สมุดภาพ ๑๓๐ ปี กระทรวงมหาดไทย เล่ม ๒

๑๓๐กระทรวงมหาดไทยสมุดภาพ
ปี

๒๒๔๓๕ - ๒๕๖๕ เลม่
MINISTRY OF INTERIOR 130th anniversary

PHOTO ALBUM 1892-2022 Volume II

กระทรวงมหาดไทย : ผูจ้ ดั พิมพ์
เอนก นาวิกมลู l ธงชัย ลขิ ิตพรสวรรค์ : บรรณาธกิ าร

๑๓๐กระทรวงมหาดไทยสมุดภาพ
ปี

๒๒๔๓๕ - ๒๕๖๕ เลม่
MINISTRY OF INTERIOR 130th anniversary

PHOTO ALBUM 1892-2022 Volume II

ชื่อหนงั สือ สมุดภาพ ๑๓๐ ปี กระทรวงมหาดไทย ๒๔๓๕ - ๒๕๖๕ เลม่ ๒

ผูจ้ ดั พิมพ์ กระทรวงมหาดไทย

พิมพ์ครงั้ ที่ ๑ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๕๖๕

ท่ีปรกึ ษา นายอนนั ต์ อนันตกูล ผูเ้ คยดำ� รงตำ� แหน่งปลดั กระทรวงมหาดไทย
นายอารีย์ วงศ์อารยะ ผเู้ คยดำ� รงตำ� แหนง่ ปลัดกระทรวงมหาดไทย
นายสทุ ธิพงษ์ จุลเจรญิ ปลดั กระทรวงมหาดไทย
นายชัยวัฒน์ ช่ืนโกสุม รองปลดั กระทรวงมหาดไทย
นายพรพจน์ เพญ็ พาส รองปลดั กระทรวงมหาดไทย
นายสมคดิ จนั ทมฤก รองปลัดกระทรวงมหาดไทย
นายโชตนิ รนิ ทร์ เกดิ สม รองปลัดกระทรวงมหาดไทย

บรรณาธกิ าร นายเอนก นาวกิ มลู
นายธงชยั ลขิ ติ พรสวรรค์

กองบรรณาธกิ ารสถาบันด�ำรงราชานุภาพ นายบุญธรรม ถาวรทศั นกิจ นางสาวดารา รักษาชาติ
นางชลยั รัตน์ ทรัพยป์ ระชา นายวีระ แสงจนั ทร์
นางรมณ ควู งษว์ ฒั นาเสร ี นางสมคดิ วิวัฒน์บวรกลุ
นายฤกษ์ดี วศิ าลอรรถกจิ นางสาวสุธาสนิ ี อัญชัญบตุ ร
จัดพมิ พโ์ ดย
กระทรวงมหาดไทย กองบรรณาธิการ นายพนิ ยั อนันตพงศ ์ นางวรรณา นาวิกมลู
นายสปุ รดี ิ์ ณ นคร นางสาวโชตริ ส เกตแุ กว้
นายวุฒพิ งศ์ ทา้ วฬา

ถา่ ยภาพ นายพิชญ์ เยาว์ภิรมย์

เทคโนโลยสี ารสนเทศ นายชนินทร์ อินทรพ์ ทิ กั ษ์

ศิลปกรรม นางสาวทิษฏยา นาคเนยี ม

พสิ ูจนอ์ ักษร นางสาววรรณวิวัฒน์ รตั นลมั ภ์
นางสาวกานต์สิรี พฒั นกลุ ทรัพย์

ดำ� เนนิ การพิมพ์ ห้างห้นุ สว่ นจ�ำกัด ส�ำนกั พมิ พ์ตน้ ฉบับ (๒๐๑๘)
๘ ซอยงามวงศว์ าน ๒๓ แยก ๑๘ ต�ำบลบางเขน
อำ� เภอเมืองนนทบุรี จงั หวัดนนทบรุ ี ๑๑๐๐๐


พมิ พท์ ี่ บริษทั พิมพ์ดี จ�ำกัด
๓๐/๒ ถนนเจษฎาวิถี ตำ� บลโคกขาม
อ�ำเภอเมอื งสมทุ รสาคร จงั หวดั สมุทรสาคร ๗๔๐๐๐


โทร. ๐ ๒๔๐๑ ๙๔๐๑

จำ� นวนหน้า ๒๔๔ หนา้

จำ� นวนพมิ พ์ ๕,๐๐๐ เล่ม

ISBN 978-974-458-755-8

© สงวนลขิ สิทธิ์ตามพระราชบญั ญตั ลิ ขิ สทิ ธิ์ (ฉบับแก้ไขปรับปรุง) พ.ศ. ๒๕๕๘
Printed in Thailand 2022

2I2

สารบญั

คำ� นิยม ๔
ค�ำนำ� ๕
แผนท่ปี ระเทศไทย พ.ศ. ๒๔๘๒ ๖

๑ พระมหากษัตริยก์ ับกระทรวงมหาดไทย ๗

ประชมุ เทศาภิบาล ๘
รชั กาลท่ี ๙ เสดจ็ พระราชดำ� เนินไปทรงเยีย่ มราษฎรในพน้ื ทจี่ งั หวดั เชียงใหม่ พ.ศ. ๒๕๐๑ ๑๘
รัชกาลท่ี ๙ เสด็จพระราชดำ� เนินไปทรงเย่ียมราษฎรในพน้ื ทภ่ี าคใต้ พ.ศ. ๒๕๐๒ ๒๔
รชั กาลท่ี ๙ พระราชทานพระพุทธนวราชบพติ รประจ�ำจังหวดั สรุ าษฎร์ธานี พ.ศ. ๒๕๑๑ ๓๘
รัชกาลที่ ๙ เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงปฏบิ ัติพระราชกรณยี กจิ ในพ้นื ที่จังหวัดปราจนี บรุ ี ๔๒
รชั กาลท่ี ๙ เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงเปดิ สถานีควบคมุ ภาคพน้ื ดินดาวเทยี มไทยคม ๔๖

