาเฉลย่ี รายคคู วามไววางใจทางการ
เมอื งดา นกระบวนการทำงาน

ตารางที่ ๔.๒๘ ผลการเปรียบเทยี บความไวว างใจทางการเมืองของประชาชนที่มีตอนักการ
เมอื งทอ งถิ่นในจังหวัดขอนแกน จำแนกตามอาชีพ

ตารางที่ ๔.๒๙ ผลการเปรียบเทยี บความไววางใจทางการเมืองของประชาชนทม่ี ตี อนกั การ
เมืองทอ งถิ่นในจังหวัดขอนแกน จำแนกตามรายไดต อเดือน

ตารางที่ ๔.๓๐ แสดงผลการเปรยี บเทยี บความแตกตางคา เฉลย่ี รายคคู วามไววางใจทางการ
เมืองในภาพรวม

ตารางที่ ๔.๓๑ แสดงผลการเปรยี บเทยี บความแตกตา งคาเฉลีย่ รายคคู วามไวว างใจทางการ
เมอื งดานตัวบุคคล

ตารางที่ ๔.๓๒ แสดงผลการเปรียบเทียบความแตกตางคา เฉลยี่ รายคคู วามไวว างใจทางการ
เมืองดา นนโยบาย

ตารางท่ี ๔.๓๓ แสดงผลการเปรียบเทยี บความแตกตางคาเฉลย่ี รายคคู วามไวว างใจทางการ
เมืองดา นการส่อื สาร

ญ

ตารางท่ี ๔.๓๔ แสดงผลการเปรียบเทียบความแตกตา งคาเฉล่ยี รายคคู วามไววางใจทางการ ๑๓๓
เมืองดานกระบวนการทำงาน ๑๓๔
๑๓๕
ตารางท่ี ๔.๓๕ ผลการเปรยี บเทียบความคิดเหน็ ของประชาชนตอ การปฏิบัติงานตามหลัก ๑๓๖
สงั คหวัตถุ ๔ ของนักการเมืองทอ งถ่นิ ในจงั หวดั ขอนแกน ๑๓๖
๑๓๗
ตารางที่ ๔.๓๖ แสดงผลการเปรียบเทยี บความแตกตางคา เฉลย่ี รายคูความคิดเห็นตอการ ๑๓๗
ปฏิบัติงานในภาพรวม หลักสังควัตถุ ๔ ของนักการเมืองทองถ่นิ ในจังหวัด ๑๓๘
ขอนแกน

ตารางที่ ๔.๓๗ เปรียบเทียบความแตกตางคา เฉล่ียรายคคู วามคิดเหน็ ตอ การปฏบิ ัตงิ านตาม
หลกั สงั คหวัตถุ ๔ ของนกั การเมืองทองถ่ินในจังหวัดขอนแกน จำแนกตาม
ดา นตวั บุคคล

ตารางที่ ๔.๓๘ เปรียบเทียบความแตกตา งคา เฉล่ยี รายคคู วามคิดเหน็ ตอการปฏิบัตงิ านตาม
หลกั สงั คหวตั ถุ ๔ ของนกั การเมืองทองถน่ิ ในจังหวัดขอนแกน จำแนกตาม
ดา นนโยบาย

ตารางที่ ๔.๓๙ เปรียบเทยี บความแตกตา งคาเฉลี่ยรายคคู วามคิดเหน็ ตอการปฏิบตั ิงานตาม
หลักสังคหวัตถุ ๔ ของนกั การเมืองทอ งถิน่ ในจงั หวัดขอนแกน จำแนกตาม
ดา นการสื่อสาร

ตารางที่ ๔.๔๐ เปรยี บเทยี บความแตกตางคาเฉลีย่ รายคคู วามคิดเหน็ ตอ การปฏบิ ัติงานตาม
หลักสังคหวัตถุ ๔ ของนกั การเมืองทองถิน่ ในจังหวดั ขอนแกน จำแนกตาม
ดา นกระบวนการทำงาน

ตารางท่ี ๔.๔๑ ผลสรุปโดยรวมการเปรยี บเทียบความไวว างใจทางการเมืองของประชาชน
ทม่ี ีตอ นกั การเมืองทองถิ่นในจังหวัดขอนแกน

สารบญั แผนภาพ ฎ

แผนภาพท่ี หนา
แผนภาพท่ี ๒.๑ ปจจัยองคป ระกอบของการส่ือสารทางการเมือง ๓๔
แผนภาพที่ ๒.๒ กรอบแนวคิดในการวจิ ยั ๙๗
แผนภาพท่ี ๔.๑ แสดงตัวแปรท่ีสงผลตอ ความไววางใจทางการเมือง ๑๔๕
แผนภาพท่ี ๔.๒ สรุปองคค วามรทู ีไ่ ดร ับจากการวิจยั ๑๔๖

ฏ

คำอธบิ ายสัญลักษณและคำยอ

ในวิทยานิพนธครั้งน้ี ใชอางอิงจากพระไตรปฎกภาษาบาลีและพระไตรปฎกภาษาไทย
ฉบับมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลยั คมั ภรี อรรถกถาภาษาไทยใชฉบบั มหามกุฏราชวิทยาลยั การอางอิง
ระบุ เลม/ขอ/หนา หลังอักษรยอ ช่ือคัมภีร ใหใชอักษรยอตัวพื้นปกติ เชน ที.ส.ี (บาลี) ๙/๒๗๖/๙๗, ที.
สี.(ไทย) ๙/๒๗๖/๙๘. หมายถึง ทีฆนิกาย สีลกฺขนฺธวคฺคปาลิ ภาษาบาลี เลม ๙ ขอ ๒๗๖ หนา ๙๗
ฉบับมหาจุฬาเตปฏก ๒๕๐๐และ ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค ภาษาไทย เลม ๙ ขอ ๒๗๖หนา ๙๘ ฉบับ
มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั ๒๕๓๙

ก. คำยอ ชื่อคมั ภีรพระไตรปฎก

พระสตุ ตนั ตปฎก

คำยอ ชื่อคมั ภีร ภาษา
องฺ.จตุกฺก.(ไทย) = สตุ ตันตปฎก องั คตุ ตรนกิ าย จตุกกนิบาต (ภาษาไทย)
องฺ.จฏฐก.(ไทย) = สุตตันตปฎก องั คตุ ตรนิกาย อฏั ฐกนิบาต (ภาษาไทย)

บทที่ ๑

บทนำ

๑.๑ ความเปนมาและความสำคัญของปญ หา

การปกครองทองถ่ินคือรากฐานของประชาธิปไตย เพราะการปกครองทองถ่ิน
เปนสถาบันฝกสอนทางการเมืองการปกครองใหแกประชาชน ใหประชาชนรูสึกวาตนไดมีสวน
เกี่ยวของและมีสวนไดเสียในการปกครอง การบริหารทองถ่ิน อันนำมาซึ่งความเลื่อมใสและศรัทธา
ในการปกครองระบอบประชาธิปไตยในท่ีสุด๑ หัวใจของการปกครองตามระบอบประชาธิปไตย
คือ การปกครองตนเอง มิใชการปกครองจากคำส่งั เบื้องบน คือ การที่ประชาชนไดมีสวนรวมในการ
ปกครอง นั่นคือต้ังแตการเลือกตัวแทนของตนเองท่ีผานกระบวนการเลือกต้ัง มาเพื่อเปนผูบริหาร
และรับผิดชอบ แกปญหาใหกับประชาชนในทองถิ่น โดยอาศัยความรวมมือรวมใจจากประชาชน
ตามวิถีทางของระบอบประชาธิปไตย เชน การเปดโอกาสใหประชาชนออกเสียงประชามติ
ใหประชาชนสามารถถอดถอน ทำใหประชาชนเกิดความสำนึกตอหนาท่ีของตนเองตามเจตนารมณ
ของระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตย ท่ีอำนาจ หนา ที่ สิทธิ ความเสมอภาคเปนของประชาชน
หนึ่งคนหนึ่งสิทธห์ิ นึ่งเสียง ไดเกิดความสำนึกในความสำคัญของหนาท่พี ลเมือง และเห็นความสำคัญ
ของการมีสวนรวม เกิดความสำนึกในความสำคัญตอทองถิ่น เพราะประชาชนตองรับรูปญหา
ในทอ งถ่นิ และคนในทอ งถิ่นตองชว ยกนั แกปญหานัน้ จึงจะเปน การแกปญหาทตี่ รงกับความตองการ

การเมืองประชาธิปไตยแบบตัวแทนอยูในภาวะวิกฤติและถูกมองวาไมสามารถสราง
ความไววางใจหรือความเช่ือม่ันใหแกประชาชน โดยเฉพาะในแงของการตอบสนองตอความตอง
การของประชาชนซ่ึงมีมากข้ึนเร่ือย ๆ ในบริบทของพหุสังคมประชาธิปไตย ดังนั้น เมื่อลดระดับ
การวเิ คราะหม าอยูในระดับประเทศ โดยหันยอ นกลับมามองพัฒนาการของประชาธิปไตยในประเทศ
ไทย พบวา การเติบโตของกระแสประชาธิปไตยไดกอใหเกิดมีกระแสเรียกรองใหรัฐบาลกระจาย
อำนาจมาเปนระยะ ๆ และมีการถกเถียงกันในหมูนักวิชาการเร่ือยมา อันเนื่องกระบวนการใชอำนาจ
ของผูนำ และการรวมศูนยอำนาจของรัฐและระบบราชการ จนกระท่ังเมื่อเกิดความรุนแรงทาง
การเมืองขึ้นในป พ.ศ. ๒๕๓๕ และประชาชนเปนฝายไดรับชัยชนะเหนือฝายเผด็จการทหาร
แนวความคิดในการปฏิรูปทางการเมืองจึงไดเริ่มขึ้น จนกระท่ังไดมีการประกาศใชรัฐธรรมนูญ
แหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๔๐ อันนับเปนจุดเร่ิมตนของกระบวนการปฏิรูปกลไกประชาธิปไตยใหม

๑ ชูศักดิ์ เท่ียงตรง, "การบริหารการปกครองทองถิ่นไทย", (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, ๒๕๑๘), หนา ๖-๗.

๒

กลไกอำนาจในหลายสวนไดถูกปฏิรูปเสียใหมโดยเฉพาะในสวนของการปกครองสวนทองถ่ิน
ซึ่งถือวาเปนการปฏิวัติรากฐานของประชาธิปไตยโดยอยางแทจริง ไดเกิดมีแนวทางการกระจาย
อำนาจจากสว นกลางไปสสู วนทองถิ่นอยา งเปนรูปธรรม รวมทั้งมแี ผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจ
ออกมาเปน กฎหมายเรยี บรอ ยแลว ตงั้ แตป  พ.ศ. ๒๕๔๒

จากปญหาผลประโยชนทับซอนในการเมืองการปกครองทองถิ่นไทย และการละท้ิง
คุณธรรมในการปฏิบัติหนาท่ี ขาดความเปนอิสระความเปนกลางและความเปนธรรม สงผลกระทบ
ตอ ความเปนธรรมในสังคม รวมถึงโอกาสในอนาคตของประชาชนในชุมชนทองถิ่นสวนรวม การแกไข
ปญหาดังกลาวไดแก การใชมาตรการทางกฎหมาย โดยการกำหนดหลักการไวในรัฐธรรมนูญ
และมาตรการไวในพระราชบัญญัติตาง ๆ และกฎหมายขององคกรปกครองสวนทองถิ่น รวมทั้ง
การใหความสำคัญกับการเสริมสรางความเขมแข็ง ในการตรวจสอบของพลเมืองและองคกรภาค
ประชาสังคม๒ ปญหาการจัดบริการสาธารณะขององคกรปกครองสวนทองถ่ิน๓ ซ่ึงสาเหตุหลักของ
ปญหาเกิดขึ้นจากการเปล่ียนแปลงนโยบายดานการกระจายอำนาจตามบรบิ ททางการเมืองของแตละ
รัฐบาลตั้งแตป พ.ศ. ๒๕๔๐ ถึงปจจุบัน ท่ีทำใหการขับเคล่ือนนโยบายกระจายอำนาจขาดความ
ชัดเจน ไมมีความตอเน่ือง และมีความสับสนในการปฏิบัติงานของสวนราชการที่เก่ียวของใน
กระบวนการขับเคล่ือนนโยบายกระจายอำนาจที่แตกตางกันไปในแตละยุค จนทำใหการปฏิบัติงาน
ขาดเอกภาพและขัดแยงกันเองในภาพรวม ซ่ึงสงผลตอการสงเสริมใหเกิดการกระจายอำนาจลง
สูองคกรปกครองสวนทองถิ่นอยางแทจริง๔ องคกรปกครองสวนทองถิ่น มีเร่ืองผลประโยชนเขามา
เก่ียวของทำใหการควบคุมสั่งการขาดความโปรงใสในการทำงาน การกระจายอำนาจยังไมเพียงพอ
ประชาชนยังขาดการมีสวนรวม๕

การปรับเปลย่ี นโครงสรางของทมี่ าของผูบริหารขององคก รปกครองสว นทองถ่นิ ไดปรบั แก
ก ฎ ห ม า ย อ ยู ห ล า ย ค รั้ ง จึ ง ท ำ ให ใ น ป จ จุ บั น โ ค ร ง ส ร า ง อ งค ก ร ป ก ค ร อ งส ว น ท อ งถ่ิ น ทุ ก รู ป แ บ บ
ไมวากรุงเทพมหานคร เมืองพัทยา องคการบริหารสวนจังหวัด เทศบาล และองคการบริหารสวน

๒ ธีรภัทร เสรีรงั สรรค, “ปญ หาผลประโยชนทับซอนในการเมืองการปกครองทองถิน่ ไทย”, สักทอง :
วารสารมนุษยศาสตร, ปท ่ี 21 ฉบบั ที่ 2 (2558): 1-16.

๓ รสคนธ รัตนเสริมพงศ, “ปญหาและแนวทางแกไขปญหาการจัดบริการสาธารณะของทองถิ่น”,
เอกสารการสอนชุดวิชาการจัดบริการสาธารณ ะของทองถิ่น หนวยท่ี 8-15, (นนทบุรี: สำนักพิมพ
มหาวทิ ยาลัยสโุ ขทัยธรรมาธริ าช, 2557), หนา 1๒-1๕.

๔ วีระศักด์ิ เครือเทพ และคณะ, 15 ป การกระจายอำนาจของไทย สรุปผลการวิจัยและ
ขอเสนอแนะเชงิ นโยบาย, (กรุงเทพมหานคร : ศูนยส งเสริมนวตั กรรมและธรรมาภิบาลทองถ่ิน, 2558), หนา 39-44.

๕ จริยา มหายศนันทน, “การพัฒนาบทบาทและหนาท่ีในการบริหารงานองคกรปกครองสวน
ทองถ่ิน”, วิทยานิพนธพุทธศาสตรดุษฎีบณั ฑิต สาขาวิชารัฐประศาสนศาสตร, (บัณฑิตวทิ ยาลัย : มหาวิทยาลัย
มหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย, 2558), หนา 181-193.

๓

ตำบล ลวนมีผูบริหารมาจากการเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชนทั้งส้ิน และผูบริหารทองถิ่นดังกลาว
สามารถแตงตัง้ รองนายกที่ปรกึ ษาและเลขานุการได๖

ผูบริหารองคกรปกครองสวนทองถ่ิน ซึ่งตำแหนงมาจากการเลือกตั้งผานการตัดสินใจ
ของประชาชน เขามาเปนผูนำทองถิ่นภายใตการบริหารจัดการพัฒนาทองถิ่นตนเอง ประกอบกับ
ไดมีการออกพระราชบัญญัติกำหนดแผนและข้ันตอนการกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครองสวน
ทองถิ่น พ.ศ. ๒๕๔๒ ซง่ึ ครอบคลุมการพัฒนางานบริหารดา น ๆ ขององคก รปกครองสวนทองถ่ินอัน
ไดแก โครงสรางพื้นฐานงานสงเสริมคุณภาพชีวิต การจัดระเบียบชุมชนสังคม การรักษาความสงบ
เรียบรอ ยการวางแผนการสงเสริมการลงทุนพาณิชยกรรม การทองเท่ียวการบรหิ ารจัดการและการ
อนุรกั ษทรัพยากรธรรมชาติส่ิงแวดลอม งานดานศิลปวฒั นธรรมจารีตประเพณีและภูมิปญญาทองถ่ิน
ทำใหมีการถายโอนภารกิจตา ง ๆ จากสว นภูมิภาคใหกับองคก รปกครองสวนทองถ่ินเปนผูดำเนินการ
เอง ดังน้ัน ผูบริหารองคการปกครองสวนทองถ่ินหรือนักการเมืองทองถ่ิน ท่ีจะเขามาดำรงตำแหนง
จะมีอำนาจในการบริหารองคกร บุคลากร เงินงบประมาณ ซ่ึงจะนำมาซึ่งชองทางการแสวงหา
ผลประโยชน อำนาจทางการเมือง จึงทำใหนักการเมืองทองถ่ินผูที่จะเขามาดำรงตำแหนงผูบริหาร
ทองถ่ินจึงมีการแขงขันกันสูง ดร.พงษศักด์ิ ต้ังวานิชกพงษ นายกองคการบริหารสวนจังหวัด
ไดรับความไววางใจจากประชาชนจังหวัดขอนแกน โดยไดรับการเลือกต้ังจากประชาชนใหดำรง
ตำแหนงนายกองคการบรหิ ารสว นจังหวัดขอนแกน ติดตอกันหลายสมยั โดยเร่ิมเขารบั ตำแหนงนายก
องคการบริหารสวนจังหวัด เม่ือวันที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๔๑ จนถึงปจจุบัน ซ่ึงไดรบั ความไววางใจจาก
ประชาชนจังหวัดขอนแกน โดยไดรับการเลือกต้ังใหดำรงตำแหนง และสามารถดำรงตำแหนงไดนาน
ถึง ๖ สมัย ติดตอกัน และเปนนักการเมืองทองถ่ินท่ีสามารถดำรงตำแหนงในวาระตำแหนงติดตอ
กันน้ัน ไมใ ชเร่อื งงายท่ีจะไดรบั ความไววางใจจากประชาชนชาวจงั หวดั ขอนแกนใหคงอยเู หมอื นเดิมได
จงึ เปนสิ่งที่นาสนใจในการศึกษา ความไววางใจทางการเมืองของประชาชนที่มีตอนักการเมืองทองถ่ิน
ในจังหวัดขอนแกน อะไรเปนปจจัยท่ีทำใหนักการเมืองทองถ่ิน สามารถครองใจประชาชนในจังหวัด
ขอนแกน จนทำใหไดรบั ความไวว างใจจากประชาชน และไดร ับการเลือกต้ังจากประชนใหเ ขามาดำรง
ตำแหนงนายกองคกรบริหารสวนจังหวัดขอนแกนไดอีก และปจจัยท่ีสงผลใหประชาชนในจังหวัด
ขอนแกน ยงั คงใหการสนับสนุน และใหความไวว างใจตอนกั การเมอื งทองถ่ินในจังหวัดขอนแกน โดย
เลือกนักการเมืองทองถ่ินท่ีสมัครรับเลือกตั้งรายเดิม เขามาบริหารงานในองคก ารบริหารสวนจังหวัด
ขอนแกนหลายสมัยติดตอ กนั

ดังน้ันผูวจิ ัยศกึ ษาจึงมีความสนใจที่จะศึกษาความไววางใจทางการเมืองของประชาชนท่ีมี
ตอนักการเมืองทองถ่ินในจังหวัดขอนแกน ท่ีไดรับความไวว างใจจากประชาชนในจังหวัดขอนแกนให
ดำรงตำแหนงนายกองคการบริหารสวนจังหวดั ขอนแกน ไดยาวนานถึง ๖ สมัย ติดตอกันและเพื่อเปน
กรณีตัวอยา ง นกั การเมืองทอ งถ่นิ ผูท่ีไดรับความไววางใจจากประชาชนตอ นักการเมืองทองถนิ่ ตอไป

๖ โกวิทย พวงงาม, "มิติใหมก ารปกครองสว นทอ งถิน่ : วิสัยทัศนก ระจายอำนาจและการบริหารงาน
ทองถนิ่ ", คณะสังคมสงเคราะหศ าสตร, (กรุงเทพมหานคร : มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร, ๒๕๔๙), หนา ๒๗.

