เอกสารประกอบการสอนวิชา นโยบายสาธารณะและการวางแผน

นโยบายสาธารณะและการวางแผน
Public Policy & Planning

ผศ.ดร.เศรษฐวฒั น์ โชควรกุล
ประธานกรรมการบรหิ ารหลักสูตรรฐั ประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต

• หลักสูตร Course Syllabus
• หมวดวิชา
• หนว่ ยกิต รัฐประศาสนศาสตรบัณฑิต
• ชือ่ วชิ า วิชาเอกบังคบั
3(3-0-6)
• รหสั วชิ า นโยบายสาธารณะและการวางแผน
Public Policy & Planning
215221

Course Syllabus

• คาอธิบายรายวิชา
• ศึกษาแนวคิดทฤษฎีเกี่ยวกับนโยบายสาธารณะและการวางแผน

ประเภทและวิธีการกาหนดนโยบายของรัฐ อิทธิพลของสิ่งแวดล้อม
ต่อนโยบาย การนานโยบายไปกาหนดเป็นแผนและโครงการ เทคนิค
และลักษณะการวางแผน ศึกษาเฉพาะกรณีการกาหนดนโยบายและ
การวางแผนของไทย

Course Syllabus

• วตั ถปุ ระสงค์
• เพื่อให้มคี วามรคู้ วามเข้าใจ
• แยกประเภท และวิธีการกาหนด
• วิเคราะหก์ ระบวนการทางเทคนิค และหลักการ

Course Syllabus

• การประเมินผล 10
• จิตพิสัย+การส่วนร่วมในชั้นเรยี น 40
• แบบฝกึ หดั ท้ายคาบ 20
• รายงานกลุ่ม 30
• ปลายภาค

• รวมทั้งหมด 100

• ตดั เกรดอิงเกณฑ์

Public Policy

• นโยบายสาธารณะ

Planning

• การวางแผน

บทที่ 1

แนวคิดเบือ้ งตน้ เกย่ี วกบั
นโยบายสาธารณะ

เนื้อหา ประจาบท

• ความหมายนโยบายสาธารณะ
• องค์ประกอบนโยบายสาธารณะ
• ประโยชน์และความสาคัญของการศกึ ษา
• วตั ถปุ ระสงค์นโยบายสาธารณะ
• ประเภท กระบวนการ วงจร นโยบายสาธารณะ









นโยบายสาธารณะ

• เครือ่ งมอื ที่สาคญั ของรฐั ในการบริหารประเทศ
• ทิศทางการพฒั นาของประเทศ
• เกีย่ วข้องสัมพันธ์กบั ประชากรของประเทศท้ังทางตรง และทางออ้ ม

พระปฐมบรมราชโองการ

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• Thomas R. Dye
• สิง่ ทีร่ ฐั บาลเลือกทีจ่ ะกระทาหรือไมก่ ระทา

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• David Easton
• การจดั สรรผลประโยชน์ หรอื คณุ ค่าแก่สงั คม
• โดยบุคคลผู้มีอานาจส่ังการ
• จากการจดั สรรคา่ นิยมทางสังคม

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• James Anderson
• การปฏิบตั ิของรัฐที่มีวตั ถุประสงค์
• โดยคนๆเดียว หรอื คณะบุคคล
• ต้องมีวัตถุประสงค์/แนวทางปฏิบตั ิ/ปฏิบตั ิจริง/
• ผลเชงิ บวก หรอื เชงิ ลบ

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• Ire Sharkansky
• กิจกรรมทีก่ ระทาโดยรฐั ทั้งหมด
• การดาเนินงานของหน่วยงานของรัฐ

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• Carl J. Friedrich
• ข้อเสนอเกี่ยวกับการกระทาของบุคคล กลุ่ม หรือรฐั
• ภายใต้สง่ิ แวดล้อมที่ประกอบด้วยปญั หา อุปสรรค และโอกาส

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• Lyntom Caldwell
• บรรดาการตัดสินใจอย่างสัมฤทธิ์ผล ที่เกี่ยวข้องกับการดาเนินการ

ต่างๆทีส่ ังคมจะดาเนนิ การ ยินยอม หรือห้ามกระทา

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• Clarke Cochran
• ข้ันตอนการปฏิบตั ิที่เกิดข้ึนโดยเจตนา เพื่อเปน็ แนวทางปฏิบตั ิของ

หนว่ ยงาน หรอื บุคลากรของรฐั ในการแก้ปัญหาสาธารณะ

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• Kennett Prewitt and Sidney Verba
• พันธะสัญญาระยะยาวในการดาเนินกิจกรรมอย่างเป็นแบบแผนของ

รัฐบาล
• การบัญญตั ิกฎหมายของฝ่ายนิตบิ ัญญตั ิ
• การนานโยบายไปปฏบิ ตั ิของรฐั บาล