อ�ำเภอเมืองนนทบรุ ี จังหวัดนนทบรุ ี ๔๘
๗๘
๒ สถานที่ ศาลากลางและทวี่ า่ การอำ� เภอ
๓ ภารกจิ และหนา้ ทข่ี องกระทรวงมหาดไทย ๗๙
๗๙
การตรวจราชการทอ้ งท ี่ ๘๐
สมเด็จฯ กรมพระยาด�ำรงราชานุภาพ ๘๒
พระยารามราชภักดี (ม.ล.สวัสด์ิ อิศรางกูร) ๘๔
พลเอก สิทธิ จิรโรจน์ รัฐมนตรวี า่ การกระทรวงมหาดไทย ๘๙
นายอนันต์ อนันตกลู ปลัดกระทรวงมหาดไทย ๙๒
นายพศิ าล มูลศาสตรสาทร ปลดั กระทรวงมหาดไทย ๙๔
นายอารีย์ วงศอ์ ารยะ ผู้วา่ ราชการจงั หวดั ปราจีนบรุ ี ๑๐๐
พลเอก เปรม ติณสลู านนท์ รัฐมนตรชี ว่ ยวา่ การกระทรวงมหาดไทย ๑๐๘
พลเอก สทิ ธิ จิรโรจน์ รฐั มนตรีวา่ การกระทรวงมหาดไทย ๑๐๙
พลต�ำรวจเอก เภา สารสิน รฐั มนตรวี ่าการกระทรวงมหาดไทย ๑๑๔
นายอนนั ต์ อนันตกลู ปลัดกระทรวงมหาดไทย ๑๒๒
นายอารีย์ วงศ์อารยะ ปลดั กระทรวงมหาดไทย ๑๒๔
นายอารยี ์ วงศ์อารยะ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย ๑๔๐
พลเอก อนพุ งษ์ เผา่ จินดา รัฐมนตรวี ่าการกระทรวงมหาดไทย ๑๔๐
๑๔๑
กจิ กรรมทอ้ งถิ่นสัมพนั ธ ์ ๑๔๘
จอมพล ป. พิบูลสงคราม ๑๕๓
ขนุ สนิทประชากร (กหุ ลาบ ศกุ ระมลู ) ผวู้ า่ ราชการจงั หวดั อุตรดติ ถ ์ ๑๕๔
นายประเสรฐิ กาญจนดลุ ผู้วา่ ราชการจงั หวดั เชียงใหม่ ๑๕๖
นายสันต์ เอกมหาชัย ผวู้ ่าราชการจงั หวัดนครศรธี รรมราช ๑๖๐
นายดำ� รง สนุ ทรศารทลู ผูว้ า่ ราชการจังหวัดชลบุรี ๑๖๒
จอมพลประภาส จารุเสถยี ร รัฐมนตรีวา่ การกระทรวงมหาดไทย ๑๖๘
นายอารยี ์ วงศ์อารยะ ผู้ว่าราชการจงั หวดั สตูล ๑๗๐
พธิ ีต้อนรับรฐั มนตรี ๑๗๔
การรบั มอบงานในหน้าทป่ี ลดั กระทรวงมหาดไทย ๑๗๔
พลเอก อนุพงษ์ เผ่าจนิ ดา รบั ต�ำแหนง่ รฐั มนตรวี ่าการกระทรวงมหาดไทย ๑๗๗

ประชุมและอบรม ๑๘๖
การประชุมผู้วา่ ราชการจังหวัด พ.ศ. ๒๕๑๓ ๒๑๑
๒๓๓
จอมพล ประภาส จารุเสถียร รฐั มนตรวี ่าการกระทรวงมหาดไทย

๔ บคุ ลากรของกระทรวงมหาดไทย
๕ สงิ่ ของทีร่ ะลกึ ทเ่ี กย่ี วเน่ืองกบั กระทรวงมหาดไทย
๖ เอกสารและส่ิงพิมพ์

คำ�นยิ ม

เนอื่ งในวาระโอกาสสำ� คญั ของการครบ ๑๓๐ ปี แหง่ การสถาปนากระทรวงมหาดไทย ในวนั ท่ี ๑ เมษายน
พ.ศ. ๒๕๖๕ นบั เปน็ เร่อื งนา่ ยินดแี ละนา่ ภาคภมู ใิ จเปน็ อย่างยิ่งทีก่ ระทรวงมหาดไทยดำ� รงความเปน็ องคก์ รหลัก
ในการบริหารราชการแผ่นดิน พร้อมทั้งได้ปฏิบัติหน้าท่ีในการ “บ�ำบัดทุกข์ บ�ำรุงสุข” ให้แก่พ่ีน้อง ประชาชน
ด้วยความมุ่งม่ันทมุ่ เทอยา่ งต่อเน่อื งมาเป็นระยะเวลายาวนาน

หนงั สือ “สมุดภาพ ๑๓๐ ปี กระทรวงมหาดไทย ๒๔๓๕ – ๒๕๖๕ เล่ม ๒” ท่ีกระทรวงมหาดไทย
จัดพิมพ์ในวาระโอกาสส�ำคัญน้ี ได้รวบรวมภาพถ่ายอันทรงคุณค่าทางประวัติศาสตร์ของกระทรวงมหาดไทย
ซงึ่ จะชว่ ยสง่ เสรมิ สนบั สนุน ให้บคุ ลากรของกระทรวงมหาดไทยมคี วามรู้ความเขา้ ใจเก่ียวกบั ประวัตศิ าสตรข์ อง
กระทรวงมหาดไทย พรอ้ มไปกบั การสรา้ งความตระหนกั รู้ ปลกุ จติ สำ� นกึ และเปน็ เครอื่ งเตอื นใจใหช้ าวมหาดไทย
ร่วมกันสืบสานปณิธาน “บ�ำบัดทุกข์ บ�ำรุงสุข” สร้างแรงบันดาลใจในการปฏิบัติราชการโดย “ยึดประชาชน
เปน็ ศนู ยก์ ลาง” เพอื่ ใหเ้ กดิ ประโยชนส์ ขุ ตอ่ ประเทศชาตแิ ละประชาชน สรา้ งความรกั ความสามคั คี ความปรองดอง
สมานฉันท์ในสังคม พร้อมธ�ำรงรักษาไว้ซึ่งสถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ ตลอดจนสามารถต่อยอด
และขยายผลไปสู่อนชุ นรุ่นหลังได้มโี อกาสศึกษาภาพถ่ายอันทรงคณุ ค่าทางประวัตศิ าสตร์สืบไป

ผมขอขอบคุณและขอแสดงความชื่นชมคณะท�ำงานจัดพิมพ์หนังสือสมุดภาพดังกล่าวทุกท่าน
ที่ได้สละเวลาและทุ่มเทก�ำลังกาย ก�ำลังใจ ด�ำเนินการจนส�ำเร็จลุล่วงด้วยดี โดยหนังสือสมุดภาพเล่มน้ี
จะเปน็ เอกสารหลกั ฐานชัน้ ต้นทส่ี ำ� คัญเพอื่ ใหอ้ นชุ นรนุ่ หลงั ได้ศกึ ษาเรียนรู้ อา้ งองิ และค้นควา้ ส�ำหรบั ผทู้ ี่สนใจ
เรื่องราวประวัติศาสตรข์ องกระทรวงมหาดไทย

พลเอก
(อนุพงษ์ เผ่าจินดา)
รฐั มนตรีวา่ การกระทรวงมหาดไทย
วันจันทรท์ ่ี ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๕

