เอกสารประกอบการสอนวิชา นโยบายสาธารณะและการวางแผน

ดา้ นเศรษฐกิจ

• รัฐต้องส่งเสริมและสนับสนุนให้มีการดาเนินการตามแนวปรัชญา
เศรษฐกิจพอเพียง (มาตรา 83)

ดา้ นเศรษฐกิจ

1. สนับสนุนระบบเศรษฐกิจแบบเสรีและเป็นธรรมโดยอาศัยกลไก
ตลาด และสนับสนนุ ให้มกี ารพฒั นาเศรษฐกิจอย่างย่ังยืน

2. สนับสนุนให้มีการใช้หลักคุณธรรม จริยธรรม และหลักธรรมาภิ
บาล ควบคู่กับการประกอบกิจการ

3. ควบคุมให้มีการรักษาวินัยการเงินการคลังเพื่อสนับสนุน
เสถียรภาพและความมนั่ คงทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ

ดา้ นเศรษฐกิจ

4. จัดให้มีการออมเพื่อการดารงชีพในยามชราแก่ประชาชนและ
เจ้าหนา้ ทีข่ องรฐั อย่างทวั่ ถึง

5. กากับให้การประกอบกิจการมีการแขง่ ขนั อย่างเสรีและเปน็ ธรรม
6. ดาเนินการให้มีการกระจายรายได้อย่างเป็นธรรม รวมทั้งส่งเสริม

และสนับสนนุ การพฒั นาภมู ิปัญญาท้องถิน่ และภูมิปัญญาไทย

ดา้ นเศรษฐกิจ

7. ส่งเสริมให้ประชากรวัยทางานมีงานทา คุ้มครองแรงงานเด็กและ
สตรี จัดระบบแรงงานสัมพนั ธ์

8. คุ้มครองและรกั ษาผลประโยชน์ของเกษตรกร รวมทั้งส่งเสริมการ
รวมกลุ่มของเกษตรกรในรูปของสภาเกษตรกร

9. ส่งเสริม สนบั สนนุ และคุ้มครองระบบสหกรณ์ใหเ้ ป็นอสิ ระ

ดา้ นเศรษฐกิจ

10. จัดให้มีสาธารณูปโภคข้ันพื้นฐานอันจาเป็นต่อการดารงชีวิตของ
ประชาชน

11. การดาเนินการใดที่เป็นเหตุให้โครงสร้างหรือโครงข่ายข้ันพื้นฐาน
ของกิจการสาธารณูปโภคข้ันพื้นฐานของรัฐอันจาเป็นต่อการ
ดารงชีวติ ของประชาชน

12. ส่งเสริมและสนบั สนนุ กิจการพาณิชยนาวี การขนสง่ ทาง

ดา้ นเศรษฐกิจ

13. ส่งเสริมและสนับสนุนองค์กรภาคเอกชนทางเศรษฐกิจท้ังใน
ระดับชาติและระดับท้องถิน่ ให้มคี วามเข้มแขง็

14. ส่งเสริมอุตสาหกรรมแปรรูปผลผลิตทางการเกษตรเพื่อให้เกิด
มูลค่าเพิม่ ในทางเศรษฐกิจ (มาตรา 84)

ดา้ นที่ดนิ ทรพั ยากรธรรมชาติ
ส่งิ แวดลอ้ ม

1. กาหนดหลักเกณฑ์การใช้ที่ดินให้ครอบคลุมท่ัวประเทศ โดยให้
คานึงถึงความสอดคล้องกับสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ ท้ังผืน
ดิน ผืนนา้ วิถีชีวติ ของชมุ ชนท้องถิน่

2. กระจายการถือครองที่ดินอย่างเป็นธรรมและดาเนินการให้
เกษตรกรมีกรรมสิทธิ์หรือสิทธิในที่ดินเพื่อประกอบเกษตรกรรม
อย่างทวั่ ถึง

ดา้ นที่ดนิ ทรัพยากรธรรมชาติ
ส่งิ แวดลอ้ ม

3. จัดให้มีการวางผังเมือง พัฒนา และดาเนินการตามผังเมืองอย่าง
มีประสิทธิภาพและประสิทธิผล

4. จั ด ใ ห้ มี แ ผ น ก า ร บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ท รั พ ย า ก ร น้ า แ ล ะ
ทรัพยากรธรรมชาติอื่นอย่างเป็นระบบและเกิดประโยชน์ต่อ
ส่วนรวม