๔

๑.๒ คำถามการวิจยั

๑.๒.๑ ระดับความไววางใจทางการเมืองของประชาชนที่มีตอนักการเมืองทองถิ่นใน
จังหวัดขอนแกน อยูในระดับใด

๑.๒.๒ ระดับการปฏิบัติงานตามหลักสังคหวัตถุ ๔ ของนักการเมืองทองถ่ินในจังหวัด
ขอนแกน อยูใ นระดบั ใด

๑.๒.๓ ผลการเปรียบเทียบความไววางใจทางการเมืองของประชาชนท่ีมีตอนักการเมือง
ทองถ่ินในจงั หวัดขอนแกน จำแนกตามปจจยั สว นบุคคล และตามการปฏบิ ตั งิ านตามหลักสังคหวตั ถุ ๔
เปน อยา งไร

๑.๑.๔ แนวทางการสงเสริมความไววางใจทางการเมอื งของประชาชนท่ีมีตอนกั การเมอื ง
ทองถน่ิ ในจังหวดั ขอนแกน เปน อยา งไร

๑.๓ วตั ถปุ ระสงคของการวิจัย

๑.๓.๑ เพื่อศึกษาระดับความไววางใจทางการเมืองของประชาชนที่มีตอนักการเมือง
ทอ งถิ่น ในจังหวดั ขอนแกน

๑.๓.๒ เพ่ือศึกษาระดับการปฏิบัติงานตามหลักสังคหวัตถุ ๔ ของนักการเมืองทองถ่ิน
ในจงั หวัดขอนแกน

๑.๓.๓ เพื่อเปรียบเทยี บความไวว างใจทางการเมอื งของประชาชนตอนักการเมอื งทองถิ่น
ในจังหวัดขอนแกน จำแนกตามปจจัยสว นบุคคล และตามการปฏิบัติงานตามหลักสงั คหวัตถุ ๔

๑.๓.๔ เพื่อศึกษาแนวทางการสงเสริมความไววางใจทางการเมืองของประชาชนท่ีมีตอ
นักการเมอื งทองถิน่ ในจังหวัดขอนแกน

๑.๔ ขอบเขตการวิจัย

การวิจัยเร่ือง “ความไววางใจทางการเมืองของประชาชนท่ีมีตอนักการเมืองทองถ่ินใน
จังหวดั ขอนแกน ” ผูว ิจยั ไดกำหนดของเขตของการศึกษาวจิ ัยใน ๔ ดานดงั น้ี

๑.๔.๑ ขอบเขตดานเน้อื หา

ในการศึกษาครั้งน้ีผูวิจัยมุงศึกษา “ความไววางใจทางการเมืองของประชาชนท่ีมีตอ
นักการเมืองทองถน่ิ ในจงั หวัดขอนแกน” ท้ัง ๔ ดาน ไดแ ก ๑. ดานตัวบุคคล ๒. ดา นนโยบาย ๓. ดาน
การส่ือสาร ๔. ดานกระบวนการทำงาน และ หลักธรรม คือ หลักสังคหวัตถุ ๔ คือ ทาน ปยวาจา
อัตถจรยิ า สมานตั ตตา

๑.๔.๒ ขอบเขตดา นพืน้ ท่ี

ไดแก พืน้ ทจี่ ังหวัดขอนแกน

๕

๑.๔.๓ ขอบเขตดา นประชากร และผใู หขอ มลู สำคญั

ไดแก ประชาชนผูมีสิทธิ์ออกเสียงเลือกตั้ง อายุต้ังแต ๑๘ ปบริบูรณขึ้นไป ท่ีอาศัย
อยใู นจงั หวดั ขอนแกน ซ่ึงมจี ำนวน ๑,๔๔๐,๙๓๕ คน๗

๑.๔.๔ ขอบเขตดา นตัวแปร
๑) ตัวแปรตน (Independent Variables) คือ เพศ อายุ ระดับการศึกษา อาชีพ

รายไดตอ เดอื น
๒) ตัวแปรตาม (Dependent Variables) คือ ความไววางใจทางการเมืองของ

ประชาชนที่มีตอนักการเมอื งทองถน่ิ ในจังหวัดขอนแกนใน ๔ ดาน คอื
๒.๑) ความไวว างใจในดา นตัวบคุ คล
๒.๒) ความไววางใจในดา นนโยบาย
๒.๓) ความไวว างใจดา นการส่ือสาร
๒.๔) ความไววางใจในดานกระบวนการทำงาน

๑.๔.๕ ขอบเขตดานระยะเวลา

ทำการวิจัย ต้ังแตเดือนสิงหาคม พ.ศ. ๒๕๖๓ – มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๔ เปน
ระยะเวลา ๖ เดือน

๑.๕ สมมติฐานในการวิจยั

๑.๕.๑ ประชาชนที่มเี พศตา งกัน มคี วามไวว างใจทางการเมืองตอนักการเมืองทอ งถิ่นใน
จังหวัดขอนแกน แตกตางกัน

๑.๕.๒ ประชาชนท่ีมีอายุตางกนั มีความไววางใจทางการเมืองตอนกั การเมอื งทองถิน่ ใน
จังหวดั ขอนแกน แตกตางกนั

๑.๕.๓ ประชาชนท่ีมีระดับการศึกษาตางกัน มีความไววางใจทางการเมืองตอ
นักการเมือง ทองถนิ่ ในจังหวัดขอนแกน แตกตา งกัน

๑.๕.๔ ประชาชนอาชีพตางกัน มีความไววางใจทางการเมืองตอนักการเมืองทองถิ่นใน
จังหวัดขอนแกน แตกตา งกนั

๑.๔.๕ ประชาชนรายไดตอเดือนตางกัน มีความไววางใจทางการเมืองตอนักการเมือง
ทอ งถ่นิ ในจังหวดั ขอนแกน แตกตางกนั

๑.๔.๖ ประชาชนที่มีความคิดเห็นตอการปฏิบัติงานตามหลักสังคหวัตถุ ๔ ของ
นกั การเมืองทอ งถน่ิ ตา งกัน มีความไววางใจทางการเมอื งแตกตา งกนั

๗ ขอมูลจากสำนกั งานคณะกรรมการการเลอื กตั้งประจำจังหวัดขอนแกน, วันท่ี ๒๔ มีนาคม ๒๕๖๓
(สำเนา).

๖

๑.๖ นยิ ามศัพทเฉพาะท่ีใชใ นการวจิ ัย

๑.๖.๑ การเมือง หมายถึง การใชอำนาจและหนาท่ีในองคการทางการเมือง ใชอำนาจ
หนาท่ี โดยประชาชนเปน ผสู นบั สนุนและตัดสินใจเลอื กตามนโยบาย มาตรการ แนวทาง และระเบียบ
ขอ บังคบั ตาง ๆ

๑.๖.๒ ความไววางใจทางการเมือง หมายถึง ความไววางใจของประชาชนที่มีตอระบบ
การเมืองท่ีเปนอยูในขณะน้ี หรือความไววางใจความเชื่อถือของประชาชนที่มีตอนักการเมืองทองถ่ิน
ประกอบดว ย

๑) ดา นตวั บุคล หมายถงึ นายกองคก ารบริหารสว นจังหวัดขอนแกน เปนบคุ คลทมี่ ี
ความรู ความสามารถ เหมาะสมกับตำแหนงหนาที่ มีความซื่อสัตยสุจริต มีความรับผิดชอบตอ
ประชาชนและสังคม

๒) ดานนโยบาย หมายถึง นายกองคการบริหารสวนจังหวัดขอนแกน มีนโยบาย
การบริหารงาน การพัฒนาทองถิ่นไดสอดคลองกับปญหาในเขตพื้นที่ และมนี โยบายที่สามารถแกไข
ปญหาใหตรงกับความตองการของประชาชนได

๓) ดานการส่ือสาร หมายถึง นายกองคการบริหารสวนจังหวัดขอนแกน มีการ
ส่ือสารตรงไปตรงมา นาเชื่อถือ พูดจริงปฏิบัติจริง มีการสื่อสารที่ดี จริงใจ พรอมใหความชวยเหลือ
และเปนตวั กลางระหวางประชาชนกับรัฐบาลในการเสนอขอมูลขาวสารของของรัฐบาลใหประชาชน
ไดรับรู

๔) ดานกระบวนการทำงาน หมายถึง นายกองคการบริหารสวนจังหวัดขอนแกน
มีการทำงานเปนระบบ กำหนดระยะเวลาการดำเนินงานผูรับผิดชอบหรือผูดำเนินการที่จัดเจน เพ่ือ
นำมาพัฒนาและปรบั ปรงุ แกไ ขขอบกพรอง และสามารถดำเนินงานตามวสิ ัยทัศนท ่ไี ดว างไว

๑.๖.๓ ประชาชน หมายถึง ประชาชนผูมีสิทธิอออเสียงเลือกตั้งอายุต้ังแต ๑๘ ป
บรบิ ูรณข น้ึ ไป ทอี่ าศยั อยูใ นจงั หวัดขอนแกน

๑.๖.๔ นักการเมืองทองถ่ิน หมายถึง นายกองคการบริหารสวนจังหวัดขอนแกนคน
ปจจบุ ัน ดร.พงษศักด์ิ ต้ังวานิชกพงษ นักการเมืองทองถิ่นในจังหวัดขอนแกน ซ่ึงไดรับความไวว างใจ
จากประชาชนจงั หวดั ขอนแกน ใหด ำรงตำแหนง นายกองคการบริหารสวนจงั หวดั ตดิ ตอ กนั ๖ สมัย

๑.๖.๕ การปกครองสวนทอ งถน่ิ หมายถึง การปกครองทร่ี ัฐบาลมอบอำนาจใหป ระชาชน
ในทองถ่ินใดทองถ่ินหน่ึง จัดการปกครองและดำเนินการบางอยา ง โดยดำเนินการกันเอง เพื่อบริการ
สถานะความตองการของประชาชน การบริหารของทองถ่ิน มีการจัดเปนองคกร มีเจาหนาที่ซ่ึง
ประชาชนเลอื กตั้งข้นึ มาทั้งหมด หรือบางสวน ทั้งนี้ มีความเปน อสิ ระในการบริหารงาน แตรัฐบาลตอ ง
ควบคุมดวยวิธีการตา ง ๆ

๑.๖.๖ องคการบริหารสวนจังหวัด (อบจ.) หมายถึง องคกรปกครองสวนทองถ่ินท่ีมี
ขนาดใหญท่ีสุดของประเทศไทย มีจังหวัดละหน่ึงแหง ในการศึกษาคร้ังนี้คือ องคการบริหารสวน
จังหวัดขอนแกน

๗

๑.๖.๗ นายกองคการบรหิ ารสวนจังหวัด หมายถึง องคการบรหิ ารสวนจังหวัดขอนแกน
มีนายกองคการบริหารสวนจังหวดั คนหน่งึ ซึง่ มาจากการเลือกต้ังโดยตรงของประชาชนตามกฎหมาย
วา ดว ยการเลอื กตง้ั สมาชกิ สภาทอ งถ่นิ หรอื ผบู รหิ ารทองถน่ิ

๑.๖.๘ หลกั สงั คหวตั ถุ ๔ หมายถงึ หลักธรรมที่เปนท่ตี งั้ แหง การสงเคราะหกัน เปน เครือ่ ง
ยดึ เหนย่ี วนำ้ ใจกัน ประกอบดวย ทาน ปยวาจา อตั ตจรยิ า สมานัตตตา

๑.๗ ประโยชนทไี่ ดร ับจากการวิจัย

๑.๗.๑ ไดทราบถึงระดับความไววางใจทางการเมืองของประชาชนที่มีตอนักการเมือง
ทอ งถ่นิ ในจังหวัดขอนแกน

๑.๗.๒ ไดทราบถึงระดับการปฏบิ ัตงิ านตามหลกั สังคหวตั ถุ ๔ ของนกั การเมืองทองถิน่ ใน
จังหวัดขอนแกน

๑.๗.๓ ไดทราบถึงความไววางใจทางการเมืองของประชาชนตอนักการเมืองทองถิ่น
ในจังหวดั ขอนแกน จำแนกตามปจจัยสวนบคุ คล และตามการปฏิบตั งิ านตามหลกั สังคหวัตถุ ๔

๑.๗.๔ ไดองคความรูเก่ียวกับแนวทางการสงเสริมความไววางใจทางการเมืองของ
ประชาชนที่มีตอนักการเมืองทองถิ่นในจังหวัดขอนแกน และนำไปเผยแพรในจังหวัดอื่นไดรับทราบ
ตอ ไป

บทท่ี ๒

แนวคดิ ทฤษฎีและงานวจิ ัยทเี่ กยี่ วขอ ง

การศึกษาวิจัยเร่ือง “ความไววางใจทางการเมืองของประชาชนท่ีมีตอนักการเมือง
ทองถิ่นในจังหวัดขอนแกน” ผูวิจัยไดกำหนดแนวความคิด ทฤษฎี และงานวิจัยท่ีเกี่ยวของ เพ่ือเปน
แนวทางประกอบในการศกึ ษาวจิ ัยดังนี้

๒.๑ แนวคดิ เกี่ยวกับความไววางใจ
๒.๒ แนวคิดเก่ยี วกับปจจัยความไววางใจทางการเมือง
๒.๓ แนวคิดเกยี่ วกบั การปกครองสว นทอ งถนิ่
๒.๔ แนวคิดเกย่ี วกับคณุ ลกั ษณะผูนำ
๒.๕ แนวคิดเกี่ยวกบั ผูนำทองถิ่น
๒.๖ หลกั พุทธธรรมที่เก่ยี วขอ งกบั ความไวว างใจทางการเมือง
๒.๗ ขอ มูลบรบิ ทเร่ืองทว่ี จิ ัย
๒.๘ งานวิจยั ที่เกีย่ วขอ ง
๒.๙ กรอบแนวคิดในการวิจัย

๒.๑ แนวคิดเก่ียวกบั ความไวว างใจ

การศึกษาคร้ังน้ี ผูวิจัยไดนำเอาแนวคิดวาดวยสำนักคิดในการวิเคราะหพฤติกรรมทาง
การเมืองของบุคคลมาเปนฐานความคิดในการใชอธิบายถึงท่ีมาของความรูสึกไววางใจทางการเมือง
ของบุคคล และแนวคิดเรื่องการสนับสนุนทางการเมือง ความไววางใจทางการเมือง และนำ
แนวความคดิ วาดวยความสมั พันธร ะหวางความไวใ จวางทางการเมือง และการมสี วนรวมทางการเมอื ง
เพือ่ เช่ือมโยงใหเ ห็นถงึ ตวั แบบความสมั พนั ธเ หลานก้ี บั การมสี วนรวมทางการเมือง๑

วิกฤติศรัทธาของประชาชนตอระบอบประชาธิปไตยแบบตัวแทนท่ีเปนอยูไดเกิดการ
ขยายตัวไปท่ัวทุกมุมโลกโดยเฉพาะอยางย่ิงในทวีปอเมริกา และกลุมยุโรปตะวันตก จนกลายเปน
ลักษณะเฉพาะของประชาธิปไตยตะวันตก (Western democracy) ท่ีใหความสำคญั กับสถาบันและ
กระบวนทางการเมืองไป๒ และนำมาสูการตั้งขอสงสยั วา ประชาธิปไตยแบบตัวแทนจะยงั คงอยูตอไป
ไดหรือไม ในขณะท่ีกำลังสูญเสียความเช่ือมั่นศรัทธาและการสนับสนุนในหมูประชาชน นอกจากนี้

๑ David Easton, A Systems Analysis of Political Life, (New York : John Wiley, 1965), p. 975.
๒ Dalton, Fundamentals of Marketing, 8th ed., (New York : McGraw-Hill., 1998), p. 235.

๙

ยังคงมีการถกเถียงกันมากวาทำอยางไรจึงจะทำใหประชาธิปไตยที่มีอยูแลวเกิดความเขมแข็ง
นักวิชาการบางทานเห็นวา จำเปนตองปฏิรูประบบเสียใหม โดยตองเพิ่มกลไกประชาธิปไตยทางตรง
เขาไปในบริบทเชิงสถาบันของประชาธิปไตยแบบตัวแทนที่เปนอยู ทำใหเกิดมีแนวคิดในการสราง
ทฤษฎปี ระชาธิปไตยแบบใหมข้ึนมาเพื่อใหประชาชนสามารถเขามาควบคมุ กำกับไดอยางใกลชดิ และ
ไมเ ปนการมอบอำนาจใหก ับตัวแทนอยางเบ็ดเสรจ็ เด็ดขาดเกนิ ไป ไดแ ก ประชาธิปไตยแบบมีสวนรว ม
(Participatory democracy) ประชาธิปไตยแบบเขารวม (Associative democracy) ประชาธิปไตยแบบ
แสดงเจตนาหรือรวมหารือ (Deliberative democracy) ประชาธิปไตยทางตรง (Direct democracy)
ปรากฏการณท่ีเกิดขึ้นจึงสะทอนใหเห็นวา ระบอบประชาธิปไตยแบบตัวแทนกำลังถูกทาทายโดย
ความไมมปี ระสทิ ธภิ าพของตัวมันเอง

นักรัฐศาสตรบางทานเห็นวา ความตองการเขามีสวนรวมทางการเมืองมีสาเหตุจาก
ประชาชนเกิดความไมไววางใจตอระบบประชาธิปไตยแบบตัวแทน จนนำไปสูการเรียกรองใหมีการ
ปฏิรูปการเมอื งในหลายประเทศ เพ่ือเพิ่มประสิทธิภาพใหแกระบบการเมอื งที่เปนอยูเดิมอีกครั้งหน่ึง
ไมวาจะเปนในแงของการการปฏิรูปโครงสรางทางการเมือง การกระจายอำนาจหรอื ปรับปรุงระบบ
ราชการที่มีอยูเดิม ลวนมีเปาหมายเพ่ือดึงการสนับสนนุ ของประชาชนใหกลับคนื มา เพราะประชาชน
จะเขารวมทางการเมืองสูงขึ้น หากพวกเขารูสึกเชื่อมั่นหรือไววางใจตอรัฐบาลที่ปกครองอยู ซึ่งใน
บรรดาประเทศเหลาน้ัน ประเทศไทยก็เปนประเทศหนึ่งท่ีมีพัฒนาทางการเมืองดังจะเห็นจากการ
ปฏิรูปทางการเมืองจนกระท่ังนำมาซึ่งการประกาศใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย เม่ือ
ป พ.ศ. ๒๕๔๐-๒๕๖๐ เกิดมีการปฏิรูปโครงสรางอำนาจและการกระจายอำนาจในหลายสวนดวย
โดยเฉพาะอยางยิง่ ระดับการเมืองทองถิน่

สำนักงานคณะกรรมการขาราชการพลเรือน ไดกลาววา เปาหมายสูงสุดของการ
ปฏิบัติงานภาครัฐ คือ การไดมาซ่ึงความไววางใจ (public trust) ของประชาชน นโยบายและ
เปาหมายสำคัญของการบรหิ ารงานภาครัฐ กลาวคือ เปนการสรางความศรทั ธาในการบริหารราชการ
แผนดนิ ขาราชการควรมีการปรบั ปรุงประสิทธิภาพในการปฏิบัติงานของหนวยงานภาครัฐและควรมี
การพัฒนาระบบการตรวจสอบการใช อำนาจรัฐเพ่ือปองกันการประพฤติทุจริตและประพฤติมิชอบ
รวมท้ังเพ่ือเปนการมุงเนนการเสริมสรางจิตสำนึกขาราชการใหประพฤติตนอยางมืออาชีพและ
มีคุณธรรม จริยธรรม และมสี มรรถนะความสามารถในการใหบรกิ ารประชาชน