4I4

คำ�นำ�

ในวาระครบ ๑๓๐ ปีแหง่ การสถาปนากระทรวงมหาดไทย เมือ่ วันท่ี ๑ เมษายน พทุ ธศักราช ๒๕๖๕ กระทรวง
มหาดไทยไดป้ ระกอบพธิ บี ำ� เพญ็ กศุ ลทางพระพทุ ธศาสนา โดยมกี ารเจรญิ พระพทุ ธมนต์ ณ วดั ราชบพธิ สถติ มหาสมี าราม
และอุทิศส่วนกุศลถวายแด่สมเด็จฯ กรมพระยาด�ำรงราชานุภาพ องค์ปฐมเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยและบรรพชน
ของกระทรวงมหาดไทย นอกจากนีก้ ระทรวงมหาดไทยได้จดั สรา้ งพระพุทธรูปประจำ� กระทรวง หน้าตกั กวา้ ง ๓๒ นิว้
สมเดจ็ พระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสงั ฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก ว่า “พระพุทธมนุ ีศรปี ระชานาถ” ได้สรา้ ง
พระพุทธรูปประจ�ำกระทรวงจ�ำลองและวัตถุมงคลราชสีห์จ�ำนวน ๖ รายการ ได้จัดพิมพ์หนังสือจ�ำนวน ๒ เร่ืองคือ
สมุดภาพ ๑๓๐ ปี กระทรวงมหาดไทย เลม่ ๑ และเอกสารตรวจราชการมณฑลเทศาภิบาล

หลงั จากทห่ี นงั สอื สมดุ ภาพฯเลม่ ๑ไดเ้ ผยแพรไ่ ปในวงกวา้ งแลว้ มชี าวมหาดไทยแจง้ ขา่ วใหท้ ราบวา่ ยงั มภี าพเกา่
ของบรรพชนนักปกครองตกคา้ งอย่ตู ามบ้านลูกหลานของทา่ นเหลา่ นั้นและพร้อมทีจ่ ะส่งมอบให้ กระทรวงมหาดไทย
จึงดำ� ริทจี่ ะจัดพิมพ์หนงั สอื สมุดภาพ ๑๓๐ ปี กระทรวงมหาดไทย เลม่ ๒ ตอ่ ไป คณะบรรณาธกิ ารทไ่ี ดร้ ับมอบหมาย
จงึ ด�ำเนนิ การรวบรวมภาพถา่ ยและสิ่งของ ดังนี้

๑. ภาพถา่ ยตน้ ฉบบั การประชมุ เทศาภบิ าลจำ� นวน ๒๑ ครง้ั ภาพถา่ ยบรรพชนชาวมหาดไทยจำ� นวน ๕๐ ภาพ
เก็บรกั ษา ณ ห้องสมุดวทิ ยาลัยมหาดไทย (บางละมงุ ) สถาบนั ดำ� รงราชานภุ าพ

๒. ภาพถ่ายและสิ่งของท่ีเป็นมรดกตกทอดจากศาลากลางจังหวัดนครศรีธรรมราช ศาลากลางจังหวัด
สุราษฎรธ์ านี และศาลากลางจงั หวัดชมุ พร

๓. ภาพถา่ ยจากนกั สะสมเชลยศกั ด์ิ เช่น ศาสตราจารยพ์ ิเศษธงทอง จันทรางศุ พลโทหญงิ วภิ าสริ ิ (จิรโรจน)์
จนิ ตสุวรรณ อาจารยจ์ รสั จนั ทรพ์ รหมรัตน์ นายพิชติ ตู้บรรเทิง นายสรุ เดช ลม้ิ พานชิ และนายธงชยั ลิขติ พรสวรรค์

กระทรวงมหาดไทยจึงได้จัดสรรงบประมาณให้จัดพิมพ์สมุดภาพ ๑๓๐ ปี กระทรวงมหาดไทย เล่ม ๒
ซ่งึ ทอดระยะเวลาในการรวบรวมภาพถ่ายมาจนถึงปจั จุบัน (พ.ศ. ๒๕๖๕) จงึ จะมภี าพสี่สเี พิม่ เติมข้นึ แต่ก็จะพยายาม
เนน้ ภาพเกา่ ขาว-ดำ� เปน็ เบอื้ งแรก อกี ทง้ั ยงั ไดภ้ าพสสี่ ยี คุ แรก ซงึ่ เปน็ ภาพทถ่ี า่ ยในชว่ ง พ.ศ. ๒๕๑๕ จนถงึ พ.ศ. ๒๕๒๕
(สงั เกตได้ว่าภาพจะมีสตี ่นุ ๆ)

หนงั สอื เลม่ นี้ ยงั คงวางโครงสรา้ งเหมอื นเลม่ ๑ คอื พระมหากษตั รยิ ก์ บั กระทรวงมหาดไทย สถานท่ี ศาลากลาง
จังหวัด ภารกิจและหน้าท่ีของกระทรวงมหาดไทย บุคลากรของกระทรวงมหาดไทย ส่ิงของท่ีระลึกซ่ึงเกี่ยวข้องกับ
กระทรวงมหาดไทย และเอกสารกับส่ิงพิมพ์ หากในโอกาสต่อไปมีผู้ส่งสารแจ้งข่าวมาว่ามีภาพถ่ายเพิ่มเติมก็จะได้
จัดสรรเปน็ โครงการส�ำหรบั พมิ พเ์ ล่ม ๓ ตอ่ ไป

กระทรวงมหาดไทยหวงั วา่ ‘สมดุ ภาพ ๑๓๐ ปี กระทรวงมหาดไทย เลม่ ๒’ น้ี จะเปน็ ประโยชนแ์ กน่ กั ปกครอง
ให้ระลึกถึงเรื่องราวความเป็นมาและชีวิตของคนมหาดไทย
ภาคภูมิใจเม่ือปฏิบัติราชการได้ส�ำเร็จสมความมุ่งหมาย
ชว่ ยแกไ้ ขปญั หานานปั การของบา้ นเมอื ง และเปน็ เครอื่ งเตอื นใจ
ใหค้ ดิ ถึงประชาชนเปน็ หลักเพ่อื ทจ่ี ะ “บาํ บัดทุกขบ์ าํ รงุ สุข”

(นายสุทธพิ งษ์ จลุ เจรญิ )
ปลัดกระทรวงมหาดไทย
วนั องั คารที่ ๑ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๕

5I5

แผนท่ปี ระเทศไทย พ.ศ. ๒๔๘๓ โรงพิมพบ์ ุญครองพานิช หลังวงั บรู พา
(ภาพจากสำ� นกั หอจดหมายเหตุแหง่ ชาติ)

