สมุดภาพตรวจราชการหัวเมือง ช่วงกึ่งทศวรรษก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475

เขมราฐ

ไมม่ คี า� บรรยายภาพมาแต่เดมิ No original caption.
ทีว่ า่ การอ�าเภอเขมราฐ จังหวัดอุบลราชธานี
he oice of Khemarat District, Ubon Ratchathani
50 • 50 Province.

ตระการพืชผล

ไมม่ คี �าบรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ
ท่วี า่ การอา� เภอขุหลุ ปัจจุบนั คอื อา� เภอตระการพืชผล จงั หวัดอบุ ลราชธานี
อ�าเภอขุหลุ เดมิ มีชอ่ื วา่ อา� เภอตระการพืชผล ตอ่ มาใน พ.ศ. ๒๔๕๒ กระทรวงมหาดไทย ได้มกี ารยบุ อ�าเภอตระการพชื ผลไปรวมเข้า
กับอา� เภอพนานิคม (มีทีต่ ง้ั อา� เภออย่ทู ีต่ �าบลขามเปย้ี ) แล้วจงึ ยา้ ยทว่ี ่าการอา� เภอไปตง้ั ทต่ี �าบลขหุ ลุ และได้เปลย่ี นชอ่ื เป็นอ�าเภอขหุ ลุ
เมอื่ วันที่ ๒๔ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๐ ตอ่ มาจงึ เปลย่ี นกลับไปใช้ชื่ออา� เภอพนานิคมอกี ครง้ั หนึ่ง เม่ือวนั ที่ ๑๓ เมษายน พ.ศ. ๒๔๘๒
จนกระท่งั เมอื่ วนั ท่ี ๑๙ เมษายน พ.ศ. ๒๔๘๓ จึงได้เปลย่ี นช่ือกลับไปเปน็ อา� เภอตระการพืชผลอยา่ งเกา่ จนถงึ ปจั จบุ นั

No original caption.
he oice of Khulu District, present-day Trakan Phuet Phon District, Ubon Ratchathani Province.

51 • 51

สถานท่ีราชการ

ไม่มีคา� บรรยายภาพมาแตเ่ ดิม No original caption.
เรือนป้ันหยา ไม่ทราบรายละเอียดสถานที่ A house with hip roof.

52 • 52

ไมม่ ีค�าบรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ No original caption.
เรือนปน้ั หยา มีใตถ้ ุนยกด้วยเสาปูนขนาดใหญ่ A house with hip roof, elevated on large masonry
ไมท่ ราบรายละเอยี ดสถานที่ columns.

53 • 53

ไม่มคี า� บรรยายภาพมาแต่เดิม No original caption.

เรอื นไม้สองชนั้ ขนาดใหญ่ มีใตถ้ ุน ไม่ทราบรายละเอียดสถานท่ี A large house elevated on stilts.

ภาพหน้าขวา-บน
ไมม่ ีค�าบรรยายภาพมาแตเ่ ดิม
โรงเรือนแหง่ หนง่ึ ดา้ นหนา้ มีแปลงเกษตร ไมท่ ราบรายละเอียด
สถานที่

No original caption.
A school, with a plot of cultivated land

ภาพหน้าขวา-ล่าง
ไมม่ คี า� บรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ
โรงเรือนแห่งหนึง่ ไมท่ ราบรายละเอียดสถานที่

No original caption.
A shed structure.

54 • 54

55 • 55

56 • 56

ไม่มคี า� บรรยายภาพมาแตเ่ ดิม
โรงเรอื นฝาขัดแตะ แลเหน็ นาฬิกาและ
โคมแขวนภายในกับบรุ ุษแตง่ เครือ่ งแบบ
ไม่ทราบรายละเอยี ดสถานท่ี

No original caption.
A shed structure with woven
bamboo wall panels, the interior
of which is adorned with a clock
and an oil lamp. A uniformed
man sitting inside.

57 • 57

ไม่มีค�าบรรยายภาพมาแต่เดิม No original caption.
สนั นิษฐานว่าเป็นโรงเรอื นทา� การของราชการในทอ้ งถ่ิน Probably a local government building.

58 • 58

ไมม่ ีคา� บรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ
เรอื นขนาดเล็กชนั้ เดียวมีใต้ถนุ แลเห็นชาวบ้านกลุ่มหนึ่ง
กา� ลังปั่นกรอดา้ ย และใชก้ ่ีในการทอผา้

No original caption.
A small house on stilts,
with a group of people weaving.

