วารสารการแพทย์ รพ.อุดรธานี ปีที่ 28 ฉ.2 (พ.ค.-ส.ค.63)

วโรารงสาพรกยาราแพบทายล์ อุดรธานี

ปีท่ี 28 ฉบบั ท่ี 2 พฤษภาคม – สงิ หาคม 2563

Udonthani Hospital Medical Journal IISSSSNN 20685978--46613128 ((OPrnilnint)e)

Vol.28 No.2 May – August 2020



วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอุดรธานี ปท ี่ 28 ฉบับที่ 2 ประจําเดอื น พฤษภาคม – สิงหาคม 2563

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี
ความเปนมา กอต้ังในป พ.ศ.2536 ใชช อ่ื วา วารสารการแพทยกลมุ เครอื ขาย 6/2 (6/2 Region Medical Journal)
ISSN 0858 – 6632 ตอมาในป พ.ศ.2547 ไดเ ปลยี่ นช่อื เปน วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอุดรธานี (Udonthani Hospital
Medical Journal)
เจา ของ โรงพยาบาลอุดรธานี
ที่ปรกึ ษา นพ.ณรงค ธาดาเดช ผูอาํ นวยการโรงพยาบาลอดุ รธานี
นพ.เทียนชยั รัศมมี าสเมือง รองผอู าํ นวยการกลมุ ภารกิจดา นพฒั นาระบบบรกิ ารฯ
บรรณาธกิ าร พญ.สุกญั ญา ภัยหลกี ลี้ โรงพยาบาลอุดรธานี
กองบรรณาธกิ าร พญ.ปย รตั น โรจนส งา โรงพยาบาลอุดรธานี
พญ.นษิ ฐา นิภาวงศ โรงพยาบาลอดุ รธานี
นพ.ศราวุธ ลอมศรี โรงพยาบาลอดุ รธานี
ทพญ.สิรริ ัตน วีระเศรษฐกลุ โรงพยาบาลอดุ รธานี
นางสาวจริ าวรรณ ลลี าพฒั นาพาณชิ ย โรงพยาบาลอุดรธานี
นางเนาวนิตย พลพนิ ิจ โรงพยาบาลอุดรธานี
นางสาวพิมลรตั น พมิ พด ี โรงพยาบาลอดุ รธานี
นางสาววาสนา วงษศ ลิ ป โรงพยาบาลอุดรธานี
ดร. ชลการ ทรงศรี วิทยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี อดุ รธานี
นางศภุ ลกั ษณ รายยวา ขา ราชการบํานาญ จงั หวัดอดุ รธานี
บรรณาธิการมีหนาที่ดําเนินการใหตรงตามความประสงคของผูอานและผูนิพนธ ทําการปรับปรุง
วารสารสมํ่าเสมอ รับรองคุณภาพของงานวิจัยท่ีไดรับกรตีพิมพ สนับสนุนเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น คงไวซึ่งความ
ถูกตองของรายงานการศึกษา ปกปอ งมาตรฐานทางปญ ญาจากความตองการทางธุรกิจ และช้ีแจงการแกไขดวยความเต็มใจ
การทาํ ใหเ กิดความกระจาง การถอน และการขออภยั หากจําเปน ตาม Committee on Publication Ethics (COPE)
ฝา ยธุรการประสานงาน นางสาววิจติ รา ซุยกระเดอ่ื ง โรงพยาบาลอุดรธานี
กําหนดออก ราย 4 เดอื น (มกราคม – เมษายน, พฤษภาคม – สงิ หาคม, กนั ยายน – ธนั วาคม)
แจกจา ยแก รพศ., รพท., รพช., และคณะแพทยศาสตรท ั่วประเทศ ในรปู แบบของซดี ี (CD)
ฉบบั ออนไลน https://www.tcithaijo.org/index.php/udhhosmj/index ISSN 26974118 (Online)
สง ตน ฉบบั ท่ี นางสาววจิ ิตรา ซุยกระเดอื่ ง
กลมุ งานพฒั นาระบบบริการและสนบั สนนุ บรกิ ารสขุ ภาพ
33 ถ.เพาะนิยม ต.หมากแขง อ.เมอื ง จ.อดุ รธานี 41000
โทร. 042245555 (ตอ 341921)

ความรบั ผดิ ชอบ
บทความทลี่ งตพี ิมพใ นวารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ถอื เปน ผลงานวชิ าการ งานวิจยั วเิ คราะห วิจารณ
ตลอดจนเปนความเห็นสวนตวั ของผูนิพนธ กองบรรณาธิการไมจ าํ เปนตองเห็นดวยเสมอไป และผนู ิพนธจะตองรับผิดชอบ
ตอ บทความของตนเอง

ออกแบบและจดั พิมพ โรงพมิ พบ านเหลา การพิมพ
333 ถ.บานเหลา ต.หมากแขง อ.เมือง จ.อุดรธานี 41000 โทร.042325938

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

คําแนะนําสําหรับผลู งบทความตีพมิ พ
วารสารการแพทยโรงพยาบาลอุดรธานี เปนวารสาร เอกสารอา งองิ ใชระบบ Vancouver โดยใสหมายเลข
การแพทยข องโรงพยาบาลอดุ รธานี จดั ทําขน้ึ โดยมีวัตถุประสงค อาราบิค (Arabic) เอกสารอางอิงไวบนไหลบรรทัดดานขวาไม
เพ่ือเผยแพรผลงานการวิจัยและคนควาวิชาการดานการแพทย ตองใสวงเล็บ เรียงตามลําดับและตรงกับที่อางอิงไวในเนื้อเรื่อง
บทความฟนวิชาการ บรรยายพิเศษ รายงานผูปวยท่ีนาสนใจ ถาตองการอางอิงซ้ําใหใชหมายเลขเดิม การอางอิงผูเขียนใน
และบทความงานวิชาการอ่ืนๆ ท้ังทางดานวิทยาศาสตรและ บทความภาษาไทยใหเรียงลําดับจากชื่อตนตามดวยนามสกุล
สังคมศาสตร วารสารการแพทยโรงพยาบาลอุดรธานี ยินดีรับ การอางอิงผูเขียนในบทความภาษาอังกฤษใหเรียงลําดับจาก
พิจารณาบทความวิชาการทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษที่ยังไม นามสกลุ ผูเขยี นตามดว ยอกั ษรยอ ของชอื่ ตน และชอ่ื กลาง
เคยพิมพเผยแพรท่ีใดมากอน ทั้งจากบุคลากรในโรงพยาบาล
และบุคคลภายนอก ทั้งน้ี ตองผานการพิจารณาดานจริยธรรม การอา งองิ เอกสาร ใหใชช ่ือเรยี งตามรูปแบบของ In
การวิจัยแลว ternational Committee of Medical Journal Editors:
Uniform requirements for manuscripts submitted to
บทความทกุ บทความจะไดรับการประเมินบทความจาก biomedical journals. Last updated: 15 July 2011 ที่
ผูทรงคุณวุฒิ (Peer Review) ในสาขาที่เก่ียวของ ผูที่ไมมีสวน ตีพมิ พใน Index Medicus ทุกป หรอื ดจู าก Website http://
ไดสวนเสียกับผูนิพนธ และตางหนวยงาน/ตางสถาบัน อยาง www.nlm.nih.gov/bsd/uniform_requirements.html
นอยจํานวน 2 ทาน โดยผูประเมินจะไมทราบชื่อผูนิพนธ
บทความ ผนู ิพนธต องรบั ผดิ ชอบในความถกู ตอ งของเอกสารอา ง
องิ หรือใชต ามเอกสารนน้ั ๆ

ตนฉบับ ตัวอยางการเขยี นเอกสารอางองิ

ตนฉบับใหพิมพดวยโปรแกรม Microsoft word พิมพ 1. การอางองิ จากวารสารวิชาการ
หนาเดียวกันดวยกระดาษ A4 คอลัมนเดียว ตัวอักษร ลําดับท่ี. ช่ือผูนิพนธ. ช่ือบทความ. ชื่อยอวารสาร ปที่
TH Sarabun PSK ขนาด 16 รวมแลวเอกสารไมควรเกิน 10 พมิ พ; ปท่ี (Vol):หนาแรก–หนา สุดทาย
12 หนา สง ตนฉบับทางออนไลน กรณีงานวิจัยสงพรอมเอกสาร ถามีผูแตงไมเกิน 6 คน ใหใสช่ือผูแตงทุกคน แตถามี 7
ที่แสดงวา ผานการพจิ ารณาดานจรยิ ธรรมการวจิ ัย คนหรือเกนิ กวานี้ ใหใ สเ พยี ง 6 ช่ือแรก และตามดว ย et al
1. สนั ทิต บุญยสง. สาเหตกุ ารขาดอากาศของทารกแรก
การเตรียมตน ฉบับ คลอดในโรงพยาบาลศรีสังวาล. วารสารกรมการแพทย
ชื่อเร่ือง ควรกระชับและส่ือความหมายชัดเจนมีท้ัง 2540;24:716
ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ ช่ือผูนิพนธใชระบบชื่อ นามสกุล 2 . Apgar. A Proposol for a new method of
คุณวุฒิ และสถานท่ที ํางานดวยทงั้ ภาษาไทยและภาษาองั กฤษ evaluation of the newborn infant. Anes Analog
บทคัดยอ ทงั้ ภาษาไทยและภาษาอังกฤษควรใชภ าษาท่ี 1953;32:260
รัดกุมและเปนประโยคสมบูรณ ควรระบุเนื้อหาท่ีจําเปน 2. การอา งอิงจากหนงั สอื ตํารา หรอื รายงาน
วัตถุประสงค วิธีการศึกษา ผลการศึกษา ส่ิงตรวจพบ หลักฐาน 2.1 หนงั สอื หรือตาํ ราท่ีผนู ิพนธเ ขยี นทง้ั เลม
และผลสรุป และขอมูลทางสถิติที่สําคัญ ภาษาอังกฤษควรเปน ลําดับที่. ผูนิพนธ/หนวยงาน. ช่ือหนังสือ. คร้ังที่พิมพ.
ประโยคอดีต จํานวนคําไมเกิน 300 ตัวอักษร ไมควรมีคํายอ เมอื งทพ่ี ิมพ: สํานักพิมพ; ปทีพ่ ิมพ.
ควรมีคําสําคัญ (Key word) สั้นๆ ไมมีการอางอิงเอกสารใน 1. พรจันทร สุวรรณชาติ. กฎหมายกับการประกอบ
บทคดั ยอ วิชาชีพการพยาบาลและผดุงครรภ. กรุงเทพมหานคร: เดอะ
เนื้อเร่ือง ควรเสนอตามลําดับข้ันตอนคือ บทนํา เบสทก ราฟฟค แอนดปรนิ้ ท; 2542.
วัตถุประสงค วัสดุและวิธีการศึกษา ผลการศึกษา วิจารณ และ 2. Jones KL. Smith’s recognizable patterns of
สรุปผลการศึกษา แผนภูมิหรือตารางนําเสนอตามหลังเน้ือหา human malformation. 5th ed.Philadephia: WWB Saun
(ถา มี) der; 1997.

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอุดรธานี ปท ี่ 28 ฉบบั ท่ี 2 ประจาํ เดอื น พฤษภาคม – สิงหาคม 2563
2.2 หนังสือมีบรรณาธิการ กรงุ เทพมหานคร: มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล; 2553.
ลํ า ดั บ ที่ . ผู นิ พ น ธ . ช่ื อ บ ท ค ว า ม . ใ น : ชื่ อ
5. การอา งอิงจากสื่ออเิ ล็กทรอนกิ ส
บรรณาธิการ. ช่ือหนังสือ. คร้ังท่ีพิมพ. เมืองท่ีพิมพ: ลําดับท่ี. ช่ือผูแตง. ชื่อบทความ [ประเภทของสื่อ/วัสดุ]. ป
สํานักพมิ พ; ปท่ีพมิ พ. พิมพ [เขา ถงึ เม่อื /cited ป เดือน วันท]่ี . เขาถึงไดจ าก/ Avail
able from: http://………….
1. วิลาวัณย จึงประเสริฐ, สุจริต สุนทรธรรม,
บ ร ร ณ า ธิ ก า ร . อ า ชี ว เ ว ช ศ า ส ต ร ฉ บั บ พิ ษ วิ ท ย า . 1 . Morse SS. Factors in the emergence of
กรุงเทพมหานคร: ไซเบอรเ พรส; 2542. infectious disease. Emerg Infect Dis [serial online]
1995; JanMara [cited 1996 Jun 5]: 1(1): [24
2. Norman IJ, Reddfern SJ, editers. Mental screens]. Available from: http://www.cdc.gov/
health care for elderly people. New York: Churchill ncidod/EID/edi.htm.
Livingstone; 1996.
2 . Hemodynamics III: the ups and sown of
2.3 บทใดบทหนง่ึ ในหนงั สอื หรอื ตํารา hemodynamics [computer program]. Version 2.2
ลําดับที่. ผูนิพนธ. ช่ือเร่ือง. ใน: ช่ือบรรณาธิการ, Orlando (FL): Computerized Educational systems:
บรรณาธิการ. ชื่อหนังสือ. คร้ังท่ีพิมพ. เมืองท่ีพิมพ: 1993.
สาํ นักพิมพ, ปพิมพ: หนา แรกหนา สุดทาย.
1. ธีระ ลีลานันทกจิ , ชูทติ ย ปานปรีชา. นิเวศบําบัด 6. อ่นื ๆ
(Milieu Theraphy) ใน: เกษม ตันติผลาชีวะ, บรรณาธิการ. 6.1 เอกสารอา งองิ ประเภทพจนานกุ รม
ตาํ ราจติ เวชศาสตร เลม 2. พมิ พครัง้ ที่ 2. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ ลําดับท่ี. ชื่อหนังสือ. คร้ังท่ีพิมพ. เมืองท่ีพิมพ:
มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร, 2536:961996. สํานักพมิ พ (Publisher); ป. คําศพั ท; หนา .
2 . Merril JA, Creasman WT. Lesions of 1. พจนานุกรมราชบัณฑิตสถาน พ.ศ. 2535. พิมพ
corpus uteri. In: DN, Scott JR, eds. Obsterics and ครงั้ ที่ 5. กรุงเทพมหานคร: อกั ษรเจริญทศั น; 2538. 545.
gynecology. 5th ed. Philadelphia: JB Lippincott, 6.2 การอา งอิงบทความในหนังสือพมิ พ
1986:036883. ลําดับที่. ช่ือผูเขียน. ช่ือเรื่อง. ช่ือหนังสือพิมพ. ป
3. การอางอิงรายงานการประชุม/สัมมนา เดอื น วันท่ี; สวนท:ี่ เลขหนา (เลขคอลมั น) .
(Conference Proceedings) 1. ซี 12. ตุลาการศาล ปค, เขารอบ. ไทยรัฐ. 2543
ลําดับที่. ช่ือบรรณาธิการ, บรรณาธิการ. ชื่อเร่ือง. พ.ย. 20; ขาวการศึกษา ศาสนาสาธารณสุข: 12 (คอลัมน
ชื่อการประชุม; วัน เดือน ปท่ีประชุม; สถานที่จัดประชุม. 1).
เมืองท่พี มิ พ: สาํ นกั พิมพ; ปพ ิมพ. 2 . Lee G. Hospitalizations tied to ozone
1 . Kimura J, Shibasaki H, editors. Recent pollution; study estimates 50,000 admissions
advances in clinical neurophysiology. Proceedings annually. The Washington Post. 1996 Jun 21; Sect.
of the 10th International Congress of EMG and Clin A: 3 (col. 5).
ical Neurophysiology; 1995 Oct. 1519; Kyoto, Ja
pan. Amsterdam: Elsevier; 1996. สาํ เนาพมิ พ (Reprint)
4. การอา งอิงวิทยานิพนธ ผูเขยี นบทความท่ีไดรับการลงพมิ พในวารสารจะไดรบั
ลําดับที่. ชื่อผูเขียน. ช่ือเร่ือง [ประเภท/ระดับ สําเนาพมิ พจ ํานวน 2 ชดุ
ปริญญา] ภาควิชา, คณะ. เมืองทพี่ มิ พ: มหาวทิ ยาลัย; ป ท่ีได
ปริญญา.
1. พรทิพย อุนโกมล. ปจจัยที่มีผลตอการปฏิบัติงาน
ตามบทบาทหนาทขี่ องหัวหนาฝายสุขาภิบาลและปองกันโรค
ในโรงพยาบาลชุมชน ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของ
ประเทศไทย [วิทยานิพนธวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต] สาขา
บ ริ ห า ร ส า ธ า ร ณ สุ ข , ค ณ ะ ส า ธ า ร ณ สุ ข ศ า ส ต ร .

Vol.28 No.2 May – August 2020 สารบัญ Udonthani Hospital Medical Journal

เรอ่ื ง หนา
นิพนธต นฉบบั

ทัศนคติตอผลติ ภณั ฑแ ละการบริโภคผลิตภณั ฑอาหารเสริมของผูส ูงอายบุ านหนองบุ 121
ตาํ บลสามพราวอาํ เภอเมือง จงั หวัดอดุ รธานี 130
143
กาญจนา ปญ ญาธร, เสาวลกั ษณ ทาแจง 159
การพฒั นารปู แบบการตรวจสอบรายการผา ตดั ปลอดภยั ในหองผา ตดั โรงพยาบาลสุรินทร
169
ศริ ิรัตน จงึ สมาน, ภาวณิ ี แพงสขุ 178
การพฒั นาแนวปฏิบัตทิ างคลินิกเพ่ือการพยาบาลดมยาสลบผปู วยเด็กอายุ 015 ป 192
ภายใตก ารตรวจดวยคลืน่ แมเหลก็ ไฟฟา โรงพยาบาลอดุ รธานี

นันทนภสั เนยี มแสงทวีแสง
ปจ จยั ทํานายการเสียชีวติ ของผปู วยโรคหัวใจขาดเลือดเฉยี บพลันที่มภี าวะช็อกจากหัวใจ
แลวไดร ักษาดว ยหัตถการรกั ษาโรคหลอดเลอื ดหัวใจโคโรนารผี านทางสายสวนและ
ใชเครอ่ื งพยุงการทํางานของหัวใจ

วธิ ียุทธ คาํ ตรี
การศกึ ษาปริมาณรังสียังผลและปรมิ าณรังสดี ดู กลนื ท่ีผปู วยมะเร็งปอดไดรับจากจําลอง
การรักษาดวยเครื่องเอกซเรยคอมพวิ เตอรจําลองการรกั ษาในโรงพยาบาลสกลนคร

พัฒนพงษ แสนชนม
การศึกษาเปรียบเทียบประสิทธิผลของยาเม็ดมหาพิกัดตรีผลา ยาเม็ดสารสกัดมหาพิกัดตรีผลา
กับยาเม็ดสารสกดั มะขามแขกเพอื่ บรรเทาภาวะทองผูก

นราธิป วิเวกเพลนิ , สมศกั ด์ิ นวลแกว, ประสบอร รนิ ทอง
การพฒั นาแนวปฏิบตั กิ ารพยาบาลการเฝาระวงั ภาวะ Compartment Syndrome
กลมุ งานออรโ ธปด กิ ส โรงพยาบาลอุดรธานี

เสาวภา ไกรศรีวรรธนะ

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอุดรธานี ปท ่ี 28 ฉบับที่ 2 ประจําเดือน พฤษภาคม – สิงหาคม 2563

เรื่อง สารบญั (ตอ)
นพิ นธตนฉบบั (ตอ )
หนา

การศึกษาเปรียบเทียบประสิทธิผลของสือ่ แผนพบั กบั วีดทิ ศั นต อการสอนผปู วยทีไ่ ดรับ 203
การผา ตัดเตานม หอผูปวยศัลยกรรมหญงิ โรงพยาบาลอุดรธานี 212
220
อาภา ศรีสรอย, อมรรัตน อัครเศรษฐสกุล 232
การศึกษาผลการผาตัดปลูกถายไตจากผูบริจาคสมองตาย และผลแทรกซอนหลังการผาตัดใน
โรงพยาบาลอุดรธานี

พชิ ญา ประจันพาณิชย
รปู แบบการสงเสรมิ คุณภาพชวี ติ ของผสู งู อายใุ นชนบท

กิตตยิ าภรณ โชคสวสั ด์ภิ ิญโญ, วรณชิ พัวไพโรจน, สจุ นิ ตนา พนั ธกลา , รงุ นภา ประยรู ศิรศิ ักด์ิ
การบรหิ ารแขนทา ประสิทธไิ์ ทยประยกุ ต (มณีเวช) 4 ทา รวมกบั การปรบั การยศาสตร
ในบคุ ลากรโรงพยาบาลหนองคายท่ีมอี าการปวดคอและบา

วนั รัฐ ตง้ั กิจวานิชย, พทั ธปย า สรี ะสาพร

บทความวชิ าการ 244
แนวคิดภาวะผนู าํ เชิงนวัตกรรมดานสุขภาพในวิชาชีพการพยาบาล

นงนชุ หอมเนยี ม

รายงานผูปว ย 254
การรักษาคลองรากฟน รปู ตวั ซผี า นครอบฟน ในฟน กรามลา งซท่ี ีส่ อง: รายงานผูปวย 1 ราย 263

ยศพล เชนวทิ ยา

การพยาบาลผปู วยตดิ เช้ือในกระแสโลหติ ในงานบรกิ ารผูปว ยอบุ ัตเิ หตุและฉุกเฉนิ
(กรณีศึกษา 2 รายเปรียบเทียบกนั )

ผอ งใส ฮึกเหมิ

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

ทัศนคตติ อผลิตภณั ฑแ ละการบรโิ ภคผลติ ภณั ฑอาหารเสริมของผูสูงอายบุ า นหนองบุ ตําบลสามพราว
อาํ เภอเมือง จังหวัดอุดรธานี
กาญจนา ปญ ญาธร พยม. (การพยาบาลชุมชน) อาจารย มหาวทิ ยาลยั ราชธานวี ทิ ยาเขตอดุ รธานี
เสาวลักษณ ทาแจง พยม. (การพยาบาลชมุ ชน) อาจารย มหาวทิ ยาลยั ราชธานีวทิ ยาเขตอุดรธานี

บทคดั ยอ
การวิจัยเชิงพรรณนาแบบไปขางหนานี้มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาทัศนคติและการบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสริมของ
ผูสงู อายุบานหนองบุ ตําบลสามพรา ว อาํ เภอเมอื ง จังหวัดอุดรธานี กลุม ตวั อยางเปนผสู งู อายุที่ใชผ ลิตภณั ฑอ าหารเสริมไดม า
อยางเฉพาะเจาะจงจํานวน 30 คน เคร่ืองมือเปนแบบสัมภาษณหาคุณภาพของเครื่องมือโดยใหผูเช่ียวชาญตรวจสอบไดคา
ดัชนีความสอดคลองระหวางขอคําถามกับวัตถุประสงค เทากับ 0.89 วิเคราะหขอมูลใชสถิติเชิงพรรณนาและการวิเคราะห
เน้ือหา
ผลการวิจัยพบวา 1) ขอมูลสวนบุคคลผูสูงอายุท่ีใชผลิตภัณฑอาหารเสริมเปนเพศหญิงมากกวาเพศชาย การศึกษา
ระดับประถมศึกษา อายเุ ฉลีย่ 75.56 ป สถานภาพสมรสคูร อยละ 56.67 ไมไ ดป ระกอบอาชพี รอยละ 63.33 มีรายไดระหวา ง
3,0005,000 บาทตอเดือนรอยละ60มีโรคประจําตัวรอยละ 73.33 โดยเปนโรคความดันโลหิตสูงและเบาหวานมากที่สุด
2)ทัศนคติเก่ียวกับอาหารเสริมดานการรับรูตอการใชผลิตภัณฑอยูในระดับปานกลาง (x̄ =3.15, S.D. 0.36) ความรูสึกหรือ
อารมณตอการบริโภคอาหารเสริมผูสูงอายุมีความคิดเห็นวาการบริโภคอาหารเสริมทําใหมีกําลังในการดําเนินชีวิตในระดับ
มาก (x̄ =3.40, S.D. 0.56) มคี วามตัง้ ใจและมแี นวโนมที่จะบริโภคอาหารเสรมิ ตอ ไปในระดับมาก (x̄ =3.35, S.D. 0.48) และ
3) การบรโิ ภคผลิตภัณฑอาหารเสริมพบวาเหตุผลของการบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสริมเพราะตองการรักษาอาการเจ็บปวย
และบํารุงรางกายชนิดของผลิตภัณฑอาหารเสริมที่ผูสูงอายุใชมากเรียงตามลําดับคือสาหรายแดงแคปซูลสาหรายทะเล
แคปซลู นํ้ามันตับปลา ผลติ ภัณฑเห็ดหลนิ จือ นา้ํ จมกู ขา ว เครื่องดื่มสมนุ ไพรกําลังชางสาร ผลติ ภัณฑอาหารเสริมโปรตนี สกัด
นิวทริไลทน้ําผลไมรวม กาแฟสมุนไพรและเคร่ืองดื่มเนสวีตาราคาของอาหารเสริมตอช้ินท่ีใชต่ําสุด 75 บาท สูงสุด 3,500
บาท แรงจงู ใจทท่ี ําใหใชผ ูส ูงอายุใชผลิตภัณฑอาหารเสริมมาจากสมาชิกครอบครัวซื้อให การโฆษณาจากวิทยุ บุคลากรดาน
สุขภาพ โทรทศั นและเพ่อื นบา นตามลาํ ดับความถี่ของการใชผลิตภัณฑ รอยละ 56.7 ใช 56 คร้ัง/สัปดาห โดยกอนใชมีการ
สังเกตการเปลี่ยนแปลงของสีหรือรูปลักษณของผลิตภัณฑมากที่สุดสวนการปฏิบัติที่นอยที่สุดคือการสังเกตวันหมดอายุบน
ฉลากผลิตภัณฑกอนรับประทานความรูเก่ียวกับอาหารเสริมผูสูงอายุประเมินตนเองวามีความรูระดับปานกลางและการ
ประเมนิ ผลหลังใชผ ลติ ภัณฑอ าหารเสรมิ รอยละ 83.3 เห็นวา มอี าการดีขึ้นจากผลการวิจัยหนวยงานท่ีมีสวนเกี่ยวของจึงควร
หาแนวทางหรือมาตรการในการคุมครองผูบริโภคเพ่ือปองกันและลดผลกระทบที่จะเกิดจากการบริโภคผลิตภัณฑอาหาร
เสรมิ

คําสาํ คญั : พฤตกิ รรมการบรโิ ภค, ผลิตภณั ฑอ าหารเสรมิ , ผสู ูงอายุ

Corresponding author: กาญจนา ปญ ญาธร โทรศัพท 0895691166 Email: [email protected]
คณะพยาบาลศาสตร มหาวทิ ยาลยั ราชธานี วทิ ยาเขตอดุ รธานี 293 ถ.เลย่ี งเมอื ง ต.หนองขอนกวาง อ.เมือง จ.อดุ รธานี 41000
121

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปท่ี 28 ฉบบั ท่ี 2 ประจาํ เดอื น พฤษภาคม – สงิ หาคม 2563

Opinions and Consumption Behaviors of Supplementary food products Among the elderly
in Nongbu village, Sam Phrao Subdistrict, UdonThani Province
Kanchana Panyathorn (MNS.Community nursing) Faculty of Nursing Ratchathani University, Udonthani
Saowalak Thajang (MNS.Community nursing) Faculty of Nursing Ratchathani University, Udonthani

Abstract
This prospective descriptive research aimed to study the opinions and consumption behaviors of
the supplementary food products among the elderly in Nongbu village, UdonThani Province. The
sample were 30 of the elderly people using supplementary food products, living in the village by
purposive sampling. The research questionnaire were content validated by 3 experts (IOC=0.89)
Descriptive statistics and content analysis were used in this study.
The study found that 1) Personal information, female used supplementary products more than
male, attended elementary school, mean age was 75.56, marriage status 56.67%, unprofessional 63.33%,
income 3,0005,000 baht/month and 73.33% of the elderly had Chronic diseases with Hypertension and
Diabetes. 2) Attitude toward supplementary food products, they had good attitude at high level both
intend to use (x̄ =3.35, S.D. 0.48) and theiremotion (x̄ =3.40, S.D. 0.56) but theirperceived was at medium
level (x̄ =3.15, S.D. 0.36) and 3) Consumption Behaviors, the reasons of using supplementary food
products were to nourish the body and for treatment. The supplementary food products used by them
were as follows, Red algae capsule, Sea algae capsule, Cod liver oil, Calcium tablet, Lingzhi coffee, Rice
germ, Thai herb, Nutrilite protein drink, Mixed juice, Herb coffee and Nesveta collagen. The minimum
price of supplementary product was 75 Bahts and the maximum price was 3,500 Bahts. They used
supplementary food products by their family member advices, radio and television advertisement, their
neighbor and health care personal suggestion respectively. Frequency of using product, 56.7% of the
elderly used the products 56 times a week. They usually observed the change of color and appearance
of the product but rarely checked the expiration date. Their knowledge of the supplementary food
products was at medium level. There were 83.30% of the elderly who evaluated themselves better
after using the supplementary food products. The results indicated that protecting consumer tend to be
useful for the elderly to prevent and reduce impact from using supplementary products.
Keywords: Consumption behaviors, supplementary food product, elderly