ดังนั้นความสำคัญของความไววางใจของประชาชนที่มีตอภาครัฐและขาราชการยังมี
ความสำคัญอยางย่ิงในการบริหารจัดการภาครัฐ ดังท่ีสำนักงาน ก.พ. ไดใหความเห็นไววาความ
ไววางใจของประชาชนท่ีมีตอรัฐบาล หนวยงานราชการและขาราชการ คือ ระดับของความม่ันใจ
ท่ีประชาชนมีตอรัฐบาลหนวยงานราชการ และขาราชการในการทำส่ิงท่ีถูกตองเหมาะสม ซ่ือสัตย

๑๐

ในฐานะตัวแทนของปวงชนของประเทศความไววางใจนี้ มักวัดจากการสำรวจความคิดเห็นของ
ประชาชนและนำมาเปรียบเทียบตามกาลเวลาทผ่ี านไปอยา งไรก็ด๓ี

มีนักทฤษฎีบางกลุม เชน Hardin ท่ีไดใหความเห็นวา ความไววางใจของประชาชนที่มี
ตอภาครัฐเปนสิ่งที่ไมสามารถพิสูจนไดเนื่องจากสถาบันทางการเมอื งและทางภาครัฐมีความซับซอน
ยากที่ใครจะทำความเขาใจและไววางใจไดอยางสมบูรณ ดังนั้น จึงไมสามารถนำความคิดเห็นและ
ความคาดหวังของประชาชนท่ีมีตอภาครัฐมาสรุปไดวาประชาชนมีหรือไมมีความเช่ือถือไววางใจตอ
รัฐบาล หนวยงานภาครัฐ หรือตัวขาราชการ ยิ่งไปกวาน้ันยังมีนักวิชาการอีกทาน ท่ีมีความคิดเห็น
สอดคลอ งกับ Hardin นนั่ คอื Luhmann ซง่ึ ไดใ หความเหน็ วา “เราไมส ามารถมคี วามไววางใจ (trust)
ตอภาครัฐไดจะมีไดแตเพียงความม่ันใจ (confidence) เทาน้ัน” เน่ืองจาก Luhmann เช่ือวาความ
ไววางใจเกิดจากความเสี่ยงและความไมแนนอน ในขณะที่ความมั่นใจเกิดจากสภาวะท่ีแนนอน ดงั นั้น
นักวิชาการกลุมน้ี จึงสรุปวาไมสามารถวัดระดับความไววางใจท่ีมีตอภาครัฐได๔ แตการยึดถือหลัก
คุณธรรมและสมรรถนะเทานั้นที่มีอำนาจพยากรณตอความไววางใจในผูบังคับบัญชา (Boies &
Corbett as cited in Knoll)๕

ถึงแมวาจะมีนักวิชาการและนักทฤษฎีหลายฝาย มองนิยามของคำวา “ความไววางใจ”
แตกตางกัน และเหน็ วา ความไวว างใจเปนสิง่ ที่ไมส ามารถวัดหรือกำหนดไดแตในเชิงปฏิบัตแิ ลวรฐั บาล
ท่ัวโลกมีความเช่ือวาระดับความไววางใจของประชาชนเปนหัวใจสำคัญของการทำงานในหนวยงาน
ภาครัฐรวมท้ังตัวขาราชการเองก็ควรท่ีจะใหความสำคัญและตระหนักถึงระดับความไววางใจของ
ประชาชน เพราะประชาชนคือผูเสียภาษีและเปนผูที่ปฏิบัติตามกฎหมาย หากประชาชนขาดความ
ไวว างใจ แลวหนวยงานภาครฐั ก็จะขาดงบประมาณสวนหนึ่งในการทำงาน และกฎหมาย บานเมือง
อาจถูกมองขามและไมศักดิ์สิทธ์ิ นอกจากน้ี อาจจะมีผลกระทบตอแรงจูงใจของประชาชนในการเขา
มาทำงานภาครฐั อีกดว ยการปฏบิ ัตงิ านหรือความมตี วั ตนอยขู องภาครฐั กจ็ ะไมมีความหมายอีกตอไป

องคกรแหงความรวมมือการพัฒนาทางเศรษฐกิจ (Organization for Economic
Co-operation and Development: OECD) ไดใหความสำคัญกับความไววางใจของประชาชนที่มี
ตอ ภาครัฐเปนอยางมาก โดยเห็นวา จรยิ ธรรม (ethics) ในระบบราชการเปน พ้ืนฐานของความไววางใจ
ของประชาชนท่ีมีตอหนวยงานภาครฐั และเปนกุญแจสำคญั ทจ่ี ะนำไปสูหลักธรรมาภบิ าล ดังคำกลาว
ของ OECD ที่วา “Public service involves public trust. Citizens expect public servants
to serve the public interest with fairness and to manage public resources properly
on a daily basis. Fair and reliable public services inspire public trust.” (OECD, ๒๐๐๐)

๓ สำนักงานคณะกรรมการขาราชการพลเรือน, "คูมือแนวทางการสรางมาตรฐานความโปรง ใสของ
สว นราชการ, (๒๕๕๐), หนา ๖.

๔Luhmann, N., Trust and Power : Two Works, (Wiley: 1979), pp. 99.
๕ Boies & Corbett as cited in Knoll, The Relative Importance of Ability,
Benevolence and Integrity in Predicting Supervisor, subordinate, and peer trust, Unpublished
master’s thesis, (The University of Guelph, Guelph: Canada, 2007), p. 8-9.

๑๑

หมายถึง “การใหบรกิ ารสาธารณะเก่ียวของกับความไววางใจสาธารณะ ประชาชนมีความคาดหวังวา
ขาราชการจะรับใชผลประโยชนสาธารณะดวยความยุตธิ รรมและมีการบริหารจัดการทรัพยากรของรัฐ
อยางเหมาะสมในแตละวัน มีความยุติธรรมและมีความนาเช่ือถือในการจัดบริการสาธารณะ ความ
ยุติธรรม และความนา เชอ่ื ถือจะเปนแรงบันดาลใจใหเกดิ ความไววางใจสาธารณะ”

ระดับความไววางใจของประชาชนแตละบุคคลแตกตางกันข้ึนอยูกับหลายปจจัย อาทิ
ความแตกตางทางดานความเชื่อและวัฒนธรรม คุณลักษณะทางเชื้อชาติและสังคม เชน สถานะทาง
เศรษฐกจิ การศกึ ษา เปนตน ระดับการมสี วนรว ม และปฏิสมั พันธก บั ขาราชการและหนวยงานของรัฐ
ความเขาใจและการรับรูถึงหนาท่ีความรับผิดชอบกิจกรรม หรือการรณรงคตาง ๆ ที่ภาครัฐบริหาร
จัดการ และปจจัยที่สำคัญ คือ ความรูความเขาใจของประชาชนท่ีมีตอลักษณะงานภาครัฐ แมวา
ปจจัยน้ีอาจไมสงผลกระทบโดยตรงตอประชาชนในทันที แตก็ถือไดวาเปนปจจัยหนึ่งท่ีสำคัญและ
สง ผลตอ ระดับความไววางใจของประชาชน๖

ความไววางใจ คือ ความเชื่อที่บุคคลใดบุคคลหน่ึงไดมีใหกับบุคคลอื่น วาบุคคลนั้นจะ
ซ่ือสัตยตอ เขาไมทำรา ยหรือเอาเปรียบเขา เปนปจจัยพ้ืนฐานท่ีแสดงถึงความสัมพันธระหวา งกันและ
กนั ทก่ี อใหเกดิ ความรสู กึ ทีด่ ี ๆ ตอ กันเกดิ ความตง้ั ใจทจ่ี ะทำสง่ิ ดี ๆ ใหก ัน ใหความรวมมอื ในการทำส่งิ
ตาง ๆ ดว ยใจจรงิ และเกิดความภักดีตอ กนั การจะไวว างใจหรือเช่ือใจใครนั้น มีองคป ระกอบ ๒ อยา ง
คือ ความรูความสามารถในสิ่งท่ีทำ และความเปนคนดี มีคุณลักษณะดีโดยเน้ือแท มิใชอยางใดอยา ง
หน่ึง เพราะบางคนมีความรูความสามารถ แตมีนิสัยที่ไมดี เอารัดเอาเปรยี บคนอ่ืน ทำสิง่ ตาง ๆ เพ่ือ
ประโยชนข องตนหรอื พวกพองของตนเทาน้ัน ไมไดม ีความซอ่ื สตั ย ยุตธิ รรม กไ็ มส ามารถที่จะทำใหคน
เช่ือใจไดอยางแทจริง หรอื บางคนเปนคนดี แตไมมีความรูความสามารถในสิ่งท่ีทำก็ทำใหคนไมเชื่อถือ
ในความสามารถของเขา ก็ทำใหคนน้ันรูสึกมีปมดอย และถาเขาไมสามารถทำใจยอมรับได ก็จะเปน
ท่มี าของปญ หาสมั พันธภาพของกนั และกนั หรอื การทำงานในทีส่ ุด

ความไววางใจเปนสิ่งที่สรางได แตไมสามารถสรางไดภายในวันเดียว ตองใชเวลาและ
ความตอเน่ืองในการสรางอยตู ลอดเวลา และตองอาศัยความซอ่ื สตั ยและความจริงใจในการสรางเปน
หลัก และความไววางใจน้ันสามารถถูกทำลายลงได ถาขาดความซ่ือสัตยที่มีตอกัน และเม่ือความ
ไววางใจถูกทำลายลงแลวยากที่จะเรียกกลับคืนมาได หรือถาจะสรางคืนมาตองใชเวลาและความ
พยายามและพลังทมี่ ากกวาตอนเร่ิมแรกท่สี รางอยางมหาศาลความสำคัญของความไววางใจ มดี ังน้ี

๑. ความไววางใจมีความสำคัญตอความสัมพันธระหวางบุคคลไมวาจะอยูในสถานภาพ
หรอื บทบาทไหน เมื่อคนมีความไววางใจกันก็เปนที่มาของความสุขในการดำเนินชวี ิตและการทำงาน
ที่ไมตองหวาดระแวงกับคนรอบขาง วาจะทำรายหรือเกิดสิ่งท่ีไมดีกับตน ครอบครัว คนใกลชิด งาน
หนวยงาน สังคม หรอื ประเทศของเขา

๖ Bandura, A., Social Learning Theory. Englewood Cliffs, (N.J: Printic- Hall, 1977),
p. 115.

๑๒

๒. ความไววางใจเปนหัวใจหรอื รากฐานที่ทำใหเกิดความรักความอบอุนในครอบครวั ที่ทำ
ใหครอบครวั และสังคมนาอยูมากขน้ึ

๓. ความไววางใจยังเปนส่ิงท่ีชวยใหบุคคลกลาทำในสิ่งตางๆ ทั้งที่สิ่งน้ันไมเคยทำมากอน
แตเกิดความมั่นใจและเชื่อใจกับส่ิงท่ีทำ คนรอบขาง ผูบังคับบัญชา ลูกนอง และ/หรือระบบของ
หนวยงานที่สนับสนุนการทำงานหรือการทำส่ิงตาง ๆ จึงทำใหคนนั้นประสบความสำเร็จ เกิด
นวัตกรรมใหม ๆ ในงานและในสังคม ท่ีคนอื่นสามารถนำมาตอยอดและเกิดประโยชนกับหนวยงาน
และสังคมมากมายตอไป แตถาปราศจากความไววางใจ ก็จะไมมีใครกลาเสี่ยงท่ีจะทำอะไร ก็ไมเกิด
การสรางสรรคส ง่ิ ใหม ๆ ใหก บั ชวี ิตและสงั คม

๔. ความไววางใจเปนหัวใจหรือรากฐานในการทำงานเปนทีม และเปนหัวใจสำคัญแหง
การรวมมือกันทำงาน ที่หลายหนวยงานพยายามท่ีจะสรา งทีมงานและกระตุนใหเกิดความรวมมือใน
การทำงาน เพ่ือใหป ระสบความสำเร็จในการทำงาน

สรปุ ไดว า ความไววางใจหมายถงึ ความเชอ่ื ของประชาชนเปนหวั ใจสำคญั ของการเขามามี
สวนกับหนวยงานภาครัฐ ความไววางใจของประชาชน เพราะประชาชนคือผูเสียภาษี และเปนผูท่ี
ปฏิบัติตามกฎหมาย หากประชาชนขาดความไววางใจแลว หนวยงานภาครัฐก็จะขาดความรว มมือจาก
ประชาชน ดังนั้น ไมวาบุคคลใดจะอยูในสถานภาพไหน บทบาทอะไรก็ตาม จำเปนท่ีจะตองสราง
ความไวว างใจใหเกิดข้ึนกับตนเอง ท้ังในสวนทีท่ ำใหต นเอง เปนบุคคลที่นาเช่ือถือ และรจู ักท่ีจะไวว าง
ใจคนอน่ื ก็จะทำใหบคุ คลน้นั มีความสขุ และประสบความสำเร็จในการดำเนินชีวติ และในการทำงาน

๒.๑.๑ ความสำคัญของความไวว างใจ

การเมืองในระบอบประชาธปิ ไตย ไดรับการคาดหวังจากประชาชนวาจะเปนระบอบการ
ปกครองท่ีจะทำใหสามารถพัฒนาคุณภาพชีวิต สนองตอบตอความตองการ และลดความขัดแยง
ภายในสังคมอันประกอบดวยกลมุ ตา ง ๆ ใหนอยลงได ดวยการเปด โอกาสใหมกี ารเสนอความตองการ
ของแตละฝายผานกระบวนการถกเถียงเจรจาตอรองการประนีประนอมทางการเมืองเพ่ือสรางความ
เขาใจรวมกัน และคัดเลือกตัวแทนของแตละฝายซ่ึงเปนที่ไววางใจ ใหเขามาทำหนาที่แทนตนใน
กระบวนการทางการเมือง กลไกตาง ๆ ภายใตระบอบน้ี ไมวาจะเปนสถาบัน กระบวนการ และ
รัฐบาล ถือไดวาเปนสวนสำคัญย่ิงท่ีจะทำใหความตองการของประชาชนที่มีอยูเปนจำนวนมากนั้น
ไดรับการตอบสนองอยางเทาเทียมและเปนธรรม ซ่งึ นับวาเปนหลักการสำคัญของประชาธิปไตยแบบ
ตัวแทน (Representative democracy)

ความไววางใจนั้น เปนองคประกอบพ้ืนฐานของระบอบประชาธิปไตย ซ่ึงปรากฏใหเห็น
จากงานเขียนของนักปรัชญาการเมืองอยาง Thomas Hobbes ท่ีเห็นวา ประชาชนตองการรัฐบาล
เพ่ือรักษาระเบียบในสังคมเพ่ือชว ยใหเราสามารถมีชีวิตท่ีดีได และคาดหมายไดวาจะไมถูกลวงละเมิด
จากผูอ่ืน ดังนั้นประชาชนจึงตองไววางใจประชาชนอีกกลุมหนึ่งท่ีอยูในสถาบันการเมอื ง (ที่ทำหนาที่
ปกครองพวกเขา) สวน John Locke เห็นวา ประชาชนตองใหความไววางใจรัฐบาล ถารัฐบาลทำงาน

๑๓

ไดดีแตความไววางใจจะลดลงถารัฐบาลไมมีประสิทธิภาพดีพอ เม่ือน้ันสังคมมีสิทธิที่จะเรียกอำนาจ
กลับคนื มาจากผปู กครองได๗

ความไววางใจทางการเมืองของ Kenneth Newton & Pippa Norris๘ ซ่ึงมองความรู
สึกเช่ือม่ันในสถาบันทางการเมืองผานแนวคดิ ๓ สำนักคิดหลัก ในการอธบิ ายความรูสึกไวว างใจทาง
การเมือง ทง้ั ในระดับบุคคลและระดับสถาบันไดอ ันจะมผี ลไปยงั การมสี ว นรวมทางการเมอื งได ไดแ ก

๑. ตัวแบบในแงข องจิตวทิ ยาสงั คม
สำนักคิดนี้มองความไววางใจและความเช่ือม่ันวาเปนลักษณะพ้ืนฐานของบุคลิกภาพของ
มนุษยแ ตละคนเห็นวา ความรูสึกถึงความดที ี่อยูภายในจิตใจ ซง่ึ กค็ ือ การไวใจในผอู ื่นและตนเอง และ
การมองโลกในแงดีจะเปนตัวกำหนดความไววางใจในระดับพ้ืนฐาน ซ่ึงลักษณะดังกลาวนี้เองจะมี
อิทธิพลตอลักษณะเชิงพฤติกรรมอีกหลายๆ อยาง สวน Rosenberg กลับโตแยงวา ความรูสึก
ไววางใจในบุคคล และความเชื่อที่วาประชาชนจะรวมมือกันเปนพื้นฐาน และมีแนวโนมวาจะ
ชว ยเหลือ คนอื่น ๆ ตางหากที่จะเปน ตัวกำหนดความไวว างใจในตวั คนอื่น เพราะแตละคนจะมองโลก
ในแงด ีและเต็มใจท่ีจะชวยเหลือผูอ่ืน รวมมอื รวมถึงการไวใ จหรือไม เกิดจากเหตุการณท่ีสงผลในทาง
จิตใจในอดตี และถูกกอตัวข้ึน สวนคนที่มองโลกในแงรายก็เปนผลมาจากประสบการณสวนตัวในชีวิต
ของพวกเขา คนกลุมหลังน้ีจึงคอนขางทีจ่ ะปกปองตัวเองหรือแปลกแยกออกไป ไมไวว างใจและระวัง
บุคคลอ่ืน และมองโลกในแงร ายรวมถึงประชาชนและนักการเมืองท่ัวไป๙ ในมุมมองน้ี ความไวว างใจ
จึงเปนประสบการณของบุคคลที่มีตอโลกทางการเมืองที่สังเกตเห็นได ขอถกเถียงท่ีมีตอเร่ืองความ
ไววางใจทางการเมือง ไดเนนไปท่ีสมมุติฐานของแนวทางจิตวิทยาสังคม โดยมองเพียงแคความ
แตกตางระหวางความไววางใจผูอ่ืนกับความไมเช่ือมั่นเทา นน้ั โดยไมไดอธิบายถึงความหมายแตอยาง
ใด ซึ่งความไววางใจ หมายความวา สมาชิกในสังคมรสู ึกวาผลประโยชนของพวกเขาจะยังไดรับความ
ใสใจอยู แมวาผูท่ีมีอำนาจนั้นจะเปดเผยในรายละเอียดของกระบนการพิจารณาเพียงบางสวนก็ตาม
แนวคดิ น้ีจึงมีขอจำกัดท่ีคอ นขางจะชัดเจนวายากท่ีจะอธิบายถึงการเปล่ียนแปลงในแงความไววางใจ
ของประชาชนสว นใหญของประเทศ แนวทางน้ีจึงเนนหนักไปที่ลักษณะของแตละบุคคล และไมคอ ย
ใหค วามสำคัญตอ สภาพแวดลอมทางการเมอื งและสงั คมในฐานะท่ีเปน ตวั กำหนดพฤตกิ รรม

๗ Hardin, Russell, Liberalism Constitutionalism and Democracy, (Oxford: Oxford
University Press, 1999), p. 22.

๘ Turton, A., Production, Power and Participation in Rural Thailand, Experiences of
poor farmers’ groups, Report (UNRISD: 1987), p. 116.

