149 I 149
ภาพหน้าซ้ายและขวา
อาสาสมคั รรกั ษาดนิ แดนเขา้ แถวแสดงความพรอ้ มเพรยี งและมีการนิมนต์พระสงฆ์ประพรมนำ้� พระพุทธมนตเ์ พื่อเปน็ มงคล
(ภาพจากศาสตราจารย์กนั ต์ พูลพิพัฒน์)
150 I 150
151 I 151
นายสันต์ เอกมหาชยั
152 I 152
ภาพหนา้ ซา้ ยและขวา
นายสันต์ เอกมหาชัย
ผวู้ ่าราชการจงั หวัดนครศรีธรรมราช
ทำ� พิธีเปดิ สถานนี ำ้� มันสามทหาร ภาพยุค ๒๕๑๐
(ภาพจากนายบญั ชา พงษพ์ านิช)
153 I 153
นายดำ�รง สนุ ทรศารทูล
ภาพหนา้ ซา้ ยและขวา
นายด�ำรง สนุ ทรศารทูล ผู้ว่าราชการจงั หวัดชลบรุ ี เปน็ ประธานจดั งานวนั ลกู เสือแหง่ ชาติ ภาพยคุ ๒๕๑๐
(ภาพจากนายดุลพจนแ์ ละนางสาววชิ ญา สนุ ทรศารทลู )
154 I 154
155 I 155
จอมพล ประภาส จารุเสถียร
ภาพหนา้ ซา้ ยและขวา
จอมพล ประภาส จารุเสถยี ร รฐั มนตรีวา่ การกระทรวงมหาดไทย เป็นประธานในพธิ เี ปิดงานกาชาดจงั หวัดชลบรุ ี
มนี ายดำ� รง สนุ ทรศารทลู ผู้วา่ ราชการจงั หวัด ต้อนรับ พ.ศ.๒๕๑๖
(ภาพจากนายดุลพจนแ์ ละนางสาววชิ ญา สนุ ทรศารทูล)
156 I 156
157 I 157
ภาพหนา้ ซ้ายและขวา
จอมพล ประภาส จารุเสถยี ร รฐั มนตรวี า่ การกระทรวงมหาดไทย เดินทางมาถึงบริเวณงานและตรวจแถวขา้ ราชการตำ� รวจ
มีนายด�ำรง สุนทรศารทลู ผู้วา่ ราชการจังหวดั ชลบรุ ี ต้อนรบั
(ภาพจากนายดุลพจนแ์ ละนางสาววิชญา สนุ ทรศารทูล)
158 I 158
159 I 159
นายอารยี ์ วงศอ์ ารยะ
ภาพหนา้ ซ้ายและขวา
นายอารีย์ วงศ์อารยะ ผู้ว่าราชการจังหวัดสตูล ย้ายมาด�ำรงต�ำแหน่งผู้ว่าราชการจังหวัดสระบุรี มีชาวสตูลเดินทางมาส่ง
ท่สี นามบนิ หาดใหญ่ จงั หวัดสงขลา เมอ่ื พ.ศ. ๒๕๒๒
(ภาพจากนายอารีย์ วงศ์อารยะ)
160 I 160
161 I 161
พิธตี ้อนรบั รฐั มนตรี
ภาพหน้าซา้ ยและขวา
นายอนนั ต์ อนนั ตกูล ปลดั กระทรวงมหาดไทย ตอ้ นรบั รฐั มนตรีชว่ ยว่าการกระทรวงมหาดไทย ๓ ทา่ น คอื นายวีระ ปิตรชาติ
นายสชุ าติ ตนั เจริญ และนายประภัตร โพธสุธน เมอ่ื วนั ท่ี ๒๐ เมษายน พ.ศ. ๒๕๓๕
(ภาพจากนายอนนั ต์ อนนั ตกูล)
162 I 162
163 I 163
นายอนันต์ อนันตกูล ปลัดกระทรวง
มหาดไทย ใหก้ ารตอ้ นรบั พลต�ำรวจเอก