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• Heinz Eulau and Kennett Prewitt
• การตัดสินใจที่มจี ดุ ยืนของรฐั บาล ซึง่ จะต้องมีการกระทาทีต่ อ่ เนือ่ ง

สม่าเสมอ
• การตัดสนิ ใจทีเ่ กีย่ วกับกิจกรรมทีม่ พี ันธะผูกพัน

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• Heugh Heclo
• ชดุ การกระทาของรฐั บาล หรือสิ่งที่รัฐบาลไม่กระทา หรือสิ่งที่รัฐบาล

ตกลงใจที่จะกระทาจริงๆ
• ประกอบด้วยชุดของการกระทาที่เปน็ ระบบ
• นาไปสู่การบรรลุเป้าหมายทีพ่ งึ ปรารถนา

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• Mark Considine
• มีการกาหนดความชดั เจนของค่านิยมและความตั้งใจของสงั คม
• มีพนั ธะผูกพันในการจดั สรรงบประมาณ และบริการ
• ให้สิทธิ์ และเอกสิทธิแ์ ก่ประชาชน

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• อมร รักษาสตั ย์
• ความคิดของรัฐบาล ที่วา่ จะทาอะไร หรอื ไม่ อย่างใด เพียงใด เมือ่ ใด

ประกอบด้วย 3 องค์ประกอบ
1. การกาหนดเป้าหมายหลักการ
2. กลวิธีปฏิบัติ
3. การเตรยี มการสนับสนนุ

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• กุลธน ธนาพงศธร
• แนวทางกว้างๆของรัฐบาลของประเทศ
• กาหนดข้ึนเป็นโครงการ แผนงาน
• เปน็ หนทางในการปฏิบัติต่างๆ

ความหมายนโยบายสาธารณะ

• ศภุ ชัย ยาวะประภาษ
• ทางดาเนินกิจกรรมที่ผ่านมาในอดีต
• กิจกรรมที่ดาเนินการอยู่ปจั จบุ ัน
• กิจกรรมที่คาดว่าจะเกิดข้ึนในอนาคต

สรปุ ความหมายนโยบายสาธารณะ

• ให้นสิ ิตสรุปความหมายตามความเข้าใจ

องค์ประกอบนโยบายสาธารณะ

• James Anderson
• การกระทาทีม่ เี ป้าหมายชดั เจน
• แนวทางในการปฏิบตั ิงานสาหรบั เจา้ หนา้ ที่ของรฐั
• สิ่งที่รฐั บาลควรกระทา เพราะเปน็ หนา้ ทีข่ องรัฐ
• เกีย่ วข้องกับการตดั สนิ ใจของรัฐที่จะกระทา หรอื งดเว้น
• เอกสารทีม่ ผี ลทางกฎหมาย

องค์ประกอบนโยบายสาธารณะ

• Robert Lineburry and Ira Sharkanaky
• มีวตั ถุประสงค์ที่กาหนดไว้อย่างชัดเจน
• ประกอบด้วยลาดบั ขั้น ที่มแี ผนก่อให้เกิดการบรรลุ
• การกระทาทีเ่ ลือกมาปฏิบตั ิได้อย่างสอดคล้องกบั เวลา และสถานที่
• มกี ารประกาศใหป้ ระชาชนทราบอย่างทั่วหน้า
• มกี ารปฏิบตั ิตามลาดบั ข้ันตอน

องค์ประกอบนโยบายสาธารณะ

• จมุ พล หนมิ พานิช
• มีวัตถปุ ระสงค์ทีช่ ัดเจน มีความสอดคล้องสง่ เสริมกัน
• เป็นแนวทางปฏิบตั ิกว้างๆของรัฐบาล ผา่ นกระบวนการ
• มีความเป็นไปได้ในการนานโยบายไปปฏิบัติ
• เป็นกิจกรรมที่ชอบด้วยกฎหมาย
• เปน็ ทางเลือกทีร่ ัฐบาลจะกระทา จากผลการวเิ คราะห์
• มกี ารประกาศใหป้ ระชาชนรับทราบ

ประโยชน์ของนโยบายสาธารณะ

• ทาให้ได้รบั ความรู้ความเข้าใจ
• ทาให้ทราบถึงกระบวนการสาธารณะ
• ทาให้ทราบถึงประสิทธิภาพสถาบนั ทางการเมือง
• ทาให้ทราบถึงวิธีการตา่ งๆในการวิเคราะห์

ความสาคัญของนโยบายสาธารณะ

• ความสาคัญต่อผู้มีสว่ นได้ส่วนเสีย
• ความสาคญั ในฐานะเป็นเครือ่ งมอื ในการพฒั นาประเทศ