122

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

บทนาํ บานหนองบุ ตําบลสามพราวอําเภอเมือง จังหวัด
จ า ก ค ว า ม เ จ ริ ญ ก า ว ห น า ด า น ก า ร แ พ ท ย แ ล ะ อุดรธานี มีประชากรผูสูงอายุ จํานวน 127 คน เปนเพศ
หญิง จํานวน 69 คน และเพศชาย จํานวน 58 คน ใน
สาธารณสขุ สง ผลใหจํานวนประชากรของผูสูงอายุไทยเพิ่ม จํานวนนี้มีการเจ็บปวยดวยโรคเร้ือรังโดยเปนโรคความดัน
สูงขึน้ อยางรวดเร็วและโครงสรา งประชากรไทยกําลังเคล่อื น โลหิตสูงและเบาหวานมากท่ีสุด จากการสํารวจขอมูล
เขาสูระยะภาวะประชากรผูสูงอายุ ซึ่งปญหาสําคัญที่ เบื้องตนเกี่ยวกับการใชผลิตภัณฑอาหารเสริมของผูสูงอายุ
ผูสูงอายุไทยประสบคือ ปญหาสุขภาพ โดย 2 ใน 3 ของ ในหมูบานพบมผี ทู ีใ่ ชผลติ ภัณฑอ าหารเสริมทง้ั ชายและหญงิ
ผูสูงอายุมีสุขภาพอยูในระดับปานกลางถึงไมดีมาก มีการ จํานวน 35 คน คิดเปนรอยละ 27.56 ของผูสูงอายุท้ังหมด
เจ็บปวยดวยโรคเร้ือรังโดยเพศหญิงปวยดวยโรคเรื้อรัง ผลิตภัณฑอาหารเสริมท่ีใชมาจากหลายแหลง ไดแก
มากกวาเพศชายรอยละ 42.3 และ 36.8 ตามลําดับ1 จาก ลูกหลานซ้ือมาใหรับประทาน คําแนะนําของญาติคนรูจัก
การเจ็บปวยดวยโรคเรื้อรังดังกลาวผูสูงอายุจึงเปนกลุมที่มี และซื้อมาใชเองดังนั้นผูวิจัยจึงสนใจที่จะศึกษาทัศนคติตอ
การแสวงหาการรักษาใหหายจากการเจ็บปวยและมีการใช ผลิตภัณฑและการบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสริมของ
ยามากกวากลุมวัยอ่ืนๆ และไดรับยาหลายรายการ โดย ผูสูงอายุ เพื่อนําขอมลู ท่ไี ดไ ปใชป ระโยชนใ นการวางแผนหา
ความชุกของการใชยาหลายรายการอยูระหวาง รอยละ แนวทางหรือมาตรการในการปองกนั และลดผลกระทบท่ีจะ
29752 การใชยาเพ่ือการรักษาที่ถูกตองจึงเปนส่ิงสําคัญ เกดิ จากการใชบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสริมในดานสุขภาพ
เพราะจะทําใหผูสูงอายุไดรับประโยชนจากยาอยางเต็มท่ี เศรษฐกจิ และสงั คม
การเจ็บปวยก็จะทุเลาลงและหายในท่ีสุด ถาผูสูงอายุใชยา วตั ถปุ ระสงคของการวิจัย
ไมถ กู ตอ ง อาจทําใหไ ดร ับอนั ตรายบางครั้งอาจรุนแรงถึงแก
ชีวติ ซงึ่ พบวา ผูสูงอายเุ ปน กลุม ที่มคี วามเส่ียงหรือมีโอกาสที่ 1. ศึกษาทัศนคติตอการบริโภคผลิตภัณฑอาหาร
จะไดรบั อนั ตรายจากการใชยาท่ีไมถูกตองไดมากกวาบุคคล เสริมของผูสูงอายุ
ทั่วไป เน่ืองจากผูสูงอายุมีการเจ็บปวยดวยโรคเร้ือรังหลาย
โรครวมกันและมีโอกาสไดร ับยาหลายชนิด3 2. ศึกษาพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑอาหาร
เสรมิ ของผูสูงอายุ
ปจจุบันกระแสการดูแลสุขภาพเปนสิ่งที่ประชาชน วธิ ีดาํ เนนิ การวจิ ยั
สวนใหญใหความสนใจและหันมาใสใจดูแลสุขภาพมากข้ึน
โดยหาวิธีการตางๆในการดูแลสุขภาพ เชนการปรับเปลี่ยน การวิจยั เชิงพรรณนา
พฤติกรรมสขุ ภาพและวถิ กี ารดําเนนิ ชีวติ รวมทงั้ การบริโภค ประชากรทีศ่ ึกษา
ผลิตภัณฑอาหารเสริม ซึ่งปจจุบันหาซื้อไดงาย มีการ
โฆษณาผลิตภณั ฑอาหารเสรมิ วาสามารถรักษาโรคตางๆ ได เปนผูสูงอายุท่ีใชผลิตภัณฑอาหารเสริมท้ังชายและ
โดยเฉพาะกลุม ทีม่ ีปญหาสขุ ภาพ ผูปวยโรคเรื้อรัง ผานส่ือท่ี หญงิ ทีอ่ าศยั อยใู นบานหนองบุ ตําบลสามพราวอําเภอเมือง
หลากหลายท้ังสื่อวิทยุ โทรทัศน สื่อบุคคลและขายตรง จงั หวดั อุดรธานี จํานวน 35 คน
การใชผลิตภัณฑอาหารเสริมหากไมไตรตรองใหดีและใช กลมุ ตวั อยาง
เกินความจําเปนอาจทําใหไดรับสารอันตรายท่ีมีอยูใน
อาหารเสรมิ และถงึ แกช วี ิตได4 จากการสํารวจของสาํ นกั งาน เปนผูสูงอายุที่อาศัยอยูในหมูบานหนองบุ การ
สถิติแหงชาติ พบวาประชาชนไทยมีการบริโภคผลิตภัณฑ คัดเลือกกลุมตัวอยางไดมาอยางเฉพาะเจาะจงตามเกณฑที่
อาหารเสริมมากขึ้นถึงรอยละ 21.65 ผูสูงอายุเปนกลุมที่มี กําหนดไดจํานวน 30 คน โดยมีเกณฑในการคัดเลือกกลุม
การเจ็บปวยดวยโรคเร้ือรังและอาการเจ็บปวยที่เกิดจาก ตวั อยางดงั นี้
ความเส่ือมของรางกาย จากการเจ็บปวยท่ีตองรักษาอยาง
ตอเน่ืองและเปนเวลานานทําใหผูสูงอายุแสวงหาการรักษา 1. อายุ 60 ปข้ึนไปท้ังชายและหญิง อาศัยอยูใน
ทางเลือกอ่ืนที่จะทําใหตนหายจากการเจ็บปวยหรืออาการ หมบู า นหนองบอุ ยา งนอย 6 เดือน
ทุเลาโดยการบริโภคอาหารเสรมิ เปน จํานวนมาก6
123 2. เปนผูสูงอายุท่ีใชผลิตภัณฑอาหารเสริมทุก
ประเภท อยา งนอย 1 ผลิตภัณฑ

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปท่ี 28 ฉบบั ที่ 2 ประจําเดอื น พฤษภาคม – สงิ หาคม 2563

3. ยินดีใหความรวมมือในการใหขอมูลและสามารถ เกณฑก ารแปลผล ระดบั นอ ยทส่ี ดุ
สอ่ื สารไดเ ขาใจ ระดับนอย
คะแนน 1.001.75 หมายถงึ ระดับปานกลาง
เกณฑการคัดออกเปนผูสูงอายุท่ีมีการเจ็บปวยตอง คะแนน 1.762.50 หมายถงึ ระดับมาก
เขา รับการรกั ษาในโรงพยาบาลในชวงที่ศึกษา คะแนน 2.513.25 หมายถงึ
คะแนน 3.264.00 หมายถงึ
เครือ่ งมือทใี่ ชในการวิจยั
ผูวิจัยไดทบทวนวรรณกรรมและงานวิจัยที่เก่ียว การหาคุณภาพของเคร่ืองมือ ดานความตรงเชิง
เน้ือหาผูวิจัยนําเคร่ืองมือท่ีสรางข้ึนใหผูเช่ียวชาญ 3 ทาน
ของ3,69,12 และนาํ มาสรางเปน เครอื่ งมือประกอบดว ย ประกอบดวย เภสัชกร พยาบาลวิชาชีพผูปฏิบัติงานใน
1) แบบสังเกตบริบทชุมชน รานขายผลิตภัณฑ ชุมชนและอาจารยดานการวิจัยทําการตรวจสอบความ
ครอบคลุมของเนื้อหา ความชัดเจนของภาษา แลวหาคา
อาหารเสรมิ และลกั ษณะของผลติ ภัณฑอ าหารเสริม IOC เทากับ 0.89 และนําเครื่องมือไปทดลองใชในหมูบาน
2) แบบทดสอบความรูเกี่ยวกับผลิตภัณฑอาหาร อื่นที่มีบริบทใกลเคียงกับพื้นท่ีศึกษาและหาความเชื่อมั่น
ของแบบสอบถามโดยคํานวณคาสัมประสิทธ์ิแอลฟา
เสรมิ จํานวน 10 ขอ ลักษณะแบบ 2 ตวั เลอื ก ถกู ผิด ของครอนบาคได 0.87
เกณฑการแปลความหมายความรเู กย่ี วกับผลิตภัณฑ การเก็บรวบรวมขอมูล

อาหารเสริม คะแนนมากกวาหรือเทากับ 6 คะแนน ถือวา ผูวิจัยดําเนินการเก็บขอมูลดวยตนเองในชวง
ผานเกณฑ ระหวางเดือนพฤษภาคมถึงมิถุนายน 2562 โดยทําหนังสือ
ถึงผูใหญบ า นช้ีแจงวตั ถุประสงคของการศึกษาและขอความ
3) แบบสัมภาษณความคิดเห็นตอการใชผลิตภัณฑ รวมมอื ในการประชาสัมพันธใหกลุมเปาหมายทราบและลง
อาหารเสริมของผูสูงอายุ จํานวน 18 ขอ คําถามแบบ พ้นื ที่เพอ่ื เกบ็ ขอ มลู
Rating Scale 4 ตัวเลือก ไดแก มาก ปานกลาง นอยและ การวเิ คราะหขอ มลู
นอยที่สุด ขอคําถามมีลักษณะดานบวกและดานลบ มี
เกณฑการประเมนิ ดังน้ี ใชสถิติเชิงพรรณนา ไดแก ความถ่ี รอยละ คาเฉล่ีย
สว นเบยี่ งเบนมาตรฐาน
ขอความทเ่ี ปนบวก ขอ ความท่ีเปนลบ การพิทักษส ิทธ์กิ ลุมตัวอยาง
ตัวเลอื ก คะแนน ตัวเลอื ก คะแนน
เหน็ ดวยมาก 4 เหน็ ดว ยมาก 1 ผู วิ จั ย ไ ด พิ ทั ก ษ สิ ท ธ์ิ ข อ ง ก ลุ ม ตั ว อ ย า ง โ ด ย ข อ
เห็นดว ยปานกลาง 3 เห็นดว ยปานกลาง 2 จริยธรรมการวิจัยจากคณะกรรมการของมหาวิทยาลัยราช
ธ า นี ก ลุ ม ตั ว อ ย า ง ที่ เ ข า ร ว ม ก า ร วิ จั ย ไ ด รั บ ก า ร ช้ี แ จ ง
เหน็ ดว ยนอย 2 เหน็ ดว ยนอ ย 3 วัตถุประสงคและขอความรวมมือในการทําวิจัย กลุม
ตัวอยางมีอิสระในการเขารวมกิจกรรมและขอมูลทั้งหมด
เหน็ ดว ยนอยท่สี ดุ 1 เห็นดวยนอ ยท่สี ดุ 4 ผวู จิ ัยจะนาํ เสนอในภาพรวม
ผลการวิจยั
แบบสัมภาษณพฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ
อาหารเสริมของผสู งู อายุ จาํ นวน 6 ขอ คาํ ถามแบบ Rating 1. คุณลักษณะสวนบคุ คล
Scale 4 ตัวเลอื ก คือ ปฏบิ ตั ปิ ระจาํ บอยครั้ง บางครั้ง และ กลุมตัวอยางเปนเพศหญิงรอยละ 66.67 อายุ
ไมเ คยปฏบิ ตั เิ กณฑก ารใหคะแนน มีดังน้ี ระหวาง 6284 ป ครึ่งหนึ่งมีอายุระหวาง 7079 ป อายุ
เฉลี่ย 75.57 ป สถานภาพสมรสคูรอยละ 56.70 การศึกษา
ขอ ความเชงิ บวก ขอ ความเชงิ ลบ ระดับประถมศึกษารอยละ 93.30 รายไดตอเดือนระหวาง
ตัวเลือก คะแนน ตวั เลอื ก คะแนน
ปฏิบัตเิ ปน ประจาํ 4 ปฏิบตั ิเปนประจาํ 1

ปฏบิ ตั บิ อ ยครงั้ 3 ปฏบิ ตั ิบอยครงั้ 2

ปฏบิ ัตบิ างคร้ัง 2 ปฏิบตั ิบางครัง้ 3

ไมเ คยปฏบิ ัติ 1 ไมเคยปฏิบัติ 4

124

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

30005000 บาท รอยละ 60 มีโรคประจําตัว โดยเปน 2. ผลิตภัณฑอาหารเสริมท่ีผูสูงอายุในหมูบาน
ความดนั โลหิตสูง เบาหวาน ไต เกาต และไขมันในเลือดสูง บรโิ ภค
ตามลําดบั (ตารางท่ี 1)
ภายในหมูบานมีรานคาที่จําหนายผลิตภัณฑอาหาร
ตารางที่ 1 จํานวนและรอยละของกลุมตัวอยางจําแนก เสริม 7 ราน รานขายยา 2 ราน และมีตัวแทนเปน
ตามคุณลักษณะสวนบุคคล (N=30) บุคคลภายนอกมาขายในหมูบานและตัวแทนสวนหนึ่งเปน
คนในหมบู าน ผลติ ภัณฑอาหารเสรมิ ท่ีผูสูงอายุใชมากท่ีสุด
คุณลักษณะสวนบคุ คล จาํ นวน (รอ ยละ) คือสาหรายแดงแคปซูลรอยละ 20 รองลงมาคือ อาหาร
เพศ 10 (33.3) เสริมผสมใยอาหารชวยควบคมุ ระดับนํา้ ตาลในเลือดรอยละ
20 (66.7) 10 นอกนั้นเปน สาหรายทะเลแคปซูลนํ้ามันตับปลา โปรตีน
ชาย 4 (13.3) สกัดวิตามินและแรธาตุ กาแฟเห็ดหลินจือ แคปซูลเห็ด
หญิง 15 (50) หลิน จือ โกโกเห็ดหลิน จือ นํ้าจมูกขาว สมุนไ พ ร
อายุ (ป) 11 (36.7) กําลังชางสาร ผลิตภัณฑอาหารเสริมโปรตีนสกัดน้ําผลไม
6069 17 (56.7) รวม กาแฟสมนุ ไพร และเคร่ืองดมื่ บํารงุ รางกาย
7079 11 (36.7)
80 ข้นึ ไป 2 (6.7) ผลิตภัณฑอาหารเสริมท่ีบริโภคมีลักษณะเปนเม็ด
สถานภาพสมรส 28 (93.3) แคปซูล ชงดมื่ ตามลาํ ดับราคาของผลิตภัณฑอาหารเสริมตอ
คู 2 (6.7) ช้ินรอยละ 43.33 มีราคาตํ่ากวา 1,000 บาท โดยราคาตอ
มาย 19 (63.3) ชิ้นต่ําสุดคือ 75 บาท และสูงสุดราคา 3,500 บาท
หยา /แยก 11 (36.7) แรงจูงใจท่ีทําใหผูสูงอายุบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสริมมา
ระดบั การศกึ ษา 6 (2) จากสมาชิกครอบครัวมากท่ีสุดรอยละ 56.67 รองลงมาคือ
ประถมศกึ ษา 2 (6.7) การโฆษณาจากวิทยุ บุคลากรดานสุขภาพเพ่ือนบานและ
ปรญิ ญาตรี 2 (6.7) โทรทัศนตามลําดับการไดมาของผลิตภัณฑอาหารเสริม
การประกอบอาชพี 1 (3.3) สมาชิกครอบครัวซื้อใหมากที่สุด รอยละ 53.33 รองลงมา
ไมไดประกอบอาชีพ 4 (13.3) คือ ซื้อเองจากตัวแทนจําหนาย รานขายยารานสะดวกซ้ือ
ประกอบอาชพี 18 (60) และหางสรรพสินคาเหตุผลที่ผูสูงอายุบริโภคผลิตภัณฑ
4 (13.3) อาหารเสรมิ เพือ่ ตอ งการรักษาอาการเจ็บปวยรอ ยละ 73.33
 คา ขาย 4 (13.3) และบํารุงรางกายรอยละ 26.67 ระยะเวลาที่ใชผลิตภัณฑ
 ธุรกจิ สวนตัว 8 (26.7) พบวามีการใชร ะยะ 13 เดือน มากทส่ี ดุ รอ ยละ 73.33 การ
 เกษตรกรรม 7 (23.3) ประเมินผลหลังการบริโภคพบวารอยละ 90 ประเมินวา
 ขา ราชการบาํ นาญ 11 (36.7) อาการดีขึ้นรอยละ 6.67 ประเมินวาอาการเหมือนเดิมและ
รายไดต อ เดอื น (บาท) 2 (6.7) รอ ยละ 3.33 ประเมินวาอาการแยลง (ตารางท่ี 2)
ตํ่ากวา 3,000 1 (3.3)
3,001 5,000 1 (3.3) ตารางท่ี 2 จํานวนและรอยละของผูสูงอายุจําแนกตาม
5,001 10,000 การบริโภคผลติ ภัณฑอ าหารเสริม (N=30)
มากกวา 10,000
โรคประจําตวั การบรโิ ภคผลิตภัณฑอ าหารเสริม จํานวน (รอยละ)
ไมมี
มี ลักษณะของผลิตภณั ฑ 12 (40)
 เบาหวาน เมด็ /แคปซลู 12 (40)
 ความดนั โลหติ สงู ชง 6(20)
 โรคไต ดมื่
 เกา ต
 ไขมนั สูง

125

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอุดรธานี ปที่ 28 ฉบับที่ 2 ประจาํ เดอื น พฤษภาคม – สงิ หาคม 2563

ตารางท่ี 2 จํานวนและรอยละของผูสูงอายุจําแนกตาม อยากใหพอแมมีสุขภาพดีและเปนการดูแลสุขภาพของ
การบริโภคผลิตภณั ฑอ าหารเสริม (N=30) (ตอ ) บุพการี โดยซื้อมาใหใชและสมาชิกครอบครัวเปนตัวแทน
จาํ หนา ยอาหารเสริม
การบริโภคผลิตภณั ฑอ าหารเสริม จํานวน (รอ ยละ)
ราคาของผลิตภณั ฑ/ ชิน้ (บาท) 3.2 ผูสูงอายุหาซื้อมากินเอง โดยซ้ือจากรานขายยา
3 (43.3) รานสะดวกซื้อหางสรรพสินคาจากตัวแทนจําหนาย และ
ตํ่ากวา 10001 8 (26.7) เห็นโฆษณาในโทรทัศนเ ลยลองซ้อื มาบริโภค
1,0002,000 7 (23.3)
2,0003,000 2 (6.7) 4. ความคิดเห็นตอการบริโภคผลิตภัณฑอาหาร
3000 ขนึ้ ไป เสรมิ ของผูส งู อายุ
แรงจูงใจที่ทาํ ใหบรโิ ภค 14 (56.7)
สมาชิกครอบครวั 8 (36.7 การรับรตู อ การใชผลิตภัณฑอาหารเสริมพบวามีการ
โฆษณาจากวิทยุ 4 (6.7) รับรูในระดับมากไดแ ก อาหารเสรมิ ชว ยทําใหมีสุขภาพดีขึ้น
โฆษณาจากโทรทศั น 3 (10) รับประทานอาหารสมดุลครบ 5 หมู เพียงพอไมจําเปนตอง
เพ่ือนบาน 1 (3.3) รับประทานอาหารเสริม และอาหารเสริมย่ิงราคาแพงย่ิงมี
บุคลากรดานสุขภาพ คุณภาพควรบริโภค ภาพรวมมีการรับรูระดับปานกลาง
การไดมาของผลติ ภณั ฑอาหารเสริม (x̄ =3.15, S.D. 0.36) ความรูสึกหรืออารมณตอการบริโภค
อาหารเสริมพบวามีความคิดเห็นระดับมากในดานบริโภค
สมาชิกครอบครัวซ้ือให 6 (53.3) อาหารเสรมิ ทําใหมกี าํ ลังในการดาํ เนินชวี ติ ภาพรวมมีความ
ซื้อเองจากตวั แทนจําหนา ย 8 (26.7) คิดเห็นระดับปานกลาง (x̄ =3.20, S.D. 0.37) ดานความ
รานขายยา 2 (6.7) ตั้งใจ/แนวโนมการบริโภคอาหารเสริมพบอยูในระดับมาก
รา นสะดวกซ้ือ 3 (10) ดานยืนยันท่ีจะซ้ือผลิตภัณฑเดิมมาบริโภคตอไป ต้ังใจท่ีจะ
หางสรรพสินคา 1 (3.3) บริโภคอยางตอเนื่อง ศึกษาขอมูลผลิตภัณฑอาหารเสริม
เหตผุ ลของการบรโิ ภคอาหารเสรมิ กอนตัดสินใจซื้อและหากผลิตภัณฑอาหารเสริมที่บริโภค
บํารงุ รางกาย 8 (26.7) หมดจะซื้อผลิตภัณฑอ่ืนแทนภาพรวมมีความคิดเห็นระดับ
รกั ษาอาการเจบ็ ปวย 22 (73.3) มาก (x̄ =3.35, S.D. 0.48) (ตารางท่ี 3)
ระยะเวลาท่ใี ช (เดอื น)
13 22 (73.3) ตารางที่ 3 คาเฉลี่ย สวนเบี่ยงเบนมาตรฐานและระดับ
46 3 (10) ความคดิ เหน็ ตอการบริโภคอาหารเสริมของผสู งู อายุ
79 2 (6.7)
1012 2 (6.7) ความคิดเห็น x̄ (S.D.) ระดับ
มากกวา 12 1 (3.3) 1. การรับรูตอการใชผลติ ภัณฑ 3.30 (0.46) มาก
การประเมินผลหลงั การใช 2.70 (0.87) ปานกลาง
ดีข้ึน 25 (83.3) 1.1 อาหารเสริมชวยทําใหสุขภาพดี 3.17 (0.53) ปานกลาง
เหมือนเดิม 4 (13.3) ขนึ้ 3.17 (0.53) ปานกลาง
แยลง 1 (3.3)
1.2 การบริโภคอาหารเสริมทดแทน 3.07 (0.82) ปานกลาง
3. การไดมาของผลติ ภัณฑอ าหารเสริม อาหารหลกั ได 3.33 (0.60) มาก
ผลิตภัณฑอาหารเสริมที่ผูสูงอายุบริโภค ไดมาจาก
แหลงตา งๆ ดังน้ี 1.3 บรโิ ภคอาหารเสริมทกุ วนั สง ผลดี
3.1 สมาชิกในครอบครัวเปนผูจัดหาให เนื่องจาก ตอ รางกาย

1.4 เม่ือบริโภคอาหารเสริมแลวไมมี
อาการผิดปกติ เชน ใจส่ัน หนามืด แสดง
วาอาหารเสรมิ มคี ณุ ภาพ

1.5 อาหารเสริมทาํ ใหรา งกาย
แข็งแรง

1.6 อาหารเสรมิ ย่งิ ราคาแพง ย่ิงมี
คณุ ภาพควรบริโภค

126

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

ตารางท่ี 3 คาเฉลี่ย สวนเบี่ยงเบนมาตรฐานและระดับ สังเกตวนั หมดอายบุ นฉลากผลิตภณั ฑอ าหารเสริมทุกครั้ง
ความคิดเหน็ ตอการบริโภคอาหารเสรมิ ของผสู ูงอายุ (ตอ) กอนรับประทาน ภาพรวมปฏิบัติระดับปานกลาง
(x̄ =3.13, S.D. 0.59) (ตารางท่ี 4)
ความคดิ เห็น x̄ (S.D.) ระดบั
1.7 รับประทานอาหารสมดุลครบ 5 3.33 (0.60) มาก
หมู เพียงพอไมจาํ เปน ตอ งรับประทาน 3.17 (0.83) ตารางที่ 4 คาเฉลี่ย สวนเบ่ียงเบนมาตรฐานและระดับ
อาหารเสรมิ 3.15 (0.36) ปานกลาง ของการปฏิบตั ิในการบรโิ ภคผลติ ภณั ฑอ าหารเสริม

1.8 การรักษาอาการเจบ็ ปว ยดว ยยา ปานกลาง ความคดิ เหน็ x̄ (S.D.) ระดับ
แผนปจจบุ นั เพียงพอไมต องใชอาหาร ปานกลาง การปฏบิ ตั ิ
เสรมิ เพิ่ม การบริโภคผลติ ภัณฑอาหารเสรมิ 3.57 (0.81)
มาก 1. กอ นรับประทานสังเกตการ มาก
รวม ปานกลาง 3.10 (0.84)
ปานกลาง เปล่ยี นแปลงของสีหรอื รูปลกั ษณข อง 2.80 (0.96) ปานกลาง
2. ความรูสึกหรืออารมณตอการบริโภคอาหารเสริม อาหารเสริม 2.97 (0.85) ปานกลาง
ปานกลาง 3.10 (0.88) ปานกลาง
2.1 บริโภคอาหารเสริมคุม คากับเงิน 3.20 (0.48) ปานกลาง 2. อานฉลากและปฏิบัติตาม 3.13 (0.59) ปานกลาง
ทจ่ี าย 3.40 (0.56) คําแนะนําในการบริโภค ปานกลาง
3.10 (0.60) มาก
2.2 บริโภคอาหารเสรมิ ทาํ ใหมกี ําลงั 3. สังเกตวันหมดอายุบนฉลากทุก
ในการดําเนินชวี ติ 3.17 (0.53) มาก ครงั้ กอ นรบั ประทาน
มาก
2.3 บริโภคอาหารเสรมิ ทําใหห าย 3.17 (0.53) มาก 4. สงั เกตอาการเปล่ียนแปลงของ
จากการเจบ็ ปว ย 3.20 (0.37) ปานกลาง ตนเองหลงั รับประทานอาหารเสริม
2.4 บริโภคอาหารเสริมที่ผลติ โดย มาก
บริษทั ทม่ี ชี ่ือเสียงเปน ผลิตภณั ฑทม่ี ี 5. ประเมินผลการรับประทาน
คณุ ภาพ อาหารเสริม

2.5 บรโิ ภคอาหารเสริมมีประโยชน รวม
ควรแกก ารบรโิ ภค
อภิปรายผล
รวม 1. คุณลักษณะสวนบุคคล ผูสูงอายุเพศหญิง

3. ความตง้ั ใจ แนวโนม พฤตกิ รรมบริโภคอาหารเสริม บริโภคผลติ ภณั ฑอาหารเสรมิ มากกวา เพศชาย สอดคลอง
กับงานวิจัยท่ีผานมา67 และครึ่งหน่ึงของผูบริโภคมีอายุ
3.1 หากผลติ ภัณฑที่บรโิ ภคอยูห มด 3.33 (0.60) ระหวา ง 7079 ป อธิบายไดว าผูทีม่ ีอายุชว งนรี้ า งกายเร่ิม
ยนื ยันทจ่ี ะซ้ือผลิตภณั ฑเดิมเพื่อมา เสื่อมลงมีการเจ็บปวย ทําใหแสวงหาการรักษาใหหาย
บรโิ ภคตอไป 3.43 (0.50) จากการปวยท่ีตามมาพรอมกับความสูงอายุ เกือบ
3.43 (0.62) ท้ังหมดมีการศึกษาระดับประถมศกึ ษาซ่งึ ระดับการศึกษา
3.2 ตง้ั ใจจะบริโภคอาหารเสริม 3.37 (0.61) มีผลตอการมีวิจารณญาณในการเลือกซื้อผลิตภัณฑ
สุขภาพตอ เน่อื ง 3.20 (0.76) อาหารเสริม14 ผูสูงอายุมีรายได 3,0005,000 บาทตอ
3.35 (0.48) เดือน เพยี งพอท่จี ะนาํ ไปซอ้ื มาบริโภค
3.3 ศึกษาขอมลู เกย่ี วกบั อาหาร
เสรมิ กอนตัดสินใจซอื้ 2. ผลิตภัณฑอาหารเสริมที่ผูสูงอายุในหมูบาน
บริโภคและการไดมาของผลิตภัณฑอาหารเสริม มี
3.4 หากบรโิ ภคอาหารเสริมหมดจะ หลากหลายชนิด ท้ังที่มีขายในรานคาในหมูบาน
ซือ้ ผลติ ภณั ฑอ ่ืนแทน หางสรรพสินคาและการขายตรงทําใหผูสูงอายุสามารถ
หามาบริโภคไดงายและสะดวก ซึ่งแรงจูงใจที่ทําให
3.5 จะแนะนาํ อาหารเสริมใหบ ุคคล ผูสูงอายุบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสริมมาจากสมาชิก
ในครอบครวั และคนรูจักใช ครอบครัว การโฆษณาจากวิทยุ บุคลากรดานสุขภาพ
เพ่ือนบานและโทรทัศนสอดคลองกับการศึกษาท่ีผาน
รวม

5. พฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสรมิ
พฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสริมมีการ
ปฏิบัติในระดับมาก คือกอนรับประทานสังเกตการ
เปล่ียนแปลงของสีหรอื รปู ลักษณของอาหารเสริม (x̄ =3.57,
S.D. 0.81) มีการปฏิบัติระดับปานกลางตามลําดับในดาน
อ า น ฉ ล า ก แ ล ะ ป ฏิ บั ติ ต า ม คํ า แ น ะ นํ า ใ น ก า ร บ ริ โ ภ ค
ประเมินผลการรับประทานอาหารเสริม สังเกตอาการ
เปลี่ยนแปลงของตนเองหลังรับประทานอาหารเสริมและ

127

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอุดรธานี ปท ี่ 28 ฉบับท่ี 2 ประจาํ เดือน พฤษภาคม – สิงหาคม 2563
2. ศิรสา เรืองฤทธิชาญกุล.การใชยารวมกันหลาย
มา8,10,11,12 ทพ่ี บวา ผูสูงอายุใชผลิตภัณฑตามคําแนะนําของ
สมาชิกครอบครัว เพื่อนบานและคนรูจัก โดยครอบครัว ขนานในผูสูงอายุ.RamathibodiMedical Journal 2558;
และชอ งทางการจดั จาํ หนา ยเปน ปจจัยที่มีผลตอการบริโภค 41(1):95104.
ผลิตภัณฑอาหารเสริม
3. ปานเนตร ปางพุฒิพงษ. การใชยาในผูสูงอายุ.
3. ทศั นคตติ อการบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสริมของ [อินเทอรเน็ต].สํานักสารนิเทศ สํานักงานปลัดกระทรวง
ผูสูงอายุ ผูสูงอายุมีทัศนคติที่ดีตออาหารเสริมโดยมีความ สาธารณสุข. [เขาถึงเม่ือ10พฤษภาคม2562].เขาถึงไดจาก:
ต้ังใจและแนวโนมที่จะบริโภคอาหารเสริมตอไปในระดับ https://pr.moph.go.th/?url=pr/detail/
มาก (x̄ =3.35, S.D. 0.48) สวนความรูสึกหรืออารมณตอ
การบริโภคอาหารเสริมเห็นวาอาหารเสริมทําใหมีกําลังใน 4. สมจิต อสิพงษ. พฤติกรรมการใชผลิตภัณฑ
การดําเนนิ ชีวติ ในระดบั มาก (x̄ =3.40, S.D. 0.56) สว นการ สุขภาพที่ไมมีขอบงใชทางการแพทยของผูปวยโรคเรื้อรัง
รับรูตอการใชผลิตภัณฑอยูในระดับปานกลาง (x̄ =3.15, อําเภอราษีไศล จังหวัดศรีสะเกษ.Thai Journal of
S.D. 0.36) โดยผสู ูงอายุสวนใหญเห็นวา บริโภคแลวอาการดี PhamacyPractice 2558;7(2):105113.
ขึ้น ไมพบอันตรายรายแรง ซึ่งการมีทัศนคติท่ีดีตอ
ผลิตภณั ฑจะทาํ ใหผ ูสงู อายมุ ีโอกาสใชผ ลติ ภัณฑมากขึ้น8,13 5. สํานักงานสถิติแหงชาติ.การสาํ รวจพฤติกรรมการ
บรโิ ภคอาหารของประชากร. กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจ
4. การบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสริม ภาพรวม และสงั คม;2560.
ปฏิบตั ริ ะดับปานกลาง โดยผสู งู อายยุ ืนยันท่ีจะซ้อื ผลิตภัณฑ
เดมิ เพอื่ มาบรโิ ภคตอ ไปหากผลิตภัณฑท่ีบริโภคอยูหมดและ 6. สมใจ ผานภวู งษ, กรแกว จันทภาษา. พฤติกรรม
ตั้ ง ใ จ จ ะ บ ริ โ ภ ค ผ ลิ ต ภั ณ ฑ อ า ห า ร เ ส ริ ม อ ย า ง ต อ เ น่ื อ ง การบรโิ ภคผลติ ภณั ฑเสรมิ อาหารของผปู วยเบาหวานในเขต
เนื่องจากเช่ือวาบริโภคแลวไดผลดีและยังไมพบผลเสียหรือ เทศบาลตําบลวาริชภูมิ อําเภอวาริชภูมิจังหวัดสกลนคร. ว.
ภาวะแทรกซอ น สอดคลอ งกับการศกึ ษาท่ีผา นมา9,11,13 กลุมงานเภสัชกรรมและคุม ครองผูบริโภคโรงพยาบาลวาริช
ขอเสนอแนะ ภูมิ จังหวัดสกลนคร 2557;1(1):155159.

