ความไว้วางใจทางการเมืองของประชาชนที่มีต่อนักการเมืองท้องถิ่น ในจังหวัดขอนแก่น THE POLITICAL TRUST OF PEOPLE TOWARDS LOCAL POLITICIANS IN KHONKAEN PROVINCE

๓๕

๓. การสื่อสารและกิจกรรมของบุคคลท่ีกลาวมาขางตน ที่ปรากฏในการรายงานขาวบท
บรรณาธกิ าร และรปู แบบอน่ื ๆ ของสอื่ ในการกลาวถึงการเมือง๓๗

สรปุ ไดวา การสอื่ สารทางการเมือง เปนการส่ือสารของนักการเมืองถึงประชาชนท่ีไดเลอื ก
ตนเขามา การที่ประชาชนเลือกเขามามีความคาดหวังวานักการเมืองทองถิ่นท่ีตนเลือกเขามานั้น
สามารถสนองเจตนารมณของตนเองและทองถิ่น ในการสรางประโยชนใ หก ับทองถิน่ ตามนโยบายที่ได
หาเสยี งไวไ ด

๒.๒.๔. ปจจัยดา นบุคลกิ ภาพ
บุคลิกภาพของผนู ำมคี วามสำคญั ตอ ความสำเร็จ หรือความลม เหลวในการบรหิ ารงานเปน
อยางยิ่ง ผูนำที่มีบุคลิกภาพดียอ มไดร ับการยอมรับนบั ถือจากผใู ตบังคบั บัญชา เมือ่ การยอมรับเกิดข้ึน
การบริหารงานยอมดำเนินไปไดอยางราบรื่นเพราะจะไดรับความรวมมือในทุก ๆ ดานบุคลิกภาพจึง
เปนเรอื่ งทน่ี ักวจิ ัยใหความสนใจศึกษาคนควาตั้งแตอ ดีตจนถึงปจจุบัน เพ่ือเปนแนวทางในการคดั เลอื ก
สรรหาผูนำใหสอดคลองกับนโยบายในการพัฒนาประเทศ ผูนำจึงจำเปนจะตองมีบุคลิกภาพท่ี
เหมาะสม เปนผูนำท่ีทันสมัย ซึ่งบุคลิกภาพเปนลักษณะเฉพาะสวนบุคคลที่แสดงออกถึงความเปน
ตัวตนของแตล ะบุคคลนัน้ ๆ

๒.๒.๔.๑ ความหมายของบุคลิกภาพ
บุคลิกภาพ หมายถึงลักษณะเฉพาะตัวของบุคคลท้ังที่สามารถมองเห็นไดโดยตรง เชน
รูปรางหนาตา กริยามารยาท การแตงตัว การพูดจา และไมสามารถมองเห็นไดโดยตรง เชน
สติปญญา ความถนัด อารมณ ทำใหสามารถแยกไดวาบุคคลแตละบุคคลแตกตางกันอยางไร ซึ่งสิ่ง
เหลา น้ี หลอมตัวจากพันธุกรรม การเรยี นรูวัฒนธรรมและสิง่ แวดลอม ดังนน้ั บุคลิกภาพจึงไมเปนสิ่งที่
ตายตวั สามารถเปลีย่ นแปลงได บุคลกิ ภาพจึงเปนเอกลกั ษณเฉพาะตวั ของ บคุ คลและกลุมบุคคล๓๘
บุคลิกภาพคือคุณลักษณะ และพฤติกรรมตาง ๆ ของบุคคล ที่แสดงออกท้ังภายในและ
ภายนอก ที่ถูกหลอหลอมมาจากประสบการณ วิธีการปรับตัวและสิ่งแวดลอม ซึ่งสงผลตอความคิด
อันเปน ผลทำใหต นเองแตกตางจากบคุ คลอนื่ ๆ๓๙
สรุปไดวาบุคลิกภาพ หมายถึง ลักษณะท่ีเปนนิสัยและพฤติกรรมที่เปนเอกลักษณของ
บุคคลนั้น ท่ีใชในการตอบสนองและปรับตัวใหเขากับสิ่งแวดลอ มตาง ๆ ตามสถานการณท่ีเกิดขึ้นใน
และทำใหบ ุคคลแตละคนใหม ีบคุ ลิกภาพแตกตางกันออกไป จนมีลกั ษณะเปนเอกลักษณเฉพาะตน

๓๗อลงกรณ อรรคแสง, “พัฒนาทางการส่ือสารการมีสวนรวมทางการเมืองในสังคมไทย ตั้งแตป
พ.ศ. ๒๕๐๐-๒๕๕๓”, (กรุงเทพมหานคร : มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, ๒๕๕๓), หนา ๗.

๓๘ นันทนภสั ต้ังภรณพ รรณ, "ความสมั พันธระหวา งบุคลกิ ภาพกับการเผชิญปญหาและฝาฟนอปุ สรรค
ของนักศึกษามหาวทิ ยาลัยราชภฏั นครราชสีมา", วิทยานพิ นธครุศาสตรมหาบณั ฑิต สาขาวชิ าจติ วิทยาการศกึ ษา,
(บัณฑิตวทิ ยาลยั : มหาวิทยาลยั ราชภฏั นครราชสมี า, ๒๕๕๓).

๓๙ วรรณสิริ สุจริต, "บุคลิกภาพหาองคประกอบ อิทธบิ าท ๔ การสนับสนุนทางสังคมและพฤติกรรม
ความสุขในการทำงาน", วิทยานิพนธวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาจิตวทิ ยาอตุ สาหกรรมและองคการ, (บัณฑิต
วิทยาลยั : มหาวิทยาลยั เกษตรศาสตร, ๒๕๕๓).

๓๖

๒.๒.๔.๒ องคประกอบของบคุ ลิกภาพ
บุคคลแตละคนมีบุคลิกภาพที่แตกตางกันไป โดยแตละคนนั้นจะมีพฤติกรรมพิเศษเปน
ของตนเอง ต้ังแตลักษณะทางกายภาพ ตลอดจนลักษณะท่ีซอนเรนท่ีอยูภายใน ที่พรอมจะแสดง
ออกมาเมื่อมีเหตุการณหรือสถานการณตาง ๆ ท่ีเกิดขึ้น หรือเมื่อมีส่ิงเราเกิดขึ้น ซ่ึงแตละคนจะมี
เอกลักษณเปนของตนเอง บุคลิกภาพประกอบดวยลักษณะหลายประการบางอยางก็สามารถสังเกต
เห็นได แตบางอยางก็ไมสามารถสังเกตเห็นไดทั้งนี้ มีนกั จิตวิทยาหลายทา นใหความสนใจศึกษาบุคลิก
ภาพ ซง่ึ พบวาบุคลิกภาพสวนใหญมีลักษณะตรงกันหาองคป ระกอบ ซึ่งนักทฤษฎีแตละทานมีการจัด
กลุมแบงคณุ ลกั ษณะและใหช ื่อในแตละองคป ระกอบแตกตา งกนั ออกไปดังทผี่ ูวจิ ัยไดแสดงไวดงั นี้
จากองคป ระกอบของ Cattell กับกลมุ ตัวอยางทเ่ี ปนเจา หนา ที่กองทัพอากาศกอนแลวจึง
ทำการศึกษาในข้ันอ่ืน ๆ ตอไปจนสรุปผลงานไดวาบุคลิกภาพของทุกกลุมมีลักษณะตรงกันหา
องคป ระกอบนำไปตัง้ ช่อื สรปุ ความหมายใหเปน คำสนั้ ๆ ตามการใชคำในหลักภาษาไดแ ก
๑) ปกปดซอนเรน (Secretive) ประกอบดวยซอนเรน (Secretive) นิ่งเงียบ (Silent)
ไมของเก่ียวกับผูใด (Self-contained) และการถือสันโดษ (Reclusive) ตรงกันขามกับลักษณะชอบ
สงั คม (Sociable) และชา งพูด (Talkative)
๒) ความใจเย็น (Composure) ประกอบไปดว ยการมจี ติ ใจสงบ (Composed) และการมี
ความเที่ยงตรง (Poised)
๓) ใหความรวมมือ (Cooperative) ประกอบไปดวยใหความรวมมือ (Cooperative)
เมตตากรณุ า (Good-natured) และความออ นโยน (Mild)
๔) ความเปนศิลปน (Artistic) ประกอบไปดวยความเปนศิลปน (Artistic) ความมี
จนิ ตนาการ (Imaginative) และการใฝ หาความรู (Intellectuanl)
๕) การมีความรับผิดชอบ (Responsible) ประกอบดวยการมีความรับผิดชอบ
(Responsible) และการมศี ลี ธรรม (Scrupulous)
ผูเช่ียวชาญดานการบริหารจัดการไดศึกษารวบรวมแนวคิดทฤษฎีที่สามารถนำไป
ประยุกตใชในการบริหารจัดการูองคการไดสรุปประเด็นสำคัญของบุคลิกภาพหาองคประกอบใน
มมุ มองการทำงานและพฤตกิ รรมของ บคุ คลในองคการไวดังน้ี
๑. รูปแบบการแสดงออก (Expressive Style) เปนลักษณะที่แตละบุคคลจะแสดงออก
ทางคำพูดีหรือพฤติกรรมดวยตนเองอยางไรตัวอยางเชนลักษณะพฤติกรรมของ บุคคลอาจจะมีชวง
ระหวางจากการนง่ิ เงยี บและระมดั ระวังตวั ไปจนถึงลกั ษณะการชางพูด
๒. รูปแบบการปฏิสมั พันธระหวาง บุคคล (Interpersonal Style) เปนพฤติกรรมของแต
ละบคุ คลท่ีซึง่ มปี ฏสิ ัมพนั ธกบั บุคคลอืน่ อยางไร ตวั อยางเชน พฤตกิ รรมของบุคคลอาจจะมีชวงระหวาง
จากการเย็นชาและเหินหา ง ไปจนถึง ความอบอุน และใกลช ิดสนิทสนม
๓. รูปแบบการทำงาน (Work Style) เปนลักษณะของบุคคลในการทำงานและการมี
ความรับผิดชอบวาเปนอยางไร ตัวอยางเชน รูปแบบของแตละบุคคลอาจะมีชวงระหวางจากการ
ทำงานดวยความใสใจในรายละเอียด และยึดถือแบบแผนโครงสราง ไปจนถึงการมองแบบกวาง ๆ
และแนวทางที่เปน ไปเองตามธรรมชาติ

๓๗

๔. รูปแบบอารมณ (Emotional Style) เปนลักษณะการแสดงออกทางอารมณของ
บุคคลวาเปนอยางไร ตัวอยางเชน พฤติกรรมของ บุคคลอาจจะมีชวงระหวางจากแบบไรอารมณ
ความรูสกึ และมคี วามคงท่ีไปจนถงึ การใชอ ารมณอยา งมากมายและอารมณเ ปลย่ี นแปลงงา ย

๕. รูปแบบการใฝ หาความรู (Intellectual Style) เปนลักษณะการเรียนรู การคิด การ
ตัดสินใจของ บุคคลวาเปนอยางไร เชน รูปแบบของแตละบุคคลอาจจะมีชวงระหวางจากการเรียนรู
การคิดและการตัดสินใจในแบบงาย ๆ ธรรมดาและเปนแนวทางแบบด้ังเดิม ไปจนถึงแบบที่
สลับซบั ซอ นและแนวทางที่แปลกใหม๔ ๐

สรปุ ไดว า องคป ระกอบของบุคลิกภาพ ๕ ประการคือ การควบคมุ ทางอารมณทีแ่ สดงเปน
พฤติกรรมออกมาจากภายในเปนพฤติกรรมภายนอกทั้งเชิงบวกและเชิงลบ ซ่ึงเชิงบวกจะทำใหมี
ลักษณะที่ดีและเชิงลบจะเปน ลกั ษณะที่ไมด ี หรือเปนการแสดงอาการตามอารมณค วามรูส ึกนกึ คิดของ
บุคคลน้ัน ๆ หรือการควบคุมบังคับหรือเปนแสดงพฤติกรรมชวยสรางความเชื่อมั่น และทำใหบุคคล
อนื่ เกดิ ความรูสกึ ยินดีและไมย ินดี

ตารางท่ี ๒.๒ สรปุ แนวคิดเกีย่ วกบั ปจจัยความไวว างใจทางการเมอื ง

นกั วิชาการหรอื แหลงขอมูล แนวคดิ หลกั
ทิพยพาพร ตันตสิ นุ ทร, การจัดทำนโยบายของพรรคการเมือง ตองตอบ
(http://www.fpps.or.th/news. สนองความตองการของประชาชน มีวิสัยทัศนโดย
php?detail=n๑๑๒๕๘๕๘๘๙๘.news) คำนึงถึงความเปล่ียนแปลงของสังคมภาพแวดลอม
และความตองการในอนาคต
สนธกิ าญจน เพ่อื นสงคราม, น โย บ า ย ถื อ เป น ป จ จั ย ส ำ คั ญ ใ น ก า ร ก ำ ห น ด
(๒๕๖๐, ๙) ความสำเรจ็ และความลม เหลวในการบรหิ ารประเทศ
ถวัลยร ัฐ วรเทพพฒุ ิพงษ, นโยบายสาธารณะ เปนแนวทางปฏิบัติของ
(๒๕๔๑, หนา ๕) รัฐบาลเพ่ือแกปญหาในปจจุบัน เพื่อปองกันปญหาใน
อนาคต และเพ่อื กอ ใหเกดิ ผลที่พึงปรารถนา
สยามรัฐ,
(https://siamrath.co.th/n/๙๔๔๑๐) ปญหาการปฏิบัติงานของ อปท. การรายงาน
ขอมูล ตามสั่งการจากหนวยเหนือขาดทิศทางกรอบ
ในการช้ีแนะนำที่ชัดเจน ทำใหการรายงานกิจกรรม
ตาง ๆ ของอปท. ขาดความนาเชื่อถือ และในภารกิจ
หนา ที่ของทองถ่ินไมมีการกำหนดสวนราชการ (สำนัก
หรอื กอง) ใหครบครอบคลุมในทุกภารกิจสำคัญ

๔๐ Cook, C. W. and Hansaker, P. L. (2001), Management and Organization Behavior,
New York : McGraw-Hill, Inc., 183.

นกั วิชาการหรอื แหลง ขอ มูล ๓๘
กรพจน อัศวนิ วจิ ติ ร,
(๒๕๖๐, ๖-๙) แนวคิดหลกั
อรทัย กกผล, บริการสาธารณะที่ดีจะตองปรับปรงุ แกไ ขได และ
(๒๕๕๒, ๔) รักษาประโยชนสาธารณะรวมทั้งปรับปรุงใหเขากับวิว
นราธปิ ศรีราม, ความตองการสว นรวมของประชาชนดว ย
(๒๕๕๗, หนา ๑-๖)
การบริการสาธารณะ หมายถึง การบริการหรือ
สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎกี า, กจิ กรรมท่รี ฐั จัดทำขึ้นเพอ่ื ประโยชนส าธารณะหรือเพ่ือ
(๒๕๔๒, หนา ๕-๙) ตอบสนองความตอ งการของสวนรวม

กรมสงเสริมการปกครองทองถิน่ การจัดบริการสาธารณะคือ การดำเนินการเพ่ือ
กระทรวงมหาดไทย, กอ ใหเกิดประโยชนแกสวนรวม สามารถตอบสนองความ
(๒๕๕๐), หนา ๑-๖) ตองการของทองถิ่น มีความเสมอภาค ความตอเน่ือง
และความโปรงใสในการใหบรกิ าร
รสคนธ รัตนเสริมพงศ,
(๒๕๕๗, หนา ๑๕) พ ร ะ ร า ช บั ญ ญั ติ ก ำห น ด แ ผ น แ ล ะข้ั น ต อ น ก า ร
กระจายอำนาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถิ่น
รสคนธ รัตนเสริมพงศ, พ.ศ. ๒๕๔๒ ไดมีการกำหนดอำนาจและหนาท่ีใน
(๒๕๕๗, หนา ๑๗) การจัดบริการสาธารณ ะใหเป นไป ตามที่ไดรับ
มอบหมาย และกำหนดใหรัฐบาลเปนผูจัดสรรเงิน
อุดหนุนและเงินจากการจัดสรรภาษีและอากร เพื่อ
ดำเนนิ การดา นบริการสาธารณะอยา งมีประสทิ ธภิ าพ

ภารกิจท่ีองคกรปกครองสวนทองถ่ินไดรับการ
ถายโอนจากรัฐแบงออกไดเปน ๔ ดานหลัก คือ ดาน
การจัดบริการสาธารณะที่เกี่ยวกับโครงสรางพ้ืนฐาน
ดานการสงเสริมคุณภาพชีวิต ดานการจัดระเบียบ
ชุมชน สังคม และรักษาความสงบ และดา นการลงทุน
ทรพั ยากร สง่ิ แวดลอ ม และศิลปะ วัฒนธรรม

ปญ หาการจัดบรกิ ารสาธารณะขององคก รปกครอง
สวนทองถ่ินในระดับมหาภาค ในเชิงอำนาจการบริหาร
จัดการกิจการสาธารณะที่ไมไดรับอิสระที่แทจริงในการ
ตัดสินใจดำเนินนโยบายสาธารณะภายในทองถ่ินดวย
ขอจำกัดทางกฎหมายและงบประมาณ และมีโครงสรา ง
การบรหิ ารท่ีไมสอดคลองกับบริบทของแตละทองถิ่น

การเปดโอกาสใหประชาชนในทองถิ่นไดเขามี
สวนรวมทัง้ ในการเสนอนโยบาย การมีสวนรวมในการ
ดำเนินงาน และการตรวจสอบการใหบรกิ ารสาธารณะ
ขององคกรปกครองสว นทอ งถิ่น

นักวชิ าการหรอื แหลง ขอมูล ๓๙
วรี ะศักดิ์ เครือเทพ,
(๒๕๕๐, หนา ๑๓-๑๘) แนวคิดหลกั
การปรับแนวทางการบริหารกิจการสาธารณะใน
ราชบัณฑิตยสถาน, รูปแบบใหม ๆ เพ่ือพัฒนาการบริการสาธารณะใหมี
(๒๕๕๔) ประสิทธิภาพเพ่ิมข้ึนและเพ่ิมขีดความสามารถในการ
วันวิสาข พวงมะลิ, แกไ ขปญหา
(๒๕๕๔, หนา ๑๗) ประสทิ ธผิ ล หมายถงึ ผลสำเร็จหรอื ผลท่ีเกิดขึน้
พมิ พม าดา อณพัชทัศพงศ,
(๒๕๕๕, หนา๑๗) ประสิทธิผล = ทางเลือกที่มีผลลัพธที่ได >
ทิรศั มชญา พิพัฒนเ พญ็ และคณะ, เปาหมายทไ่ี ดกำหนดเอาไว
(๒๕๕๗, หนา ๑๖-๑๗)
ประสิทธิผลคือการท่ีกลุมสามารถทำงานท่ีไดรับ
ติน ปรชั ญพฤทธ,์ิ (๒๕๓๖, หนา๑๓๐) มอบหมายมาใหบรรลุตามวัตถุประสงคไดและถือวา
เปนประสิทธิผลของกลุม
ปริญ บุญฉลวย, (๒๕๕๖, หนา ๑๐)
ความหมายของประสิทธิผลขององคการในมุม
สรุ พงษ โสธนะเสถยี ร, มองของตำแหนงการตอรองขององคการวาหมายถึง
(๒๕๓๓, หนา ๑๑๘-๑๒๔) เปนความสามารถขององคการในการไดมาของทรัพยากร
Stoker, Gerry, (1996 , p. 212) ท่ีหายากและมีมูลคาจากสภาพแวดลอมหรืออีกนัยหนึ่ง
ก็คือเปนการประเมินดานความสามารถขององคการใน
ฐานะที่เปนระบบการของการไดมาของทรัพยากร

ประสิทธิผล เปนความสามารถขององคการใน
การดำเนินงานใหบรรลุวัตถุประสงคตามจุดมุงหมาย
ท่ีวางไว ประสิทธิภาพน้ันถือไดวาเปนการที่มีการใช
ทรัพยากรสิน้ เปลอื งนอ ยทส่ี ดุ

ความสำคัญ ในเรื่องประสิทธิผลองคการวา
ป ร ะ สิ ท ธิ ผ ล น้ั น ไ ด เกิ ด ข้ึ น ม า อ ย า ง ย า ว น า น แ ล ะ
กวางขวาง ตั้งแตยุคแรกในการศึกษาเก่ียวกับทฤษฎี
องคก ารและถอื ไดวา มคี วามสำคัญ

การสื่อสารในทางการเมือง คือ การถายทอด
ค ว า ม รู แ ล ะ ข า ว ส า ร เ ก่ี ย ว กั บ สิ่ ง ที่ เกิ ด ขึ้ น ใ น ร ะ บ บ
การเมืองหรอื ที่เรียกวา การส่ือสารทางการเมอื ง

สอ่ื มวลชน (Mass Media) จะเปนตวั กระตุนและ
มีอิทธิพลในการกำหนดพฤติกรรมทางการเมืองของ
ประชาชนไดอยางมาก

นกั วชิ าการหรือแหลง ขอมูล ๔๐
McNair, B., (2003, pp. 3-4)
แนวคิดหลัก
อลงกรณ อรรคแสง, การส่ือสารทาง การเมืองเปนกระบวนการ
(๒๕๕๓, หนา ๗) ถายทอด และการแพรของขาวสารทางการเมือง หรือ
“เป น ก าร อภิ ป ร าย เกี่ ย ว กั บ การจั ด ส รร ท รั พ ย าก ร
Shaffee,(96) สาธารณะ (รายไดจากภาษี) อำนาจรัฐ (ใครเปนผูมอบ
อำนาจในการตรากฎหมายการตัดสนิ ใจในการใชอำนาจ
นันทนภัส ต้งั ภรณพรรณ, นิติบัญญัติและอำนาจบริหาร) การอนุญาตที่เปน
(๒๕๕๓, หนา ๒๐) ทางการ (รัฐจะใหประโยชนหรอื ลงโทษอยา งไร)”
วรรณสริ ิ สจุ ริต,
(๒๕๕๓, หนา ๒๒) การสื่อสารทางการเมืองวา ๑. การส่ือสารทุกรูป
ของนักการเมืองและผูท่ีเกี่ยวของทางการเมืองในการ
บรรลุเปาหมายอยางใดอยางหนึ่ง ๒. การส่ือสารท่ีสง
ถึงนักการเมืองและผูท่ีเกี่ยวของทางการเมืองโดยผูที่
ไมใชนักการเมือง เชน ผูมีสิทธ์ิออกเสียงเลือกตั้ง และ
คอลัมนิสตหนังสือพิมพ ๓. การส่ือสารและกิจกรรม
ของบุคคลท่ีกลาวมาขางตน ที่ปรากฏในการรายงาน
ขาวบทบรรณาธิการ และรูปแบบอ่ืน ๆ ของสื่อในการ
กลาวถงึ การเมือง

ก า ร ส่ื อ ส า ร ท า ง ก า ร เมื อ ง เป น แ บ บ แ ผ น ห รื อ
กระบวนการแพรขาวสารทางการเมืองระหวางสมาชิก
กับหนวยตาง ๆ ในระบบการเมือง หรือ กลาวอีกนัย
ห นึ่ ง ได ว า ก า ร สื่ อ ส า ร ท า ง ก า ร เ มื อ งมี บ ท บ า ท เป น
ตัวกลางระหวางประชาชนและรัฐบาล โดยเปน
ชอ งทางในการเสนอขอมูลขาวสารทางการเมืองตาง ๆ
ที่เกี่ยวกับการตัดสินใจและนโยบายของรัฐบาลให
ประชาชนไดรบั รู

บุคลิกภาพ หมายถึงลักษณะเฉพาะตัวของบุคคล
ท้ังทส่ี ามารถมองเห็นไดโดยตรง

บุคลิกภาพคือคุณ ลักษณะ และพฤติกรรม
ตา ง ๆ ของบคุ คล ทแ่ี สดงออกท้ังภายในและภายนอก

๔๑

นักวิชาการหรอื แหลงขอมูล แนวคิดหลัก

Cook, C. W. and Hansaker, P. L. บุคลิกภาพหาองคประกอบในมุมมองการทำงาน
(2001, pp. 183) และพฤตกิ รรมของ บุคคลในองคการไวดงั น้ี

๑. รูปแบบการแสดงออก (Expressive Style)
๒. รูปแบบการปฏสิ มั พันธร ะหวาง บคุ คล

(Interpersonal Style)
๓. รปู แบบการทำงาน (Work Style)
๔. รูปแบบอารมณ (Emotional Style)
๕. รูปแบบการใฝ หาความรู

(Intellectual Style)

๒.๓ แนวคิดเก่ียวกับการปกครองสวนทอ งถ่นิ

จากการคนควาศึกษาแนวคิดเก่ียวกับการปกครองทองถิ่น ไดมีผูใหความหมาย หรือคำ
นยิ ามสามารถสรุปเนื้อหาสาระสำคญั ได ดงั ตอไปนี้

๒.๓.๑ ความหมายของการปกครองทองถ่นิ

การปกครองทองถิ่น หมายถึง การปกครองในรูปลักษณะการกระจายอำนาจการปกครอง
บางอยาง ซึ่งรัฐไดมอบหมายใหทองถิ่นทำกันเองเพ่ือใหประชาชนทองถ่ินไดมีโอกาสปกครอง และ
บริหารงานทองถ่ินดวยตนเองเพ่ือสนองความตองการสวนรวมของประชาชนในทองถิ่นนั้นใหงาน
ดำเนินไปอยางประหยัดมีประสิทธิภาพและมปี ระสิทธิผลใหตรงกับความประสงคของประชาชนโดย
เหตุท่ีวาประชาชนในแตละทองถิ่นนั้น ๆ ยิ่งกวาผูอ่ืนโดยการจัดใหมีเจาหนาที่ซ่ึงราษฎรในทองถ่ินได
เลือกตั้งข้ึนมาทั้งหมดหรอื แตบางสวนมาบริหารราชการในทองถ่ินน้ัน โดยมีงบประมาณของตนเอง
และมอี ิสระในการบริหารงานพอสมควร๔๑

การปกครองทองถิ่น คือ หนว ยยอยทางการเมืองของรฐั บาลระดับชาติรูปแบบของหนวย
การปกครองทองถ่ินแตกตางกันไปในแตละพ้ืนท่ีข้ึนอยูกับรูปแบบการปกครองและวฒั นธรรมของรัฐ
น้ัน ๆ โดยปกติหนวยการปกครองทองถ่ินจะปฏิบัติหนาที่ตามแนวทางของรัฐบาลกลางเพื่อความ
สะดวกและมีประสิทธิภาพในการดำเนินกจิ กรรมในระดบั ทองถ่นิ แตในบางพื้นทก่ี ารบรกิ ารสาธารณะ
จะขึ้นอยูกับประชาชนในพ้ืนท่ีน้ัน ๆ เพื่อที่จะสนองความตองการของประชาชนในพ้ืนท่ีอยาง
ถกู ตอ ง๔๒

การปกครองทองถิ่น ความหมายถึง ชุมชนที่มิไดมีอำนาจอธิปไตยเปนของตนเองและมี
สทิ ธิตามกฎหมาย (Legal Right) และมอี งคการท่ีจำเปนในการที่ควบคุมกิจกรรมของตนเองใหเปนไป

๔๑ วญิ ู อังคณารักษ, หวั อกอธบิ ด,ี (กรงุ เทพมหานคร : บรรณกิจ, ๒๕๑๙), หนา ๙
๔๒ Adrian, Charles R. “Local Government”. Encyclopaedia America. Vol. 1 7 :
Connecticut : Grolier Incorperated, 1996. pp 637.