ไมม่ คี �าบรรยายภาพมาแตเ่ ดิม
ไมท่ ราบรายละเอยี ด

No original caption.
Details unknown.

59 • 59

รอ้ ยเอด็

บงึ พระลานชยั ก�าลงั ขดุ
ภาพบึงพลาญชยั ในขณะขดุ โก่นสรา้ งบึงของเจา้ เมอื งรอ้ ยเอ็ดในขณะนัน้ สันนษิ ฐานว่าภาพนี้จะถา่ ยในครง้ั ปลายรชั กาลที่ ๕ ต่อเนือ่ ง
ถงึ ต้นรัชกาลที่ ๖ ภาพชดุ น้มี ิไดร้ วมไว้แตเ่ ดมิ ในอัลบมั้ ตรวจราชการของพระยาเพชรดา (สะอาด ณ ป้อมเพชร์) แตเ่ พื่อรกั ษาหลกั ฐาน
ส�าคญั ทางประวตั ศิ าสตรจ์ ึงน�ามารวมพิมพ์ไว้ในครัง้ นดี้ ว้ ย

60 • 60

he construction of Bung Phra Lan Chai, Roi Et Province
Bung Phra Lan Chai was constructed under the direction of the governor of Roi Et during the end of
King Chulalongkorn’s reign. his set of photographs was not a part of Phraya Phetchada’s albums,
but is included here given its historical importance.

61 • 61

เนินดินท่ถี มเปนเกาะ
ในบึงพระลานชัยจ�าลองรปู แผนท่จี ังหวัดร้อยเอด็

he earthwork that was shaped into the
form of the map of Roi Et Province.

บงึ พระลานชัยเมือ่ ยังไม่ได้ขุด

Bung Phra Lan Chai prior to
the construction work.

บึงพระลานชยั ทางหนา้ วดั บึงกา� ลงั เรม่ิ ขดุ

he beginning of the construction of
Bung Phra Lan Chai, in front of
a Buddhist monastery.

62 • 62

บงึ พระลานชัยก�าลงั ขุด Bung Phra Lan Chai under construction.
บึงพระลานชัยก�าลงั ขดุ Bung Phra Lan Chai under construction.

63 • 63

กาฬสินธ์ุ

ช้างของราษฎร จงั หวดั กาฬสินธ์ุ Locals’ elephants, Kalasin Province.

ชา้ งของราษฎร จังหวัดกาฬสินธ์ุ Locals’ elephants, Kalasin Province.

64 • 64

ช้างของราษฎร จังหวดั กาฬสนิ ธุ์ Locals’ elephants, Kalasin Province.

ไม่มีคา� บรรยายภาพมาแต่เดิม
สนั นิษฐานวา่ เป็นข้าราชการในคณะของ
พระยาเพชรดา (สะอาด ณ ป้อมเพชร์)
ทต่ี ดิ ตามมาตรวจราชการในคร้งั นี้

No original caption.
Probably an oicials accompanying
Phraya Phetchada on the
inspection tour.

65 • 65

ชา้ งของราษฎร จังหวดั กาฬสินธ์ุ

Locals’ elephants, Kalasin Province.

66 • 66

67 • 67

ไมม่ คี า� บรรยายภาพมาแตเ่ ดิม No original caption.
หมเู่ ด็กชาย ไมท่ ราบรายละเอียด A group of boys.

68 • 68

ไมม่ คี �าบรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ No original caption.
หมู่เด็กชาย ไมท่ ราบรายละเอียด A group of boys.

69 • 69

คณะนกั เรียนและลกู เสอื

ไม่มีค�าบรรยายภาพมาแตเ่ ดิม No original caption.
หม่นู ักเรยี นหญิงเข้าแถวเตรยี มต้อนรับคณะตรวจราชการ
ไม่ทราบสถานที่ A group of girls line up to receive the governor and
his entourage.
70 • 70

ไมม่ ีคา� บรรยายภาพมาแต่เดิม No original caption.
หมลู่ ูกเสอื เขา้ แถวเตรยี มต้อนรับคณะตรวจราชการ A group of boy scouts line up to receive the governor
ไมท่ ราบสถานที่ and his entourage.