เภา สารสิน รัฐมนตรีว่าการกระทรวง
มหาดไทย และนายเจริญจิตต์ ณ สงขลา
รัฐมนตรชี ่วยวา่ การกระทรวงมหาดไทย
เม่ือวนั ท่ี ๑๗ มถิ ุนายน พ.ศ. ๒๕๓๕
(ภาพจากนายอนันต์ อนนั ตกูล)
164 I 164
ในวาระครบรอบ ๑๐๐ ปี แหง่ การสถาปนากระทรวงมหาดไทย วนั ที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๓๕ นายอนนั ต์ อนนั ตกลู ปลดั กระทรวง
มหาดไทยและขา้ ราชการมหาดไทยทำ� พธิ บี วงสรวงสกั การะพระรปู เหมอื นสมเดจ็ ฯ กรมพระยาดำ� รงราชานภุ าพและสง่ิ ศกั ดส์ิ ทิ ธิ์
สำ� คัญของกระทรวงมหาดไทย
(ภาพจากนายอนันต์ อนันตกลู )
165 I 165
ในวาระดงั กลา่ วมงี านเลีย้ งฉลองภาคค�่ำด้วย (ภาพจากนายอนันต์ อนนั ตกลู )
166 I 166
นายอนนั ต์ อนนั ตกลู ปลดั กระทรวงมหาดไทย ตอ้ นรบั พลตำ� รวจเอก ประมาณ อดเิ รกสาร รฐั มนตรวี า่ การกระทรวงมหาดไทย นาย
เสนาะ เทียนทอง นายพินจิ จนั ทรสุรนิ ทร์ และนายวฒั นา อัศวเหม รัฐมนตรชี ่วยว่าการกระทรวงมหาดไทย เมอ่ื พ.ศ. ๒๕๓๓
(ภาพจากนายอนนั ต์ อนันตกูล)
167 I 167
การรบั มอบงานในหนา้ ทีป่ ลัดกระทรวงมหาดไทย
ภาพหนา้ ซ้ายและขวา
พิธีส่งและรับมอบต�ำแหน่งปลัดกระทรวง
มหาดไทยระหว่างนายอารีย์ วงศ์อารยะ
และนายอนันต์ อนันตกูล เม่ือวันที่ ๒๙
กนั ยายน พ.ศ. ๒๕๓๖
(ภาพจากนายอารยี ์ วงศ์อารยะ)
168 I 168
169 I 169
พลเอก อนุพงษ์ เผ่าจินดา
ภาพหนา้ ซ้ายและขวา
พลเอก อนพุ งษ์ เผ่าจนิ ดา รัฐมนตรีวา่ การกระทรวงมหาดไทย เข้ารบั ตำ� แหน่งรัฐมนตรี เมอื่ วนั ที่ ๑๕ กันยายน พ.ศ. ๒๕๕๗
พร้อมนายสธุ ี มากบุญ รฐั มนตรชี ่วยว่าการกระทรวงมหาดไทย มีนายวิบูลย์ สงวนพงศ์ ปลัดกระทรวงมหาดไทยตอ้ นรบั
(ภาพจากกองสารนเิ ทศ กระทรวงมหาดไทย)
170 I 170
171 I 171
ภาพหน้าซา้ ยและขวา
พลเอก อนุพงษ์ เผ่าจินดา รัฐมนตรีวา่ การกระทรวงมหาดไทย และนายสธุ ี มากบญุ รฐั มนตรีชว่ ยวา่ การกระทรวงมหาดไทย
มอบนโยบายใหแ้ ก่ขา้ ราชการกระทรวงมหาดไทย
(ภาพจากกองสารนเิ ทศ กระทรวงมหาดไทย)
172 I 172
173 I 173
ประชมุ และอบรม
174 I 174
การประชุมผ้วู า่ ราชการจังหวดั ทั่วประเทศท่กี ระทรวงมหาดไทย เมอ่ื พ.ศ. ๒๕๑๓