๔๒

ตามความประสงคข องทอ งถิ่นน้ัน ๆ อนั เปนการแสดงถึงอำนาจทมี่ ีอยูของหนวยการปกครองทอ งถนิ่ ที่
จะดำเนินกิจกรรมของทองถิ่นไดอยางอิสระจากการควบคุมจากภายนอกและแสดงถึงการมีสวนรวม
ของชมุ ชนทอ งถนิ่ ในการบริหารกิจการของตนเอง๔๓

การปกครองทองถ่ิน หมายถึง การปกครอง ซึ่งราชการสวนกลางไดมอบอำนาจในการ
ปกครอง และบริหารกิจการใหแกองคกรปกครองสวนทองถิ่น ในขอบเขตอำนาจหนาที่และพ้ืนที่
ของตน ท่ีกำหนดไวตามกฎหมายโดยมีความเปนอิสระตามสมควร ไมตองอยูในบังคับบัญชาของ
ราชการสวนกลาง ราชการสวนกลางเปนเพียงหนวยคอยกำกับดูแลให องคกรปกครองสวนทองถ่ิน
ดำเนินกิจการไปดว ยความเรียบรอย หรืออีกนยั หน่ึง การปกครองสวน ทองถิ่น คอื การกระจายอำนาจ
ของราชการสวนกลางเพ่ือใหประชาชนในทองถิ่นน้ัน ๆ ไดปกครอง ตนเองตามระบอบประชาธิปไตย
ซ่ึงเปนอิสระตางหากจากการปกครองของราชการสวนกลาง ท่ีใหอำนาจแกประชาชนในทองถิ่น
ไดป กครองตนเอง๔๔

การปกครองสว นทองถ่นิ ความหมายถึง การปกครองทอ งถิ่นเปน ระบบการปกครองทีเ่ ปน
ผลสบื เนื่องมาจากการกระจายอำนาจทางปกครองของรัฐ และโดยนัยนี้จะเกิดการทำหนาท่ีปกครอง
ทองถิ่น โดยคนในทองถิ่นน้ัน ๆ องคการนี้ถูกจัดตั้งและควบคุมโดยรัฐบาล แตก็มีอำนาจในการ
กำหนดนโยบาย และควบคมุ ใหมกี ารปฏบิ ตั ิใหเ ปน ไปตามนโยบายของตนเอง๔๕

การปกครองทองถ่นิ หมายถึง การปกครองที่ รัฐบาลกลางไดมอบอำนาจให หรือกระจาย
อำนาจไปใหหนวยการปกครองท่ีเกิดจากหลักการกระจายอำนาจ ในการปกครองรวมรับผิดชอบ
ทงั้ หมด หรือแตเพียงบางสวนในการบริหารงานภายในขอบเขต อำนาจหนา ที่และอาณาเขตของตนท่ี
กำหนดไวตามกฎหมาย เปนการมอบอำนาจใหคนในทองถิ่นโดยมีอิสระในการปกครองตนเอง การ
บรหิ ารทอ งถิน่ มีงบประมาณของตนเอง มเี จา หนาที่ ของตนเองและมีฐานะเปนนติ บิ คุ คล๔๖

ไดใหความหมาย หรือคำนิยามของการปกครองสว นทองถ่ินไวม ากมาย โดยสามารถสรุป
หลกั การปกครองทอ งถิ่นในสาระสำคญั ไดด งั น้ี

๑. การปกครองของชุมชนหน่ึง ซ่ึงชุมชนเหลาเหลาน้ันอาจมีความแตกตางกันในดาน
ความเจริญ จำนวนประชากรหรือขนาดของพื้นที่ของพ้ืนท่ี เชน หนวยการปกครองทองถิ่นของไทย

๔๓ Robson, William A., “Local Government”, Encyclopedia of Social Sciences, Vol. X.,
New York: Mecmillan, 1953, pp 573.

๔๔ นครินทร เมฆไตรรัตน, สารานุกรมปกครองทองถ่ินไทย, หมวดแนวคิดพื้นฐาน : รัฐกับการ
ปกครองทองถนิ่ , สถาบัน พระปกเกลา , (กรุงเทพมหานคร : ธรรมดาเพลส, ๒๕๔๗), หนา ๒๒.

๔๕ ประธาน คงฤทธิศึกษากร, ทฤษฎีการปกครองทองถ่ิน, (กรุงเทพมหานคร : คณะรัฐศาสตร
สถาบนั บัณฑติ บรหิ ารศาสตร, ๒๕๒๕), หนา ๗.

๔๖ ชูศักดิ์ เท่ียงตรง, การบริหารการปกครองทองถิ่นไทย, (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, ๒๕๑๘) หนา ๒๐.

๔๓

จัดเปนกรุงเทพมหานคร เทศบาล สุขาภิบาล องคการบริหารสวนจังหวัด องคการบริหารสวนตำบล
และเมอื งพัทยา

๒. หนวยการปกครองทองถิ่นจะตองมีอำนาจอิสระ (Autonomy) ในการปฏิบัติหนาที่
ตามความเหมาะสมกลา วคือ อำนาจของหนว ยการปกครองทองถิน่ จะตองมีขอบเขตพอควรเพ่ือใหเกิด
ประโยชนตอการปฏิบตั ิหนาท่ีของหนวยงานการปกครองทองถนิ่ อยางแทจรงิ หากมีอำนาจมากเกินไป
ไมม ีขอบเขตหนวยการปกครองทองถน่ิ นั้นกจ็ ะกลายสภาเปนรฐั อธปิ ไตยเองเปนผลเสียตอ ความมั่นคง
ของรัฐบาลอำนาจของทองถิ่นนี้มีขอบเขตที่แตกตางกันออกไป ตามลักษณะความเจริญและ
ความสามารถของประชาชนในทองถ่ินเปนสำคัญ รวมทั้งนโยบายของรัฐบาลในการพิจารณาการ
กระจายอำนาจใหหนว ยการปกครองทอ งถ่ินระดบั ใดจึงจะเหมาะสม

๓. หนวยการปกครองทองถนิ่ จะตองมีสิทธ์ิตามกฎหมาย (Legal Rights) ท่ีจะดำเนินการ
ปกครองตนเองสิทธติ ามกฎหมายแบงไดเปน ๒ ประเภท คอื หนวยการปกครองทอ งถิ่นมีสิทธิท่จี ะตรา
กฎหมายหรือระเบียบขอบังคับตาง ๆ ขององคกรปกครองทองถิ่นเพ่ือประโยชนในการบริหารตาม
หนาท่ีและเพ่ือใชบังคับประชาชนในทองถ่ินน้ัน ๆ เชนเทศบัญญัตขิ อบังคับตาง ๆ เปนตนและสทิ ธิท่ี
เปนหลักในการดำเนินการบริหารทองถ่ินคืออำนาจในการกำหนดงบประมาณเพื่อบรหิ ารกิจการตาม
อำนาจหนาท่ีของหนวยการปกครองทอ งถ่นิ น้นั ๆ

๔. มีองคกรท่ีจำเปนในการบริหารและการปกครองตนเององคกรที่จำเปนของทองถ่ินจัด
แบงเปนสองฝายคือ องคกรฝายบริหารและองคกรฝายนิติบัญญัติ เชน การปกครองทองถ่ินแบบ
เทศบาลจะมีคณะเทศมนตรีเปนฝา ยบรหิ าร และสภาเทศบาลเปน ฝา ยนติ บิ ญั ญัติเปน ตน

๕. ประชาชนในทองถ่ินมีสวนรว มในการปกครองทองถ่ินจากแนวความคิดที่วาประชาชน
ในทองถิ่นเทานั้นที่จะรูปญหาและวิธีการแกไขของตนเองอยางแทจริง หนวยการปกครองทองถ่ินจึง
จำเปนตองมีคนในทองถ่ินมาบริหารงานเพื่อใหสมเจตนารมณและความตองการของชุมชนและอยู
ภายใตก ารควบคุมของประชาชนในทอ งถิ่น นอกจากนนั้ ยังเปน การฝก ใหประชาชนในทอ งถ่ินเขาใจใน
ระบบและกลไกของประชาธปิ ไตยอยา งแทจ ริงอีกดวย๔๗

การปกครองทองถิ่น หมายถึง การปกครองสวนหนง่ึ ของประเทศซง่ึ มีอำนาจอิสระในการ
ปฏิบัติหนาที่ตามสมควรอำนาจอิสระในการปฏิบัติหนาท่ีไมมากจนมีผลกระทบกระเทือนตออำนาจ
อธิปไตยของรัฐเพราะชุมชนทองถ่ินมิใชชมุ ชนที่มีอธิปไตย องคกรปกครองทองถ่ินมสี ิทธิตามกฎหมาย
และมีองคก รทีจ่ ำเปนเพื่อประโยชนในการปฏิบัติหนาทีข่ ององคกรปกครองทองถิ่นน่ัน และไดอธิบาย
ถึงหลกั การปกครองทอ งถนิ่ วา จะตองประกอบดว ยสาระสำคญั ดังนี้

๑. การปกครองของชุมชนหนึ่งซ่ึงอาจมีลักษณะแตกตางกันในดานความเจริญจำนวน
ประชากรหรือขนาดของพื้นท่ี

๔๗ ชูวงศ ฉายะบุตร, การปกครองทองถิ่นไทย, (กรุงเทพมหานคร : บริษัทพิฆเณศ พริ้นทติ้ง
เซ็นเตอร, ๒๕๓๙), หนา ๒๔.

๔๔

๒. การปกครองชุมชนท่ีเรียกวาเปนการปกครองทองถิ่นน้ัน องคการปกครองทองถิ่น
จะตอ งมอี ำนาจอสิ ระในการปฏิบตั ิหนา ทต่ี ามความเหมาะสมของทอ งถ่ิน

๓. องคก ารปกครองทองถนิ่ จะตองมสี ิทธติ ามกฎหมายทจี่ ะดำเนินการปกครองตนเอง
๔. องคการท่ีจะเปนในการปกครองตนเอง โดยท่วั ไปแบงเปน ๒ คือ องคการฝายบริหาร
และองคการฝายนิติบัญญัติ ซึ่งจะตองไดรับการเลือกตง้ั จากประชาชนในทองถิ่นนั้นตามหลักการและ
วธิ กี ารท่กี ำหนดไวใ นกฎหมายเลือกต้ัง
๕. ประชาชนในทองถ่ินมีสวนรวมในการปกครองอยางกวางขวางการมีสวนรวมในการ
ปกครองตนเองของประชาชนเปนหัวใจสำคัญ และเปน ทยี่ อมรับโดยทว่ั ไป๔๘
การปกครองทองถิน่ คือ การปกครองท่รี ัฐบาลมอบอำนาจใหหนวยการปกครองระดับรอง
จากรัฐบาลบรหิ ารเพ่ือประชาชน และโดยประชาชนในทองถ่ินน้ัน หรือการปกครองที่รัฐบาลกระจาย
อำนาจใหประชาชนในทองถ่ินหนึ่งจัดการปกครองและดำเนินการบางอยางเพ่ือผลประโยชนของรัฐ
และผลประโยชนข องประเทศ๔๙

ไดนิยามการปกครองทองถิ่นคือ การปกครองท่ีรัฐบาลกลางมอบอำนาจใหประชาชนใน
ทองถิ่นใดทองถ่ินหนง่ึ จัดการปกครองและดำเนินการบางอยา งโดยดำเนินการกันเองเพ่ือบำบัดความ
ตอ งการของตนการบริหารงานของทองถน่ิ มกี ารเปน จดั องคก ารมเี จาหนาที่ซึ่งประชาชนเลือกต้ังข้ึนมา
ท้ังหมดหรือบางสวนท้ังนี้ความเปนอิสระในการบริหารงาน แตรัฐบาลตองควบคุมดวยวิธกี ารตาง ๆ
ตามความเหมาะสมจะปราศจากการควบคุมของรฐั หาไมไดเพราะการปกครองทองถ่ินเปนสิ่งทร่ี ัฐทำ
ใหเ กดิ ข้นึ ๕๐

การปกครองสวนทองถิ่น มีผูใหความหมายหรือคานิยามไวมากมายแต สวนใหญแลวคา
นิยามเหลานั้นตางก็มีหลักการท่ีสำคัญคลายคลึงกัน โดยสามารถสรุปหลักการปกครองทองถิ่นใน
สาระสำคญั ไดด งั น้ี

๑. การปกครองของชุมชนหนึ่ง ซึ่งชุมชนเหลานั้นอาจมีความแตกตางกนในดานความเจริญ
จำนวนประชากรหรือขนาดของพ้ืนที่ เชน หนวยการปกครองทองถ่ินของไทยจัดเปน กรุงเทพมหานคร
เทศบาล สขุ าภิบาล องคการบริหารสวนจังหวัด องคก ารบริหารสว นตำบล และ เมอื งพทั ยา

๒. หนวยการปกครองทองถิ่นจะตองมีอำนาจอิสระ (Autonomy) ในการปฏิบัติหนาท่ี
ตามความเหมาะสม กลาวคือ อำนาจของหนวยการปกครองทองถิ่นจะตองมีขอบเขตพอควร เพื่อให
เกิดประโยชนตอการปฏิบัติหนาท่ีของหนวยงานการปกครองทองถ่ินอยางแทจริงหากมีอำนาจมาก
เกินไปไมมีขอบเขต หนวยการปกครองทองถ่ินนั้นก็จะกลายสภาเปนรัฐอธิปไตยเอง เปนผลเสียตอ
ความมันคงของรัฐบาล อำนาจของทองถิ่นน้ีมีขอบเขตท่ีแตกตางกันออกไป ตามลักษณะความเจริญ

๔๘ ประหยัด หงสทองคา, “การปกครองทองถิ่นไทย”, (กรุงเทพมหานคร : บัณฑิตวิทยาลัย
จฬุ าลงกรณมหาวิทยาลยั , ๒๕๒๐), (อัด สำเนา).

๔๙ อุทัย หิรัญโต, การปกครองสวนทองถิ่น, (กรุงเทพมหานคร : สหายบล็อกและการพิมพ รายงาน
พิเศษ ลำพนู นคราประชาธิปไตย ตอนท่ี ๑ ประชาธปิ ไตยไมไดห ลน มาจากฟา, ๒๕๒๓) : หนา ๒๘.

๕๐ อุทยั หิรญั โต, การปกครองสวนทอ งถิ่น, อา งแลว , หนา ๒.

๔๕

และความสามารถของประชาชนในทองถิ่นเปนสำคัญ รวมทั้งนโยบายของ รฐั บาลในการพิจารณาการ
กระจายอำนาจใหหนว ยการปกครองทองถนิ่ ระดบั ใดจึงจะเหมาะสม

๓. หนวยการปกครองทองถิ่นจะตองมสี ิทธิตามกฎหมาย (Legal Rights) ท่ีจะดำเนินการ
ปกครองตนเอง สทิ ธติ ามกฎหมายแบง ไดเปน ๒ ประเภทคอื

๓.๑ สิทธทิ จี่ ะตรากฎหมายหรอื ระเบียบขอ บังคับตา ง ๆ ขององคกรปกครองทองถ่นิ
เพื่อประโยชนในการบริหารตามหนาท่ีและเพื่อใชบังคับประชาชนในทองถ่ินนั้น ๆ เชน เทศบัญญัติ
ขอบังคบั ตาง ๆ

๓.๒ สิทธิที่เปนหลักในการดำเนินการบริหารทองถิ่น คือ อำนาจในการกำหนด
งบประมาณเพอื่ บรหิ ารกิจการตามอำนาจหนาที่ของหนว ยการปกครองทอ งถน่ิ นั้น ๆ

๔. มีองคกรท่ีจำเปนในการบริหารและการปกครองตนเอง องคกรที่จำเปนของทองถิ่น
จัดแบงเปนสองฝาย คอื องคกรฝายบรหิ ารและองคกรฝายนิตบิ ัญญัติ เชน การปกครองทองถิ่นแบบ
เทศบาลจะมคี ณะเทศมนตรีเปน ฝา ยบริหาร และสภาเทศบาลเปน ฝา ยนิติบัญญตั ิ เปน ตน

๕. ประชาชนในทองถ่ินมีสวนรวมในการปกครองทองถิ่น จากแนวความคิดที่วา
ประชาชนในทองถิ่นเทานั้นที่จะรูป ญหาและวิธีการแกไขของตนเองอยางแทจริง หนวยการปกครอง
ทองถิ่นจึงจำเปนตองมีคนในทองถิ่นมาบริหารงานเพ่ือใหสมเจตนารมณและความตองการของชุมชน
และอยูภายใตการควบคุมของประชาชนในทองถิ่น นอกจากน้ันยังเปนการฝกใหประชาชนในทองถิ่น
เขา ใจในระบบและกลไกของประชาธิปไตยอยา งแทจ ริงอกี ดว ย๕๑

สรุปไดวาการปกครองสวนทองถ่ิน หมายถึง การปกครองที่รัฐบาลไดมอบอำนาจใหกับ
ประชาชนมีการปกครองตนเอง ภายใตการบรหิ ารจัดการสวนทอ งถิ่นโดยมีการเลือกตั้งผูทปี่ ระชาชน
ไววางใจในองคการปกครองสวนทองถน่ิ ใหมาดำรงตำแหนงหรือเปน ผูแ ทน คณะผูบริหาร หรือสมาชิก
สภาทองถิ่นนั้น ๆ และใหมีอำนาจอิสระในการออกกฎ ระเบียบ ขอบังคับของทองถิ่นน้ันได มีอำนาจ
ในการบริหารคน เงนิ งบประมาณ และงานบรหิ ารราชการสว นทอ งถ่ิน

๒.๓.๒ ความสำคญั ของการปกครองสวนทอ งถน่ิ

การปกครองสวนทองถิ่นจะเนนการการกระจายอำนาจในการปกครอง โดยใหมีความ
สอดคลองกับการปกครองระบอบประชาธิปไตย และเนนการมีสวนรวมของประชาชนเปนสำคัญ
ซึง่ สามารถสรุปความสำคัญของการปกครองสว นทองถ่นิ ไดดงั น้ี

๑. การปกครองทองถิ่นถือเปนรากฐานของการปกครองระบอบประชาธิปไตย เพราะเปน
สถาบันฝกสอนการเมืองการปกครอง ใหแกประชาชนทำใหเกิดความคุนเคยในการใชสิทธิและหนาที่
พลเมือง อนั จะนำไปสูค วามศรทั ธาเล่อื มใสในระบอบประชาธปิ ไตย

๒. การปกครองทองถิ่นจะทำใหป ระชาชนรจู ักการปกครองตนเอง ใหป ระชาชนไดเขา ไป
มีสวนรวมทางการเมือง ซึ่งจะทำใหประชาชนเกิดจิตสำนึกในความสำคัญของตนเองตอทองถ่ิน
ประชาชนจะมสี ว นรบั รูถงึ อุปสรรค ปญหา และชวยกนั แกไขปญหาของทองถนิ่ ของตนเอง

๕๑ ชวู งศ ฉายะบตุ ร, เรือ่ งเดียวกัน, อางแลว, หนา ๒๘.

๔๖

๓. การปกครองทองถ่ินสามารถตอบสนองความตองการของทอ งถน่ิ ตรงเปา หมาย และมี
ประสทิ ธภิ าพ

๔. การปกครองทองถิ่นจะเปนแหลงสรางผูนำทางการเมืองในขั้นตนกอนท่ีจะกาวไปสู
การเปน นกั การเมอื งในระดับชาตติ อ ไป

๕. การปกครองทองถิ่นสอดคลองกับแนวคิดในการพัฒนาชนบทแบบพึ่งตนเอง ซงึ่ เปน
แนวคดิ ท่จี ะไดรับการขานรับมากทสี่ ุดในยคุ ปจจุบนั ๕๒

๒.๓.๓ วตั ถปุ ระสงคข องการปกครองทองถ่ิน

วัตถุประสงคท สี่ ำคญั ของการปกครองทองถ่นิ สามารถจำแนกได

๑. ชวยแบงเบาภาระของรัฐบาล เปนสงิ่ ท่เี ห็นไดชัดวาในการบรหิ ารประเทศ จะตอ งอาศัย
เงนิ งบประมาณเปนหลัก หากเงนิ งบประมาณจำกัดภารกิจที่จะตองบรกิ ารใหก ับชมุ ชนอาจไมเพยี งพอ
ดังนั้น หากจัดใหมีการปกครองทองถิ่น หนวยการปกครองทองถิ่นน้ัน ๆ ก็สามารถมีรายไดมีเงิน
งบประมาณของตนเองเพียงพอที่จะดำเนินการสรางสรรคความเจริญใหกับทองถ่ินได จึงเปน การแบง
เบาภาระของรฐั บาลไดเ ปนอยางมาก การแบงเบานี้เปนการแบงเบาทั้งในดานการเงนิ ตัวบุคคลตลอด
จนเวลาทใ่ี ชใ นการดำเนนิ การ

๒. เพื่อสนองตอบตอความตองการของประชาชนในทองถิ่นอยางแทจริง เน่ืองจาก
ประเทศมีขนาดกวางใหญความตองการของประชาชนในแตละทอ งท่ียอมมีความแตกตางกัน การรอ
รับการบริการจากรัฐบาลแตอยางเดียวอาจไมตรงตามความตองการที่แทจริงและลาชาการปกครอง
ทอ งถ่นิ ท่ีมปี ระชาชนในทองถน่ิ เปนผบู ริหารเทา น้นั จงึ จะตอบสนองความตองการนนั้ ได

๓. เพ่ือความประหยัด โดยที่ทองถ่ินแตละแหงมีความแตกตางกัน สภาพความเปนอยู
ของประชาชนก็ตางไปดวย การจัดตั้งหนวยปกครองทองถ่ินข้ึนจึงมีความจำเปนโดยใหอำนาจหนวย
การปกครองทองถ่ินจัดเก็บภาษีอากร ซึง่ เปนวิธกี ารหารายไดใ หกบั ทอ งถิ่นเพื่อนำไปใช ในการบรหิ าร
กิจการของทองถิ่น ทำใหประหยัดเงินงบประมาณของรัฐบาลที่จะตองจายใหกับทองถิ่นทั่วประเทศ
เปนอันมาก และแมจะมีการจัดสรรเงินงบประมาณจากรัฐบาลไปใหบางแตก็มีเงื่อนไขท่ีกำหนดไว
อยา งรอบคอบ

๔. เพื่อใหหนวยการปกครองทองถิ่นเปนสถาบันท่ีใหการศึกษาการปกครองระบอบ
ประชาธิปไตยแกประชาชน จากการทีก่ ารปกครองทองถิ่น เปดโอกาสใหประชาชนมีสวนรว ม ในการ
ปกครองตนเองไมว าจะโดยการสมัครรับเลือกตั้งเพ่ือใหประชาชนในทองถ่นิ เลือกเขาไป ทำหนาท่ีฝาย
บริหารหรือฝายนิติบัญญัติของหนวยการปกครองทองถ่ินก็ตามการปฏิบัติหนาท่ี ที่แตกตางกันน้ี

๕๒ โกวิทยพ วงงาม, การปกครองทองถิ่นไทย, (พิมพคร้ังท่ี ๕), (กรุงเทพมหานคร : วิญูชน, ๒๕๔๘),
หนา ๒๕.

๔๗

มีสวนในการสงเสริมการเรียนรูถึงกระบวนการปกครองระบอบประชาธิปไตย ในระดับชาติได
เปน อยางด๕ี ๓

๒.๓.๔ องคประกอบของการปกครองทองถิน่

องคประกอบของการปกครองทองถิ่นโดยสรุปสามารถแบงองคประกอบของการปกครอง
ทองถ่นิ ไว ๘ ประการ ดงั น้ี

๑. สถานะตามกฎหมาย หมายความวาหากประเทศใดกำหนดเรื่องการปกครองทองถิ่น
ไวใ นรัฐธรรมนูญของประเทศการปกครองทองถ่ินในประเทศน้ันจะมีความเขมแข็งกวา การปกครอง
ทองถิ่นท่ีจัดตั้งโดยกฎหมายอื่น เพราะขอความที่กำหนดไวในรัฐธรรมนูญนั้น เปนการแสดงให
เหน็ วา ประเทศน้นั มนี โยบายท่ีจะกระจายอำนาจอยา งแทจริง

๒. พ้ืนท่ีและระดับปจจัยท่ีมีความสำคัญตอการกำหนดพื้นที่และระดับของหนวย
การปกครองทองถ่ินมีหลายประการเชน ปจจัยทางภูมิศาสตรป ระวัติศาสตรเ ชื้อชาติและความสำนึก
ในการปกครองตนเองของประชาชน จึงไดมีกฎเกณฑท่ีจะกำหนดพื้นที่และระดับของหนวยการ
ปกครองทองถิ่นออกเปน ๒ ระดับ คือ หนวยการปกครองทองถิ่นขนาดเล็ก และขนาดใหญสำหรับ
ขนาดของพื้นที่จากการศึกษาขององคการสหประชาชาติโดยองคการอาหารและเกษตรแหง
สหประชาชาติ องคการศึกษาวิทยาศาสตรและวัฒนธรรม องคการอนามัยโลก สำนักกิจการสังคม
ไดใ หความเห็นวาหนวยการปกครองทองถ่ินท่ีสามารถใหบริการและ บริหารงานอยา งมีประสทิ ธิภาพ
ไดค วรมีประชากรประมาณ ๕๐,๐๐๐ คน แตก็ยังมปี จจัยอืน่ ท่ีจะตองพิจารณาดวยเชน ประสิทธภิ าพ
ในการบริหารรายไดแ ละบุคลากร เปนตน

๓. การกระจายอำนาจและหนาที่ การท่ีจะกำหนดใหทองถ่ินมีอำนาจหนาที่มากนอย
เพยี งใดขึ้นอยูกับนโยบายทางการเมอื งและการปกครองของรฐั บาลเปน สำคญั

๔. องคการนิติบุคคลจัดตั้งขึ้นโดยผลแหงกฎหมายแยกจากรัฐบาลกลางหรือรัฐบาล
แหงชาติมีขอบเขตการปกครองที่แนนอน มีอำนาจในการกำหนดนโยบาย ออกกฎขอบังคับควบคุม
ใหมีการปฏิบัตติ ามนโยบายนน้ั ๆ

๕. การเลือกตั้งสมาชิกองคการหรือคณะผูบริหารจะตองไดรับเลือกตั้งจากประชาชน
ในทองถิ่นน้ัน ๆ ทั้งหมดหรือบางสวนเพ่ือแสดงถึงการเขามีสวนรว มทางการเมืองการปกครองของ
ประชาชนโดยเลือกผบู ริหารทอ งถน่ิ ของตนเอง

๖. อิสระในการปกครองทองถิ่น สามารถใชดุลยพินิจของตนเองในการปฏิบัติกิจการ
ภายใตขอบเขตของกฎหมายโดยไมตองขออนุมัติจากรัฐบาลกลางและไมอยูในสายการบังคับบัญชา
ของหนว ยงานทางราชการ

๗. งบประมาณของตนเอง มีอำนาจในการจัดเก็บรายไดการจัดเก็บภาษีตามขอบเขต
ที่ ก ฎ ห ม า ย ให อ ำ น า จ ใ น ก า ร จั ด เก็ บ เ พื่ อ ให ท อ ง ถ่ิ น มี ร า ย ได เพี ย งพ อ ท่ี จ ะ ท ำ นุ บ ำ รุ งท อ งถ่ิ น ให
เจริญกาวหนา ตอ ไป

๕๓ ชูวงศ ฉายะบุตร (ดร.), การปกครองทองถ่ินไทย, พิพพคร้ังท่ี ๓, (กรุงเทพมหานคร : บริษัท
พฆิ เณศ พริ้นทติ้ง เซ็นเตอร, ๒๕๓๙), หนา ๒๗.