6I6

พระมหากษัตริย์กับกระทรวงมหาดไทย ๑1

“การท่ีกราบบังคมทูลถึงความดีแลความช่ัวของผู้อื่นเช่นน้ี...สมควรท่ีจะกราบบังคมทูล
ให้เป็นยุติธรรมถ่องแท้ อย่าให้มีความช่ัวความดีเคลือบแฝงอยู่แก่ผู้ใด โดยไม่เป็น
ความจรงิ ...พระ...เปน็ คนโงแ่ ละฝกั ใฝใ่ นกามคณุ มาก ไมใ่ ครจ่ ะเปน็ ธรุ ะราชการบา้ นเมอื ง
แลว้ แตค่ นใชส้ อย ซงึ่ เปน็ คนโกง ๆ จะแนะนำ� ใหท้ ำ� อยา่ งไร ทจี่ รงิ กจ็ ะไมต่ งั้ ใจทจี่ ะทำ� ทจุ รติ
แต่ด้วยความโง่จะเข้าใจว่า เจ้าบ้านผ่านเมืองเขาเคยได้ผลประโยชน์เช่นนั้น ๆ แลมี
ภรรยามาก ต้องการค่าใช้สอยมาก ใครเอาเงินมาให้ เขาวา่ ควรรบั กร็ บั ไวเ้ ปน็ พืน้ คนน้ี
เห็นด้วยเกล้าว่าต้องเปล่ียน ถ้าหากว่าไม่แพ้อุทธรณ์ถึงหักโค่น โปรดเกล้าฯ ให้เข้ามา
รับราชการในกรุงเทพฯ ในที่ใกลฝ้ า่ ละอองธลุ พี ระบาทจะดกี วา่ ”

ลายพระหัตถ์สมเด็จฯ กรมพระยาด�ำรงราชานุภาพในคราวเสด็จตรวจราชการหัวเมืองฝ่ายเหนือ
ร.ศ. ๑๑๑ (พ.ศ. ๒๔๓๕)

ทมี่ า:เอกสารเสดจ็ ตรวจราชการเสนาบดกี ระทรวงมหาดไทย ร.ศ. ๑๑๑ ถงึ ๑๑๗ (พ.ศ. ๒๔๓๕ - ๒๔๔๑)
กรมศิลปากรจัดพิมพ์ พ.ศ. ๒๕๖๒ หน้า ๒๑

สิงห์สมยั ทวารวดี
(ภาพจากส�ำนกั พพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาติ กรมศิลปากร)

7I7

8I8

ประชมุ เทศาภิบาล

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
ในการประชมุ เทศาภบิ าลกระทรวงมหาดไทย
พ.ศ. ๒๔๔๙
แถวน่ังหน้า (๑๐ ท่าน) จากซ้าย เจ้าพระยา
ยมราช (ปน้ั สขุ มุ ) พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมหลวง
นครชัยศรี สมเด็จฯ เจ้าฟ้าฯ กรมหลวงลพบุรี
ราเมศวร์ สมเดจ็ ฯ เจ้าฟา้ ฯ กรมหลวงพิษณุโลก
ประชานาถ พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั
สมเด็จฯ เจ้าฟ้าฯ กรมพระยาภาณุพันธุวงศว์ รเดช
พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระนเรศวรฤทธ์ิ สมเดจ็ ฯ
กรมพระยาดำ� รงราชานภุ าพ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ
กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์ พระยาสุริยานุวัตร
(เกดิ บุนนาค)
แถวยนื หนึง่ (๑๖ ทา่ น) พระยามหบิ าลบรริ ักษ์
(สวสั ดิ์ ภมู ริ ตั น)์ พระยารษั ฎานปุ ระดษิ ฐ์ (คอซมิ บ๊ี
ณ ระนอง) พระยาเสถียรฐาปนกจิ (ชม ชมธวชั )
พระยาจกั รปาณี (ลออ ไกรฤกษ์) พระยาสหี ราช
เดโชชยั (แย้ม ณ นคร) หม่อมเจ้าปยิ ภกั ดีนารถ
สปุ ระดษิ ฐ์พระยาสงิ หเสนี(สอาดสงิ หเสน)ี พระยา
ไกรเพชรรตั นสงคราม (แฉ่ บุนนาค) พระยาเทพ
อรชนุ (เจก๊ จารจุ นิ ดา)เจา้ พระยาบดนิ ทรเดชานชุ ติ
(หม่อมราชวงศ์อรุณ ฉัตรกุล) เจ้าพระยาสุรสีห์
วิสิษฐศักด์ิ (เชย กัลยาณมิตร) พระยาก�ำแหง
สงคราม (จนั อินทรกำ� แหง) นายลอวส์ นั ตำ� รวจ
นครบาล พระยารตั นกลุ อดลุ ยภกั ดี (จำ� รสั รตั นกลุ )
เจา้ พระยาอภยั ราชา (หม่อมราชวงศล์ บ สุทัศน์)
เจา้ พระยาพระเสดจ็ สรุ นิ ทราธบิ ดี (หมอ่ มราชวงศ์
เปีย สนิทวงศ)์
แถวยืน สอง (๙ ทา่ น) นายวลิ เลยี มสัน พระยาศรี
ธรรมศุภราช (เจริญ จารจุ นิ ดา) พระยากัลยาณ-
ไมตรี (เวสเตนการ์ด) พระยาเดชานุชิต (หนา
บนุ นาค) พระยามหาอำ� มาตยาธบิ ดี (เสง็ วริ ยศริ )ิ
พระยาวชิ ยาธบิ ดี (แบน บุนนาค) พระยาโบราณ
ราชธานนิ ทร์ (พร เดชะคุปต์) พระยาเทพาธบิ ดี
(อ่มิ เทพานันท์) นายบองโซ ที่ปรกึ ษามหาดไทย
แถวยนื สาม (๓ ทา่ น) นายโรบนิ้ พระยาราชนกลู
(อวบ เปาโรหิตย)์ ไม่ทราบ
แถวบนสดุ (๔ ทา่ น) ไมท่ ราบ ไม่ทราบ พระยา
พชั รนิ ทรฦๅชัย (ชุบ โอสถานนท์) ไมท่ ราบ