(ภาพจากนายดลุ พจนแ์ ละนางสาววิชญา สนุ ทรศารทูล)
175 I 175
ผู้วา่ ราชการจังหวัดทเี่ ข้ารว่ มประชมุ มรี อ้ ยต�ำรวจโท ระดม มหาศรานนท์ ก�ำลังยนื พดู
(ภาพจากนายดุลพจน์และนางสาววชิ ญา สนุ ทรศารทลู )
176 I 176
จอมพล ประภาส จารุเสถียร รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย ในร้านตัดผมของกระทรวง
มนี ายชลอ วนะภตู ิ ยนื อยู่ด้านหลัง (แลเห็นเพียงศรี ษะ) และนายปญั จา หมืน่ วงศ์ (เจา้ ของภาพ)
ชา่ งตดั ผมประจำ� กระทรวงอยูด่ า้ นซา้ ยของภาพ (แลเห็นเพียงคร่ึงหน้า)
177 I 177
การประชมุ หัวหนา้ ส่วนราชการกับพอ่ คา้ นกั ธรุ กจิ สนั นิษฐานว่าเป็นจงั หวัดเชียงใหม่ มนี ายประเสรฐิ กาญจนดุล ผ้วู า่ ราชการ
จงั หวัดเปน็ ประธาน (นั่งกลาง คนที่ ๑๑ จากซา้ ย) ภาพยคุ ๒๔๙๐
(ภาพจากศาสตราจารย์กนั ต์ พูลพพิ ฒั น)์
178 I 178
การประชมุ ปลดั เทศบาลหนว่ ยท่ี ๓ (ภาคเหนอื ) ณ ส�ำนกั งานเทศบาลนครเชยี งใหม่ ระหวา่ งวันที่ ๒ - ๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๐๐
มนี ายประเสรฐิ กาญจนดลุ ผวู้ า่ ราชการจงั หวดั เชยี งใหม่ เปน็ ผตู้ อ้ นรบั และนายสนทิ วไิ ลจติ ต์ ผอู้ ำ� นวยการสว่ นปกครองทอ้ งถนิ่
เป็นผู้จัดการประชมุ
(ภาพจากศาสตราจารยก์ นั ต์ พลู พิพัฒน)์
179 I 179
การประชมุ ผู้วา่ ราชการภาค ผวู้ ่าราชการจงั หวัด และมหาดไทยภาค ในวันท่ี ๑๗ - ๒๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๙
ณ กระทรวงมหาดไทย มจี อมพล ป. พิบูลสงคราม นายกรฐั มนตรี และคณะรฐั มนตรรี ว่ มถ่ายภาพเป็นที่ระลกึ
(ภาพจากนายธงชยั ลิขติ พรสวรรค)์
180 I 180
181 I 181
การประชุมผูว้ า่ ราชการจงั หวดั และผู้บังคบั การต�ำรวจภูธรเขต ประจำ� ปี ๒๕๐๓ ณ ศูนยฝ์ กึ อบรมขา้ ราชการกระทรวงมหาดไทย
(พระท่นี ัง่ นงคราญสโมสร) มีจอมพล สฤษด์ิ ธนะรชั ต์ นายกรัฐมนตรี และจอมพล ประภาส จารุเสถียร รัฐมนตรีวา่ การกระทรวง
มหาดไทย ร่วมถ่ายภาพด้วย
(ภาพจากนายธงชัย ลขิ ติ พรสวรรค)์
182 I 182
183 I 183
พิธีเปิดการสัมมนาพัฒนานักบริหารในระดับผู้ว่าราชการจังหวัด รุ่นท่ี ๒ ณ พระที่นั่งนงคราญสโมสร วันที่ ๕ พฤศจิกายน