๙ Rosenberg, A Dictionary of Modern Politics, Second Edition, (London: Europa
Publications Ltd., 1993), p. 977.

๑๔

๒. ตวั แบบในแงสงั คมและวัฒนธรรม (The Social and Cultural Model)

สำนักคิดนี้เปนแนวคิดทางสังคมวิทยาท่ีเห็นวา ความสามารถท่ีจะไววางใจผูอื่นและดำรง
ความสัมพันธท่ียงั่ ยืนเปนผลผลิตของประสบการณทางสังคมและกระบวนการกลอมเกลาทางสังคม
(Socialization) โดยเฉพาะอยางยงิ่ ผูที่เปนสมาชิกในสมาคมอาสาสมัครของสังคมสมัยใหม ทฤษฎีน้ี
จึงตองมองยอนกลับไปที่แนวคิดของ Alexis de Tocqueville & John Stuart Mill ซึ่งเนนไปท่ี
ความสำคัญของสมาคมอาสาสมัครและการผูกพันทางสังคมในฐานะที่เปนพ้ืนฐานของเรียนรู
ประชาธิปไตย นักคิดรวมสมัยหลายคนก็ไดเห็นสอดคลองกันวา ความไววางใจ, การพ่ึงพาและ
แลกเปล่ียนระหวา งกนั และความรว มมือกนั เปนความสามารถของสงั คมในการท่ีจะเสริมสรางลกั ษณะ
สำคัญของประชาธิปไตย โดยมุงเนนไปท่ีความสำคัญของประชาสังคมในการสรางความสัมพันธทาง
สังคมในลักษณะรวมมือหรือใหความสนใจในเรือ่ งความไววางใจหรือวัฒนธรรมวาเปนพ้ืนฐานสำคัญ
ของประชาธิปไตยที่สันติและมเี สถียรภาพ

แนวคิดน้จี ึงโตแ ยง ในสาระสำคัญวา ประสบการณและสถานการณใ นชวี ติ ของแตละบุคคล
โดยเฉพาะในดานการศึกษาทสี่ ูงขน้ึ การมสี วนรวมในชุมชนภายใตวัฒนธรรมแบบรวมมือกนั และการ
เขาไปเก่ียวของกับกจิ กรรมแบบอาสาสมัคร จะชวยสรา งความไวว างใจและความรว มมอื กันทางสงั คม,
ความเอื้อเฟอเผื่อแผ และการพ่ึงพากันระหวางบุคคล ในทางกลบั กันส่ิงเหลาน้ีก็จะชวยสรา งสถาบัน
และองคกรทางสังคมทีเ่ ขมแขง็ มีประสทิ ธภิ าพและประสบผลสำเรจ็ รวมไปถึงสถาบันและกลุมของรัฐ
ซึ่งประชาชนสามารถใหความม่ันใจได ในอีกดานหน่ึงน้ัน สถาบันและองคกรเหลาน้ีก็จะชวยสราง
ความไววางใจ, ความรวมมือ, การพ่ึงพาระหวางกนั และความเช่อื มน่ั ในสถาบันอืน่ ๆ ดว ย๑๐

กลาวโดยสรุปคือ มคี วามสัมพันธในเชิงสนับสนุนท้ังทางตรงและทางออมระหวางรปู แบบ
ของประชาชนที่แสดงความรูสึกไววางใจและมั่นใจในดานหนึ่ง และองคกรและสถาบันทางสังคมที่
เขมแข็งและมีประสิทธิภาพในอีกดานหนงึ่ ซึ่งถาเปนจริง อาจคาดหวังไดวาประชาชนที่แสดงทัศนคติ
ไววางใจผูอ่ืนมีแนวโนมที่จะแสดงความเช่ือม่ันในสถาบันสาธารณะและเกี่ยวของกับสมาคม
อาสาสมัคร รวมถึงกจิ กรรมความรวมมือทางสงั คมในรปู แบบอน่ื ๆ

๓. ตัวแบบในแงของผลงานสถาบัน (The Institution Performance Model)

สำนักคิดนี้ เนนไปที่ผลงานและการดำเนินงานของรัฐบาลในฐานะท่ีเปนกุญแจที่จะเขาใจถึงความ
เช่ือมั่นของประชาชนท่ีมีตอรัฐบาล โดยเห็นวา ความไวว างใจและความเช่ือม่ันไมไดเปนบุคลิกภาพ
ของบคุ คลหรือเปนผลผลติ โดยตรงของสภาพสังคมซึง่ เกย่ี วพันกับวฒั นธรรมประชาธิปไตยหรือทนุ ทาง
สงั คมท่ีไดร บั การพัฒนาแลว แตเ ปนการประเมินผลการดำเนนิ งานของรฐั บาล ดว ยเหตนุ ้ี ความเช่ือมั่น
ในสถาบันการเมืองจึงมีลักษณะท่ีกระจัดกระจายอยูทามกลางรูปแบบบุคลิกภาพท่หี ลากหลาย และ
รปู แบบทางสังคมวัฒนธรรมที่แตกตางกันออกไป สถาบันของรัฐที่ดำเนนิ งานอยางดีก็จะสามารถไดรับ

๑๐ Kramer, R. M., Organizational Trust: A Reader, (Oxford, United Kingdom: Oxford
University Press, 2006), p. 115.

๑๕

ความเชื่อมั่นจากประชาชน สวนสถาบันท่ีดำเนินงานไมดีหรือไมมีประสิทธิภาพก็จะกอใหเกิด
ความรสู กึ ไมไ ววางใจและความเชอื่ มน่ั ตำ่

ซ่งึ จากทั้งสามสำนักคิด Norris ไดใชในการทดสอบดูความสัมพันธระหวางความเช่อื ม่ัน
ในสถาบันการเมอื งกับคุณลักษณะสวนบคุ คล ความไววางใจทางสังคม และการดำเนินงานของรัฐบาล
ในระดับรฐั -ชาติ (non-states) ประชาธิปไตยที่แตกตางกนั ใน ๓ ลักษณะ พบวามีความสัมพันธทแ่ี นบ
แนนระหวางความไววางใจทางสงั คมกับความไววางใจในรัฐบาลและสถาบันของรัฐ ความไววางใจทาง
สังคมจะชวยสรา งสถาบันทางสงั คมและการเมอื งที่มีประสทิ ธภิ าพ ขณะเดียวกันสถาบนั ทางสังคมและ
การเมืองก็จะมีสวนสนับสนุนใหเกิดความไววางใจทางสังคมดวย และความไววางใจ หมายถึง ความ
ตั้งใจกระทำตอผูอ่ืนบนพ้ืนฐานความคาดหวังเชิงบวกท่ีเก่ียวของกับพฤติกรรมของบุคคล ภายใต
เง่ือนไขของความเสี่ยงและการพ่ึงพากัน ความไววางใจเปนทั้งความเชื่อ Belief การตัดสินใจ
Decision และ การกระทำ Action๑๑

จากแนวคิดเก่ียวกับความไวว างใจ ทีไ่ ดมีการวเิ คราะห พฤติกรรมทางการเมืองของบุคคล
มาเปนฐานความรูสึกไววางใจทางการเมืองของประชาชน และกอใหเกิดการมีสวนรวมทางการเมือง
นักรัฐศาสตรบางทานเห็นวา ความตองการเขามีสวนรวมทางการเมืองมีสาเหตุจากประชาชนเกิด
ความไมไววางใจตอระบบประชาธิปไตยแบบตัวแทน สำนักงานคณะกรรมการขาราชการพลเรือน
(๒๕๕๐) กลาววา เปาหมายสูงสุดของการปฏบิ ัติงานภาครัฐ คือ การไดม าซ่ึงความไววางใจ (public
trust) ของประชาชน นโยบายและเปา หมายสำคญั ของการบรหิ ารงานภาครฐั

๒.๑.๒ ทฤษฎคี วามไวว างใจของ Stephen R. Covey

ความไวว างใจในแงข องพฤตกิ รรมทผ่ี ูนำควรมีและควรเปน มีหลักการดังนี้
ขอแรก มีบูรณภาพ หมายถึง จริยธรรม ความซ่ือสัตย พูดอยางไรทำอยางน้ัน กลาท่ีจะ
ยืนหยัดทำทุกอยางใหสอดคลองกับคานิยมและความเชื่อ คอื ซ่ือสัตยพูดคำไหนเปนคำนน้ั หากรูสึก
วาสมควรทำอะไร จะลงมือทำไมปลอยใหปจจัยภายนอกมาตัดสินใจแทน ในการจะสรางความ
นา เช่ือถอื และความไวว างใจ
ขอสอง มีเจตนาดี พฤติกรรมท่ีจะแสดงออกมา ความไววางใจจะเกิดขึ้นเมื่อเจตนา
ตรงไปตรงมา อยูบนรากฐานของประโยชนทั้งสองฝาย กลาวไดอีกอยางหน่ึงวา ไมไดนึกถึงแต
ประโยชนของตัวเองแตเพียงสถานเดียว พฤติกรรมที่จะสรางความนาเช่ือถือและความไววางใจท่ีดี
ท่ีสุด คือ การทำเพื่อประโยชนสงู สุดของผูอื่น ไมหลอกลวงใคร ไมมวี าระซอนเรน ไมปกปองใคร ไมมี
มูลเหตุจงู ใจพเิ ศษทีจ่ ะบดิ เบือน

๑๑ Davis, J. H., Schoorman, F. D., Mayer, R. C., & Tan, H. H., “The Trusted General
Manager and Business unit Performance: Empirical Evidence of a Competitive Advantage,
Strategic Management Journal, 21, (2000): 563-576.

๑๖

ขอสาม มีความสามารถในงานท่ีทำ มีความเชี่ยวชาญ รอบรู มีทักษะ มีความสามารถ
ในสาขาท่ีตนทำความสามารถเชิงความไววางใจ ประกอบดวย TASKS ดังน้ี T=Talent (ฝมือ)
A=Attitudes (ทัศนคติ) S=Skills (ทกั ษะ) K=Knowledge (ความรู) S=Style (สไตล)

ขอสี่ มีผลการทำงานในอดีตที่ผานมาดี แสดงใหทุกคนไดเห็นวาผลงานอดีตท่ีผานมา
สามารถสรางผลลัพธและมีเหตุผลชั้นดี เชื่อไดวาจะใหผลลัพธท่ีดีในคราวน้ี ผลลัพธท่ีถือวาสำคัญตอ
ความไวว างใจและความนาเชอ่ื ถือ มีความสำคญั ตอ การสรางและรักษาความไวว างใจกับผอู ่นื ๑๒

หลักการท่ีสามารถนำมาใชวัดความรูสึกไววางใจของประชาชนท่ีมีตอนักการเมืองระดับ
ทองถิ่น ซ่ึงเปนเปาหมายท่ีจะทำการศกึ ษาในคร้ังนี้ สวนลักษณะผูนำพฤติกรรมของนักการเมืองก็จะ
สงผลโดยตรงตอความรูสึกของประชาชนท้ังในแงตัวผูบริหารขององคกรปกครองสวนทองถ่ิน
และภาพลักษณข ององคก รปกครองสวนทองถิ่นในภาพรวม จะมอี ิทธิพลในการกำหนดพฤติกรรมและ
ความรูสึกของประชาชน โดยจะมีสวนกระตุนใหประชาชนไดมีโอกาสเขามีสวนรวมในกิจกรรมของ
ชุมชนมากขึ้น และเมื่อประชาชนไดมีโอกาสเขามีสวนรวมมากขึ้นก็จะมีโอกาสไดรับความรูเกี่ยวกับ
ชุมชนมากขึ้น เห็นถึงสภาพปญหาและสามารถรวบรวมความตองการของกลุมเสนอตอ ฝายบริหารได
มากข้ึนเชนกัน เมื่อเปน เชนนี้ หากกรรมการบริหารองคกรปกครองสว นทองถนิ่ ไมสามารถดำเนินงาน
ใหเปนไปตามขอเรียกรองของประชาชนได ก็จะสงผลใหระดับความเช่ือมั่นหรือความไววางใจของ
ประชาชนที่มีตอตัวผูดำรงตำแหนงในองคกรปกครองสวนทองถิ่น เปล่ียนแปลงไปไดเชนกัน ฉะนั้น
ทศั นคติและพฤติกรรมทางการเมืองของประชาชนในทองถ่ินไดพอสมควร

๑. ความไววางทางการเมอื งและการมสี วนรว มทางการเมือง
หลังป ๑๙๗๐ แนวคิดในเรื่องความไววางใจทางการเมือง พยายามจะชี้ใหเห็นถึงวิกฤติ
ข อ ง รั ฐ บ า ล แ น ะ ผู น ำ ภ า ย ใ ต ร ะ บ อ บ ป ร ะ ช า ธิ ป ไต ย แ บ บ ตั ว แ ท น ผ า น ค ว า ม รู สึ ก ไม ไว ว า ง ใ จ ใน
ประสิทธิภาพการทำงานของรัฐบาล และความชอบธรรมของผูนำ โดยแนวคิดทฤษฎีท่ีนำมาใชเปน
ฐานในการวเิ คราะหใ นชวงน้ันไดใหความสนใจไปทกี่ ารยอมรับและการสนับสนุนของประชาชนที่มีตอ
รฐั บาลและระบบการเมอื ง ซงึ่ ถือวาเปน รากฐานทีส่ ำคญั ในการปกครองระบอบประชาธปิ ไตย
ความไววางใจทางการเมืองนั้นมีแนวคิดท่ีใกลเคียงกับแนวคิดเรื่องการสนับสนุนทาง
การเมือง ซึ่งงานหลายช้ินพยายามจะชี้ยนื ยันสนับสนุนแนวคิดของ Easton ท่ีมองวา การสนับสนนุ มี
ทั้งระดับท่ัวไป (diffuse) และระดับเฉพาะ (specific) โดยเห็นวา ความไววางใจทางการเมืองน้ันเปน
การวดั ความรูสึกที่ประชาชนมตี อ รัฐบาลและตวั ผูนำ รวมถงึ การดำเนินงานของรัฐบาล และไดแยกให
การสนับสนุนแบบท่ัวไป ซง่ึ มีความหมายถงึ ตัวระบบ เปนอีกสวนหน่ึงตางหาก ไดแก งานของ Citrin,
Muller & Jukam๑๓ แตเน่ืองจากในการศึกษาคร้ังน้ีเปนการศึกษาท้ังในระดับตัวบุคคล ดงั นั้น การท่ี
จะมองความไวว างใจทางการเมืองไปท่สี วนใดสวนหนงึ่ โดยละเลยทจี่ ะไมใหความสนใจกบั อกี สวนหนง่ึ

๑๒ Stephen R. Covey, The 8 th Habit: From Effectiveness to Greatness, (New York:
Simon & Schuster, 2004), pp. 181 – 189.

๑๓ Citrin, J., “Political Alienation as a Social Indicator: Attitudes and Action”, Social

Indicators Research, 4 (1), (Retrieved May 27, 2007) : 381 - 419.

๑๗

อาจเปนผลทำใหเกิดความสัมพันธท่ีเกิดขึ้น เกิดเปนความสัมพันธแฝงขึ้นได (Spurious relation)
ซ่ึงพบวางานทางสังคมศาสตรในชั้นหลัง ก็พยายามจะชี้ใหเห็นถึงแนวโนมในการประนีประนอมกัน
ระหวางตัวโครงสรางและตัวผูกระทำวาตางก็มีอิทธิพลตอกันไดมากขึ้นกวา ในอดีตที่ผานมา
(J. Donald Moon)

ดังน้ัน แนวคิดเรื่องความไววางใจของ Hibbing & Patterson และ Hetherington๑๔
ซ่ึงพยายามช้ีใหเห็นถึงอิทธิพลของตัวสถาบันการเมืองและผูนำทางการเมือง วาตางก็มีอิทธิพลหรือ
สงผลกระทบตอกัน นาจะชวยเพ่ิมมิติและอธิบายแนวคิดในเร่ืองความไววางใจทางการเมืองให
ครอบคลุมรอบดานมากยิ่งขึ้น น่ันคือ ความไววางใจทางการเมืองไมอาจกำหนดไดโดยการวัด
ความรสู กึ ท่ีประชาชนมีตอรฐั บาลเพยี งสว นเดียว เน่ืองจากรัฐบาลทำงานภายใตโครงสรา งของสถาบัน
ทางการเมือง ซ่ึงประกอบไปดวยกฎหมาย และแบบธรรมเนียมอื่นๆ ท้ังที่เปนทางการและไมเปน
ทางการ อันจะเปนตัวกำหนดใหปจเจกบุคคลตองดำเนินงานไปภายใตเกณฑที่ชัดเจนผานกระบวน
วิธีการและนโยบายท่ผี ูมีตำแหนง หนาที่ในสถาบนั น้ันผลิตออกมาใหประชาชนไดร ับรู และประเมินการ
ทำงานอีกดวย ในขณะทีต่ ัวรัฐบาลเองซึ่งประกอบไปดวยบุคคลหลายกลุมก็เปนตัวแสดงหลักท่ีทำให
เกิดความเปนสถาบนั ขึ้นเชน กัน

การประนีประนอมระหวา งตัวโครงสรา งกับผูกระทำไดถูกนำเสนอใหเห็นเดนชัดอกี คร้ังใน
งานของ Fuchs & Klingemann ซ่ึงพยายามจะหาคำอธิบายการเปล่ียนแปลงในความสัมพันธ
ระหวางประชาชน (Citizen) กับรัฐ (State) ท่ีกำลังดำเนินไปภายใตระบอบประชาธิปไตยตะวันตก
ในชวงที่ผานมาน้ี ผานแนวความคิดวาดวยความสอดคลองกันใน ๒ ระดับ คือ ความสอดคลองใน
ระดับลาง (lower level) ไดแก กระบวนการทางการเมืองซ่ึงจะถูกควบคุมโดยความสอดคลองใน
ระดับที่สูงกวา (higher level) อันไดแก โครงสรางของระบบรัฐบาล โดยเฉพาะความสอดคลองใน
ระดับกระบวนการทางการเมืองนั้น จะถูกดำเนินไปโดยตัวแสดงที่มีความชำนาญเฉพาะ เชน พรรค
การเมอื ง รัฐบาล หรือนกั การเมือง และหากวาตวั แสดงเหลาน้ีทำได พวกเขาก็ไดท ำใหเกดิ ความพอใจ
สมควรแกความรับผิดชอบตามเกณฑของประชาธิปไตยท่ีพึงประสงค ในขณะเดียวกันก็จะไดรับการ
สนับสนุนจากประชาชนในระดับท่ีเหมาะสม สิ่งนี้เองจึงเปนเง่ือนไขหนึ่งสำหรบั หนาท่ีในกระบวนการ
ประชาธปิ ไตย ท่ีดำเนินไปภายใตค วามสัมพันธระหวา งประชาชนกับรัฐ ทั้งสองระดับ จึงมีโอกาสทจ่ี ะ
ทำใหเกิดระดับของความไมพอใจนอยไปจนถึงระดับความไมพอใจทีม่ ากข้ึน เหตุผลที่นา เปน ไปไดท่ีจะ
สนับสนุนสมมติฐานนี้ น่ันคือ ประการแรก เน่ืองจากทรัพยากรท่ีรฐั บาลจะนำไปใชประโยชนในการ
ดำเนินนโยบายมีอยูอยางจำกัด ประการท่ีสอง เนื่องจากการนำนโยบายอันใดอันหนึ่งไปปฏิบัติยอม
เปนการตัดโอกาสนโยบายอื่น ๆ แนวคิดดังกลาวน้ีจึงนาจะชว ยสนับสนนุ กรอบแนวความคดิ ที่มีความ
จำเปนตองมองความไวว างใจของประชาชนผานความรูทมี่ ีตอทั้งตัวผูนำรัฐบาล และสถาบันการเมือง
ทก่ี ำลงั ใหความสนใจเปนอยา งดี

๑๔ Hetherington, E. M., & Parke, R. D., Child Psychology: A Contemporary Viewpoint,
(4th ed.), (Auckland: McGraw-Hill, 1986), p. 56.