ดา้ นที่ดนิ ทรพั ยากรธรรมชาติ
ส่งิ แวดลอ้ ม

5. ส่งเสริม บารุงรักษา และคุ้มครองคุณภาพสิ่งแวดล้อมตาม
หลกั การพัฒนาทีย่ ่งั ยืนตลอดจนควบคุมและกาจัดภาวะมลพิษที่มี
ผลต่อสุขภาพอนามัย สวัสดิภาพ และคุณภาพชีวิตของประชาชน
โดยประชาชน ชุมชนท้องถิ่น และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
(มาตรา 85)

ดา้ นวิทยาศาสตร์
ทรพั ย์สนิ ทางปญั ญา และพลังงาน

1. ส่งเสริมให้มีการพัฒนาด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และ
นวตั กรรมด้านต่างๆ

2. ส่งเสริมการประดิษฐ์หรือการค้นคิดเพื่อให้เกิดความรู้ใหม่ รักษา
และพัฒนาภูมิปัญญาท้องถิ่นและภูมิปัญญาไทย รวมท้ังให้ความ
คุ้มครองทรพั ย์สนิ ทางปญั ญา

ดา้ นวิทยาศาสตร์
ทรัพย์สนิ ทางปัญญา และพลังงาน

3. ส่งเสริมและสนับสนุนการวิจัย พัฒนา และใช้ประโยชน์จาก
พลังงานทดแทนซึ่งได้จากธรรมชาติและเป็นคุณต่อสิ่งแวดล้อม
(มาตรา 86)

ดา้ นการมีส่วนร่วมของประชาชน

1. ส่งเสริมให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการกาหนดนโยบายและ
วางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมท้ังในระดับชาติและระดับ
ท้องถิ่น

2. ส่งเสริมและสนบั สนุนการมสี ่วนรว่ มของประชาชนในการตัดสินใจ
ทางการเมอื งการวางแผนพัฒนาทางเศรษฐกิจ และสังคม รวมทั้ง
การจดั ทาบริการสาธารณะ

ดา้ นการมีส่วนร่วมของประชาชน

3. ส่งเสริมและสนับสนุนการมีส่วนร่วมของประชาชนในการ
ตรวจสอบการใช้อานาจรัฐทุกระดับ ในรูปแบบองค์กรทางวิชาชีพ
หรอื ตามสาขาอาชีพทีห่ ลากหลาย หรอื รปู แบบอนื่

4. ส่งเสริมให้ประชาชนมีความเข้มแข็งในทางการเมือง และจัดให้มี
กฎหมายจัดตั้งกองทุนพัฒนาการเมอื งภาคพลเมือง

ดา้ นการมีส่วนร่วมของประชาชน

5. ส่งเสริมและให้การศึกษาแก่ประชาชนเกี่ยวกับการพัฒนา
กา รเ มื อง แล ะ กา รป ก คร อ งร ะบ อ บ ป ระ ช าธิ ป ไ ต ยอั น มี
พระมหากษตั รยิ ์ทรงเปน็ ประมุข การมีส่วนร่วมของประชาชนตาม
มาตรานี้ต้องคานึงถึงสัดส่วนของหญิงและชายที่ใกล้เคียงกัน
(มาตรา 87)

public policy

• ในอดีต คาพดู เพ้อฟันของผู้นาประเทศ
• ปัจจบุ ัน กฎหมายสูงสดุ ของประเทศ

ลักษณะของนโยบายสาธารณะ

• Complex Social Problems
• Interdisciplinary Approach
• ส่งเสริมเสถียรภาพ
• เอกภาพทางนโยบาย หลากหลายในการปฏิบัติ
• ต่อเนือ่ ง

ลักษณะของนโยบายสาธารณะ

• มอี งคป์ ระกอบ การเมอื ง สงั คม เศรษฐกิจ
• มุ่งให้เกิดการกระทา ในอนาคต
• Goal
• มีปจั จัยสนบั สนุน

วตั ถปุ ระสงค์ของนโยบายสาธารณะ

• แก้ปัญหาปัจจบุ ัน Quality Of Life

• เพอ่ื การพัฒนา Change For The Better

1. พฒั นาให้ดกี ว่า

2. พฒั นาเพอื่ แก้ปัญหา ป้องกัน ในอนาคต

• สรา้ งความเป็นธรรมในสังคม

ประเภทของนโยบายสาธารณะ

• Theodore Lowi
1. นโยบายเกีย่ วกบั การจัดระเบียบกฎเกณฑ์
2. นโยบายเกี่ยวกับการกระจายทรพั ยากร
3. นโยบายเกีย่ วกับการจัดสรรทรัพยากรใหม่
4. นโยบายต้นแบบ ระบบการเมอื ง สถาบนั การเมอื ง