พ.ศ. ๒๕๐๕ มีจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต์ นายกรัฐมนตรี พลเอก ถนอม กิตติขจร รองนายกรัฐมนตรี และจอมพล ประภาส
จารุเสถียร รัฐมนตรีวา่ การกระทรวงมหาดไทย รว่ มถ่ายภาพด้วย
(ภาพจากนายธงชัย ลิขิตพรสวรรค์)
184 I 184
185 I 185
๔4 บุคลากรของกระทรวงมหาดไทย
“เมืองนครไชยศรีเวลานี้หลวงบรมบาทบ�ำรุง ข้าหลวงมหาดไทยเปนผู้รักษาเมืองมาได้
ยังไมถ่ ึงเดือน แตไ่ ลเ่ ลยี งราชการเมืองดเู ข้าใจน่าทแ่ี ลเอาใจใส่มาก ได้ข่าววา่ ผู้คนอยู่ขา้ ง
จะนิยมดว้ ยเปนคนหม่ันแลอาชาไสยซื่อตรง ต่อไปคนนเี้ หน็ จะเปนราชการได้คนหนึง่ ”
ลายพระหัตถ์สมเด็จฯ กรมพระยาด�ำรงราชานุภาพในคราวเสด็จตรวจราชการมณฑลนครไชยศรี
ร.ศ. ๑๑๗ (พ.ศ. ๒๔๔๑)
ทม่ี า : เอกสารเสด็จตรวจราชการเสนาบดกี ระทรวงมหาดไทย ร.ศ. ๑๑๑ ถึง ๑๑๗ (พ.ศ. ๒๔๓๕ -
๒๔๔๑) กรมศลิ ปากรจัดพมิ พ์ พ.ศ. ๒๕๖๒ หน้า ๑๐๗
หมายเหตุ – หลวงบรมบาทบ�ำรงุ ต่อมาคือ พระยาประชาชพี บรบิ าล (แย้ม แสง-ชโู ต)
สิงห์ศิลปะสมัยอยุธยา
(ภาพจากส�ำนกั พพิ ิธภณั ฑสถานแหง่ ชาติ กรมศลิ ปากร)
186 I 186
สมเดจ็ ฯ กรมพระยาดำ� รงราชานภุ าพ (๒๑ มถิ นุ ายน พ.ศ. ๒๔๐๕ - ๑ ธนั วาคม พ.ศ. ๒๔๘๖) องคป์ ฐมเสนาบดกี ระทรวงมหาดไทย
ระหว่าง พ.ศ. ๒๔๓๕ - ๒๔๕๘ ทรงเปน็ ผู้จดั ตง้ั โรงเรียนฝกึ หดั ขา้ ราชการพลเรอื นซง่ึ ต่อมากลายเปน็ จุฬาลงกรณ์มหาวทิ ยาลัย
ทรงจดั ระบบการปกครองสว่ นภูมภิ าคดว้ ยระบบเทศาภบิ าลและรเิ ริ่มสุขาภบิ าลหวั เมอื ง
(ภาพจากหอสมุดดำ� รงราชานภุ าพ สำ� นักหอสมดุ แห่งชาติ กรมศิลปากร)
187 I 187
สมเด็จฯ กรมพระยาด�ำรงราชานภุ าพ
(ภาพจากหอสมุดดำ� รงราชานุภาพ ส�ำนกั หอสมุดแหง่ ชาติ กรมศิลปากร)
188 I 188
สมเด็จฯ กรมพระยาด�ำรงราชานุภาพ 189 I 189
(ภาพจากหอสมดุ ด�ำรงราชานุภาพ ส�ำนกั หอสมดุ แหง่ ชาติ กรมศิลปากร)
เจา้ พระยารตั นบดนิ ทร์ (รอด กลั ยาณมติ ร) (ชาตะ พ.ศ. ๒๓๖๘ - มตะ พลเอกสมเดจ็ ฯเจา้ ฟา้ ยคุ ลทฆิ มั พรกรมหลวงลพบรุ รี าเมศวร์
๒๓ เมษายน พ.ศ. ๒๔๔๑ อายุ ๗๓ ป)ี รบั ราชการมาแตค่ รง้ั รชั กาลที่ ๓ (ประสตู ิ ๑๗ มนี าคม พ.ศ. ๒๔๒๕ - สนิ้ พระชนม์ ๘ เมษายน