๔๘

๘. การควบคุมดแู ลของรัฐเมอ่ื ไดรับการจัดตง้ั ขนึ้ แลว ยังคงอยใู นการกำกบั ดแู ลจากรัฐ เพ่ือ
ประโยชนและความม่ันคงของรัฐและประชาชนโดยสวนรวม โดยการมีอิสระในการดำเนินการของ
หนวยการปกครองทองถ่ินน้ัน ทั้งนี้มิไดหมายความวามีอิสระเต็มท่ีทีเดียวคงหมายถึง เฉพาะอิสระใน
การดำเนินการเทาน้นั เพราะมฉิ ะน้ันแลว ทองถิน่ จะกลายเปน รฐั อธปิ ไตย๕๔

นอกจากนี้เพ่ือเปนการปรับปรุงโครงสรางอำนาจหนาที่ขององคกรปกครองสวนทองถ่ิน
ต ล อ ด จ น ถึ ง ค ว า ม สั ม พั น ธ ร ะ ห ว า งอ งค ก ร ท อ งถิ่ น กั บ รั ฐ บ า ล ก ล า ง แ ล ะ ห น ว ย ง า น ที่ เก่ี ย ว ข อ ง
คณะกรรมการปรับปรุงระบบการบริหารการปกครองสวนทองถิ่นไดมีคำส่ังท่ี ๒๖๒/๒๕๓๕ ลงวันที่
๑๑ ธันวาคม ๒๕๓๕ ไดกลา วถงึ องคป ระกอบของการปกครองสวนทองถนิ่ ไวด ังน้ี

๑. เปนองคกรทมี่ ฐี านะเปน นติ ิบคุ คล และทบวงการเมอื ง
๒. มีสภาและผูบริหารระดับทองถิ่นที่มาจากการเลือกต้ังตามหลักการที่บัญญัติไว
ในกฎหมายรัฐธรรมนูญ
๓. มอี ิสระในการปกครองตนเอง
๔. มงี บประมาณรายไดเปนของตนเองอยา งเพียงพอ
๕. มบี ุคลากรปฏิบตั งิ านของตนเอง
๖. มีอำนาจหนา ทีท่ ่ีเหมาะสมตอ การใหบ รกิ าร
๗. มอี ำนาจออกขอบังคบั เปน กฎหมายของทองถ่ินภายใตขอบเขตกฎหมายแมบท
๘. มีความสัมพนั ธก บั สวนกลางในฐานะเปน หนว ยงานของรัฐ

จากองคประกอบขางตนจะพบวาการปกครองสวนทองถ่ินจะถูกกำหนดจากทฤษฎี
การกระจายอำนาจและอุดมการณแบบประชาธิปไตย ซึ่งมุงเปดโอกาสและสนับสนุนใหประชาชน
เขา มามสี ว นรว มในกระบวนการทางการเมือง และกิจกรรมการปกครองตนเองในระดบั หนึง่ ซงึ่ จะเห็น
ไดจากลักษณะสำคัญของการปกครองสวนทองถิ่นท่ีเนนการมีอำนาจอิสระในการปกครองตนเอง
มีการเลือกต้ังมีองคกรหรือสถาบันท่ีจำเปนในการปกครองตนเอง และท่ีสำคัญคือ ประชาชน
ในทองถน่ิ จะมีสว นรว มในการปกครองตนเองอยางกวางขวาง๕๕

๒.๓.๕ ประโยชนข องการปกครองทองถน่ิ

การปกครองทอ งถิ่นจะทำใหเกิดประโยชนต อประชาชนและทองถนิ่ ดังตอ ไปนี้
๑. ทำใหสามารถสนองความตองการของประชาชนในแตละทองถิ่นไดดีข้ึน เพราะการ
ปกครองสวนทองถิ่นมีผูบริหารท่ีไดรับเลือกตั้งจากประชาชนในทองถ่ินน้ันเอง ยอมทราบความ
ตองการของประชาชนในทอ งถน่ิ ไดด ี จึงทำใหแ กปญ หาไดตรงตามความตอ งการ ของประชาชน

๕๔ โกวิทย พวงงาม, การปกครองทองถน่ิ ไทย, (พิมพครัง้ ท่ี ๕). (กรุงเทพมหานคร : วญิ ูชน, ๒๕๔๘),
หนา ๓๐-๓๑.

๕๕ โกวทิ ย พวงงาม, อา งแลว, หนา ๒๔.

๔๙

๒. ทำใหเกิดการดำเนินกิจการไปโดยสะดวกและรวดเร็ว เพราะการปกครองทองถิ่นยอม
มีอิสระในการปฏิบัติหนาที่ไดตามดุลยพินิจของตนโดยไมตองขอคำแนะนำและปรึกษาจากสวนกลาง
กอน องคก รปกครองสว นทองถนิ่ จงึ มีฐานะเปน รฐั บาลของทอ งถ่นิ

๓. ทำใหเปนการแบงเบาภาระของสวนกลาง โดยการมอบกิจการบางอยางใหทองถิ่น
ไปจัดทำเอง ทำใหสวนกลางมีเวลาท่ีจะทำกิจการใหญ ๆ อันเก่ียวกับประโยชนสวนรวมของประเทศ
ไดม ากขึน้

๔. ทำใหเกิดความรับผิดชอบในกิจกรรมของทองถ่ินการเลือกต้ังจากประชาชนในทองถ่ิน
จะทำใหผูไดรับเลือกตั้งสนใจในกิจการของทองถิ่น และไดฝกฝนใชความรู ความสามารถของตนใน
การปกครองทองถิน่ ไดด ียิง่ ขึน้

๕. ทำใหประชาชนไดมีสวนรวมในการปกครองตนเองมากขึ้น ซ่ึงจากอดีตประชาชน
มักถูกปกครอง และบังคับบัญชาจากสวนกลางหรือจากขาราชการ การมีสวนรวมของประชาชน
ในการสมคั รรับเลือกตง้ั การออกเสียงเลอื กตัง้ การเขา รวมกิจกรรม รว มแสดงความคดิ เห็น ในรูปแบบ
ตาง ๆ เชน ประชาพิจารณ การลงประชามติ การจัดทำแผนพัฒนาชุมชน รวมถึงการเปนกรรมการ
ในการตรวจสอบการจดั ซอ้ื และจัดจางตา ง ๆ รวมถงึ การถอดถอนผบู รหิ ารทองถิ่น ในรปู แบบตา ง ๆ

๖. เปน การสรา งกระบวนการเรียนรรู วมกันระหวา งผูบรหิ ารและประชาชน โดยแตล ะฝาย
จะรูจ กั บทบาทหนาท่ขี องตนเองวาตอ งทำอะไร อยา งไร กจ็ ะทำใหก ารดำเนนิ การไดต ามเปา หมาย

๗. ทำใหประชาชนมีความรูสึกรวมกันในการเปนเจาขององคกรปกครองสวนทองถิ่น
เพราะองคกรทองถิ่นเกิดจากความรวมมือของประชาชน ดังน้ัน ถามีการสรางความเส่ือมเสียใหเกิด
แกองคกรปกครองสวนทอ งถิ่น ก็จะไดรบั การตอ ตา นจากประชาชนผูเ ปนเจา ของรวดเร็วและรุนแรง๕๖

๒.๓.๖ ลกั ษณะสำคญั ของการปกครองทอ งถ่นิ
๑. เปนนิติบคุ คล นติ ิบุคคลเปนส่ิงที่เกิดขึ้นดวยอำนาจกฎหมาย การเปนนติ บิ ุคคลจึงเปน
การแสดงถึงทางกฎหมายสำหรับการปกครองทองถ่ินถือเปนนิติบุคคลในกฎหมายมหาชน โดยมี
กฎหมายจัดตั้งองคกรปกครองสวนทองถิ่นข้ึนมาเพ่ือทำหนาท่ีตามท่ีระบุไวในกฎหมายมหาชน เชน
ทำสัญญาการกอ หนเ้ี ปนตน
๒. มีอำนาจหนาที่เฉพาะ จะมีการดำเนินกิจการตามท่ีกฎหมายบัญญัติไวเปนเฉพาะการ
ใหเปนหนาที่ขององคกรปกครองสวนทองถิ่นรูปแบบน้ัน ๆ ซ่ึงอาจเปนการระบุหนาท่ีไวโดยชัดเจน
หรืออาจเปนการระบุใหองคกรปกครองสวนทองถ่ินสามารถริเร่ิมทำกิจการใด ๆ ที่ไมมีกฎหมาย
บญั ญตั ิหา มไวทง้ั น้ีข้ึนอยกู ับกฎหมายของแตละประเทศ
๓. มีผูบริหารมาจากการเลือกต้ัง โดยทั่วไปสมาชิกสภาทองถ่ินและผูบริหารหรือคณะ
ผบู รหิ ารทองถนิ่ จะมาจากการเลือกตงั้ โดยตรงจากประชาชนตามที่กฎหมายกำหนด ๒๕๕๓
๔. ประชาชนมีสวนรวมในการปกครองตนเอง เปนไปตามเจตนารมณของประชาชนใน
ทองถิ่นเปนเรอื่ งสำคญั ทง้ั น้ีประชาชนมีสวนรวมทางการเมืองทง้ั โดยตรง และโดยออม เชน ไปใชสิทธิ

๕๖ พจนารถ บัวเขียว, การปกครองทอ งถ่ินไทย, ในเอกสารประกอบการสอนการปกครองทอ งถ่นิ ไทย,
(กรุงเทพมหานคร : อมรนิ ทรพ รนิ้ ต่ิง, ๒๕๔๙), หนา ๓๑-๓๒.

๕๐

ลงคะแนนเสียงเลือกตั้ง การสมัครรับเลือกต้ังการริเร่ิมกฎหมาย การถอดถอนสมาชิก การให
ขอคิดเห็นขอเสนอแนะตอผูบ ริหารหรอื คณะผูบริหาร หรือสมาชิกสภาทองถิ่นในทองถิ่น มปี ระชาชน
มีสวนรว มทางการเมืองอยางเขมแข็งจะทำใหการบริหารงานขององคกรปกครองสวนทองถ่ินเปนไป
เพอื่ ประโยชนของสวนรวมมาก และมคี วามโปรง ใสในการปฏิบตั ิงาน ตลอดจนไดรบั การสนับสนุนจาก
ประชาชนอยา งเขมแข็ง

๕. มีความเปนอิสระในการบริหารงานอยางเพียงพอ สาระสำคัญประการหน่ึงของการ
ปกครองทองถิ่น คอื ตองมีความเปนอิสระในการบริหารงานอยา งเพียงพอเพ่ือใหสามารถดำเนินงาน
ในขอบเขตหนา ท่ีท่ีกำหนดความเปนอิสระในการบริหารงาน ซึง่ มีอำนาจในการตัดสินใจดำเนินการใน
หนาทีท่ ่ีไดรบั มอบหมายตามกฎหมายโดยที่รัฐบาลกลางควรมหี นาทเี่ พียงสนับสนุนสงเสริมและกำกับ
การดูแลองคกรปกครองสว นทอ งถ่ินมากกวาการควบคุมอยา งใกลช ดิ

๖. มีอำนาจในการจัดการหารายไดและใชจายรายไดอยางอิสระตามสมควร การปกครอง
ทอ งถิน่ จะบังเกิดผลดตี อทองถิน่ โดยสว นรวมตอ งมีอำนาจในการจดั หารายไดภ ายในทองถนิ่ ของตนเอง
อยางเพียงพอตอการบริหารงานคือมีแหลง รายไดท ่ีทองถ่ินสามารถจัดเก็บเองไดนอกเหนือจากรายได
ที่ไดรับการจัดสรรจากรฐั บาลกลางและมีอำนาจอิสระตามสมควรในการใชจายเงินรายไดของทองถิ่น
เพ่ือแกไ ขปญหาและตอบสนองความตองการของประชาชนในทองถน่ิ

๗. มีการกำกับดูแลจากรัฐ การปกครองทองถิ่นถือวาเปนสวนยอยสวนหนึ่งของรัฐและ
จดั ต้ังโดยรัฐมีกฎหมายรองรับมิใชองคก รที่เปนอิสระเด็ดขาดจากรัฐ ดังน้ัน การกำกับดูแลจงึ เปนเปน
ความสัมพันธระหวางรัฐกับองคกรปกครองสวนทองถิ่นท่ีจำเปน เพื่อใหการใชอำนาจรัฐของคณะ
ผูบริหารทองถิ่น หรือผูบริหารทองถ่ินเปนไปเพ่ือประโยชนของประชาชนในทองถ่ินและประเทศชาติ
โดยรวมอยางแทจริง ทั้งนี้ การกำกับดูแลของรัฐบาลตองกระทำเทาที่จำเปนและไมขัดกับหลักความ
เปนอสิ ระในการปกครองตนเอง ตามเจตนารมณข องประชาชน

๒.๓.๗ บทบาทของการปกครอง
๑. บทบาทในการสนับสนุนพัฒนาการเมือง ในฐานะการปกครองทองถิ่น เปนสถาบัน
การเมืองหนึ่งจึงมีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนใหเกิดการพัฒนาการเมืองในระบอบประชาธิปไตย
โดยเปดโอกาสใหประชาชนไดปกครองตนเอง และมีสวนรวมในการแนะนำติดตามตรวจสอบการ
ปฏิบัติงานของคณะผูบริหารทองถิ่นสมาชิกสภาทองถ่ิน ใหปฏิบัติหนาที่ตามนโยบายและอำนาจ
หนาท่ตี ามกฎหมายกำหนดอยางมคี วามรบั ผิดชอบและความโปรง ใส
๒. บทบาทในการจัดใหม ีบรหิ ารสาธารณะ ในฐานะท่ีเปนองคกรท่ไี ดรับมอบหมายภารกิจ
จากรัฐบาลกลางองคกรปกครองสวนทองถิ่นจะทำหนาที่ในการจัดใหมีและใหบริการสาธารณะท่ี
จำเปนแกประชาชนในทองถิ่น เชน ชุมชนเมอื งจะมีความตอ งการบรหิ ารสาธารณูปโภค ไฟฟาประปา
การเคหะ
๓. บทบาทในการกระตุนการพัฒนาทองถิ่น บทบาทสำคญั ในการระดมความคิดเห็นจาก
ประชาชนในชุมชน และการกระตุนชุมชนในทองถิ่นใหเกิดการพัฒนาไปในทิศทางท่สี อดคลองกันกับ
วิสัยทัศนท่ีคณะผูบริหารทองถน่ิ และประชาชนในทอ งถน่ิ รวมกันกำหนดโดยเฉพาะการกระตุนใหเกิด
การพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนจะตอ งเปนผูสรางบรรยากาศใหเกิดการลงทุนจากทั้งภายนอก และภายใน
ชุมชน เชน การสรางระบบโครงขายถนนท่ีเช่ือมตอกับทางสายหลักมีแหลงน้ำเพื่ออุปโภคบริโภค

๕๑

เพียงพอมีการพัฒนาฝมือแรงงานในทองถ่ินท่ีจะรองรับการลงทุนจากภายนอกไดหรือสงเสริมใหเกิด
อาชพี ทที่ ำรายไดใ หแกป ระชาชนในชุมชน รวมทั้งการกระตุนใหมกี ารกระตุนใหม ีการนำเอาภูมปิ ญ ญา
ทองถิน่ มาใชใ หเ กดิ ประโยชนแกท อ งถนิ่

๔. บทบาทในการประสานการปกครองทองถิ่น โดยองคกรปกครองสวนทองถ่ินจะเปน
องคกรสำคัญท่ีทำหนาท่ีประสานระหวางนโยบายของรัฐบาล กับนโยบายของคณะผูบริหารท่ีมีท่ีมา
จากสภาพปญหาและความตองการของประชาชนในทองถิ่นเขาดวยกัน เพ่ือใหเกิดประโยชนกับ
ทอ งถนิ่ และประเทศชาตโิ ดยรวม

๕. บทบาทในการใหความคุมครอง การปกครองสวนทองถ่ินจะมีบทบาทในการใหความ
คุมครองปกปองสิทธิ เสรีภาพ ของประชาชนในทองถ่ินดวย เชน การดูแลตรวจสอบมิใหโรงงาน
อุตสาหกรรมในพื้นท่ีปลอยมลภาวะออกมา เปนอันตรายตอสุขภาพอนามัยของประชาชนการใหการ
ดแู ลเดก็ ผสู ูงอายุ โดยการจดั ตัง้ ศนู ยพฒั นาเด็กเล็กศนู ยสงเคราะหคนชราและผูย ากไรเปนตน๕๗

สรุปไดวา แนวคิดการปกครองสวนทองถ่ิน เปนการปกครองท่ีรัฐมอบอำนาจใหทองถิ่นมี
ความเปนอิสระในเรื่องการใหบริหารจัดการทองถ่ินเอง มีหลักการปกครองทองถิ่น มีการเลือกต้ัง
ผูแทนจากการเลือกต้ัง และใหมีอำนาจบริหารงาน พัฒนางานทองถ่ิน ซ่ึงในการศึกษาวิจัยคร้ังนี้
สมมติฐานในเร่ืองของนักการเมืองทองถ่ินในจังหวัดขอนแกนที่ไดรับความไววางใจจากประชาน
ในจงั หวัดขอนแกน ใหด ำรงตำแหนงนายกองคก ารบรหิ ารสว นจงั หวัดขอนแกนติดตอกันหลายสมัย

๒.๓.๘ อำนาจหนา ที่ขององคการบริหารสว นจังหวดั
๑. พระราชบัญญัติองคการบริหารสวนจังหวัด พ.ศ. ๒๕๔๐ (แกไขเพ่ิมเติม ถึงฉบับที่ ๔
พ.ศ. ๒๕๕๒)
มาตรา ๔๕ องคการบริหารสวนจังหวัดมีอำนาจหนาท่ีดำเนินกิจการภายในเขตองคการ
บรหิ ารสว นจงั หวดั ดังตอไปนี้
(๑) ตราขอบัญญัติโดยไมขัดหรือแยงตอ กฎหมาย
(๒) จัดทำแผนพัฒนาองคการบริหารสวนจังหวัด และประสานการจัดทำแผนพัฒนา
จงั หวดั ตามระเบยี บทีค่ ณะรฐั มนตรีกำหนด
(๓) สนบั สนนุ สภาตำบลและราชการสว นทองถน่ิ อนื่ ในการพฒั นาทองถ่ิน
(๔) ประสานและใหความรวมมือในการปฏิบัติหนาท่ีของสภาตำบล และราชการสวน
ทอ งถ่นิ อืน่
(๕) แบงสรรเงนิ ซ่งึ ตามกฎหมายจะตอ งแบงใหแกสภาตำบลและราชการสวนทองถ่ินอื่น
(๖) อำนาจหนาที่ของจังหวัดตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการสวนจังหวัด
พ.ศ. ๒๔๙๘ เฉพาะภายในเขตสภาตำบล
(๗) คุมครอง ดูแล และบำรุงรักษาทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม (๗ ทวิ)
บำรงุ รักษาศิลปะ จารีตประเพณี ภูมิปญญาทองถิ่น และวัฒนธรรมอันดขี องทอ งถิน่

๕๗ ปธาน สุวรรณมงคล, การปกครองสวนทองถิ่นไทย, ในบริบทของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักร
ไทย, (นนทบุรี : มหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมธริ าช, ๒๕๔๗) หนา ๒.

๕๒

(๘) จัดทำกิจการใด ๆ อันเปนอำนาจหนาท่ีของราชการสวนทองถ่ินอื่นท่ีอยูในเขต
องคการบริหาร สวนจังหวัด และกิจการน้ันเปนการสมควรใหราชการสวนทองถิ่นอื่นรวมกัน
ดำเนนิ การหรือ ใหอ งคก ารบริหารสวนจงั หวัดจดั ทำ ทัง้ น้ี ตามท่กี ำหนดในกฎกระทรวง

(๙) จดั ทำกิจการอน่ื ใดตามท่ีกำหนดไวใ นพระราชบญั ญตั ินีห้ รอื กฎหมายอื่นกำหนดใหเ ปน
อำนาจหนาทีข่ ององคก ารบรหิ ารสวนจังหวัด

บรรดาอำนาจหนาท่ีใดซ่ึงเปนของราชการสว นกลางหรือราชการสวนภูมิภาค อาจมอบให
องคก ารบริหารสว นจงั หวัดปฏิบตั ิได ทงั้ น้ี ตามที่กำหนดในกฎกระทรวง

มาตรา ๔๖ องคการบริหารสวนจังหวัดอาจจัดทำกิจการใด ๆ อันเปนอำนาจหนาที่ของ
ราชการสวนทองถ่ินอ่ืนหรือองคการบริหารสวนจังหวัดอ่ืนท่ีอยูนอกเขตจังหวัดได เม่ือไดรับความ
ยินยอมจากราชการสวนทองถิ่นอื่นหรือองคการบริหารสวนจังหวัดอ่ืนที่เกี่ยวของ ท้ังนี้ ตาม
หลักเกณฑวธิ ีการและเง่ือนไขท่ีกำหนดในกฎกระทรวง

มาตรา ๔๘ องคการบริหารสวนจังหวดั อาจใหบริการแกเอกชน สวนราชการ หนวยงาน
ของรัฐ รัฐวสิ าหกจิ หรอื ราชการสว นทอ งถิน่ อื่นโดยเรยี กคา บริการได โดยตราเปน ขอบญั ญัติ

มาตรา ๕๐ การดำเนินกิจการขององคก ารบริหารสว นจังหวัดทม่ี ีลักษณะเปนการพาณิชย
อาจทำได โดยการตราเปนขอบัญญตั ิ ทั้งนี้ ตามระเบยี บที่กระทรวงมหาดไทยกำหนด

๒. พระราชบัญญัติกำหนดแผนและข้นั ตอนการกระจายอำนาจใหแกองคกรปกครองสว น
ทองถ่ิน พ.ศ. ๒๕๔๒

มาตรา ๑๗ ภาย ใตบ ังคับมาตรา ๑๖ ใหอ งคก ารบริหารสวนจังหวดั มีอำนาจและหนาที่ใน
การจดั ระบบบริการสาธารณะ เพ่อื ประโยชนข องประชาชนในทองถ่นิ ของตนเอง ดงั น้ี

(๑) การจัดทำแผนพัฒนาทองถิ่นของตนเอง และประสานการจัดทำแผนพัฒนาจังหวัด
ตามระเบียบที่คณะรัฐมนตรีกำหนด

(๒) การสนบั สนุนองคก รปกครองสวนทองถนิ่ อื่นในการพฒั นาทองถิน่
(๓) การประสาน และใหความรวมมือในการปฏิบัติหนาที่ขององคกรปกครองสวนทอง
ถิ่นอ่ืน
(๔) การแบง สรรเงินซ่ึงตามกฎหมายจะตองแบง ใหแกองคก รปกครองสว นทอ งถิ่นอืน่
(๕) การคมุ ครอง ดแู ล และบำรุงรกั ษาปา ไม ที่ดิน ทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอม
(๖) การจัดการศกึ ษา
(๗) การสงเสรมิ ประชาธปิ ไตย ความเสมอภาค และสิทธิเสรีภาพของประชาชน
(๘) การสง เสรมิ การมีสว นรวมของราษฎรในการพัฒนาทอ งถิน่
(๙) การสง เสรมิ การพัฒนาเทคโนโลยีท่ีเหมาะสม
(๑๐) การจดั ตงั้ และดแู ลระบบบำบัดนำ้ เสยี รวม
(๑๑) การกำจดั มูลฝอยและส่ิงปฏกิ ูลรวม
(๑๒) การจัดการสิง่ แวดลอมและมลพษิ ตางๆ
(๑๓) การจดั การและดูแลสถานีขนสงทง้ั ทางบกและทางน้ำ
(๑๔) การสงเสริมการทองเทยี่ ว

๕๓

(๑๕) การพาณิชย การสงเสริมการลงทุน และการทำกิจการไมวาจะดำเนินการเองหรือ
รวมกับบคุ คลอ่นื หรอื จากสหการ

(๑๖) การสรางและบำรุงรักษาทางบกและทางน้ำท่ีเชื่อมตอระหวางองคกรปกครองสวน
ทองถิน่ อ่ืน

(๑๗) การจดั ตั้งและดแู ลตลาดกลาง
(๑๘) การสง เสริมการกฬี า จารีตประเพณี และวฒั นธรรมอนั ดีงามของทอ งถิ่น
(๑๙) การจดั ใหมโี รงพยาบาลจงั หวดั การรักษาพยาบาล ปองกัน และควบคุมโรคติดตอ
(๒๐) การจัดใหมพี พิ ิธภณั ฑแ ละหอจดหมายเหตุ
(๒๑) การขนสง มวลชนและการวิศวกรรมจราจร
(๒๒) การปองกันและบรรเทาสาธารณภัย
(๒๓) การจัดใหม ีระบบรกั ษาความสงบเรียบรอยในจังหวัด
(๒๔) จัดทำกิจการใดอันเปนอำนาจและหนาที่ขององคก รปกครองสวนทอ งถิ่นอื่น ทีอ่ ยใู น
เขต และกิจการน้ันเปนการสมควรใหองคกรปกครองสวนทองถ่ินอ่ืนรวมกันดำเนินการ หรือให
องคก ารบรหิ ารสวนจังหวัดจัดทำ ทงั้ นี้ ตามทค่ี ณะกรรมการประกาศกำหนด
(๒๕) สนับสนุนหรือชวยเหลือสวนราชการ หรือองคกรปกครองสวนทองถิ่นอ่ืนในการ
พฒั นาทองถิน่
(๒๖) การใหบริการแกเอกชน สวนราชการ หนวยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจหรือองคกร
ปกครองสว นทองถ่ินอืน่
(๒๗) การสงั คมสงเคราะห การพฒั นาคณุ ภาพชีวิตเด็ก สตรี คนชรา และผูดอ ยโอกาส
(๒๘) จัดทำกิจการอื่นใดตามที่กำหนดไวในพระราชบัญญัตินี้หรือกฎหมายอ่ืน กำหนดให
เปนอำนาจและหนาที่ขององคการบริหารสวนจังหวดั
(๒๙) กิจการอื่นใดที่เปนผลประโยชนของประชาชนในทองถ่ินตามท่ีคณะกรรมการ
ประกาศกำหนด
มาตรา ๒๑ บรรดาอำนาจและหนาทท่ี ี่อยูในความรับผิดชอบของรัฐตามกฎหมายรัฐอาจ
มอบอำนาจและหนาทใี่ หอ งคก รปกครองสวนทองถิ่นดำเนนิ การแทนได
ในการดำเนินงานตามอำนาจและหนาที่ท่ีระบุไวในมาตรา ๑๖ มาตรา ๑๗ มาตรา ๑๘
และมาตรา ๑๙ องคกรปกครองสวนทองถิ่นอาจรวมมือกันดำเนินการหรืออาจรองขอใหรัฐหรือ
องคก รปกครองสว นทองถน่ิ อ่ืน แลว แตกรณี ดำเนนิ การแทนได๕ ๘

๕๘ องคการบริหารสวนจังหวัดพระนครศรีอยุธา, อำนาจหนาท่ีขององคการบริหารสวนจังหวัด,
[ออนไลน], แหลง ท่มี า http://www.aypao.go.th /aypao/power.html [๒๘ กนั ยายน ๒๕๖๓].