71 • 71

ไม่มคี า� บรรยายภาพมาแตเ่ ดิม No original caption.
หมู่ลูกเสอื เขา้ แถวเตรยี มตอ้ นรับคณะตรวจราชการ A group of boy scouts line up to receive the governor
ไม่ทราบสถานท่ี and his entourage.
ไม่มคี �าบรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ
หมู่ลูกเสือเขา้ แถวเตรยี มต้อนรับคณะตรวจราชการ No original caption.
ไม่ทราบสถานที่ A group of boy scouts line up to receive the governor
and his entourage.

72 • 72

ไมม่ ีค�าบรรยายภาพมาแต่เดิม No original caption.
หมลู่ ูกเสือฝึกสญั ญาณธง ไมท่ ราบรายละเอยี ดสถานท่ี A group of boy scouts practicing signal lags.

73 • 73

ไมม่ ีคา� บรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ No original caption.
หมู่นกั เรยี นเข้าแถวเตรยี มต้อนรับคณะตรวจราชการ
ไม่ทราบสถานท่ี A group of students line up to receive
the governor and his entourage.
74 • 74

ไมม่ ีค�าบรรยายภาพมาแต่เดมิ No original caption.
หมเู่ ด็กหญิงเข้าแถวเตรยี มต้อนรับคณะตรวจราชการ A group of girls line up to receive the governor
ไม่ทราบสถานท่ี and his entourage.

75 • 75

พธิ บี ายศรสี ู่ขวัญ

พิธบี ายศรีสู่ขวัญของราษฎร he people’s bai si ceremony.
ตอ้ นรบั คณะตรวจราชการพระยาเพชรดา (สะอาด ณ ปอ้ มเพชร)์
แลเหน็ คนกา� ลังเอาดา้ ยผกู แขนข้อมอื ให้แก่พระยาเพชรดา he bai si welcoming ceremony for the governor and
his entourage. A local man tying a sacred thread
76 • 76 around Phraya Phetchada’s wrist.

ไมม่ ีค�าบรรยายภาพมาแต่เดมิ No original caption.
พธิ ีบายศรสี ูข่ วญั ของราษฎร ตอ้ นรบั คณะตรวจราชการ he bai si welcoming ceremony for the governor
พระยาเพชรดา (สะอาด ณ ปอ้ มเพชร์) and his entourage.

77 • 77

ภาพหมขู่ า้ ราชการ

๑.

ไมม่ ีค�าบรรยายภาพมาแตเ่ ดิม No original caption.
ภาพหมูข่ องคณะตรวจราชการ ไมท่ ราบรายละเอยี ดสถานท่ี
๑. พระยาเพชรดา (สะอาด ณ ป้อมเพชร์) Group photo of the governor and his entourage.
1. Phraya Phetchada (Sa-at na Pombejra)
78 • 78

๑.

ไม่มีค�าบรรยายภาพมาแต่เดิม No original caption.
ภาพหม่ขู องคณะตรวจราชการ ไม่ทราบรายละเอยี ดสถานที่ Group photo of the governor and his entourage.
๑. พระยาเพชรดา (สะอาด ณ ป้อมเพชร)์
79 • 79

ไมม่ คี า� บรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ No original caption.
ภาพหมขู่ องคณะข้าราชการ ไมท่ ราบรายละเอยี ดสถานท่ี Group photo of the governor and his entourage.

80 • 80

๑๒ ๔
๓

ไม่มคี า� บรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ
ภาพหมขู่ องคณะตรวจราชการ ไมท่ ราบรายละเอียดสถานที่
๑. พระยาเพชรดา (สะอาด ณ ปอ้ มเพชร์) แถวยืน ลา� ดับที่ ๓ จากซ้าย
๒. พระยาสุนทรเทพกจิ จารักษ์ (ทอง จันทรางศุ) แถวยนื ลา� ดับที่ ๖ จากซ้าย
๓. คณุ หญงิ แมน้ จนั ทรางศุ (ภรรยาพระยาสุนทรเทพกจิ จารักษ์) น่งั เกา้ อ้ซี ้าย
๔. หมอ่ มหลวงจติ รจุล ณ ปอ้ มเพชร์ (ภรรยาพระยาเพชรดา) นง่ั เกา้ อขี้ วา

No original caption.
Group photo of the governor and his entourage. Phraya Phetchada is in the standing row, 3rd from left.
Phraya Sunthonthepkitcharak is in the same row, 6th from left. Khunying Man Chandrangsu, seated at left.
ML Chitchul na Pombejra, seated at right.