มตี �ำแหนง่ ตา่ ง ๆ ตามล�ำดับดงั น้ี พระยาราชวรานุกูล ปลดั ทูลฉลอง พ.ศ. ๒๔๗๕ พระชนมายุ ๕๐ พรรษา) สมุหเทศาภบิ าล
กรมมหาดไทย เป็นแม่กองท�ำพระราชวังจันทรเกษม ท่ีกรุงเก่า ผสู้ ำ� เรจ็ ราชการมณฑลนครศรธี รรมราช (พ.ศ. ๒๔๕๓ - ๒๔๕๘)
เจ้าพระยาพลเทพ เสนาบดีกรมเกษตราธิการ ไปราชการเมือง และอุปราชส�ำเร็จราชการมณฑลปักษ์ใต้ (พ.ศ. ๒๔๕๘ -
ไซ่ง่อน และเจ้าพระยารัตนบดินทร์ ต�ำแหน่งสมุหนายกคนสุดท้าย ๒๔๖๘) ประทบั ทจ่ี งั หวดั สงขลา เสนาบดกี ระทรวงมหาดไทย
เม่ือ พ.ศ. ๒๔๒๙ (พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๙ - เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๑)
(ภาพจากนายทนง เอกภพ) (ภาพจากนายธนชยั กปลิ กาญจน)์
190 I 190
เจา้ พระยาสรุ พนั ธพ์ สิ ทุ ธิ์ (เทศ บนุ นาค) (ชาตะ พ.ศ. ๒๓๘๔ - เจา้ พระยาสรุ สหี ว์ สิ ษิ ฐศกั ด์ิ (เชย กลั ยาณมติ ร) (ชาตะ พ.ศ. ๒๔๐๖
มตะ ๑๐ กันยายน พ.ศ. ๒๔๔๙ อายุ ๖๕ ปี) รบั ราชการใน - มตะ ๙ กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. ๒๔๘๕ อายุ ๗๙ ป)ี รบั ราชการในตำ� แหนง่
ตำ� แหนง่ ตา่ ง ๆ ตามล�ำดบั ดงั นี้ พระยาเพชรพไิ สยศรีสวสั ด์ิ ตา่ ง ๆ ตามล�ำดบั ดงั นี้ ผู้วา่ ราชการเมอื งพิไชย สมุหเทศาภบิ าล
พระยาสรุ นิ ทรฦๅไชยผวู้ า่ ราชการเพชรบรุ ี ขา้ หลวงเทศาภบิ าล มณฑลพษิ ณโุ ลก พ.ศ. ๒๔๓๗ ตามเสดจ็ รชั กาลท่ี ๕ ในคราวเสดจ็
มณฑลราชบุรี ข้ึนเปน็ เจา้ พระยาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๐ ประพาสยุโรป พ.ศ. ๒๔๔๐ ปราบเง้ยี วในมณฑลพายัพ อปุ ราช
(ภาพจากหอ้ งสมดุ วทิ ยาลยั มหาดไทย สถาบนั ดำ� รงราชานภุ าพ มณฑลพายัพเม่ือ พ.ศ. ๒๔๔๕ และเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย
กระทรวงมหาดไทย) (พ.ศ. ๒๔๕๙ - ๒๔๖๕)
(ภาพจากห้องสมุดวิทยาลัยมหาดไทย สถาบันด�ำรงราชานุภาพ
กระทรวงมหาดไทย)
191 I 191
192 I 192
เจา้ พระยาอภยั ภเู บศร์ (ชมุ่ อภยั วงศ)์ (ชาตะ ๒๙ กรกฎาคม เจา้ พระยายมราช (ปนั้ สุขมุ ) (ชาตะ ๑๕ กรกฎาคม พ.ศ.