๕๔

ตารางท่ี ๒.๓ สรุปแนวคิดเกี่ยวกับการปกครองสว นทอ งถน่ิ

นกั วิชาการหรอื แหลงขอมูล แนวคิดหลกั
วิญู อังคณารักษณ
(๒๕๑๙, หนา ๒๒) การปกครองทองถ่ิน หมายถึง การปกครอง
ลักษณะการกระจายอำนาจ ใหทองถ่ินทำกันเอง
Adrian, Charles R เพ่ือใหประชาชนทองถ่ินไดมีโอกาสปกครอง และ
(1996. pp 637.) บรหิ ารงานทอ งถน่ิ ดวยตนเอง

Robson, William A., (1953. pp. 573) การปกครองทองถิ่น คอื หนวยยอยทางการเมือง
ของรัฐบาล รูปแบบการปกครองทอ งถนิ่ แตกตางกันไป
นครินทร เมฆไตรรัตน ใน แ ต ล ะ พื้ น ที่ ข้ึ น อ ยู กั บ รู ป แ บ บ ก า ร ป ก ค ร อ ง แ ล ะ
(๒๕๔๗, หนา ๒๒) วฒั นธรรม

ประธาน คงฤทธิศึกษากร การปกครองทองถ่ิน หมายถึง ชุมชนที่มิไดมี
(๒๕๒๕, หนา ๗) อำนาจอธปิ ไตยเปนของตนเองและมีสิทธิตามกฎหมาย
ชศู ักด์ิ เท่ยี งตรง (Legal Right)
(๒๕๑๘} หนา ๒๐)
ชวู งศ ฉายะบตุ ร การปกครองทองถ่ิน คือ หนวยงานที่ราชการ
(๒๕๓๙, หนา ๒๔) สวนกลางไดมอบอำนาจในการปกครอง และบริหาร
กิจการใหแกองคกรปกครองสวนทองถิ่น ในขอบเขต
ประหยัด หงสท องคา อำนาจหนา ทแี่ ละพน้ื ท่ีของตน
๒๕๒๐), (อัด สำเนา).
การปกครองสวนทอ งถิ่น เปนระบบการปกครอง
ทีเ่ ปน ผลมาจากการกระจายอำนาจทางปกครอง

การปกครองทองถ่ิน หมายถึง การปกครองท่ี
รัฐบาลกลางไดมอบอำนาจให หรือกระจายอำนาจไป
ใหและมีฐานะเปน นติ ิบคุ คล

คำนยิ ามของการปกครองสว นทองถ่นิ ไว ดังนี้
๑. การปกครองของชุมชนหนง่ึ แตกตางกนั ใน
จำนวนประชากรหรอื ขนาดของพ้นื ท่ีของพื้นท่ี
๒ . มีอำนาจอิสระ (Autonomy) ในการ
ปฏบิ ัตหิ นาท่ีตามความเหมาะสม
๓ . มี สิ ท ธ์ิต าม กฎ ห ม าย (Legal Rights)
แบงเปนสองฝายคือ องคกรฝายบริหารและองคก รฝา ย
นิติบญั ญตั ิ
๔. ประชาชนในทองถิ่นมีสวนรวมในการ
ปกครองทอ งถิ่นจากปญหา และวธิ ีการแกไ ข

การปกครองทองถ่ิน หมายถึง การปกครองสวน
หนึ่งของประเทศมีอำนาจอิสระในการปฏิบัติหนาที่
ตามสมควรตามกฎหมาย

นกั วชิ าการหรือแหลง ขอ มูล ๕๕
อุทยั หิรญั โต
๒๕๒๓ หนา ๒๘ แนวคิดหลัก
การปกครองทองถิ่น คือ การปกครองที่รัฐบาล
การปกครองสว นทอ งถิน่ ไทย มอบอำนาจใหมีการบริหารเพ่ือประชาชน และโดย
(๒๕๓๙, หนา ๒๖) ประชาชนในทองถนิ่ นัน้
การปกครองสวนทองถิ่น หมายถึง การปกครอง
โกวิทยพ วงงาม ที่รฐั บาลไดมอบอำนาจใหกับประชาชนมีการปกครอง
(๒๕๔๘, หนา ๒๕) ตนเอง ใหมีอำนาจอิสระในการออกกฎ ระเบียบ
ขอบังคบั ของทอ งถ่นิ ได
ชูวงศ ฉายะบุตร., การปกครองสว นทองถ่ินจะเนนการการกระจาย
(๒๕๓๙, หนา ๒๖-๒๗) อำนาจในการปกครอง โดยใหมคี วามสอดคลองกับการ
ปกครองระบอบประชาธปิ ไตย
โกวทิ ยพ วงงาม
(๒๕๔๘} หนา ๓๐-๓๑) วัตถุประสงคของการปกครองทองถ่ิน เพื่อชวย
แบงเบาภาระของรัฐบาล เพื่อสนองตอบตอความ
โกวทิ ยพ วงงาม ตองการของประชาชนในทองถ่นิ
(๒๕๔๘, หนา ๒๔)
องคประกอบของการปกครองทองถิ่น มีสถานะ
พจนารถ บัวเขียว ตามกฎหมาย มีพื้นท่ีและปจจัยท่ีมีความสำคัญ เชน
(๒๕๔๙, หนา ๓๑-๓๒) ปจจัยทางภูมิศาสตร มีการกระจายอำนาจและหนาที่
ขึ้นอยูกับนโยบายทางการเมืองและการปกครองของ
รัฐบาล และจัดใหมีการเลือกตั้งสมาชิกองคการหรือ
คณะผบู รหิ ารจะตองไดร ับเลือกต้งั จากประชาชน

การปกครองสวนทองถิ่นถูกกำหนดจากทฤษฎี
การกระจายอำนาจและอุดมการณแบบประชาธิปไตย
เปดโอกาสและสนับสนุนใหประชาชน เขามามีสวน
รว มทางการเมอื ง

ป ร ะ ช า ช น เป น เจ า ข อ ง อ ง ค ก ร ป ก ค ร อ ง ส ว น
ทอ งถ่ิน เพราะองคก รทองถนิ่ เกิดจากความรวมมือของ
ประชาชน

๕๖

๒.๔ แนวคิดเกี่ยวกับคุณลกั ษณะผนู าํ

๒.๔.๑ ความหมายของคุณลกั ษณะผนู ํา

คําวา “คุณลักษณะ” ตรงกับภาษาอังกฤษ วา Characteristics มีความหมายตาม
ประมวล ศพั ทบ ัญญตั ขิ องกรมวิชาการวา หมายถงึ “ลักษณะ” ซ่ึงพจนานกุ รมฉบบั ราชบัณฑิตยสถาน
ไดให ความหมายของ “คุณลักษณะ” วาหมายถึง เคร่ืองมือหรอื สิ่งที่ช้ีใหเ ห็นความดีลักษณะประจำ
สว นคําวา "ผูนํา” ตรงกับ ภาษาอังกฤษวา Leader มีความห มายตามพจนานุกรมฉบับ
ราชบัณฑิตยสถาน วาหมายถึงผูมีอำนาจในการสั่งหรือมีผลตอ การส่ังการน้ัน ดังน้ัน หากสรุป
ความหมายตามพจนานกุ รมฉบับราชบัณฑิตยสถาน คําวา คุณลักษณะผูนำจะหมายถึง ส่ิงท่ีชี้ใหเ ห็น
ถงึ ลกั ษณะประจําตัวของผูมอี ำนาจในการสัง่ การ นนั่ เอง

นอกจากน้ีไดมีนักวิชาการไดท ำการศึกษาเร่ืองคุณลักษณะผูนำ และไดใ หความหมาย
ไวต า ง ๆ กันดังนี้

๑. ผูนำมีความสามารถชักจงู ผอู น่ื ใหค ลอยตามดวยความเตม็ อกเต็มใจ เชน ผูนำดานลัทธิ
ความเชื่อหรือผูนำกลุมคนที่รวมตัวกันขึ้นจากการชักจูงใหกระทำการอยางใดอยางหน่ึงทั้งทาง
การเมืองหรอื เพ่อื ทำประโยชนต อ สงั คม

๒. ผูนำมีสถานการณเ ปนตัวกำหนดมีความเตม็ ใจทจี่ ะไปกบั คนอื่น ๆ เชน รถเมลที่เรานงั่
เราก็น่ังไปตามที่คนขับพาเราไปหรอื ไกคท ่ีเรายนิ ยอมใหเปนผูนำเทีย่ วในสถานที่ตา ง ๆ เปน ตน

๓. ผูนำท่ีไดรบั การเลือกต้ังเปนที่ยอมรบั คือผานการเลือกของกลุมคนต้ังแต ๒ คน ขึน้ ไป
จนถึงกลุมคนขนาดใหญซ่ึงตามหลักการปกครองระบอบประชาธิปไตยเราจะถือเอาจากบุคคลท่ีเสียง
สว นใหญลงมตเิ ลอื กใหเ ขาเปน ผนู ำ๕๙

ผูนำ หมายถึง บุคคลท่ีมีบารมแี ละสามารถตัดสินใจไดรวมท้ังสามารถกระตุนบุคคลอ่ืนให
บรรลเุ ปาหมายทวี่ างไวได๖๐

ผูนำ เปนผูท่ีมีอิทธิพลเหนือคนอ่ืน ๆ ในการปฏิบัติงานในทางท่ีดีโดยมีกลุมชวยกันรวม
กำหนดวัตถุประสงคของหนวยงานข้ึน “ผูนำ” อาจเปนบุคคลที่อยูในตำแหนงในตำแหนงบริหาร
หรือไมมีตำแหนงก็ได แตเปนคนท่ีสามารถจูงใจใหคนรวมมือปฏิบัติงานมีศรัทธาและเชื่อถือใน
ความสามารถ๖๑

ผูนำ คือ ผูที่มีบุคลิกลักษณะคุณสมบัติเดนกวาผูอ่ืนและมีอิทธิพลมากกวาบุคคลอ่ืน ๆ
ในหนวยงานทั้งสามารถสรางความมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลใหเกิดขึ้นแกหนวยงานน้ัน ๆ

๕๙ สุเมธ แสงนิ่มนวน, ภาวะผูนำกับธรรมาภิบาลในการบริหารงานองคกรปกครองสวนทองถิ่น,
(กรงุ เทพมหานคร : โรงพมิ พ ส เจรญิ การพมิ พ, ๒๕๕๘), หนา ๓-๔.

๖๐ ชัยเสฏฐ พรหมศร,ี สุดยอดผบู รหิ าร, (กรุงเทพมหานคร : เอ็กซเปอรเน็ท, ๒๕๔๙), หนา ๘.
๖๑ ปนิดา พุมแยม, พฤติกรรมผูนำทางการศึกษา, (กรุงเทพมหานคร : มหาวิทยาลัยรามคำแหง,
๒๕๔๙), หนา ๔๑.

๕๗

ไดดังนั้น ผูนำจึงหมายถึง บุคคลใดบุคคลหนึ่งซ่ึงรับบทบาทเปนผูบริหารประสานประโยชนในกลุม
เสมือนเปนสัญลักษณของกลมุ ซ่ึงมีอทิ ธิพลและอำนาจสามารถบังคบั บัญชาบุคคลในกลุมใหปฏิบัติงาน
จนบรรลผุ ลตามเปาหมายที่กำหนดไวได๖๒

ผูนำ คือ บุคคลท่ีมีอิทธิพลตอกลุมปฏิบัติหนาท่ีของความเปนผูนำบุคคลผูผลักดัน
(Mobilizer) ผูดลบั นดาล (Inspier) ผูสรางพลังรวม (Synergizer) ผูสรางแรงจูงใจกระตุน
(Motivator) ผูกอใหเ กิดพลัง (Energiner) การปฏิบัติการดำเนินการของมวลสมาชกิ ใหเ ขาสเู ปาหมาย
ตามที่ตองการ๖๓

ผูนำ หมายถึง ผูมีความรใู นเรื่องใดเร่ืองหน่ึงอันเปนท่ีตองการในการดำเนินงานของกลุม
และความสามารถใชความรูน้ันชวยใหกลุมบรรลุวัตถุประสงคไดในสถานการณใดสถานการณหน่ึง
และความเปนผูนำ (Leadership) เปนกระบวนการที่มีอิทธิพลตอกิจกรรมของกลุมท่ีรวมตัวกันข้ึน
เพ่ือนำกลุมใหบรรลุวัตถุประสงคและเปาหมายที่วางไวผูนำสวนใหญมีบุคลิกภาพ และมีความรู
ความสามารถเปนพิเศษในชุมชนหรอื ทองถ่ินนั้น ๆ เปนผูที่สามารถจูงใจประชาชนใหมีความคดิ เห็น
คลอยตามและลงมือทำงานอยางใดอยางหน่ึงจนนำกลุมไปสูจุดหมายปลายทางไดเปนผลสำเร็จ
ในท่ีสุดหรืออีกนัยหนึ่ง ผูนำคือ ผูที่มีบทบาทในการขึ้นส่ังการหรือมีอำนาจเหนือบุคคลอ่ืนท่ีจะให
บุคคลเหลานั้นดำเนินการไปสูจุดหมายตามท่ีตองการไมวาจะมาโดยตำแหนงหนาท่ีหรืออำนาจตาม
กฎหมายหรือไมกต็ าม๖๔

สรปุ ไดวา ผนู ำ คอื บุคคลที่ไดร บั การแตงต้งั หรอื ยกยองจากสมาชิกใหข ้ึนเปนหัวหนาไมวา
จะเปน ทางการหรอื ไมเ ปน ทางการก็ตามมอี ำนาจในการตัดสินใจเปนผูท่ีสามารถจูงใจสมาชิกในกลมุ ให
มคี วามคิดเหน็ คลอยตามดว ยความเล่อื มใสศรัทธาและปฏิบตั ิตามจนนำกลุมไปสูจ ุดหมายปลายทางได
เปนผลสำเรจ็ และบรรลเุ ปา หมายในท่สี ดุ

๒.๔.๒ คุณสมบัตแิ ละคณุ ลักษณะของผนู ำทด่ี ี

คุณสมบัติของผูนำที่ดี นอกเหนือจากภาวะผูนำทเ่ี ปนคุณสมบัติจำเปนเฉพาะตัวแลวผูนำ
ยงั ตองมีคุณสมบัติและคุณลักษณะที่ดีท่ีสำคัญมาเปนองคประกอบเพื่อใหเปนผูนำที่ดีท่ีสมบูรณแบบ
อกี มากมายคณุ สมบัติของผูนำทีด่ ีที่ผูนำตองมี ๘ ประการ คอื

๑. ไววางใจไมหวงอำนาจผนู ำตองไววางใจผูตามหรือลูกนองไมห วงอำนาจยิง่ มอบอำนาจ
ออกไปมากยิ่งเปนผลดีตอการบริหารเพราะจะชวยแบงเบาในรายละเอียดทำใหผูนำมีเวลาที่จะ

๖๒ ยงยทุ ธ เกษสาคร, ภาวะผนู ำและการทำงานเปนทีม, (กรุงเทพมหานคร : วี เจ พรน้ิ ต้ิง, ๒๕๕๖),
หนา ๔๐.

๖๓ ศักดิ์ไทย สุรกิจบวร, ภาวะผูนำของผูบริหารมืออาชีพ, (กรุงเทพมหานคร : สุวิริยาสาสน,
๒๕๔๗), หนา ๓๐.

๖๔ เอกชัย ธนผลผดุงกุล, บทบาททางการเมืองของผูนำทองถิ่น, (จังหวัดชุมพร : ชุมพรการพิมพ,
๒๕๔๗), หนา ๖๐.

๕๘

สรา งสรรคควบคุมและติดตามงานความสำคญั ของการมอบอำนาจจึงอยูท ี่วิธีการและการเลือกบุคคล
ทีจ่ ะรบั มอบอำนาจไดอยา งถกู ตองและเหมาะสม

๒. หยั่งรูแลวเตรียมพรอมผูนำตองสามารถหย่งั รวู าจะเกิดสถานการณเหตุการณอะไรข้ึน
ขางหนาเพื่อจะไดเตรียมรับสถานการณไดอยางทันทวงทีการหย่ังรูในท่ีนี้หมายถึงการหย่ังรูในเชิง
วิทยาศาสตรคือหย่ังรูจากการติดตามขาวสารหรือจากการเก็บขอมูลมาศึกษาในเชิงสถิติตัวอยา งเชน
ทองท่ีที่เคยประสบภัยธรรมชาติยอมตองมีขอมูลเกาท่ีสามารถนำมาใชเตรียมการเพื่อรับสถานการณ
ทีอ่ าจเกิดขนึ้ อกี ไดผนู ำทดี่ ีจึงตอ งพยายามหาวิธีท่จี ะไมใ หเกดิ เหตุการณทีเ่ รียกวา ซำ้ ซาก

๓. รูจักตัวเองผูนำตองรูจักตัวเองรูวาตัวเองเปนคนอยางไรมีจุดเดนจุดดอยหรือขอดี
ขอเสียประการใดจะไดใชเปนปจจัยในการนำผูคนใหไดดีย่ิงข้ึนโดยปกติเรามักมือคติทำใหมองตัวเอง
ไมช ดั หรือเขาขางตวั เองทำใหไมรจู ักตวั เองอยางแทจ ริงดังนน้ั ปจจุบันจงึ มีการฝกอบรมมีการใหทำการ
ประเมินเบื้องตนโดยใชการวิเคราะห SWOT (SWOT Analysis) หาจุดแข็งจุดออนโอกาสและ
ขอจำกัดของตนเองซ่ึงใชไดทัง้ กับบุคคลและองคกรหรือเราจะใชว ิธีงาย ๆ โดยใหสามีหรอื กรรยาหรือ
ลกู ซ่ึงเปนคนใกลชิดและจริงใจตอเราชวยวิเคราะหและแนะนำก็ไดวธิ ีการเหลาน้ีชวยใหเรารูจ ักตัวตน
ของเราชัดเจนยิง่ ข้ึน

๔. มีจินตนาการและการจูงใจผูนำตองเปนผูท่ีมีจินตนาการอยางเชน ที่ไอนสไตนกลาว
ไววา“จินตนาการสำคัญกวาความรู” เพราะจินตนาการคือวิสัยทัศนและความคิดสรางสรรคเปน
ความสามารถในการจำลองผลสำเร็จข้ันตอนการดำเนินการท่ีมีความเปนไปไดไวในสมองคือเม่ือคิด
สรางสรรคสิ่งใดแลวตองคิดภาพในรายละเอียดใหออกวาตองมีขั้นตอนการดำเนินการอยางไร
จึงจะสำเรจ็ ในสวนของความสามารถในการจูงใจน้ันเปนศิลปะที่เรยี นรูไดจึงมีการเขียนไวเปนทฤษฎี
ตา ง ๆ ใหผูน ำไดศกึ ษามากมายเพราะเม่อื ผูนำคิดสรา งสรรคโครงการใด ๆ ไดแลว แตไ มสามารถจูงใจ
ใหผูอื่นปฏิบัติตามจนประสบผลสำเร็จไดจินตนาการน้ันก็ไรความหมายดังน้ัน การมีจินตนาการ
และมีความสามารถในการจูงใจผอู ื่นจึงเปน คณุ สมบตั ทิ จ่ี ำเปนของผนู ำทดี่ ี

๕. ประพฤติส่ิงที่นานับถือผูนำจะตองทำตวั เปนแบบอยางเพราะการประพฤติปฏิบัติของ
ผูนำนอกจากจะมอี ิทธพิ ลตอ ผูตามและองคก รดงั คำพูดท่วี า “หวั ไมสา ยหางไมกระดกิ ” แลวการปฏิบตั ิ
ตนของผูนำยังอยูในสายตาของผูคนหากประพฤติดีผูคนก็ช่ืนชมสรรเสริญและในทางตรงกันขาม
หากประพฤติไมดีผูคนก็ชิงชังไมนับถือการถูกชิงชังและขาดความนับถือจะทำใหบารมีของผูนำ
ตลอดจนแรงจูงใจท่ีจะปฏิบัติตามลดนอยลงหรือหมดไปนั่นยอมเปนอุปสรรคตอการบริหารงาน
เปนอยางยงิ่

๖. เชือ่ มั่นและรับฟงผูน ำจะตอ งมีความเช่ือม่ันในตนเองในขณะเดยี วกันกพ็ รอมทีจ่ ะรับฟง
ความคิดเห็นของผูอ่ืนโดยเฉพาะกับผูตามหรือลูกนองโลกในยุคประชาธิปไตยคนรุนใหม ถูกฝกใหมี
ความคิดเปนของตนเองและรับฟงเสียงของภาวะผูนำกับธรรมาภิบาลในการบริหารงานองคกร
ปกครองสวนทองถ่ินคนสวนใหญ ดังนั้น ผูนำท่ีดีตองมีคุณสมบัติทันโลกจึงจะสามารถบริหารงานได
อยางมีประสิทธิภาพ

๕๙

๗. รูจักปรับตัวและยืดหยุนผูนำตองรูจักปรับตัวตามสถานการณเขาใจการเปลี่ยนแปลง
ของโลกในยุคโลกาภิวัตน และพรอมที่จะนำผูอื่นใหปรับตัวตามอยางที่เรียกวา “เปนผูนำการ
เปล่ียนแปลง” อีกท้ังตองมีความยืดหยุนรูจักผอนปรนรับฟงความคิดเห็นของลูกนอง และเพื่อน
รวมงานบางน่ัน คือ ทำงานโดยยึดหลักนิติศาสตร ในขณะเดียวกันก็ตองใหความสำคัญแกหลัก
รัฐศาสตรด ว ย

๘. ยอมรับท้ังความผิดพลาด และความถูกตองผูนำทำอะไรก็ตามหากผิดพลาดตองยอม
รับผิดผูนำตองรูจักการกลาวคำขอโทษเพราะคนเราไมมีใครทำอะไรไดถูกตองเสมอไป แตความ
ผิดพลาดในเรื่องเดยี วกันน้ันไมควรจะกระทำผิดซ้ำ และไมค วรละเลยการเก็บสถิติเพื่อประเมินหาขอดี
ขอเสยี เมือ่ งานแตละงานเสร็จสิน้ ลงเพ่อื ใชเปนขอ มูลในการพฒั นางานใหดยี ิ่งขนึ้ เรือ่ งเดียวกนั นั้น๖๕

ลักษณะผูน ําเปนองคประกอบที่สําคัญในอันที่จะนํามาซ่ึงความสําเร็จของการบริหาร
งาน ลักษณะของการเปน ผูนําจึงเปนปจ จัยสําคัญอยางหนึ่ง เพ่ือนําไปใชต ามสถานภาพที่เหมาะสม
และทําใหเกิดการเปล่ียนแปลงตอ พฤติกรรมของตนใน ลักษณะท่ีเอื้ออํานวยตอการปฏิบัติงานที่มี
ประสิทธิภาพ โดยอาศัยอำนาจหนาท่ีและอำนาจบารมี เปน เครื่องมือทั้งลักษณะท่ีเปนพิธีการ
และไมเ ปนพิธีการ ทั้งนี้เพื่อกอ ใหเ กิดพลังรว มของกลุม มุง สูก ารดำเนินงานใหบ รรลุวัตถุประสงค
ทกี่ ำหนดไว๖ ๖

คณุ ลกั ษณะของผูน าํ หมายถงึ แบบอยา งแหงพฤติกรรม และสง่ิ ท่ีปรากฏใหเ หน็ และชห้ี รอื
แสดงถึงความดีหรือลักษณะประจําของบุคคลในสว นท่ีเกี่ยวกับลักษณะการใชอ ิทธิพลหรือ
ความสามารถในการจูงใจใหผ ูรวมงานรว มมือรวมใจกันปฏบิ ัติงานเพื่อใหบ รรลุวัตถุประสงค๖๗

คุณลักษณะผูน ํา หมายถึง เครื่องมือหรือส่ิงที่ชี้ใหเห็นถึงความดีหรือลักษณะประจํา
โดยแสดงออกจากพฤติกรรมดว ยลักษณะทางกาย และลักษณะทางสมองท่ีเปน สว นสำคัญตอ คุณ
ลักษณะของบุคคลแตละคนแลว บุคคลน้ันสามารถท่ีจะเปล่ียนแปลงและพัฒนาคุณลักษณะจาก
ประสบการณตาง ๆ ทำใหส ามารถปรับเปล่ียนมาเปนสิ่งท่ีบุคคลอ่ืนสามารถสังเกตไดซ ่ึงจะตอง
เหมาะสมกับบทบาท หนา ทขี่ องตนในสงั คมหรอื องคก ร๖๘

๖๕ สุเมธ แสงน่ิมนวล, ภาวะผูนำกับธรรมาภิบาลในการบริหารงานองคกรปกครองสวนทองถิ่น,
(กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พ ส เจริญ การพิมพ, ๒๕๕๘), หนา ๑๕-๑๘

๖๖ ณรงคศ ักด์ิ สนธ,ิ คุณลกั ษณะนักการเมอื งทอ งถนิ่ ตามความคาดหวงั ของประชาชนในเขต องคก าร
บริหารสว นตําบลน้ำเย็น จังหวัดระยอง, วิทยานิพนธร ัฐประศาสนศาสตร มหาบัณฑิต สาขาวิชาการปกครอง
ทอ งถ่นิ , (วิทยาลัยการปกครองทอ งถน่ิ : มหาวทิ ยาลัยขอนแกน, ๒๕๕๑), หนา ๕.

๖๗ ธวชั ชัย วงศส ังฮะ, คุณลกั ษณะนักการเมืองทอ งถ่ินในอุดมคติ : กรณีศึกเขตตําบลบางโปรง อําเภอ
เมือง จังหวัดสมุทรปราการ, วิทยานิพนธรัฐศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาเศรษฐศาสตรก ารเมอื งและการบริหาร
จดั การ, (คณะรฐั ศาสตรและนิติศาสตร : มหาวทิ ยาลยั บรู พา, ๒๕๕๔), หนา ๘.

๖๘นุชจรี วีรพิพัฒน, ความคาดหวังของประชาชนท่ีมีตอนักการเมืองทอ งถ่ินในเขตอําเภอ
ศรีราชา จังหวัดชลบุรี, วิทยานิพนธรัฐศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาเศรษฐศาสตรการเมืองและการบริหาร
จดั การ, (คณะรัฐศาสตรและนติ ศิ าสตร : มหาวทิ ยาลัยบรู พา, ๒๕๕๕), หนา ๘.