ประเภทของนโยบายสาธารณะ

• Almond & Powell
1. นโยบายเกี่ยวกบั การจดั ระเบียบกฎเกณฑ์
2. นโยบายเกี่ยวกบั การกระจายทรัพยากร
3. นโยบายเกีย่ วกบั การนาทรัพยากรมาใช้
4. นโยบายเกีย่ วกบั การตอบสนองความตอ้ งการประชาชน
5. นโยบายสัญลกั ษณ์ ธงชาติ อนุสาวรยี ์

ประเภทของนโยบายสาธารณะ

• สมบัติ ธารงธัญวงศ์
• นโยบายมุ่งเน้นขอบเขตเฉพาะด้าน (Sectoral Policy) และนโยบาย

มุ่งเน้นสถาบนั กาหนดนโยบาย (Institution Policy)

ประเภทของนโยบายสาธารณะ

• สมบตั ิ ธารงธัญวงศ์

• นโยบายมุ่งเน้นเน้ือหาสาระ (Substantive Policy) และ

นโยบายมุ่งเนน้ ขั้นตอนการปฏิบตั ิ (Procedural Policy)

– What ผมู้ ีสว่ นได้ส่วนเสีย

– How Who กระบวนการ/ขั้นตอน

ประเภทของนโยบายสาธารณะ

• สมบัติ ธารงธัญวงศ์
• นโยบายมุ่งเน้นการควบคุมกากับโดยรัฐ (Regulatory Policy)

และนโยบายมุ่งเน้นการควบคุมกากับตนเอง (Self-
Regulatory Policy)

ประเภทของนโยบายสาธารณะ

• สมบัติ ธารงธัญวงศ์
• นโยบายมุ่งเน้นการกระจายผลประโยชน์ (Distributive Policy)

แ ล ะ น โ ย บ า ย มุ่ ง เ น้ น ก า ร ก ร ะ จ า ย ค ว า ม เ ป็ น ธ ร ร ม
(Redistributive Policy)

ประเภทของนโยบายสาธารณะ

• สมบัติ ธารงธญั วงศ์
• นโยบายมุ่งเน้นเชิงวัตถุ (Material Policy) และนโยบายมุ่งเนิน

สัญลกั ษณ์ (Symbolic Policy)

ประเภทของนโยบายสาธารณะ

• สมบัติ ธารงธัญวงศ์
• นโยบายมุ่งเน้นลักษณะเสรีนิยม (Liberal Policy) และนโยบาย

มุ่งเนน้ ลักษณะอนุรกั ษน์ ยิ ม (Conservative Policy)

ประเภทของนโยบายสาธารณะ

• สมบัติ ธารงธัญวงศ์
• นโยบายมุ่งเน้นลักษณะสินค้าสาธารณะ (Policy Involving

Public Goods) และนโยบายมุ่งเน้นลักษณะสินค้าเอกชน
(Policy Involving Private Goods)

ตวั แสดงในกระบวนการนโยบายสาธารณะ

• ตัวแสดงในภาครฐั
• ตวั แสดงในภาคสังคม
• ตัวแสดงในระบบระหว่างประเทศ

ตัวแสดงในภาครฐั

• เจา้ หน้าทภ่ี าครฐั ที่มาจากการเลอื กต้ัง

– ฝ่ายบริหาร/คณะรัฐมนตรี
– ฝา่ ยนิติบญั ญัติ

• เจา้ หน้าทท่ี ่ไี ด้รบั การแตง่ ตั้ง

– ข้าราชการ

• กองทัพ

ตัวแสดงในภาคสังคม

• กลุ่มผลประโยชน์
• กลุ่มผู้นาทางศาสนา
• สถาบนั วิจัย
• สือ่ สารมวลชน

ตวั แสดงในระบบระหวา่ งประเทศ

• AEC

วงจรนโยบายสาธารณะ

• การก่อตวั นโยบาย Policy Formation
• การกาหนดนโยบาย Policy Formulation
• การตัดสินนโยบาย Policy Decision
• การนานโยบายไปปฏิบตั ิ Policy Implementation
• การประเมินผลนโยบาย Policy Evalution



การก่อตัวนโยบายสาธารณะ

• วิเคราะหล์ ักษณะและสภาพของปญั หา
• ความเรง่ ดว่ น
• ความตอ้ งการของสงั คม
• ผลกระทบ
• ผู้มีสว่ นได้ส่วนเสีย