พ.ศ. ๒๔๐๔ - มตะ ๒๗ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๔๖๕ อายุ ๖๑ ปี) ๒๔๐๕ - มตะ ๓๐ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๘๑ อายุ ๗๖ ปี)
รับราชการในต�ำแหน่งต่าง ๆ ตามล�ำดับดังน้ี พระอภัย เป็นผู้มีความสามารถมาก ผ่านงานทั้งในประเทศและต่าง
พิทักษ์ พระยาคทาธรธรณินทร์ ผู้ส�ำเร็จราชการเมือง ประเทศ รับราชการในต�ำแหน่งต่าง ๆ ตามล�ำดับดังน้ี
พระตะบอง ขา้ หลวงเทศาภบิ าลสำ� เรจ็ ราชการมณฑลบรู พา สมหุ เทศาภบิ าลมณฑลนครศรธี รรมราช เสนาบดกี ระทรวง
ได้เปน็ เจ้าพระยาเมือ่ พ.ศ. ๒๔๔๙ นครบาล และเสนาบดกี ระทรวงมหาดไทย
(ภาพจากหอ้ งสมดุ วทิ ยาลยั มหาดไทย สถาบนั ดำ� รงราชานภุ าพ (ภาพจากนายจรสั จันทร์พรหมรัตน์)
กระทรวงมหาดไทย)
ภาพหน้าซ้าย
เจา้ พระยาศรวี ิไชยชนินทร์ (ชม สุนทรารชุน) (ชาตะ พ.ศ. ๒๓๙๕ - มตะ พ.ศ. ๒๔๖๘ อายุ ๗๓ ปี) รบั ราชการในต�ำแหน่งตา่ ง ๆ
ตามล�ำดับดังน้ี หลวงเสนีพิทักษ์ จัดราชการเมืองนครจ�ำปาศักดิ์และหัวเมืองอีสาน ข้าหลวงรักษาราชการเมืองพระตะบอง
ดแู ลราชการหัวเมืองลาวเขมรด้วยความตรากตร�ำกวา่ ๑๐ ปี และพระยาสนุ ทรบรุ ี สมุหเทศาภิบาลมณฑลนครไชยศรี ไดเ้ ปน็
เจ้าพระยาเมอื่ พ.ศ. ๒๔๕๖
(ภาพจากห้องสมดุ วทิ ยาลัยมหาดไทย สถาบนั ด�ำรงราชานภุ าพ กระทรวงมหาดไทย)
193 I 193
พระเจา้ อนิ ทวไิ ชยยานนท์ (พระนามเดมิ เจา้ อนิ ทนนท)์ (ประสตู ิ พระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดช (พระนามเดิม เจ้าสุริยะ) (ประสูติ ๒
พ.ศ.๒๓๖๐-พริ าลยั พ.ศ.๒๔๔๐พระชนมายุ๘๐ป)ี รบั ราชการ กมุ ภาพนั ธ์พ.ศ.๒๓๗๔-พริ าลยั ๕เมษายนพ.ศ.๒๔๖๑พระชนมายุ
ตามธรรมเนียมเจ้านายทางพายพั ดงั นี้ เจา้ อุปราช เจา้ อนิ ทวิ ๘๗ ปี) รับราชการตามธรรมเนียมเจ้านายทางพายัพดังน้ี
ไชยยานนท์ เจา้ ผคู้ รองนครเชยี งใหม่ องคท์ ี่ ๗ (พ.ศ. ๒๔๑๖ - เจ้าราชวงศ์ ว่าที่เจ้าอุปราช เจ้านครเมืองน่าน และพระเจ้านคร
๒๔๔๐) เป็นพระบิดาของพระราชชายาเจ้าดารารัศมีใน เมืองน่าน (พ.ศ.๒๔๔๖ - ๒๔๖๑) พระเจ้าผู้ครองนครนา่ น องค์ท่ี
รชั กาลที่ ๕ ๑๓ แห่งราชวงศ์ตน๋ิ มหาวงศ์
(ภาพจากหอ้ งสมดุ วทิ ยาลยั มหาดไทย สถาบนั ดำ� รงราชานภุ าพ (ภาพจากห้องสมุดวิทยาลัยมหาดไทย สถาบันด�ำรงราชานุภาพ
กระทรวงมหาดไทย) กระทรวงมหาดไทย)
194 I 194