๖๐

สรุปไดว า คุณสมบัติของผูนำที่ดีน้ันจะตอง ประกอบดวย ไววางใจ ไมหวงอำนาจหยั่งรู
แลว เตรียมพรอม รจู ักตวั เอง มีจนิ ตนาการและการจงู ใจ ประพฤติสงิ่ ท่ีนา นบั ถอื เชอื่ มั่นและรบั ฟงรูจัก
ภาวะผูนำที่สามารถบริหารจัดการใหบรรลุเปาหมาย และเปนท่ียอมรับของผูรวมปฏิบัติงาน
และคุณลักษณะผูน ํา หมายถึง ส่ิงท่ีชี้หรือแสดงใหเ ห็นถึงความดี ลักษณะประจำตนของบุคคล
หรือพฤติกรรมท่ีแสดงออกของแตละบุคคลพฤติกรรมตา ง ๆ เปน สวนสำคญั ตอคุณลักษณะของบุคคล
แตล ะคนทําใหเ กิดการเปลี่ยนแปลงตอ พฤติกรรมของบุคคลในลักษณะที่มีการเอื้ออํานวย
ตอการปฏิบัติงานที่มีประสิทธิภาพ โดยอาศัยอำนาจหนาท่ีและอำนาจบารมีเปนเครื่องมืออีกท้ัง
ลกั ษณะทเี่ ปน พธิ กี าร และไมเปนพธิ กี าร เพ่ือมุง สูการดำเนนิ งานใหบรรลวุ ัตถุประสงคท ่กี ำหนดไว

๒.๔.๓ คณุ ลักษณะท่วั ไปของความเปน ผนู าํ
๑. ลักษณะทาทางผูนำตองมีการวางตัวอยูเหมาะสม ดวยการแสดงออกโดยทา ทาง
ทวงทีวาจา การปรากฏตัว และการประพฤติปฏิบัติแตส่ิงท่ีดีงาม ซ่ึงจะทำใหเ กิดความประทับใจแก
ผูใ ตบ ังคบั บัญชา
๒. ความกลา หาญ ผูนําตองมีความกลา หาญท้ังทางกายและจิตใจ คือ อํานาจทางใจ
ท่ีบุคคลสามารถควบคุมตนเองได เมื่อตกอยูในอันตรายและสามารถปฏิบัติหนา ท่ีตอ ไปไดด ว ย
ลกั ษระอนั สงบและมน่ั คง
๓. ความเดด็ ขาด เปน ความสามารถในการตกลงใจอยางทันทวงที และประกาศขอ ตกลง
ใจนนั้ ๆ ในลกั ษณะทีช่ ัดเจนและมั่นคง สามารถปฏิบัตไิ ด
๔. ความไวว างใจได เปน ความเช่ือมั่นในการที่จะปฏิบัติหนา ท่ีไดอ ยา งเหมาะสมตามที่ได
รับมอบหมายจากผบู งั คับบญั ชาในระดบั ท่ีสงู กวา
๕. ความอดทน คือ ความเขมแขง็ ทางจิตใจและรางกาย ในอนั ที่จะยืนหยัดตอสูกับความ
เจ็บปวด ความเหนือ่ ยยาก ความบีบค้ันและความยากลําบากตาง ๆ
๖. ความกระตือรือรน คือ การแสดงออกถึงความสนใจในงานอยา งจริงใจ และปฏิบัติ
อยา งจรงิ จงั เต็มใจและมองโลกในแงด เี สมอ
๗. ความริเร่ิม คือ การพิจารณาดูวามีอะไรควรจะกระทำ และจะเร่ิมตนปฏิบัติอยา งไร
แมว า จะยังไมไดร ับคาํ สงั่ ก็ตาม
๘. ความซ่อื สตั ย คือ อุปนิสัยทีถ่ กู ท่คี วร และความประพฤตปิ ฏิบัตอิ ันถูกตอ ง การซอ่ื สัตย
ถือวา เปนคุณลักษณะผนู าํ ท่ดี อี ยา งหนึ่ง
๙. ดุลยพินิจ คือ การเปรียบเทียบขอ เท็จจริง และหนทางแกปญ หาที่เปน ไปไดอยา ง
มีเหตุผล เพื่อประกอบการตกลงใจอนั ถูกตอง
๑๐. ความยุติธรรม คือ คุณลักษณะความไมล ำเอียงหรือมีอคติ และมีความม่ันคง
ในการบังคับบัญชาเกี่ยวกับการใหรางวลั และการลงโทษ จะตองเปน ไปตามควรแกกรณี
๑๑. ความรู คือ สง่ิ ท่ที ำใหไดม าซึง่ ขาวสารเรอ่ื งราวทีเ่ ปน ไปขอเท็จจริง หลักการ รวมทัง้
ทำใหรอบรใู นวิชาชีพ
๑๒. ความจงรักภักดี คือ การมีความซ่ือสัตยมั่นคงตอประเทศชาติ องคการ หนว ยงาน
ผูบงั คบั บญั ชา ผอู าวโุ ส ผูใตบ ังคบั บญั ชา

๖๑

๑๓. ความแนบเนียน คอื ความสามารถในการที่จะทํางานรวมกับบุคคลอื่น ๆ ไดโดยไม
เกิดความขัดแยง กันในแงของมนษุ ยส ัมพันธ ความแนบเนียนรวมถึงความสามารถท่ีจะพูด และกระทํา
สงิ่ หน่ึงสง่ิ ใดไดอยา งเหมาะสม

๑๔. ความไมเ ห็นแกต ัวคือ การไมห าความสะดวกสบายและความกาวหนา ใหแ กตนเอง
โดยทาํ ใหผูอ นื่ ตอ งเดอื ดรอน๖๙

คุณลักษณะผูมีตองประกอบ ดว ยลักษณะของความเปน ผูนํามีความรูเทา ทันในสถาน
การณมีการบริหารจัดการในทรัพยากรขององคก รที่มีจํากัด ไดอ ยางเหมาะสมและมีประสิทธิภาพ
มีความรับผิดชอบ มีคุณธรรมและจริยธรรมในการ บริหาร มีความเสียสละเพ่ือประโยชนสว นรวม
และมีมนษุ ยสมั พนั ธอนั ดีกับผูอ ืน่ ซ่ึงสามารถแยก ไดเ ปนลักษณะของผนู าํ ทดี่ ีมีดงั น้ี

๑. ลกั ษณะทางกายผูนาํ ตองเปน ผูทีแ่ ข็งแรงเปนสงา
๒. ภูมิหลังทางสังคม ตอ งเปน ผูที่มกี ารศึกษาและมสี ถานะทางสังคมดี
๓. สติปญญา ตองเปน ผูท ่ีมีสติปญ ญาสูง มีการตัดสินใจดีและมีทักษะในการสื่อ
ความหมายกบั การพดู
๔. บุคลิกภาพ ตองเปน ผูที่มีความต่ืนตัวอยูเ สมอควบคุมอารมณไดม ีความคิดริเร่ิมมี
จริยธรรม มีความเชอ่ื มั่นในตัวเอง
๕. ลักษณะที่เกี่ยวของกับงาน ตอ งเปนผูท ี่ปรารถนาจะทําดีท่ีสุด ปรารถนาท่ีจะ
รับผดิ ชอบ ไมยอ ทอตออปุ สรรค มุง ทีง่ านเปน สําคญั
๖. ลักษณะทางสังคม ตอ งเปน ผูปรารถนาจะรวมมือกับผูอ่ืน มีเกียรติและเปน ท่ียอมรับ
ของสมาชิกและคนอื่น ๆ เขาสังคมไดเ กง มีความเฉลยี วฉลาดในสังคม๗๐

แนวคดิ เก่ียวกับคุณลกั ษณะผนู ําท่ีประสบความสาํ เร็จไว ดงั นี้
๑. บุคคลท่ีดํารงตําแหนง ผูนําตอ งมีคณุ สมบัติเหนือกวาสมาชิกของกลุม ในเรื่องเกี่ยวกับ
สติปญ ญา ผลการศึกษาเลา เรียนอยูในเกณฑดี มีความรับผิดชอบตองานที่ไดรับมอบหมาย การมี
สวนรวมในกิจกรรมและสังคม สถานะทางเศรษฐกิจและสังคม
๒. บุคคลทีด่ ํารงตําแหนง ผูน ํามีลกั ษณะดังตอ ไปนี้มากกวาสว นเฉลยี่ ของสมาชกิ ของกลุม
คือ การรูจักเขา สมาคม มีความคิดริเร่ิมสรางสรรค มีความเพียรพยายามในการทํางาน รูจ ักวิธีท่ีจะ
ทํางานใหสําเร็จ มีความเช่ือม่ันในตนเองวาสิ่งท่ีตนทําอยูน้ันถูกตอ ง ตื่นตัวและหย่ังรูในสถานการณ
มีความรวมมือเปน ที่นิยมของปวงชน มีความสามารถในการปรับตัวในการอยูรวมกันหมูมาก
มีความสามารถในการพูด ทาํ ใหผูอน่ื เห็นชอบ

๖๙ ณรงคศักด์ิ สนธ,ิ คณุ ลกั ษณะนักการเมืองทองถ่ินตามความคาดหวังของประชาชนในเขต องคการ
บริหารสว นตําบลน้ำเย็น จังหวัดระยอง, วิทยานิพนธร ัฐประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการปกครอง
ทอ งถ่นิ , (วทิ ยาลยั การปกครองทอ งถ่นิ : มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน, ๒๕๕๑), หนา ๗-๘.

๗๐ นุชจรี วีรพิพัฒน, ความคาดหวังของประชาชนท่ีมีตอ นักการเมืองทองถ่ินในเขตอําเภอ
ศรีราชา จังหวัดชลบุรี, วิทยานิพนธรัฐศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาเศรษฐศาสตรการเมืองและการบริหาร
จดั การ, (คณะรฐั ศาสตรและนติ ศิ าสตร : มหาวิทยาลัยบูรพา, ๒๕๕๕), หนา ๘-๑๓.

๖๒

๓. คุณสมบัติที่มีความสัมพันธสูงกับการเปนผูนํา คือ ความคิดริเริ่มในการทํากิจกรรม
การเปนที่นิยมของปวงชนเน่ืองจากมีความประพฤติดี ทําดี คิดดี ความสามารถในการเขา สังคม
การตดั สินใจเด็ดขาด ความปรารถนาท่ีจะทําใหดีทส่ี ุด การมีอารมณขัน สนุกสนาน การมคี วามรวมมือ
กบั ผอู ่ืนในการทํากจิ กรรม มีความสามารถทางการกฬี า

๔. องคป ระกอบที่มคี วามสัมพนั ธก ับการเปนผูนําแยกออกเปน ๖ ดาน คอื
๔.๑ ดานสมรรถนะ ประกอบดวย การมีไหวพริบปฏิภาณ สามารถแกไขเหตุการณ

เฉพาะหนา ไดทันที มีความกระตือรือรน และตื่นตัวในการทํางานตลอดเวลา มีความสามารถในการ
ส่ือความหมายใหผูค นเขาใจไดง า ย มีความคิดริเริ่มสรา งสรรคในการทําส่ิงใหม ๆ ท่ีเปน ประโยชน
มีความสามารถในการตัดสินใจเรื่องตา ง ๆ ไดด ีเฉียบขาด และมีความสุขุมรอบคอบ นุม นวล พูดจา
นาฟง ทันคนทันเหตุการณบานเมือง เปนผูม องการณไกลในอนาคตวา ส่ิงใดจะเกิดข้ึน และเปน
ประโยชนตอ สังคม และมคี วามสามารถในการจูงใจคนใหเขา รวมกจิ กรรมตา ง ๆ ไดด ี

๔.๒ ดา นความสําเร็จ ประกอบดวย จบการศึกษาอยา งนอยปริญญาตรีเพราะ
ปจจุบัน วิวัฒนาการทางบา นเมืองเจริญกาวหนา ไปไกล คนท่ีจะเปน ผูนําควรท่ีจะมีความรูในระดับ
หน่ึงท่ีจะสามารถทําประโยชนตอสังคม มีความรูค วามสามารถดานการเมืองการปกครอง และมี
ประสบการณการทํางานเกี่ยวกับการเมืองเพื่อที่จะสามารถทํางานไดตรงกับความตอ งการของ
ประชาชน เปน ท่ียอมรับของบุคคลในสังคม มีประวัติที่ดี ชีวิตครอบครัวปกติสุข และประสบ
ความสาํ เร็จในหนาทีก่ ารงานกอนดํารงตําแหนงจะยง่ิ ทําใหประชาชนยอมรับนับถือในบคุ คลนน้ั

๔.๓ ดา นความรับผิดชอบ ประกอบดวย มีความรับผิดชอบตอผลที่เกิดจากการ
ตัดสิน ของตนไมว าส่ิงน้ันจะออกมาดีหรือไมก็ตาม เปน ท่ีพ่ึงพิงของประชาชนไดใ นยามที่ประชาชน
เดือดรอ นตอ งการความชวยเหลือ มคี วามมุงมั่นในการทํางานใหอ อกมาดี ยดึ ถือหลักการมากกวา ตัว
บุคคล และยึดมั่นในความถูกตองตามหลักกฎหมายและศีลธรรม ไมเนนพรรคพวก เปนคนตรงตอ
เวลานัดหมาย มีความเช่ือม่ันในตนเอง มีความปรารถนาท่ีจะประสบความสําเร็จในหนาท่ีการงาน
เปนคนทม่ี ีความยตุ ธิ รรม ไมล ําเอียง และปฏิบตั ิหนา ทอี่ ยา งสดุ ความสามารถ

๔.๔ ดา นการมีสวนรว ม ประกอบดวย มีสวนรวมในการวางแผนงานวา ควรจะทํา
อะไร มีสว นรวมในการปฏิบัติงานโดยการเขาไปมีสว นในการทํางานเพื่อท่ีจะไดรูถึงขอ ผิดพลาด
มีสว นรว มในกิจกรรมของสังคม เชน รณรงคต อ ตานยาเสพติด การปลูกตน ไมขา งทางใหความ รว มมือ
กับขาราชการประจําและคณะกรรมการชุมชนในเวลาที่ตอ งการความรวมมือตา ง ๆ และมีความ
สามารถในการปรบั ตวั เขากับประชาชนไดด ี โดยรูจ ักเสียสละและอุทิศผลประโยชนของตน เพื่อสวน
รวม มีการฟงเสียงของประชาชนวามีความเดือดรอนและตอ งการส่ิงใด โดยเปด โอกาสใหป ระชาชน
เขามามีสวนรวมทางการเมือง เชน การตรวจรับงานจา ง การแสดงความคิดเห็น และสามารถอยูร วม
กบั คนหมูม ากไดท ง้ั ในและนอกองคก าร

๔.๕ ดา นสถานภาพ ประกอบดว ย มีฐานะทางการเงนิ ท่ีม่ันคง เปนแบบอยา งที่ดีใน
สังคม เชน ประพฤติปฏิบัติตนดี มีตําแหนง สําคัญทางสังคมท่ีประชาชนใหค วามยอมรับ เปนท่ีรูจัก
และเปนที่ช่ืนชอบของบุคคลในสังคม เปน ผูก วา งขวางในสังคม รูจ ักประชาชนในหมูบานท่ัวถึง
สามารถรูไ ดว าบุคคลน้ปี ระกอบอาชพี อะไร บานอยูท ่ไี หน และเปน คนอยา งไร

๖๓

๔.๖ ดา นสถานการณ ประกอบดว ย มีสภาพจิตใจม่ันคงควบคุมอารมณในสถาน
การณ ตา ง ๆ ไดด ี ปฏิบัติตนไดเหมาะสมกับสถานการณ โดยสามารถใชความสามารถของตนได
เหมาะสมกับสถานการณตา ง ๆ ที่เกิดข้ึนอยางทันทวงที สามารถปรับตัวไดด ีในทุกสถานการณ ซอ น
ความรูสึกท่ีเกิดขึ้นไดเกง สามารถบังคับตนเองเมอ่ื มีสิ่งย่ัวยวน เชน อบายมุข และเขา ใจถึงความตอง
การของประชาชน ต่ืนตัวและหย่ังรูในสถานการณท ่ีเกิดขึ้น โดยรูจ ักนําไปปรับปรุงภารกิจของ สวน
ราชการใหทันตอ สถานการณบานเมืองท่เี กิดข้นึ ๗๑

จากแนวคิดเกยี่ วกับคุณลักษณะของสต็อกดิลล สรุปไดวา ผูน ําตองมคี ุณสมบัติเหนอื กวา
บุคคลในกลุม ไมว าจะเปน ในดานความคิด สติปญญา ความสามารถ ในการเขาสังคม การตัดสินใจ
ท่ีเด็ดขาด จริงใจ การรูจักวางตัวใหเ หมาะสม มีความกระตือรือรน มีอารมณท่ีคงเสนคงวา และ
สามารถปรบั ตวั ใหเขา กบั สถานการณไดด ี

ในบรบิ ทของสงั คมไทยเราอาจจะตองมสี งิ่ ท่ีนอกเหนือไปกวา ผูน ําโดยท่ัวไป ดังน้ัน จึงตอ ง
เพมิ่ เตมิ คุณลกั ษณะของผูน าํ ดงั น้ี

๑. ระบบอาวโุ ส (Seniority) เพราะสังคมไทยนิยมยกยองผูอ าวโุ สกวาวา เปนผูร อบรูเปน
ผูมปี ระสบการณ

๒. ตําแหนง (Rank)การที่ขา ราชการไดร ับยศ หรือตําแหนง การงานในฐานะผูนํายอม
เปนที่ยอมรับตามมารวมไปถึงภาคเอกชนดว ย

๓. ระบบอุปถัมภ (Patronage system) ซ่ึงยังมีอํานาจของผูใหญแ ละแอบแฝงอยูใ น
การแตงต้ังผูนําระบบตา ง ๆ

๔. วุฒิทางการศึกษา (Education) ในประเทศไทยถือวาใบปริญญาบัตรเปนส่ิงท่ี
กาํ หนดวา ควรจะเปนผูน ําทดี่ ียิง่ ถาสําเร็จปรญิ ญาเอกกส็ ามารถทจ่ี ะเปน ผูน ําไปไดท ันที

๕. การเปน ผูท รงคุณความรู (Expertise) ผูทรงคุณความรูหรือผูเ ชี่ยวชาญเฉพาะ
สาขาวิชาถือวา เปน สิ่งท่ีเรายกยอ งกันไดท ันทวงทมี ีความสามารถในการคดิ คนส่ิงตา ง ๆ เปนท่ียอมรับ
ของสงั คมไดเ รว็

สรุปไดวาคุณลักษณะทั่วไปของความเปน ผูนํา ควรมีทักษะดังนี้คือ ดานสมรรถนะ
ดานความสําเร็จ ดานความรับผิดชอบ ดา นการมีสว นรว ม ดานสถานภาพ และดา นสถานการณ
ซึ่งในแตล ะดา นผูวจิ ยั ไดใหความหมายไวด ังน้ี

๑. ดา นสมรรถนะ หมายถึงการมีไหวพริบปฏิภาณ สามารถแกไ ขเหตุการณเฉพาะหนา
ไดท ันที มีความกระตือรอื รน และตนื่ ตวั ในการทาํ งานตลอดเวลา มีความสามารถในการส่อื

๒. ดา นความสําเร็จ หมายถึง ความรูค วามสามารถดานการศึกษาของผูน ํา การมีความรู
ความสามารถ

๓. ดานความรับผิดชอบ หมายถึง การมีความรับผิดชอบตอ ผลที่เกิดจากการตัดสิน
ของตน จะออกมาดีหรอื ไมด กี ็ตาม

๗๑ Stogdill, R. M. (๑ ๙ ๗ ๔ ), Handbook of leadership: A survey of literature, New York:
Free press, 62-63.

๖๔

๔. ดา นการมีสว นรว ม หมายถึง การมีสวนรว มในการวางแผนงานวาควรจะทําอะไร
มสี วนรวมในการปฏบิ ัติงานโดยการเขา ไปมีสว นในการทาํ งานเพ่ือทจ่ี ะไดร ูถึงขอผดิ พลาด

๕. ดา นสถานภาพ หมายถึง การมีฐานะทางการเงินที่มั่นคง เปนแบบอยางท่ีดีในสังคม
เชน ประพฤติปฏบิ ัติตนดี มีตําแหนง สําคัญทางสงั คมที่ประชาชนใหค วามยอมรบั เปนที่รูจ กั

๖. ดา นสถานการณ หมายถึง การมีสภาพจิตใจมั่นคงควบคุมอารมณใ นสถานการณ
ตา ง ๆ ไดด ี ปฏิบตั ิตนไดเหมาะสมกบั สถานการณ

ตารางที่ ๒.๔ สรุปแนวคดิ เก่ยี วกบั คุณลักษณะผนู าํ

นกั วิชาการหรือแหลง ขอ มูล แนวคดิ หลกั
สุเมธ แสงน่ิมนวน
(๒๕๕๐, หนา ๓-๔) ลักษณะผนู ํา หมายถึงเครื่องมือ หรือสิง่ ที่ช้ีใหเ ห็น
ความดี หรือลักษณะประจําตัวของผูมีอำนาจในการ
ยงยุทธ เกษสาคร สงั่ การ
(๒๕๕๘, หนา ๔๐)
ผูนำ คือบุคคลซ่ึงรับบทบาทเปนผูบริหารซ่ึง
ศักด์ิไทย สุรกจิ บวร มีอิทธิพลและอำนาจสามารถบังคับบัญชาบุคคลใน
(๒๕๔๗. หนา ๓๐) กลมุ เพื่อใหการปฏิบตั ิบรรลผุ ลตามเปา หมาย

เอกชัย ธนผลผดงุ กุล ผูนำ คอื บุคคลท่ีมีอิทธิพล ผูนำบุคคล ผูผลักดัน
(๒๕๔๗, หนา ๖๐) (Mobilizer) ผูดลบันดาล (Inspier) ผูสรางพลังรวม
(Synergizer) ผูสรางแรงจงู ใจ
สเุ มธ แสงนม่ิ นวล.,
(๒๕๕๘, หนา ๑๕-๑๘) ผูนำ หมายถึง ผูมีความรูในการดำเนินงานของ
กลุม ผูนำสวนใหญมีบุคลิกภาพ และมีความรูความ
สามารถเปนพิเศษในชุมชน สามารถจูงใจประชาชนให
มีความคิดเห็นคลอยตาม และลงมือทำงานอยางใด
อยางหนึ่งจนนำกลุมไปสูจุดหมายปลายทางไดเปน
ผลสำเร็จ

คณุ สมบตั ขิ องผูนำทด่ี ีควรมี
๑. ไววางใจ ไมหวงอำนาจแกบุคคลท่ีจะรับมอบ
อำนาจไดอ ยางถูกตอ งและเหมาะสม
๒. เตรยี มพรอมในสถานการณ เหตกุ ารณลว งหนา
๓. รูจักจุดเดน จดุ ดอ ยหรือขอ ดขี อ เสียของตวั เอง
๔. มีจนิ ตนาการและการจงู ใจ
๕. ประพฤติสิ่งท่ีนานับถือผูนำจะตองทำตัวเปน
แบบอยา งเพราะการประพฤตปิ ฏิบัตขิ องผนู ำ
๖. เชอ่ื ม่ันและรับฟงความคดิ เหน็ ผอู นื่
๗. รจู กั ปรับตัวและยดื หยนุ
๘. ยอมรับท้ังความผิดพลาดและความถกู ตอง

นกั วิชาการหรอื แหลง ขอ มูล ๖๕
ณรงคศ ักด์ิ สนธิ
(๒๕๕๑, หนา ๕) แนวคิดหลัก
ธวัชชัย วงศส ังฮะ ลักษณะผูนํา เปนลักษณะท่ีเอื้ออํานวยตอการ
(๒๕๕๔, หนา ๘) ปฏิบัติงานท่ีมีประสิทธิภาพ โดยอาศัยอํานาจหนา ท่ี
นุชจรี วีรพิพัฒน และอํานาจบารมี เปนเคร่อื งมือ
(๒๕๕๕, หนา ๘) คุณลักษณะของผูน ํา หมายถึง แบบอยา งแหง
พฤติกรรม และสิ่งท่ีช้ีหรือแสดงถึงความดี ความ
ณรงคศ ักดิ์ สนธิ สามารถในการจงู ใจ เพือ่ ใหบ รรลวุ ัตถุประสงค
(๒๕๕๑, หนา ๗-๘) คุณลักษณะผูน ํา หมายถึง เคร่อื งมือหรอื สง่ิ ท่ชี ้ีให
เห็นถึงความดี หรือพฤติกรรมดว ยลักษณะทางกาย
Stogdill, R. M. และลกั ษณะทางสมองที่เปนสว นสําคัญตอคุณลักษณะ
(1974, pp 62-63) ของบุคคลแตล ะคน
คุณลักษณะทั่วไปของความเปนผูน ำ ตองมีการ
วางตัวอยา งเหมาะสม ความกลา หาญทัง้ ทางกาย และ
จิตใจ ความเด็ดขาด สามารถในการตัดสินใจใน
ลักษณะ ท่ีชัดเจนและม่ันคง ความไวว างใจได ความ
อดทน ความกระตือรือรน คือ การแสดงออกถึงความ
สนใจในงานอยางจริงใจ ความริเริ่ม ความซื่อสัตย
มดี ุลยพินจิ และมีความยตุ ิธรรม
ผูนําตองมีคุณสมบัติเหนือกวา บุคคลในกลุม
ไมวา จะเปนในดานความคิด สติปญญา ความสามารถ
ในการเขา สังคม การตัดสินใจทีเด็ดขาด จริงใจ การรู
จักวางตัวใหเ หมาะสม มีความกระตือรอื รน มีอารมณ
คงท่ี และสามารถปรบั ตวั ใหเ ขา กบั สถานการณไดดี

๖๖

๒.๕ แนวคิดเกยี่ วกบั ผูนำทางการเมืองและผนู ำทองถิ่น

๒.๕.๑ ความหมายของผูน ำทางการเมือง
ผูนำ คือ บุคคลท่ีมีอิทธิพลตอกลุมปฏิบัติหนาที่ของความเปนผูนำบุคคลผูผลักดัน
(Mobilizer) ผูดลบั นดาล (Inspier) ผูสรางพลังรวม (Synergizer) ผูสรางแรงจูงใจกระตุน
(Motivator) ผูกอ ใหเ กิดพลัง (Energiner) การปฏบิ ัตกิ ารดำเนินการของมวลสมาชิกใหเขา สูเ ปาหมาย
ตามทต่ี องการ๗๒
ผูนำ หมายถึง ผูมีความรูในเรอื่ งใดเรื่องหนึ่งอันเปนท่ีตองการในการดำเนินงานของกลุม
และความสามารถใชความรูปนั้นชวยใหกลุมบรรลุวัตถุประสงคไดในสถานการณใดสถานการณหน่ึง
และความเปนผูนำ (Leadership) เปนกระบวนการท่ีมีอิทธิพลตอกิจกรรมของกลุมที่รวมตัวกันขึ้น
เพื่อนำกลุมใหบรรลุวัตถุประสงคและเปาหมายท่ีวางไวผูนำสวนใหญมีบุคลิกภาพ และมีความรู
ความสามารถเปนพิเศษในชุมชนหรอื ทองถิ่นนั้น ๆ เปนผูทสี่ ามารถจูงใจประชาชนใหมีความคิดเห็น
คลอยตามและลงมือทำงานอยางใดอยางหน่ึงจนนำกลุมไปสูจุดหมายปลายทางไดเปนผลสำเร็จใน
ท่ีสุดหรืออีกนยั หน่ึง ผูนำคือ ผูทม่ี ีบทบาทในการข้ึนสั่งการหรือมอี ำนาจเหนือบุคคลอื่นท่ีจะใหบุคคล
เหลาน้ันดำเนิน การไปสูจุดหมายตามท่ีตองการไมวาจะมาโดยตำแหนงหนาท่ีหรืออำนาจตาม
กฎหมายหรอื ไมก ็ตาม๗๓
ผูนำทางการเมือง คือ บุคคลท่ีตองมีคุณลักษณะพิเศษ สามารถเขาถึงใจมวลชน บริหาร
ประเทศไดโดยสามารถแกปญหาทั้ง ปญหาเฉพาะหนา และปญหาระยะยาวอยางมีประสิทธิภาพ
และประสิทธผิ ล มีวิสัยทัศน และมีวฒุ ิภาวะในการทำงาน รวมท้ังการดำรงชีวิตสวนตัว ฯลฯ ถาจะ
กลาวถึงคุณสมบัติของผนู ำในอุดมคตินั้น คงจะมีหลายประการดวยกัน แตท่ีเดน ๆ มอี ยู ๔ ประการ
คือ ประการแรกผูนำจะตองมีความรู กลาวคือมีความรูความเขาใจในประเด็นปญหาตาง ๆ
และจะตองมีขอมูลอยางพรอมสรรพเพ่ือใชประกอบในการวิเคราะหหาสาเหตุ ขณะเดียวกันตอง
สามารถท่ีจะใชขอมูล และใชความสามารถในการวิเคราะหปญหาวิเคราะหสาเหตุตาง ๆ ท่ีประเทศ
กำลังเผชิญอยู และหาหนทางแกไขประการที่สองผูนำตองมีความสามารถ ความรูเปนประโยชน
ในตวั ของมัน เปนประโยชนใ นการเปนฐานในการวิเคราะหวจิ ัย สำหรับผนู ำจะตองมีความสามารถใช
ความรูดังกลา วเพ่ือประยุกตกับการบริหาร ประการท่ีสาม ผูนำตอ งมีความเปนผูนำทางการเมืองคือ
สามารถทำตนใหเปนท่ียอมรับของ บุคคลอ่ืนจะดวยผลงาน ดวยวาทศิลป ดวยประวัติ อันดีเย่ียม
ผูนำตองอยูในฐานะท่ีจะชักจูงคนอื่นใหทำงานรวมกันน้ีเปนกลุมเปนหมู เพื่อจะบรรลุเปาหมาย

๗๒ ศักดิ์ไทย สุรกิจบวร, ภาวะผูนำ ของผูบริหารมืออาชีพ, (กรุงเทพมหานคร : สุวิริยาสาสน,
๒๕๔๗), หนา ๓๐.

๗๓ เอกชัย ธนผลผดุงกุล, บทบาททางการเมืองของผูนำทองถ่ิน : กรณีศึกษาอำเภอเมืองชุมพร
จังหวดั ชุมพร, ๒๕๔๗, หนา ๖๐.