การก่อตัวนโยบายสาธารณะ

• ปัญหาสาธารณะที่นาไปสู่ประเด็นเชงิ นโยบาย
1. เกิดจากธรรมชาติ/ความรนุ แรงทางการเมือง
2. มีการแตกตวั และขยายวงกว้าง
3. มีความกระทบกระเทือนต่อความรสู้ ึกและจิตใจ
4. มผี ลกระทบต่อสภาพแวดล้อม
5. มลี ักษณะท้าทายต่ออานาจและความชอบธรรมของรฐั
6. เปน็ เรื่องร่วมสมยั

การกาหนดนโยบายสาธารณะ

การตัดสินนโยบายสาธารณะ

• การเลือกวิถีทางหรอื แนวนโยบายที่เหมาะสมที่สุด

• ประสิทธิผล ความสารถในการบรรลเุ ป้าหมาย

• ประสิทธิภาพ ความสามารถในการผลิตvsต้นทนุ

• ความพอเพียง ภายใต้ทรพั ยากรที่มอี ยู่

• ความเป็นธรรม การกระจายตัวของนโยบาย

• การตอบสนอง ความสามารถในการเตมิ เต็ม

• ความเหมาะสม คุณค่าและความเป็นไปได้

การนานโยบายสาธารณะ

นโยบาย

แผน

แผนงาน กจิ กรรม
โครงการ งาน

การประเมินผลนโยบายสาธารณะ

• กระบวนการวดั คุณค่า
• เปรียบเทียบเป้าหมาย/วัตถปุ ระสงค์

แบบฝึกหดั ท้ายบทที่ ๑

บทที่ ๒

ขอบข่ายและวิธีการศึกษานโยบายสาธารณะ

ขอบข่ายและวิธีการศึกษานโยบายสาธารณะ

• ค.ศ.1970 แยกการบริหารออกจากการเมอื ง
• พาราไดม์ ที่ ๑ หลักการบริหาร
• พาราไดม์ ที่ ๒ การบริหารรฐั กิจคือรัฐศาสตร์
• พาราไดม์ ที่ ๓ การบริหารรัฐกิจคอื วิทยาการบริหาร
• พาราไดม์ ที่ ๔ การบริหารรฐั กิจคอื การบริหารรัฐกิจ
• พาราไดม์ ที่ ๕

ขอบข่ายและวิธีการศึกษานโยบายสาธารณะ

• Herbert A. Simon ค.ศ.1947
• แบ่งรฐั ประศาสนศาสตร์ ออกเป็น ๒ คือ
1. A pure science of administration
2. Public Policy Formulation

วิวฒั นาการนโยบายสาธารณะ

สภุ าษิตจีน

ถ้าท่านให้ปลาแก่คนจน
เขาจะมีปลากินเพียงวนั เดียว

แต่ถ้าท่านสอนวิธีจบั ปลาให้เขา
เขาจะมปี ลากินตลอดชีวติ

ยุคเริ่มต้น (ค.ศ.๑๙๕๐-๑๙๖๙)

• ข้อสนั นิษฐาน ๑ (ค.ศ.๑๙๔๕)
• นักรัฐศาสตรอ์ เมริกันหลังสงครามโลกคร้ังที่ ๒
• John Maynard Keynes
• แนวคิดทางเศรษฐศาสตร์
• กาหนดนโยบายทางเศรษฐกิจของรัฐบาลสหรัฐอเมริกา

ยคุ เริ่มต้น (ค.ศ.๑๙๕๐-๑๙๖๙)

• ข้อสันนิษฐาน ๒
• ปลุกระดมความคดิ นกั วิชาการ
• ศกึ ษาพฤติกรรมของรัฐบาลสหรฐั อเมริกาในการกาหนดนโยบาย

ยคุ ขยายตัว (ค.ศ.๑๙๗๐-ปัจจบุ นั )

• จานวนนักวิชาการสนใจศึกษานโยบายสาธารณะมากขึ้น
• จัดสถาบันและพัฒนาหลักสูตรเพื่อการศึกษานโยบายสาธารณะ

ในมหาวิทยาลัยของสหรัฐอเมริกา
• ประเทศกาลังพฒั นาเกิดความต่นื ตัว

ยุคขยายตัว (ค.ศ.๑๙๗๐-ปจั จบุ ัน)

1. เปลี่ยนแปลงกระบวนการศึกษา
๑.๑ New Public Administration
๑.๒ Social equity ความเปน็ ธรรมทางสงั คม

2. Thomas Dye
กาหนดนโยบายต่างประเทศ
Policy of escalation นโยบายขยายขอบเขตทางสงคราม

ความสัมพันธ์ระหว่าง
นโยบายสาธารณะกบั ศาสตร์สาขาต่างๆ