1. จากผลการวิจัยท่ีพบวา ผูสูงอายุมีทัศนคติท่ีดีตอ 7. เสกสรรค วีระสุข, วรางคณา อดิศรประเสริฐ.
การบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสริมและตั้งใจที่จะบริโภค การศึกษาพฤติกรรมบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสริมประเภท
ตอไป ดังน้ันหนวยงานท่ีเกี่ยวของจึงควรจัดกิจกรรมให วิตามินในกรุงเทพมหานคร. ว.บริหารธุรกิจศรีนครินทรวิ
ความรูเรื่องอาหารเสริมและโภชนาการแกผูสูงอายุและ โรฒ 2557; 5(1):6578.
ครอบครัวเพื่อดูแลผูสูงอายุใหไดรับอาหารที่เหมาะสม
เพยี งพอ 8. ชวลั วนิ จิ ชยั นนั ท, ปรีชา วิจิตรธรรมรส. ปจจัยท่ี
มีผลตอการบริโภคผลิตภัณฑอาหารเสริมเพื่อควบคุม
2. จากผลการวิจัยที่พบวาผูสูงอายุซ้ือผลิตภัณฑ นํ้าหนักของประชาชนในกรุงเทพมหานคร.Journal of
อาหารเสริมมาใชเองจากสื่อโฆษณาและคําแนะนําจาก Management Walailak University 2561;6(1) :8490.
พนักงานขายตรง ดังนั้นหนวยงานที่เกี่ยวของจึงควรมีการ
ประชาสัมพันธเพื่อคุมครองสิทธิผูบริโภคและสงเสริมให 9. ศิริรัตน ศรีภัทรางกูร, จันทนา ลี้สวัสดิ์. ผลการ
ผูสูงอายมุ วี ิจารณญาณในการตัดสนิ ใจใชผ ลิตภณั ฑ บรโิ ภคผลติ ภัณฑอาหารเสริมในชุมชนเทศบาลนครลําปาง.
เอกสารอางอิง ว.การพัฒนาชมุ ชนและคุณภาพชีวิต 2557;2(3):277284.

1. บรรลุ ศิริพานิช. สถานการณผูสูงอายุไทย พ.ศ 10. ปยะวัน วงศบุญหนัก, ปวีณา วองตระกูล,
2557.[อินเทอรเน็ต].มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผูสูงอายุ หรรษา มหามงคล, วรัญญา เนียมขาํ .การสํารวจปญหาและ
ไทย.[เขาถึงเม่ือ 10 พฤษภาคม 2562].เขาถึงไดจาก: พฤติกรรมการใชผลิตภัณฑอาหารเสริมและสมุนไพรของ
http://www.dop.go.th/download/knowledge ผูสงู อายกุ รณศี ึกษาชมุ ชนศรี ษะจระเขนอยสมุทรปราการ.ว.
มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ 2559;20(39):97
108.

128

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal
11. หิรัญญา นาคนาคา, ประพิมพรรณล่ืมสุวรรณ,

ทรงพร หาญสันติ. ความสัมพันธระหวาง ความรูเก่ียวกับ
ผลติ ภัณฑแ ละความตง้ั ใจซ้ือผลติ ภัณฑอาหารเสริมประเภท
วิตามินของผูบริโภคในกรุงเทพมหานคร. ว.วไลยอลงกรณ
ปริทศั น 2561; 8(2): 105112.

12. ศิริพร ทิมาบุตร. พฤติกรรมการบริโภคอาหาร
เสริมของกลุมคนวัยทํางานในเขตกรุงเทพมหานคร.
[อินเทอรเน็ต].การประชุมวิชาการเสนอผลงานวิจัย
ระดับชาติและนานาชาติ ครั้งท่ี 8 “Research 4.0 Inno
vation and Development SSRU’s 80th Anniver
sary” . [เขาถึงเมื่อ10พฤษภาคม2562].เขาถึงไดจาก:
file:///C:/Users/Administrator/Downloads/
Documents/103221911SM.pdf

13. อําภา เจ่ิงฤทธ์ิ. ทัศนคติท่ีมีผลตอกระบวนการ
ตัดสินใจซ้ือผลติ ภัณฑอาหารเสรมิ นิวทรไิ ลทข องผูบริโภคใน
เขตก รุงเ ทพมห าน ค ร.[ วิทยา นิพน ธ] . ปทุม ธานี :
มหาวิทยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลธญั บุรี; 2557.

14. เยาวภา จนั ทรพวง. ลักษณะรูปแบบการดําเนิน
ชีวิตของผสู งู อายแุ ละการตัดสนิ ใจซ้ือผลิตภัณฑอาหารเสริม
ป ร ะ เ ภ ท วิ ต า มิ น ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย . [ วิ ท ย า นิ พ น ธ ] .
นครราชสมี า: มหาวทิ ยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี; 2557.

รับตนฉบับ: 21 มิถนุ ายน 2562, ไดรับบทความปรับปรุง: 2 มกราคม 2563, รับลงตพี มิ พ: 13 มกราคม 2563
129

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอุดรธานี ปที่ 28 ฉบับท่ี 2 ประจําเดอื น พฤษภาคม – สิงหาคม 2563

การพัฒนารูปแบบการตรวจสอบรายการผา ตัดปลอดภยั ในหอ งผาตัดโรงพยาบาลสุรินทร
ศริ ิรตั น จงึ สมาน พยาบาลศาสตรมหาบณั ฑติ หอ งผา ตัด โรงพยาบาลสุรนิ ทร
ภาวิณี แพงสขุ พยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต พยาบาลวิชาชพี ปฏิบตั กิ าร วิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี สรุ นิ ทร

บทคัดยอ
การวิจัยแบบวิจัยและพัฒนานี้มีวัตถุประสงคเพื่อพัฒนาและประเมินผลลัพธของการพัฒนารูปแบบการตรวจสอบ
รายการผา ตัดปลอดภัย (Surgical safety checklist) ในงานหอ งผา ตัด โรงพยาบาลสรุ ินทร การพัฒนารูปแบบประกอบดวย
4 ข้ันตอนไดแก ขั้นวิเคราะหสภาพปญหา ข้ันออกแบบและพัฒนา ขั้นทดลองใชและข้ันประเมินผล กลุมตัวอยางคือ
พยาบาลวชิ าชพี ในหองผาตัด จาํ นวน 47 คน คดั เลอื กกลมุ ตัวอยางแบบเฉพาะเจาะจง เครอ่ื งมือวิจยั คอื เคร่อื งมือท่ีใชในการ
ดําเนนิ การวิจัย ไดแก แบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety checklist) และแบบบันทึกอุบัติการณการ
เกิดความไมป ลอดภัยกบั ผปู ว ยที่เขา รับการผาตดั และเครอื่ งมอื ทีใ่ ชใ นการเก็บรวบรวมขอมูลวิจัย ไดแก แบบประเมินความ
พึงพอใจแบบสอบถามความเปนไปไดในการนําไปใช และแบบสอบถามปญหาอุปสรรคจากการใชแบบตรวจสอบรายการ
ผาตดั ปลอดภัย เกบ็ ขอมลู โดยใชการสมั ภาษณและแบบสอบถาม ระหวางเดือนกันยายน 2560 – มีนาคม 2561 วิเคราะห
ขอ มูลโดยใชสถติ ิบรรยาย อตั ราอบุ ัตกิ ารณแ ละการวิเคราะหเ นอื้ หา (content analysis)
ผลการวิจัยพบวากลุมตัวอยางสวนใหญเปนเพศหญิง รอยละ 95.7 มีอายุอยูในชวง 3140 ป รอยละ 36.2
การศึกษาระดับปริญญาตรี รอยละ 93.6 ประสบการณในการทํางานนอยกวา 10 ป รอยละ 53.2 ความพึงพอใจสวนใหญ
อยูใ นระดับมาก รอ ยละ 85.1 ความเปนไปไดในการนํารูปแบบไปใชอยูในระดับมาก รอยละ 70.2 และไมพบอุบัติการณการ
ผาตัดผิดคน, ผาตัดผิดตําแหนง, ผาตัดผิดอวัยวะ, การหลงลืมวัสดุไวในรางกายผูปวย, การบาดเจ็บจากการใชจ้ีไฟฟา และ
การติดเชอื้ จากการผา ตดั
การศึกษาคร้ังนี้มีขอเสนอแนะวาควรพัฒนาทักษะและความม่ันใจใหกับพยาบาลวิชาชีพที่มีประสบการณในการ
ทํางานนอยและเนนใหพยาบาลหองผาตัดใหเล็งเห็นถึงความสําคัญของการปฏิบัติงานที่สอดคลองกับขั้นตอนของรูปแบบ
รายการผา ตัดปลอดภัย เพือ่ ใหผ ูป ว ยมีความปลอดภยั จากการผา ตัดในทกุ ครง้ั และทุกคนตอไป
คาํ สาํ คญั : รปู แบบการตรวจสอบรายการผา ตัดปลอดภยั , หอ งผาตดั

Corresponding author: ภาวิณี แพงสุข โทรศพั ท 0844299392 Email: [email protected]
320 ถนนหลักเมือง ตําบลในเมือง อาํ เภอเมือง จงั หวดั สรุ นิ ทร 32000

130

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

Development of Surgical safety checklist in Operating Room in Surin Hospital
Sirirat Jungsamarn, MSN.,RN., Operation Room, Surin Hospiral
Pavinee Pangsuk, MSN., RN., Boromarajonani College of Nursing, Surin, Thailand

Abstract
The aim of this research and development study was to develop and evaluate outcome of the
Surgical Safety Checklist using in the operating room in Surin Hospital. The study conducted 4 step:
situation analysis, development, implementation and evaluation the outcome of the Surgical Safety
Checklist. Sample were 47 Register Nurse in operating room. The instruments used in the research were
Surgical Safety Checklist, Incident rate record form and satisfaction questionnaire about of the Surgical
Safety Checklist. Data were collected by interview form the questionnaire between September 2017
March 2018. Data were analyzed by descriptive statistics, Incidence rate and content analysis.
Results revealed that the majority of the sample were female (95.7%) age from 3140 years
(36.2%). Most of them were bechalor degree (93.6%) working experience less than 10 years (53.19%).
The satisfaction level of using the Surgical Safety Checklist are good 85.1%. The feasibility are good
70.2%. There was no error i.e. wrong patient missed surgical site, forgotten equipment inside surgical
site, cauterization injury and surgical site infection.
The Surgical Safety Checklist is the tool for enhancing the confidence for operation care especially
in the beginner and advance beginner nurse in operating room to prevent from adversed evens of the
patient.
Keyword: Surgical safety checklist, Operating room

131

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอุดรธานี ปที่ 28 ฉบับท่ี 2 ประจาํ เดือน พฤษภาคม – สงิ หาคม 2563
บทนํา
checklist) ขึ้น เพ่ือเปนแนวทางในการสื่อสารเพ่ือปองกัน
การผาตัด (Operation) เปนวิธีการรักษาอยางหนึ่ง ความผิดพลาด ปองกันความเสี่ยงตาง ๆ ท่ีจะทําใหเกิด
ที่ใชในการรักษาโรคหรือความผิดปกติบางอยางที่ไม เหตกุ ารณไมพึงประสงคต อ ผูปวยขึน้
สามารถรักษาไดดวยวิธีการอื่นหรือหายไดเอง เปนวิธีการ
รักษาท่ชี วยใหอาการของโรคทุเลาหรือหายขาดได จากสถิติ แบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย หรือ
การผา ตัดในระดับโลกพบวา ศัลยแพทยท ว่ั โลกทาํ การผาตดั Surgical safety checklist ขององคการอนามัยโลก เปน
มากถึง 187.2–234 ลานคร้ังตอป12 สําหรับโรงพยาบาล เคร่ืองมืออยางหนึ่ง ท่ีชวยเพ่ิมประสิทธิภาพในการ
สุรนิ ทร พบวา ในป 2559 มีผูป วยเขา รับการผาตัด 23,004 ติดตอ สอื่ สารระหวา งบุคลากรทีมปฏิบัติ ชวยทบทวนความ
คร้ังตอป ซึ่งสูงที่สุดในจังหวัดสุรินทร3 และพบวา สถิติการ พรอ มในประเด็นสําคัญของการผาตัด5 มีเปาหมายเพื่อเพ่ิม
ผาตัด 5 อันดับแรกไดแก การผาตัดคลอดทางหนาทอง ความปลอดภัยในหองผาตัด เพ่ือชวยลดความผิดพลาดท่ี
จํานวน 2,570 ราย รองลงมาคือ การผาตัดตกแตงเน้ือเยื่อ อาจจะเกิดขึ้นในหองผาตัดและลดอัตราการเสียชีวิตของ
จํานวน 1,101 ราย การผาตัดตกแตงเน้ือเย่ือและเย็บแผล ผูปว ย6 และชวยลดความผิดปกติจากการผาตัดได 7 และยัง
จํานวน 1,085 ราย การผาตัดไสติ่ง จํานวน 1,000 ราย เปน แบบตรวจสอบท่ีชวยลดความผิดพลาดในการส่ือสารใน
และการผาตัดจัดกระดูกใหเขาท่ีดวยการใสเหล็ก จํานวน หองผาตัด ลดภาวะแทรกซอนจากการผาตัด และชวยเพิ่ม
995 ราย3 ซ่งึ จากสถิติดังกลาวสะทอนใหเห็นวา ในแตละป ทัศนคติดานการตระหนักถึงความปลอดภัยใหแกผูปวย 8
โรงพยาบาลตาง ๆ มีการผาตัดเปนจํานวนมาก และการ โดยแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภยั (Surgicalsafety
ผาตัดในแตละคร้ัง จะมีความเสี่ยงและความไมปลอดภัย checklist) นี้ครอบคลุมการผาตัดท้ัง 3 ระยะ คือ ระยะ
เกิดขึน้ กับผูป วย กอนทจ่ี ะเรม่ิ ใหย าระงบั ความรูสึก (sign in) ระยะกอนท่ีจะ
ผาตดั (time out) และระยะกอนผูปวยออกจากหองผาตัด
การผาตัดมีกระบวนการดําเนินงานท่ีสําคัญอยู 3 (sign out) โดยในแตละระยะจะมีรายการตรวจสอบให
ระยะ คอื ระยะกอนผาตัด (preoperating period) ระยะ ผูตรวจสอบไดทวนสอบอีกครั้งเพื่อความมั่นใจในแตละ
ผาตัด (intraoperating period) และระยะหลังการผาตัด ระยะ หากมกี ารนําแบบตรวจสอบรายการผาตัดไปใชอยาง
(postoperative period) โดยในทุกระยะของการผาตัด ตอเน่ือง จะทําใหเกิดการปรับปรุงระบบการทํางานที่เนน
สามารถเกิดความเส่ียงกับผูปวยไดท้ังสิ้น จากสถิติความ ความปลอดภัยของผูปวย ชวยลดการติดเช้ือจากการผาตัด
เส่ยี งจากการผาตัดท่ัวโลก พบวา ผูปวยรอยละ 10 จากท่ัว ลดอัตราตายจากการผาตัดได9 เพราะแบบตรวจสอบ
โลก ไดรับความเสียหายจากความผิดพลาดทางการแพทย รายการผาตัดปลอดภัยนี้นั้น จะชวยใหทีมผาตัดเกิดการ
ผูปวยมีภาวะแทรกซอนจากการผาตัด ปละประมาณ 7 ส่ือสารเพื่อตรวจสอบการปฏิบัติงานท่ีครอบคลุมการผาตัด
ลานครง้ั 4 และพบวา ความผดิ พลาดของการผาตัดสวนใหญ ท้ัง 3 ระยะ สาํ หรบั ประเทศไทย มกี ารนําเอาการตรวจสอบ
เกิดในระยะกอนและหลังการผาตัดมากกวาความผิดพลาด รายการผา ตัดปลอดภัยมาใชหอ งผาตัดในหลายโรงพยาบาล
จากเทคนิคการผาตัด4 ซ่ึงสถิติดังกลาว ไมสงผลดีตอผูปวย มีความหลากหลายของการใชงานแตยังคงพบปญหาจาก
และทีมสุขภาพ และการผาตัดสามารถเกิดผลกระทบตอ การใชงาน เชน มีการใชไมครอบคลุมหรือมีการใชไม
ผูปวยได เชน การสูญเสียดานรางกายหรือดานจิตใจแก ตอเน่ือง เปนตน แตสิ่งที่สําคัญจากการถอดบทเรียนจาก
ผูปว ยอยา งรนุ แรงได5 ดงั นัน้ บคุ ลากรในหองผาตัดจึงควรมี การใชแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัยของประเทศ
ความรูความเขาใจในการดูแลผูปวยทุกระยะ และทํางาน ไทย คือ ทุกโรงพยาบาลท่ีมีการนําไปใชอยางถูกตอง จะ
อยางเปนทีม คํานึงถึงเปาหมายที่สําคัญตอผูปวยคือ การ ชวยลดอัตราตายและสาเหตุของเหตุการณที่ไมพึงประสงค
ปองกันความเสี่ยงและภาวะแทรกซอนที่อาจจะเกิดขึ้นกับ ลงได9
ผูปวยในการผาตัดทุกระยะ โดยองคการอนามัยโลกได
เล็งเห็นถึงความสําคัญของการสื่อสารดานความปลอดภัย โรงพยาบาลสุรินทร เปนโรงพยาบาลตติยภูมิ ที่มี
ของผูปวยในการผาตัด ท้ัง 3 ระยะ จึงไดมีการจัดทําแบบ การผาตัดท่ีหลากหลายและมีจํานวนผูเขารับการผาตัด
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety จํานวนมาก สถิติท่ีผานมา พบวามีอัตราการผาตัดผิด
ตําแหนงเกิดขึ้น3 ถึงแมง านหอ งผาตัดกลุมงานการพยาบาล

132

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

โรงพยาบาลสุรินทร จะไดนําเอารูปแบบการตรวจสอบ และลดคา ใชจ ายในการดูแลผูปวยผาตัดและเกิดผลลัพธที่ดี
รายการผาตัดปลอดภัย surgical safety checklist ของ ตอ ประเทศไทยตอไป
องคกรอนามัยโลก (WHO)10 มาใชงานในหองผาตัด แตยัง
พบปญหา 1)รูปแบบที่ใชงานยังขาดรูปแบบท่ีชัดเจน ใน วตั ถปุ ระสงคของการวจิ ยั
การใชตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัยใหกับผูปวยท่ีเขา 1. เพื่อพัฒนารูปแบบการตรวจสอบรายการผาตัด
รับการผาตัด ขาดความเขาใจในการใชงาน 2)ผูใชงานไมได
ใชงานจริงในทุกการผาตัด 3)ผูที่มีสวนเกี่ยวของในการ ปลอดภัย (Surgical safety checklist) ในงานหองผาตัด
ตรวจสอบรายการผาตดั ปลอดภยั ไมท ราบบทบาทท่ีชัดเจน โรงพยาบาลสรุ นิ ทร
ของตนเอง เมอ่ื ตองมีการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย
วาตองมีการดําเนินการอยางไรบางในแตละระยะของการ 2. เพ่ือประเมินผลของการพัฒนารูปแบบการ
ตรวจสอบความปลอดภัยของผูปวย 4)ขาดผูประสานงาน ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety
เพื่อใหเกิดความเขาใจตรงกัน 5)ขาดแนวทางปฏิบัติท่ี checklist) ในงานหองผา ตดั โรงพยาบาลสุรนิ ทร
ชัดเจนในการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัยใหกับผูปวย
6)ไมมีแนวทางการดําเนินงานที่เปนลายลักษณอักษรและ 3. เพอื่ นาํ ผลการวจิ ัยไปใชในการเพิ่มความปลอดภัย
7)บุคลากรขาดความมนั่ ใจในการผาตัดแตละครั้ง เน่ืองจาก ใหกับผูป วยทต่ี องไดร บั การผาตัด
ไมมีการปฏิบัติตามมาตรฐานของแนวปฏิบัติอยางตอเนื่อง กรอบแนวคิดการวจิ ัย
ดังนั้น งานหองผาตัด กลุมการพยาบาล โรงพยาบาล
สุรินทร ไดเล็งเห็นความสําคัญของปญหาดังกลาว จึงได ในการวจิ ัยครงั้ นี้ ผูวิจัยใชกรอบแนวคิดทฤษฎีระบบ
พัฒนาแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical ของ Bertalanffy11 มาเปนกรอบแนวคิดงานวิจยั ดงั น้ี
safety checklist) ขององคการอนามัยโลก (WHO)10 ซ่ึง
เปนเครื่องมือของ WHO ที่เนนการดูแลผูปวยที่มารับการ ปจ จยั นาํ เขา กระบวนการ ผลลพั ธ (Outcome)
ผาตัดดวยการสื่อสารท่ีมีประสิทธิภาพของทีมสหสาขา (Input) (Process)  ความพงึ พอใจ
วิชาชีพ เพอ่ื ใหการเฝาระวงั ผปู วยท้ัง 3 ระยะของการผาตัด  ขนั้ เตรียมการ  ประสิทธิผล ไดแก
มีความปลอดภัยและไมเกิดภาวะแทรกซอน โดยใน  พยาบาลวชิ าชพี พัฒนา อบุ ัตกิ ารณการผา ตัดผดิ
การศึกษาครั้งน้ี ใชกรอบแนวคิดทฤษฎีระบบ ของ งานหองผาตัด  ข้นั ดาํ เนนิ การ คน, ผาตดั ผิดตําแหนง ,
Bertalanffy11 โดยประกอบดวย ดานปจจัยนําเขา (Input)  นโยบาย Surgical พัฒนา ผา ตัดผิดอวยั วะ, การ
ดานกระบวนการ (Process) ดานผลลัพธ (Outcome) Safety ของ WHO  ขนั้ ประเมนิ ผล หลงลืมวัสดุไวใ นรางกาย
ดานผลผลิต (Output) ซึ่งเปนทฤษฎีที่เหมาะสําหรับ การพัฒนา ผปู ว ย, การบาดเจบ็ จาก
การศึกษาท่ีตองการพัฒนางานใหมีประสิทธิภาพและมี การใชจ้ไี ฟฟา และการ
คุณภาพเพ่ิมขึน้ และผูวจิ ยั ในฐานะ พยาบาลหอ งผาตดั ผซู ่ึง ตดิ เชอ้ื จากการผาตัด
มีสวนเกี่ยวของโดยตรงในการสรางความปลอดภัยใหกับ  ความเปนไปไดในการ
ผูปว ยผาตดั จึงไดเ ล็งเห็นถงึ ความสาํ คัญของความปลอดภัย นาํ ไปใช
ของผูปวยในการผาตัด จึงไดจัดทําการพัฒนารูปแบบการ
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety ภาพ 1 กรอบแนวคดิ การวิจัย
checklist) ในงานหองผาตัด โรงพยาบาลสุรินทรข้ึน เพื่อ วิธีการดาํ เนนิ การวจิ ยั
เปนการพัฒนางานของตนเองใหเกิดประสิทธิภาพและ
ประสิทธิผลมากขึ้น อีกท้ังยงั ชวยใหผ ปู ว ยเกดิ ความม่ันใจใน รูปแบบการวิจัย เปนงานวิจัยแบบวิจัยและพัฒนา
การรับบริการ พยาบาลมีความม่ันใจในการดูแลผูปวยให (Research and Development)
ปลอดภัยจากการผาตัด เกิดความย่ังยืนในการปฏิบัติงาน
133 ประชากรและกลมุ ตวั อยา ง
ประชากร คือ พยาบาลวิชาชีพในหองผาตัด กลุม
การพยาบาล โรงพยาบาลสรุ ินทร
กลุมตัวอยา ง คอื พยาบาลวชิ าชพี ในหองผาตัด กลุม
การพยาบาล โรงพยาบาลสุรินทร จํานวน 47 คน ซ่ึง
คัดเลือกกลุมตัวอยางดวยวิธีการ Purposive sampling
ตามเกณฑคัดเขา ไดแก ปฏิบัติงานพยาบาลในการดูแล
ผูปว ยที่ตองเขารบั การผาตัด มีประสบการณในการเขาหอง
ผาตัด

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปท ี่ 28 ฉบบั ที่ 2 ประจําเดอื น พฤษภาคม – สิงหาคม 2563
เคร่ืองมอื ที่ใชในการวิจยั
เครื่องมือที่ใชในการดําเนินการวิจัย ประกอบดวย ผูปวยวิกฤติทางศัลยกรรม ของขนิษฐา แชมไล12 โดยเปน
แบบสอบถามปลายปดจํานวน 15 ขอ แบงเปนขอคําถาม
เคร่ืองมือท่ีใชในการดําเนินการวิจัยและเคร่ืองมือท่ีใชใน เชิงบวก 10 ขอ และขอคําถามเชิงลบ 5 ขอ โดยรายการ
การเกบ็ รวบรวมขอมูลวิจัย ดังน้ี คําถามครอบคลมุ รายการประเมิน 4 ดาน ไดแก ดานความ
ยากงา ยในการปฏบิ ัติ ดานความเหมาะสมของทรัพยากรที่
1. เคร่ืองมือทใ่ี ชในการดาํ เนินการวจิ ัย ไดแก มี ดานความพรอมและความรวมมือของผูที่เก่ียวของและ
1.1 แบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย ดานประโยชนและความปลอดภัยของผรู บั บริการ เปนแบบ
(Surgical safety checklist) ซงึ่ ผวู ิจัยดดั แปลงมาจากแบบ Likert Scale มี 5 ระดับ ไดแก เห็นดวยอยางย่ิง เห็นดวย
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety มาก เหน็ ดวยปานกลาง ไมเหน็ ดวย และไมเ หน็ ดว ยอยางยงิ่
checklist) ของ WHO10 ซ่ึงเปนแบบ checklist ที่มี 3 คะแนนสงู สุด 75 คะแนน คะแนนตํ่าสุด 15 คะแนน โดยมี
ระยะ ไดแก ระยะกอ นการใหย าระงับความรสู กึ ระยะกอ น เกณฑในการแบงระดับความเปนไปได ไดแก คะแนน
ลงมีดผาตัด และระยะกอนนําผูปวยออกจากหองผาตัด 5675 คะแนน หมายถงึ มีความเปน ไปไดในการนําไปใชใน
เปน แบบตรวจสอบท่ีใหพ ยาบาลผูที่ปฏิบัติงานในหองผาตัด ระดับมาก คะแนน 3655 คะแนน หมายถึง มีความเปนไป
เปนผูประเมินตามรายการทสี่ รา งขนึ้ ไดในการนําไปใชในระดับปานกลาง และคะแนน 1535
1.2 แบบบันทึกอบุ ตั กิ ารณการเกิดความไมป ลอดภัย คะแนน หมายถึง มีความเปนไปไดในการนําไปใชในระดับ
กับผปู ว ยที่เขา รบั การผา ตัด ซ่ึงผูวิจัยเปนผูสรางขึ้นเอง เปน นอ ย
แบบบันทึกแบบมีโครงสราง จํานวน 10 ขอ ใหผูวิจัยและ
กลมุ ตัวอยางกรอกขอมูลตามรายการคําถามท่สี รา งไว 2.4 สวนที่ 4 แบบสอบถามปญหาอุปสรรคจากการ
2. เคร่ืองมือท่ีใชในการเก็บรวบรวมขอมูลวิจัย แบง ใชแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety
ออกเปน 4 สวน ดังน้ี checklist) ซ่ึงผูวิจัยเปนผูสรางข้ึนเอง จํานวน 3 ขอ เปน
2.1 สวนที่ 1 แบบสอบถามขอมูลท่ัวไปของกลุม แบบสอบถามใหกลุมตัวอยางตอบตามคําถามท่ีผูวิจัยสราง
ตัวอยาง ประกอบดวย เพศ อายุ การศึกษา ประสบการณ ขน้ึ
ในหองผา ตดั ประสบการณการทาํ งาน เปน ตน ตรวจสอบคุณภาพเครื่องมอื
2.2 สวนท่ี 2 แบบประเมินความพึงพอใจในการใช
แบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety 1. การตรวจสอบความตรงเชิงเน้ือหา (Validity)
checklist) ซ่ึงผูวิจัยเปนผูสรางขึ้นเองจากการทบทวน ในการดําเนินงานวิจยั ครัง้ น้ี ผวู ิจยั ไดนําเอาเครื่องมือ
วรรณกรรมและงานวิจัยที่เก่ียวของ โดยเปนแบบสอบถาม ในการวิจัยไปตรวจสอบความตรงของเนื้อหา โดย
จํานวน 15 ขอ เปนแบบ Likert Scale มี 5 ระดับ ไดแก มี ผูทรงคุณวุฒิจํานวน 3 ทาน ไดแก หัวหนาพยาบาลหอง
ความพึงพอใจในระดับมากท่ีสุด มาก ปานกลาง นอย และ ผาตัด พยาบาลวิชาชีพและแพทยผาตัด ซ่ึงเปนผูที่
นอยที่สุด คะแนนสูงสุด 75 คะแนน คะแนนต่ําสุด 15 เชีย่ วชาญและมีประสบการณในการดแู ลผูปวยในหองผาตัด
คะแนน โดยมีเกณฑในการแบงระดับความพึงพอใจไดแก โ ด ย ต ร ว จ ส อ บ ค ว า ม เ ห ม า ะ ส ม ข อ ง เ น้ื อ ห า แ ล ะ ค ว า ม
คะแนน 5675 คะแนน หมายถึง มีความพึงพอใจในระดับ เหมาะสมของการใชภาษา ไดคา CVI (Content Validity
มาก คะแนน 3655 คะแนน หมายถึง มีความพึงพอใจใน Index) ทุกแบบสอบถาม เทากับ 1 และไดนําเอา
ระดับปานกลาง และคะแนน 1535 คะแนน หมายถึง มี แบบสอบถามไปปรับปรุงตามขอ เสนอแนะ
ความพึงพอใจในระดบั นอ ย 2 . ก า ร ห า ค า ค ว า ม เ ท่ี ย ง ข อ ง เ ค รื่ อ ง มื อ
2.3 สวนที่ 3 แบบสอบถามความเปนไปไดในการ (Reliability)
นํ า ไ ป ใ ช ข อ ง แ บ บ ต ร ว จ ส อ บ ร า ย ก า ร ผ า ตั ด ป ล อ ด ภั ย ผูวิจัยไดนําเคร่ืองมือท่ีผานการตรวจสอบจาก
(Surgical safety checklist) ซ่ึงผูวิจัยดัดแปลงมาจาก ผูเช่ียวชาญและปรับปรุงเรียบรอยแลวไปใชในการเก็บ
แบบสอบถามความเปนไปไดในการนําไปใชของแนว รวบรวมขอมูล และหาคาความเท่ียงของเคร่ืองมือ
ปฏิบตั กิ ารพยาบาลในการจัดการความปวดจากหัตถการใน (Reliability) โดยไดคาความเท่ียงของแบบสอบถามความ
พึงพอใจในการใชแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย

134

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal
ปฏิบัติการพยาบาล โดยการสัมภาษณเชิงลึกตามแบบ
(Surgical safety checklist) เ ท า กั บ 0 . 9 4 แ ล ะ สมั ภาษณทว่ี างไว
แบบสอบถามความเปนไปไดในการใชแบบตรวจสอบ
รายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety checklist) 2. ขั้นการออกแบบและพัฒนารูปแบบ (Design
เทากบั 0.79 and Development: Development (D1)) ซง่ึ ในข้ันตอน
จริยธรรมในการวจิ ัย น้ีมีวตั ถปุ ระสงคเ พ่ือนําผลจากการวิเคราะหสภาพปญหาใน
ข้ันตอนที่ 1 มาออกแบบพัฒนารูปแบบ และตรวจสอบราง
ผูวิจัยไดดําเนินการขอจริยธรรมการวิจัย จาก รูปแบบโดยผเู ช่ยี วชาญจาํ นวน 3 ทา น โดยรายละเอียดการ
คณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษยของโรงพยาบาล ดําเนินงานในขั้นตอนนี้ ไดแก การพัฒนาแบบการ
สุรินทรตามข้ันตอน เลขจริยธรรมการวิจัย 23/2561 และ ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety
ผูวิจัยไดดําเนินการพิทักษสิทธิของกลุมตัวอยางตามหลัก checklist) เปนแบบภาษาไทยเพื่อใหสอดคลองกับ
จริยธรรมวิจัย ไดแก การขออนุญาตกลุมตัวอยางกอน ความสามารถดานภาษาของกลุมตัวอยาง การเสนอแบบ
ดําเนินงานวิจัย การสอบถามความยินยอมในการเขารวม การตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety
การวิจัย การเซ็นชื่อยินยอมในใบยินยอม การปกปดขอมูล checklist) ใหผูที่เก่ียวของทราบและใหขอเสนอแนะ การ
ไมเปดเผยชื่อกลุมตัวอยาง เก็บรักษาขอมูลทุกอยางอยาง ตรวจสอบรางรูปแบบการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย
เปน ความลบั และใหเกยี รตแิ กกลุม ตวั อยาง (Surgical safety checklist) ใหผูเช่ียวชาญตรวจสอบและ
การเก็บรวบรวมขอ มลู การปรับปรุงแบบการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย
(Surgical safety checklist) ตามขอ เสนอแนะ
ในการดําเนินงานวิจัยและพัฒนา (Research and
Development) เก็บขอมูลวิจัยโดยการใชแบบสอบถาม 3. ขั้นตอนการทดลองใชรูปแบบ (Implementa
และการสัมภาษณ โดยมีข้ันตอนการดําเนินการ 4 ข้ันตอน tion: Research (R2)) ซงึ่ ในข้นั ตอนน้ีมีวัตถุประสงคเ พอ่ื นาํ
หลกั ดงั นี้ รูปแบบการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical
safety checklist) มาใชกับกลุมตัวอยาง ซึ่งเปนพยาบาล
1. ขั้นการศึกษาวิเคราะหสภาพปญหา (Analysis: วิชาชีพจํานวน 47 คน ท่ีปฏิบัติงาน ณ หองผาตัด
Research1(R1)) ซึ่งในข้ันตอนนี้มีวัตถุประสงคเพ่ือคนหา โรงพยาบาลสุรินทร รวมกับแพทย และวิสัญญีพยาบาล
ปญหา สาเหตุและแนวทางในการพัฒนารูปแบบ โดยใช โดยรายละเอียดการดําเนินงานในข้ันตอนน้ี ไดแก การ
เคร่ืองมือไดแก แบบบันทึกผลการวิเคราะหวรรณกรรมที่ ช้ีแจงกลุมตัวอยางเกี่ยวกับวัตถุประสงค ประโยชนและ
เกี่ยวของ และแบบสัมภาษณเชิงลึก ซึ่งไดผานการ ข้ันตอนการใชงานแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย
ตรวจสอบจากผูทรงคุณวุฒิและนําไปทดลองใชและมีการ (Surgical safety checklist) การจัดอบรมกลุมตัวอยาง
ปรับปรุงกอนนําไปสัมภาษณ ในระยะน้ี ผูวิจัยไดวิเคราะห เกี่ยวกับเน้ือหา การปฏิบัติและการลงบันทึกแบบการ
สถานการณเดมิ ของการใชแ บบการตรวจสอบรายการผาตัด ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety
ปลอดภัย (Surgical safety checklist) ทบทวนอัตรา checklist) การใหกลุมตัวอยางใชแบบการตรวจสอบ
อุบัติการณจากการผาตัดท่ีเกิดขึ้นกับผูปวย จากแฟมหรือ รายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety checklist) การ
ขอมูลเวชระเบียน ยอนหลัง 10 ป และศึกษาคนควา ติดตามและใหคําแนะนําในการใชแบบตรวจสอบรายการ
เอกสาร ตํารา งานวิจัย และผลงานทางวิชาการ เกี่ยวกับ ผ า ตั ด ป ล อ ด ภั ย ( Surgical safety checklist) ก า ร
แบบการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical ประเมินผลการใชงานแบบการตรวจสอบรายการผาตัด
safety checklist) โดยเฉพาะแบบการตรวจสอบรายการ ปลอดภัย (Surgical safety checklist) ไดแ ก ความเปนไป
ผาตัดปลอดภัย (Surgical safety checklist) ของ WHO14 ไดในการใชรูปแบบ ความพึงพอใจ อุบัติการณการเกิด
และสัมภาษณผ ูปฏิบัติงานในหองผาตัด เก่ียวกับปญหาการ ความไมปลอดภัยกับผูปวยที่เขารับการผาตัด และปญหา
ดําเนินงานที่ผานมาและแนวโนมการพัฒนาแบบการ อุปสรรคจากการใชแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety (Surgical safety checklist)
checklist) เพ่ือพัฒนามาตรฐานท่ีนาเช่ือถือสําหรับใช

135

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปท ี่ 28 ฉบับท่ี 2 ประจําเดือน พฤษภาคม – สงิ หาคม 2563

4. ขั้นตอนการประเมินผลและการปรับปรุงรูปแบบ ครอบคลุมทั้ง 3 ระยะของการผาตัด ดังน้ัน จึงควรมีการ
(Evaluation: Development (D2)) ซ่ึงเปนการนําเอาผล นําเอารูปแบบการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัยของ
การประเมินผลรูปแบบจากข้ันตอนท่ี 3 มาพัฒนาปรับปรุง WHO surgical safety checklist มาพัฒนาใหเหมาะสม
ใหเ หมาะสมและพรอมสาํ หรับการใชงานและเผยแพรต อ ไป กับบริบทของหองผาตัด ที่ประกอบดวยรายการตรวจสอบ
การวเิ คราะหขอมูล ทัง้ 3 ระยะ ไดแ ก Sign in, Time Out และ Sign out

วิเคราะหโดยใชสถิติพรรณนา (Descriptive statis สว นท่ี 2 ผลการออกแบบและพัฒนารูปแบบ
tics) ประกอบดวยความถี่ รอยละ พิสัย คาเฉล่ียและคา ผลการออกแบบและพัฒนาไดออกแบบเปนรูปแบบ
เบี่ยงเบนมาตรฐาน อัตราอุบัติการณ และการวิเคราะห การตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety
เน้อื หา (content analysis) checklist) ซ่ึงมีสวนสําคัญ 4 สวน ไดแก สวนท่ี 1 ขอมูล
ผลการวิจัย ผูปวย ซ่งึ เปน แบบฟอรม การกรอกขอมูลของผูปวยท่ีทําการ
ผาตัด ไดแก ชื่อ สกุล อายุ เลขที่ผูปวย (Hospital num
สว นท่ี 1 ผลการศึกษาวเิ คราะหสภาพปญหา ber: HN) (Admission number: AN) ตึก ศัลยแพทยท่ีทํา
จากการวิเคราะหสภาพปญหาของการใชแบบ การผาตัด การวินิจฉัยโรค ชื่อการผาตัดผูบันทึก และวัน
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย ของหองผาตัด เดือนปท่ีบันทึก สวนท่ี 2 แบบตรวจสอบรายการผาตัด
โรงพยาบาลสุรินทร แบง ออกเปน 2 สว น ไดแก (1) ผลการ ปลอดภัย ระยะกอนใหยาระงับความรูสึก sign in สวนที่ 3
ทบทวนวรรณกรรมทีเ่ กี่ยวขอ ง จากการทบทวนวรรณกรรม แบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัยระยะกอนผาตัด
ท่ีเกี่ยวของ เพื่อศึกษาสภาพปญหาของการตรวจสอบ time out และสวนที่ 4 แบบตรวจสอบรายการผาตัด
รายการผา ตัดปลอดภยั ใหก บั ผูปวย ในประเทศไทย นิยมใช ปลอดภัยระยะกอนออกจากหอ งผา ตดั sign out
รูปแบบการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย อางอิงของ
WHO surgical safety checklist1 0 แ ล ะ ที่ ผ า น ม า สว นท่ี 3 การประเมินผลรูปแบบ
ประสิทธิผล ปญหาและอุปสรรคของแบบตรวจสอบ 3.1 ขอ มูลทั่วไปของกลุม ตัวอยาง
รายการผาตัดปลอดภัย พบวา แบบตรวจสอบรายการ ผลการวิจัยพบวา กลุมตัวอยางสวนใหญเปนเพศ
ผาตัดปลอดภัยน้ีชวยลดภาวะแทรกซอนหลังการผาตัดได หญงิ รอยละ 95.7 เพศชายรอยละ 4.3 มีอายุอยูในชวง 31
ลดปญหาอุปสรรคที่เกิดจากการใชงานในแบบตรวจสอบนี้ 40 ป รอยละ 36.2 รองลงมาคือชว งอายุ 5160 ป รอยละ
และ (2) ผลการสัมภาษณเชิงลึก พบประเด็นปญหาและ 27.7 สวนใหญมีการศึกษาระดับปริญญาตรี รอยละ 93.6
สาเหตุ 3 ประเด็น ไดแก 1)ในปจจุบันมีการใชรูปแบบ และมีประสบการณในการทํางานนอยกวา 10 ป รอยละ
ตรวจสอบรายการผา ตดั ปลอดภัย surgical safety check 53.2 ดังตารางท่ี 1
list ของ WHO แตยงั พบวา รปู แบบท่ใี ชง านยังขาดรูปแบบ
ที่ชัดเจน ในการใชตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัยใหกับ ตารางท่ี 1 จํานวนและรอยละของขอมูลท่ัวไปของกลุม
ผูปวยที่เขารับการผาตัด ขาดความเขาใจในการใชงานและ ตัวอยาง (N=47)
ผูใชงานไมไดใชงานจริงในทุกการผาตัด 2)พบวาผูใชงานมี
ความตองการรูปแบบการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย ขอ มลู ท่ัวไป จํานวน (รอ ยละ) MinMax Mean (S.D.)
ที่ชัดเจนและสามารถใชงานไดจริง และ 3)ผูที่มีสวน 2460 39.49 (11.18)
เกี่ยวของในการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย ไมทราบ เพศ 45 (95.7)
บทบาทท่ีชัดเจนของตนเอง เมื่อตองมีการตรวจสอบ หญิง 2 (4.3)
รายการผาตัดปลอดภัย วา ตองมีการดําเนินการอยางไรบาง ชาย
ในแตละระยะของการตรวจสอบความปลอดภัยของผูปวย 12 (25.5)
และขาดผูประสานงานเพื่อใหเกิดความเขาใจตรงกัน มี อายุ (ป) 17 (36.2)
ความตองการรูปแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัยท่ี 5 (10.6)
21 – 30 ป 13 (27.7)
31 – 40 ป
41 – 50 ป
51 – 60 ป

136

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

ตารางท่ี 1 จํานวนและรอยละของขอมูลทั่วไปของกลุม 3.4 อบุ ตั ิการณก ารเกดิ ความไมปลอดภัยกับผูปวย
ตัวอยา ง (n=47) (ตอ) ทเี่ ขา รับการผา ตัด

ขอ มูลทว่ั ไป จํานวน (รอ ยละ) MinMax Mean (S.D.) จากผลการใชรูปแบบแบบตรวจสอบรายการผาตัด
530 13.59 (13.35) ปลอดภัย (Surgical safety checklist) พบวา ภายหลัง
ระดบั การศกึ ษา 44 (93.6) การใชรูปแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical
ปรญิ ญาตรี 3 (6.4) safety checklist) ในหองผาตดั โรงพยาบาลสุรนิ ทร ไมพบ
ปริญญาโท อัตราอุบัติการณเกี่ยวกับการผาตัดผิดคน การผาตัดผิด
25 (53.2) ตําแหนง การผา ตัดผิดอวยั วะ การหลงลืมวัสดุไวในรางกาย
ประสบการณใน 10 (21.3) ผูปว ย การบาดเจ็บจากการใชจ ้ีไฟฟา และไมพบการติดเช้ือ
การทาํ งาน (ป) 5 (10.6) ทีเ่ กิดหลังจากการผา ตัด (ตารางที่ 2)
7 (14.9) ตารางที่ 2 จํานวนและรอยละของระดับความพึงพอใจ
< 10 ความเปนไปไดในการนําไปใช และอุบัติการณการเกิด
1020 ความไมป ลอดภยั กับผปู วย เม่อื ใชแ บบตรวจสอบรายการ
2130 ผา ตดั ปลอดภัย (Surgical safety checklist) (n=47)
>30

3.2 ความพึงพอใจในการใชแบบตรวจสอบ ตวั แปร จํานวน MinMax Mean
รายการผา ตดั ปลอดภัย (Surgical safety checklist) (รอ ยละ) (S.D.)

ผ ล ก า ร ป ร ะ เ มิ น ค ว า ม พึ ง พ อ ใ จ ใ น ก า ร ใ ช แ บ บ I. ระดบั ความพงึ พอใจ 5175 64.53 (7.85)
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety
checklist) พบวา กลมุ ตวั อยา งสวนใหญมีความพึงพอใจใน มาก (5675 คะแนน) 40 (85.1)
ระดับมาก รอยละ 85.1 รองลงมาคือ มีความพึงพอใจใน ปานกลาง (3655 คะแนน) 7 (14.9)
ระดับปานกลาง รอยละ 14.9 และไมพบกลุมตัวอยางมี นอย (1535 คะแนน) 0 (0)
ความพึงพอใจในระดับนอย และพบวาคะแนนความพึง
พอใจ มีคะแนนต่ําสุด 51 คะแนน มีคะแนนสูงสุด 75 II. ระดบั ความเปน ไปไดใ นการนําไปใช 4572 59.25 (6.85)
คะแนน มีคาเฉล่ียเทากับ 64.53 และมีสวนเบ่ียงเบน
ม า ต ร ฐ า น เ ท า กั บ 7 . 8 5 ( Min=51, Max=75, มาก (5675 คะแนน) 33 (70.2)
Mean=64.53, S.D. 7.85) (ตารางท่ี 2) ปานกลาง (3655 คะแนน) 14 (29.8)
นอ ย (1535 คะแนน) 0 (0)
3.3 ความเปนไปไดในการนําไปใชของแบบ
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety III. อบุ ัติการณก ารเกิดความไมป ลอดภยั
checklist)
ไมเกดิ 47
กลุมตัวอยางสวนใหญคิดเห็นวามีความเปนไปไดใน เกิด (100.0)
การใชรูปแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical
safety checklist) ในระดบั มาก รอยละ 70.2 รองลงมาคือ 0 (0.0)
มีความเปนไปไดในระดับปานกลาง รอยละ 29.8 และไม
พบกลุมตัวอยางมีความคิดเห็นวามีความเปนไปไดในระดับ 3.5 ปญหาอุปสรรคจากการใชแบบตรวจสอบ
นอย และพบวาคะแนนความเปนไปได มีคะแนนตํ่าสุด 45 รายการผา ตัดปลอดภัย (Surgical safety checklist)
คะแนน มีคะแนนสูงสุด 72 คะแนน มีคาเฉล่ียเทากับ
59.25 และมีสวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน เทากับ 6.85 1. ดานผูใชงานรูปแบบตรวจสอบรายการผาตัด
(Min=45, Max=72, Mean=59.25, S.D. 6.85) (ตารางที่ ปลอดภัย ไดแก 1.1) ผูใชงานไมไดใชงานตามรูปแบบ
2) เน่ืองจากการขาดการมีสวนรวมจากทีม การขาดความ
ตระหนักในการทํางานตามรูปแบบ การขาดการรับรู
ประโยชนท่ีเกิดขึ้นจากการใชงานตามรูปแบบ และ 1.2)
ผูใชงานไดใชงานรูปแบบแตไมสมบูรณ ท้ังน้ีเนื่องจาก
รายการคําถามในการตรวจสอบมีขอความกํากวม ไม

137

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปท ี่ 28 ฉบบั ที่ 2 ประจําเดือน พฤษภาคม – สิงหาคม 2563

กระชับและไมเขาใจ การขาดความรอบคอบในการ 4.2 การเพมิ่ ความม่ันใจใหกับพยาบาลในการใชงาน
ตรวจสอบตามรายการ ซึ่งอาจทําใหการทําตาม รปู แบบตรวจสอบรายการผา ตัดปลอดภัย (Surgical safety
กระบวนการไมสมบรู ณในบางครั้ง checklist) โดยเฉพาะพยาบาลที่เขามาปฏิบัติงานใหม
ประสบการณในการทํางานนอ ย โดยการมพี ่ีพยาบาลพเี่ ล้ยี ง
2. รายการท่ีตองประเมินในแบบตรวจสอบรายการ หรือการเพมิ่ เวลาในการทบทวนการใชงานรูปแบบที่เฉพาะ
ผาตดั ปลอดภัย (Surgical safety checklist) มขี อ คาํ ถามที่ ในกลุมนี้
กาํ กวม ไมกระชับ บางขอเขาใจยาก ภาษาไทยไมสอดคลอ ง
กับภาษาอังกฤษ ตวั หนังสือมีขนาดเล็ก เนื้อหาและรายการ 4.3 ปรับรูปแบบคําใหส้นั กระชับและใชงานงา ย
ที่ตองดําเนินการมีหลายขอ และขอคําถามบางขอไม 4.4 เพ่ิมการใชรูปแบบตรวจสอบรายการผาตัด
กระจาง อาจทําใหมีการตีความตางกันได จึงทําใหผูใชงาน ปลอดภัย (Surgical safety checklist) อยางตอเน่ืองทั้ง
อาจไมอยากใชงานตามรูปแบบและอาจทําใหเกิดการ การผาตัดในเวลาราชการและนอกเวลาราชการ รวมไปถึง
ดาํ เนินการไมส มบรู ณ การผาตัดกรณีผาตัดฉกุ เฉินรวมดว ย
อภปิ รายผลงานวิจยั
3.6 ขอเสนอแนะการพัฒนารูปแบบตรวจสอบ สว นที่ 1 ผลการวิเคราะหส ภาพปญหา
รายการผา ตดั ปลอดภยั (Surgical safety checklist) จากผลการศึกษาวิเคราะหสภาพปญหาจะพบวา
หองผาตัดมักพบปญหาท่ีอาจเกิดขึ้นกับผูปวยได เชน
จากการประเมินผลการใชรูปแบบรายการผาตัด อุบัติการณเกี่ยวกับการผาตัดผิดคน การผาตัดผิดตําแหนง
ปลอดภัย พบวา มีประเด็นท่ีตองมีการปรับปรุง 3 ประเด็น การผาตัดผิดอวัยวะ การหลงลืมวัสดุไวในรางกายผูปวย
ดงั น้ี การบาดเจ็บจากการใชจ้ีไฟฟา และการติดเชื้อจากการ
ผาตัด ซึ่งผลจากการทบทวนวรรณกรรมและการสัมภาษณ
1. ดานเนื้อหา ควรมีการปรับรายการที่ตอง เชิงลึก สะทอนใหเห็นวาการทํางานในหองผาตัดมีความ
ตรวจสอบใหกระชับ โดยการเรียบเรียบประโยคท่ีงายตอ เส่ียงตอผูปวยดังกลาวขางตนจริง ซ่ึงเกิดจากสาเหตุท่ี
การสื่อสาร ใชภาษาที่กระชับ ไดใจความเพ่ิมมากขึ้น มีการ หลากหลายทั้งจากตัวทีมงาน ระบบการทํางาน และอื่น ๆ
เพิ่มชองในการใหเลือกตอบไดโดยไมตองกรอกขอความ ซ่ึงวิธีการที่จะชวยลดความผิดพลาดดังกลาวไดคือ การมี
เพอื่ ลดระยะเวลาการใชง าน รูปแบบการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical
safety checklist) ที่สรางขึ้นและออกแบบโดยองคการ
2. ดานการพัฒนารูปแบบ ควรเนนการพัฒนา อนามัยโลก เน่ืองจากรูปแบบการตรวจสอบรายการผาตัด
รูปแบบทใี่ ชงานไดงายมากขึน้ และมคี วามตอ เน่ืองในการใช ปลอดภัยดังกลาว ประกอบดวยการตรวจสอบ 3 ระยะ
งานอยางจริงจังและควรมีการพัฒนาอยางตอเน่ืองตอไป ไดแก Sign in, Time Out และ Sign out ซ่ึงทั้ง 3 ระยะ
อีกทั้งควรมีการทบทวนแนวทางการใชงานรูปแบบให น้ัน มรี ายการตรวจสอบท่ีสอดคลองกับบริบทการผาตัด จึง
เปน ไปในแนวทางเดียวกนั ทุกบทบาทในทีม ชวยลดอัตราอุบัติการณและความเส่ียงตาง ๆ ที่จะเกิด
ข้ึนกับผูปวยได สอดคลองกับการศึกษาของ Lindsay
3. ดานทัศนคติสวนบุคคล ควรเพิ่มใหทีมผาตัดทุก et.al13 และ Alex et.al.2 ที่พบวา แบบตรวจสอบรายการ
บทบาทเหน็ ความสาํ คัญของทั้ง 3 ระยะในรายการประเมิน ผาตัดปลอดภัย สามารถชวยลดอัตราอุบัติการณของ
เพ่ิมการมีสวนรวมของทุกบทบาทในหองผาตัด และปรับ เหตกุ ารณท ไ่ี มพ ึงประสงคจากการผาตัดไดถึง รอยละ 23.6
ทัศนคติของตนเองให“ตระหนัก ตั้งใจ ใสใจ” ในการใช และแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัยน้ีชวยลด
แบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety ภาวะแทรกซอนหลังการผาตัดได ดังน้ัน ผูวิจัยจึงไดนําเอา
checklist) รูปแบบการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical
safety checklist) มาใชเปนแนวทางในการออกแบบ
สว นท่ี 4 การปรบั ปรงุ รปู แบบ
จากการทดลองใชรูปแบบการโคช พบวา ควรมีการ
พัฒนาปรบั ปรุง ดงั นี้
4.1 การเพิ่มการมีสวนรวมของทีมแพทยในการมี
สวนรวมตามขั้นตอนการใชงานของรูปแบบตรวจสอบ
รายการผาตดั ปลอดภัย (Surgical safety checklist)

138

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal
เหตุการณไ มพึงประสงคจากการผาตัดได
รายการผาตัดปลอดภัยท่ีเหมาะสมกับบริบทของหองผาตัด
โรงพยาบาลสุรินทร 3.2 ความเปนไปไดในการนําไปใชของแบบ
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety
สวนท่ี 2 ผลการออกแบบและพฒั นารปู แบบ checklist)
ผลจากการทบทวนวรรณกรรมและการสัมภาษณ
เชิงลึก พบวา ควรมีการนําเอารูปแบบการตรวจสอบ ผลการประเมินความเปนไปไดในการนําไปใชของ
รายการผาตัดปลอดภัยของ WHO surgical safety แบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety
checklist มาพัฒนาใหเหมาะสมกับบริบทของหองผาตัด checklist) พบวา คาเฉลี่ย ความเปนไปไดในการนําไปใช
ซึ่งผูวิจัยไดออกแบบใหมีรายการตรวจสอบรายการผาตัด ของแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical
ปลอดภัยที่ประกอบดวยรายการตรวจสอบท้ัง 3 ระยะ safety checklist) มากท่ีสุดคือ แบบตรวจสอบน้ีชวยลด/
ไดแก Sign in/Time Out และ Sign out เน่ืองจาก แบบ ปองกนั ความเสย่ี งจากการผาตัดได และพบวา กลุมตัวอยาง
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย หรือ Surgical safety สวนใหญคิดเห็นวามีความเปนไปไดในการใชรูปแบบ
checklist เปนเครื่องมือท่ีชวยเพ่ิมประสิทธิภาพการ ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety
ติดตอ สอื่ สารระหวางบุคลากรทีมผาตัด เปนกระบวนการที่ checklist) ในระดับมาก รอยละ 70.2 เน่ืองจากแบบ
ชวยในการเตรยี มความพรอ มกอ นที่จะเริ่มการผาตัดและยัง ตรวจสอบรายการผาตดั ปลอดภัยนี้ชวยลดอุบัติการณผาตัด
ชวยใหบคุ ลากรเกดิ ความตระหนักในบทบาทและหนา ท่ีของ ผดิ คน ผิดขาง ผิดตาํ แหนงได 1517
ตนเองไดอ ีกดว ย ซง่ึ ผลลัพธที่เกิดข้นึ ตอ ผูรบั บรกิ ารคือความ
ปลอดภยั 14 3.3 อบุ ตั กิ ารณก ารเกิดความไมปลอดภัยกับผูปวย
สว นที่ 3 ผลการทดลองใชร ูปแบบ ทีเ่ ขา รับการผา ตัด
3.1 ความพึงพอใจในการใชแบบตรวจสอบ
รายการผา ตัดปลอดภัย (Surgical safety checklist) จากผลการใชรูปแบบแบบตรวจสอบรายการผาตัด
ผ ล ก า ร ป ร ะ เ มิ น ค ว า ม พึ ง พ อ ใ จ ใ น ก า ร ใ ช แ บ บ ปลอดภัย (Surgical safety checklist) พบวา ภายหลัง
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety การใชรูปแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical
checklist) พบวา คาเฉล่ียความพึงพอใจในเร่ือง แบบ safety checklist) ในหอ งผา ตดั โรงพยาบาลสุรนิ ทร ไมพบ
ตรวจสอบชวยลดการผาตัดผิดคน ผิดขางและผิดตําแหนง อัตราอุบัติการณเกี่ยวกับการผาตัดผิดคน การผาตัดผิด
ผาตัด มีคา เฉลยี่ มากที่สดุ และพบวา กลมุ ตัวอยางสวนใหญ ตําแหนง การผา ตดั ผิดอวยั วะ การหลงลืมวัสดุไวในรางกาย
มีความพึงพอใจในระดับมาก รอยละ 85.1 เน่ืองจาก ผูปว ย การบาดเจ็บจากการใชจี้ไฟฟา และไมพบการติดเช้ือ
รู ป แ บ บ ต ร ว จ ส อ บ ร า ย ก า ร ผ า ตั ด ป ล อ ด ภั ย มี ร า ย ก า ร ที่เกิดหลังจากการผาตัด เน่ืองจากแบบตรวจสอบรายการ
ตรวจสอบท่ีชวยลดการผาตัดผิดคน ผิดขาง ผิดตําแหนง ผาตัดปลอดภัย ชวยในการลดภาวะแทรกซอนจากการ
ผาตัดไดชัดเจน เชนมีคําถามวา “มีการทําเคร่ืองหมาย ผาตัด อัตราตายและอตั ราการติดเช้ือจากการผาตดั จากการ
ตําแหนงผาตัดหรือไม (Is the site marked?)” เปนตน ตรวจสอบรายการผาตัดชวง sign out และ ลดความเส่ียง
สอดคลองกับการศึกษาของ นงเยาว เกษตรภิบาลและ จากการผาตัดอ่ืนได9 สอดคลองกับการศึกษาของ klei
คณะ5 ทีศ่ กึ ษาการใชแ ละปฏบิ ัติตามแบบตรวจสอบรายการ et.al.18 ท่ีพบวา แบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัยน้ี
ผาตัดปลอดภัยขององคการอนามัยโลกในโรงพยาบาลรัฐ ลดอัตราตายจากการผาตัดได สอดคลองกับการศึกษาของ
และโรงพยาบาลเอกชนในประเทศไทย พบวา มีความพึง Lindsay et.al13 ท่ีพบวา แบบตรวจสอบรายการผาตัด
พอใจในภาพรวมของกลุมตัวอยางในการนําแบบตรวจสอบ ปลอดภัยน้ี สามารถชวยลดอัตราอุบัติการณของเหตุการณ
รายการผาตัดปลอดภัยมาใช อยูในระดับมาก โดยประเด็น ท่ีไมพึงประสงคไดถึงรอยละ 23.6 และสอดคลองกับ
ที่กลุมตัวอยางมีความพึงพอใจมาก 3 อันดับแรก คือ มี การศึกษาของ Alex et.al.2 ท่ีพบวา แบบตรวจสอบ
ประโยชนตอผูปวย มีประโยชนตอหนวยงาน และชวยลด รายการผาตัดปลอดภัยน้ีชวยลดภาวะแทรกซอนหลังการ
ผาตดั ได
139