9I9

10 I 10

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
ในการประชมุ เทศาภบิ าลกระทรวงมหาดไทย
พ.ศ. ๒๔๕๓
แถวหนา้ (๑๑ ทา่ น) เจา้ พระยายมราช (ปน้ั สขุ มุ )
พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระกำ� แพงเพชรอคั รโยธนิ
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิริพัฒน์
พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศวรฤทธิ์
สมเด็จฯ เจ้าฟ้าฯ กรมพระนครสวรรค์วรพินิต
พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั สมเดจ็ ฯ
เจ้าฟ้าฯ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ สมเด็จฯ
กรมพระยาดำ� รงราชานภุ าพ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ
กรมหลวงนครชัยศรี พระองค์เจ้าบวรเดช
เจา้ พระยาวงษานปุ ระพทั ธ์ (หมอ่ มราชวงศส์ ทา้ น
สนทิ วงศ)์
แถวยนื หน่งึ (๑๔ ทา่ น) พระยาเพช็ รรตั น (เลื่อง
ภมู ริ ตั น)พระยาไกรเพชรรตั นสงคราม(แฉ่บนุ นาค)
พระยารณชยั (ถนอม บณุ ยเกต)ุ พระยารณไชย
(ทองสุก โชตกิ เสถียร) หม่อมเจ้าอลงกฎ พระยา
มหาอำ� มาตยาธบิ ดี(เสง็ วริ ยศริ )ิ เจา้ พระยาบดนิ ทร
เดชานชุ ติ (หมอ่ มราชวงศอ์ รณุ ฉตั รกลุ )เจา้ พระยา
ศรีวิไชยชนินทร์ (ชม สุนทรารชุน) เจ้าพระยา
อภัยราชา (หม่อมราชวงศ์ลบ สุทศั น์) หม่อมเจา้
คำ� รบ ปราโมช พระยาโบราณราชธานนิ ทร์ (พร
เดชะคุปต์) พระยาเทพาธิบดี (อิ่ม เทพานันท์)
พระยาประชาชีพบริบาล (แย้ม แสงชโู ต) พระยา
จักรปาณี (ลออ ไกรฤกษ)์
แถวยนื สอง(๑๑ทา่ น)พระยาสหี ราชฤทธไิ กร(เลก็
ปาณกิ บตุ ร) พระยาอภยั สงคราม (ปลงั่ วรรณายน)
พระยาเดชานชุ ติ (หนา บนุ นาค) พระยาสรุ นารถเสนี
(เทงิ่ ศลิ านนท)์ พระยาสรุ นิ ทราชา (หมอ่ มราชวงศ์
สทิ ธิ สุทศั น)์ พระยาราชนกูล (อวบ เปาโรหิตย)์
พระยาเสถยี รฐาปนกจิ (ชม ชมธวัช) พระยาสรุ
บดนิ ทร์ (พร จารจุ นิ ดา) หมอ่ มเจา้ สฤษดเิ ดช นาย
อรุณ พิศาลสารเกษตร พระภริ มย์ราชา (พร้อม)
แถวบน (๓ ท่าน) พระยารัษฎานุประดิษฐ์
(คอซิมบี๊ ณ ระนอง) พระยามหิบาลบริรักษ์
(สวสั ดิ์ ภมู ริ ตั น)์ เจา้ พระยาพระเสดจ็ สรุ นิ ทราธบิ ดี
(หมอ่ มราชวงศเ์ ปยี สนิทวงศ์)

11 I 11

12 I 12

การประชมุ เทศาภบิ าลกระทรวงมหาดไทย
พ.ศ. ๒๔๓๘
แถวนั่งหน้า จากซ้าย พระยาจ่าแสนบดี
(ไทย) เจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษฐศักดิ์ (เชย
กลั ยาณมิตร)
แถวยนื หนงึ่ เจา้ พระยาสรุ พนั ธพ์ สิ ทุ ธิ์ (เทศ
บุนนาค) พระยาฤทธิรงคร์ ณเฉท (ศุก ชูโต)
พระยาสิงหเสนี (สอาด สิงหเสนี) พระยา
อภยั รณฤทธ์ิ (บศุ ย์ บณุ ยรตั พันธ์)ุ
แถวยืน สอง พระยาราชวรานุกูล (อ่วม)
สมเด็จฯ กรมพระยาด�ำรงราชานุภาพ
พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมขนุ มรพุ งษศ์ ริ พิ ฒั น์
แถวยืน สาม พระยาดัษกรปลาศ (ทองอย)ู่
พระยาทิพโกษา (หมาโต โชติกเสถียร)
พระยามหาอำ� มาตยาธิบดี (เส็ง วริ ยศิร)ิ

13 I 13

14 I 14

การประชมุ เทศาภบิ าลกระทรวงมหาดไทย
พ.ศ. ๒๔๓๙
แถวน่ังหน้า จากซา้ ย พระยาไกรเพชรรตั น
สงคราม (แฉ่ บุนนาค) พระยาจ่าแสนบดี
(ไทย)
แถวน่ัง สอง เจ้าพระยาสุรพันธ์พิสุทธิ์
(เทศ บนุ นาค) พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมขนุ
มรพุ งษศ์ ิรพิ ฒั น์ สมเดจ็ ฯ กรมพระยาด�ำรง
ราชานุภาพ พระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมหมน่ื
มหิศรราชหฤทยั หมอ่ มเจา้ อลงั การ
แถวยนื พระยามหาอำ� มาตยาธบิ ดี(เสง็ วริ ยศริ )ิ
พระยาสงิ หเสนี (สอาด สงิ หเสน)ี เจา้ พระยา
สรุ สหี ว์ สิ ษิ ฐศกั ด์ิ (เชย กลั ยาณมติ ร) พระยา
ทิพโกษา (หมาโต โชติกเสถียร)

15 I 15

การประชุมเทศาภบิ าลกระทรวงมหาดไทย พ.ศ. ๒๔๔๒
แถวนง่ั หนา้ (๙ ทา่ น) จากซา้ ย พระยาจา่ แสนบดศี รบี รบิ าล (ไทย) เจ้ากรมพลำ� ภงั ค์ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมขุนมรุพงษ์ศิรพิ ฒั น์
ขา้ หลวงเทศาภบิ าลมณฑลกรงุ เกา่ สมเดจ็ ฯ เจา้ ฟา้ กรมพระยานรศิ รานวุ ดั ตวิ งศ์ เสนาบดกี ระทรวงโยธาธกิ าร สมเดจ็ ฯ กรมพระยาดำ� รง
ราชานภุ าพ เสนาบดกี ระทรวงมหาดไทย พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระนเรศวรฤทธ์ิ เสนาบดกี ระทรวงนครบาล พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ
กรมหลวงราชบรุ ดี เิ รกฤทธ์ิเสนาบดกี ระทรวงยตุ ธิ รรมเจา้ พระยาเทเวศรว์ งศว์ วิ ฒั น์(ม.ร.ว.หลานกญุ ชร)เสนาบดกี ระทรวงเกษตราธกิ าร
หม่อมเจ้าปิยะภักดีนารถ สุประดิษฐ์ ปลัดทูลฉลองกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ พระยาวรสิทธิเสวีวัตร (ไต้ฮัก ภัทรนาวิก)
ข้าหลวงเทศาภบิ าลมณฑลภูเก็ต
แถวยนื หนงึ่ (๑๒ ทา่ น) พระยาด�ำรงสุจริตมหศิ รภักดี (คอซิมกอ๊ ง ณ ระนอง) ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลชมุ พร นายริเวต คาร์แนค
ทปี่ รกึ ษาราชการกระทรวงพระคลงั มหาสมบตั ิ พระวรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ อลงั การ ขา้ หลวงเทศาภบิ าลมณฑลปราจนี บรุ ี พระยาเทพอรชนุ
(เจก๊ จารจุ นิ ดา)ขา้ หลวงเทศาภบิ าลมณฑลราชบรุ ี พระยานครราชเสนี(กาศสงิ หเสน)ี ผวู้ า่ ราชการเมอื งนครราชสมี า พระยาศกั ดาภเิ ดชวรฤทธ์ิ