๖๗

ประการที่สี่ ผูนำมีจริยธรรม เพลโตเคยกลาวไวเม่ือสองพันปที่แลววา ผูปกครองท่ีดีท่ีสุดคือกษัตรยิ ท่ี
เปนนักปรชั ญา ขงจื้อกลา ววา ผมู ีอำนาจจะตองมคี ณุ ธรรม๗๔

ผูนำทางการเมืองเปนตัวแทนประชาชนท่ีสามารถตัดสินใจไดสอดคลองกับสภาพการณ
บริบทของทอ งถ่ิน เพราะสามารถสนองความตองการของทองถ่ินไดดี เพราะเขาจะรปู ญหาและความ
ตอ งการของทองถน่ิ อีกท้ังทำใหประชาชนในทองถ่ินรูจักรับผดิ ชอบในการปกครองตนเองมากขึน้ ทำ
ใหชุมชนเขมแข็งมากขึ้น เปนรากฐานการปกครองในระบอบประชาธปิ ไตย๗๕ ความเปล่ียนแปลงทาง
เศรษฐกิจของภาคเหนอื ตอนบน และตอนลางทำใหเกิดการขยายตวั ของภาคอยางไมเปนทางการคน
กลุมใหมนี้เริ่มเกาะกลุมแลกเปล่ียนขอมลู ขาวสารกันมากขึ้นถีขึ้น และไดกลายเปนกลุมทางการเมอื ง
ท่ีสำคัญขึ้นมาเพราะจำเปนตอง สรางอำนาจตอรองทางการเมืองเพ่ือเขาถึงทรัพยากรที่รัฐเปนผู
กระจายมากกวาในอดตี ท่ีผานมานอกจากนี้ ความเปลี่ยนแปลงทางการเมืองยังมีผลกระทบตอการจัด
ความสัมพันธของคนในชุมชนทองถิ่นนี้เปนอยางมาก น่นั คือมีการกระจายอำนาจใหแกชุมชนทองถ่ิน
ไดมีสวนในการปกครองตนเองมากขึ้น อันไดแกองคการบริหารสวนตำบล (อบต.) น้ันมีผลตอความ
เปล่ียนแปลงความสัมพันธทางอำนาจของกลุมคนดังจะพบวากลุมคนท่ีข้ึนมามีอำนาจใน อบต.
รุนหลัง ๆ นี้สว นใหญจะประกอบธุรกิจที่สัมพันธอยูกับการรับเหมากอสรา งซ่งึ จะตองใชแรงงานของ
คนงาน และกลุมคนเหลาน้ีก็จะสามารถสรางระบบอุปถัมภแบบใหมกับคนในชุมชนผานการจางงาน
ซ่ึงสงผลตอการไดรับคะแนนเสียงในการเลือกต้ังระดับทองถ่ิน ลักษณะสำคัญของระบบอุปถัมภแบบ
ใหม แมวาจะยังคงเปนความสัมพันธเชิงแลกเปล่ียนระหวางผูเขาถึงทรัพยากรไดมากกับผูเขาถึง
ทรัพยากรไดนอยกวา แตเปนการแลกเปลี่ยนเฉพาะเร่ืองไมรอบดานไมยาวนาน และระบบอุปถัมภ
แบบใหมใ นชนบทนี้มีผลตอการเมอื งระดบั จังหวดั และระดับชาติดวยเพราะผูรับเหมากอ สรา งทีเ่ ปน ผู
อุปถัมภใหมในชุมชนสามารถสวมบทบาทหัวคะแนนที่ระดมคนออกมาสนับสนุนผูสมัครรับเลือกตั้ง
ระดับจังหวัด และระดับชาติไดอยางมีประสิทธิภาพแมแตการเคลื่อนไหวทางการเมืองในทองถนน
ผอู ุปถัมภใหมใ นชุมชนกส็ ามารถระดมคนออกมาเคล่ือนไหวไดเ ปน จำนวน มากเชน กัน๗๖

๒.๕.๒ ทฤษฎผี ูนำทางการเมอื ง
ภาวะผูนำเปนส่ิงสำคัญยิ่งในการนำพาองคกรหรือหนวยงานสคู วามสำเร็จตามเปาหมาย
ผูนำจึงจำเปนตองมีภาวะผูนำท่ีดีและเหมาะสม คำวา “ผูนำแบบบารมี” (charisma) ซ่ึงแปลวา
พรสวรรค ศัพทคำนี้ Weber๗๗ นักสังคมวิทยาชาวเยอรมันไดขยายความและเสนอความหมายของ

๗๔ เกียงไกร เจริญผล และคณะ, คุณลักษณะผูนำทางการเมืองสีเขียวภายใตห ลักการกระจายอำนาจ,
รายงานสืบเนื่องจากการประชุมสัมมนาทางวิชาการ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลตะวันออก คร้ังที่ ๑๐,
วิทยาลัยบรหิ ารศาสตร มหาวิทยาลับแมโจ, วันที่ ๒๙ – ๓๐ พฤษภาคม ๒๕๖๐.

๗๕ สมศักดิ์ เกี่ยวก่ิงแกว, (มปป.), ความรูเบื้องตนทางรัฐศาสตร, (เชียงใหม : โรงพิมพ
มหาวิทยาลัยเชยี งใหม, ๒๕๖๐), หนา ๑๐๒.

๗๖ พรรณเพ็ญ คุณวพานิชกุล, ระบบบริหารราชการไทย, (กรุงเทพมหานคร : มหาวิทยาลัยราชภัฏ
สวนสนุ นั ทา, ๒๕๔๘), หนา ๑๐๘.

๗๗ Weber, M. (1 9 4 7 ), The theory of social and economic organization. (A. M.
Henderson & Talcott Person Trans), New York: Harold Process.

๖๘

ภาวะผนู ำแบบบารมีวา เปนพรสวรรคท ี่อธิบายถึงความมีอิทธิพลที่ไมมแี นวทางที่ชัดเจน และอยูนอก
เหนือการควบคุมของกฎหมาย ผูนำแบบบารมีเอกลักษณในการเปนที่ยอมรับจากภาพลักษณ
และความสามารถทำใหเกิดความจงรักภักดี ความรูสกึ รวมและศรัทธาจนกอใหเกิดความรูสึกผูกพัน
ที่ลึกซ้ึง สำหรับบทบาทความสำคญั ของผูนำตามความเห็นของ Dubrin๗๘ เห็นวาผูนำเปนผูมบี ทบาท
ที่แสดงถึงการมีความสัมพันธระหวางบุคคลหรือกลุมท่ีสงผลใหมีการปฏิบัติตามความคิดเห็น
และความตองการของตน จนสามารถนำไปสูการบรรลุวตั ถปุ ระสงคตามเปาหมายทั้งนี้ บคุ คลท่ีจะเปน
ผูนำไดนั้นจะตองมีคณุ สมบัติพิเศษซ่ึงโดยรวมแลว Davis & Scott๗๙ สรุปลักษณะสำคัญ ๔ ประการ
ดงั นี้

๑) ความเฉลียวฉลาด (intelligence) ผูนำตองมีความเฉลียวฉลาดคิดทันตอเหตุการณ
มีความริเร่ิมสรางสรรคงานใหม ๆ อยูเสมอ มีความสามารถในการรับรู มีความสามารถในการ
ติดตอ สอ่ื สาร รวมถงึ การรว มงานกบั ผอู ื่นเพื่อใหเ กิดการรว มมือ

๒) บรรลุวุฒิภาวะทางสังคม (social maturity) ผูนำตองมีแนวโนมท่ีจะสนใจในเรื่อง
ทั่ว ๆ ไปอยางกวางขวางมีความมั่นคงทางอารมณ อดทนตอภาวะคับของใจไดสูง ไมมีทัศนคติที่เปน
ปฏปิ ก ษตอ สงั คม มีความเช่ือมนั่ ในตนเองและเคารพตนเอง

๓) ความตองการประสบความสำเร็จ (achievement drivers) ผูนำที่ดีตองมีความ
กระตือรือรนท่ีจะทำงานท่ีตนรับผิดชอบใหบรรลุความสำเร็จ ตองสรางแรงจูงใจใหเกิดกับตนเอง
อยูเ สมอ และทำงานอยางจริงจงั จนงานบรรลุผลสำเร็จตามเปาหมาย

๔) ทัศนคติทางดานมนุษยสัมพันธ (human relations attitudes) ผูนำควรทำใหทุกคน
ยอมรับ เพราะการทำงานจะสำเร็จไดน้ันตองอาศัยความรวมมือ ผูนำจะตองมีมนุษยสัมพันธที่ดี
และมกี ารสรา งมนษุ ยสัมพันธก บั บุคคลอ่ืนอยางสมำ่ เสมอ

จากลักษณะของผูนำ ๔ ประการขางตนจะเห็นไดวามีอยูในตัว ดร.ทักษิณ ชินวัตร โดย
เฉพาะเรื่องความเฉลียวฉลาด คุณลักษณะขอน้ีทำใหประสบความสำเร็จในงานธุรกิจและเมื่อเขาสู
การเมอื งก็เปนผูนำความคดิ ในการนำโครงการประชานิยมตาง ๆ มาเปนกลยุทธสำคัญในการหาเสียง
และการบริหารประเทศจนไดรับการยอมรับจากประชาชน ทำใหพรรคมีพัฒนาการเติบโตสามารถ
ไดรับการเลือกตั้งเขาสูสภาจัดต้ังรัฐบาลพรรคเดียวเปนประวัติศาสตรครั้งแรกของการเมืองไทย
นอกจากนี้ ในเรื่องมนุษยสัมพันธ ดร.ทักษิณ ชินวัตร ก็เปนผูที่มีมนุษยสัมพันธท่ีดแี ละมีสายสัมพันธ
กับบคุ คลระดับสงู ท้ังภายในและภายนอกประเทศ๘๐

๗๘ Dubrin, J. (1998), Leadership study finding: Practice and skills, Boston Houghton:
Mifflin Company.

๗๙ Davis, G. A., & Scott, J. A (1983), Training creative thinking, New York: Holt Rinehart
and Winston.

๘๐ พงศกร อรรณนพพร และคณะ, การสรางและการรักษาฐานสนับสนุนทางการเมืองของพรรค
เพื่อไทยในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ, วารสารรชั ตภ าคย, ปที่ ๑๓ ฉบับท่ี ๓๑ ตุลาคม-ธันวาคม ๒๕๖๒ TCI กลมุ ท่ี
๒ มนุษยศาสตรแ ละสงั คมศาสตร.

๖๙

สรปุ ไดว า ผูนำ คือ บุคคลทไี่ ดรับการแตง ต้ังหรือยกยอ งจากสมาชิกใหข ้ึนเปนหวั หนาไมวา
จะเปน ทางการหรอื ไมเปนทางการกต็ ามมีอำนาจในการตัดสนิ ใจเปนผูที่สามารถจูงใจสมาชิกในกลุมให
มีความคิดเห็นคลอยตามดวยความเลื่อมใสศรัทธา และปฏิบัติตามจนนำกลุมไปสูจุดหมายปลายทาง
ไดเปนผลสำเร็จและบรรลุเปาหมายในท่ีสุด และผูนำทางการเมืองเปนตัวแทนประชาชนท่ีสามารถตัด
สินใจไดสอดคลองกบั สภาพการณ บรบิ ทของทองถิ่นเพราะสามารถสนองความตองการของทอ งถ่ินไดดี

๒.๕.๓ แนวคิดเกี่ยวกับผูนำทอ งถนิ่

๒.๕.๓.๑ ความหมายของผนู ำทอ งถิ่น
การพัฒนาชมุ ชนผูที่ใกลชิดกับประชาชนมากท่ีสุด คอื ประชาชนในชุมชนน้ันเองซ่ึงบุคคล
ผูน้ีจะเปนผูนำความคิดในหลาย ๆ ดานความเปนผูนำเองจะนำประชาชนใหนำพลงั ซอ นเรนอยมู าใช
ประโยชน และพลังเหลานี้สามารถเติบโตไดถาไดรับการพัฒนาซงึ่ เปนวิธีการหนึ่งท่ีทำใหประชาชน
รจู ักชวยตนเอง (To help the people to help themselves)
“ผนู ำทอ งถิ่น” หมายถึง บุคคลท่ชี วยผอู น่ื หรือชมุ ชนซง่ึ อาจจะเปน ผมู ีอำนาจหรอื อิทธพิ ล
สามารถชกั จงู คนใจชุมชนได ซง่ึ องคป ระกอบสำคญั ของผนู ำทองถ่ิน ไดแ ก
- ตอ งมีความรู หรอื ทักษะในเรอ่ื งใดเรื่องหน่ึงทกี่ ลมุ หรอื ชุมชนตองการ
- ตอ งมคี น ซง่ึ เปนสมาชกิ ในชนุ ช้ันนั้น
- มีโอกาส หรอื สถานการณท่จี ะใชค วามรใู หเ ปนประโยชนแกช ุมชน
- มีความรสู ามารถทจี่ ะใชความรนู ้ัน
ผูนำทองที่หมายถึงผูใหญ บานสารวัตร กำน้ัน หรือผูชวยผูใหญบาน ท่ีมีหนาที่บริหาร
หมูบา นตามระเบียบทก่ี ฎหมายกำหนด๘๑
ผูนำทองถ่ินหมาย ถึง บุคคลในทองถ่นิ ผูซ ึ่งมีความสามารถในการชวยใหสมาชกิ ในทองถิ่น
นั้นสามารถท่ีจะรวมตัวกันกระทำงานส่ิงหนึ่งสิ่งใดเพ่ือใหบรรลุตามวัตถุประสงคที่วางไวโดย
มุงความสำเร็จของทองถ่ินน้ันนี้เปนสำคัญผูนำทองถิ่นจึงเปนผูที่คอยเผยแพรความรูความคิดตาง ๆ
จากนักพัฒนาไปยังเพื่อนบานและผูคอยชักนำสมาชิกในทองถ่ินเขามารวมในการพัฒนาหมูบานผูนำ
ทองถิ่นไมจำเปนที่จะตองเปนคน ๆ เดียวอาจจะมีหลายคนก็ได แตไดแลวแตลักษณะของงาน เชน
ผูนำทางการเกษตร ผูนำทางการศึกษาหรือแมกระทั่งผูนำทางศาสนา เปนตน แตเราสามารถรวม
เอาผนู ำเหลาน้ันมาใชในการพัฒนาชนบทได ผนู ำทอ งถิน่ จึงเรยี กไดวาเปนไดว าเปนตวั สื่อคดิ สองทาง

๒.๕.๓.๒ ประเภทของผนู ำทอ งถิ่น
ประเภทของผูนำทอ งถิ่นในประเทศไทยแบงออกเปน ๒ ประเภทคอื
๑) ผูนำแบบทางการ (Formal Leadership Structure) กลาวโดยท่ัว ๆ ไปลักษณะ
ตำแหนงของผนู ำซ่งึ มีอยูในหมบู า นแบงไดเปน ๓ ประเภทคือ

๘๑ อุดมเดช ดวงแกว, บทบาทผูนำสตรใี นการเมืองการปกครองระดบั ทอ งถ่ินของเทศบาลนครเชยี งราย
งานนิพนธ, วิทยานิพนธรัฐศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการเมืองและการปกครอง, (บัณฑิตวิทยาลัย :
มหาวทิ ยาลยั เชียงใหม, ๒๕๕๕), หนา ๑๗-๒๐.

๗๐

๑.๑) ผูน ำทอ งท่ีคอื ตำแหนงผูใหญบาน กำนัน้ แพทยประจำตำบล
๑.๒) ผูนำทองถนิ่ ไดแ ก สมาชกิ สภาเทศบาล สมาชิกสภาองคก ารบริหารสวนตำบล
๑.๓) คณะกรรมการตา ง ๆ ขององคการชมุ ชน เชน คณะกรรมการพฒั นาหมูบาน
ผูนำประเภทน้มี ีตำแหนงอำนาจหนาที่ชัดเจน และประชาชนก็ตระหันกีดในฐานะของการ
เปนผูนำตำแหนงเหลาน้ีเปนไดโดยการเลือกต้ังแตงตั้ง และประกาศเปนทางการใหทราบถาหากวา
บุคคลใดมีคณุ สมบัติครบถวนตามตอ งการอาจจะไดรับเลอื กใหด ำรงตำแหนง หลาย ๆ ตำแหนงในเวลา
เดียวกับตำแหนงน่งึ ฐานะความรับผดิ ชอบของผนู ำแบบทางการจึงเปนทที่ ราบกนั ท่วั ไปในหมชู าวบา น
๒) ผูนำแบบไมเปนทางการ (Informal Leadership Structure) ผูนำชนิดนี้เกิดจากการ
สังสรรคของชาวบานอยางไมเปนทางการมาเปนเวลาชานาน ลักษณะของกลุมในหมูบานก็เปนกลุม
แบบปฐมภูมิ (Primary Group) จึงเพิ่มความใกลชิดสนิทสนมซ่ึงกันและกัน มีการติดตอสัมพันธแบบ
ตัวตอตัวในระหวางชาวบานดวยกันเองและผลที่ตามมาก็คือไดมีการพัฒนาของกลุมแบบไมเปน
ทางการเกิดขึ้นแตละกลุมเหลาน้ีกจ็ ะมศี นู ยกลางอยทู ี่บุคคลใดบุคคลหนึ่งผูซงึ่ ไดก ลายเปนผูนำแบบไม
เปนทางการในหมูบานนั้นซ่ึงก็ ไดแก ผูเฒาผูแกหรือสมาชิกท่ีอาวุโสท่ีสุดของครอบครัวขยายอดีต
พระภิกษุสามเณรชาวนาทีมีฐานะม่ังค่ังสมาชิกท่ีมีช่ือเสียงของกลุมตาง ๆ และผูท่ีมีความรู
ความสามารถพิเศษจนไดรับการยกยองมีความเชี่ยวชาญในอาชีพที่ตนทำอยู เชน หมอแผนโบราณ
ผูนำแบบไมเ ปนน้ีเปนทางการเหลานีม้ ีอิทธิพลตอชาวบานมากชาวบานจะใหความเคารพยกยองและ
ใหค วามเปนความเชื่อถอื
ในชุมชนโดยทั่ว ๆ ไปน้ัน ไมวาผูนำชุมชนจะเปนผูนำท่ีเปนทางการหรือผูนำที่ไมเปน
ทางการกต็ าม สามารถที่จะแบง ออกไดหลากหลายประเภทดังน้ี
๑) แบงโดยยึดถือระดับและหนาที่ (level and funrion) วิธีการนี้สามารถแบงออกได
เปน ประเภทยอ ย ๆ ดงั นี้
๑.๑) ผูท่ีกฎหมายและสังคมยอมรับ (legegitimizer) ผูนำประเภทน้ีจะมีบทบาทและ
อิทธิพลอยางมากในทองถ่ินผูนำประเภทน้ีอาจเรียกออกไดเปนหลายชื่อดวยกันเชนผูเฝาประตู
(gatekeeper) ผูนำท่ีเปนกุญแจสำคัญ (key leader) ผูนำท่ีมีอิทธิพลในทองถิ่น (influential) และ
ผูนำที่สถาบันในการยอมรับ (institutional leader) โครงการใด ๆ ก็ตามในชุมชนจะสำเร็จไดหาก
บุคคลดังกลา วนี้ ใหการเหน็ ชอบถงึ แมวาจะไมไดเ ปนผูลงมอื ปฏิบตั เิ องก็ตามผนู ำประเภทนีจ้ ะเปนผนู ำ
ในระดบั แนวหนา (top management)
๑.๒) ผูกอใหเกิดผล (eflector) ผูน ำประเภทนี้ จะมีบทบาทสำคัญรองจากผูนำ ประเภท
แรกแตมักจะมบี ทบาทสำคัญในการท่ีลงมือปฏิบัตกิ ารในกิจกรรมตาง ๆ ในชุมชนมากกวา การท่ีจะให
คำชี้แนะในเมืองท่ีมีขนาดใหญขึ้นจะพบผูนำประเภทน้ีอยมู ากมายไมวา จะเปนผนู ำทอ่ี ยใู นภาครัฐหรือ
ภาคเอกชนมักจะเปนผูท่ีมีความรูความสามารถ และมีทักษะในการทำงานและมักเปนบุคคลท่ีดำรง
ตำแหนงหนาท่ีสำคัญตอการวางแผนพัฒนาชุมชนโดยจะมีความเชี่ยวชาญในสาขาตาง ๆ ท่แี ตกตาง
กันออกไปเชนการศึกษาอนามัยและสาธารณสุขการพัฒนาชุมชนนันทนาการเปนตนผูนำประเภทน้ี
มักจะมีการพบกับผูนำประเภทแรกอยูเสมอในชุมชนที่มีขนาดนความเห็นชอบจากผูนำประเภทแรก
สว นเมืองหรือชุมชนที่มขี นาดเล็กผูน ำทัง้ สองประเภทมกั จะเปนบคุ คลเดียวตำแหนงนึ่งที่สำคญั มกั เปน
ผนู ำประเภทนี้

๗๑

๑.๓) ผปู ฏบิ ัติการ(activist) ผูนำประเภทนี้ จะเปนผนู ำที่มิไดครอบครองตำแหนงที่สำคัญ
แตจะเปนผลู งมือปฏิบัติการเสียมากกวา อาจเรยี กผูนำกลุมน้ีวาผูรวมงาน (joiner) ก็ไดผูนำประเภทนี้
มักจะขาดฐานอำนาจ และไมมีทักษะที่พอเพียงที่จะเขาไปมีบทบาทในการตัดสินใจที่สำคัญเก่ียวกับ
โครงการของชุมชนไดเ ลยมหี นาท่ีลงมือปฏบิ ตั ิการเมอื่ โครงการไดร ับความเห็นชอบแลว เทานั้น

๑.๔) คนท่ัวไป (genral public) โดยปกติเม่ือกลาวถึงผูนำแลวมักจะเขาใจกันวามีผูนำ
เพยี ง ๓ ชนิด เทา นนั้ คอื ผทู กี่ ฎหมายและสงั คมยอมรับผูกอใหเ กิดผลและผูปฏบิ ัติการอยางไรก็ตามคน
โดยทว่ั ๆ ไปท่ีอยใู นชุมชั้นนนั้ ก็มีบทบาทสำคญั เพราะวามีอิทธิพลตอ พฤตกิ รรมของบุคคลอ่ืน ๆ ไมวา
จะเปนทางตรงหรือทางออมก็ตามเชนการเลือกต้ังโดยทั่ว ๆ ไปผูนำจะไดตำแหนงหรือไมนั้นก็ข้ึนอยู
กับมติของคนโดยท่ัว ๆ ไปลักษณะทางภูมศิ าสตรแ ละการเมืองจึงมีความสัมพันธก ันและเปนสวนหน่ึง
ของโครงสรางทางผูนำนอกจากนี้ความผูกพันของบุคคลทอี่ ยูน อกทองทท่ี ่ีมีตอ ผูนำในชมุ ชนก็อาจมผี ล
ทสี่ ำคัญตอ การตดั สินใจในการพัฒนาชุมชนได

๒) แบงโดยยึดถือความสามารถ (Scope of influence) การแบงประเภทน้ีสามารถแบง
ผูนำออกไดเปน ๒ ประเภท คือผูนำท่ีมีความสามารถโดยท่ัวไป (genral) กับผูนำที่มีความสามารถ
เฉพาะดาน (specialized) ผูนำแตล ะคนจะมคี วามสามารถท่ีจะมีอทิ ธพิ ลหรอื โนมนา วจิตใจสมาชิกใน
ชมุ ชนไดแตกตางกันออกไป ผูนำบางคนมคี วามถนดั ทุกเรอ่ื งขณะท่ีผูนำบางคนอาจมคี วามถนัดเฉพาะ
อยางแตเดมิ เชื่อกันวาผูนำที่มีความถนัดทุกทางมีจำนวนนอยกวาผูนำที่มีความถนัดเฉพาะดานตอมา
จากการศึกษาวิจัยก็ไดพบวา ไมมีความแนนนอนเสมอไปเพราะบอยครั้งเม่ือไดทำการสำรวจผูนำ
ในชุมชนจะมีคาบเกี่ยวกัน (Overlap) คือมีบทบาทไดทั้ง ๒ อยา ง โดยเฉพาะอยางยิ่งผูนำที่เกี่ยวของ
กับธุรกิจการอุตสาหกรรมและการเมืองสมาชิกในชุมชนอาจมองผูนำในบทบาทแตกตางกันออกไป
อยางไรก็ตามไมวาผูนำจะมีบทบาทถนัดทุกอยางหรือถนัดเฉพาะเรื่องก็ตามเม่ือชุมชนมีการ
เปล่ียนแปลงไปในทางท่ีดีข้ึนโดยมีความซับซอนและมีการแบงงานกันทำเฉพาะอยางเพิ่มมากข้ึน
แนวโนมของผนู ำเฉพาะดานท่ีจะเกิดข้ึนก็มเี ปนเงาตามตัวมานอกจากนี้เม่ือชุมชนมีการเปลี่ยนแปลง
มากข้ึนโอกาสท่ีผูนำที่มีความสามารถทุกดานจะเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของตัวเองเปนผูนำที่มี
ความสามารถเฉพาะดานตามเพ่ิมไปดว ย

๓) แบงโดยยึดถือการปรับตนเอง (basic orientation) วิธีการน้ีสามารถท่ีจะแบงผูนำ
ออกไดเปน ๒ ประเภท คือผูนำที่ชอบแตงาน (task) และผูนำที่ชอบแตความสัมพันธผูนำท่ีชอบ
แตตัวเองเปนผูนำท่ีมีความสามารถเฉพาะดานตามเพ่ิมไปดวยบังคับบังชาเปนสิ่งสำคัญท่ีรองลงไป
ขณะท่ีผูนำที่ชอบแตความสัมพันธถือวาเปนความสัมพันธของบุคคลในทีมงานี้เปนสิ่งสำคัญที่สุด
ความสำเร็จของงานมาเปนอันดับหลังผูนำทั้ง ๒ แบบนี้ยังมีความสำคัญตอชุมชนโดยเฉพาะอยางใน
ชุมชนท่ยี ังตอ งการพัฒนายังตองการเปล่ียนแปลงสิ่งตาง ๆ อีกมากมายนั้นผูนำที่เอาแตง านย่ิงเปน สิ่ง
ท่ีจำเปนเพราะผูนำประเภทนี้มีจิตในแนวแนท่ีจะพัฒนาชุมชนของตนเองใหดีขึ้นในเวลารวดเร็ว
แตในสงั คมท่ีมีการพัฒนาและมีการปรับตวั ดีแลวผูนำที่เอาแตสังคมคอนขางจะมีประโยชนมากเพราะ
ทำใหชุมชนมีความกลมกลืนนาอยูไมมีความขัดแยงความสัมพันธของสมาชิกในชุมชนมีมาก
และอยูใ นระดับท่ีดี

๗๒

๒.๕.๓.๓ คณุ สมบตั ิและลกั ษณะของผูนำทองถน่ิ
คุณสมบัติและลักษณะของผูนำทองถ่ิน คือ ความสามารถของผนู ำทั่วไปนั้นเอง แตจะตอง
มีคณุ สมบัติลักษณะและความสามารถเพ่ิมเติมเปนพิเศษใหเหมาะสมกับสภาพทอ งถ่นิ หรือชนบทไทย
เฉพาะอกี ดวย กลา วโดยสรปุ คณุ สมบตั แิ ละลักษณะของผูนำทองถิ่นมีดงั นี้
๑) มคี ณุ สมบัตแิ ละลกั ษณะของผูนำท่ัวไป
๒) มีความรูหรือทักษะเหนือกวา ชาวบา นในบางเรอื่ ง
๓) มีความเช่ือม่ันในตนเองสูงหรอื มคี วามม่ันใจกวา ชาวบา น
๔) เขาใจในนวตั กรรม (Innovation) และเทคโนโลยีใหมโดยรวดเรว็ พอสมควร
๕) ยอมรับเอานวัตกรรมและเทคโนโลยีใหม ๆ ไปเผยแพรใหชาวบานโดยวิธีการ
ทมี่ ีประสทิ ธภิ าพ
๖) เปน ตัวแทนแสดงปญ หาและความตองการของชาวบา นใหผ เู ก่ียวของทราบไดดี
๗) เขาถึงประชาชนคบหางา ยและไมถอื ตัว๘๒
สรุปไดวา ผูนำทองถ่ินคือ บุคคลในทองถิ่นผูรบั การคัดเลือกจากประชาชนในทองถิ่นนั้น
กระทำงานส่ิงหนึ่งส่ิงใด เพื่อใหบรรลุตามวัตถุประสงคท่ีวางไวโดยมุงความสำเร็จของทองถ่ิน
นั้นเปนสำคัญผูนำทองถ่ินจึง เปนผูที่คอยเผยแพรความรูแนวความคิดตาง ๆ ในการพัฒนาทองถ่ิน
ไปยังเพ่อื นบา น และผคู อยชักนำสมาชกิ ในทอ งถ่ินเขามารว มในการพัฒนาหมบู า นผูนำทองถน่ิ

ตารางที่ ๒.๕ สรปุ แนวคิดเกยี่ วกับผูน ำทางการเมืองและผูน ำทอ งถ่นิ

นกั วิชาการหรือแหลงขอมูล แนวคดิ หลัก
ศกั ดิไ์ ทย สรุ กจิ บวร,
(๒๕๔๗, หนา ๓๐.) ผูนำทางการเมือง คือ บุคคลที่มีอิทธิพลตอปฏิบัติ
หนาท่ีของความเปนผูนำบุคคลผูผลักดัน ผูดลบันดาล
เอกชยั ธนผลผดุงกลุ , ผูสรางพลังรวม ผูสรางแรงจูงใจกระตุน ผูกอใหเกิดพลัง
(๒๕๔๗, หนา ๖๐.) การปฏิบตั ิการดำเนนิ การของมวลสมาชกิ ใหเขา สูเปาหมาย

ผูนำ หมายถึง ผูมีความรู ความสามารถในการ
ดำเนินงานของกลุม และความสามารถชวยใหกลุมบรรลุ
วัตถุประสงค สามารถจูงใจประชาชนใหมีความคิดเห็น
คลอ ยตาม และลงมือทำงานไปสูจดุ หมายปลายทางได

๘๒ อุดมเดช ดวงแกว, บทบาทผูนำสตรีในการเมืองการปกครองระดับทองถิ่นของเทศบาลนคร
เชียงราย. วิทยานิพนธรัฐศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการเมืองการปกครอง, (บัณฑิตวิทยาลัย :
มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม, ๒๕๕๕), หนา ๑๒๗-๑๒๘.