เจา้ พระยาฤทธสิ งครามรามภกั ดี เจา้ พระยาไทรบรุ ี (อบั ดลุ ฮามดิ ) มหาอ�ำมาตย์โท เจ้าแก้วนวรัฐ (เจ้าแก้ว ณ เชียงใหม่) (ประสูติ
นามเดมิ ตนกฮู ามดิ รบั เสดจ็ รชั กาลท่ี ๕ เมอื่ คราวเสดจ็ ประพาส ๒๔ กันยายน พ.ศ. ๒๔๐๕ - พริ าลัย ๓ มถิ ุนายน พ.ศ. ๒๔๘๒
หัวเมืองปักษ์ใต้ฝ่ายตะวันตกอย่างเต็มก�ำลัง สถาปนาเป็น พระชนมายุ ๗๗ ปี) เป็นราชบุตรของพระเจ้าอินทวิไชยยานนท์
เจ้าพระยาเมอ่ื พ.ศ. ๒๔๓๘ และเม่ือตั้งมณฑลไทรบรุ ใี น พ.ศ. เจา้ ผคู้ รองนครเชยี งใหม่ องคท์ ่ี ๗ รบั ราชการตามธรรมเนยี มเจา้ นาย
๒๔๔๐ ไดเ้ ปน็ ข้าหลวงมณฑลจนถึง พ.ศ. ๒๔๕๑ เมอื งไทรบุรี ทางพายพั ดงั นี้ เจา้ ราชภาคไิ นย เสนาคลงั เจา้ สรุ ยิ วงศ์ เจา้ ราชวงศ์
ตกเปน็ ของสหราชอาณาจกั ร (อังกฤษ) ตามสนธสิ ญั ญา เสนามหาดไทย เจ้าอุปราช และเจ้าแก้วนวรัฐ เจ้าผู้ครองนคร
(ภาพจากหอ้ งสมดุ วทิ ยาลยั มหาดไทย สถาบนั ดำ� รงราชานภุ าพ เชียงใหม่ องค์ท่ี ๙ (องคส์ ุดท้าย) (พ.ศ. ๒๔๕๔ - ๒๔๘๒) เป็น
กระทรวงมหาดไทย) แมก่ องสร้างถนนสายตา่ ง ๆ ในเมอื งเชยี งใหม่ เช่น ถนนสุเทพ
(ภาพจากห้องสมุดวิทยาลัยมหาดไทย สถาบันด�ำรงราชานุภาพ
กระทรวงมหาดไทย)
195 I 195
พระยาจา่ แสนบดี(สายโชตกิ เสถยี ร)(ชาตะ๒๐ตลุ าคมพ.ศ.๒๔๐๘- พระวรวงศเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ อลงั การ พระนามเดมิ หมอ่ มเจา้
มตะ ๒๗ มถิ นุ ายน พ.ศ. ๒๔๙๔ อายุ ๘๗ ป)ี ได้รับราชการใน อลังการ ในสมเด็จฯ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำ� ราบ
ต�ำแหน่งต่างๆ ตามล�ำดับดังน้ี มหาดเล็กเวรฤทธิ์ หลวงนริศร ปรปกั ษ์ (ประสตู ิ ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๐๔ - สนิ้ พระชนม์
ราชกจิ พระนรศิ รราชกจิ พระยานรศิ รราชกจิ ขา้ หลวงเทศาภบิ าล ๑๓ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๙ อายุ ๗๕ ป)ี ได้รับสถาปนาขึ้น
มณฑลภเู ก็ต ข้าหลวงใหญม่ ณฑลพายพั อรรคราชทตู ประจ�ำกรงุ เปน็ พระองคเ์ จา้ เมอื่ พ.ศ. ๒๔๔๓ สมหุ เทศาภบิ าลมณฑล
โตเกียว อธิบดีกรมไปรษณีย์โทรเลข พระยาอจิรการประสิทธิ์ ปราจีนบุรี เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๒
พระยาจ่าแสนบดี อธิบดีกรมพล�ำภัง ในกระทรวงมหาดไทย (ภาพจากหอ้ งสมดุ วทิ ยาลยั มหาดไทย สถาบนั ดำ� รงราชานภุ าพ
ผู้ช่วยปลัดทูลฉลองกระทรวงมหาดไทย และพระยาวิสูตร กระทรวงมหาดไทย)
สาครดษิ ฐ์ อธบิ ดกี รมเจา้ ทา่