81 • 81

ไมม่ คี า� บรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ No original caption.
ภาพหมู่ของคณะตรวจราชการ ไม่ทราบรายละเอียดสถานท่ี Group photo of the governor and his entourage.

82 • 82

ไม่มคี �าบรรยายภาพมาแต่เดมิ No original caption.
ภาพหมขู่ องคณะตรวจราชการ ไมท่ ราบรายละเอยี ดสถานท่ี Group photo of the governor and his entourage.

83 • 83

ไมม่ คี า� บรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ No original caption.
ภาพหมู่ของคณะตรวจราชการ ไม่ทราบรายละเอียดสถานท่ี Group photo of the governor and his entourage.

84 • 84

ไม่มคี �าบรรยายภาพมาแต่เดมิ No original caption.
ภาพหมขู่ องคณะตรวจราชการ ไมท่ ราบรายละเอยี ดสถานท่ี Group photo of the governor and his entourage.

85 • 85

๒. ๑.

ไม่มีคา� บรรยายภาพมาแตเ่ ดิม
ภาพหมู่ของคณะตรวจราชการ ไมท่ ราบรายละเอียดสถานที่
๑. พระยาเพชรดา (สะอาด ณ ป้อมเพชร์) แถวนัง่ ล�าดบั ที่ ๕ จากซา้ ย
๒. พระยาสุนทรเทพกิจจารักษ์ (ทอง จันทรางศุ) แถวนงั่ ล�าดับที่ ๔ จากซ้าย

No original caption.
Group photo of the governor and his entourage.
Phraya Phetchada is in the seated row, 5th from left.
Phraya Sunthonthepkitcharak is in the same row, 4th from left.

ภาพหนา้ ขวา-ลา่ ง
ไม่มีคา� บรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ
ภาพหม่ขู องคณะตรวจราชการ ไมท่ ราบรายละเอยี ดสถานที่

No original caption.
Group photo of the governor and his entourage.

86 • 86

๒. ๑.

ไมม่ คี �าบรรยายภาพมาแตเ่ ดิม No original caption.
ภาพหมู่ของคณะตรวจราชการ ไมท่ ราบรายละเอยี ดสถานท่ี
๑. พระยาเพชรดา (สะอาด ณ ป้อมเพชร์) แถวน่งั ลา� ดับท่ี ๕ จากซ้าย Group photo of the governor and
๒. พระยาสุนทรเทพกจิ จารกั ษ์ (ทอง จนั ทรางศ)ุ แถวน่งั ล�าดบั ที่ ๔ จากซา้ ย his entourage.
Phraya Phetchada is in the seated row, 5th
from left. Phraya Sunthonthepkitcharak is
in the same row, 4th from left.

87 • 87

ไม่มีคา� บรรยายภาพมาแต่เดิม No original caption.
สนั นษิ ฐานวา่ เปน็ กลุ่มขา้ ราชการในทอ้ งถน่ิ
มารอรบั -ส่งทสี่ ถานรี ถไฟ ไม่ทราบรายละเอียด Perhaps a group of local government oicials
at a train station.

ภาพหนา้ ขวา-บน
ไม่มคี �าบรรยายภาพมาแตเ่ ดิม
การเดนิ ทางโดยรถไฟ ไมท่ ราบรายละเอยี ด

No original caption.
Rail journey.

ภาพหน้าขวา-ลา่ ง
ไม่มคี �าบรรยายภาพมาแตเ่ ดิม
การเดินทางบนรถไฟ ไม่ทราบรายละเอียด

No original caption.
Rail journey.

88 • 88

89 • 89

ไม่มีค�าบรรยายภาพมาแต่เดมิ No original caption.
สถานีรถไฟแก่งคอย อ�าเภอแกง่ คอย จังหวัดสระบุรี
A train station, Kaengkhoi District,
90 • 90 Saraburi Province.

ไมม่ ีค�าบรรยายภาพมาแต่เดมิ No original caption.
ขบวนรถไฟโดยสารขบั เคลอ่ื นดว้ ยหัวรถจกั รไอน�า้ Passenger train, with a steam-powered locomotive.

91 • 91

พิมาย

92 • 92

ไม่มีค�าบรรยายภาพมาแต่เดิม
ประตูชยั ปราสาทหินพมิ าย
อ�าเภอพิมาย จังหวดั นครราชสมี า

No original caption.
Pratu Chai, Prasat Phimai,
Phimai District,
Nakhon Ratchasima Province.