นักวชิ าการหรอื แหลง ขอ มูล ๗๓
เกียงไกร เจริญผล และคณะ,
(๒๕๖๐) แนวคดิ หลัก

สมศักด์ิ เกยี่ วก่งิ แกว , มปป. ผูนำทางการเมือง คือ สามารถทำตนใหเปนที่
(๒๕๖๐, หนา ๑๐๒.) ยอมรับของบุคคลอ่ืนจะดวยผลงานดวยวาทศิลปดวย
ประวัติอันดีเยี่ยมผูนำตองอยูในฐานะที่จะชักจูงคนอื่นให
พรรณเพญ็ คุณวพานิชกุล, ทำงานรวมกันนเี้ ปน กลมุ เปน หมู เพ่อื จะบรรลเุ ปาหมาย
(๒๕๔๘, หนา ๑๐๒.)
Weber, M. ผูนำทางการเมืองเปนตัวแทนประชาชนท่ีสามารถ
(1947). ตัดสนิ ใจไดสอดคลองกับสภาพการณ บริบทของทองถ่ิน
Dubrin, J. เพราะสามารถสนอง ความตองการของทองถ่ินไดดี
(1998, p. 112). เพราะเขาจะรปู ญหา และความตองการของทองถ่ิน
Davis, G. A., & Scott, J. A
(1983, p. 254) สรา งอำนาจตอรองทางการเมอื ง เพ่ือเขาถึงทรัพยากร
และสรางความสัมพันธของคนในชุมชนทองถ่ิน และ
พงศกร อรรณนพพร และคณะ, กระจายอำนาจใหแกช ุมชนในการปกครองตนเองมากขน้ึ
(๒๕๖๒, หนา ๒๐)
ภาวะผนู ำ เปนสงิ่ ทีม่ คี วามสำคญั ในการนำพาองคก ร
อดุ มเดช ดวงแกว , สูค วามสำเรจ็ ตามเปาหมาย
(๒๕๕๕, หนา ๑๒๗-๑๒๘.)
ภาวะผูนำ อธิบายถึงความมีอิทธิพลที่ไมมีแนวทางที่
ชดั เจน และอยูนอกเหนอื การควบคุมของกฎหมาย

ผูนำตองมีคณุ สมบตั ิ ๔ ประการ ดังนี้
๑) ความเฉลียวฉลาด (intelligence)
๒) บรรลุวุฒิภาวะทางสังคม (social maturity)
๓) ความตองการประสบความสำเร็จ

(achievement drivers)
๔) ทศั นคติทางดานมนษุ ยสัมพันธ (human

relations attitudes)
ลักษณะของผูนำจะเห็นไดจาก ดร.ทักษิณ ชินวัตร

มีความเฉลียวฉลาด ทำใหประสบความสำเร็จในงานธุรกิจ
และเมื่อเขาสูการเมืองก็เปนผูนำความคิดในการนำโครงการ
ประชานิยมตาง ๆ มาเปนกลยทุ ธสำคัญในการหาเสียงและ
การบริหารประเทศจนไดร บั การยอมรับจากประชาชน

“ผนู ำทองถ่นิ ” หมายถึง บุคคลทช่ี วยผูอ่ืน หรือชมุ ชน
อาจจะเปนผูมีอำนาจ หรืออิทธิพล มีความสามารถชักจูง
คนใจชุมชนได องคประกอบสำคัญของผูนำทองถิ่น ไดแก
มคี วามรู เปนสมาชิกในชุนช้ันนั้นมีโอกาสหรอื สถานการณ
ท่ีจะใชค วามรู ความสามารถใหเ ปน ประโยชนแกช มุ ชน

๗๔

๒.๖ หลกั พทุ ธธรรมที่เก่ียวขอ งกบั ความไวว างใจทางการเมือง

๒.๖.๑ หลักสังคหวัตถุ ๔

สังคหวัตถุ ๔ เปนหลักธรรมในศาสนาพุทธโดยเปนภาษาบาลีแยกออกเปน ๒ ศัพท
คือ คำวา สังคห กับ คำวา วัตถุ สังคห แปลงเปนภาษาไทยวา สงเคราะหมีความหมายวาชวยเหลือ
อุดหนุน วัตถุ หมายถึง เรื่องรวมท้ัง ๒ ศัพท มีความหมายวา เรื่องความชวยเหลือ แบงเปน ๔ อยาง
ชวยเหลือกันดว ยวิธีนอกเหนือจาก ๔ อยางน้ีไมเรียกวา สังคหวัตถุ คือ เรื่องความชวยเหลือที่ทำใหรกั
ใครนับถอื กลมเกลียวกนั ไดแ ก

๑. ทาน หมายถึง ใหป นสิ่งของ ๆ ตนแกผ ทู ค่ี วรใหใน
๒. ปยวาจา หมายถงึ เจรจาวาจาทอ่ี อนหวาน
๓. อัตถจริยา หมายถงึ ประพฤตสิ ง่ิ ทีเ่ ปน ประโยชนแ กผอู ่นื
๔. สมานัตตตา หมายถงึ ความเปน คนมตี นเสมอไมถ ือตัว
คุณธรรมท้ัง ๔ อยางนี้ เปน เครอ่ื งยึดเหน่ียวใจของผูอนื่ ไวไ ด๘ ๓
ในสว นของพระไตรปฎ กไดก ลา วไวดังนีส้ ังคหวัตถุ (ธรรมเครอ่ื งยึดเหนี่ยว) ๔ ประการคือ
๑. ทาน (การให)
๒. เปยยวัชชะ (วาจาเปน ทีร่ กั )
๓. อัตถจริยา (การประพฤติประโยชน)
๔. สมานัตตตา (การวางตนสมำ่ เสมอ)

ทาน เปยยวัชชะ อัตถจริยาโนโลกน้ี และสมานัตตตาในธรรมนั้น ๆ ตามสมควรสังคห
ธรรมเหลาน้ีแลชวยอุมชูโลก เหมือนลิ่มสลักท่ียึดคุมรถท่ีแลนไปไวไดนั้น ๆ ถาไมพึงมีธรรมเหลาน้ี
มารดาหรือบิดาก็ไมฟงไดการนับถือหรือการบูชาเพราะบุตรเปนเหตุ แตเพราะบัณฑิตเล็งเห็น
ความสำคัญของสงั คหธรรมเหลา นี้ฉะน้นั บัณฑติ เหลา นั้นจึงถงึ ความเปนใหญและเปน ผูนาสรรเสริญ๘๔

ไดมีผูใหความสามารถและกลาวถึงรายละเอียดเกี่ยวกับองคประกอบของสังคหวัตถุ ๔
ไดแก ทาน ปยวาจา อตั ถจริยา และสมานตั ตตา ไวด ังน้ี

ทาน หมายถึง การให (โอบออม อารี) นักบริหารท่ีดีตองมีน้ำใจรูจักเอ้ือเฟอเผ่ือแผ ให
ทานแกเพ่ือนรวมงานและผูใตบังคับบัญชา การ ใหทานจะชวยใหผูกคนอ่ืนไวได ดังพุทธพจนท่ีวา
“ทโท คนฺถตมิ ิตตฺ านิ ผูใหยอ มผกู ใจมิตรไวไ ด” นักบริหารอาจใหทานได ๓ วธิ ี คอื

ก. อามิสทาน หมายถึง การใหสิ่งของแกเพื่อนรวมงานและผูใตบังคับบัญชาโดยเฉพาะ
การใหเพ่ือผูกใจในยามที่เขาตกต่ำหรือมีความเดือดรอน ดังภาษิตอังกฤษท่ีวา “เพื่อนแท คือ เพื่อนที่
ชว ยเหลอื ในยามตกยาก” การใหร างวัลหรอื ขน้ึ เงนิ เดอื นจดั เขา ในอามิสทาน

๘๓ สมเดจ็ พระอริยวงศาคตญาณ (วาศนว าสโน), สังคหวัตถุ ๔, (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพม หามกุฎ
ราชวทิ ยาลัย, ๒๕๒๘), หนา ๑๑.

๘๔ องจฺ ตุกฺกฺ (ไทย) ๒๑/๓๒/๕๐-๕๑.

๗๕

ข. วิทยาทาน คือ ธรรมทาน หมายถึง การใหคำแนะนำหรือสอนวิธีทำงานท่ีถูกตอง
รวมถึงการจดั หลกั สตู รพัฒนาบคุ ลากรหรือสง ไปศึกษาและดงู าน

ค. อภัยทาน หมายถึง การใหอภัยเม่ือเกิดขอผิดพลาดในการทำงาน หรือลวงเกินซ่ึงกัน
และกัน การใหอภัยไมทำใหผูใหตองสูญเสียอะไร เปนการลงทุนราคาถูกแตไดผลตอบแทนราคาสูง
น่ันคือ ไดม ิตรภาพกลบั คนื มา และมีคนสนองงานเพิ่มขึ้นอีกคนหน่งึ มภี าษิตจีนท่ีวา “มีมติ ร ๕๐๐ คน
นับวายงั นอ ยเกินไป มีศัตรู ๑ คนนับวา มากเกินไป” อับราฮัม ลินคอลน กลาววา “วิธีทำลายศัตรูทดี่ ี
ทสี่ ุด คอื เปล่ียนศตั รใู หเปน มติ ร” เราจะทำอยางนน้ั ไดกต็ อเมอื่ เรารจู กั ใหอ ภัย๘๕

เมอื่ ทุกคนตา งประพฤติสงั คหวัตถทุ ว่ั ถึงกันแลวอยาวา แตเฉพาะคนเฉพาะครอบครวั จะรัก
ใครนับถืออยูเปนสุขสบายเลยถึงคนท้ังหมูบาน ท้ังเมือง ทั้งประเทศ ท้ังโลก ก็ตองอยูเปนสุขสบาย
ตลอดไปเหมือนกันเพราะฉะนนั้ ทานจงึ วา สังคหวัตถุทั้ง ๔ อยา ง เปนคุณสำหรบั ยึดเหนยี่ วนำ้ ใจผูอ่ืน
ใหร กั ใครน ับถือชวยเหลอื กันอยางวิเศษแท๘ ๖

สังคหพละ แปลวา กำลังแหงการสงเคราะห หรือมนุษยสัมพันธซึ่งเปนธรรมที่สำคัญมาก
สำหรับนกั บรหิ ารผทู ำงานใหส ำเร็จโดยอาศัยคนอนื่ ถา นักบริหารบกพรองเร่อื งมนุษยสัมพันธก ็จะไมม ี
คนมาชวยทำงานเม่อื ไมม ีใครชวยทำงานเขาก็เปน นักบรหิ ารไมได

พระพุทธเจาทรงสอนหลักการสรางมนุษยสัมพันธไวเรียกวาสังคหวัตถุ หมายถึง วิธีผูกใจ
คนพระองคตรัสวา รถมาแลนไปไดเพราะมีล่ิมสลักคอยตรึงสวนประกอบตางๆ ของรถมาเขาดวยกัน
ฉันใดคนในสังคมก็ฉันน้ัน คือ ทำหนาที่เปนกาวใจเชื่อมประสานคนทั้งหลายเขาดวยกันลิ่มสลัก
ดังกลาวน้ัน คือ สังคหวัตถุ นักบริหารจะสามารถผูกใจเพื่อนรวมงาน และผูใตบังคับบัญชาไวไดถา
มสี ังคหวตั ถุ ๔ ประการ ไดแก

๑. ทาน หมายถึง การให (โอบออมอารี) นักบริหารที่ดีตองมีน้ำใจ รูจักเอื้อเฟอเผื่อแผ
ใหทานแกเพ่ือนรวมงาน และผูใตบังคับบัญชาการใหทางจะชวยใหผูกคนอื่นไวไดดังพุทธพจนที่วา
“ทโทคนถฺ ติมติ ตฺ านิ ผูใ หย อ มผกู ใจมิตรไวไ ด” นักบรหิ ารอาจใหท านได ๓ วธิ ี คือ

ก. อามิสทาน หมายถึง การใหส่ิงของแกเพ่ือนรวมงาน และผูใตบังคับบัญชาโดยเฉพาะ
การใหเพ่ือผูกใจในยามที่เขาตกต่ำ หรือมีความเดือดรอน ต้ังภาษิตอังกฤษท่ีวา “เพ่ือนแทคือเพ่ือนที่
ชวยเหลอื ในยามตกยาก” การใหร างวัลหรือขึ้นเงินเดือนจดั เขาในอามสิ ทาน

ข. วิทยาทานคือ ธรรมทาน หมายถงึ การใหคำแนะนำหรือสอนวิธที ำงานทถ่ี ูกตองรวมถึง
การจดั หลักสตู รพัฒนาบุคลากร หรือสง ไปศึกษาและดูงาน

๘๕ พระธรรมโกศาจารย (ประยูร ธมฺมจิตโฺ ต), พุทธวิธีการบริหาร, (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพมหา
จุฬาลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๙), หนา ๗๐-๗๕.

๘๖ สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (วาสนวาสโน), สังคหวัตถุ ๔, (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพมหามกุฏ
ราชวิทยาลัย, ๒๕๒๔), หนา ๕๓.

๗๖

ค. อภัยทาน หมายถึง การใหอภัยเมื่อเกิดขอผิดพลาดในการทำงาน หรือลวงเกินซึ่งกัน

และกันการใหอภัยไมทำใหผใู หต องสูญเสียอะไร เปนการลงทนุ ราคาถูก แตไ ดผลตอบแทนราคาสงู น่ัน

คือไดมติ รภาพกลบั คนื มา และมคี นสนองงานเพมิ่ ขึน้ อีกคนหนึง่

มีภาษิตจีนที่วา “มีมิตร ๕๐๐ คน นับวายังนอยเกินไป มีศัตรู ๑ คน นับวามากเกินไป”

อบั ราฮมั ลนิ คอลน กลาววา “วธิ ีทำลายศัตรูที่ดีท่ีสดุ คือเปล่ยี นศัตรูใหเปนมิตร” เราจะทำอยางน้นั ไดก็

ตอ เมือ่ เรารจู กั ใหอ ภยั

๒. ปย วาจา หมายถงึ การพูดถอยคำไพเราะออนหวาน (วจีไพเราะ) นกั บริหารท่ีดจี ะรูจัก

ผูกใจคนดวยคำพูดออนหวานคำพูดหยาบกระดางผูกใจใครไมไดตามปกติคนเราจะมัดสิ่งของ ตองใช

ของออน เชน เชอื ก หรอื ลวดมดั ในทำนองเดียวกันเราจะมัดใจคนไดก ็ดวยถอ ยคำออนหวาน ดงั โคลง

โลกนิตทิ ่วี า

ออ นหวานมานมติ รลน เหลือหลาย

หยาบบเกลอราย เกล่อื นใกล

ดจุ ดวงศศฉิ ายดาวดาษ ประดับนา

สรุ ยิ สองดาราไร เมือ่ รอ นแรงแสง

๓. อตั ถจรยิ า หมายถงึ การทำตัวใหเปนประโยชนแกผ ูอ่ืน (สงเคราะหประชาชน) ตรงกับ

คำพังเพยท่ีวา “อยูบานทานอยาน่ิงดูดายปนวัวปนควายใหลูกทานเลน” นักบริหารทำอัตถจริยา

ไดหลายวิธีเชนบริการชวยเหลือยามเขาปวยไขหรือเปนประธานในงานพิธีของผูใตบังคับบัญชาดัง

โคลงโลกนิติ ท่ีวา

อาศัยเรือนทานให วจิ ารณ

เหน็ ทา นทำการงาน ชวยพรอง

แมม ีกจิ โดยสาร นาเวศ

พายคอยชวยค้ำจว ง จรดใหจ นถึง

๔. สมานัตตตา หมายถึง การวางตัวสม่ำเสมอ (วางตนพอดี) เมื่อนักบริหารไมทอดทิ้ง

ผูรวมงานทั้งหลายเขาจึงจะสามารถสรางทีมงานข้ึนมาไดนั่นคือถือคติวา “มีทุกขรวมทุกขมี

สุขรวมเสพ” นักบริหารตองกลารับผิดชอบในผลการตัดสินใจของตนเองถาผลเสียตกมาถึงผูปฏิบัติ

ตามคำส่ังของตนนักบริหารตองออกมาปกปองคนน้ัน ไมใชหนีเอาตัวรอดตามลำพังตัวอยางคนที่มี

สมานตั ตตาก็คอื คนท่เี ปน “เพื่อนตาย” ในโคลงบทน้ี

เพื่อนกนิ ส้ินทรัพยแลว แหนงหนี

หางายหลายหมื่นป มากได

เพือ่ นตายถายแทนซี วาวาตม

หายากฝากผีใข ยากแทจ ักหา๘๗

๘๗ พระธรรมโกศาจารย (ประยูร ธมฺมจิตโต), พุทธวิธีการบริหาร, (กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพมหา
จุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย, ๒๕๔๙), หนา ๗๐-๗๕.

๗๗

องคประกอบของสังคหวัตถุ ๔ หมายถึง หลักธรรมท่ีเปนเครื่องยึดเหน่ียวน้ำใจของผูอื่น
ผูกไมตรี เออ้ื เฟอ เกอื้ กูล หรอื เปน หลักการสงเคราะหซ ่งึ กนั และกนั มอี ยู ๔ ประการ ไดแก

๑. ทาน คือ การให ปนเอื้อเฟอเผื่อแผ การเสียสละ แบงปน ชวยสงเคราะหตลอดจน
ใหค วามรูความเขา ใจ เพื่อประโยชนแ กบ คุ คลอื่นคณุ ธรรมขอน้ีจะชวยใหไ มเปนคนเห็นแกตวั

๒. ปยวาจา คือ การพูดจาดวยถอยคำสุภาพ ท่ีไพเราะ ออนหวานพูดดวยความจริงใจ
แนะนำในสิ่งที่เปนประโยชน มีเหตุมีผลชักจูงในทางที่ดีงามแสดงความเห็นอกเห็นใจเปนกำลังใจให
รูจักพูดใหเกิดความเขาใจอันดีสมานสามัคคีเกิดไมตรีทำใหรักใครนับถือ และชวยเหลอื เก้ือกูลกันไม
พูดหยาบคายกา วราวพูดในส่ิงทีเ่ ปนประโยชนเหมาะสำหรับกาลเทศะ

๓. อัตถจริยา คอื การสงเคราะหทกุ ชนิด หรือการประพฤติในสิ่งที่เปนประโยชนแกผูอ่ืน
ใหความชว ยเหลือดวยแรงกาย และขวนขวายกิจการตา งๆ บำเพ็ญสาธารณประโยชนร วมทงั้ ชว ยแกไข
ปญหา และชวยปรบั ปรุงสงเสริมในดานจริยธรรม

๔. สมานัตตตา คือ การผูมีความสม่ำเสมอหรือมีความประพฤติเสมอตนเสมอปลาย
ใหความเสมอภาค ปฏิบัติสมำ่ เสมอกันตอคนท้ังหลายไมเอาเปรยี บรวมทุกขรวมสุขรวมรับรูรวมแกไข
ปญหาเพ่ือใหเกิดประโยชนสุขรวมกันคุณธรรมขอนี้จะชวยใหเราเปนคนมีจิตใจหนักแนนไมโลเล
รวมท้ังยังเปนการสรา งความนิยม และไววางใจใหแกผ อู ืน่ อกี ดว ย๘๘

สังคหวัตถุ ๔ หมายถึง ธรรมเคร่ืองยดึ เหน่ียว คือ ยึดเหนี่ยวใจบุคคล และประสานหมูชน
ไวใ นสามคั คหี ลกั การสงเคราะห

๑. ทาน การให คือ เอื้อเฟอเผ่ือแผ เสียสละ แบงปน ชวยเหลือกันดวยส่ิงของตลอดถึง
ใหค วามรู และแนะนำสง่ั สอน

๒. ปยวาจา หรือเปยยวัชชะ วาจาเปนท่ีรักวาจาดูดด่ืมน้ำใจ หรือวาจาซาบซ้ึงใจ คือ
กลาวคำสุภาพไพเราะ ออนหวานสมานสามัคคีใหเกิดไมตรี และความรักใครนับถือตลอดถึงคำแสดง
ประโยชนประกอดดว ยเหตผุ ลเปนหลกั ฐานจูงใจใหน ยิ มยอมตาม

๓. อัตถจริยา การประพฤติประโยชน คือขวนขวายชวยเหลือกิจการบำเพ็ญสาธารณ
ประโยชนต ลอดถงึ ชว ยแกไ ขปรบั ปรงุ สง เสรมิ ในทางจรยิ ธรรม

๔. สมานัตตตา ความมีตนเสมอ คือ ทำตนเสมอดวยปลายปฏิบัติสม่ำเสมอกันในชน
ทั้งหลายและเสมอในสุขทุกขโดยรวมรับรูรวมแกไขตลอดถึงวางตนเหมาะแกฐานะภาวะบุคคล
เหตุการณแ ละสิ่งแวดลอมถูกตองตามธรรมในแตล ะกรณ๘ี ๙

สังคหวัตถุ คือ หลักธรรมท่ีเปนเคร่ืองยึดเหนี่ยวน้ำใจคนและประสานหมูชนไวในสามัคคี
ประกอบดว ย

๘๘ พระมหาบุญเพียร ปุญญวริ ิโย, “แนวคิดและวิธีการขดั เกลาทางสังคมในสถาบนั ครอบครวั ตามแนว
พระพุทธศาสนา", วทิ ยานิพนธพ ทุ ธศาสตรมหาบณั ฑติ สาขาวชิ าพระพธุ ศาสนา, (บณั ฑติ วิทยาลัย : มหาวิทยาลัย
มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๓๔), หนา ๑๑๙.

๘๙ พระพรหมคุณ ากรณ (ป.อ. ปยุตโต), พจนานุกรมพุ ทธศาสตร ฉบับประมวลธรรม,
(กรงุ เทพมหานคร : บริษทั พิมพส ย จำกัด, ๒๕๕๐), หนา ๑๘๖.

๗๘

๑. ทานใหปน คือ เอ้ือเฟอเผื่อแผเสีย สละแบงปน ชวยเหลือสงเคราะห ดวยปจจัยสี่
หรอื ทุนทรพั ยส นิ ส่ิงของ ตลอดจนใหความรูค วามเขาใจและศิลปวทิ ยา

๒. ปยวาจาพูดอยางรักกัน คือ กลาวคำสุภาพไพเราะนาฟง ชี้แจงแนะนำสิ่งท่ีเปน
ประโยชนมีเหตผุ ลเปนหลักฐานชกั จูงในทางท่ีดงี าม หรือแสดงความเหน็ อกเหน็ ใจใหก ำลังใจรจู ักพดู ให
เกิดความเขา ใจดีสมานสามคั คีเกดิ ไมตรีทำใหรักใครนับถือ และชวยเหลือเกอื้ กลู กนั

๓. อัตถจริยาทำประโยชน คือ ชวยเหลือดวยแรงกาย และขวนขวายชวยเหลือกิจการ
ตาง ๆ บำเพญ็ ประโยชนร วมทั้งชว ยแกไขปญ หา และชว ยปรบั ปรุงสงเสรมิ ในดานจริยธรรม

๔. สมานัตตตาเอาตัวเขาสมาน คอื ทำตัวใหเขากับเขาไดวางตนเสมอตนเสมอปลายให
ความเสมอภาค ปฏิบตั ิสม่ำเสมอกันตอคนทั้งหลาย ไมเอาเปรยี บ และเสมอในสุขทุกขคอื รวมสุขรวม
ทุกขร วมรับรูรว มแกไขปญหาเพือ่ ใหเ กดิ ประโยชนส ขุ รวมกัน๙๐

สังคหวตั ถุ หมายความวา วิธีสงเคราะห หมายถึง วธิ ีปฏบิ ัติเพื่อยึดเหนี่ยวนำ้ ใจคนอน่ื ที่ยัง
ไมเคยรักใครน ับถือ หรือท่ีรกั ใครนับถืออยูแลวใหสนิทแนบยิง่ ข้ึนพูดงายๆสังคหวัตถุก็คอื เทคนิควิธีทำ
ใหค นรกั หรือมนตผกู ใจคนน่ันเองมี ๔ ประการ คอื

๑. ทาน คือการใหคือเอ้ือเฟอเผ่ือแผเสียสละแบงปนชวยเหลือกันดวยส่ิงของตลอดถึงให
ความรแู ละแนะนำสัง่ สอน

๒. ปยวาจา หรือเปยยวัชชะ หรือวาจาเปนที่รักวาจาดูดดื่มน้ำใจหรือวาจาซาบซึ้งใจคือ
กลาวคำสุภาพไพเราะออนหวานสมานสามัคคีใหเกิดไมตรี และความรักใครนับถือตลอดถึงคำแสดง
ประโยชนประกอบดวยเหตุผลเปน หลักฐานจูงใจใหนยิ มยอม

๓. อัตถจิรยา คือ การประพฤติประโยชนคือ ขวนขวายชวยเหลือกิจการบำเพ็ญ
สาธารณประโยชน ตลอดถึงชว ยแกไขปรบั ปรุงสง เสริมในทางจริยธรรม

๔. สมานัตตตา คือ ความมีตนเสมอทำตนเสมอดวยปลายปฏิบัติสม่ำเสมอกันในชน
ท้ังหลายและเสมอในสุขทุกขโดยรวมรับรูรวมแกไขตลอดถึงวางตนเหมาะแกฐานะภาวะบุคคล
เหตุการณและสิง่ แวดลอ มถกู ตองตามธรรมในแตล ะกรณ๙ี ๑

ธรรมเทศนา เรื่อง มงคลที่ ๑๗ สงเคราะหญาติ สังคหวัตถุธรรมวา คำสอนของพระ
สัมมาสัมพุทธเจาเปนสัจธรรมท่ีทุกคนควรมาพิสูจน ผูที่ปฏิบัติตามยอมสามารถรูแจงเห็นจริงไดดวย
ตนเอง และทำใหผูปฏิบัติพนทุกขเขาถึงความสุข และความบริสุทธ์ิภายในไดจริงธรรมะของพระพุทธ
องคเปนความรูอันบริสุทธ์ิท่ีกล่ันออกมาจากกลางพระธรรมกาย ทพี่ ระองคไดเขาถึงดว ยวิธีการทำใจ
ใหหยุดน่ิงอยางถูกตองสมบูรณ เปนธรรมโอสถขนานเอกท่ีสามารถเยียวยารักษาจิตใจของมวล
มนุษยชาติใหหลุดพนจากความโลภความโกรธความหลงเพราะเม่ือใจปราศจากส่ิงเหลาน้ีใจยอม

๙๐ พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ. ปยุตโต), ธรรมนูญชีวิต, พิมพคร้ังท่ี ๘๒, (กรุงเทพมหานคร : บริษัท
พิมพส วย จำกดั , ๒๕๕๐), หนา ๒๕.

๙๑ พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ. ปยุตโต), พจนานุกรมพุทธศาสตรฉบับประมวลธรรม, (พิมพคร้ังท่ี
๑๒) (กรงุ เทพมหานคร : โรงพิมพมหาวทิ ยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลยั , ๒๕๕๑), หนา ๔๑๒.