(ภาพจากห้องสมุดวิทยาลัยมหาดไทย สถาบันด�ำรงราชานุภาพ
กระทรวงมหาดไทย)
196 I 196
พระวงศ์เธอ พระองคเ์ จ้าวัฒนา พระนามเดมิ หมอ่ มเจ้าใหญ่ พระยาพหลโยธนิ รามินทรภกั ดี (นพ พหลโยธนิ ) (ชาตะ ๒๒
ในพระเจา้ ราชวรวงศเ์ ธอ กรมหมน่ื สทิ ธสิ ขุ มุ การ (ประสตู ิ พ.ศ. เมษายน พ.ศ. ๒๔๑๔ - มตะ ๑๗ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๔๖๒
๒๓๙๑ - สิ้นพระชนม์ ๙ กนั ยายน พ.ศ. ๒๔๖๑ อายุ ๗๐ ปี) อายุ ๔๘ ป)ี นกั เรยี นโรงเรยี นทหารสราญรมย์ เปน็ ขา้ หลวงเดมิ
เป็นสมุหเทศาภิบาลมณฑลอุดรธานเี มอื่ พ.ศ. ๒๔๔๒ ในรชั กาลที่ ๖ ได้รับราชการในต�ำแหนง่ ต่างๆ ตามลำ� ดบั ดังนี้
(ภาพจากหอ้ งสมดุ วทิ ยาลยั มหาดไทย สถาบนั ดำ� รงราชานภุ าพ หลวงศิลปสารสราวธุ ผ้บู ังคับการกรมทหารราบ เมอื งราชบุรี
กระทรวงมหาดไทย) พระศรีณรงค์วิไชยพระยาพหลพลพยุหเสนา ผู้บัญชาการ
ทหารมณฑลราชบรุ พี ระยากำ� แหงสงคราม ขา้ หลวงเทศาภบิ าล
มณฑลนครราชสีมา และพระยาพหลโยธินรามนิ ทรภกั ดี
(ภาพจากหอ้ งสมดุ วทิ ยาลยั มหาดไทย สถาบนั ดำ� รงราชานภุ าพ
กระทรวงมหาดไทย)
197 I 197
พระยารัตนกุลอดลุ ยภกั ดี (จำ� รัส รตั นกลุ ) (ชาตะ ๒๒ พฤษภาคม พระยาศรสี ุริยราชวรานวุ ัตร (ศุข ดษิ ยบุตร)์ (ชาตะ พ.ศ. ๒๔๑๓ -
พ.ศ. ๒๔๐๒ - มตะ ๒๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๖๕ อายุ ๖๓ ปี) ไม่ทราบปีเสียชีวิต) นักเรียนโรงเรียนทหารสราญรมย์ ได้รับ
ได้รับราชการในต�ำแหน่งต่างๆตามล�ำดับดังน้ี มหาดเล็กเวรฤทธิ์ ราชการในต�ำแหน่งต่างๆ ตามล�ำดับดังน้ี ขุนภูมิสถานโลหเวทย์
ขุนวรกิจพิศาล หลวงราชภพบริหาร เจ้ากรมรักษาพระราชวัง หลวงวิเศษภักดี พระภักดีณรงค์ ข้าหลวงประจ�ำพายัพเหนือ
บางปะอิน นายอ�ำเภอบางปะอินผู้ว่าราชการเมืองอ่างทอง พระยารามราชเดช ผู้ว่าราชการเมืองเชียงราย พระยาจ่าแสน
พระยาวิเศษไชยชาญ ผู้ว่าราชการเมืองราชบุรี พระยาอมรินทร์ บดี อธิบดกี รมพลำ� ภังในกระทรวงมหาดไทย ขา้ หลวงเทศาภบิ าล
ฦๅไชย ข้าหลวงเทศาภิบาลมณฑลราชบุรแี ละข้าหลวงเทศาภิบาล มณฑลอุดรธานี และพระยาศรสี รุ ิยราชวรานุวัตร สมุหเทศาภบิ าล
มณฑลนครสวรรค์ พระยารัตนกุลอดลุ ยภักดี มณฑลพษิ ณุโลก
(ภาพจากห้องสมุดวิทยาลัยมหาดไทย สถาบันด�ำรงราชานุภาพ (ภาพจากห้องสมุดวิทยาลัยมหาดไทย สถาบันด�ำรงราชานุภาพ
กระทรวงมหาดไทย) กระทรวงมหาดไทย)
198 I 198