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปท ี่ 28 ฉบับที่ 2 ประจําเดือน พฤษภาคม – สิงหาคม 2563

3.4 ปญหาอุปสรรคจากการใชแบบตรวจสอบ หรอื การเพมิ่ เวลาในการทบทวนการใชงานรูปแบบท่ีเฉพาะ
รายการผา ตัดปลอดภัย (Surgical safety checklist) ในกลุมน้ี สอดคลองกับการศึกษาของ Stephanie et.al.7
ท่ีพบวา ทีมมีสวนในการทําใหเกิดผลลัพธในทางท่ีดีในการ
จากผลการประเมินปญหาอุปสรรคจากการใชแบบ ใชงานแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย และยัง
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety สอดคลอ งกบั การศึกษาของวกี ุญญา ลือเลือ่ งและวิภาพร วร
checklist) พบปญหาและอุปสรรคใน 2 ประเด็นใหญๆ หาญ19 ท่ีพบวา การเพ่ิมพูนประสบการณรวมกับการสราง
ไดแก 1) ผูใชงานรูปแบบและตัวรูปแบบท่ีพัฒนาข้ึน ทั้งน้ี การรับรูในบทบาทของตนเองจึงจะชวยใหพยาบาลหอง
เนื่องจากผูใชงานระบบประกอบดวยบุคลากรหลายระดับ ผาตัดสามารถปฏิบัติสมรรถนะและบทบาทของตนเองได
ไดแก แพทยศัลยกรรม วิสัญญีพยาบาลและพยาบาลหอง อยางเต็มท่ี เกดิ ความมนั่ ใจและการมีสวนรวมในการทํางาน
ผาตัด จึงทําใหมีความสับสนในบทบาทของตนเองและขาด ท่ีเพ่ิมข้ึน และยังสอดคลองกับการศึกษาของ นงเยาว
ความรวมมือในการใชงานรูปแบบ โดยบุคลากรท่ีมีปญหา เกษตรภิบาลและคณะ5 ที่พบวา บางสวนในทีมผาตัดไมให
ในการใชงานไดแก แพทย วิสัญญีพยาบาลและพยาบาล ความรวมมอื โดยเฉพาะในระยะเริ่มตน การสื่อสารปญ หาไป
หองผาตัด ซึ่งดําเนินการแกไขโดยการประชุมพูดคุย ยังแพทยทําไดยาก และมีบุคลากรไมเพียงพอนอกจากนั้น
แลกเปลยี่ นถึงปญ หาและอปุ สรรคในการใชงานรวมกัน และ ยังควรมกี ารปรบั ปรุงแบบตรวจสอบรายการผา ตดั ปลอดภัย
2) เกิดจากรูปแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย โดย ในเร่ือง การปรับรูปแบบคําใหสั้น กระชับและใชงานงาย
พบปญหาในสว นของโครงสรางของแบบตรวจสอบรายการ เน่ืองจากรูปแบบรายการยังใชคําที่ไมเหมาะสม ซ่ึงหากมี
ผาตัดปลอดภยั ท้งั 3 ระยะ ท่ียงั พบขอบกพรองในการใชคํา การปรับการใชค าํ ท่เี หมาะสมจะชวยใหเกิดความสําเร็จจาก
ในการสื่อสารใหเกิดประสิทธิผลและประสิทธิภาพ ซึ่ง การใชร ปู แบบได
สอดคลองกับผลการประเมินความพึงพอใจในการใชงาน ขอเสนอแนะงานวจิ ยั และการนําไปใช
รูปแบบ ซ่ึงพบวา ความพึงพอใจในเร่ืองแบบตรวจสอบใช
งานงายและสะดวกมีคาเฉลี่ยของความพึงพอใจนอยที่สุด ควรมีศึกษาวิจัยในการพัฒนาระบบการเสริมสราง
ซึ่งผูวิจัยไดดําเนินการแกไขปรับปรุงการใชคําในสวนของ ความม่นั ใจใหก ับทีมผาตดั ในการใชต รวจสอบรายการผาตัด
ภาษาไทยทกี่ ระชบั เขาใจงาย และใสเครื่องหมายวงเล็บใน ปลอดภัย (Surgical safety checklist) มีการดําเนินการ
ขอความท่ีเปนภาษาอังกฤษ และใสสัญลักษณใหผูใชงาน วิจยั พัฒนาศกั ยภาพบุคลากรในการดําเนินการรายการที่ใช
มองเห็นชองท่ีจะบันทึกไดชัดเจนข้ึน ซึ่งผลการวิจัยนี้ยัง ในการตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety
สอดคลองกับการศึกษาของ Stephanie et.al.7 ท่ีพบวา checklist) ควบคูไปกับการนําใชรูปแบบ ใหการสนับสนุน
อุปสรรคท่ีสําคัญในการทําใหการใชงานแบบตรวจสอบ ทีมผา ตดั ในการใชร ูปแบบตรวจสอบรายการผาตดั ปลอดภัย
รายการผาตัดปลอดภัยไมประสบความสําเร็จคือ ทีมท่ีใช (Surgical safety checklist) อยางตอเน่ือง มีการจัดทํา
งานรปู แบบ และแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย เปนนโยบายปฏิบัติและประกาศใชอยางตอเน่ืองท้ังในเวลา
ราชการและนอกเวลาราชการตอไป และสนับสนุนและ
สวนที่ 4 ผลการประเมินผลและการปรับปรุง สงเสริมใหพ ยาบาลจบใหมไดพัฒนาศักยภาพในการทํางาน
รปู แบบ ของตนเอง เพื่อใหสามารถใชรูปแบบตรวจสอบรายการ
ผาตัดปลอดภัย (Surgical safety checklist) ไดอยาง
จากการทดลองใชรูปแบบ พบวา ควรมีการพัฒนา ม่นั ใจตอไป
ปรบั ปรงุ ไดแ ก การเพ่ิมการมีสวนรวมของทีมแพทยในการ
มีสวนรวมตามขั้นตอนการใชงานของรูปแบบตรวจสอบ
รายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety checklist) การ
เพิ่มความมั่นใจใหกับพยาบาลในการใชงานรูปแบบ
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย (Surgical safety
checklist) เนื่องจากพยาบาลที่เขามาปฏิบัติงานใหม
ประสบการณในการทาํ งานนอ ย โดยการมพี พ่ี ยาบาลพ่ีเลยี้ ง

140

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal
เอกสารอา งอิง 8. Christofer R, Gerd J, Per O, Kristina A, Per
Larsson. Complication with the WHO Surgical
1 . Weiser G, Regenbogen E, Thompson D, Safety Checklist: deviations and possible improve
Haynes B, Lipsitz R, Berry, William R, et al. An esti ments. International Journal for Quality in Health
mate of the global volume of surgery: a modeling care 2013;25(2):182187.
strategy based on available data. The Lancet. 9 . Bergs J, Johan H, Jean D. Systemetic
2008;372(9633):87176. review and metaanalysis of the effect of the
World Health Organization surgical safety checklist
2 . Alex H, Thomas W, Wilium B, Stuart L, on postoperative complication. British Journal of
AbdelHadi B, E Patchen Dellinger, et al. Change Surgery 2014;101(3):150158.
in safety attitude and relationship to decrease 10 . Bertalanffy V. General System Theory:
postoperative morbidity and mortality following Foundations, Development, Applications. New
implementation of a checklistbase surgical safety York: George Braziller; 1968.
intervention. BMJ Qual Saf 2011;20(1):102107. 11. World Health Organization. WHO Surgical Safe
ty Checklist [Internet]. Geneva:WHO; 2009 [cited
3. งานเวชระเบียนและสถิติ โรงพยาบาลสุรินทร. 2015 August 13] Available from: https://www.
สถิติการผาตัด ป 2559. สุรินทร: โรงพยาบาลสุรินทร; who.int/patientsafety/safesurgery/checklist/en/
2559. 12. ขนษิ ฐา แชม ไล. การพัฒนาและประเมินผลแนว
ปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลในการจัดการความปวดจากหัตถการใน
4. ณัฐพงษ โลกธรรมรักษ. Collective review ผูปวยวิกฤติทางศัลยกรรมโรงพยาบาลสงขลานครินทร.
Surgical Patient Safety. สงขลา: ภาควิชาศัลยศาสตร [วทิ ยานิพนธ] . สงขลา:มหาวทิ ยาลยั สงขลานครินทร; 2556.
โรงพยาบาลสงขลานครนิ ทร; 2558. 13. Lindsay B, Cynthia R, Laura S, David S.
ThirtyDay Outcome Support Implementation of
5. นงเยาว เกษตรภิบาล, ยอดย่ิง ปญจสวัสด์ิวงศ, the Surgical Safety Checklist. American college of
จิตตาภรณ จิตรีเช้ือ, นเรนทร โชติรสนิรมิตร, สมใจ ศิระ surgeon 2012;215(6).766776.
กมล, ปาริชาติ ภัควิภาส. การใชและการปฏิบัติตามแบบ 14. คณะพยาบาลศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม.
ตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัยขององคการอนามัยโลก ถอดบทเรียนการนําแบบตรวจสอบรายการผาตัดปลอดภัย
ในโรงพยาบาลของรัฐและเอกชนในประเทศไทย เพ่ือการ มาใชในประเทศไทย. เชียงใหม: มหาวิทยาลัยเชียงใหม;
พัฒนาคุณภาพและความปลอดภัยของผูปวยที่ไดรับการ 2558.
ผ า ตั ด . เ ชี ย ง ใ ห ม : ค ณ ะ พ ย า บ า ล ศ า ส ต ร 15. ราตรี แฉลมภักดี, อําไพย ขอพ่ึง, ศรีไพร หมอ
มหาวิทยาลยั เชียงใหม; 2558. นวด. ผาตัดม่ันใจ ปลอดภัย เมื่อใช Surgical safety
Checklist. ว.วชิ าการ รพศ/รพท 2557;16(3):199206.
6. ลักษณา จันทราโยธาการ, พรธิดา ชื่นบาน. การ 16. อําพร อนุพงษภิชาติ. Surgical safety check
ปรับปรุงแนวทางเพื่อใชในการตรวจสอบความถูกตองของ list. [อนิ เทอรเ นต็ ]. 2556 [เขาถึงเมื่อ 13 มกราคม 2561]
ผูปวยผาตัดโดยการทบทวนวรรณกรรมและใชเทคนิค Fo เ ข า ถึ ง ไ ด จ า ก : http://www.cbh.moph.go.th/app/
cus group หองผาตัดโรงพยาบาลแพร. Journal of the intranet/files/km/1390202291_
Phrae Hospital 2557;22(1):5767.

7 . Stephanie R, Nick S, Krishna S, Erik M,
Shantanu R, Jochem C. A Qualitative Evaluation of
the Barriers and Facilitators Toward Implementa
tion of the WHO Surgical Safety Checklist Across
Hospitals in England. Annals of Surgery 2014; 111.

141

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปท ี่ 28 ฉบบั ท่ี 2 ประจาํ เดอื น พฤษภาคม – สิงหาคม 2563
17. สุภัทราพงษ พิลาดิษฐ. การบริหารความเส่ียง

เพ่ือปองกันการผาตัด ผิดคน ผิดอวัยวะ ผิดตําแหนง ของ
หองผาตัดโรงพยาบาลบึงกาฬ. ว.เครือขายวิทยาลัย
พยาบาลและการสาธารณสขุ ภาคใต 2558; 2(2):6684.

1 8 . Klei A, Hoff G, Aarnhem E, Simmerma
cher K, Regli P, Kappen H. Effect of the Introduc
tion of the WHO “Surgical Safety Checklist” on In
Hospital Mortality. Annals of Surgery 2012;255
(1):4449.

19. วีกุญญา ลือเลื่อง, วิภาพร วรหาญ. ปจจัยท่ีมี
อิทธิพลตอการปฏิบัติงานตามบทบาทของพยาบาลวิชาชีพ
หองผาตัด โรงพยาบาลศูนย ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ.
การประชุมเสนอผลงานวิจัยระดับบัณฑิตศึกษา ครั้งท่ี 13;
วันที่ 17 กุมภาพันธ 2555; มหาวิทยาลัยขอนแกน .

รบั ตนฉบบั : 9 กรกฎาคม 2562, ไดร บั บทความปรบั ปรงุ : 27 เมษายน 2563, รับลงตีพิมพ: 4 พฤษภาคม 2563
142

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปท่ี 28 ฉบับที่ 2 ประจาํ เดือน พฤษภาคม – สงิ หาคม 2563

การพฒั นาแนวปฏบิ ตั ิทางคลนิ กิ เพ่ือการพยาบาลดมยาสลบผูปวยเดก็ อายุ 015 ป ภายใตก ารตรวจดว ย
คล่ืนแมเ หลก็ ไฟฟา โรงพยาบาลอุดรธานี
นันทน ภัส เนยี มแสงทวีแสง, พย.บ. พยาบาลวิชาชีพชํานาญการ, กลมุ งานการพยาบาลวสิ ญั ญี โรงพยาบาลอุดรธานี

บทคัดยอ
การสงผูปวยเขารับการระงับความรูสึกเพื่อตรวจดวยคล่ืนแมเหล็กไฟฟา (magnetic resonance imaging; MRI)
เปนบริการใหม การดูแลผูปวยดานการพยาบาลยังไมมีแนวปฏิบัติชัดเจน สําหรับการเตรียมผูปวย อาจเกิดความเสี่ยง
โดยเฉพาะการดมยาสลบผูปวยเด็กและ ญาติเกิดความกลัว ความวิตกกังวล การวิจัยน้ีเปนการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action
research) มีวัตถุประสงคเพ่ือศึกษาความเหมาะสม ความเปนไปไดรวมถึงผลลัพธของการใชแนวปฏิบัติท่ีถูกพัฒนาขึ้นใน
โรงพยาบาลอดุ รธานี ดาํ เนินการระหวางเดือนเมษายนถึงเดือนสิงหาคม 2562 โดยยึดแนวคิดการพัฒนาคุณภาพทางคลินิก
7 ข้ันตอน ไดแก กาํ หนดประเดน็ ปญ หา กาํ หนดทีมพัฒนา วตั ถปุ ระสงคขอบเขตและผลลัพธ สืบคนและประเมินคุณคาของ
หลกั ฐาน ยกรางแนวปฏิบัติ การตรวจสอบจากผูเช่ียวชาญและปรับรวมกับทีมพัฒนา และการนําไปทดลองใชจริง คัดเลือก
กลุมตัวอยางโดยวิธีสุมแบบเจาะจง โดยการจัดเก็บขอมูลจาก 3 กลุมดังนี้ 1) ทีมบุคลากร ไดแก วิสัญญีพยาบาล 30 คน
พยาบาลหอผูปวยเด็ก (หอสามัญ และหอวิกฤต)ิ 30 คน เจาหนา ทีศ่ ูนย MRI 8 คน เจา หนา ทศี่ ูนยเปล 20 คน รวม 88 คน
2) ผูปวยเดก็ อายุ 015 ป ท่ีไดรับการดมยาสลบเพื่อเขาตรวจ MRI จํานวน 44 คน 3) ญาติผูปวยเด็กกลุมดังกลาว 44 คน
การศกึ ษาน้ไี ดเกบ็ ขอ มลู ผปู วยเด็กจากใบบันทึกการดมยาสลบ ในกลุมผูปฏิบัติใหตอบแบบสอบถามกิจกรรมการปฏิบัติทาง
คลินิก แบบประเมินการใชแนวปฏิบัติที่ผูวิจัยพัฒนาขึ้น ซึ่งจัดเก็บเปน 3 ระยะตามการดูแลดมยาสลบ คือ ระยะกอน
ระหวางและหลังการดมยาสลบและแบบสอบถามความพึงพอใจในกลุมผูปฏิบัติ 4 ดาน (ความสะดวก ความครอบคลุม
ความรวดเร็ว และผลลัพธต อผปู วย) กลมุ ญาติผปู วยตอบแบบสอบถามความพึงพอใจ วเิ คราะหขอ มูลโดยใชส ถิตเิ ชิงพรรณนา
ไดแก ความถ่ี รอยละ คา เฉลยี่ สว นเบี่ยงเบนมาตรฐาน
ผลการวิจัย พบวาแนวทางปฏิบัติที่พัฒนาขึ้นนี้สามารถปฏิบัติไดจริงเกินรอยละ 95 มีความเหมาะสม สะดวก
ครอบคลุมและรวดเรว็ ผลลพั ธจากการดมยาสลบไมพบอัตราตาย มีภาวะแทรกซอนลดลงในเรื่อง ออกซิเจนในเลือดตํ่า ทอ
ชวยหายใจเล่ือนหลดุ การเกรง็ ของหลอดลม แตพ บวา มีภาวะความดันโลหติ ต่าํ และหัวใจเตนชาเพ่ิมข้ึน คาดวาเน่ืองจากการ
เฝาระวงั ทม่ี ากขนึ้ และดานความพึงพอใจพบวา กลุมผปู ฏบิ ัตมิ ีความพึงพอใจอยใู นระดับมากท้ัง 4 ดาน (x̄ 4.06, 4.07, 4.01
และ 4.08 ตามลาํ ดบั ) กลุม ญาตผิ ปู ว ยมคี วามพึงพอใจอยใู นระดับมากท่สี ดุ (x̄ 4.69 S.D. 0.42)
แนวทางปฏิบัติที่พัฒนาขึ้นนี้สามารถปฏิบัติไดจริง มีความเหมาะสม สะดวก ครอบคลุมและรวดเร็ว ควรแกการ
พัฒนา และเผยแพรตอไปในผูปฏิบัติในหอผูปวยผูใหญหรือผูท่ีสนใจเพื่อใหการปฏิบัติเปนไปในทิศทางเดียวกันเพื่อความ
ปลอดภัยของผูป ว ย
คาํ สาํ คญั : การพฒั นาแนวปฏิบตั ทิ างคลนิ กิ , การตรวจดวยคลนื่ แมเหลก็ ไฟฟา , การพยาบาลดมยาสลบ, ผปู วยเดก็

Corresponding author: นนั ทนภสั เนยี มแสงทวีแสง โทรศพั ท 0948264916 Email: [email protected]
กลมุ งานการพยาบาลวสิ ญั ญี โรงพยาบาลอดุ รธานี 33 ถ.เพาะนยิ ม ต.หมากแขง อ.เมือง จ.อุดรธานี 41000
143

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

Development of Clinical Guidelines for Nurse Anesthetist in General Anesthesia, Children Aged
015 Years Undergoing MRI, Udonthani Hospital
Nunnapat Niemsangtaveesang, RN. Anesthetic Department, Udonthani Hospital

Abstract
The practice of anesthetized patients undergoing Magnetic Resonance Imaging (MRI) is a new
service. Nursing care practitioners do not have the efficient guidance for the preparation of pediatric
patients that may be at risk of the complication, relative’s fears, anxiety, especially in pediatric
anesthesia. The objectives of this action research aimed to identify and evaluate the suitability,
possibility and the implementation of the developed clinical practice guidelines for anesthesist nurses,
Udonthani hospital during April to August 2019. This study had based on concepts of clinical quality
development 7 steps of practices, which were setting issues, team of developer, objectives setting with
scope and results, evidence investigating and evaluating, the draft clinical practice guidelines (CPG),
expert’s opinion/ comments and the last, implementation. Purposive sampling was done for 88
practitioners (30 anesthesist nurses, 30 pediatric ward nurses, 8 MRI personnel and 20 hospital porters),
44 of 015 year old patients and 44 of their parents. Tools were questionnaire about clinical activity
assessment form and CPG assessment form, both questionnaires were divided into three phases; before,
during and after the general anesthesia. Satisfaction questionnaires for both practitioners and relatives
were collected. The Children data were collected from anesthesia sheets. Data were analysed by
descriptive statistics; frequency, percentage, mean and standard deviation.
The results found that 95% of the developed guidelines could be done with speedily, suitable,
convenient and comprehensive. Outcomes showed that no death/complications i.e oxygendesaturation,
endotracheal tube displacement but more hypotension and bradycardia were found. Satisfaction
revealed that high level in the practitioner and very high level in relatives group. Introduced guideline to
other practitioners/ wards for the benefit and safety of patient care was suggested.
Key words: development of clinical practice guidelines, MRI, Child general anesthesia.

144

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอุดรธานี ปท่ี 28 ฉบบั ที่ 2 ประจําเดือน พฤษภาคม – สิงหาคม 2563
ทําการตรวจดว ยคล่ืนแมเหล็กไฟฟาแบบไมพักคางคืน และ
บทนาํ ดแู ลจนกระท่งั กลับบา นไดปลอดภัย
เทคโนโลยีการตรวจหาความผิดปกติของอวัยวะ
โรงพยาบาลอุดรธานีเปนโรงพยาบาลระดับตติยภูมิ
ตางๆ ภายในรางกายมนุษยดวยคลื่นแมเหล็กไฟฟา เปดใหบริการผูปวยในเขตสุขภาพที่ 8 รวมถึงเขตใกลเคียง
(magnetic resonance imaging, MRI) ทําใหการรักษามี รับบริการตรวจวินิจฉัยดวยคล่ืนแมเหล็กไฟฟาแบบใช
ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ ม า ก ขึ้ น จ า ก ผ ล ก า ร ต ร ว จ ท่ี ช ว ย ใ ห ก า ร หรือไมใชยากลอมประสาทโดยแพทยเจาของไขหรือโดย
วินิจฉัยโรคมีความแมนยํามากข้ึน MRIเปนวิธีตรวจที่ไมเจ็บ รังสแี พทยแ ละแบบใชการดมยาสลบโดยวิสัญญแี พทย6 งาน
แตตองอดทนตอการนอนในที่แคบและเสียงดังจากการ บริการวิสัญญีเริ่มใหบริการดมยาสลบเดือนธันวาคม 2560
ทํางานของเครื่องMRIเปน ระยะเวลานาน13 การใชยากลอม ท่ีหองตรวจ MRI อาคารเช่ียวชาญโรงพยาบาลอุดรธานี มี
ประสาทชวยในขณะตรวจอาจไมสามารถทําสําเร็จไดทุก กําหนดบรกิ ารสปั ดาหล ะ 1ครัง้ เฉพาะผูปวยแบบไมเรงดวน
ราย46 จึงตอ งมกี ารเพมิ่ ขนาดของยาขึ้นทําใหเ กิดความเส่ยี ง จํานวน 34 รายในเวลาราชการ จากขอมูลระหวางเดือน
ตอหลายระบบของรางกาย เชนทางเดินหายใจ การ ธันวาคม 2560 ถึงเดือนพฤศจิกายน 2561 พบวาเปน
ไหลเวียนเลือด โดยเฉพาะในกลุมผูปวยเด็ก7 จึงตองเขาใจ ผูปวยเด็ก 112 ราย มากกวาผูใหญ (รอยละ 80) พบวาใน
ขอแตกตางทางกายวภิ าค สรีรวทิ ยา และเภสัชวิทยาเพราะ การปฏิบัติงานนั้น ผูปฏิบัติท่ีเก่ียวของ ไดแก วิสัญญี
เด็กไมใชสวนยอของผูใหญ810 การดมยาสลบผูปวยมี พยาบาล พยาบาลหอผูปวย เจาหนาที่ศูนย MRI และ
ข้ันตอนการปฏิบัติ 3 ระยะคือระยะกอน ระหวางและหลัง เจาหนาท่ีศูนยเปล ยังไมมีแนวทางปฏิบัติท่ีชัดเจนในการ
ดมยาสลบซึ่งทุกระยะมีความสําคัญท่ีตองตระหนักตอ เตรยี มความพรอ มเรื่องการสง ผูป วยทํา MRI ปญ หาท่ีพบคือ
บทบาทความรับผิดชอบในงานของตน การดมยาสลบท่ีจะ ความไมชัดเจนของการสงตรวจเลือดทางหองปฏิบัติการ
ทําใหการตรวจสําเร็จดวยดีจําเปนตองมีการเตรียมผูปวย และภาพถายรังสีทรวงอก (chest Xray; CXR) จากแพทย
กอนการดมยาสลบรวมถึงเครื่องมืออุปกรณและยาตางๆ ที่ เจาของไขและวิสัญญีแพทย การงดน้ําอาหาร การสง
จําเปนใหพรอมการดมยาสลบในผูปวยเพ่ือตรวจ MRI เปน ปรกึ ษาวสิ ญั ญแี พทย ผูปว ยไมไดรบั การเย่ยี ม 1 วนั กอ นการ
การดมยาสลบนอกสถานท่ี ที่มีความแตกตางจากการดม ตรวจ MRI การเล่ือนคิวตรวจจากความไมพรอมของผูปวย
ยา สลบใน ห องผาตัดท่ัว ไ ป ที่ตองมี ทักษะความ รู การส่ือสารท่ียังไมชัดเจนระหวางผูปฏิบัติ ความลาชาของ
ประสบการณ ความรอบคอบจากผปู ฏิบตั ทิ ีม่ ีสวนเก่ยี วขอ ง5 การรับสงผูปวย และความเครียดวิตกกังวลของญาติ6
มีความยุงยากในการบริหารจัดการเนื่องจากขาดความ ปญหาเหลาน้ีสงผลใหการเตรียมผูปวยกอนดมยาสลบไม
พรอมและความชัดเจนในทุกดาน เม่ือเทียบกับการดม ชัดเจน เม่ือตองมาดมยาสลบผนวกกับโรคท่ีเปนเหตุใหตอง
ยาสลบท่ัวไปในหองผา ตดั เชน ผปู วย บคุ ลากร ความพรอ ม มาทําการตรวจ ทําใหเกิดภาวะแทรกซอน คือ ทอชวย
ของผูรวมปฏิบตั ิ การเตรียมเครอ่ื งมอื อุปกรณสําหรับใชงาน หายใจเลื่อนหลุด 1 ราย ภาวะออกซิเจนในเลือดต่ํา (นอย
ตองเขากันได(compatible) กับเคร่ือง MRI เน่ืองจาก กวา 90%) เกิดข้ึน 2 รายในขณะนําสง (เกิดจากภาวะ
ภายในหองตรวจ MRI มีแมเหล็กแรงสูงตลอดเวลาซึ่งมีผล หลอดลมเกร็งหดรัดตัวหลังถอดทอชวยหายใจ 1 ราย)
ตอการทํางานของเคร่ืองที่ไวตอแมเหล็ก2,1112 เวชภัณฑยา ภาวะความดันโลหิตต่ํา 12 ราย คิดเปน รอ ยละ 13.39 ญาติ
ที่จําเปนตองเตรียมใหพรอมใช สถานที่ในการดูแลผูปวย มีความวิตกกังวลมากในการเฝารอถึงความปลอดภัย
หลังดมยาสลบ และการชวยลดความวิตกกังวลของ โดยเฉพาะกลมุ ท่ียงั ไมมีประสบการณข องการตรวจหรอื ตอ ง
ญาติ10,13 นอกจากนี้ยังพบขอมูลภาวะแทรกซอนในกลุม มาตรวจซาํ้ เพ่อื ติดตามผลการรักษา นอกจากน้ยี ังพบปญหา
ผูปวยเด็กที่เปนกลุมความเสี่ยงสูง45,9 การเฝาระวังผูปวย หลังการดมยาสลบ เมื่อครบระยะเวลาพักฟนและสงผูปวย
(monitoring) ขณะดมยาสลบ รวมถึงระยะการดูแลผูปวย กลับหอผูปวย มีความลาชาและระยะการรอคอยไมชัดเจน
หลังการดมยาสลบนอกสถานที่นั้น จัดเปนความเส่ียงตอ จงึ เพม่ิ ความกังวลใหก ับญาติผูปว ย
ความปลอดภัยของผูปวยอยางหน่ึง หากผูดูแลขาดความ
ตระหนักรู1 การปฏิบัติกิจกรรมเริ่มจากขั้นตอนการรับนัด เนือ่ งดวยผูวิจัยเปนวิสัญญีพยาบาลซึ่งตระหนักและ
ผูปว ย นัดวันเพื่อนอนโรงพยาบาล ซึ่งโรงพยาบาลบางแหง เห็นความสําคัญของปญหาดังกลาว จึงตองการพัฒนาแนว
145