๗๙

สะอาดบริสุทธิ์ มีอานุภาพเปนอิสระอยางแทจริง และจะเกิดวามหากรุณามีแตความรักความเมตตา

ปรารถนาดตี อกันเสมอสัมมาสัมพทุ ธเจา ตรสั ไวใ นสงั คหวัตถุสตู รวา

ทานจฺ เปยฺยวชฺชจฺ อตถฺ จรยิ า จ อิธ

สมานตฺตตาจ ตตฺถ ตตฺถ ยถารห๐

การใหทานการพูดจาไพเราะการประพฤติตนใหเปนประโยชนในโลกนี้ความเปนผูมีตน

สม่ำเสมอแนวในธรรมท้งั หลายน้ัน ๆ ตามควร การอยรู วมกันในสังคมมนุษยทุกคนลวนปรารถนาเปน

ท่ีรักของคนรอบขางเปนท่ียอมรับนับถือของทุกๆ คนและปรารถนาท่ีจะไดยินไดฟงคำยกยอง

สรรเสริญมากกวาเสียงนินทาวาราย พระพุทธองคไดสอนวิธีท่ีจะทำตนใหเปนที่รักของสังคมวา

จะตองรูจ ักการใหธรรมดาแลวทุกชีวิตตางดำรงอยูไดดวยการให หากมนุษยทุกคนในโลกรูจักใหทาน

เสยี สละแบงปน ใหอ ภัยซ่ึงกนั และกนั ไมพยาบาทปองรายกันโลกนย้ี อ มจะเกิดความสงบสุขอยางแนนอน

นอกจากการใหแลวตองรูจักพูดจาปราศรัย หัดพูดจาใหไพเราะนุมนวลนาฟงท่ีเรียกวา
ปย วาจา คอื คำพูดทพ่ี ูดแลวเปนทีร่ ักฟงแลวเกิดกำลังใจที่จะสงเสริมสนับสนุนใหทุกคนอยากทำความ
ดีใหย่ิงขึ้นไปไมพูดจาสอเสียดกอใหเกิดความแตกแยกพูด แตคำท่ีจะทำใหเกิดความสามัคคี
เปรยี บเสมอื นนำ้ ทพิ ยช โลมใจประสานใจทกุ ๆ ดวงใหเปนหนึง่ เดยี ว

อัตถจริยา คือ ตองรูจักทำตัวใหเปนประโยชนตอคนอ่ืนใหมีน้ำใจประดุจพระโพธิสัตว

ที่ชวยเหลือเพื่อนรว มโลกใหพนจากทุกข หากรวู าใครกำลังประสบปญหาแมเขาไมขอความชวยเหลือ
ก็ใหมีมหากรณุ าอาสาเขาไปชวยน้ีเปนสิ่งท่ีแสดงถึงจิตใจอันดงี าม เปนจิตใจของนักสรา งบารมีผูรักใน

การฝกฝนอบรมตน ซึง่ นอกจากจะฝกตนเองใหบรสิ ทุ ธแ์ิ ลว ยังปรารถนาใหโ ลกบริสุทธิ์ดว ย

สมานัตตตา คือ ตองรจู ักวางตัวเสมอตนเสมอปลายไมวาจะเขาไปสูสมาคมไหนใหรักษา
ภาวะปกติที่ดีของตนไวรักษาใจใหบริสุทธิ์เปนกลาง ๆ ไมหว่ันไหวไปตามกระแสปรับตัวใหเขากันได

กับทุก ๆ คนอีกทั้งควบคุมตนเองดวยสติ และปญญาเรายอมเปนที่รักท่ีพอใจของทุกคนดังเชนเรื่อง
ของวัตถกอบุ าสกชาวเมอื งอาฬวีผูม สี ังคหวัตถุธรรมประจำใจ๙๒

สรุปไดว า สังคหวัตถุ ๔ หมายถึง เครือ่ งมอื หรอื หลักธรรมที่ชวยประสานคนหมูมากใหอยู
รวมกันอยางมีความสุข เปนเคร่ืองชวยขจัดความขัดแยงที่เกิดข้ึนทำใหคนอยู รวมกันดวยความรัก
สามารถนำไปใชไดตั้งแตระดับครอบครัวจนถึงระดับสังคม เปนธรรมอันจะกอใหเกิดความผาสุก
ในบา นเมอื งและประเทศชาตนิ ่ันเอง

สรุปไดวา สังคหวัตถุ ๔ เปนหลักธรรมอันเปนเคร่ืองจรรโลงสังคม เปนหลักธรรม
ทส่ี รางความสงบสุขสมานสามคั คีสรางความเกื้อกลู กันสรางความผกู มิตรรกั ใครกลมเกลยี ว และเชื่อม
ความสัมพันธกนั ของคนในสงั คมซงึ่ ประกอบดวยทาน คอื การใหการแบงปน ปยวาจา คือ การส่ือสาร
กันดว ยถอยคําที่ดี และเปนประโยชนตอผูอ่ืน อัตถจริยา คือ การสรางสรรคสิ่งที่ดมี ีคุณประโยชนแก
สวนรวมสัมพันธภาพที่ดีระหวางกัน การรวมกันทำงานตามหนาที่ที่ตนรับผิดชอบ ใหดีท่ีสุด รวมถึง
การสงเคราะห การดแู ลเอาใจใส การชวยเหลือเก้ือกลู กัน การสง เสรมิ กันใหเกิดผลสำเร็จของงานและ

๙๒ องฺอฏฐก. (ไทย) ๒๒/๒๔/๒๖๗.

๘๐

สมานัตตตาคือ การประพฤติตนอยางเสมอตนเสมอปลายการไมเลือกปฏิบัติ การรูจักวางตนให
เหมาะสมตามเวลา สถานที่ และตำแหนงหนาที่ของตนเอง การรวมทุกขรวมสุข ระหวางเพ่ือน
รว มงาน ผบู งั คบั บัญชา และองคก ร

๒.๖.๒ การประยุกตห ลกั สงั คหวัตถุ ๔ ในการบรหิ ารงาน
สังคมของประเทศไทย พระพุทธศาสนาถือเปนศาสนาหลักประจำชาติการนํา หลักธรรม
มาประยุกตใชก็เพื่อการเปนผูนําที่ดี และคำสั่งสอนท่ีแสดงใหเห็นถึงลักษณะของผูนําท่ีดี หรือวิถีทาง
ของการท่ีจะเปนผูนําที่ดีเพ่ือใชส ำหรับเปนแนวทางที่จะนําไปปฏิบัติซึ่งสามารถนํามา ประยุกตใชก ับ
การบริหารและจดั การสมยั ใหม คอื หลักธรรมสังคหวัตถุ ๔ ไดแ ก
(๑) ทาน ดานสวัสดิการ การจัดสรรวัสดุ อุปกรณเครื่องมือเครื่องใชในการปฏิบัติงาน
ไดแก การจัดใหมีสวัสดิการตาง ๆ ท่ีจะเอื้อในการปฏิบัติงาน สามารถอุทิศตนใหกับงานอยางเต็มที่
การจดั ท่ีทำงานใหถ ูกสุขลักษณะการรักษาสุขภาพความปลอดภยั และการสงั เคราะหในดา นตา ง ๆ
(๒) ปยวาจา ดานนโยบายและการวางแผน การวางแผนเปนนโยบายหลักของผูบริหาร
การศึกษา เพ่ือจะดำเนินการปฏิบัติงานน้ัน ๆ ใหกระจายไปท่ัวถึงผูใตบังคับบัญชาซึ่งเปน ปจจัยที่
สง ผลใหน ักบริหารประสบความสำเรจ็ หรือความลม เหลวในการทำงาน
(๓) อัตถจริยา ดานการฌาปนกิจสงเคราะหหรือประพฤติในสิ่งท่ีเปนประโยชนแก
ผูใตบังคับบัญชา ผูบริหารนับวาเปนบุคคลท่ีมีความสำคัญอยางย่ิงตอองคกรเปนผูมีบทบาทในการ
กำหนดนโยบายวางแผนการดําเนินงานแนวการปฏิบัติงาน และเปนตัวอยางใหกับผูอ่ืนที่อยูภายใน
องคก ร หากผบู รหิ ารเปนผมู คี ณุ ธรรมยอมสง ผลตอองคก รและสังคมโดยสว นรวม
(๔) สมานตั ตตา การปฏิบัตติ ามระเบียบวินัย ความเปน ผูน าํ การปฏิบัตติ นในทางท่ีดีอยาง
สม่ำเสมอ การท่ีผูบริหารตองบุคลากรที่ดีมีวินัยอยางเครงครัด ผูบริหารจําเปนจะตองวางตนหรือ
ปฏบิ ัติตนใหเ ปนแบบอยางทดี่ ีแกผใู ตบ ังคบั บญั ชา
สรุปไดวา หลักธรรมสังคหวัตถุ ๔ หากผูบริหารนําไปปฏิบัติ ก็จะเกิดความมั่นคงและ
ความกาวหนา ในหนาท่ีการงาน เปนท่ีรักและเคารพของผูอนื่ โดยเฉพาะผูบริหารจําเปนจะตอ งวางตน
และปฏิบัติใหเ ปน แบบอยา งทดี่ ีแกผูใตบ ังคบั บญั ชา

ตารางที่ ๒.๖ สรุปแนวคิดเกย่ี วกบั หลกั พุทธธรรมทีเ่ ก่ียวขอ งกบั ความไววางใจทางการเมือง

นักวิชาการหรอื แหลงขอมูล แนวคดิ หลกั

สมเดจ็ พระอรยิ วงศาคตญาณ สังคห วัตถุ ๔ เปนหลักธรรมในศาสนาพุทธ
(วาศนวาสโน) ความหมายวาเร่ืองความชวยเหลือจะชวยเหลือกันดวย
(๒๕๒๘, หนา ๑๑) วธิ อี ยางไรบางทา นไดวางไวเ ปน ๔ อยาง ไดแ ก

๑. ทานใหปนส่ิงของ ๆ ตนแกผูท่คี วรใหใน
๒. ปย วาจาเจรจาวาจาทีอ่ อนหวาน
๓. อตั ถจริยาประพฤติสง่ิ ทเี่ ปนประโยชนแ กผ อู ่นื
๔. สมานัตตตาความเปนคนมีตนเสมอไมถ ือตัว

๘๑

นกั วชิ าการหรือแหลง ขอมูล แนวคดิ หลกั
พระธรรมโกศาจารย
(ประยรู ธมฺมจติ โฺ ต) สังคหวัตถุ ๔ ไดแก ทาน ปยวาจา อัตถจริยา และ
(๒๕๔๙, หนา ๗๐-๗๕) สมานัตตตา

สมเด็จพระอรยิ วงศาคตญาณ ทาน หมายถึง การให (โอบออม อารี) นักบริหารท่ี
(วาสนว าสโน) ดีตองมีนำ้ ใจ และอาจใหท านได ๓ วิธี คือ
(๒๕๒๔} หนา ๕๓)
พระธรรมโกศาจารย ก. อามิสทาน หมายถึง การใหสิ่งของแกเพื่อน
(ประยูร ธมมฺ จิตโต) รวมงานและผูใตบ งั คับบัญชา
(๒๕๔๙, หนา ๗๐-๗๕)
พระมหาบญุ เพียร ปุญญวิริโย ข. วิทยาทาน คือ ธรรมทาน หมายถึง การให
(๒๕๓๔, หนา ๑๑๙) คำแนะนำหรือสอนวิธที ำงานท่ถี ูกตอ ง

พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ. ปยตุ โต) ค. อภั ยทาน หมายถึง การใหอภัยเมื่อเกิด
(๒๕๕๑, หนา ๔๑๒) ขอผิดพลาดในการทำงาน หรือลวงเกินซงึ่ กนั
องฺจตกุ ฺกฺ (บาลี) ๒๑.
การประพฤติสังคหวัตถุท่ัวถึงกันแลว อยาวาแต
เฉพาะคนเฉพาะครอบครัว จะรักใครนับถือทั้งหมูบาน ท้ัง
เมอื ง ท้ังประเทศ ทง้ั โลก กต็ องอยูเ ปนสขุ สบายตลอด

สังคหวัตถุ หมายถึง วิธีผูกใจคน นักบริหารจะ
สามารถผูกใจเพื่อนรวมงาน และผูใตบังคับบัญชาไวได
ถา มสี ังคหวตั ถุ ๔ ประการ

สังคหวัตถุ ๔ หมายถึง หลักธรรมที่เปนเคร่ือง
ยดึ เหนี่ยวน้ำใจของผูอ่ืน ผูกไมตรี เอื้อเฟอ เก้ือกูล หรือเปน
หลักการสงเคราะหซ่ึงกนั และกนั มอี ยู ๔ ประการ คอื

๑. ทาน คือ การให ปน เอื้อเฟอเผ่อื แผ การเสยี สละ
๒. ปยวาจา คือ การพูดจาดวยถอยคำสุภาพ
ที่ไพเราะ ออนหวานพูดดว ยความจรงิ ใจ
๓. อัตถจริยา คือ การสงเคราะหทุกชนิด หรือการ
ประพฤตใิ นสง่ิ ท่เี ปนประโยชนแ กผอู ื่น
๔. สมานตั ตตา คอื การเปนผูมคี วามสมำ่ เสมอปลาย
สงั คหวัตถุ หมายความวา วิธีสงเคราะห วิธีปฏิบัติเพอ่ื
ยึดเหน่ียวน้ำใจคนอ่ืน ที่ยังไมเคยรักใครนับถือ หรือท่ีรักใคร
นับถอื อยแู ลว ใหส นทิ แนบยิง่ ข้นึ

สงั คหวัตถุ ๔ เปนหลักธรรมท่ีสรางความสงบสุขสมาน
สามัคคี สรางความเก้ือกูลกัน และเช่ือมความสัมพันธกันของ
คนในสังคม ทาน คือ การให การแบงปน ปยวาจา คือ การ
สื่อสารกันดวยถอยคําท่ีดี และเปนประโยชนตอผูอื่น อัตถ
จริยา คือ การสราง สรรคส่ิงที่ดีมีคุณประโยชนแกสวนรวม
สมานตั ตตาคือ การประพฤติตนอยางเสมอตน เสมอปลาย

๘๒

๒.๗ ขอมูลบรบิ ทเร่ืองที่วจิ ยั

ขอมูลจังหวัดขอนแกน๙๓ เปนจังหวัดที่ไดรับการพัฒนาใหเปนเมืองหลัก ถือเปน
ศูนยกลางการพัฒนาของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ
ฉบับที่ ๕ (พ.ศ. ๒๕๒๕–๒๕๒๕) จึงมีความเจริญรุดหนาอยางรวดเร็วในรอบสิบปที่ผานมา
เปรยี บประดจุ เปนเมอื งหลวงแหงท่รี าบสงู อีสานนี้

๒.๗.๑ อาณาเขตของจงั หวดั ขอนแกน
ทิศเหนือ ติดตอกับอำเภอกุมภวาป อำเภอศรีบุญเรือง อำเภอโนนสัง จังหวัดอุดรธานี
และอำเภอภูกระดึง จังหวัดเลยทิศใต ติดตอกับอำเภอประทาย อำเภอบัวใหญ จังหวัดนครราชสีมา
และอำเภอพุทไธสง จังหวัดบุรรี ัมยทิศตะวันออก ติดตอกับอำเภอทาคันโท อำเภอยางตลาด จังหวัด
กาฬสินธุ และอำเภอเชียงยืน อำเภอบรบือ อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคามทิศตะวันตก
ติดตอกับอำเภอแกงครอ อำเภอภูเขียว อำเภอคอนสาร จังหวัดชัยภูมิ และอำเภอหลมเกา ก่ิงอำเภอ
นำ้ หนาว จังหวัดเพชรบรู ณ
๒.๗.๒ ขนาดจังหวัดขอนแกน
จังหวดั ขอนแกนมีพืน้ ท่ีประมาณ ๑๓,๔๐๔ ตารางกโิ ลเมตร หรอื ประมาณ ๘.๓๘ ลา นไร
คิดเปนรอยละ ๗.๙ ของพ้ืนท่ีภาคตะวันออกเฉียงเหนือเปนอันดับ ๔ ของภาครองจังหวัด
นครราชสมี า จงั หวัดอุบลราชธานี และจังหวัดอุดรธานี ตามลำดบั สวนกวางท่สี ุดประมาณ ๑๓๕ กม.
สวนยาวที่สุดประมาณ ๑๓๕ กม. สวนกวางท่ีแคบท่ีสุดประมาณ ๖๐ กม. และสวนยาวที่ส้ันที่สุด
ประมาณ ๑๑๐ กม.
๒.๗.๓ ประชากรจงั หวัดขอนแกน
ขอมูลประชากร กระทรวงมหาดไทย จังหวัดขอนแกนมีประชากร จำนวน ๑,๘๐๒,๘๗๒
คน แยกเปน ชาย ๘๘๗,๕๐๑ คน หญงิ ๙๑๕,๓๗๑ ตน อำเภอท่มี ีประชากรมากทส่ี ุด คือ อำเภอเมือง
ขอนแกน มจี ำนวน ๔๑๖,๒๘๕ คน สวนอำเภอที่มีประชากรนอยท่ีสุด คอื อำเภอเวียงเกา มี จำนวน
๑๙,๙๕๐ คน๙๔

๙๓ องคการบริหารสวนจังหวัดขอนแกน, ขอมูลจังหวัดขอนแกน, [ออนไลน]. แหลงท่ีมา
http://www.kkpao.go.th/kkpao/index.php?r=staticContent/show&id=๑ [คนควา ๑๔ สิงหาคม ๒๕๖๓].

๙๔ กระทรวงมหาดไทย, ขอมูลจำนวนประชากรจังหวัดขอนแกน, [ออนไลน]. แหลงที่มา
http://www.kkpao.go.th/E-PlanData/?mod=index&file=datacat๒-๒ [คน ควา ๑๔ สิงหาคม ๒๕๖๓].

๘๓

ตารางที่ ๒.๗ ขอมูลทองที่และประชากรในจังหวดั ขอนแกน

ท่ี อำเภอ ตำบล หมูบาน พ้นื ที่ ประชากร

(ตร.กม.) หญิง หญงิ รวม

๑ หนองเรือ ๑๐ ๑๔๙ ๖๗๓.๘๑๐ ๔๖,๓๔๒ ๔๗,๒๓๒ ๙๓,๕๗๔
๑๓๕ ๕๑๐.๘๘๐ ๕๙,๓๗๐ ๖๐,๓๒๗ ๑๑๙,๖๙๗
๒ ชมุ แพ ๑๒ ๑๑๕ ๕๒๙.๐๔๐ ๓๘,๘๖๓ ๓๙,๒๘๕ ๗๘,๑๔๘
๑๖๘ ๘๒๘.๖๘๐ ๕๖,๔๘๘ ๕๗,๕๒๙ ๑๑๔,๐๑๗
๓ สีชมพู ๑๐ ๗๑ ๔๘๗.๗๕๐ ๒๔,๔๖๓ ๒๔,๗๒๒ ๔๙,๑๘๕
๙๘
๔ น้ำพอง ๑๒ ๑๑๐
๓๒
๕ อุบลรตั น ๖ ๑๓๒
๕๒
๖ กระนวน ๙ ๗๔ ๓๒๒.๐๑๐ ๓๙,๑๐๕ ๓๙,๗๕๘ ๗๘,๘๖๓
๑๓๗ ๔๗๗.๗๐๐ ๔๙,๔๘๙ ๕๐,๙๕๔ ๑๐๐,๔๔๓
๗ บานไผ ๑๐ ๑๑๔
๑๑๘
๘ เปอยนอ ย ๔ ๘๐ ๑๗๒.๙๗๐ ๑๐,๑๐๐ ๑๐,๐๔๔ ๒๐,๑๔๔
๕๖ ๘๗๒.๙๓๐ ๔๒,๗๒๔ ๔๓,๘๔๘ ๘๖,๕๗๒
๙ พล ๑๒ ๔๒
๓๕
๑๐ แวงใหญ ๕ ๔๐ ๑๘๙.๐๖๐ ๑๔,๕๘๓ ๑๔,๙๗๙ ๒๙,๕๖๒
๓๕ ๒๘๓.๖๐๐ ๒๐,๘๕๔ ๒๑,๐๖๗ ๔๑,๙๒๑
๑๑ แวงนอย ๖ ๔๖
๔๖
๑๒ หนองสองหอง ๑๒ ๓๖ ๕๑๔.๕๐๐ ๓๘,๙๘๔ ๓๙,๓๒๓ ๗๘,๓๐๗
๑๔๙ ๙๐๗.๖๑๐ ๓๖,๑๙๙ ๓๖,๕๐๒ ๗๒,๗๐๑
๑๓ ภเู วียง ๑๑ ๑๓๕ ๗๓๕.๖๘๐ ๓๕,๓๖๑ ๓๕,๘๙๗ ๗๑,๒๕๘
๑๑๕ ๔๐๔.๒๘๐ ๒๓,๕๖๕ ๒๔,๖๔๐ ๔๘,๒๐๕
๑๔ มญั จาครี ี ๘ ๒,๓๓๑ ๓๒๙.๘๖๐ ๑๙,๑๓๘ ๑๙,๑๙๗ ๓๘,๓๓๕
๒๘๔.๖๐๐ ๑๑,๖๐๙ ๑๑,๕๘๖ ๒๓,๑๙๕
๑๕ ชนบท ๘

๑๖ เขาสวนกวาง ๕

๑๗ ภผู ามาน ๕

๑๘ ซำสงู ๕ ๑๑๖.๖๗๐ ๑๑,๖๕๗ ๑๑,๙๙๔ ๒๓,๖๕๑
๒๓๘.๘๒๐ ๑๒,๖๘๙ ๑๒,๗๔๑ ๒๕,๔๓๐
๑๙ โคกโพธ์ิไชย ๔

๒๐ หนองนาคำ ๓ ๑๕๘.๘๙๐ ๑๑,๘๖๔ ๑๑,๙๘๐ ๒๓,๘๔๔
๒๐๕.๑๖๐ ๑๖,๓๑๒ ๑๖,๖๒๕ ๓๒,๙๓๗
๒๑ บา นแฮด ๔

๒๒ โนนศลิ า ๕ ๑๘๒.๒๐๐ ๑๓,๓๖๗ ๑๓,๓๔๐ ๒๖,๗๐๗
๒๘๖.๐๐๐ ๙,๘๖๗ ๑๐,๐๘๓ ๑๙,๙๕๐
๒๓ เวียงเกา ๓

๒๔ หนองเรือ ๑๐ ๖๗๓.๘๑๐ ๔๖,๓๔๒ ๔๗,๒๓๒ ๙๓,๕๗๔
๕๑๐.๘๘๐ ๕๙,๓๗๐ ๖๐,๓๒๗ ๑๑๙,๖๙๗
๒๕ ชมุ แพ ๑๒ ๕๒๙.๐๔๐ ๓๘,๘๖๓ ๓๙,๒๘๕ ๗๘,๑๔๘

๒๖ สชี มพู ๑๐ - ๘๘๗,๕๐๑ ๙๑๕,๓๗๑ ๑,๘๐๒,๘๗๒

รวม ๑๙๘

๘๔

๒.๘ งานวิจัยทเ่ี ก่ียวขอ ง

การวิจัยเรื่อง “ความไววางใจทางการเมืองของประชาชนที่มีตอนักการเมืองทองถิ่น
ในจังหวัดขอนแกน” จากการคนควาทางเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ ผูวิจัยพบวา มีเอกสาร
งานวิจัยและวิทยานิพนธที่มีเน้ือหาเกี่ยวของกับความไววางใจทางการเมืองของประชาชนที่มีตอ
นกั การเมอื งทองถน่ิ ในจงั หวดั ขอนแกน ดงั ตอ ไปนี้

๒.๘.๑ งานวจิ ัยทเี่ กี่ยวกบั ความไววางใจทางการเมือง

ไพบูลย สุขเจตนี และคณะ ไดวิจัยเรื่อง “การพัฒนาความไววางใจทางการเมืองของ
ประชาชนท่ีมีตอนักการเมืองระดับทองถ่ินในจังหวัดนนทบุรี” ผลการวิจัยพบวา ผลการวิจัยพบวา
๑) ปญหาการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน เชน การสื่อสารของนักการเมืองเขาไมถึง
ประชาชนในบางพ้ืนที่พฤติกรรมของนักการเมืองท่ีประชาชนไดรับรูจากขาวและการวิพากษวิจารณ
จากส่อื นโยบายอาจจะปฏิบัติบางและไมไดบาง ๒) ปจจัยท่ีมีอิทธิพลตอความไววางใจทางการเมือง
ของประชาชน โดยรวมอยูใ นระดับมาก โดยเรียงตามคาเฉลี่ยจากมากไปหานอ ย ไดแก ดานพฤติกรรม
นักการเมือง ดานนโยบาย ดานการบริหารงานของทอ งถ่ิน (อปท.) และดานการสื่อสารทางการเมอื ง
ตามลำดับ ๓) การพัฒนานักการเมืองระดับทองถิ่นตามหลักอปริหานิยธรรม เพ่ือสรางความไววางใจ
ของประชาชนในจังหวัดนนทบุรี ดงั น้ี นักการเมืองตองมีความสามคั คีในการทำงานรว มกับหนวยงาน
องคกรตาง ๆ มีความรับผิดชอบ ตอหนาท่ีปฏิบัติตามกฎขอบังคับในการเปนผูนำของประชาชน
เคารพผูอาวุโส เปนผูไมลุแกอำนาจ และอนุรักษทองถ่ิน สนับสนุนและสงเสริมทำนุบำรุงศาสนาและ
บุคคลทำตนใหเ ปน แบบอยางท่ดี ีแกส งั คม๙๕

มัฌสุรีย มณีมาศ ไดวิจัยเร่ือง “ความเช่ือถือไววางใจของประชาชนตอการบริหารงาน
ตามหลักธรรมาภิบาลของหนวยงานภาครัฐในสังคมพหุวัฒนธรรมชายแดนใต : กรณีศึกษาจังหวัด
นราธิวาส” ผลการวิจัยพบวา ระดับความเช่ือถือไววางใจของประชาชนตอการบริหารงานตามหลัก
ธรรมาภิบาลของหนวยงานภาครัฐในสังคมพหุวัฒนธรรมชายแดนใต : กรณีศึกษาจังหวัดนราธิวาส
โดยภาพรวมอยูในระดับมาก และเม่ือทำการเปรียบเทียบความแตกตางระหวางความเช่ือถือไวว างใจ
ของประชาชน จำแนกตามปจจัยสวนบุคคล พบวา อาชีพ ระยะเวลาที่อาศัยอยูในพื้นที่และอำเภอ
ท่ีอาศัยท่ีแตกตางกัน มีระดับความเช่ือถือไววางใจที่แตกตางกันอยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ
๐.๐๕ สวน เพศ อายุ ศาสนา สถานภาพสมรส ระดับการศึกษา และรายได ที่แตกตางกัน มีระดับ
ความเชื่อถอื ไวว างใจท่ีไมแตกตา งกัน อยางมีนัยสำคัญทางสถิตทิ ี่ระดบั ๐.๐๕๙๖

๙๕ ไพบูลย สุขเจตนี และคณะ, "การพัฒนาความไววางใจทางการเมืองของประชาชนที่มีตอ
นักการเมืองระดับทองถิ่นในจังหวัดนนทบุรี", วารสารมหาจุฬานาครทรรศน, ปท่ี ๗ ฉบับท่ี ๑๐ (เดือนตุลาคม
๒๕๖๓) : ๒๓๔ – ๒๓๕.

๙๖ มัฌสุรีย มณีมาศ, "ความเช่อื ถือไวว างใจของประชาชนตอ การบรหิ ารงานตามหลักธรรมาภบิ าลของ
หนวยงานภาครัฐในสังคมพหวุ ัฒนธรรมชายแดนใต : กรณศี ึกษาจังหวดั นราธวิ าส", สารนิพนธรัฐประศาสนศาสตร
มหาบณั ฑิต สาขาวิชารัฐประศาสนศาสตร, (บัณฑติ วิทยาลยั : มหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร, ๒๕๖๒).