16 I 16

(ดั่น อัมรานนท์) ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลบูรพา พระราชวรวงศ์เธอ กรมหม่ืนกวีพจน์สุปรีชา เลขานุการกระทรวงมหาดไทย
พระยามหาอำ� มาตยาธบิ ดี (เสง็ วริ ยิ ศริ )ิ ปลดั ทลู ฉลองกระทรวงมหาดไทย นายดบั ลวิ . เอ. แกรแฮม เจา้ กรมสรรพากรใน เจา้ พระยายมราช
(ปน้ั สขุ มุ ) ขา้ หลวงเทศาภบิ าลมณฑลนครศรธี รรมราช พระวภิ าคภวู ดล (เจมส์ ฟรานซสิ แมกคาท)ี เจา้ กรมแผนท่ี พระยาวาสเุ ทพหลวง
(กสุ ตาฟ เชา) เจา้ กรมตำ� รวจภูธร
แถวยนื สอง (๔ ทา่ น) พระยาพฤฒาธบิ ดศี รสี ตั ยานกุ าร (ปลอด) พระยาประดษิ ฐอ์ มรพมิ าน (หมอ่ มราชวงศช์ ดิ อศิ รศกั ด)ิ์ เจา้ กรมโยธา
พระยานครานุรักษ์ (กรี นาคะรัต) ปลัดทูลฉลองกระทรวงนครบาล พระยาเสถียรฐาปนกิจ (ชม ชมธวัช) ปลัดทูลฉลองกระทรวง
โยธาธิการ
แถวบน (๕ ทา่ น) นายชเลก็ เซอร์ ทป่ี รกึ ษาราชการกระทรวงโยธาธกิ าร นายโรนลั ด์ เวริ ธ์ ี กบิ ลนิ ผชู้ ว่ ยเจา้ กรมแผนที่ พระยาไกรเพชร
รตั นสงคราม (แฉ่ บนุ นาค) ขา้ หลวงเทศาภบิ าลมณฑลนครสวรรค์ เจา้ พระยาศรวี ไิ ชยชนนิ ทร์ (ชม สนุ ทรารชนุ ) ขา้ หลวงเทศาภบิ าล
มณฑลนครไชยศรี พระยาอินทรมนตรีศรีจนั ทรกมุ าร (ฟรานซิส เฮนรี ไยล) เจ้ากรมสรรพากรนอก

17 I 17

รัชกาลที่ ๙ เสดจ็ พระราชด�ำเนินไปทรงเย่ยี มราษฎรในพน้ื ท่จี ังหวดั เชยี งใหม่ พ.ศ. ๒๕๐๑

วันที่ ๔ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร
มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และสมเด็จ
พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง
เสด็จพระราชด�ำเนินไปทรงเย่ียมราษฎรจังหวัดเชียงใหม่ เมื่อ
เสด็จพระราชด�ำเนินถึงซุ้มเขตแดนจังหวัดล�ำพูน - เชียงใหม่
พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ นายประเสริฐ กาญจนดุล
ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงใหม่ เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ทูลเกล้า
ทูลกระหมอ่ มถวายพระแสงราชศัสตราประจำ� จังหวัดเชยี งใหม่
(ภาพจากนายสรุ เดช ลม้ิ พานชิ )

18 I 18

วันท่ี ๖ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ
สมเดจ็ พระนางเจ้าสริ กิ ิติ์ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนีพนั ปหี ลวง เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปยังท่วี ่าการอ�ำเภอสันป่าตอง
จงั หวดั เชยี งใหม่ พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ นายอำ� เภอสนั ปา่ ตอง นำ� ขา้ ราชการ และราษฎร เฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท
ในโอกาสนี้ มีพระราชปฏิสันถารกับขา้ ราชการและราษฎรที่มาเฝา้ ทูลละอองธลุ ีพระบาทดว้ ย
(ภาพจากนายสรุ เดช ล้ิมพานิช)

19 I 19

วันที่ ๖ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ
สมเด็จพระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนีพนั ปหี ลวง เสด็จพระราชดำ� เนินไปยงั ท่วี า่ การอ�ำเภอสันป่าตอง
จงั หวดั เชยี งใหม่ พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ นายอำ� เภอ สนั ปา่ ตอง นำ� ขา้ ราชการ และราษฎร เฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท
ในโอกาสนี้ มีพระราชปฏสิ ันถารกับข้าราชการและราษฎรที่มาเฝา้ ทลู ละอองธุลีพระบาทดว้ ย
(ภาพจากนายสุรเดช ล้มิ พานิช)
20 I 20

วันที่ ๖ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ
สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ิต์ิ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนีพันปหี ลวง เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทอดพระเนตรนำ้� ตกแมก่ ลาง
อำ� เภอจอมทอง จังหวดั เชยี งใหม่
(ภาพจากนายสุรเดช ลิม้ พานชิ )

21 I 21

ภาพหนา้ ซา้ ยและขวา
วันที่ ๙ มนี าคม พ.ศ. ๒๕๐๑ พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมิพลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร
พระราชทานพระแสงราชศัสตราประจ�ำจังหวัดเชียงใหม่ คืนแก่นายประเสรฐิ กาญจนดลุ ผู้วา่ ราชการจงั หวัดเชยี งใหม่
กอ่ นจะเสด็จพระราชด�ำเนินไปยงั จงั หวดั เชียงราย
(ภาพจากนายสุรเดช ลิ้มพานชิ )

22 I 22

23 I 23

รชั กาลท่ี ๙ เสด็จพระราชด�ำเนนิ ไปทรงเย่ียมราษฎรในพืน้ ทภี่ าคใต้ พ.ศ. ๒๕๐๒

วันท่ี ๖ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ
สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง ประทบั รถไฟพระทน่ี งั่ เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงเยย่ี ม
ราษฎรในพนื้ ท่ีภาคใต้ ระหว่างวนั ท่ี ๖ - ๒๘ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๒
เมอื่ เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ถงึ สถานรี ถไฟชมุ พร นายสง่ มมี ทุ า ผวู้ า่ ราชการจงั หวดั ชมุ พร และคณะขา้ ราชการ เฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท
รบั เสด็จ จากนัน้ ประทับรถยนต์พระที่น่ัง เสด็จพระราชด�ำเนนิ ไปยังจวนผู้ว่าราชการจงั หวดั ชุมพร ซ่ึงจดั ถวายเป็นทีป่ ระทบั แรม
(ภาพจากนายพชิ ิต ตบู้ นั เทิง)

ภาพหน้าขวาล่าง
ราษฎรชาวชมุ พร เฝา้ ทูลละอองธุลพี ระบาทรบั เสด็จ อยา่ งล้นหลาม

(ภาพจากนายพชิ ติ ตูบ้ รรเทิง)

24 I 24

วันท่ี ๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกติ ์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้
นายสง่ มมี ทุ า ผวู้ า่ ราชการจงั หวดั ชมุ พร นำ� ขา้ ราชการ และราษฎร เฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท ณ ศาลากลางจงั หวดั ชมุ พร
(ภาพจากนายพชิ ติ ตูบ้ นั เทิง)