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

ปฏิบตั ิทางคลินิกเพ่ือการพยาบาลดมยาสลบผูปวยเด็กอายุ 4. เด็ก และ/หรือ ผูปกครอง เต็มใจเขารวมใน
015 ปภ ายใตการตรวจดว ยคลื่นแมเ หล็กไฟฟาโรงพยาบาล โครงการวิจัย (ข้ึนกับกรณีการขอคาํ ยนิ ยอม)
อุดรธานี เพอ่ื ใหผูป ฏิบัติที่เกี่ยวของกับการดมยาสลบผูปวย การคาํ นวณกลมุ ตัวอยางเดก็ ใชสูตร
เดก็ ทํา MRI มีแนวทางการปฏิบัติในทิศทางท่ีชัดเจนเกิดผล Z2P(1P)
ลพั ธทด่ี ที ง้ั ตอผูใหบ ริการและผูรับบริการ N= e2
วัตถปุ ระสงคข องการวิจัย
Z มคี า 1.96 ท่รี ะดับความเชื่อมน่ั 95%
1. เพือ่ พฒั นาแนวปฏิบตั ิทางคลนิ กิ เพ่ือการพยาบาล P คอื อุบตั ิการณท ่ียอมใหเกดิ 3%
ดมยาสลบผปู ว ยเด็กอายุ 015 ปภายใตก ารตรวจดวย e คือ ขนาดความคลาดเคล่ือนท่ียอมใหเกิดไดจาก
คล่ืนแมเ หลก็ ไฟฟา การทดลอง กําหนดใหม ีคา 0.05
ประโยชนท่ีคาดวาจะไดร ับ แทนคาตามสตู ร ไดก ลมุ ตวั อยาง 44 คน
II. พอ / แม/ ผปู กครอง ของผูปว ยเด็ก
1. ไดแนวปฏิบัติทางคลินิกเพ่ือการพยาบาลดม เปนพอ/ แม/ ผูปกครองของผูปวยเด็กที่เขาเกณฑคัดเขา
ยาสลบผูปวยเด็กอายุ 015 ปภายใตการตรวจดวยคล่ืน และสมัครใจเขารวมการวิจัย โดยสัดสวน เด็ก 1 คนตอ
แมเ หลก็ ไฟฟา ญาติ 1 คน ไดก ลมุ ตวั อยา ง 44 คน
III. บคุ ลากร
2. ผปู ว ยเดก็ ทาํ MRI ปลอดภยั เกดิ ภาวะแทรกซอน คัดเลือกในสัดสวน เด็กและผูปกครอง 1 คน ตอ
ลดลงหลังการใชแ นวปฏิบตั ฯิ บคุ ลากร 1 คน ไดก ลุมตัวอยา ง 88 คน จาก 4 กลุม
1. วิสัญญีพยาบาล คัดเลือกจากวิสัญญีพยาบาลทุก
3. ผใู หบ รกิ ารและผรู บั บรกิ ารเกิดความพงึ พอใจ คนทม่ี ีประสบการณมากกวา 5 ป ไดกลุม ตวั อยา ง 30 คน
รูปแบบวธิ ดี าํ เนนิ การวจิ ยั 2. พยาบาลหอผูปวยเด็ก คัดเลือกจากพยาบาล
วิชาชีพทุกคน จากหอผูปวยเด็ก( 3 หอสามัญ 1 NICU 1
การศึกษาเชิงปฏบิ ตั กิ าร (Action Research) PICU) ไดกลมุ ตัวอยาง 30 คน
ประชากรและกลุมตวั อยาง 3. เจาหนาท่ีหอง MRI คัดเลือกจากเจาหนาท่ีหอง
MRI ทุกคน ไดก ลุม ตวั อยาง 8 คน
ประชากรเปนผูปวยเด็กท่ีตองตรวจ MRI และ 4. เจาหนาท่ีศูนยเปล คัดเลือกจากเจาหนาที่เปลที่
ผูปกครอง/ญาติของผูปวยเด็ก และ บุคลากรโรงพยาบาล ไดข้ึนเวรเชาทุกคนท่ีมีประสบการณมากกวา 1 ป ไดกลุม
อุดรธานีที่มีสวนเก่ียวของกับการตรวจ MRI ในผูปวยเด็ก ตัวอยาง 20 คน (เน่ืองจากทําการตรวจ MRI ผูปวยเด็กที่
ทีม่ ารับบรกิ ารในชว งเดือนเมษายน ถงึ สงิ หาคม 2562 ตอ งดมยาสลบในชว งเวรเชา)
ระยะเวลาดําเนินการและสถานท่ี เดือนเมษายน
กลุมตัวอยาง มี 3 กลุม คัดเลือกโดยวิธีสุมแบบ ถงึ สงิ หาคม 2562 ท่ีโรงพยาบาลอุดรธานี
เจาะจง (purposive sampling)
วิธดี าํ เนินการวิจัย
เกณฑคัดเขา การวิจัยนี้เปนการศึกษาเชิงปฏิบัติการ (Action
I. ผูปวยเด็ก
1. ผูปวยเด็ก อายุ 0 15 ป ท่ีตองไดรับการตรวจ Research) กลุมตัวอยาง ไดแกผูปฏิบัติงานท่ีเกี่ยวของ
MRI ในลักษณะ elective case ผานการรับคําปรึกษา กับการตรวจดวยคลื่นแมเหล็กไฟฟาจํานวน 88 คน
(consult) ทุกรายท่ีนอนในโรงพยาบาลอุดรธานี (เปน ประกอบดวยวิสัญญีพยาบาล พยาบาล หอผูปวย
ผูปวยใน) กอนเขารับการตรวจ และงดน้ํางดอาหารตาม เจาหนาท่ีศูนย MRI และเจาหนาที่ศูนยเปล กลุมผูปวย
แพทยกาํ หนด เด็กมีอายุ 015 ป 44 คน และกลุมญาติผูปวย 44 คน
2. มี ค า ASA physical status 13 (American ทําการศึกษาในโรงพยาบาลอุดรธานี ระหวางเดือน
Society of Anesthesiologists Physical Status classi
fication; ASA)
3. ไมอยูในเกณฑงดตรวจ หรือมีขอหามของการทํา
MRI

146

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอุดรธานี ปที่ 28 ฉบบั ที่ 2 ประจําเดือน พฤษภาคม – สงิ หาคม 2563

เมษายนสิงหาคม 2562 โดยใชแนวคิดการพัฒนาคุณภาพ เรื่อง46 และนําขอมูลจากการศึกษาคนความาสรุป
ทางคลินิกที่เกิดจากการทบทวนวรรณกรรมจากหลาย สงั เคราะห
สถาบันทั้งในและตางประเทศ1416 และรูปแบบการสืบคน
ขอมูลอยางเปนระบบเพ่ือสรุปความรูเชิงประจักษในการ 5) ทําการยกรางแนวปฏิบัติหลังการนําขอมูลจาก
นํามาพั ฒน าแ น วปฏิ บัติ(evidencebased practice การศึกษาคนความาสรุปแลวทําแนวปฏิบัติทางคลินิกเพื่อ
model)โดยระบุความนาเช่ือถือของหลักฐานตามความ การพยาบาลดมยาสลบผูปวยเด็กทเ่ี ขารับการตรวจ MRI
เหมาะสมของเน้ือหาท่ีจะนํามาใชพัฒนาแนวปฏิบัติใน
หนวยงานตามระดับคุณภาพของหลักฐานและนํามา 6) การตรวจสอบจากผูเช่ียวชาญโดยนํารางแนว
ทบทวนตามเกณฑปฏบิ ตั ิมาตรฐานของราชวิทยาลัยวิสัญญี ปฏิบัติฯน้ีเสนอผูเช่ียวชาญประจําโรงพยาบาลอุดรธานี 5
แพทยแ หง ประเทศไทยและมาตรฐานการพยาบาลจากสภา คน ประกอบดวยวิสัญญีแพทย 1 คน กุมารแพทย 1 คน
การพยาบาล1718 ซึง่ แนวคดิ การพฒั นาคุณภาพทางคลินิก14 รังสแี พทย 1 คน วิสัญญีพยาบาล 1 คน พยาบาลหอผูปวย
มี 7 ขัน้ ตอนโดยแตล ะขัน้ ตอนมรี ายละเอยี ดดังน้ี 1 คนและนาํ รางแนวปฏิบัติมาปรบั รว มกบั ทมี พัฒนากอน

1) กําหนดประเด็นปญหาที่ตองการแกไขและ 7) การทดลองใชแนวปฏิบัติ นําไปทดลองใชกับผู
ผลกระทบตอผูรับบริการ การตั้งตัวช้ีวัดของการเกิด ปฏิบตั ทิ เ่ี ก่ียวขอ งในการดมยาสลบผปู วยเด็กทม่ี าตรวจ MRI
ภาวะแทรกซอนในการทําการตรวจจาก การระดมสมอง (88 คน) ผูปวยเด็ก (44 คน)และญาติผูปวย (44 คน) โดย
รวมกันกับสหวิชาชีพที่เกี่ยวของพบวาการปฏิบัติการ เกบ็ ขอ มลู ระหวา งเดือนเมษายนถงึ เดอื นสงิ หาคม 2562
พยาบาลดมยาสลบผูปวยเด็กเพื่อทําMRIยังไมเปนแนวทาง เครอ่ื งมือท่ีใชใ นการศึกษา
เดียวกัน เกิดผลลัพธตอความวิตกกังวลของญาติรวมถึง
ผูปฏิบัติงานและพบการเกิดภาวะแทรกซอนจากการดม 1. การเก็บรวบรวมขอมูล ไดแกแบบบันทึกขอมูล
ยาสลบ ทั่วไป ประกอบดว ย เพศ อายุ ประสบการณก ารทาํ งานของ
ผูปฏิบัติ และวฒุ กิ ารศกึ ษา
2 ) กํ า ห น ด ที ม พั ฒ น า แ ต ง ต้ั ง ค ณ ะ ทํ า ง า น
ประกอบดวยวิสัญญีแพทย กุมารแพทย รังสีแพทย 2. แบบสอบถามกิจกรรมการปฏิบัติทางคลินิก
พยาบาลวิสัญญี พยาบาลหอผูปวย เจาหนาท่ีศูนย MRI สาํ หรับผูป ฏบิ ัตทิ ่เี กีย่ วของครบทุกระยะในการพยาบาลดแู ล
และเจาหนาที่ศูนยเปล เพ่ือสรางทีมในการพัฒนาแนว ผูปวย แบงเปน 3 ระยะคือ ระยะกอน ระหวางและหลังให
ปฏิบัติรว มกนั การพยาบาลดมยาสลบ โดยใชการประเมินแบบตรวจสอบ
รายการ 3 ตัวเลือกคือ ปฏิบัติ ปฏิบัติบางสวน และไม
3) กําหนดวัตถุประสงคข อบเขตและผลลพั ธเ พ่ือการ ปฏบิ ตั ิ
เกดิ ทิศทางตอการปฏบิ ตั ใิ หเ ปน รปู ธรรมไดผ ลลพั ธท่ีดี
3. แบบประเมินการใชแนวปฏิบัติที่ผูทําการวิจัย
4) การสืบคนหาขอมูลและประเมินคุณคาของ พัฒนาข้นึ โดยมีแนวทางปฏิบัติทางคลินิกเพื่อการพยาบาล
หลักฐาน(evidence) โดยการทบทวนหลักฐานความรูเชิง ดมยาสลบ 3 ระยะสําหรับผูปฏิบัติท่ีเก่ียวของในการดูแล
ประจักษเก่ียวกับการจัดการดูแลเพ่ือการพยาบาลดม ผูปวยครบทุกระยะของการปฏิบัติประเมินโดยใช 3
ยาสลบครบทุกระยะใหสอดคลองกับบริบทและปญหาของ ตวั เลอื กคือ ปฏิบัติ ปฏิบัติบางสว น และไมป ฏบิ ตั ิ
หนวยงาน เชนการปฏิบัติจากสมาคมวิสัญญีแพทยแหง
อเมริกา ราชวิทยาลัยวิสัญญีแพทยแหงประเทศไทย 4. แบบบันทึกขอมูลผูปวยเด็กจากใบบันทึกการดม
มาตรฐานการพยาบาล ตําราวิสัญญีวิทยาการสืบคนขอมูล ยาสลบ ประกอบดวย เพศ อายุ ระดับความเส่ียงของการ
สารสน เทศทางอิน เตอรเน็ต และการสืบคน จาก ดมยาสลบ (ASA Physical Status Class) ระยะเวลาการ
เอกสารอา งองิ จากผลการสืบคนพบงานวจิ ัยตามเกณฑการ ดมยาสลบ ภาวะแทรกซอ นของการดมยาสลบ
คัดเลือกที่สามารถนํามาสรางแนวปฏิบัติฯได 19 เร่ือง
นํามาประเมินคุณภาพความเขมแข็งของหลักฐานเชิง 5. แบบประเมินความพึงพอใจของผูปฏิบัติที่
ประจักษซ่ึงมีหลักฐานที่ไดจากผูเชี่ยวชาญดานวิสัญญี 3 เก่ียวของตอแนวปฏิบัติ เกณฑการใหคะแนนแบงเปน 5
147 ระดับ19 ดังนี้ พึงพอใจมากท่ีสุด (5 คะแนน) มาก (4
คะแนน) ปานกลาง (3 คะแนน) นอ ย (2 คะแนน) และนอย
ที่สุด (1 คะแนน) การแปลผล แบง เปน 5 ระดับ19 ระดับพึง

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

พอใจมากทส่ี ุด (4.215 คะแนน) มาก (3.614.20 คะแนน) 61120 นาที รอยละ 59.1 ขอมูลสวนบุคคลของญาตผิ ปู ว ย
ปานกลาง (2.613.60 คะแนน) นอย (1.812.60 คะแนน) จํานวน 44 คน พบวาเปนเพศชายรอ ยละ 52.3 อายมุ ากสุด
และนอยท่สี ุด (1.001.80 คะแนน) ระหวาง 3145 ป รอยละ 47.7 (ตารางที่ 1)

6. แบบสอบถามการประเมินความพึงพอใจของ ตารางที่ 1 ขอ มลู ท่วั ไปของผปู วยเด็กและญาติของผูปวย
ญาติในการใชแนวปฏิบัติ เกณฑการใหคะแนนและเกณฑ เดก็ ท่มี าตรวจ MRI (N=88)
การแปลผลแบงเปน 5 ระดับ เชนเดียวกับแบบประเมิน
ความพึงพอใจของผูป ฏบิ ัติ (ขอ 5) ขอมลู จาํ นวนคน (รอยละ)
การวิเคราะหขอ มูล I. เด็กตรวจ MRI (n=44)
อายุ (ป) 12 (27.3)
วิเคราะหขอ มลู แบบแจกแจงความถ่ีรอยละ คาเฉล่ีย 12 (27.3)
สวนเบ่ียงเบนมาตรฐาน วิเคราะหคาความเช่ือมั่นความพึง <1 8 (18.2)
พอใจของผูปฏบิ ัติและญาติโดยวิธอี ัลฟาของครอนบาค ดวย 13 10 (22.7)
โปรแกรมสําเร็จรูป จากผลการวิเคราะหผูปฏิบัติและญาติ 45 2 (4.5)
เทากับ 0.824 และ 0.914 ตามลําดบั 68 5 (11.4)
จริยธรรมการวจิ ัยและการพทิ กั ษสิทธิต์ วั อยา ง 915 32 (72.7)
ASA 7 (15.9)
การศึกษาคร้ังน้ีไดดําเนินการพิทักษสิทธิ์ของกลุม 1 17 (38.6)
ตวั อยา งดงั นี้ 2 26 (59.1)
3 1 (2.3)
1. ผูวิจัยไดนําเสนอโครงการวิจัยน้ี และผานการ ระยะเวลาทีท่ าํ (นาท)ี 35 (79.5)
พิจารณาจากคณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษย 060 4 (9.1)
โรงพยาบาลอุดรธานี เลขที่ 16/2562 และดําเนินการเก็บ 61120 5 (11.4)
รวบรวมขอมูลเมื่อไดรับการยินยอมโดยมีการลงลายมือช่ือ >120
แสดงความยินยอมหากประสงคท่ีจะเขารวมการศึกษาครั้ง สิทธกิ ารรักษา 21 (47.7)
นี้ ประกันสุขภาพถว นหนา (UC) 23 (52.3)
เบกิ ตนสงั กดั 2 (4.5)
2. ผูศึกษาไดทําเอกสารพิทักษสิทธิ์กลุมตัวอยาง สงเคราะห 21 (47.7)
กลุมเดก็ อายุ7 ถึงตา่ํ กวา15ป โดยช้แี จงใหท ราบวาขอ มูลทุก II. ญาติ (n=44) 19 (43.2)
อยา งถือเปน ความลบั และนํามาใชตามวัตถปุ ระสงคของการ เพศ 2 (4.5)
วิจัยเทา นนั้ และผลการศึกษาจะถูกนําเสนอในภาพรวมเชิง หญงิ 44.18 (9.49)
วิชาการ และใชป ระโยชนเ พื่อเปนขอ มูลทางวิชาการเทาน้ัน ชาย (2562)
นอกจากน้ีผูเขารวมการศึกษาสามารถปฏิเสธหรือตอบรับ อายุ (ป)
โดยการปฏิเสธการเขารวมไมจําเปนตองมีเหตุผลหรือ 030
อธิบายและจะไมสงผลกระทบแตอยางไรตอการตรวจ 3145
รกั ษาพยาบาลทีไ่ ดรบั ในครง้ั นี้หรอื ตอ ไป 4660
ผลการวิจัย >60
อายเุ ฉลีย่ (ป) (S.D.)
1. ขอ มลู สวนบุคคล (MinMax)
1.1 ขอมูลสวนบุคคลของผูปวยเด็ก 44 คนพบวา
กลุมอายุ <1 ป และ 13 ป มีจํานวนเทากัน คือรอยละ
27.3 สวนใหญ มี ASA physical status class 2 รอยละ
72.7 สวนใหญ ใชเวลาในดมยาสลบตรวจ MRI ชวงเวลา

148

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปท่ี 28 ฉบบั ที่ 2 ประจาํ เดอื น พฤษภาคม – สิงหาคม 2563
1.2 ขอมูลสวนบุคคลของผูปฏิบัติท่ีเก่ียวของเพื่อ วุฒิการศึกษาระดับปริญญาตรีรอยละ 93.3 เจาหนาท่ีศูนย
MRI (8 คน) เปนเพศชายรอยละ 62.2 อายุเฉลี่ย 28.25 ป
การพยาบาลดมยาสลบมีดังน้ี กลุมวิสัญญีพยาบาล (สวนเบ่ียงเบนมาตรฐาน 8.36) มีประสบการณการทํางาน
พยาบาลหอผูปวย เจาหนาท่ีศูนย MRI เจาหนาที่ศูนยเปล เฉล่ีย 4.69 ป จบการศึกษาระดับปริญญาตรีท้ังหมด และ
พบวา กลุมวิสัญญีพยาบาล (30 คน) เปนเพศหญิงรอยละ เจาหนาท่ีศูนยเปลเปนเพศชายรอยละ 85.0 อายุเฉลี่ย
93.3 อายเุ ฉลย่ี 41.17 ป (สวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน 8.24) มี 35.25 ป (สว นเบย่ี งเบนมาตรฐาน 7.88) ประสบการณการ
ประสบการณการทํางานเฉล่ีย 18.37 ป วุฒิการศึกษา ทํางานเฉลี่ย 7.65 ป สวนใหญจบการศึกษาระดับ
ระดับปริญญาตรีรอยละ 93.3 พยาบาลหอผูปวย(30 คน) ประกาศนียบัตรวชิ าชีพช้ันสูง (ปวส.) รอยละ 55.0 (ตาราง
เปนเพศหญิงทั้งหมด อายุเฉล่ีย 32.03 ป (สวนเบ่ียงเบน ท่ี 2)
มาตรฐาน 5.07) มีประสบการณการทํางานเฉล่ีย 9.93 ป

ตารางท่ี 2 ขอมูลท่วั ไปของบุคลากรผปู ฏิบตั ทิ ีเ่ ก่ยี วของกับการพยาบาลดมยาสลบพิเศษของทมี ผูปฏบิ ตั ิ (N=88)

ขอ มลู วิสญั ญีพยาบาล พยาบาลหอผปู ว ย MRI ศนู ยเ ปล
(n=30) (n=30) (n=8) (n=20)
เพศ จาํ นวน (รอยละ) จาํ นวน (รอยละ)
หญงิ จาํ นวน (รอ ยละ) จาํ นวน (รอยละ)
ชาย
28 (93.3) 30 (100.0) 3 (37.5) 3 (15.0)
อายุ (ป) 2 (6.7) 0 (0.0) 5 (62.5) 17 (85.0)
030
3145 3 (10.0) 14 (46.7) 7 (87.5) 7 (35.0)
>45 19 (63.3) 16 (53.3)  10 (50.0)
8 (26.7) 3 (15.0)
อายุเฉล่ีย (ป) (S.D) 41.17 (8.24)  1 (12.5) 35.25 (7.88)
(ต่าํ สุดสูงสุด) (2959) 32.03 (5.07) 28.25 (8.36) (2258)

(2444) (2248)

ประสบการณ (ป) 3 (10.0) 15 (50.0) 7 (87.5) 16 (80.0)
09 18 (60.0) 15 (50.0)  3 (15.0)
1020 9 (30.0) 1 (5.0)
>20 18.37 (8.13)  1 (12.5) 7.65 (6.00)
(636) 9.93 (5.55) 4.69 (6.78) (126)
ประสบการณเ ฉลีย่ (ป) (S.D) (0.521)
(ตํา่ สดุ สูงสุด)  (222) 8 (40.0)
  11 (55.0)
วุฒกิ ารศกึ ษา 28 (93.3)   1 (5.0)
ปวช. 2 (6.7)  8 (100.0)
ปวส. 28 (93.3)  
ปริญญาตรี 2 (6.7)
ปรญิ ญาโท

149

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

2. ขอ มลู กิจกรรมกอ นมีการพฒั นาแนวปฏิบัติ พรอมดานเอกสารหลักฐานปฏิบัติไดรอยละ 90.0 เทากัน
แนวปฏิบัติมี 3 ระยะคือ ระยะกอน ระหวางและ เจา หนาที่ศูนย MRI มีการปฏิบัติ 2 ระยะคอื ระยะกอ นและ
หลังการดมยาสลบ โดยมีผูปฏิบัติที่เกี่ยวของปฏิบัติตาม หลังการดมยาสลบ พบวาการแจงประสานกับแผนกวิสัญญี
บทบาทหนาที่ความรับผิดชอบของผูปฏิบัติในแตละกลุม ในกรณีผูปวยมีปญหา ปฏิบัติไดรอยละ 87.5 การบันทึก
ดังนี้ วิสัญญีพยาบาลมีการปฏิบัติงานทั้ง 3 ระยะ พบวา สัญญาณชีพผูปวยแรกรับกอนดมยาสลบและการรวม
วิสัญญีพยาบาลสามารถปฏิบัติตามขอปฏิบัติไดเกือบรอย ตรวจสอบอปุ กรณการแพทยนํากลับหอผูปวยปฏิบัติไดรอย
ละ 100.0 มีเพียงขอการเยี่ยมผูปวยกอนการดมยาสลบ 1 ละ 87.5 เทากัน และเจาหนาท่ีศูนยเปลมีการปฏิบัติ 2
วันปฏิบัติไดรอยละ80.0 พยาบาลหอผูปวยมีการปฏิบัติ 2 ระยะคือกอนและหลังการดมยาสลบ พบวาการเตรียม
ระยะคือ กอนและหลังการดมยาสลบ พบวาปฏิบัติไมได อุปกรณและการรวมตรวจสอบกับทางหอผูปวยปฏิบัติได
ครบรอยละ100.0 เกือบทุกขอ ไดแก การปฏิบัติการสง รอยละ 95.0 การตรวจสอบอุปกรณและเวชระเบียนเมื่อรับ
ตรวจผลเลือดทางหองปฏิบัติการและการสงถายภาพรังสี กลับ ปฏิบัติไดรอยละ 80.0 การแจงกลับกรณีเกิดความ
ทรวงอกมีเพียงรอยละ 80.0 การสงปรึกษาวิสัญญีแพทย ลาชาในการรับและสงผูปวยกลับ ปฏิบัติไดเพียงรอยละ
กอนเวลา 15.30 น.ปฏิบัติไดรอยละ 93.3 การสื่อสาร 60.0 (ตารางท่ี 3)
ประสานกับทางศูนยเปลรับผูปวยและการตรวจสอบความ

ตารางท่ี 3 แสดงรอยละการปฏิบตั ิตามกิจกรรมการปฏบิ ัติของผูปฏิบัตทิ ่ีเก่ียวของ 3 ระยะ (N=88)

กิจกรรมการปฏบิ ตั ิ (กอนมกี ารพฒั นา) จาํ นวนทปี่ ฏบิ ตั ิ
(รอยละ)
I. วสิ ัญญพี ยาบาล (n=30)
1. ระยะกอนการดมยาสลบ 30 (100.0)
24 (80.0)
1. วิสัญญีพยาบาลหัวหนาเวรเชาชั้น 5 แจงจํานวนผูปวยตรวจ MRI พรอมประสานสถานท่ีสงเวชระเบียนเพ่ือปรึกษาวิสัญญี 30 (100.0)
แพทย วิสญั ญพี ยาบาลลงทะเบยี นรบั ปรกึ ษา และโทรประสานหอผูป วยรบั เวชระเบยี นกลับ
30 (100.0)
2. เย่ยี มผูปวยลว งหนากอน 16.00 น. พรอมรายงานวิสัญญีแพทยทราบกรณีพบความผดิ ปกติ 30 (100.0)
3. ตรวจประเมนิ ทางเดนิ หายใจและรา งกายผูป วย พรอมประเมนิ วางแผนเลอื กวธิ ีการระงับความรูสึก เตรียมอุปกรณเคร่ืองมือ 30 (100.0)
และยาท่ีจะใชใหเ หมาะสมกับผปู วยและสะดวกพรอมใช ตรวจการงดนา้ํ และอาหาร (ถา เวนยา: ขอทราบปรมิ าณน้ํา) พรอมประเมิน 30 (100.0)
ตรวจเย่ียมผูปวยเพิม่ เตมิ อกี คร้ัง 30 (100.0)
4. ตรวจสอบอัตราการไหลของสารนา้ํ จาํ นวน เปลย่ี นsetนา้ํ เกลือเปนแบบ micro drip set กอ นการฉีดยานําสลบ 30 (100.0)
5. ตรวจสอบความพรอ มดานเอกสารหลกั ฐาน (ชื่อ–สกลุ , HN, สทิ ธกิ ารรักษา, ใบเซน็ ยินยอม) ลงบันทึกสัญญาณชีพและความ 30 (100.0)
ผดิ ปกตอิ ื่นๆ 30 (100.0)
6. เตรียมและตรวจสอบความพรอมใชของรถดมยาสลบ เคร่ืองดูดเสมหะและอุปกรณตางๆ ท้ังภายนอกและภายในหอง MRI
ตามมาตรฐานของวสิ ญั ญวี ทิ ยา
7. ตรวจทานการแตง กายของผูปวย ญาตแิ ละผูปฏิบตั งิ ดส่ิงติดตัวท่เี ปน เหลก็ โลหะภายนอกและภายในรางกายเชน บัตรเครดิต
โทรศพั ท
8. แจงขอความรว มมอื กบั ทมี สขุ ภาพทกุ ครั้งกรณมี ปี ญ หาเกี่ยวกบั ผปู วยหรอื เครอื่ งมอื หรือเม่อื ตอ งการประสานงานอื่นเพิ่ม
9. อธิบายการทาํ MRI ระยะเวลา การทําใหผ ปู ว ยนง่ิ พรอมใหโอกาสซักถามแกญ าติและผูปวยเดก็ โต
2. ระยะระหวา งการดมยาสลบ
1. เฝาระวังสัญญาณชีพและลงบันทึกทุก 5 นาที หรือนอยกวา 5 นาที (BP, HR, ETCO2, O2satuation, airway pressure)
พรอ มลงบนั ทึกรวมถึงปริมาณสารนาํ้ ทกุ 1 ชวั่ โมง
2. ระหวา งเฝาระวังพบความผิดปกติรายงานวิสัญญีแพทยทันที (O2desaturation, hypotension, bradycardia, abnormal
capnography) พรอ มแจง เจา หนา ที่รงั สีเทคนคิ ทนั ทีเพอื่ หยดุ ทาํ งานของเครอ่ื ง MRI และพรอ มรอ งขอความชวยเหลอื จากทมี

150

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปท ี่ 28 ฉบบั ท่ี 2 ประจําเดือน พฤษภาคม – สิงหาคม 2563

ตารางที่ 3 แสดงรอยละการปฏิบตั ิตามกจิ กรรมการปฏบิ ตั ขิ องผูปฏิบตั ทิ ่ีเก่ียวขอ ง 3 ระยะ (N=88) (ตอ)

กิจกรรมการปฏบิ ตั ิ (กอ นมกี ารพัฒนา) จํานวนที่ปฏบิ ัติ
(รอ ยละ)
I. วิสัญญีพยาบาล (n=30) (ตอ)
3. ระยะหลังการดมยาสลบ 30 (100.0)

1. ใหสูดดมออกซิเจน 100% นาน 2030 นาทีตอเนื่องหลังหยาอุปกรณชวยหายใจและสังเกตอาการตอเนื่องหลังหยา 30 (100.0)
ออกซิเจนนาน 2030 นาที เฝาระวังสัญญาณชีพทุก 5 นาที หรือนอยกวา 5 นาที (ตามแบบการลงบันทึกของงานวิสัญญี 30 (100.0)
โรงพยาบาลอดุ รธานี) รวมระยะเวลา 60 นาทพี รอ มลงบันทกึ
30 (100.0)
2. รายงานวิสัญญแี พทยท นั ทีหากพบความผดิ ปกติ (O2satuation, hypotension, bradycardia)
3. ประเมินสงผูปวยกลับหอผูปวยหลังหยาออกซิเจนนาน 1520 นาที ตามแบบการบันทึกจําหนายผูปวย (PAR score) 24 (80.0)
มากกวาหรือเทากับ 9 คะแนน (ตามเกณฑของงานวิสัญญีโรงพยาบาลอุดรธานี) ตรวจสอบการไหลและอัตราการไหลของสารนํ้า 28 (93.3)
พรอมสรุปลงบันทกึ 30 (100.0)
4. โทรแจงศูนยเปลนําสงผูปวยกลับหอผูปวย โทรสงตออาการผูปวยกับทีมสุขภาพที่ดูแลผูปวยตอกรณีเกิดปญหาตั้งแตกอน 30 (100.0)
ระหวา งหลังการดมยาสลบ 27 (90.0)
II. พยาบาลหอผปู วย (n=30) 27 (90.0)
1. ระยะกอ นการดมยาสลบ 30 (100.0)
1. สงตรวจเลือดทางหองปฏิบตั กิ ารและภาพรังสีทรวงอกตามแผนการรกั ษาแพทย
2. สงเวชระเบียนปรึกษาวิสัญญีแพทยกอนเวลา 15.30 น. กอนวันทํา MRI ตามที่เจาหนาที่ MRI แจงช่ือวิสัญญีแพทยและ 30 (100.0)
สถานท่ีท่สี ง ปรึกษา 30 (100.0)
3. เนนย้ําแจงญาติและผูปวยเร่ืองเวลาการงดนํ้าและอาหาร กรณี ใหยกเวนยาตองเนนยํ้าเร่ืองเวลา และปริมาณน้ําดื่มตาม
แผนการรักษา 8 (100.0)
4. สงใบ set ดมยาผาตัด (สชี มพู) พรอมขอมลู และแนบมากบั เวชระเบยี นผปู ว ยในวันทําMRI 7 (87.5)
5. ประสานศูนยเปลรับผูปวยไปทาํ MRI พรอมเปลนอนและเครื่องควบคุมสารนํา้ รวมสายไฟพรอมตรวจสอบอัตราและการไหล 8 (100.0)
ของสารนาํ้ 8 (100.0)
6. ตรวจสอบความพรอมดานเอกสารหลักฐาน (ชื่อสกุล, HN, สิทธิการรักษา, ใบเซ็นยินยอม)ทบทวนการแตงกายของผูปวย 8 (100.0)
และญาติโดยเนน เร่ืองวตั ถโุ ลหะท้งั ภายนอกและภายในรา งกาย 7 (87.5)
7. แจงประสานวสิ ัญญี และเจาหนา ท่ีศนู ย MRI กรณมี ีปญหา เพ่อื รบั ทราบ และรวมประสานตอ
2. ระยะระหวางการดมยาสลบ “ไมไดป ฏบิ ัติ”
3. ระยะหลงั การดมยาสลบ
1. เตรียมรับผปู ว ยหลังจากการดมยาสลบ และรบั การสงตอ ผปู วยจากวิสัญญี กรณผี ปู วยมีปญหา และสงั เกตอาการตอ
2. การแจง กลับแผนกวิสัญญี กรณผี ปู วยมปี ญหาภายใน 24 ช่วั โมงหลังการดมยาสลบ
III. เจา หนา ทศ่ี ูนย MRI (n=8)
1. ระยะกอ นการดมยาสลบ
1. แจง จาํ นวนผปู ว ยทํา MRI กับวิสัญญีพยาบาลหัวหนาเวรเชาชั้น 5 เพื่อประสานชื่อวิสัญญีแพทยและสถานท่ีสงเวชระเบียน
เพือ่ ปรึกษา
2. แจงประสานใหว ิสัญญพี ยาบาล ทราบกรณีผูปวยมีปญหา เชน ความลาชาของการรับผูปวยนอนโรงพยาบาล (admission)
เพ่อื ประสานวิสญั ญแี พทยใหก ารรกั ษาทเ่ี หมาะสม
3. ตรวจสอบความพรอ มดานเอกสารหลกั ฐาน (ชอ่ื สกุล, HN, สิทธิการรกั ษา, ใบเซน็ ยินยอม) และสงสาํ เนาขอ มลู ผูปวยที่แผนก
วิสัญญีทกุ วนั พุธ
4. ประสานหอผปู วย สง ผูป ว ยมาทํา MRI
5. ตรวจสอบและทบทวนการแตง กายของผูป ว ย ญาตแิ ละผปู ฏิบตั ิโดยเนน เรอ่ื งวัตถโุ ลหะท้ังภายนอกและภายในรา งกาย
6. บนั ทกึ สญั ญาณชพี ผปู วยทหี่ องตรวจ MRI แรกรบั กอนการดมยาสลบ ตรวจสอบการงดนาํ้ และอาหาร
2. ระยะระหวา งการดมยาสลบทการตรวจ MRI “ไมไดป ฏบิ ัติ”