ผู้มีส่วนไดส้ ว่ นเสีย

• ความสาคัญต่อประชาชน

• ปัญหา ป้องกนั พัฒนา

• ความสาคญั ตอ่ นกั การเมือง

• การจดั สรรคณุ ค่าทางสงั คม

• ความสาคัญตอ่ นกั บรหิ าร

• ประสิทธิผล/ประสิทธภิ าพ

• ความสาคญั ต่อนกั วชิ าการ

• วเิ คราะห์/ประเมินผลนโยบาย

เครื่องมือในการพฒั นาประเทศ

• เครือ่ งมอื ของรฐั บาลในการสรา้ งเศรษฐกิจพอเพียง
• เครือ่ งมือของรฐั ในการสร้างสังคมที่พึงประสงค์

• สงั คมคณุ ภาพ
• สังคมแห่งภมู ิปญั ญา และการเรียนรู้
• สงั คมสมานฉนั ท์

• เครือ่ งมือของรฐั ในการสร้างความมน่ั คงแห่งชาติ
การตา่ งประเทศ และการอานวยความยตุ ิธรรม

• เครื่องมอื ของรัฐในการเพิม่ ศักยภาพการแข่งขันของประเทศ
• เครือ่ งมอื ของรัฐในการพฒั นาสงั คม การแก้ปัญหาความยากจน

นโยบายพื้นฐานแห่งรฐั

• หมวดที่ ๕ รัฐธรรมนญู พ.ศ.๒๕๕๐
• ความมน่ั คง
• การบริหารราชการแผ่นดิน
• ศาสนา สงั คม สาธารณสขุ การศกึ ษา วฒั นธรรม
• กฎหมายและการยตุ ธิ รรม
• การตา่ งประเทศ

นโยบายพื้นฐานแห่งรัฐ

• หมวดที่ ๕ รฐั ธรรมนูญ พ.ศ.๒๕๕๐
• เศรษฐกิจ
• ทีด่ นิ ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม
• วิทยาศาสตร์ ทรพั ย์สินทางปัญญา และพลงั งาน
• การมีสว่ นรว่ มของประชาชน

นโยบายพื้นฐานแห่งรฐั

• มาตรา 75 – 87 ให้รัฐดาเนินการตรากฎหมายและกาหนดนโยบาย
การบริหารราชการแผ่นดิน ในการแถลงนโยบายต่อรัฐสภา
คณะรัฐมนตรีที่จะเข้าบริหารราชการแผ่นดินต้องชี้แจงต่อรัฐสภาให้
ชัดแจ้งว่าจะดาเนินการใด ในระยะเวลาใด เพื่อให้เป็นไปตาม
แนวนโยบายพื้นฐานแห่งรัฐ และต้องจัดทารายงานแสดงผลการ
ดาเนินการ รวมท้ังปัญหาและอุปสรรคเสนอต่อรัฐสภาปีละหนึ่งครั้ง
(มาตรา 75)

ดา้ นความม่นั คงของรฐั

• รัฐต้องพิทักษ์รักษาไว้ซึ่งสถาบันพระมหากษัตริย์ เอกราช อธิปไตย
และบูรณภาพแห่งเขตอานาจรัฐ และต้องจัดให้มีกาลังทหาร อาวุธ
ยุทโธปกรณ์ และเทคโนโลยีที่ทนั สมยั จาเป็น และเพียงพอ เพื่อพิทักษ์
รักษาเอกราช อธิปไตย ความมั่นคงของรัฐ สถาบันพระมหากษัตริย์
ผลประโยชน์แห่งชาติ และการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมี
พระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขและเพื่อการพัฒนาประเทศ (มาตรา
77)

ดา้ นการบริหารราชการแผ่นดิน

1. บริหารราชการแผ่นดินให้เป็นไปเพื่อการพัฒนาสังคม เศรษฐกิจ
และความมั่นคงของประเทศอย่างยั่งยืน โดยต้องส่งเสริมการ
ดาเนินการตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

2. จัดระบบการบริหารราชการส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค และส่วน
ท้องถิน่

3. กระจายอานาจให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นพึ่งตนเองและ
ตดั สินใจในกิจการของท้องถิน่

ดา้ นการบริหารราชการแผ่นดิน

4. พฒั นาระบบงานภาครัฐ โดยมุ่งเน้นการพัฒนาคุณภาพ คุณธรรม
และจรยิ ธรรมของเจ้าหนา้ ทีข่ องรัฐ

5. จัดระบบงานราชการและงานของรัฐอย่างอื่น เพื่อให้การจัดทา
และการให้บริการสาธารณะเป็นไปอย่างรวดเร็ว มีประสิทธิภาพ
โปร่งใส และตรวจสอบได้