๑๘

ดานวัฒนธรรมทางการเมืองของประชาชนในสังคมมีสวนในการสนับสนุนหรือเอ้ือ
อำนวยตอระบบการเมืองท่ีดำรงอยู ความรูสึกไววางใจทางการเมืองเปนผลมาจากอิทธิพลของความ
รูสึกเชื่อมั่นในตนเองอันเกิดจากภูมิหลังทางสังคมกับสภาพท่ีเปนจริงของระบบการเมืองใน ปจจุบัน
ซ่ึงเต็มไปดวยขาวการทุจริต การโกงการเลือกต้ัง การซ้ือสิทธิ์ขายเสียงและการขาดจริยธรรมของ
นักการเมอื งสงผลตอความชอบธรรมและความไวว างใจ

อยางไรก็ตาม ถาบุคคลมีความรูสึกมีสมรรถนะทางการเมืองในระดับสูง แตมีความ
ไววางใจทางการเมืองในระดับตำ่ จะมพี ฤติกรรมการเขามสี ว นรวมทางการเมืองแบบประทวงตอตาน
ระบบการเมืองในทางตรงขาม ถาบุคคลมีความรสู ึกมีสมรรถนะทางการเมืองตำ่ และมีความไววางใจ
ทางการเมืองตำ่ ดว ย บุคคลนั้นมีแนวโนม ทจี่ ะเพกิ เฉยหรือถอนตวั จากการเมอื ง หรอื หากบุคคลเหลาน้ี
ซ่ึงถือวาเปนปญญาชนรุน ใหม มีความกระตือรอื รนมีความสนใจทางการเมืองคอ นขางสูง และมีความ
เช่ือมั่นในสมรรถนะความสามารถทางการเมืองของตนเองสูง แตอาจไมเขามามสี วนรวมทางการเมือง
เพราะเบ่อื หนา ยไมศรัทธาในระบบ แตถาหากมีอะไรมากระทบกบั มาตรฐานทางศลี ธรรมผลประโยชน
หรอื มีบรรยากาศที่ทำใหรูสึกวาบีบคน้ั สิทธิเสรภี าพ ซึ่งอาจจะเกิดจากการดำเนินนโยบายที่ผิดพลาด
หรอื เกดิ จากการกระทำของตัวขา ราชการหรอื กลไกของรฐั ในพืน้ ท่ี

๒. ระดับความไววางใจในรัฐบาล

จึงเปนเงื่อนไขสำคัญของการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง นับแตตัวผูนำรฐั บาล รวมไปถึง
สถาบันทางการเมืองดวย และมีอิทธิพลตอนโยบายและยุทธวิธีอื่น ๆ ที่รัฐบาลจะจัดใหมีข้ึนไดมีงาน
ศึกษาเกี่ยวกับวัฒนธรรมของประชาธปิ ไตยในสองลักษณะ พบวา เมอ่ื ระดับของความไววางใจสูง ผูมี
อำนาจสามารถทจี่ ะสรางขอผูกพันใหม ๆ ใหเกิดข้ึน และถาประสบผลสำเร็จก็ยง่ิ จะเพิ่มการสนับสนุน
ในตัวผนู ำใหมากขึ้น แตหากระดับของความไววางใจตำ่ และลดนอยลง ผูมีอำนาจอาจพบวาเปนความ
ยากลำบากในการสรางขอผูกพันและปกครองใหเกิดประสิทธิภาพได ซ่ึงระดับของความไววางใจและ
ความจงรักภักดีนี้ยอมแตกตางกันออกไปข้ึนอยูกับประเทศและจำนวนทางเลือกท่ีเปดโอกาสให
แกรฐั บาล และอันตรายของความแตกแยกทางการเมอื ง

ดังนั้น การกระจายความไววางใจทามกลางสังคมที่มีความหลากหลายน้ันมีผลกระทบ
สำคญั ตอความสำเร็จของนโยบายรัฐบาลทแี่ ตกตางกัน การตระหนักถึงความสำคัญของความไววางใจ
ดังกลา ว จะทำใหผนู ำสามารถปรบั ใชยทุ ธศาสตรใ นการโนม นาวจิตใจประชาชนใหสนบั สนนุ ตนไดมาก
ขึ้น๑๕ เปนที่ยอมรับกันโดยท่ัวไปวาระบบการเมืองใดก็ตาม จะดำรงอยูไดอยางมีเสถียรภาพ เมื่อคน
สวนใหญในชุมชนน้ันใหการสนับสนนุ และมีพฤติกรรมทางการเมืองไปในทางซ่ึงจรรโลงรกั ษาระบบ
การเมืองน้ันไว ในทางตรงกันขามหากประชาชนสวนใหญไมมีความไววางใจและมีความรูสึกแปลก
แยกจากสังคมการเมืองไมไดร ับการสนับสนนุ จากประชาชนเสถียรภาพก็ไมอาจมีขึ้นได ทั้งน้ีเนื่องจาก
ประชาชนจะไมใหความรวมมือและมีบางสวนท่ีตอตาน ระบบการเมืองไทยมีชองทางที่ประชาชน

๑๕ Gamson, W.A., Power and Discontent. Evanston, IL. : The Dorsey Press. Gerth H.,
& Mills, C.W. (1964). Essays in Sociology, (New York: Oxford University, 1968), pp. 45-46.

๑๙

สามารถเขาไปมีสวนรวมทางการเมืองคอนขางจำกัด ถึงแมโดยภาพรวมจะมีการเปดโอกาสใหมีการ
เลือกตั้งในแทบทุกระดับ ต้ังแตการเลือกต้ังในระดับชาติจนถึงระดับทองถิ่น ดังนั้น ความไววางใจ
ทางการเมอื ง จงึ มคี วามสัมพันธก บั สภาพแวดลอ มทางการเมือง

ความไววางใจเปนความเช่ือม่ันในความซื่อสัตย ความยุติธรรม หรือความนาเช่ือถือที่
บุคคลมีตอบุคคลอื่นหรือองคการ๑๖ องคการจะสามารถดำรงอยูและประสบความสำเร็จ มีความ
เจรญิ กาวหนาไดก ็ตอเมือสมาชิกในองคการหรือ ผูเก่ียวของมีความไวว างใจรวมกันเปนพื้นฐาน ความ
ไมไววางใจจะสงผลตอความไมพึงพอใจความไมเคารพ ตลอดจนทำลายความผูกพันธ และมีผลตอ
ความสำเร็จและลมเหลวขององคการทั้งระยะสั้นและระยะยาว๑๗ การสรางความไววางใจจึงถือเปน
หัวใจในการทำใหองคการ บรรลุวัตถุประสงคไดตามเปาหมาย๑๘ การเลือกต้ังท่ีผานมาหลายครั้งได
ประสบวกิ ฤติ มปี ญ หาและขาดทางออกโดยสวนหนึ่งก็เนื่องมาจากการขาดความไวว างใจของสาธารณ
ชนท่ีมีตอองคกรของรัฐและระบบการเมือง ดังนั้น การดําเนินงานของคณะกรรมการการเลือกตั้งจะ
ประสบความสำเร็จเพยี งใด ประการสำคัญจงึ ข้ึนอยูกับความไววางใจของสาธารณชนวา คณะกรรมการ
การเลือกต้ังจะทำใหการเลือกตั้งเปนไปโดยบรสิ ุทธิยุตธิ รรมเพียงใด แตที่ผานมายังไมเคยมีการศึกษา
อยา งลึกซงึ้ ถึงความไววางใจของสาธารณชนท่ีมตี อ คณะกรรมการการเลอื กตง้ั มากอ น

ดวยเหตุผลขางตน จึงทำใหผูวจิ ัยทำการศึกษาวิจัยในเร่ืองน้ีเพ่ือท่ีจะทราบวา มีปจจยั ทาง
ทฤษฎีใดท่ีมีอิทธิพลตอความไววางใจ และมุงนําผลการวิจัยท่ีคนพบไปพัฒนา ขอเสนอแนะเชิง
นโยบายในการพัฒนาความไววางใจ ตลอดจนพัฒนาและขยายองคความรูทางรัฐศาสตรและ
สังคมศาสตรใหเกิดประโยชนตอสว นรวมไดมากยงิ่ ขึ้น ในการสรา งความรวมมือจากประชาชน เพ่ือให
ประชาชนมสี วนรว มในการดำเนนิ นโยบายของรฐั ทเี่ ปน ตวั แทนจากประชาชน

จึงกลาวไดวา ความไววางใจทางการเมืองเปนปจจัยสำคัญในการกำหนดเสถียรภาพ
ทางการเมือง เพราะเปนสวนประกอบของการสนับสนุนทางการเมืองท่ีจะทำใหเกิดชองวางของระบบ
การเมือง เมื่อตองประสบกับความยุงยากในการท่ีจะดำเนินงานทางการเมืองไดอยางทันทวงที และ
เนื่องจากประชาธิปไตยในประเทศไทยมพี ื้นฐานที่ขับเคล่ือนไปไดภายใตก ลไกเชิงสถาบัน และเปนสิ่งที่
ทำใหประชาชนมั่นใจไดวา นักการเมืองจะประพฤติตนใหเปนที่นาไววางใจทางการเมือง เมื่อความ
เชื่อม่ันในสถาบันเปนองคป ระกอบสำคัญในการผสมผสานความรสู ึกของประชาชนใหเขากับพฤติกรรม
นักการเมอื ง

๑๖ Dietz, Hartog & Deanne, “A Robust Case for Strong Action to Reduce the Risks of
Climate Change”, World Economics, 8(1) (2007) :121-168.

๑๗ Healey, J., Radical Trust: How Today’s Great Leaders Convert People to
Learning, (New York: John Wiley & Sons, 2007), p. 121.

๑๘ Covey, S.R., Three Roles of the Leadership in the New Paradigm, In F.
Hesselbein and G. Dessler (eds.), G. Personnel/Human Resource Management, 5th ed., (Englewood
Cliffs, 2006), p. 192.

๒๐

ดังน้ัน ความรูสึกไววางใจหรือความเช่ือม่ันศรัทธาของประชาชนตอทั้งตัวนักการเมือง
และสถาบันการเมือง จึงเปนองคประกอบที่สำคัญของประชาธิปไตยที่มีเสถียรภาพ และทำให
เกิดความรวมมือในการดำเนินนโยบายของรัฐบาล ความไววางใจจึงเปนปจจัยท่ีสำคัญในการพัฒนา
ประชาธปิ ไตยในการเมอื งการปกครองของประเทศไทย

ตารางที่ ๒.๑ สรุปแนวคิดเกี่ยวกับความไวว างใจทางการเมือง

นักวิชาการหรอื แหลงขอมูล แนวคดิ หลกั
David Easton,
(1965, p. 975) ความไววางใจทางการเมือง วาดวยความ
สัมพันธระหวางความไววางทางการเมือง และการมี
Dalton, สวนรวมทางการเมืองเพ่ือเช่ือมโยงใหเห็นถึงตัวแบบ
(1988, 235) ความสัมพันธเหลาน้ีกับการมีสวนรวมทางการเมือง
สำนกั งานคณะกรรมการขาราชการ ซ่ึงความไวว างใจทางการเมอื ง
พลเรอื น
(๒๕๕๐, หนา ๖) ความไววางใจทางการเมือง ใหความสำคัญไปที่
สถาบนั และกระบวนทางการเมืองไป
Luhmann, N.
(1979, p. 99) ความไววางใจ (public trust) ของประชาชน
Boies & Corbett as cited in Knoll, นโยบายและเปาหมายสำคัญของการบริหารงาน
(2007, 8-9) ภาครัฐ กลาวคือ เปนการสรางความศรัทธา ในการ
บริหารราชการแผนดิน ขาราชการควรมกี ารปรับปรุง
Bandura, A. ประสิทธภิ าพในการปฏิบัติงาน มีคุณธรรม จรยิ ธรรม
(1977, p. 115). และมสี มรรถนะในการใหบริการประชาชน

Hardin, Russell, ความไววางใจเกิดจากความเสี่ยงและความไม
(1999, 22) แนน อน ในขณะท่ีความม่ันใจเกิดจากสภาวะท่ีแนน อน

ความไววางใจทางการเมือง คือ การยึดถือหลัก
คุณธรรมและสมรรถนะเทาน้ันท่ีมอี ำนาจพยากรณตอ
ความไวว างใจในผูบงั คับบญั ชา

ระดับความไววางใจของประชาชนแตละบุคคล
แตกตางกันข้ึนอยูกับหลายปจจัย เชนดานความเช่ือ
และวัฒนธรรม เชื้อชาติและสังคม เชน สถานะทาง
เศรษฐกิจการศึกษา เปนตน ระดับการมสี ว นรว ม และ
ปฏิสมั พนั ธ กับขา ราชการและหนว ยงานของรฐั

ความไววางใจน้ันวา ประชาชนจึงตองไววางใจ
ประชาชนอีกกลุมหน่ึงที่อยูในสถาบันการเมือง (ท่ีทำ
หนาที่ปกครองพวกเขา)

นักวชิ าการหรือแหลงขอมูล ๒๑
Turton, A.,
(1987, 116) แนวคดิ หลัก
ความไววางใจทางการเมืองของ Kenneth
Rosenberg Newton & Pippa Norris ซ่ึงมองความรูสึกเช่ือม่ัน
(1993, p. 977) ในสถาบันทางการเมืองผานแนวคิด ๓ สำนึกคิด
หลัก ไดแก ๑. ตัวแบบในแงของจิตวิทยาสังคม
Kramer, R. M. ๒. ตัวแบบในแงสังคมและวัฒนธรรม (The Social
(2006, p. 115) and Cultural Model) ๓. ตัวแบบในแงของผลงาน
สถาบนั (The Institution Performance Model)
Davis, J. H., Schoorman, F. D., ความรูสึกเชื่อมั่นในสถาบันทางการเมืองผาน
Mayer, R. C., & Tan, H. H. แนวคิด ๓ สำนักคิดหลัก อธิบายความรูสึกไววางใจ
(2000, 563-576) ทางการเมือง ทั้งในระดับบุคคลและระดับสถาบันได
Stephen R. Covey อนั จะมผี ลไปยงั การมีสว นรว มทางการเมืองได ไดแก
(2004, pp. 181-189) ๑. ตัวแบบในแงของจิตวทิ ยาสงั คม ความรสู ึกถงึ
ความดที ่ีอยภู ายในจิตใจ
Citrin, J. ๒. ตัวแบบในแงสังคมและวัฒนธรรมความ
(2007, pp. 381-419) ไววางใจหรือวัฒนธรรมเปนพ้ืนฐานสำคัญ ของ
ประชาธิปไตยที่สันติและมีเสถยี รภาพในชมุ ชน
ตัวแบบในแงของผลงานสถาบันการดำเนนิ งาน
ของรฐั บาลท่ีจะเขา ใจถงึ ความเชอื่ ม่นั ของประชาชน

ความไววางใจและความรวมมือกันทางสังคม,
ความเอื้อเฟอเผื่อแผ และการพ่ึงพากันระหวางบุคคล
จะชวยสรางสถาบันและองคก รทางสังคมที่เขมแข็ง มี
ประสิทธิภาพและประสบผลสำเร็จ รวมไปถึงสถาบัน
และกลุมของรฐั ซึง่ ประชาชนสามารถใหค วามมัน่ ใจได

ความไววางใจ หมายถึง ความต้ังใจกระทำตอ
ผูอื่นบนพ้ืนฐานความคาดหวังเชิงบวกที่เก่ียวของกับ
พฤตกิ รรมของบุคคล

ความไววางใจในแงของพฤติกรรมท่ีผูนำควรมี
จริยธรรม ความซื่อสัตย พูดอยางไรทำอยางน้ัน
เจตนาดี พฤติกรรมที่จะแสดงออกมา พฤติกรรมท่ีจะ
สรางความนาเชื่อถือและความไววางใจที่ดีที่สุด คือ
การทำเพื่อประโยชนสูงสุดของผูอ่ืน มีความสามารถ
ในงานทท่ี ำ มคี วามเชีย่ วชาญ รอบรู มีทักษะ

ค ว า ม ไว ว า ง ใจ ท า ง ก า ร เมื อ ง น้ั น เป น ก า ร วั ด
ความรูสึกท่ีประชาชนมีตอรัฐบาลและตัวผูนำ รวมถึง
การดำเนินงานของรฐั บาล

นักวิชาการหรือแหลงขอมลู ๒๒
Hetherington, E. M., & Parke, R. D.
(1986, p. 56) แนวคดิ หลัก
พรรคการเมือง รัฐบาล หรือนักการเมือง ทำให
Gamson, W.A. เกิดความพอใจสมควรแกความรับผิดชอบตามเกณฑ
(1986, pp. 45-66) ของประชาธิปไตย จากการนำนโยบายไปปฏิบัติชวย
สนับสนุนความไวว างใจของประชาชนผานความรูท่ีมี
Dietz, Hartog & Deanne ตอ ท้งั ตัวผนู ำรฐั บาล
(2007, pp. 121-168) เราไมสามารถมคี วามไววางใจ (trust) ตอภาครัฐ
ไดจ ะมีไดแตเพียงความม่ันใจ (confidence) เทานั้น”
Healey, J., เน่ืองจาก Luhmann เชื่อวาความไววางใจเกิดจาก
(2007, p. 121) ความเสี่ยงและความไมแนนอน ในขณะท่ีความมั่นใจ
เกิดจากสภาวะที่แนนอน
Covey and Merrill ความไววางใจเปนความเช่ือม่ันในความซื่อสัตย
(2006, p. 192) ความยตุ ธิ รรม หรอื ความนาเชื่อถือทีบ่ ุคคลมีตอบุคคล
อน่ื หรอื องคการ
Hart, Vivien. องคการจะสามารถดำรงอยูและประสบความ
(1978. pp 65. สำเร็จ มีความเจริญกาวหนาไดก็ตอเมือสมาชิกใน
องคการ หรือผูเกี่ยวของมีความไววางใจรวมกันเปน
Chaudury, A; & Holbrook, M.B. พ้นื ฐาน
(1998 pp. 81-93.) ก า ร เลื อ ก ต้ั ง จ ะ ป ร ะ ส บ ค ว า ม ส ำ เร็ จ เพี ย ง ใ ด
Hardin, Russell ประการสำคัญ จึงข้ึนอยูกับความไววางใจของ
(1999, p. 22) สาธารณชนวา คณะกรรมการการเลือกตั้งจะทำให
การเลือกตง้ั เปนไปโดยบริสุทธย์ิ ตุ ธิ รรมเพยี งใด
Giddent, Anthony. ความไววางใจเป นความเช่ือรูป แบ บห น่ึง
(1990. pp. 29-35.) (a form of felth) เปนสิ่งท่ีฝงอยูในความคิดของ
คนเราทีม่ ีความแนนอนและปราศจากซง่ึ การตอตาน

ความไววางใจ เปนความเช่ือม่ันของผูบริโภค
ทม่ี ตี อ ความสัมพนั ธท ี่ตอ เนอ่ื ง

ประชาชนตอ งใหความไววางใจรัฐบาล ถารัฐบาล
ทำงานไดดี แตความไววางใจจะลดลงถารัฐบาลไมมี
ประสิทธิภาพดีพอ เมื่อนั้น สังคมมีสิทธิท่ีจะเรียก
อำนาจกลบั คนื มาจากผูป กครองได

ความสามารถในเชิงนามธรรมทแ่ี สดงถงึ ความ
เชื่อมัน่ (confidence) หรอื ความเชอ่ื ถอื (reliability)

๒๓

๒.๒ แนวคดิ เก่ียวกบั ปจจยั ทม่ี ีผลตอความไวว างใจทางการเมือง

ความไววางใจทางการเมือง สงผลตอการมีสวนรวมทางการเมือง จากเหตุการณความ
รุนแรงทางการเมืองท่ีเกิดขึ้นต้ังแตชวงป พ.ศ.๒๕๔๙-๒๕๕๓ สูญเสียไมต่ำกวา ๑๐๐ คน บาดเจ็บ
รวมถึงผูสูญหายอีกจำนวนหนึ่งท่ียังไมปรากฏขอมูล ความสูญเสียทางวัตถุ อาคาร สถานท่ีตาง ๆ
อีกหลายแหงสังคมไทยในชวงเวลาที่ผานมา ประชาชนไมสามารถพูดคุยเร่ืองความคิดเห็นทางการ
เมืองอยางเปนการท่ัวไป แมกระทั่งการพูดคยุ กบั ญาติหรือเพ่ือนสนิท การแตกแยกกนั เปน ฝกฝายของ
ประชาชนตามความเห็นท่ีตางกันไปตามข้ัวการเมือง ทำใหประเทศชาติออนแอ สงผลตอการพัฒนา
ประเทศ มูลเหตุเรมิ่ ตนจากอำนาจกิเลสของประชาชนและนักการเมืองที่สมยอม “ไมมีนักการเมอื งที่
ไหนไมโกงกนิ หรอก แตยังไงก็ขอใหพอกินนอ ย ๆ หนอยก็แลวกัน แลวบริหารประเทศใหฉันไดม อี ยูกิน
บางนะ” ทุจรติ ขยายทกุ วงการ มที ง้ั เห็นดวยและตอ ตา น