93 • 93

ไม่มคี �าบรรยายภาพมาแต่เดิม No original caption.
ขบวนแห่ตอนรับคณะตรวจราชการท่ีพมิ าย นครราชสมี า
ด้านซา้ ยของภาพแลเหน็ วิหารคดของปราสาทหินพมิ าย he procession to welcome the governor and
his entourage at Phimai.
he gallery of Prasat Phimai is visible to the left.

94 • 94

ไมม่ คี า� บรรยายภาพมาแต่เดมิ
ปราสาทหินพิมาย จงั หวดั นครราชสมี า
ปราสาทประธาน หันหน้าไปทางดา้ นทิศใต้

No original caption.
Prasat Phimai,
Nakhon Ratchasima Province.

ไม่มคี �าบรรยายภาพมาแต่เดมิ
ปราสาทหนิ พิมาย จงั หวัดนครราชสีมา
ถา่ ยจากทางด้านทศิ ตะวันออก
แลเห็นปรางคพ์ รหมทตั

No original caption.
Prasat Phimai viewed from the east,
featuring Prang Phrommathat.

95 • 95

ไมม่ ีคา� บรรยายภาพมาแตเ่ ดิม No original caption.
สนั นษิ ฐานวา่ เป็นเสน้ ทางระหวา่ งนครราชสมี ากบั พมิ าย
แลเห็นขบวนเกวยี นขนถา่ ยสนิ ค้าเปน็ จ�านวนมาก Probably the highway between Nakhon Ratchasima
and Phimai, with caravans of bullock carts.
96 • 96

ภาพตรวจราชการมณฑลเทศาภิบาล
พ.ศ. ๒๔๗๔

The 1931
Monthon Thesaphiban Inspection Tour

97 • 97

นครราชสีมา

ไมม่ คี า� บรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ
ปราสาทหนิ พนมวนั จงั หวัดนครราชสมี า ถา่ ยจากด้านทิศตะวนั ออกของปราสาทประธาน
ปราสาทหินพนมวนั ตง้ั อยทู่ บ่ี ้านมะคา่ ตา� บลบ้านโพธ์ิ อ�าเภอเมือง จังหวดั นครราชสมี า เป็นโบราณสถานสถาปัตยกรรม
ในคติความเชอ่ื ของเขมรโบราณ สร้างราวพุทธศตวรรษที่ ๑๖ – ๑๗ เพื่อเป็นเทวสถานในศาสนาพราหมณ์ ตอ่ มาภายหลังดดั แปลง
เปน็ พทุ ธสถาน นับเป็นปราสาทหินท่มี ขี นาดใหญ่เปน็ อนั ดบั ๕ ของประเทศไทย

No original caption.
Prasat Phanomwan, Nakhon Ratchasima Province,
viewed from the east.

98 • 98

ไมม่ คี �าบรรยายภาพมาแตเ่ ดมิ
ปราสาทหินพนมวัน จังหวดั นครราชสมี า ถ่ายจากด้านทิศเหนือของปราสาทประธาน แลเห็นซุ้มทางเข้าปราสาทด้านทศิ เหนอื และ
อนั ตราละ (มขุ กระสนั ) ของปราสาทประธานเชอื่ มตอ่ กับมณฑปท่อี ยดู่ า้ นหนา้ หรอื ทิศตะวันออก

No original caption.
Prasat Phanomwan, Nakhon Ratchasima Province, viewed from the north.

ไม่มีค�าบรรยายภาพมาแต่เดมิ
ปราสาทหนิ พนมวนั จังหวัดนครราชสมี า ถา่ ยจากดา้ นทิศเหนือ
ของปราสาทประธาน ผหู้ ญงิ ที่นัง่ อยูบ่ นแท่นหินคอื หม่อมหลวง
บุญเหลอื กุญชร ธดิ าของเจา้ พระยาเทเวศร์วงศ์ววิ ัฒน์
(หมอ่ มราชวงศห์ ลาน กุญชร)

No original caption.
Prasat Phanomwan, Nakhon Ratchasima Province,
viewed from the north. he lady sitting on top of
the stone was ML Boonlua Gunjara, a daughter of
Chaophraya Devesr Wongwiwat
(MR Lan Gunjara.)

99 • 99