25 I 25

วันท่ี ๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ
สมเดจ็ พระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนีพันปหี ลวง ประทบั รถยนต์พระท่ีนงั่ เสด็จพระราชดำ� เนนิ ไปยงั
จงั หวดั ระนองเมอ่ื เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ถงึ ซมุ้ เขตแดนจงั หวดั ชมุ พร-ระนองพระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้นายพนั ธ์ุสายตระกลู
ผูว้ ่าราชการจงั หวดั ระนอง เฝ้าทลู ละอองธลุ พี ระบาท ทลู เกลา้ ทลู กระหมอ่ มถวายพระแสงราชศัสตราประจำ� จงั หวัดระนอง
(ภาพจากนายพิชิต ตู้บันเทิง)

26 I 26

วันที่ ๑๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ
สมเดจ็ พระนางเจ้าสริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปหี ลวง เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปยงั จังหวัดพังงา พระราชทาน
พระบรมราชวโรกาสให้ นายชู สุคนธมัติ ผู้ว่าราชการจังหวัดพังงา น�ำข้าราชการ และราษฎร เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท
ณ ศาลากลางจังหวดั พังงา
(ภาพจากนายพชิ ิต ตบู้ ันเทิง)

27 I 27

28 I 28

ซุ้มประตูรับเสด็จของชาวตรัง
(ภาพจากนายพิชิต ตู้บนั เทิง)

ภาพหน้าซ้ายบน
วันที่ ๑๖ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ
สมเด็จพระนางเจา้ สริ ิกิติ์ พระบรมราชินนี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง ประทับรถยนต์พระทีน่ ง่ั เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปยงั
จงั หวดั ตรงั เมอ่ื เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ถงึ ซมุ้ เขตแดนจงั หวดั นครศรธี รรมราช-ตรงั พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้พ.ต.อ.บญุ ณรงค์
วฑั ฒนายน ผวู้ า่ ราชการจงั หวดั ตรงั เฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท ทลู เกลา้ ทลู กระหมอ่ มถวายพระแสงราชศสั ตราประจำ� จงั หวดั ตรงั
(ภาพจากนายพิชติ ต้บู นั เทงิ )
ภาพหนา้ ซา้ ยล่าง
วันที่ ๑๖ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ
สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ นี าถ พระบรมราชชนนพี นั ปหี ลวง พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ พ.ต.อ. บญุ ณรงค์
วฑั ฒนายน ผู้วา่ ราชการจังหวดั ตรัง น�ำข้าราชการ และราษฎร เฝา้ ทูลละอองธลุ ีพระบาท ณ พลบั พลาศาลากลางจงั หวัดตรงั
(ภาพจากนายพชิ ติ ตบู้ นั เทงิ )

29 I 29

วนั ที่๒๓มนี าคมพ.ศ.๒๕๐๒พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราชบรมนาถบพติ ร
และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชด�ำเนินไปยัง
จงั หวดั ปตั ตานี พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ นายเกษม สขุ มุ ผวู้ า่ ราชการจงั หวดั ปตั ตานี นำ� ขา้ ราชการ
และราษฎร เฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท ณ ศาลากลางจงั หวดั ปตั ตานี ในโอกาสน้ี มขี บวนแหน่ ก ขบวนแหค่ ชสหี ์
และขบวนบายศรี ของอำ� เภอตา่ ง ๆ รวมทัง้ ขบวนแห่ของชาวจนี ในจังหวัดปตั ตานี ไดแ้ หผ่ ่านหนา้ พลบั พลา
ที่ประทับ เพื่อเป็นการถวายพระพรชัยมงคลและถวายพระเกียรติอย่างสูงสุดตามประเพณีพ้ืนเมืองของ
ชาวไทยอสิ ลาม
(ภาพจากนายพชิ ิต ตบู้ นั เทงิ )

30 I 30

ภาพบน - ราษฎรไทยเชอื้ สายมสุ ลมิ จัดขบวนบุหงาซีเระถวายพระพร
ภาพล่าง - ราษฎรไทยเช้อื สายจนี จัดขบวนแหอ่ ย่างธรรมเนียมจนี ถวายพระพร
(ภาพจากนายพชิ ติ ตู้บันเทิง)

31 I 31

วันท่ี ๒๓ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ
สมเด็จพระนางเจ้าสริ ิกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชดำ� เนนิ ไปยงั จงั หวดั ยะลา พระราชทาน
พระบรมราชวโรกาสให้ นายย้อย เปรมไทย ผู้ว่าราชการจังหวัดยะลา น�ำข้าราชการ และราษฎร เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท
ณ ศาลากลางจงั หวดั ยะลา
(ภาพจากนายพิชิต ตบู้ ันเทิง)

ภาพหน้าขวาบน
ข้าราชการจงั หวัดยะลา เฝ้าทูลละอองธลุ พี ระบาทรับเสดจ็

ภาพหน้าขวาล่าง
เดก็ นักเรยี นชาวยะลา เฝา้ ทูลละอองธลุ พี ระบาทรบั เสด็จ

(ภาพจากนายพิชิต ตบู้ ันเทิง)

32 I 32

33 I 33

วันท่ี ๒๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จพระราชด�ำเนินไปยังจังหวัดสุราษฎร์ธานี
พระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้ นายฉลอง รมิตานนท์ ผู้ว่าราชการจังหวัดสุราษฎร์ธานี น�ำข้าราชการ และราษฎร
เฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ณ ศาลากลางจังหวัดสุราษฎร์ธานี ต่อจากน้ัน เสด็จพระราชด�ำเนินไปประทับ ณ พลับพลาท่าน�้ำ
หน้าศาลากลางจังหวัดสุราษฎร์ธานี ทอดพระเนตรการประกวดขบวนแห่พระทางน�้ำ ขบวนแห่เรือยนต์ เรือประมง และ
การแข่งเรอื ยาวตามประเพณีพืน้ เมืองในแมน่ ำ�้ ตาปี
(ภาพจากนายพชิ ิต ตู้บันเทงิ )

34 I 34

ขบวนแห่พระทางน�้ำ ตามประเพณีพืน้ เมอื งในแมน่ �้ำตาปี
นายฉลอง รมติ านนท์ ผ้วู ่าราชการจงั หวดั สรุ าษฎร์ธานี เฝ้าทูลละอองธลุ ีพระบาท กราบบังคมทลู รายงาน

35 I 35

36 I 36

ภาพหน้าซ้ายและขวา
การประกวดขบวนแหเ่ รือยนต์ เรอื ประมง และการแขง่ เรอื ยาวตามประเพณพี ืน้ เมืองในแม่นำ�้ ตาปี
(ภาพจากนายพชิ ติ ต้บู นั เทิง)