151

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

ตารางท่ี 3 แสดงรอยละการปฏิบตั ิตามกิจกรรมการปฏบิ ัตขิ องผปู ฏิบตั ทิ ่ีเกีย่ วขอ ง 3 ระยะ (N=88) (ตอ)

กจิ กรรมการปฏิบตั ิ (กอนมกี ารพัฒนา) จํานวนทีป่ ฏบิ ตั ิ
(รอยละ)
III. เจาหนา ท่ีศนู ย MRI (n=8) (ตอ)
3. ระยะหลงั การดมยาสลบ 8 (100.0)
8 (100.0)
1. รวมประสานกับทีมวสิ ญั ญี อํานวยความปลอดภยั ใหแ กผูป วย 7 (87.5)
2. รวมประสานกบั ทมี วสิ ัญญี กรณีรองขอความชว ยเหลือเรง ดว น
3. รว มตรวจสอบการนาํ สง อุปกรณท างการแพทยแ ละเวชระเบยี น กลับหอผปู ว ย รวมถึงการแจงเตือนญาตินาํ ของสว นตวั กลบั 20 (100.0)
IV เจาหนา ท่ีศูนยเปล (n=20) 19 (95.0)
1. ระยะกอนการดมยาสลบ 20 (60.0)
1. รับประสานจากทีม MRI และหอผูป ว ย เพ่อื รบั ผปู วยไปตรวจดวยคล่ืนแมเ หลก็ ไฟฟา
2. เตรียมอปุ กรณใหเ หมาะตามการประสาน พรอมตรวจสอบเวชระเบียน และอปุ กรณทางการแพทยกอ นนําผูปวยออกจากหอ 20 (100.0)
ผูป ว ย เชน เครอื่ งควบคุมการใหส ารนํา้ พรอมสายไฟฟา 14 (70.0)
3. กรณีคาดวาจะเกิดความลาชา ในการสง ผูปว ย ไดมกี ารแจง กลับทางหอง MRI หรอื ทางหอผูป ว ย 18 (90.0)
2. ระยะระหวา งการดมยาสลบ “ไมไดป ฏบิ ตั ิ”
3. ระยะหลงั การดมยาสลบ
1. รบั ประสานเพ่อื สง ผูปวยกลับหอผูปว ย จากทมี MRI
2. กรณเี กดิ ความลาชา สําหรบั การมารับผปู ว ยกลับหอผูปวย มีการแจง เวลาการรอคอย
3. ตรวจสอบเวชระเบียน และอุปกรณทางการแพทยเม่ือมารับผูป ว ยกลับหอผปู วย

3.แนวทางปฏบิ ตั ิ ทางหองปฏิบัติการและการตรวจสอบเครื่องมือทางการ
จากแนวปฏิบัติท่ีไดมีการพัฒนาขึ้น ผูปฏิบัติได แพทยท่ีมาพรอมผูปวยทําไดรอยละ 87.5 และเจาหนาที่
นํามาใช 3 ระยะเชนเดียวกัน ผลพบวา วิสัญญีพยาบาล ศูนยเปลมีการประสานแจงถึงความลาชาของการรับสง
และพยาบาลหอผูปวยสามารถนําปฏิบัติไดรอยละ 100.0 ผูปว ยกลับ ปฏิบัตไิ ดรอ ยละ 95.0 (ตารางท่ี 4)
ในทุกระยะ เจาหนาท่ีศูนย MRI พบวาการตรวจสอบผล

ตารางที่ 4 แสดงรอยละการปฏิบตั ติ ามแนวทางปฏิบตั ขิ องผทู ่เี กีย่ วขอ ง 3 ระยะ (N=88) จาํ นวนทปี่ ฏบิ ตั ิ
(รอ ยละ)
กจิ กรรมการปฏบิ ตั ติ ามแนวทางปฏบิ ัติ
30 (100.0)
I. วสิ ัญญีพยาบาล (n=30) 30 (100.0)
1. ระยะกอ นการดมยาสลบ 30 (100.0)
30 (100.0)
1. ประเมนิ สภาพผปู ว ย; ซักประวัติ การงดน้ําและอาหาร การแพยา โรคประจําตวั ทางเดนิ หายใจ 30 (100)
2. ตรวจสอบผลการตรวจทางหอ งปฏบิ ัตกิ าร ภาพถายรังสีทรวงอก สัญญาณชพี
3. ตรวจสอบชือ่ นามสกุล ใบส่งั ตรวจ สวนที่ตรวจ สิทธิการรักษา ใบยินยอมรับการตรวจ อธิบายการแตงกาย หามนําอุปกรณ 30 (100.0)
โลหะตดิ ตวั ตรวจสอบเครื่องมือทางการแพทยท ีน่ าํ ติดมากับผปู วย
4. ประสานการรบั ผูป วยรายถดั ไปกับเจาหนา ที่ MRI 152
5. การวางแผนการดมยาสลบ การเตรียมอุปกรณเครื่องมือท่ีเขากันไดกับหอง MRI ความพรอมใชของเครื่องดูดเสมหะ การ
เตรยี มยาทีต่ อ งใชดมยาสลบและยาจําเปน ทีต่ อ งใชกูช พี selfinflating bag การตรวจสอบรถดมยาสลบท่ีพรอ มใชงานตามมาตรฐาน
การดมยาสลบ
2. ระยะระหวา งการดมยาสลบ
1. เฝาระวังสัญญาณชีพทุก 5 นาที พรอมลงบันทึก (BP, HR, ETCO2, O2saturation, airway pressure) ตามมาตรฐานของ
ราชวิทยาลัยวิสญั ญแี พทยแหงประเทศไทย ตรวจสอบอัตราการไหลและปริมาณของสารนํ้า หลังนําสลบผูปวยตรวจสอบการต้ังคา
เคร่อื งดมยาสลบใหเหมาะสมกับผปู วยเด็กและการทาํ งานของเครอื่ งและเม่อื สงผปู วยเขาอุโมงคเรียบรอย ดูการเคลื่อนไหวของทรวง
อก และการทํางานของเคร่อื งใหเ รียบรอ ยอกี ครั้งกอนเรมิ่ การตรวจ MRI

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปท่ี 28 ฉบับที่ 2 ประจําเดือน พฤษภาคม – สงิ หาคม 2563

ตารางที่ 4 แสดงรอยละการปฏิบตั ติ ามแนวทางปฏิบตั ขิ องผทู เ่ี กีย่ วของ 3 ระยะ (N=88) (ตอ ) จํานวนที่ปฏบิ ตั ิ
(รอยละ)
กิจกรรมการปฏบิ ตั ติ ามแนวทางปฏบิ ัติ
I. วสิ ัญญีพยาบาล (n=30) (ตอ ) 30 (100.0)
2. ระยะระหวา งการดมยาสลบ 30 (100.0)
30 (100.0)
2. ควบคุมความอบอนุ แกร า งกาย ยึดตรึงผปู ว ยใหเ รียบรอ ย 30 (100.0)
3. รายงานวิสัญญแี พทยเมือ่ พบความผดิ ปกตอิ ยา งทันที ลงบันทึกภาวะแทรกซอ นทพ่ี บพรอมการใหการรักษาตามวสิ ญั ญแี พทย 30 (100.0)
3. ระยะหลังการดมยาสลบ 30 (100.0)
1. เตรยี มอปุ กรณค วามพรอ ม เครือ่ งดูดเสมหะ ยากูชพี ใสแ ผงกั้นกนั ผูป วยตกเตียง 30 (100.0)
2. เฝาระวังสัญญาณชีพทุก 5 นาที เปนเวลาอยางนอย 1 ชวั่ โมง ตามมาตรฐานราชวทิ ยาลัยวสิ ญั ญีแพทยแ หง ประเทศไทยพรอ ม
ลงบันทึก 30 (100.0)
3. ใหอ อกซเิ จนนานอยางนอ ย 30 นาที หรอื จนกระทั่งคา ความเขม็ ขนของออกซิเจนในเลือดกลับมาเปนปกติตามเดิมของผูปวย 30 (100.0)
นานกวา 20 นาทกี อนจําหนายผปู วยกลบั ตรวจสอบการไหลของสารนาํ้ ตามแผนการรักษาของแพทยและลงบนั ทกึ 30 (100.0)
4. จําหนา ยผปู ว ยกลบั ตาม PAR score ของการจําหนา ยผูปว ย 30 (100.0)
5. โทรประสานทางหอผูป วยกรณตี อ งการเพมิ่ ขอมูลเพอ่ื การรักษาตอเนอ่ื ง 30 (100.0)
II. พยาบาลหอผปู วย (n=30) 30 (100.0)
1. ระยะกอนการดมยาสลบ 30 (100.0)
1. สงปรึกษาวิสัญญีแพทยกอนเวลา 15.30 น. กอนวันทํา MRI 1 วัน กรณีสงปรึกษาไมทันเวลาจากระบบการรับผูปวยนอน
โรงพยาบาล (admission)ลาชาใหประสานแผนกวิสญั ญี 30 (100.0)
2. เตรียมผูป วยและผลตรวจทางหอ งปฏบิ ตั กิ าร ภาพถา ยรงั สที รวงอก ตามแผนการรักษาใหพ รอ มกอนสงปรึกษาวิสัญญแี พทย 30 (100.0)
3. ตรวจสอบชอ่ื นามสกลุ ใบสั่งตรวจ สวนท่ตี รวจ สิทธิการรกั ษาและใบยินยอมรบั การตรวจ
4. งดนํ้าและอาหารตามแนวทางปฏบิ ัติ (guideline) หรือตามแผนการรักษาของวสิ ญั ญแี พทยที่สงปรกึ ษา 8 (100.0)
5. ลงขอมลู ในใบแจงสัง่ ผาตดั และนาํ ตดิ มาพรอ มกับเวชระเบยี นผูปวย ในวนั ทาํ MRI ปฏบิ ัติตามแผนการรกั ษาของวสิ ญั ญแี พทย 8 (100.0)
ทีส่ ง ปรกึ ษา 7 (87.5)
6. ตรวจสอบการไหลของสารน้ํากอ นสงผูปวยมาหอ ง MRI 7 (87.5)
7. ประสานอาการผูปวยกับแผนกวสิ ญั ญีกรณเี กิดปญหาเก่ยี วกบั ผูปวย
2. ระยะการดมยาสลบ “ไมม ีการปฏิบตั ิ” 8 (100.0)
3. ระยะหลังการดมยาสลบ 8 (100.0)
1. เตรียมความพรอมรบั ผปู ว ยกลับหอผูป วยหลงั การดมยาสลบ 8 (100.0)
2. การแจง หองตรวจ MRI ในกรณียังไมพ รอ มเตรยี มรบั ผูป วยกลบั
III. เจาหนา ทศ่ี ูนย MRI (n=8) 19 (95.0)
1. ระยะกอ นการดมยาสลบ 20 (100.0)
1. ประสานกบั ทางหอผปู วยเพือ่ ใหสง ผปู วยมาทํา MRI พรอ มแจงขอนาํ สงโดยเปน เปลนอน
2. ตรวจสอบช่ือนามสกุล ใบส่ังตรวจ สวนท่ีตรวจ สิทธิการรักษา ใบยินยอมรับการตรวจ ทบทวนการแตงกาย แกผูปวยและ
ญาติ
3. ตรวจสอบผลการตรวจทางหองปฏบิ ัติการ ภาพถา ยรังสีทรวงอก วดั สัญญาณชีพ
4. ตรวจสอบเครื่องมือทางการแพทยท ่ีติดมากับผูปว ยรวมกบั ทมี วสิ ัญญี
2. ระยะการดมยาสลบทําการตรวจ MRI “ไมมกี ารปฏบิ ตั ิ”
3. ระยะหลงั การดมยาสลบ
1. เตรียมความพรอ มกรณีทีมวิสญั ญีขอความชว ยเหลอื
2. แจง ขอ มูลเก่ยี วกบั การนดั หมายเพิ่มเติมแกผ ปู ว ยและญาติ
3. เนน ย้าํ ตรวจสอบส่ิงที่ติดตัวมากบั ผูป ว ยและญาตกิ อ นกลบั ไปหอผูปวย
IV. เจา หนาทศี่ ูนยเ ปล (n=20)
1. ระยะกอ นการดมยาสลบ
1. ประสานแจงทางหอผปู วย กรณีอาจเกดิ ความลา ชา ในการไปรับผูปวยเดก็
2. เตรียมเปลนอนและ/หรือนาํ ออกซเิ จนไปรับผูป วยหลังไดรบั การประสานจากพยาบาลหอผปู ว ย

153

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

ตารางท่ี 4 แสดงรอยละการปฏบิ ัติตามแนวทางปฏิบตั ิของผทู เ่ี ก่ยี วขอ ง 3 ระยะ (N=88) (ตอ) จํานวนทีป่ ฏบิ ตั ิ
(รอยละ)
กจิ กรรมการปฏิบตั ติ ามแนวทางปฏบิ ตั ิ 20 (100.0)
IV. เจา หนาท่ีศูนยเปล (n=20) (ตอ ) 19 (95.0)
1. ระยะกอ นการดมยาสลบ 20 (100.0)
20 (100.0)
3. ตรวจสอบเวชระเบยี นผปู ว ยและอุปกรณท างการแพทยใ หเ รียบรอ ยกอ นนาํ ผปู วยออกจากหอผูป ว ยรว มกบั พยาบาลประจาํ หอ
ผปู ว ย
2. ระยะการดมยาสลบ “ไมม ปี ฏิบตั ิการ”
3. ระยะหลังดมยาสลบ

1. ประสานแจงหอ งตรวจ MRI กรณีอาจเกดิ ความลา ชา สาํ หรับการรบั ผปู ว ยเด็กกลับหอผปู วย
2. เตรียมเปลนอนและ/หรอื นาํ ออกซเิ จนไปรับผปู วยหลงั ไดรับการประสานจากพยาบาลหอผูปวย
3. ตรวจสอบเวชระเบยี นผูป ว ยและอุปกรณท างการแพทยใหเ รียบรอยกอนนาํ สงผปู ว ยกลับรว มกบั ทมี วิสัญญี

4. ผลลัพธจากการดมยาสลบในระยะกอนและหลงั การใช ตารางท่ี 5 การเกิดภาวะแทรกซอนจากการดมยาสลบใน
แนวปฏบิ ัติ ระยะกอ นและหลงั การใชแ นวปฏิบตั ิ

4.1 การเกิดภาวะแทรกซอนจากการดมยาสลบ ภาวะแทรกซอ น การใชแนวปฏบิ ตั ิ
จากขอมูลที่เริ่มมีการตรวจ MRI ในเด็ก ตั้งแตเดือน กอน (n=112) หลัง (n=44)
ธันวาคม 2560 ถึงเดือนพฤศจิกายน 2561 พบวาเปน จํานวน (รอยละ) จํานวน (รอ ยละ)
ผูปวยเด็ก 112 ราย แนวทางการเตรียมผูปวยกอนดม ตาย 0 (0.00) 0 (0.00)
ยาสลบไมชัดเจน เม่ือตองมาดมยาสลบผนวกกับโรคที่เปน  Bradycardia  1 (2.27)
เหตุใหตองมาทําการตรวจ ทําใหเกิดภาวะแทรกซอน คือ  Hypotension 12 (10.71) 8 (18.18)
ทอชวยหายใจเลอื่ นหลุด 1 ราย ภาวะออกซิเจนในเลือดตํ่า  Endotracheal tube 1 (0.89) 
(นอ ยกวา 90%) เกดิ ขึ้น 2 รายในขณะนําสง (เกดิ จากภาวะ displacement
หลอดลมเกร็งหดรัดตัวหลังถอดทอชวยหายใจ 1 ราย)  O2 desaturation 2 (1.79) 
ภาวะความดันโลหิตตํา่ หมายถึง คา ความดนั โลหิตนอยกวา  Bronchospasm 1 ราย พรอม O2 
รอยละ 20 ของเบ้ืองตน (baseline) พบ 12 ราย desaturation (0.89)
ภาวะแทรกซอนรวมคิดเปนรอยละ 13.39 หลังจากการใช รวม 15 (13.39) 9 (20.45)
แนวปฏิบัติ ไมพบภาวะแทรกซอนชนิด ออกซิเจนในเลือด
ต่ําทอชวยหายใจเล่ือนหลุด การเกร็งของหลอดลม 4.2 ความพึงพอใจของผูใชแนวปฏิบัติ มีความพึง
(bronchospasm) แตพบการเกิดภาวะแทรกซอนจากการ พอใจภาพรวมอยใู นระดับมากทุกดานคือ ดานความสะดวก
ดมยาสลบชนิด ความดันโลหิตตํ่าเพ่ิมข้ึน รอยละ 18.18 ดานความครอบคลุม ดา นความรวดเร็ว และเกิดผลลัพธท่ีดี
และพบมีภาวะหวั ใจเตนชา (bradiacardia: อัตราเตนหัวใจ ตอผูปวยโดยมีคาเฉลี่ยดังน้ี x̄ =4.06 (S.D. 0.38), x̄ =4.07
นอยกวา 50 ครั้งตอนาที) พบ 1 ราย (รอยละ 2.27) (S.D. 0.37), x̄ =4.01 (S.D. 0.32) และ x̄ =4.08 (S.D.
(ตารางท่ี 5) 0.36) ตามลําดบั (ตารางที่ 6)

154

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปที่ 28 ฉบับท่ี 2 ประจําเดอื น พฤษภาคม – สงิ หาคม 2563

ตารางท่ี 6 คา เฉล่ยี และสวนเบยี่ งเบนมาตรฐานของความพึงพอใจของผใู ชแ นวปฏิบตั ิ (N=88)

ความพึงพอใจของผปู ฏบิ ตั ิ

ขอมูล ทีมวสิ ญั ญี ทมี พยาบาลหอ ทีมMRI ทมี ศูนยเ ปล รวม ระดับ
1. ดานความสะดวก (n=30) ผปู วย (n=30) (n=8) (n=20) (n=88)
x̄ (S.D.) x̄ (S.D.)
x̄ (S.D.) x̄ (S.D.) x̄ (S.D.)

1.1 แนวทางปฏิบัติมคี วามถกู ตอ งชดั เจนเปนข้ันตอน 4.00 (0.00) 4.13 (0.35) 4.25 (0.46) 3.96 (0.60) 4.05 (0.34)

1.2 แนวทางปฏิบัตมิ ีความสะดวกตอการใชงาน 4.00 (0.00) 4.13 (0.35) 4.38 (0.52) 3.96 (0.60) 4.08 (0.36)
1.3 แนวทางปฏบิ ัตชิ ว ยลดความยุงยากในการเตรยี ม 4.00 (0.00) 4.07 (0.45) 4.12 (0.64) 4.05 (0.69) 4.06 (0.45)
ผปู ว ยและเคร่อื งมือใหมีความสัมพนั ธส อดคลอ งกนั 4.00 (0.00) 4.11 (0.38) 4.25 (0.54) 3.99 (0.63) 4.06 (0.38) มาก

รวม 4.13 (0.35) 4.00 (0.53) 4.00 (0.69) 4.03 (0.38)
4.23 (0.43) 4.25 (0.40) 4.00 (0.79) 4.10 (0.41)
2. ดานความครอบคลุม 4.00 (0.00) 4.13 (0.35) 4.13 (0.35) 4.1 (0.64) 4.08 (0.32)
2.1 แนวทางปฏบิ ัติสามารถวางแผนการดแู ลผปู วยได 4.00 (0.00) 4.16 (0.38) 4.13 (0.43) 4.03 (0.71) 4.07 (0.37) มาก
4.00 (0.00)
ครอบคลุมทง้ั ทางดานรา งกาย จิตใจและจิตวญิ ญาณ 4.00 (0.00) 4.10 (0.40) 4.00 (0.53) 4.05 (0.69) 4.03 (0.41)
2.2 แนวทางปฏบิ ัตมิ ีเนอื้ หาครบถวนตามแผนการดม 3.94 (0.18) 4.00 (0.00) 4.00 (0.65) 4.00 (0.21)
4.13 (0.35) 3.88 (0.35) 4.00 (0.65) 4.00 (0.34)
ยาสลบผูปว ยเดก็ ทํา MR 4.06 (0.31) 3.96 (0.29) 4.02 (0.66) 4.01 (0.32) มาก
2.3 แนวทางปฏบิ ัติชว ยใหด แู ลผูปว ยไดค รอบคลุมทุก
4.10 (0.31) 4.13 (0.35) 3.95 (0.69) 4.03 (0.33)
ปญหา 4.17 (0.38) 4.13 (0.35) 4.05 (0.69) 4.09 (0.36)
รวม 4.17 (0.38) 4.13 (0.35) 4.10 (0.64) 4.11 (0.39)
4.15 (0.36) 4.13 (0.35) 4.03 (0.67) 4.08 (0.36) มาก
3. ดา นความรวดเร็ว 4.00 (0.00)
3.1 แนวทางปฏิบัตชิ ว ยใหป ฏิบตั กิ ารดมยาสลบและ 4.00 (0.00)
4.00 (0.00)
ดูแลผูปวยไดอ ยา งรวดเร็ว
3.2 แนวทางปฏิบตั ิชว ยลดระยะเวลาการดแู ลผปู วย

เดก็ ดมยาสลบทาํ MRI ในงานนอกสถานทขี่ องงานวสิ ญั ญี
3.3 แนวทางปฏิบัตชิ ว ยลดความลา ชา ในการทาํ งาน

นอกสถานท่ีของงานวิสัญญี

รวม 4.00 (0.00)

4. ดานผลลพั ธตอ ผปู ว ย 4.00 (0.00)
4.1 แนวทางปฏบิ ัตเิ ม่ือนาํ ไปใชแ ลวเกดิ ประโยชนตอ 4.00 (0.00)
4.03 (0.18)
ผูป วย
4.2 แนวทางปฏบิ ตั ชิ ว ยใหผ ปู วยมโี อกาสรอดชีวิต

สูงขน้ึ
4.3 แนวทางปฏบิ ัตชิ ว ยลดอตั ราตายและ

ภาวะแทรกซอ นในผปู วยเดก็ ทํา MRI

รวม 4.01 (0.06)

155

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

4.3 ความพึงพอใจของญาติ ในการดูแลผูปวยเด็ก ภายใตการปฏิบัติท่ีเปนมาตรฐานของราชวิทยาลัยวิสัญญี
หลงั การใชแ นวปฏิบัตฯิ อยใู นระดบั มากทส่ี ุด คาเฉล่ีย 4.39 แพทยแหง ประเทศไทยและมาตรฐานการพยาบาลสภาการ
สว นเบย่ี งเบนมาตรฐาน 0.42 (ตารางท่ี 7) พยาบาลโดยทําการสืบคนหาหลักฐานเชิงประจักษจาก
แหลงตางๆ ที่นาเช่ือถือมาประเมินคุณคาเพ่ือนําไปใช
ตารางที่ 7 ความพึงพอใจของญาติหลังการใชแนว จัดการใหเกิดแนวปฏิบัติแลวนําแนวปฏิบัติไปทําการ
ปฏบิ ัติทีพ่ ฒั นานี้ (N=44) ตรวจสอบโดยผูเช่ียวชาญจากนั้นจึงไปทดลองใชเพื่อทําให
ไดมาตรฐานท่ีเปนแนวปฏิบัติไปทางเดียวกัน โดยพยาบาล
ความพึงพอใจ และผูรว มดูแลผูปวยทุกคนจําเปนตองมีการพัฒนาคุณภาพ
รายการ (n=44) บริการจึงเปนเหตผุ ลทที่ าํ ใหการพฒั นาแนวปฏิบตั ฯิ น้เี ปน ไป
x̄ (S.D.) ดวยดี
1. การดูแลของทีมสุขภาพมีความรูสึก 4.66 (0.48)
ปลอดภยั 2. จากการวิจัยพบวาการปฏิบัติตามแนวปฏิบัตินี้ผู
2. การดแู ลของทมี สขุ ภาพมีความรูสึกเช่ือม่ัน 4.66 (0.48) ปฏิบัติสามารถปฏิบัติไดรอยละ 100.0 จึงมีความเปนไปได
ถงึ การดูแลผปู วยเด็กในปกครองของตน ท่ีจะนาํ แนวปฏิบัตนิ ไ้ี ปใชในการดมยาสลบผูปว ยเด็กทําMRI
3. ทีมสุขภาพมีการอธิบายการทํา MRI พอ 4.68 (0.47) ไดเน่ืองจากปจจัยสวนบุคคลของผูปฏิบัติท้ังหมดอยูในวัย
สังเขปใหทราบ อายุ 3145 ป มีความรู ประสบการณ8 (ตารางที่ 1)
4. ทมี สขุ ภาพใหความสนใจและเปดโอกาส 4.75 (0.44) สําหรับพยาบาลท่ีดูแลการดมยาสลบไดตองผานหลักสูตร
ใหซกั ถาม การพยาบาลวิสัญญี 1 ป สามารถใหการพยาบาลดูแล
ความพงึ พอใจในภาพรวม 4.69 (0.42) ผูปวยดมยาสลบทํา MRI ไดครบทั้ง 3 ระยะ ความสําเร็จ
ของการดมยาสลบจะสําเร็จโดยผูเดียวไมได จําเปนตองมีผู
อภปิ รายผลการวจิ ัย รวมปฏิบัตกิ ารทาํ งานรว มกนั ในบทบาทหนาท่ีที่ตางกันและ
1. การพฒั นาแนวปฏิบตั ทิ างคลนิ กิ เพือ่ การพยาบาล มีเปาหมายเดียวกันคือความปลอดภัยของผูปวยทําใหเกิด
การมีสวนรวมกันในการพัฒนา เกิดความพึงพอใจในการ
ผปู ว ยเดก็ ทาํ MRI ไดผลการปฏบิ ัตติ ามแนวปฏบิ ตั ฯิ รอยละ ปฏิบัติงาน เกิดความภูมิใจท่ีตนเองมีสวนเปนเจาของรวม
100.0 ในกลุมวิสัญญีพยาบาลและพยาบาลหอผูปวยอาจ ในทุกกิจกรรมทําใหก ารพัฒนางานสําเร็จไดโ ดยงา ย
เนื่องมาจากปจจัยสวนบุคคลของวิชาชีพพยาบาลกลาวคือ
พยาบาลเปน กลุมทมี่ ีสว นรว มในการพัฒนาแนวปฏิบัติ จาก 3. ผลลัพธจากแนวปฏบิ ตั ิ
การรวมวิเคราะห แกไข หาแนวทางรวมกันเพ่ือการดูแล 3.1 ภาวะแทรกซอนจากการดมยาสลบเปนส่ิงท่ีมี
ผูปวยใหเปนไปตามมาตรฐานการดมยาสลบของราช โอกาสเกิดขึ้นไดแมจะมีแนวปฏิบัติแตถาผูปฏิบัติไมยึดเปน
วิทยาลัยวิสัญญีแพทยแหงประเทศไทยและมาตรฐานการ แนวทางอาจเกิดอันตรายถึงแกชีวิตได จากผลการวิจัยไม
พยาบาลจากสภาการพยาบาล1718เห็นความสําคัญในการ พบอัตราตายเนื่องจากการมีแนวปฏิบัติซ่ึงเปนตัวบอกถึง
ดูแลผปู วยเด็กและใหความรวมมือในการพัฒนาแนวปฏิบัติ การพัฒนาคุณภาพของงานบริการท่ีผูปฏิบัติตองมีความ
น้ีเพื่อใหเกิดความสอดคลองกับบริบทของหนวยงานท่ี ตระหนักรู จากการปฏิบัติตามแนวปฏิบัติพบวายังมี
ปฏิบัติเปนอยางดี อีกท้ังยังมีปจจัยสงเสริมจากองคกรคือ ภาวะแทรกซอนคือภาวะความดันเลือดตํ่า 12 ราย หัว
โรงพยาบาลอุดรธานีซ่ึงเปนโรงพยาบาลตติยภูมิท่ีมี ใจเตนชา 1 ราย คาดวาเน่ืองจากสามารถตรวจพบความ
ศักยภาพในการดูแลผูปวยเด็กดมยาสลบทํา MRI ไดและ ผดิ ปกตไิ ดเ รว็ ขน้ึ และสดั สวนทส่ี ูงนา จะเกิดจากกลมุ ตวั อยาง
เปนโรงพยาบาลแมขายของเขตบริการสุขภาพที่ 8 จึงมี ที่มีขนาดนอย (44 คน) หากทําการศึกษาตอไป กลุม
ผูปวยมารับบริการจํานวนมาก มีทีมวิสัญญีและทีมงานทุก ตั ว อ ย า ง ม า ก ข้ึ น จ ะ ส า ม า ร ถ เ ห็ น ผ ล ลั พ ธ แ ล ะ
องคกรท่ีเขมแข็ง มีเคร่ืองมือที่มีความพรอมในทุกระบบ มี ภาวะแทรกซอนของแนวทางปฏิบัติไดชัดเจนข้ึน อยางไรก็
จุดยืนที่เขม็ แขง็ ในการพฒั นาเพ่อื ใหเ กดิ ผลลพั ธทด่ี ตี อผูปวย ตามภาวะแทรกซอนดังกลาวไดรับการแกไขอยางรวดเร็ว
และผูปฏิบัติงานสอดคลองกับนโยบาย “2P safety” การ ทําใหไมพบภาวะแทรกซอนรุนแรง แตไมเกิดคือภาวะ
พัฒนาน้ีใชหลักแนวคิดบูรณาการของหลายทาน1416
156