กระแสทางการเมือง คือ ประชาชนแสดงพฤติกรรมตอตานอำนาจรัฐ เกิดกลุมตอตาน
อำนาจรัฐและกลุมสนับสนุนอำนาจรัฐ นำไปสูการสรางแนวคิดทางการเมือง กระบวนการปลูกฝง
อบรม หลอหลอมกลอมเกลาทางการเมืองท้ังทางตรงคือจากสถาบันการศึกษา และทางออม
มีวัฒนธรรมที่ตางกัน วัฒนธรรมทางการเมอื งแบบนี้ปรากฏอยูในสังคมไทยผลัดเปล่ียนไปมาในสังคม
การเมืองไทยมาโดยตลอด การพัฒนาระบอบประชาธิปไตยในสังคมใหเขมแข็งจึงตองพิจารณาถึง
วัฒนธรรมทางการเมือง และโครงสรางทางการเมอื งดวย ประกอบดวยกลุมทางการเมอื ง อุดมการณ
ซึ่งมีการปรับเปล่ียน แลกเปลี่ยน ประยุกตใชใหเกิดประโยชนทางการเมือง สงผลกระทบหลากมิติ
วัฒนธรรมการเมืองแบบประชาธิปไตย กระแสสังคมไทยสมานฉันท : ความคิดทางการเมือง
กระบวนการสรางความสมานฉันท การแสดงความคิดทางการเมืองระดับชุมชนสะทอนการเมือง
ระดบั ประเทศ รูปแบบและวธิ ีการแลกเปลี่ยนความคิดทางการเมือง สูการยอมรับความแตกตางของ
สังคมไทย กอเกิดกระบวนการสรางความสมานฉันทเพ่ือทองถ่ินเขมแข็ง การคนหาชุมชนตนแบบ
การเมืองใหม และใชเปนขอมูลพื้นฐานเพ่ือการวางแผนพัฒนาการเมือง การประยุกตใชกิจกรรม
ทางการเมืองสรางชุมชนเขมแข็งแบบสมานฉันท การขยายแนวคิด องคความรูการเมืองแบบ
สมานฉันทสูองคกรอื่น ๆ โดยเฉพาะสถานศึกษาทุกระดับ สงเสริมใหเกิดการเรียนรูแบบบูรณการ
สรางการมีสวนรว มทางการเมือง แมว าการมีสวนรวมยังมีการแอบแฝงเงินอำนาจ แตป ระชาชนก็กลา
แสดงออกวถิ ปี ระชาธิปไตย

คนอยากเลอื กตงั้ จัดกจิ กรรมแสดงพลังในจดุ ยนื “ไมเ ลอื่ น ไมลม ไมตอเวลาการเลือกตัง้ ”
พรอมกับศาลากลางจังหวัดท่ัวประเทศ ท่ีมีการจัดกิจกรรมไปพรอมกนั สำหรับบรรยากาศบริเวณราช
ประสงค มีกลุมประชาชนทยอยมารวมงานอยางตอเน่ือง ตั้งแตกอนเวลานัดหมาย โดยมีการชูปาย
ขอความ “เลือกต้ัง ๒๔ ก.พ. ๒๕๖๒ ไมเลอ่ื นเลอื กต้ัง” รวมถงึ คสช. ออกไป โดยมีเจาหนาท่ีตำรวจ
ในและนอกเครอ่ื งแบบ คอยดูแลความสงบเรียบรอย กลมุ คนอยากเลือกต้ังออกแถลงการณย่นื คำขาด
ถึงรฐั บาล คสช. ดงั นี้

ไมเล่ือนวันเลือกตั้งใหเลยหลัง ๑๐ มี.ค. ๒๕๖๒ เพราะจะเสี่ยงให กกต.ไมสามารถ
ประกาศผลการเลือกต้ังภายในกรอบ ๑๕๐ วัน อาจสงผลทำใหการเลือกต้ังขัดรัฐธรรมนูญ และ
กลายเปนโมฆะ ไมลมเลื่อนต้ังดวยเลหกลหรือขออาง เทคนิคทางกฎหมายใด ท้งั ท่ีมีความพยายามทำ
อยูในวันน้ี และท่ีจะมีในอนาคต ไมตอเวลาใหกับการดำรงอยูในอำนาจของตนเอง ผานกลไกตาม

๒๔

รัฐธรรมนญู ท่เี ขียนขึ้น เพื่อสรางความไดเปรียบ ไมวาจะในรูปใชเสียง ส.ว. ๒๕๐ คน จากการแตงตั้ง
มาสนับสนุนการสืบทอดอำนาจใชความเปนรัฐบาลที่มีอำนาจเต็ม ใชงบประมาณและโยกยาย
ขาราชการอยางไรการตรวจสอบระหวางชวงเวลาหาเสียงเลือกต้ัง รวมถึงการเลือกปฏิวัติเอ้ือ
ประโยชนใหกับพรรคที่ต้ังขึ้นเพ่ือสนับสนุนการสืบทอดอำนาจ ซึ่งลวนเปนการโกงการเลือกตั้งทั้งส้ิน
การลดการโกงกินไดตอเมื่อประชาชนเต็มใจท่ีจะเขามามีสวนในการเลือกต้ัง รวมในทางการเมือง
เพ่อื ใหไดคนหรอื พรรคที่เปนตัวแทนของตนเอง และจะเปนไปตามที่ตัง้ ความหวังและใหความไวว างใจ
ไดหรือไมน ้ัน ประชาชนจะตองติดตามทุกกระบวนของการมีสว นรวม

๒.๒.๑ ปจจัยดา นนโยบาย
พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญวาดวยพรรคการเมือง พ.ศ.๒๕๖๐ จะมีผลใชบังคับ
แลวตั้งแตวันท่ี ๘ ตุลาคม ๒๕๖๐ เปนตนมา โดยมีบทบัญญัติกำหนดให พรรคการเมืองที่จัดต้ังข้ึน
ตองเริ่มดำเนินการตาง ๆ ภายในระยะเวลาที่กฎหมายกำหนด จากผลการเลือกต้ังท่ีออกมาพรรค
การเมืองที่ไดเขามาทำหนาท่ีบริหารประเทศ โดยประชาชนเจาของประเทศท่ีจะเปนผูมีอำนาจ
ตัดสินใจและใหคำตอบที่ดีท่ีสุดแกสังคม ในขณะท่ีพรรคการเมืองเองหากตองการจะเปนผูไดรับชัย
ชนะในสนามเลือกตั้งครั้งนคี้ งตอ งมีกลยทุ ธใ นการหาเสียงที่เหมาะสมกับสภาพบรบิ ทของสังคมไทยใน
ปจจุบัน อีกท้ังตองมีนโยบายพรรค ท่ีตอบสนองความตองการที่แทจริงของประชาชนอยางเปน
รูปธรรมและมีความย่ังยืน ดังนั้น ในการจัดทำนโยบายของพรรคการเมือง จึงถือเปนเรื่องท่ีมี
ความสำคัญย่ิง ท่ีตองมีการพิจารณาอยางรอบคอบและครอบคลุมในทุก ๆ ดาน ที่สำคัญคือตอง
ตอบสนองความตองการของประชาชนมีวิสัยทัศน โดยคำนึงถึงความเปลี่ยนแปลงของสังคม
สภาพแวดลอม และความตองการในอนาคต ซ่ึงจากการศึกษาพบวามีปญหาและขอจำกัดหลาย ๆ
ประการท่ีสงผลตอการกำหนดนโยบายในหลาย ๆ เร่ือง ความสัมพันธระหวางประชาชนผูใชสิทธิ
เลือกตั้งกับพรรคการเมืองจะมีสัมพันธภาพที่ดีมากนอยเพียงใดเปนไปตามระดับความกาวหนาของ
ระบอบประชาธปิ ไตย โดยสง่ิ ที่ควรตอ งมีการพัฒนาคือ นโยบายพรรคการเมือง๑๙

ยุคที่การเลือกตั้งมีการแขงขันเพิ่มสูงขึ้น พรรคการเมืองแตละพรรคพยายามใชนโยบาย
พรรคในการหาเสียง นโยบายพรรคการเมอื ง ก็เริ่มถูกนำมาใชเปนองคประกอบของพรรคเพิ่มมากขึ้น
ประกอบกับในขณะนั้นประเทศประสบกับปญหาในหลาย ๆ ดาน ทั้งดานการเมอื ง เศรษฐกิจ สังคม
สงผลใหในหลายภาคสวน ตองมีการคิดแกปญหาและมีการวางแผนอยางเปนระบบ ทำใหพรรค
การเมืองตองมีการออกนโยบายมาใชเ ปนแนวทางในการบริหารประเทศ บคุ คลที่ทำหนาที่ตรวจสอบ
นโยบายพรรคการเมือง คือ นักวิชาการ ซึ่งถือเปนบุคคลภายนอกกลุมที่ ๒ สวนประชาชนผูใชสิทธิ
เลอื กตั้งเปน เพยี งผรู ับฟง การโฆษณานโยบายพรรคการเมอื ง ไมมโี อกาสซกั ถามและตรวจสอบถึงความ
เปนไปไดในทางปฏิบัติ เพราะพรรคการเมืองใชวธิ ีการสื่อสารเพียงฝายเดียวใหประชาชนรับฟงไว แลว
นำไปพิจารณาตัดสินใจลงคะแนนเลือกตั้ง บุคคลกลุมท่ี ๓ ท่ีเขามามีบทบาทวิจารณและตรวจสอบ

๑๙ ทิพยพาพร ตันติสุนทร, มองนโยบาย (พรรคการเมือง) แลวมองตวั เอง, สถาบันนโยบายศึกษา
[ออนไลน], แหลงท่ีมา : http://www.fpps.or.th/news.php?detail=n๑๑๒๕๘๕๘๘๙๘.news [ ๒ ตุลาคม
๒๕๖๓].

๒๕

นโยบายพรรคการเมือง คือ ส่ือมวลชน ซ่ึงการวิพากษวิจารณของส่ือมวลชนตอนโยบายพรรค
การเมืองไดรับความสนใจเพิ่มข้ึน เพราะมีการเปรียบเทียบใหเห็นถึงนโยบายของแตละพรรค ขอดี
ขอเสีย ทำใหพรรคการเมืองแตละพรรคมีการเพิ่มความระมัดระวังในการเขียนนโยบาย คำนึงถึง
สาระสำคัญความเปนไปไดในทางปฏิบัติ ซึ่งประชาชนก็ไมสามารถรูไดวานโยบายตาง ๆ ท่ีพรรค
การเมืองแตละพรรคนำเสนอขึ้นมาน้ัน เปนนโยบายท่ีทำไดจ ริง เปนที่ตองการของประชาชนคนสวน
ใหญหรือไมหรือเปนเพียงแคนโยบายขายฝน มีผลประโยชนสวนตนแอบแฝงเพื่อแลกเปลี่ยนกับ
คะแนนนิยม หรือเพ่ือจูงใจใหผูมีสิทธิลงคะแนนเสียงใหเพียงเทาน้ัน ทำใหแตละพรรคมีการกำหนด
นโยบายที่เปน จดุ ขายเดน ๆ เพ่ือใหประชาชนไดตดั สินใจเลือกคนของพรรคตน

นโยบายเปนเคร่ืองมือสำคญั ตอการกำหนดทิศทางการทำงานของพรรค ที่เปนรัฐบาลตอง
สนใจที่จะกำหนดนโยบายท่ีดีและใหม ีการนำนโยบายไปปฏิบัตไิ ดอยางมีประสทิ ธิภาพและประสิทธิผล
เพื่อสรางความอยูดีมีสุข ความเสมอภาค และความเปนธรรมใหกับประชาชนและความเจริญใหแก
ประเทศนโยบายถือเปนปจจัยสำคัญในการกำหนดความสำเร็จและความลมเหลวในการบริหาร
ประเทศ นอกจากน้ันยังสงผลกระทบตอฝายตาง ๆ ที่เก่ียวของในสังคมโดยเฉพาะประชาชน
เนื่องจากนโยบายของพรรคการเมืองเปนสง่ิ ที่ตองมกี ารเผยแพรออกสูสาธารณชน ทำใหประชาชนผูมี
สิทธิออกเสียงเลือกต้ังสามารถตัดสนิ ใจเลอื กผูสมัครหรือพรรคการเมืองที่ผูสมัครรับเลือกต้ังสังกัดได
งา ยและสะดวกมากขึ้น๒๐ นักวิชาการดานนโยบายศาสตรไดใหความหมายนโยบายสาธารณะไวอยา ง
หลากหลาย ข้ึนอยูกับความสนใจและวัตถุประสงคนโยบายสาธารณะ เปนแนวทางปฏิบัติของรัฐบาล
ซึ่งกำหนดวัตถุประสงคแนนอนไมทางใดก็ทางหน่ึง คือ เพ่ือแกปญหาในปจจุบัน เพ่ือปองกันหรือ
หลีกเลี่ยงปญหาในอนาคต และเพ่ือกอใหเกิดผลท่ีพึงปรารถนา รัฐบาลมีความจรงิ ใจและจริงจังท่ีจะ
นำนโยบายไปปฏิบัติ และนโยบายอาจเปนบวก หรอื เปนลบ หรืออาจเปน การกระทำหรืองดเวน การ
กระทำก็ได๒ ๑ โดยลกั ษณะปจ จัยท่ีสง ผลตอ ความไววางใจมดี งั นี้

๑. ดา นนโยบายวา ดว ยทองถน่ิ
ปญหาการนำนโยบายรัฐบาลไปสูการปฏิบัติ ประชาชนตองมีสวนรวมในการตัดสินใจ
นโยบายเปน ภาพฉายใหญที่สะทอนภาพไดห ลายมิตมิ มุ มอง ถอื เปนแกน สารสาระในการดำเนินกิจการ
ทองถิ่นน้ีเปนอยางย่ิง เพราะเปนกระบวนการของการมีสวนรวมในการตัดสินใจของประชาชน
“นโยบายทก่ี ินได” ของทองถิ่นสงผลตอคุณภาพชีวิตของทอ งถิ่น เพราะ “การปกครองทอ งถิน่ คอื ฐาน
รากของประชาธิปไตย” ประเดน็ ยทุ ธศาสตรก ารพัฒนาของ อปท.เปน “ปญหาการนำนโยบายรฐั บาล
ไปสูการปฏิบัติ” โดยราชการสวนภูมิภาคท่ีรับคำสง่ั และนโยบายมาจากราชการสว นกลาง ไดนำมาใช
กับราชการสวนทองถ่ินดวย เปนการบริหารราชการท่ีทำใหทองถ่ินขาดความเปนอิสระ เปนทัศนคติ
ทไี่ มด ี เปนปฏิปกษตอ หลักการปกครองทอ งถิ่นอยางรายแรง เพราะราชการสวนทอ งถ่ินนั้นจะตองนำ

๒๐ สนธิกาญจน เพื่อนสงคราม, “กรอบนโยบายสาธารณะท่ีดีท่ีพรรคการเมืองของไทย ควรนำมา
ประกอบการจดั ทำนโยบายการบรหิ ารประเทศ”, รฐั สภาสาร, ปท่ี ๖๕ ฉบับท่ี ๑๑ (พฤศจกิ ายน ๒๕๖๐) : หนา ๙.

๒๑ ถวัลยรัฐ วรเทพพุฒิพงษ, การกำหนดและวิเคราะหนโยบายสาธารณะ: ทฤษฎี และการ
ประยกุ ตใช, (กรุงเทพมหานคร : สถาบนั บณั ฑิตพฒั นาบริหารศาสตร, ๒๕๔๑), หนา ๕.

๒๖

ความเดือดรอนความตองการของประชาชนในเขตพ้ืนที่มาเปนนโยบายและนำไปสูการปฏิบัติไมใชให
อปท.ไปนำนโยบายรัฐบาลมาปฏิบัติโดยตรง ถือเปนทัศนคติท่ีผิดหลักการนำความเดือดรอนใหแก
ประชาชนในทองถิ่นท่ัวประเทศ ดวยแนวคิดแบบนี้ทำใหงบประมาณทองถิ่นกวารอยละ ๕๐-๖๐
จึงตอ งเสยี ไปเทศบาลและอบต.ขนาดเลก็ จึงเหลือเมด็ เงนิ พัฒนาทอ งถ่ินแตละปนอยลง

ประเด็นสำคัญในการจัดทำแผนพัฒนาและการประสานแผนทองถิ่น ที่กรมสงเสริมการ
ปกครองทองถิ่น (สถ.) กำหนดใหประเด็นการพัฒนาของ อปท.ตองสอดคลอ งกับแผนพัฒนาจังหวัด
กลุมจังหวัดยุทธศาสตรชาติ มีขอดีคือทำใหยุทธศาสตรชาติไมหลงทางมีขอเสีย คือทองถิ่นถูกจำกัด
แนวคิดสรางสรรคเพราะอาจมีแตเรื่องแนวทางการพัฒนาทีซ้ำซาก และหากขาดการส่ือสาร
ประสานงานแนะนำย่ิงไมดี เม่ือแนวคิดสรางสรรคถูกจำกัด แนนอนการสรางภาพ มโนภาพในการ
พฒั นาจึงเกิดขน้ึ เปนการทำงานเอาหนา ท่ีขาดความจริงจงั สวนทางกับ “ความมุงมั่นในการวิเคราะห
ความเหมาะสม เพื่อการนำไปสูการตัดสินใจในเรื่องสวนรวม และเปนการวางแผนรวมกันอยาง
เปดเผย อันเปนหัวใจของการพัฒนาทอ งถ่ิน” ไมเกิดในทางปฏิบัตดิ วยระบบการจัดสรรโครงการใหญ
ที่ถกู ลอ็ กสเปกถกู สัง่ การมาจากตน ทางสวนกลาง ท่ีมีการล็อกเปาหมายไวแลว มีการวงิ่ เตน ซอื้ งานของ
ผูรับเหมาอยูท่ัวไปเปนจำนวนมาก ดวยความมุงหวังใหมีความสอดคลองนโยบายของทองถิ่นกับการ
พัฒนาจังหวัด

นโยบายทองถิ่นท่ีผานมา ท่ีผานมาการเมืองทองถ่ินไมเกิดสาระตอการพัฒนาทองถ่ิน
มากนกั ดวยสาเหตใุ นหลายประการอาทิ