37 I 37

รัชกาลท่ี ๙ พระราชทานพระพุทธนวราชบพติ รประจ�ำจงั หวัดสรุ าษฎร์ธานี พ.ศ. ๒๕๑๑

วันที่ ๒๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๑ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
และพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั เสดจ็ พระราชดำ� เนินไปพระราชทานพระพุทธนวราชบพิตรประจำ� จังหวัดสุราษฎร์ธานี
(ภาพจากนายทศพล งานไพโรจน์)

ภาพหน้าขวา
พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร

มพี ระราชด�ำรสั และทรงเจิมพระพุทธนวราชบพติ ร
(ภาพจากนายทศพล งานไพโรจน)์

38 I 38

39 I 39

40 I 40

ภาพหนา้ ซา้ ยและขวา
วันที่ ๒๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๑ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธเิ บศร มหาภูมพิ ลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มีพระราชปฏิสันถารกับข้าราชการและราษฎรท่ีมาเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ในโอกาสเสด็จ
พระราชด�ำเนินไปพระราชทานพระพทุ ธนวราชบพติ รประจำ� จังหวัดสุราษฎรธ์ านี
(ภาพจากนายทศพล งานไพโรจน)์

41 I 41

รัชกาลท่ี ๙ เสดจ็ พระราชด�ำเนินไปทรงปฏบิ ตั ิพระราชกรณยี กจิ ในพนื้ ทจ่ี ังหวัดปราจนี บรุ ี

42 I 42

ภาพหนา้ ขวา
นายอารยี ์ วงศ์อารยะ ผวู้ ่าราชการ

จังหวัดปราจนี บุรี ท�ำโครงการ
รับมอบอาวธุ เถือ่ นจากประชาชน
ในพนื้ ทีจ่ งั หวดั ปราจีนบรุ ี ร่วมกบั

สว่ นราชการต่างๆ เช่น ทหาร
ต�ำรวจ และฝา่ ยปกครอง

(ภาพจากนายอารีย์ วงศอ์ ารยะ)

ภาพหน้าซา้ ย
วันที่ ๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๔
พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร
ม ห า ภู มิ พ ล อ ดุ ล ย เ ด ช ม ห า ร า ช
บรมนาถบพติ ร พระราชทานพระบรม
ราชวโรกาสให้ นายอารีย์ วงศ์อารยะ
ผู้ว่าราชการจังหวัดปราจีนบุรี เฝ้า
ทูลละอองธุลีพระบาท ทูลเกล้า
ทูลกระหม่อมถวายปืน ซ่ึงโครงการ
คืนอาวุธเถ่ือนของจังหวัดปราจีนบุรี
ได้รับมอบจากประชาชน
(ภาพจากนายอารีย์ วงศ์อารยะ)

43 I 43

วันที่ ๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๔ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ
สมเดจ็ พระนางเจ้าสิริกติ ิ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนพี นั ปีหลวง พร้อมด้วยสมเด็จพระกนษิ ฐาธิราชเจา้ กรมสมเด็จ
พระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร มหาวชิราลงกรณวรราชภักดี สิริกิจการิณีพีรยพัฒน รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ
สยามบรมราชกมุ ารี มพี ระราชปฏสิ นั ถารกบั ขา้ ราชการและราษฎรทม่ี าเฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาท ในโอกาสเสดจ็ พระราชดำ� เนนิ
ไปทอดพระเนตรโครงการพฒั นาพ้นื ทรี่ าบเชิงเขา จังหวดั ปราจนี บรุ ี โดยมี นายอารยี ์ วงศ์อารยะ ผวู้ า่ ราชการจังหวดั ปราจนี บุรี
และคณะขา้ ราชการ เฝ้าทลู ละอองธลุ พี ระบาทรับเสดจ็
(ภาพจากนายอารยี ์ วงศอ์ ารยะ)
44 I 44

45 I 45

รชั กาลท่ี ๙ เสดจ็ พระราชด�ำเนินไปทรงเปดิ สถานคี วบคมุ ภาคพืน้ ดนิ ดาวเทยี มไทยคม
อ�ำเภอเมอื งนนทบุรี จังหวัดนนทบุรี

วนั ที่ ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๓๗ พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภมู พิ ล
อดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ ไปทรงเปดิ สถานคี วบคมุ
ภาคพื้นดินดาวเทียมไทยคม อ�ำเภอเมืองนนทบุรี จังหวัดนนทบุรี ในโอกาสน้ี
ทอดพระเนตรการสาธติ การใชด้ าวเทยี มในการประชมุ ทางไกลระหวา่ ง นายอารยี ์
วงศอ์ ารยะ ปลัดกระทรวงมหาดไทย กับนายเฉลิม พรหมเลศิ รองปลดั กระทรวง
มหาดไทย ซ่งึ ทำ� งานอยทู่ ศ่ี าลาวา่ การกระทรวงมหาดไทย
(ภาพจากนายอารีย์ วงศ์อารยะ)

46 I 46

47 I 47

สถานท่ี ศาลากลางและที่ว่าการอ�ำเภอ ๒2

“พระยาศรสี รุ ยิ ราชวรานวุ ตั ิ ผวู้ า่ ราชการเมอื งพไิ ชย จดั เปน็ ดยี ง่ิ กวา่ ผวู้ า่ ราชการหวั เมอื ง
ช้ันในทั้งปวงซึง่ ขน้ึ กระทรวงมหาดไทยได้ ด้วยความคิดอ่านสอดส่องเอาใจใสใ่ นราชการ
มากประการ ๑ ท�ำการเป็นแบบประการ ๑ เข้าใจใช้ผู้น้อยตามสมควรแก่คุณานุรูปดี
ประการ ๑ รักษาชื่อเสียงดีประการ ๑ ถ้ารักษาคุณสมบัติเหล่านี้ไว้ได้มั่นคง ต่อไป
ภายหน้าอาจจะเป็นขา้ หลวงบงั คับหวั เมอื งมาก ๆ ได้เปน็ แท”้

ลายพระหัตถ์สมเด็จฯ กรมพระยาด�ำรงราชานุภาพในคราวเสด็จตรวจราชการหัวเมืองฝ่ายเหนือ
ร.ศ. ๑๑๑ (พ.ศ. ๒๔๓๕)

ทมี่ า:เอกสารเสดจ็ ตรวจราชการเสนาบดกี ระทรวงมหาดไทย ร.ศ. ๑๑๑ ถงึ ๑๑๗ (พ.ศ. ๒๔๓๕ - ๒๔๔๑)
กรมศิลปากรจดั พิมพ์ พ.ศ. ๒๕๖๒ หนา้ ๒๓

หมายเหตุ – พระยาศรีสุริยราชวรานุวัติต่อมาเป็นเจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษฐศักดิ์ (เชย กัลยาณมิตร)
เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย และข้าหลวงใหญ่มณฑลพายัพ

สิงห์ศิลปะสโุ ขทัย (สังคโลก)
(ภาพจากสำ� นกั พพิ ธิ ภัณฑสถานแหง่ ชาติ กรมศิลปากร)

48 I 48