ดา้ นการบริหารราชการแผ่นดิน

6. ดาเนินการให้หน่วยงานทางกฎหมายที่มีหน้าที่ให้ความเห็น
เกี่ยวกับการดาเนินงานของรัฐตามกฎหมายและตรวจสอบการ
ตรากฎหมายของรัฐ ดาเนินการอย่างเป็นอิสระ

7. จัดให้มีแผนพัฒนาการเมอื ง
8. ดาเนินการให้ข้าราชการและเจ้าหน้าที่ของรัฐได้รับสิทธิประโยชน์

อย่างเหมาะสม (มาตรา 78)

ดา้ นศาสนา

• รัฐต้องให้ความอุปถัมภ์และคุ้มครองพระพุทธศาสนาซึ่งเป็น
ศาสนาที่ประชาชนชาวไทยส่วนใหญ่นับถือมาช้านานและศาสนา
อื่น ทั้งต้องส่งเสริมความเข้าใจอันดีและความสมานฉันท์
ระหว่างศาสนิกชนของทุกศาสนา รวมทั้งสนับสนุนการนา
หลักธรรมของศาสนามาใช้เพื่อเสริมสร้างคุณธรรมและพัฒนา
คุณภาพชวี ิต (มาตรา 79)

ดา้ นสังคม การสาธารณสขุ การศึกษา และ
วัฒนธรรม

1. คุ้มครองและพัฒนาเดก็ และเยาวชน

2. ส่งเสริม สนับสนุน และพัฒนาระบบสุขภาพที่เน้นการสร้างเสริม
สขุ ภาพอันนาไปสู่สขุ ภาวะที่ยงั่ ยืนของประชาชน

3. พัฒนาคุณภาพและมาตรฐานการจัดการศึกษาในทุกระดับและ
ทกุ รปู แบบ

ดา้ นสงั คม การสาธารณสขุ การศึกษา และ
วัฒนธรรม

4. ส่งเสริมและสนับสนุนการกระจายอานาจเพื่อให้องค์กรปกครอง
ส่วนท้องถิ่น ชุมชนองค์การทางศาสนา และเอกชน จัดและมีส่วน
ร่วมในการจัดการศึกษาเพื่อพัฒนามาตรฐานคุณภาพการศึกษา
ให้เท่าเทียม

5. ส่งเสริมและสนับสนนุ การศกึ ษาวิจยั ในศิลปวิทยาการแขนงต่าง ๆ

6. ส่งเสริมและสนับสนุนความรู้รักสามัคคีและการเรียนรู้ ปลูก
จิตสานึก และเผยแพร่ศิลปวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี
ของชาติ ตลอดจนค่านิยมอันดีงามและภูมิปัญญาท้องถิ่น(มาตรา
80)

ดา้ นกฎหมายและการยุติธรรม

1. ดูแลให้มีการปฏิบัติและบังคับการให้เป็นไปตามกฎหมายอย่าง
ถกู ต้อง รวดเรว็ เปน็ ธรรม และทว่ั ถึง

2. คุ้มครองสทิ ธิและเสรีภาพของบุคคลให้พ้นจากการล่วงละเมิด ท้ัง
โดยเจ้าหน้าที่ของรัฐและโดยบุคคลอื่น และต้องอานวยความ
ยตุ ิธรรมแก่ประชาชนอย่างเท่าเทียมกนั

ดา้ นกฎหมายและการยุติธรรม

3. จัดให้มีกฎหมายเพื่อจัดตั้งองค์กรเพื่อการปฏิรูปกฎหมายที่
ดาเนินการเป็นอิสระเพื่อปรับปรุงและพัฒนากฎหมายของ
ประเทศ

4. จัดให้มีกฎหมายเพื่อจัดตั้งองค์กรเพื่อการปฏิรูปกระบวนการ
ยตุ ิธรรมที่ดาเนินการเปน็ อสิ ระ

5. สนับสนุนการดาเนินการขององค์กรภาคเอกชนที่ให้ความ
ช่วยเหลือทางกฎหมายแก่ประชาชน
(มาตรา 81)

ดา้ นการต่างประเทศ

• รัฐต้องส่งเสริมสัมพันธไมตรีและความร่วมมือกับนานาประเทศ
และพึงถือหลักในการปฏิบัติต่อกันอย่างเสมอภาค ตลอดจนต้อง
ปฏิบัติตามสนธิสัญญาด้านสิทธิมนุษยชนที่ประเทศไทยเป็นภาคี
รวมทั้งตามพันธกรณีที่ได้กระทาไว้กับนานาประเทศและองค์การ
ระหว่างประเทศ รัฐต้องส่งเสริมการค้า การลงทุน และการ
ท่องเที่ยวกับนานาประเทศ ตลอดจนต้องให้ความคุ้มครองและ
ดูแลผลประโยชน์ของคนไทยในตา่ งประเทศ (มาตรา 82)