(๑) เปน เร่อื งการตอรองอำนาจทางการเมือง
(๒) เปนการแยงชงิ โครงการงบประมาณพัฒนาลงในพื้นทตี่ นเอง
(๓) การขอโครงการแบบนำงบประมาณไปดำเนินการเอง มีปญหาการสงใชเงินยืม
จนเปน ปญหาทวงติงจาก สตง. ผูกพนั มาอยางตอเนอ่ื ง
(๔) การไมเขาใจภารกิจหนาทท่ี องถ่ินอยางถองแท มองแตเร่ืองโครงการกอสรางเพราะ
ใชเม็ดเงินไดมากกวา ไมมเี รื่องสาธารณภัยความเดือดรอนของชาวบาน เชนความสงบเรยี บรอยภายใน
โรคระบาดทั้งพืชสัตวและมลภาวะ สุขาภิบาล ส่ิงแวดลอม การศึกษา การพัฒนาชุมชน การพัฒนา
อาชีพ การสงั คมสงเคราะห ฯลฯ เปนตน
นอกจากนี้การบังคับใชกฎหมายหละหลวม มกี ารเลอื กปฏิบตั ิหรอื หลบเล่ียงเลอื กทำทำให
ระบบราชการประจำออนแอรวนไปหมดท้ังระบบ เจาหนาที่ผปู ฏบิ ัติงานเสยี ศนู ยการทำงานขาดความ
โปรงใส หวดระแวง ไมมีความเชอื่ มั่น ตองคอยหลบหลีกหนวยตรวจสอบ ดวยความเส่ียงในความรับ
ผดิ ทางละเมิดหรือทางอาญามากขึ้น ดว ยความไมแ นนอนในการใชอ ำนาจในของฝา ยการเมอื งทองถิ่น
ในหลายรูปแบบ กระบวนการบริหารงานขาดความโปรงใสสุมเส่ียงตอการทุจริตการแสวงประโยชน
สวนตัวหรือการทบั ซอนในผลประโยชน นอกจากนี้ในสวนของสมาชกิ สภาหลายแหงเปน สภารับเหมา
ทั้งขาเลก็ ขาใหญ ทำใหระบบการควบคุมภายในออนแอเสียหาย
มหาดไทยตองมีมาตรฐานในการกำกับดวยความสุจริตโปรงใส เพราะขาราชการสวน
ทองถ่ินฝายประจำเปน “ผูขับเคลื่อนทองถิ่น” ไมใชฝายการเมืองท่ีเขามาตามวาระ เขามาเพ่ือแสวง
ประโยชนมีการแบงพวกแบงฝกแบงฝาย เกิดความแตกแยกในกลุมประชาชนตามวิถีปกติของ

๒๗

นักการเมืองและมีปญหาบกพรองในจริยธรรมที่มากกวาฝายขาราชการเพราะฝายการเมืองไมมีโทษ
ทางวนิ ยั เหมอื นฝายประจำ

ปญหาการปฏิบตั ิงานของ อปท. มีขอจำกัดที่มากข้ึน ดว ยความไมแนนอนของสวนกลาง
ในเรื่องการกระจายอำนาจและโดย “การกำกับดูแล” ท่ีมีแนวโนมเปลี่ยนเปน “การบังคับบัญชา”
ท่ีมากข้ึน การรายงานขอมูลตามส่ังการจากหนวยเหนือขาดทิศทางกรอบในการชี้แนะนำที่ชัดเจน
ทำใหการรายงานกิจกรรมตาง ๆ ของ อปท. ขาดความนาเชื่อถือของขอมูลในการรายงาน เชน การ
รายงานจำนวนสัตวโรคพิษสุนัขบา การรายงานความเสียหายดานสาธารณภัยตาง ๆ การรายงาน
ขอมูลปริมาณขยะ ขยะพิษ หรือการรายงานขอมูลเชิงคุณภาพตาง ๆ เปนตน เพราะระบบการ
ขอขอมลู เม่ือวานแตวันนี้ตองรายงานใหได สวนขอมูลจะมาจากที่ใดไมส ำคัญขอใหมีรายงานเปนการ
บริหารจัดการขอมูลยุค ๔.๐ ท่ีขาดระบบการตรวจสอบควบคุมท่ีสงผลกระทบตอความเชื่อใน
ฐานขอมลู เปนอยางมาก นอกจากนี้ ในภารกิจหนาที่ของทองถ่ินไมมีการกำหนดสวนราชการ (สำนัก
หรือกอง) ใหครบครอบคลุมในทุกภารกิจสำคญั เชน กองสาธารณสุขและส่ิงแวดลอม กองสวัสดิการ
สงั คม กองสงเสริมการเกษตร กองการประปา เพ่ือรองรับภารกิจการถายโอนท่ีมีความพรอมหรือเพ่ือ
การปฏบิ ัตหิ นา ทตี่ ามภารกิจไดอ ยา งเต็มเมด็ เต็มหนวย เปน ตน๒๒

๒. ดานบริการสาธารณะ (Public Service)
“การบริการสาธารณะ” หมายถึง กิจการที่อยูในความอำนวยการหรืออยูในการควบคุม
ของฝายปกครองท่ีจัดทำขึ้น โดยมีวัตถุประสงคเพ่ือตอบสนองความตองการสวนรวมของประชาชน
กลาวอีกนัยหนึ่ง บริการสาธารณะเปนกิจกรรมท่ีเกี่ยวของกับประโยชนสาธารณะท่ีดำเนินการจัดทำ
ขนึ้ โดยบุคคลในกฎหมายมหาชน หรอื โดยเอกชน ซึ่งฝายปกครองตองใชอำนาจในการกำกับดูแลบาง
ประการและอยูภายใตระบบพเิ ศษ ท้ังน้ี บรกิ ารสาธารณะแบง ออกเปน ๓ ประเภทใหญ ๆ ดงั นี้ คือ
๑. บริการสาธารณะปกครอง คือกิจกรรมที่โดยสภาพแลวเปนงานในหนาที่ของฝาย
ปกครองที่จะตองจัดทำเพื่อตอบสนองความตองการของประชาชน โดยสวนใหญแลวจะเปนเรื่องการ
ดูแลความปลอดภัยและความสงบสุขของชุมชนซง่ึ รัฐหรือฝายปกครองจัดทำใหประชาชนโดยไมตอง
เสียคา ตอบแทน นอกจากนเ้ี นอื่ งจากเน้ือหาของบริการสาธารณะทางปกครองจะเปนเร่ืองท่ีเปนหนา ท่ี
เฉพาะของฝายปกครองท่ีตองอาศัยเทคนิคพิเศษ รวมทั้งอำนาจพิเศษของฝายปกครองตามกฎหมาย
มหาชนในการจัดทำบรกิ ารสาธารณะดว ย
ดังนั้น บริการสาธารณะประเภทนี้ฝายปกครองจึงไมสามารถมอบใหองคกรอื่น หรือ
เอกชนเขา มาดำเนินการแทนได ตวั อยางบริการสาธารณะทางปกครองดังกลาวขางตน เชน กิจกรรมท่ี
เกี่ยวของกับการรักษาความสงบภายใน การปองกันประเทศ การสาธารณสุข การอำนวยความ
ยุติธรรมการตา งประเทศ และการคลัง เปนตน ซ่ึงแตเดิมน้ัน บริการสาธารณะทุกประเภทจัดวา เปน
บริการสาธารณะทางปกครองทั้งสิน้ แตตอมาเม่ือกิจกรรมเหลาน้ีมีมากขึ้น และมีรูปแบบและวิธีการ
ในการจดั ทำทแ่ี ตกตางกนั ออกไปจงึ เกิดประเภทใหม ๆ ของบรกิ ารสาธารณะขนึ้ มาอีก

๒๒ สยามรัฐ, นโยบายวาดวยทองถิ่น [ออนไลน], แหลงที่มา : https://siamrath.co.th/n/94410
[๒๕ ตุลาคม ๒๕๖๓].

๒๘

๒. บริการสาธารณะทางอุตสาหกรรมและพาณิชยกรรม คือบริการสาธารณะท่ีเนน
ทางดานการผลิตการจำหนาย การใหบริการและมีการแบงปนผลประโยชนที่ไดรับดังเชนกิจการของ
เอกชน (วสิ าหกจิ เอกชน) ซง่ึ มีความแตกตางกับบริการสาธารณะทางปกครอง ๔ ประการคือ

(๑) วัตถุแหงบริการบริการสาธารณะทางปกครองจะมีวัตถุแหงบรกิ ารเพ่ือสนองความ
ตองการของประชาชนในประเทศแตเพียงอยางเดียว สวนบริการสาธารณะทางอุตสาหกรรมและ
พาณิชยกรรมน้ัน มีวัตถุแหงบริการดานเศรษฐกิจเหมือนกับวิสาหกิจเอกชน คือเนนทางดานการผลิต
การจำหนา ย การใหบริการและมกี ารแบงปนผลประโยชนท ่ไี ดรับดังเชน กิจการของเอกชน

(๒) วิธีปฏิบัติงาน บริการสาธารณะทางปกครองจะมีวิธีปฏิบัติงานที่รฐั สรางขึ้นมาเปน
แบบเดียวกันมีระบบบังคับบัญชาซึ่งใชกับผูปฏิบัติงานทุกคน ในขณะท่ีบริการสาธารณะทาง
อุตสาหกรรมและพาณิชยกรรมจะมีวิธีปฏิบัติงานท่ีสรางขึ้นมาเองแตกตางไปจากบริการสาธารณะท่ีมี
ลักษณะทางปกครอง ท้งั น้ี เพอื่ ใหเ กิดความคลอ งตัวและเหมาะสมในการดำเนนิ การ

(๓) แหลงท่ีมาของเงินทุน บริการสาธารณะทางปกครองจะมีแหลงท่ีมาของเงินทุนจาก
รัฐแตเพียงอยางเดียว โดยรัฐจะเปนผูรับผิดชอบเงินทุนทั้งหมดท่ีนำมาใชจายในการดำเนินการสวน
บริการสาธารณะทางอุตสาหกรรม และพาณิชยกรรมนั้น แหลงรายไดส วนใหญจ ะมาจากคา ตอบแทน
การบริการของผใู ชบรกิ าร

(๔) ผูใชบริการสถานภาพของผูใชบริการสาธารณะทางปกครองนั้นจะถูกกำหนด โดย
กฎขอบังคับทั้งหมด ซึ่งรวมต้ังแตการกำหนดองคกร การจัดองคกรและการปฏิบัติงาน ดังน้ัน
ความสัมพันธระหวางผูใชบริการกับผูใหบริการสาธารณะประเภทน้ีจึงมีลักษณะเปนนิติกรรมที่มี
เงื่อนไขและไมเทาเทียมกันในขณะท่ีความสัมพันธระหวางผูใชบริการของบริการสาธารณะทาง
อุตสาหกรรมและพาณิชยกรรมจะมีลักษณะเสมอภาคกัน เพราะถูกกำหนดโดยสัญญาตามกฎหมาย
เอกชน

๓. บริการสาธารณะทางสังคมและวฒั นธรรม คือบรกิ ารสาธารณะทเ่ี ปน การใหบริการทาง
สังคมและวัฒนธรรมที่ตองการความอิสระคลองตัวในการทำงานโดยไมมุงเนนการแสวงหากำไรเชน
การแสดงนาฏศิลป พพิ ธิ ภัณฑ การกีฬา การศกึ ษาวจิ ัย ฯลฯ

การบรกิ ารสาธารณะจึงเปน การดำเนินการของรัฐหรือฝายปกครองในกจิ การทอ่ี ยใู นความ
อำนวยการหรือในกำกับดูแลของฝายปกครองที่จัดทำเพื่อสนองความตองการสวนรวมของประชาชน
ทุกคน ท้ังดานการศึกษา สุขภาพอนามัย การทำงาน การมีรายได รวมถึงการเขาถึงกระบวนการ
ยตุ ิธรรม และการบริการทางสังคม โดยรัฐหรือฝายปกครองตองดำเนินการใหอยางเหมาะสม และมี
คุณภาพ เพ่ือสนองตอบตอความจำเปนข้ันพ้ืนฐานของประชาชนใหมีคุณภาพท่ีดีขึ้นและสามารถ
พ่ึงตนเองไดอ ยางทว่ั ถึง เหมาะสม และเปน ธรรม อันจะเปนการชวยลดความเหลื่อมล้ำของสังคมและ
รายได รวมถึงทำใหเศรษฐกจิ โดยรวมดขี ึ้น เมอ่ื ผมู ีรายไดน อ ย หรือผูดอยโอกาสในสังคมสามารถเขาถึง
การบริการสาธารณะตาง ๆ ไดอยางท่ัวถึง เหมาะสมและมีคุณภาพ ก็จะทำใหบุคคลเหลานั้นสามารถ
พฒั นาตนเองใหเจรญิ เติบโตเปนทรพั ยากรของชาติที่มคี ุณภาพตอไป โดยท่ีการจดั ทำบรกิ ารสาธารณะ
มีความจำเปนอยางยิ่งทต่ี องดำเนนิ การตามหลกั นติ ธิ รรม

๒๙

ดังนั้น หลักเกณฑสำคัญในการจัดทำบริการสาธารณะจึงไดถูกสรางข้ึนมาใหมีสวนคลาย
กับหลักทั่วไปของกฎหมายเกี่ยวกับบริการสาธารณะ เพ่ือเปนแนวทางในการพิจารณาถึงสถานภาพ
ของบริการสาธารณะ กฎเกณฑของบริการสาธารณะ อันประกอบดว ยหลกั ๓ ประการคอื

๑. หลกั วาดวยความเสมอภาค
เปนหลักเกณฑทส่ี ำคัญประการแรกในการจัดทำบริการสาธารณะ ทั้งนี้เนอ่ื งจากการที่รัฐ
เขามาจัดทำบริการสาธารณะน้ัน รัฐมิไดมีจุดมุงหมายท่ีจะจัดทำบริการสาธารณะข้ึนเพื่อประโยชน
ของผูหน่ึงผูใดโดยเฉพาะ แตเปนการจัดทำเพ่ือประโยชนของประชาชนทุกคน กิจการใดที่รัฐจัดทำ
เพ่ือบุคคลใดโดยเฉพาะจะไมมีลักษณะเปนบริการสาธารณะ ประชาชนทุกคนยอมมีสิทธิไดรับการ
ปฏิบัตหิ รือไดรับผลประโยชนจ ากบริการสาธารณะอยางเสมอภาคกนั เชน การใหบริการแกประชาชน
การรับสมัครงาน รัฐตองใหบริการสาธารณะโดยเทาเทียมกัน จะเลือกปฏิบัติใหแกผูนับถือศาสนาใด
ศาสนาหน่ึงหรือสีผิวหรือเพศใดเพศหน่งึ มิได เพราะจะขัดกับหลักการดังกลาว
๒. หลกั วาดวยความตอเนอื่ ง
เนอ่ื งจากบริการสาธารณะเปนกิจการท่ีมคี วามจำเปน สำหรับประชาชน ดังน้ันหากบริการ
สาธารณะหยุดชะงักลงไมวาดวยเหตุใดก็ตาม ประชาชนผูใชบริการสาธารณะยอมไดรับความ
เดือดรอนเสียหายได ดังนั้นตองมีความตอเน่ืองตลอดเวลา เชน การไฟฟาจะมีการนัดหยุดงานเพื่อ
เรียกรองเงนิ เดือน โดยไมยอมจายไฟฟาใหแกทองถ่ินยอมทำไมได เพราะอาจทำใหเกิดความเสียหาย
แกประชาชนในทอ งถิน่ นั้น นอกจากนห้ี ลักวาดวยความตอเนื่องยงั มผี ลกระทบตอสัญญาทางปกครอง
กลาวคือเมื่อมีเหตุการณบางอยางเกิดข้ึนมีผลทำใหคูสัญญาฝายเอกชนที่ไดรับมอบหมายจากฝาย
ปกครองใหจัดทำบริการสาธารณะ ไมสามารถดำเนินการตามสัญญาตอไปไดตามปกติ ฝายปกครอง
อาจเปล่ียนแปลงหรือยกเลิกสัญญาได เพ่ือประโยชนสาธารณะแลว ฝายปกครองก็จะเขาดำเนินการ
เองเพื่อใหเ กิดความตอ เน่อื งหรอื หากเปนกรณที ่เี อกชนตองรบั ภาระมากข้ึน ฝา ยปกครองก็อาจตองเขา
ไปรว มรับภาระกบั เอกชน เพอ่ื ใหเกดิ ความตอ เนอ่ื งดว ยเชน เดยี วกนั
๓. หลกั วาดว ยการปรับปรุงเปลี่ยนแปลง
บริการสาธารณะท่ีดีน้ันจะตองสามารถปรับปรุงแกไขไดตลอดเวลาเพื่อใหเหมาะสมกับ
เหตุการณและความจำเปนในทางปกครอง ท่ีจะรักษาประโยชนสาธารณะรวมท้ังปรับปรุงใหเขากับ
วิวัฒนาการของความตองการสวนรวมของประชาชนดวย เชน เอกชนที่ไดรับมอบอำนาจจากฝาย
ปกครองใหเดินรถประจำทางแตเดิมใชรถประจำทาง ๓ คัน ก็เพียงพอแตเมื่อเวลาผานไปจำนวน
ผูใชบริการก็มีมากขึ้น ความตองการก็มากขึ้น ยอมตองมีการปรับปรุงเปล่ียนแปลงใหทันสมัย ถาไม
ปรับปรงุ ฝายปกครองก็อาจบอกเลกิ สัญญากบั เอกชนที่ไดร บั มอบอำนาจจากฝายปกครองนน้ั ได๒ ๓
การบริการสาธารณะ หมายถึง การบริการหรือกิจกรรมท่ีรัฐจัดทำขึ้นเพื่อประโยชน
สาธารณะหรือเพื่อตอบสนองความตองการของสวนรวม โดยเปนกิจการที่อยูในความอำนวยการหรือ
อยใู นความควบคุมของฝายปกครองที่จดั ทำขึน้ โดยมวี ัตถุประสงคเพอื่ สนองความตองการสวนรวมของ

๒๓ กรพจน อัศวินวิจิตร, "หลักนิติธรรมกับการบริการสาธารณะของรัฐ", วารสารศาลรัฐธรรมนูญ,
ปที่ ๑๙ เลม ท่ี ๕๕ (เดือนมกราคม-เมษายน พ.ศ. ๒๕๖๐) : ๖-๙.

๓๐

ประชาชน๒๔ อันเปน การพัฒนาคุณภาพชวี ิตที่ดใี หแกประชาชนและสรางการพัฒนาทั้งดานเศรษฐกิจ
และสังคมใหกับทอ งถิ่น รวมถึงการพฒั นาประเทศชาติในภาพรวม โดยมหี ลกั การทีเ่ ปนประเดน็ สำคัญ
ในการจัดบริการสาธารณะคือการจัดบริการสาธารณะตองดำเนินการเพื่อกอใหเกิดประโยชนแก
สวนรวม สามารถตอบสนองความตองการของทองถิ่น มีความเสมอภาค ความตอเน่ือง และความ
โปรง ใสในการใหบ ริการ๒๕

๒.๒.๑.๑ การจัดบริการสาธารณะโดยองคกรปกครองสวนทอ งถ่ินในประเทศไทย
พระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครองสวน
ทองถ่ิน พ.ศ. ๒๕๔๒ ไดมีการกำหนดอำนาจและหนา ท่ีในการจัดบริการสาธารณะใหองคการบริหาร
สวนจงั หวดั เทศบาล เมืองพทั ยา องคการบรกิ ารสวนตำบล และกรงุ เทพมหานคร มอี ำนาจและหนาท่ี
ในการจัดบริการสาธารณะใหเปนไปตามท่ีไดรับมอบหมาย และกำหนดใหรัฐบาลเปนผูจัดสรรเงิน
อุดหนุนและเงินจากการจัดสรรภาษีและอากร เพ่ือใหการดำเนินการดานสาธารณะเปนไปอยางมี
ประสิทธิภาพ๒๖ โดยภารกิจที่องคก รปกครองสวนทองถ่ินไดรับการถายโอนจากรัฐแบงออกไดเ ปน ๔
ดา นหลัก คือ ดานการจัดบริการสาธารณะทเี่ กีย่ วกบั โครงสรางพืน้ ฐาน เชน การสรา งถนน ทางระบาย
นำ้ ไฟฟาสาธารณะ และการบรหิ ารจดั การแหลง นำ้ เพ่ือการเกษตร ดา นการสงเสรมิ คณุ ภาพชวี ิต เชน
การบริการศูนยพัฒนาเด็กเล็ก การบริการสาธารณะสุขมูลฐาน การจัดการศึกษาทองถ่ิน และการ
บรกิ ารสถานที่พักผอนหยอนใจในทองถิ่น ดานการจัดระเบียบชุมชน สังคม และรักษาความสงบ เชน
การปองกันอุบัตภิ ัยทางถนน การปองกันและบรรเทาสาธารณภัย และการจัดบริการหอ งน้ำสาธารณะ
ในทองถ่ิน และดานสุดทายคือ ดานการลงทุน ทรัพยากร ส่ิงแวดลอม และศิลปวัฒนธรรม เชน การ
สงเสรมิ การทองเท่ียวและอาชีพ การพัฒนาปาชุมชน และการสงเสริมศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรม และ
จารตี ประเพณีทองถนิ่ ๒๗ เปนตน
สรุปไดวา การบริการหรือกิจกรรมท่ีรัฐจัดทำข้ึนเพื่อประโยชนสาธารณะหรือเพื่อ
ตอบสนองความตองการของสวนรวม ในการจัดบริการสาธารณะคือการจัดบริการสาธารณะตอง
ดำเนินการเพื่อกอใหเกิดประโยชนแกสวนรวม สามารถตอบสนองความตองการของทองถิ่น
มีความเสมอภาค ความตอเน่ือง และความโปรงใสในการใหบริการ มีหนาท่ีและอำนาจดูและจัดทำ
บริการสาธารณะ และกิจกรรมสาธารณะเพ่ือประโยชนของประชาชนในทองถ่ินตามหลักการพัฒนา

๒๔ อรทัย กกผล, "เคลด็ ลับการจัดบรกิ ารสาธารณะทอ งถ่นิ : บทเรียนจากรางวัลพระปกเกลา ๕๑",
(กรุงเทพมหานคร : บรษิ ัทสเจรญิ การพิมพจำกัด, ๒๕๕๒), หนา ๔.

๒๕ นราธิป ศรีราม, “แนวคิดเก่ียวกับการจัดบริการสาธารณะของทองถิ่น”, เอกสารการสอนชุด
วิชาการจัดบริการสาธารณะของทองถิ่น หนวยท่ี ๑-๗, (นนทบุรี : สำนักพิมพมหาวิทยาลัยสโุ ขทัยธรรมาธิราช,
๒๕๕๗), หนา ๑-๖.

๒๖ สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา, พระราชบัญญัติกำหนดแผนและข้ันตอนการกระจายอำนาจ
ใหแ กอ งคกรปกครองสวนทอ งถน่ิ พ.ศ. ๒๕๔๒, (กรงุ เทพมหานคร : สำนักงานกฤษฎีกา, ๒๕๔๒), หนา ๕-๙.

๒๗ กรมสงเสริมการปกครองทองถ่ิน กระทรวงมหาดไทย, สรุปสาระสำคัญมาตรฐานการบริการ
สาธารณะขององคกรปกครองสวนทองถิ่น, (กรุงเทพมหานคร : กรมสงเสริมการปกครองทองถิ่น, ๒๕๕๐),
หนา ๑-๖๘.

๓๑

อยางย่ังยืนรวมทั้งสงเสริมและสนับสนุนการจัดการศึกษาใหแกประชาชนในทองถ่ิน และการ
พัฒนาการสงเสริมการปกครองทองถ่ินคือการเสริมสรางประสิทธิภาพการจัดบริการสาธารณะของ
ทองถ่นิ เพอื่ การหนุนเสริมการเปน ประเทศที่พัฒนาแลว และยุทธศาสตรประเทศไทย ๔.๐

๒.๒.๒ ปจ จัยดานประสทิ ธิผลการทำงาน

๒.๒.๒.๑ ความหมายของประสทิ ธิผล
คำวา ประสิทธิผล (Effectiveness) ไดมีผูใหคำนิยามไวหลากหลายและมีความหมาย
ทค่ี ลายคลงึ กนั ดงั ตอ ไปน้ี
ในพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒๒๘ ไดใหความหมายของคำวา
ประสิทธิผล หมายถึง ผลสำเร็จหรอื ผลทเี่ กิดขึ้น
ความหมายของคำวา ประสิทธิผล (Effectiveness) วาเปนความสามารถในการท่ีจะ
บริหารงานใหไดผลผลิต (Output) มากท่ีสุด เม่ือเปรียบเทียบกับวัตถุประสงคหรือเปาหมายท่ีทาง
ฝายบริหารไดกำหนดไวตามสมการ ประสทิ ธิผล = ทางเลอื กท่ีมีผลลัพธท ี่ได > เปาหมายที่ไดกำหนด
เอาไว๒ ๙
ประสทิ ธิผลคือการท่ีกลุมสามารถทำงานท่ีไดรบั มอบหมายมาใหบรรลตุ ามวัตถปุ ระสงคได
และถอื วาเปน ประสิทธผิ ลของกลมุ ๓๐
ความหมายของประสิทธผิ ลขององคการในมุมมองของตำแหนงการตอรองขององคการวา
หมายถึง เปนความสามารถขององคการในการไดมาของทรัพยากรที่หายากและมีมูลคาจาก
สภาพแวดลอมหรืออีกนัยหนึ่งก็คือเปนการประเมินดานความสามารถขององคการในฐานะที่เปน
ระบบการของการไดม าของทรพั ยากร๓๑
สรุปไดวา ประสิทธผิ ลน้ันคือ ความสามารถในการดำเนนิ งานแลวประสบผลสำเร็จ และมี
ระดบั ของการบงั เกิดผลผลสำเรจ็ โดยตรงและครบถวนตามทไี่ ดมีการบรรลุวัตถุประสงคตามเปาหมาย
ท่ีกำหนดไวลวงหนา ท้ังในดานผลผลิตและผลลัพธของการดำเนินการจัดการ และเห็นเปนรูผลของ
งานชดั เจนตามการทำงาน

๒๘ ราชบัณฑิตยสถาน, พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน, (กรุงเทพมหานคร : อักษรเจริญทัศน,
๒๕๕๔).

๒๙ วันวิสาข พวงมะลิ, “ปจจัยท่ีสงผลกระทบตอประสิทธิผลของการควบคุมภายในตามแนวทาง
COSO กรณีศึกษา การไฟฟาสวนภูมิภาคเขต ๑ ( ภาคใต) จังหวัดเพชรบุรี”, วิทยานิพนธบัญชีมหาบัณฑิต
สาขาวชิ าการบัญช,ี (คณะพาณิชยศาสตรแ ละการบัญชี : มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, ๒๕๕๔), หนา ๑๗.

๓๐ พิมพมาดา อณพัชทัศพงศ, “วัฒนธรรมมีองคการท่ีมีอิทธิพลตอประสิทธิผลขององคการ :
กรณีศึกษา สถาบันวิจัยวิทยาศาสตรสาธารณสุข”, วิทยานิพนธศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการจัดการ
สาธารณะ (คณะการจัดการและการทอ งเท่ยี ว : มหาวิทยาลัยบูรพา, ๒๕๕๕), หนา ๑๗.

๓๑ ทิรศั มช ญา พิพัฒนเพ็ญ และคณะ, “การประเมินประสิทธภิ าพและประสิทธผิ ลการปฏิบัติราชการ
ของ เทศบาลนครสงขลา”, รายงานการวิจัย (มหาวทิ ยาลัยหาดใหญ, ๒๕๕๗), ๑๖-๑๗.

๓๒

๒.๒.๒.๒ ความสำคญั ของประสิทธิผล
ความสำคัญของ ประสิทธิผล วาเปนความสามารถขององคการในการสรางการปฏิบัติ
การในการดำเนินงานใหบรรลุวตั ถุประสงคตามจุดมุงหมายที่วา งไว โดยบางครั้งไมไดคำนึงถึงปริมาณ
ทรัพยากรที่ใชในกระบวนการของการดำเนินงานและไดใหความสำคัญในความแตกตางระหวาง
ประสิทธิภาพและประสิทธิผลไววา ประสิทธิภาพน้ันถือไดวาเปนการท่ีมีการใชทรัพยากรส้ินเปลือง
นอยที่สุด แตในสวนของประสิทธิผลน้ัน ไดคำนึงถึงความสำคัญในแงความสามารถที่จะบรรลุ
ในเปาหมายท่ีกำหนดไว แตสองคำน้ี มีความหมายที่ใกลเคียงและเก่ียวของกันคือองคการจะมีวิธี
ดำเนินการปฏบิ ตั ิการในการใชทรพั ยากรใหสิ้นเปลอื งนอ ยทส่ี ดุ โดยมีเปา หมายคือประสิทธิผล๓๒
ความสำคัญในเร่อื งประสทิ ธิผลองคการวา ประสิทธผิ ลนั้นไดเกิดขึ้นมาอยางยาวนานและ
กวางขวาง ต้ังแตยุคแรกในการศึกษาเกี่ยวกับทฤษฎีองคการและถือไดวามีความสำคัญ เพราะเปน
แกนของแนวคิดที่มีผลในการขับเคล่ือนองคการในดานตาง ๆ เชนโครงสรา งขององคก ารวัฒนธรรม
ขององคการภาวะผูนำการวางแผนทางดานยุทธศาสตรขององคการเพ่ือใหเกิดผลตามเปาหมายของ
องคการ ดังน้ันประสิทธิผลขององคการจึงถือไดวามีความสำคัญเพราะเปนเปาหมายสูงสุดของ
ผูบริหารที่จะตองบรรลุถึง และประสิทธิผลขององคการ(Organization Effectiveness) ก็ยังมี
ค ว า ม ส ำ คั ญ ต อ ทิ ศ ท า งข อ ง อ ง ค ก า ร เพ ร า ะ เป น ก า ร ม อ งใน ร ะ ดั บ ข อ ง อ งค ก า ร ที่ จ ะ บ ร ร ลุ ต า ม
วัตถุประสงค ที่ต้ังไวในระยะสนและระยะยาว ท้ังในเชิงกระบวนการและผลลัพธ ซึ่งสามารถท่ีจะ
สงผลในเรอ่ื งของความอยูรอดขององคก ารดว ย๓๓
สรุปไดวา ความสำคญั ของประสิทธิผลนัน้ คือความสามารถขององคการในการสรางการ
ปฏิบัติการในการดำเนินงานใหบรรลุวัตถุประสงคตามจุดมุงหมายที่วางไว ตามแผนงานและ
ยทุ ธศาสตรขององคก ารใหเกิดผลตามเปาหมาย

๒.๒.๓ ปจ จัยดานการสอ่ื สารทางการเมอื ง (Political Communication)
การส่ือสารถือเปนหัวใจสำคัญของการติดตอสัมพันธของมนุษย ในทางการเมืองการ
สื่อสารทำหนาที่ในการถายทอดความรูและขาวสารเกี่ยวกับสิ่งท่ีเกิดข้ึนในระบบการเมืองหรือที่
เรียกวา การส่ือสารทางการเมือง๓๔ ทำใหเกิดการไหลเวียนของสารอันจะชวยใหประชาชนไดเรียนรู
และเขาใจกระบวนการตาง ๆ ในทางการเมือง และสามารถตัดสินใจประเด็นทางการเมืองไดอยาง
ถกู ตองและมีเหตผุ ล นั่นคือ สามารถเขามสี วนรว มทางการเมอื งไดอยา งมีประสทิ ธิภาพ

๓๒ วรพล สุพรรณอวม, “ปญหาและอุปสรรคในการปฏิบัติงานของเจาหนาท่ีตำรวจกองกำกับ
การสวัสดิีภาพเด็กและสตรี”, สารนิพนธปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาการบริหารงานยุติธรรม (คณะสังคม
สงเคราะหศาสตรมหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร, ๒๕๕๔), ๑๕-๑๖.

๓๓ ปริญ บุญฉลวย, “วัฒนธรรมองคก าร องคการการเรยี นรู กับประสิทธิผลองคก ารของศาลยุตธิ รรม
: ตวั แบบสมการโครงสราง”, วิทยานพิ นธป รัชญาดษุ ฎีบัณฑิต สาขาวิชาพัฒนาสังคมและการจดั การสิง่ แวดลอ ม,
(คณะพฒั นาสังคมและการจัดการส่ิงแวดลอม: สถาบนั บัณฑิตพัฒนาบริหารศาสตร, ๒๕๕๖), ๑๐.

๓๔ สรุ พงษ โสธนะเสถียร, การส่อื สารกับสังคม, (กรุงเทพมหานคร: โรงพมิ พจุฬาลงกรณมหาวทิ ยาลัย,
๒๕๓๓), หนา ๑๑๘-๑๒๔.

๓๓

ส่ือมวลชน (Mass Media) จะเปนตัวกระตุนและมีอิทธิพลในการกำหนดพฤติกรรม
ทางการเมืองของประชาชนไดอยางมาก โดยหากมีการพัฒนาของส่ือมวลชนไปมากเทาไร ก็ย่ิงจะทำ
ใหบุคคลใหความสนใจและเขา รวมทางการเมืองในระดับชาติมากขึ้นเทา นั้น๓๕ การที่คนรหู นังสือมาก
ข้ึนจะทำใหม ีโอกาสรบั ทราบขาวสารตาง ๆ จากสือ่ มวลชน อันจะชวยกระตนุ ใหคนสนใจ และเขารวม
ในกระบวนการพัฒนาทางการเมืองและเศรษฐกิจตามไปดวย ทำนองเดียวกับ Rogers ที่เห็นวาหาก
คนมีความรูหนังสือและเปดรับสื่อมวลชนแลว จะทำใหบุคคลน้ันเปนคนทันสมัย คือ สามารถเขาใจ
บทบาทของผูอ่ืนได มีความกลาท่ีจะยอมรับนวัตกรรม มีความรูทางการเมืองมีแรงจูงใจใฝสัมฤทธิ์
และมีความหวังในดานการศกึ ษาและอาชีพดวย อิทธิพลของส่ือมวลชนดังกลา วนบั วาเปนแรงกระตุน
สำคัญที่สงผลกระทบตอความรูสึกเช่ือม่ันของประชาชนที่มีตอการทำงานของรัฐบาลหรือผูดำรง
ตำแหนงทางการเมอื ง อนั หมายความรวมถงึ การตอบสนองของระบบการเมอื งอกี ดว ย

การสื่อสารจึงเปนเครื่องมือสำคัญของการพัฒนาทางการเมือง ทั้งนี้เพราะสถาบันการ
ส่ือสารสามารถพัฒนากระบวนการของสถาบันทางการเมืองและระบบการเมืองก็พยายามขยาย
การศึกษาออกไป ไดพิสูจนใหเห็นวาการสื่อสารเปนรากฐานที่จำเปนตอการระดมมวลชนและการ
พัฒนาทางการเมืองอยา งแทจ รงิ

การมสี วนรวมทางการเมืองของคนอเมริกันในเชิงพหมุ ิตเิ กีย่ วกับปจจัยดา นส่ือมวลชน พบ
ในลักษณะที่คลายกันวา การกระจายเสียง, การชวยอุดหนุนในการลงโฆษณา และการจัดใหมีเวที
สาธารณะปราศรัยตอบโตกันระหวางผูเขาแขงขันทางโทรทัศนโดยเฉพาะในชวงของการเลือกต้ังมี
อิทธพิ ลสำคญั ตอการตัดสนิ ใจทางการเมืองในการเลือกผแู ทนของประชาชนมากกวาปกติ

จากการสำรวจงานวจิ ยั ในประเด็นเรอื่ งการสื่อสารทางการเมืองของไทย พบวาการเปดรับ
สื่อมวลชน ประสบการณทางการเมือง และการส่ือสารระหวางบุคคลเปนปจจัยท่ีมีอิทธิพลตอ
ความสนใจทางการเมือง และผูท่ีมีระดับการส่ือสารทางการเมืองสูงมีแนวโนมจากเขารวมทาง
การเมอื งสงู กวาผูท่ีระดับการสื่อสารต่ำกวา โดยประชาชนในชนบทท่ีไดรับขาวสารจากการเปดรับสื่อ
(mass media) ในระดับท่ีสูงกวา การไดร ับขาวสารกนั เองระหวา งบคุ คลจะเขามีสวนรวมทางการเมือง
ดว ยความสำนึกของตนเอง สำหรับผูที่ไดร ับขาวสารจากตวั บุคคลมากกวาการเปด รับสอื่ เองจะเขา รว ม
ทางการเมืองในลักษณะของการถูกระดม อันเนื่องมาจากขาวสารที่ไดรับจากส่ือจะทำใหบุคคล
เกิดความรูความเขาใจมากขึ้นเกิดความสนใจมากขึ้น และทำใหเกิดการรวมกลุม กันมากขึ้น สามารถ
กลา วไดวา ปจ จยั ดานการสอ่ื สารทางการเมอื งมีอทิ ธพิ ลสำคญั ตอ ความไววางใจทางการเมือง สามารถ
สรุปปจ จัยองคป ระกอบไดด ังแผนภาพ

๓๕ Stoker, Gerry, “Introduction: Normative Theories of Local Government and
Democracy”, In Rethinking Local Democracy edited by Desmond King and Gerry Stoker,
(London: Macmillan, 1996), p. 212.

๓๔

ความสนใจทางการเมอื ง

การสอ่ื สาร
ทางการเมือง

การไดร บั ขาวสารทางการเมือง

แผนภาพที่ ๒.๑ ปจจัยองคป ระกอบของการส่ือสารทางการเมือง

การส่ือสารทางการเมืองทั้งในความหมายเชิงกวางและเชิงแคบ ในความหมายเชิงกวาง
การส่ือสารทางการเมอื ง หมายถงึ กิจกรรมการสอื่ สารท่มี นุษยทำข้ึนหรือเกดิ ข้ึนนอกบานเรอื นของตน
การยื่นขอเรียกรองระหวาง ประเทศ หรือการกลาวคำปราศรัยของนักการเมืองยอมหมายถึง
การส่ือสารทางการเมือง สวนในความหมายเชิงแคบ กลาวคือ การส่ือสารทางการเมือง หมายถึง
กิจกรรมใด ๆ ของสถาบันเฉพาะ ซ่ึงถูกจดั ตั้งขน้ึ เพื่อทำหนาท่ีในการกระจายขอมูลขาวสาร ความคิด
และทัศนคติ อันเกี่ยวกับเร่ืองการเมืองการปกครอง ซ่ึงสวนใหญแลว การศึกษาเร่ืองการส่ือสารทาง
การเมือง มักจะมองการส่ือสารทางการเมือง โดยนัยแหงความหมายแคบนี้ เชน การศึกษาเรื่องการ
รณรงคหาเสียงในการเลือกต้งั อาจเนนในเรือ่ งการใชโทรทัศน โปสเตอรและการกลาวคำปราศรยั ของ
พรรคและนักการเมือง เปนตน อาจกลาวไดวา การสื่อสารทางการเมืองเปนกระบวนการถายทอด
และการแพรของขาวสารทางการเมือง อันเกี่ยวกับการเมืองระหวางผูมีตำแหนงทางการเมืองกับ
ประชาชน หรือระหวางนักการเมืองกับสถาบันทางการเมืองท่ีครอบคลุมการสื่อสาร ในทุกกิจกรรม
ของมนุษยทางสังคมและการเมือง รวมท้ังเปนการจัดระเบียบทางสังคม เพื่อใหคนในสงั คม เกิดความ
เขาใจซ่ึงกันและกันและอยูรวมกันอยางมีความสุขในสังคมการเมือง เชน การเขารวมทางการเมือง
การเลือกสรรคทางการเมือง การสื่อสารทางการเมืองไววา “เปนการอภิปรายเก่ียวกับการจัดสรร
ทรัพยากรสาธารณะ (รายไดจากภาษี) อำนาจรัฐ (ใครเปนผูมอบอำนาจในการตรากฎหมายการ
ตดั สนิ ใจในการใชอำนาจนิติบัญญัตแิ ละอำนาจบรหิ าร) การอนุญาตทเี่ ปนทางการ (รัฐจะใหประโยชน
หรือลงโทษอยา งไร)๓๖

๑. การสื่อสารทกุ รูปของนักการเมืองและผูท่ีเกี่ยวของทางการเมอื งในการบรรลุเปาหมาย
อยางใดอยา งหนึ่ง

๒. การสื่อสารท่ีสงถึงนักการเมืองและผูท่ีเก่ียวของทางการเมอื งโดยผูท่ีไมใชนักการเมือง
เชน ผมู ีสิทธิอ์ อกเสียงเลือกต้ัง และคอลมั นิสตห นงั สือพิมพ

๓๖McNair, B., An Introduction to Political Communication, (2nd ed.), (New York, NY:
Routledge, 2003), pp. 3-4.