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปท ี่ 28 ฉบบั ที่ 2 ประจาํ เดือน พฤษภาคม – สิงหาคม 2563
ออกซเิ จนในเลือดต่ํา ทอเลื่อนขยับ ภาวะหลอดลมหดเกร็ง
ซึ่งโอกาสของความเสย่ี งการเกดิ ภาวะแทรกซอ นจากการดม ยะภูมิและเปนแมขายของเขตสุขภาพ 8 ท่ีพรอมชวยเหลือ
ยาสลบน้ีสามารถเกิดขึ้นไดไดทุกระยะของการดมยา ผูปวยและญาตดิ ว ยภาระงานและภาระคา ใชท จี่ ายสูง
สลบ45,13 ถาผูปฏิบัติไมตระหนักรูถึงภัยท่ีพรอมจะเกิดได ขอเสนอแนะในการนาํ ผลการศึกษาไปใช
ทุกเวลา
สําหรับผูปฏิบัติท่ีเก่ียวของกับการพยาบาลดม
3.2 ความพึงพอใจของผูใหบริการหลังจากผูปฏิบัติ ยาสลบ จะสามารถนําแนวปฏิบัติทางคลินิกเพื่อการ
นาํ แนวปฏบิ ัตไิ ปใชน อกจากสงผลลัพธท่ดี ตี อ ผูปว ยและญาติ พยาบาลดมยาสลบผูปวยเด็กอายุ 015 ปภายใตการตรวจ
แลวการปฏิบัติงานยังเกิดความสะดวก รวดเร็ว ครอบคลุม ดวยคลื่นแมเหล็กไฟฟาโรงพยาบาลอุดรธานีไปปฏิบัติใชได
จากการสื่อสารทเ่ี ปนแนวทางเดยี วกันมีขน้ั ตอนการปฏบิ ัติท่ี ใหเกิดความสะดวก ครอบคลุม รวดเร็วและเกิดผลลัพธท่ีดี
ชัดเจนเปนรูปธรรมเกิดขึ้นซึ่งผูปฏิบัติมีความพึงพอใจ ไดน้ัน จําเปนตองมีการสอบถาม ซักถาม รวบรวมปญหา
โดยรวมทีร่ ะดับมากจากการวจิ ยั นี้ การสอน การส่ือสาร อันเปนปจจัยเพื่อนําไปสูการ
ปฏบิ ตั ิงานอยา งเปน รูปธรรมและเปนระบบ
3.3 ความพึงพอใจจากญาติ ที่มีความวิตกกังวลสูง ขอ เสนอแนะในการทาํ วจิ ัยครั้งตอ ไป
ในความเจ็บปว ยของบุตรหลานและมคี วามคาดหวงั จากการ
บริการคือ ความเช่ือม่ัน ปลอดภัย ตองการความรู และ การทําวิจัยในครั้งตอไป สามารถนําแนวทางการ
ความเขาใจ พบวาความพึงพอใจของญาติหลังของการใช ปฏิบัตินี้ไปตอยอด ใชกับผูปวยผูใหญแบบไมเรงดวนได
แนวปฏิบัติอยูในระดับมากท่ีสุด โดยญาติไดมีสวนรวมและ รวมถึงนํามาประยุกตใชกับผูปวยแบบเรงดวนทั้งเด็กและ
รับรูในการปฏิบัติท่ีผูปฏิบัติไดกระทํากับบุตรหลานของ ผูใหญ ทีต่ อ งการรับบริการทางวสิ ญั ญี
ตนเอง โดยเฉพาะญาติสามารถเขาไปในหองตรวจ MRI ได
ทําใหลดความวิตกกังวลเพ่ิมความเชื่อม่ันในบุคลากรและ การนําแนวทางปฏิบัติท่ีไดทําการพัฒนานี้เปนสิ่งท่ี
ขัน้ ตอนการดูแลบุตรหลานตน ยังตองนํามาทบทวนใหเกิดความทันสมัยทุก 12 ป โดย
ข้ึนอยูกับบริบทความเหมาะสม ตามกาลเวลา สถานท่ี
3.4 ผลการวิจัยน้ีเปนหลักฐานเชิงประจักษวา ปฏบิ ัติ เกดิ เขม็ ทศิ เพือ่ การปฏบิ ตั งิ าน
โรงพยาบาลอุดรธานีมีความมุงม่ัน มุงหวังตอการพัฒนา เอกสารอางอิง
เพื่อใหผูปวยไดรับการบริการที่ไดคุณภาพมาตรฐานแมวา
จะเปนภาระท่ีหนักดานบริการ แตเพื่อผลประโยชนของ 1. เบญจรัตน หยกอุบล. การระงับความรูสึกแก
ผูปวยจึงยึดหลักความปลอดภัยดวยมาตรฐานคุณภาพ ผูปวยมารับการตรวจวินิจฉัยดวยเคร่ือง MRI Anesthesia
บริการแกผูปวยเปนที่ต้ังตามวัตถุประสงคของโรงพยาบาล for MRI, MRA. [อินเทอรเน็ต]. 2550 [เขาถึงเมื่อ 15
อุดรธานีความรวมมือกันของแผนกวิสัญญีซ่ึงเปนหนึ่งใน ธันวาคม 2561]. เขาถึงไดจาก: https://www.mothe
องคกรของโรงพยาบาลและผูปฏิบัติที่เก่ียวของทุกคน จะ ring.com
ทาํ ใหองคก รมกี ารขบั เคล่ือนกลไกนีต้ อ ไป
สรุป 2. NHS Barts Health. Having an MRI under
general anaesthesia. [internet]. 2017 [cited 2018
การใชแนวปฏิบัติแนวทางปฏิบัติทางคลินิกเพื่อการ Nov 20]. Available from: https://www.bartshealth.
พยาบาลดมยาสลบท่ีพัฒนาขึน้ ทาํ ให ผูปฏิบัติที่เกี่ยวของใน nhs.uk>download
การพยาบาลดมยาสลบผูปวยเด็กไดมีทิศทางตอการ
ปฏิบัติงานที่ชัดเจนเปนระบบมากข้ึน เกิดความสะดวก 3. กลุมประสาทรังสีวิทยา. 3Tesla MRI Scanner.
ครอบคลมุ รวดเรว็ ปลอดภยั การเกิดภาวะแทรกซอนลดลง At Prasart Neurological Institute [internet]. 2558
หลังการใชแนวปฏิบัติฯ ญาติและผูใหบริการเกิดความพึง [เขาถึงเมื่อ15กันยายน 2562]. เขาถึงไดจาก: https://
พอใจ บรรลุวตั ถปุ ระสงคต ามท่ไี ดตัง้ ไว อกี ทงั้ แสดงถึงความ w w w . p i n . g o . t h / p n i g o t h / w p c o n t e n t /
มุงม่นั ของโรงพยาบาลอุดรธานซี ่ึงเปนโรงพยาบาลระดับตติ uploads//2015/02/webpage3TeslaMagnetic
ResonanceImagingatPrasart
157
4 . Malviya, S, VoepelLewis T, Eldevik OP,
Rockwell DT, Wong JH,Tait AR. Sedation and gen

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal
eral anesthesia in children undergoing MRI and 13. เพียงทิพย พรหมพันธ. สภาพจิตใจของเด็ก
CT: adverse event and outcome. Br J Anesth เจบ็ ปว ยและอยูโรงพยาบาล. [อินเทอรเน็ต]. 2542 [เขาถึง
2000;84(6): 7438. เมื่อ 24 พฤศจิกายน 2561]. เขาถึงไดจาก: https://
www.doctordek.php
5. วราภรณ ไวคกุล, ทิพรัตน พงษวัฒนสุข, วราลี 14. ฉวีวรรณ ธงชัย. การพัฒนาแนวปฏิบัติทาง
พวงปญญา, ชลธิชา เจริญทรัพย, ภัสรา ตรีรัตนประยูร. คลินิก. ว.สภาการพยาบาล.2548;20(2):6376.
อัตราตายและพยาธิภาวะในผูปวยเด็กไดรับการดมยาสลบ 15. ดวงฤดี ลาศุขะ. การปรับปรุงแนวปฏิบัติทาง
เพอื่ ทํา MRI และ CT. วสิ ญั ญสี าร 2557;40:28392. คลินกิ ;แนวทางและข้นั ตอน. พยาบาลสาร 2013;97104.
16. สุกญั ญา เดชอาคม, อังศุมาศ หวังดี, อัญชลา จิ
6. สุรีรัตน จันทรพาณิชย. การดูแลผูปวยที่มารับ ระกุลสวัสด์ิ. การพยาบาลผูปวยในหองพักฟน. วิสัญญีสาร
การตรวจวินิจฉัยดวยเครื่องเอกซเรยคอมพิวเตอรและ 2557; 40(1):4680.
เครื่ อง สน ามแ มเ หล็ กไ ฟฟา . ว. รัง สีวิท ยา ศิริ รา ช 17. กฤษดา แสวงดี, ธีรพร สถิรอังกรู, สุวิภา นิตยา
2559;3:149158. งกร,ู เรวดี ศริ ินคร, มนทิกานติ ตระกูลดิษฐ. มาตรฐานการ
พยาบาลในโรงพยาบาล. กรุงเทพฯ: โรงพิมพสามเจริญ
7 . พ ว ง ท อ ง ไ ก ร พิ บู ล ย . เ ด็ ก น อ ย น า รั ก . พาณิชย; 2542. หนา 14149.
[อินเทอรเน็ต]. 2559 [เขาถึงเมื่อ 24 พฤศจิกายน 2561]. 1 8 . Mason EJ. How to write meaningful
เขาถึงไดจาก: https://www.ayameelahmaesor.blog standards of care. 3rd ed. New York: Delmar Pub
spot.com/2016/10/blogpost.html lisher; 1994.
19. บุญชม ศรีสะอาด. การวจิ ยั เบื้องตน . พมิ พค รง้ั ที่
8. สุเนตรา แกววิเชียร. Role of Nurses in Pedi 9. กรงุ เทพฯ: สุวรี ิยาสาสน; 2556. หนา 121.
atric Critical Care. ใน: ดุสิต สถาวร, จิตลัดดา ดีโรจน
วงศ, นวลจันทร ปราบพาล, บรรณาธิการ. Current Con
cepts in Pediatric Critical Care. กรุงเทพฯ: ชมรมโรค
ระบบหายใจและเวชบําบัดวิกฤตในเด็กแหงประเทศไทย;
2548. หนา 217225.

9. เดือนเพ็ญ หอรัตนาเรือง. ภาวะวิกฤตระบบ
หายใจในการระงับความรูสึกเด็ก. ใน: อรลักษณ รอด
อนันต, เบญจรัตน หยกอุบล, ฐิติกัญญา ดวงรัตน, นรุตม
เรือนอนุกูล, บรรณาธิการ. วิสัญญีบริบาลทันยุคเลม 2.
กรุงเทพฯ: ราชวิทยาลัยวิสัญญีแพทยแหงประเทศไทย;
2560. หนา 233240.

10. Stack CG. Essentials of Pediatric Inten
sive Care. London: Greenwich Medical Media Lim
ited; 2004. p 3.

11. Magnetic Resonance Imaging. [อินเทอร
เน็ต]. 2556 [เขา ถึงเมื่อ16 กันยายน 2562]. เขา ถึงไดจาก:
https://www.Vibhavadi.com/health985

12. Vinit Wellis, Elliot Krane. Practice Guide
lines for the MRI. Lucile Packard Children’s Hospi
tal; 1998. p 26.

รับตนฉบบั : 18 กมุ ภาพนั ธ 2563, ไดร ับบทความปรบั ปรุง: 14 พฤษภาคม 2563, รบั ลงตพี ิมพ: 18 พฤษภาคม 2563
158

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

ปจ จยั ทาํ นายการเสียชีวิตของผปู ว ยโรคหัวใจขาดเลอื ดเฉียบพลนั ทม่ี ีภาวะช็อกจากหัวใจแลว ไดรักษา
ดว ยหตั ถการรกั ษาโรคหลอดเลอื ดหัวใจโคโรนารผี า นทางสายสวนและใชเ ครือ่ งพยุงการทํางานของหวั ใจ
วธิ ยี ุทธ คาํ ตรี พบ., วว.อายรุ ศาสตรโ รคหัวใจ, กลมุ งานอายรุ กรรม, โรงพยาบาลอดุ รธานี

บทคดั ยอ
โรคเลือดหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน (Acute Coronary Syndrome) ที่มีภาวะช็อกจากหัวใจเปนภาวะอันตรายตอ
ชีวติ และมีอัตราการเสียชีวิตสูง การรักษาในปจจุบันไดมีการการนําเคร่ืองพยุงการทํางานของหัวใจ (intraaortic balloon
pump: IABP) มาใชรวมรักษาแตก็ยังพบวามีอัตราการเสียชีวิตท่ีสูงอยู การวิจัยนี้เปนการศึกษาเชิงพรรณนาเก็บขอมูล
ยอนหลัง โดยมีวัตถุประสงคเพ่ือทําการศึกษาปจจัยทํานายการเสียชีวิตในโรงพยาบาลของผูปวยโรคหัวใจขาดเลือด
เฉียบพลันท่ีมีภาวะช็อกจากหัวใจแลวไดรักษาดวยหัตถการรักษาโรคหลอดเลือดหัวใจโคโรนารีผานทางสายสวน
(Percutaneous Coronary Intervention: PCI) และใชเครื่องพยุงการทํางานของหัวใจ รวมถึงผลลัพธจากการรักษาท่ี
เกิดขึ้นในโรงพยาบาลอดุ รธานี ทาํ การศกึ ษาโดยเกบ็ ขอมูลยอ นหลงั ในผูปวยทุกรายโดยใชแ บบบันทกึ ขอมูลจากทะเบียน PCI
เวชระเบียนผูปวยท่ีวินิจฉัยโรคหัวใจขาดเลือดเฉียบพลันท่ีมีภาวะช็อกจากหัวใจแลวไดรักษาดวยหัตถการรักษาโรคหลอด
เลือดหวั ใจโคโรนารผี านทางสายสวนและใชเ ครอื่ งพยงุ การทํางานของหวั ใจ ทําการเกบ็ ขอ มลู ระหวา งวันที่ 1 มกราคม 2560
30 มิถุนายน 2561 ไดจํานวนผูปวย 126 ราย แลวใชสถิติพรรณนา รอยละ คาเฉลี่ย สวนเบ่ียงเบนมาตรฐาน และสถิติ
อนุมาน pearson chisquare เปรียบเทียบขอมูล, univariate, multivariate logistic regression analysis วิเคราะหหา
ปจ จยั ที่ทาํ นายการเสยี ชีวิตกําหนดคา นัยสาํ คัญท่ี 0.05
ผลการศึกษา ผปู ว ยที่ไดรับการวินจิ ฉัยโรคหัวใจขาดเลือดเฉียบพลันท่มี ีภาวะช็อกจากหัวใจแลวไดรักษาดวยหัตถการ
รักษาโรคหลอดเลือดหัวใจโคโรนารีผานทางสายสวนและใชเครื่องพยุงการทํางานของหัวใจมีจํานวนท้ังส้ิน 126 ราย มีอายุ
เฉล่ีย 65.3 (S.D. 11.01) ป เปนเพศชายรอยละ 69.8 เปนผูปวยท่ีมีกลามเน้ือหัวใจตายเฉียบพลันชนิดสวนของเอสทียก
รอยละ 78.6 ไดร บั ยาละลายลิม่ เลอื ดกอ น PCI รอยละ 23.0 ไดรับการชวยฟน คนื ชีพกอ น PCI รอ ยละ 31.7 พบบาดเจบ็ ของ
ไตเฉียบพลันรอยละ 58.7 อัตราการเสียชีวิตในโรงพยาบาล 50 ราย (รอยละ 39.7) 43 ราย เสียชีวิตจากสาเหตุของหัวใจ
(รอยละ 86.0) ในการวิเคราะหแบบ multivariate พบวามีเพียงปจจัยเดียวท่ีทํานายการเสียชีวิตอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ
คือการไดรบั การชวยฟน คนื ชพี ท่หี องตรวจสวนหวั ใจ (adjusted odd ratio 4.14; 95%CI 1.2313.87, p=0.02)
สรุป: การไดรับการชวยฟนคืนชีพท่ีหองตรวจสวนหัวใจเปนปจจัยทํานายการเสียชีวิตของผูปวยโรคหัวใจขาดเลือด
เฉียบพลันท่มี ภี าวะชอ็ กจากหัวใจแลว ไดรักษาดว ยหตั ถการรกั ษาโรคหลอดเลือดหวั ใจโคโรนารผี านทางสายสวนและใชเครอื่ ง
พยุงการทํางานของหัวใจและควรมีการพัฒนาระบบสงตอผูปวยโดยไมตองเขาหองฉุกเฉินของรพ.อุดรธานีจะชวยใหผูปวย
ไดรบั การเปด เสน เลอื ดทเี่ ร็วขน้ึ
คําสําคัญ: โรคหัวใจขาดเลือดเฉียบพลันภาวะช็อกจากหัวใจ, หัตถการรักษาโรคหลอดเลือดหัวใจโคโรนารีผานทาง
สายสวน, เคร่อื งพยุงการทํางานของหวั ใจ

Corresponding author: นพ.วิธยี ุทธ คําตรี โทรศพั ท 042245555 ตอ 2103 Email: [email protected]
แผนกอายุรกรรม โรงพยาบาลอดุ รธานี 33 ถนนเพาะนิยม ต.หมากแขง อ.เมอื ง จ.อดุ รธานี 41000
159

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอุดรธานี ปท ่ี 28 ฉบับที่ 2 ประจาํ เดือน พฤษภาคม – สิงหาคม 2563

Predicting mortality in acute coronary syndrome with cardiogenic shock treated with
percutaneous coronary intervention and intra aortic balloon pump
Witheeyut Kumthree, MD, Diploma of the Thai Board of Cardiology, Udonthani hospital

Abstract
Acute coronary syndrome with cardiogenic shock was lifethreatening condition and high mortality
rate. The current treatment for reduce mortality was insertion of intraaortic balloon pump (IABP), but
the mortality rate had still high. Had this study was retrospective descriptive study objective to study
the factors that predict in hospital mortality in acute coronary syndrome with cardiogenic shock treated
with percutaneous coronary intervention (PCI) and intraaortic balloon pump and including inhospital
outcome in Udonthani hospital. The case record forms were used to collect the data from PCI register
and medical records in 126 acute coronary syndrome patients with cardiogenic shock treated with
percutaneous coronary intervention and intraaortic balloon pump from January 2017, 1st to June 2018,
30th. Statistical analysis used percentage mean, standard deviation, pearson chisquare, univariate and
multivarieate logistic regression analysis to identify independent predictors of inhospital mortality.
Results: 126 patients with acute coronary syndrome with cardiogenic shock treated with PCI and
IABP were analyzed. The mean age was 65.3 (S.D. 11.01) years, 69.8% were male, 78.6% had ST
elevation myocardial infarction, 23.0% received fibrinolytic therapy before PCI, 31.7% had performed
cardiopulmonary resuscitation (CPR) before PCI, 58.7% developed an acute kidney injury. All causes in
hospital mortality was 50 cases (39.7%), mortality from cardiac cause was 43 cases (86.0%). By
multivariate analysis, the only independent predictor of mortality with statistically significant was CPR in
cardiac catherizationlaboratory. (adjusted odd ratio 4.14; 95%CI 1.2313.87, p=0.02)
Conclusion: CPR in cardiac catherization laboratory was the predictor of mortality in acute
coronary syndrome with cardiogenic shock treated with percutaneous coronary intervention and
intraaortic balloon pump. Developing of patient referral system without entering the Udonthani
emergency room will allow patients to receive a faster reperfusion therapy.
Keyword: Acute coronary syndrome, Cardiogenic shock, Percutaneous coronary intervention,
Intraaortic balloon pump

160

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal

บทนาํ รักษาตอและพบวามีการเสียชีวิตสูง แตยังขาดขอมูลทาง
โรคหัวใจขาดเลือดเฉียบพลัน (Acute coronary สถิติสนับสนุน การศึกษานี้จึงเปนการศึกษาขอมูลไปเปน
แนวทางพัฒนาการรกั ษาตอไป
syndrome: ACS) เปนกลุมอาการที่บงชี้ถึงภาวการณอุด วัตถปุ ระสงค
ตันของหลอดเลือดหัวใจทําใหกลามเน้ือหัวใจขาดเลือด
เฉียบพลันจําแนกเปนไดเปน 2 ชนิด คือ 1) ST elevation 1. เพื่อศึกษาลักษณะผูปวยและปจจัยทํานายการ
ACS STEMI พบ30%) 2) nonST elevation ACS (ไดแก เสียชีวิตของผูปวยโรคหัวใจขาดเลือดเฉียบพลันที่มีภาวะ
NSTEMI พบ 25%, unstable angina พบ 38%)1 ใน ช็อกจากหัวใจ แลวไดรักษาดวยหัตถการรักษาโรคหลอด
ขอมูลของ 2017 ESC Guidelines for the manage เลือดหัวใจโคโรนารีผานทางสายสวนและใชเคร่ืองพยุงการ
ment of STEMI2 พ บ อัตรา กา รเสี ยชีวิตข องผูปว ย ทํางานหวั ใจ
กลามเนื้อหัวใจขาดเลือดเฉียบพลันในโรงพยาบาล 412%
และอัตราการเสียชีวิตใน 1 ป 10% การรีบเปดเสนเลือด 2. ผลลัพธท่ีเกิดข้ึนจากากรักษาดวยหัตถการรักษา
(reperfusion therapy) มีความสําคัญในการลดอัตราการ โรคหลอดเลือดหัวใจโคโรนารีผานทางสายสวนและใช
ตายและภาวะแทรกซอนโดยเฉพาะภาวะช็อกจากหัวใจ เครอื่ งพยงุ การทาํ งานหวั ใจ
(cardiogenic shock) ซ่ึงพบได 58%34 มีอัตราการ วธิ ีการศึกษา
เสียชีวิต 3050%5 การลดอัตราการเสียชีวิตในผูปวย
โรคหัวใจขาดเลอื ดเฉียบพลันท่ีมีภาวะช็อกจากหัวใจจึงเปน เปนการศึกษาแบบเชิงพรรณนาเก็บขอมูลยอนหลัง
ความสาํ คญั และทา ทายแพทยผใู หการรักษาอยา งยิ่ง (retrospective descriptive study) โดยสืบคนทะเบียนการ
ทํา Percutaneous Coronary Intervention (PCI) ท่ีหอง
ในปจจุบันมีการใชเครื่องพยุงการทํางานของหัวใจ ตรวจสวนหัวใจในผปู วยทีไ่ ดร บั การใส IABP ระหวางวันที่ 1
(intra aortic balloon pump: IABP) กันอยางแพรหลาย มกราคม 256030 มิถุนายน 2561 แลวสืบคนเวชระเบียน
ใน ผูปวยที่มี cardiogenic shock โดย IABP จะ เปน ผูปวยนอกและเวชระเบียนผูปวยในทุกรายท่ีไดรับการ
mechanical hemodynamic support เพมิ่ การไหลเวียน วินิจฉัยโรคหวั ใจขาดเลอื ดเฉยี บพลันทีม่ ีภาวะช็อกจากหัวใจ
เลือดเขาสูหัวใจในชวงหัวใจคลายตัว ทําใหcardiac และใชเคร่ืองพยุงการทํางานของหัวใจไดตัวอยาง 126 ราย
output เพิ่มขึ้นประมาณ 0.51 ลิตร/นาที อยางไรก็ตาม โดยมเี กณฑในการคัดเลือกผปู ว ยดงั น้ี คอื
ในMetaanlysis พบวาการใส IABP ลด risk of death ได
ประมาณ 11%6 และคลา ยกับในการศกึ ษา IABPSHOCK II 1. เปนผปู ว ยทว่ี นิ จิ ฉยั ST elevation ACS และ Non
trial ที่พบวา routine use of IABP ในผูปวยที่มี cardio ST elevation ACS1011 รว มกบั มภี าวะ cardiogenic shock
genic shock อัตราการเสียชีวิตที่ระยะเวลา 30 วัน 1 ป
และ 6 ป ไมไดมีความตางกันอยางมีนัยสําคัญระหวางกลุม 2. ผูปวยตองไดรับการทํา PCI และใส IABP ที่หอง
ใสและไมไดใส IABP7 ดงั น้ันใน 2017 ESC Guidelines for ตรวจสวนหัวใจ
the management of STEMI จึงไดลดระดับคําแนะนํา
ของ routine use of IABP ใน cardiogenic shock จาก เกณฑการคดั เลอื กผปู วยออกจากการศกึ ษา คือ
เดมิ class I เปน class III2 สวนคําแนะนําของ 2013 ACC/ 1. ผูปวยทีม่ ีอายุนอ ยกวา 18 ป
AHA Guidelines for the management of STEMI เปน 2. ผูปวยท่ีเปน secondary myocardial infarc
class IIb8 ในการศึกษาท่ีมีรายงานไวกอนหนานี้พบวา tion with shock จากสาเหตุอื่นที่ไมใช cardiogenic
ปจจัยที่ทํานายการเสียชีวิตในโรคกลามเน้ือหัวใจขาดเลือด shock เ ช น Severe septic shock, Hypovolemic
เฉียบพลันที่มี cardiogenic shock ไดแก อายุ การทํางาน shock, Adrenal shock
ของหัวใจหองลางซาย โรคเบาหวานและไตวาย9 3. ผูปวยที่มี Cardiac arrest จาก acute coro
โรงพยาบาลอุดรธานีไดรับการสงตอผูปวย Acute nary syndrome with cardiogenic shock และ resto
coronary syndrome ที่มีภาวะ cardiogenic shock มา ration of spontaneous circulation (ROSC) หลั งทํ า
161 Cardio pulmonary resuscitation (CPR) แลวไมตื่นและ
มานตาขยายไมตอบสนองตอแสงกอนมาถึงหองตรวจสวน
หัวใจ

วารสารการแพทยโ รงพยาบาลอดุ รธานี ปที่ 28 ฉบบั ที่ 2 ประจําเดือน พฤษภาคม – สงิ หาคม 2563

4 . ผู ป ว ย ที่ ใ ส IABP ด ว ย ข อ บ ง ช้ี อื่ น ที่ ไ ม ใ ช ผลลัพธจากการรักษาที่เกิดข้ึนในโรงพยาบาลมี 3 สวน
cardiogenic shock เ ช น congestive heart failure ไดแ ก
with severe left ventricular dysfunction, ใ ส IABP
กอนผาตัดเช่ือมหลอดเลือดหัวใจ (coronary artery by 1. ขอมูลลักษณะพื้นฐานของผูปวย (Baseline
pass grafting: CABG) ในผูปวย severe triple vessel characteristics) ไดแ ก อายุ เพศ โรคประจาํ ตัว ประวัติสูบ
with left main disease, Ventricular arrhythmias บุหร่ี การเกิดคล่ืนไฟฟาหัวใจแบบAtrial fibrillation (AF)
หรือใส IABP ลดอาการแนนหนาอกที่ไมตอบสนองตอยา, มีประวัติกลามเน้ือหัวใจขาดเลือดมากอน ชนิดของ
Mechanical complication เชน ventricular septum กลามเน้ือหัวใจขาดเลือด การเกิดภาวะ cardiogenic
rupture shock กอ นเขาหองตรวจสวนหัวใจ ประวัติการได fibrino
ขอ พจิ ารณาทางจรยิ ธรรม lytic drug กอน PCI ประวัติการใชยากระตุนความดัน
โลหิต(vasopressor drug) กอนเขาหองตรวจสวนหัวใจ
งานวจิ ยั นไ้ี ดผ า นการรบั รองจากคณะกรรมการจรยิ ธรรม ประวัติ CPR กอน PCI ผลการตรวจ white blood cell
โรงพยาบาลอดุ รธานี เลขทรี่ บั รอง EC ท่ี 1/2563 ลงวนั ท่ี 22 count (WBC) คาฮีโมโกลบิน (Hemoglobin: Hb) คา
มกราคม 2563 estimated Glomerular Filtration Rate (eGFR) กอน
คําจาํ กัดความในการวจิ ยั PCI คา Capillary blood glucose (CBG) กอน PCI และ
คา Left ventricular ejection fraction (LVEF)
ผูป ว ยท่มี ี Cardiogenic shock วินิจฉัยโดย7,12
1. Systolic blood pressure (SPB) นอ ยกวา 90 มม. 2. ขอมูลลักษณะผูปวยในชวงการรักษาดวยการทํา
ปรอท เปน เวลาอยา งนอ ย 30 นาที หรอื มกี ารใช pharmaco หัตถการรักษาโรคหลอดเลือดหัวใจโคโรนารีผานทางสาย
logical และ/หรือ mechanical support เพื่อให SBP สวน(Periprocedural charecteristics) ไดแกความดัน
มากกวา หรือเทากับ 90 มม.ปรอท โลหิตชวงหัวใจบีบตัวซิสโตลิคของหลอดเลือดแดงใหญ
2 . อ า ก า ร แ ส ด ง ท่ี บ ง บ อ ก ถึ ง endorgan (Aortic systolic blood pressure: Ao SBP) กอน PCI
hypoperfusion เชน ซมึ ไมคอยรูส กึ ตัว เยน็ ตามปลายมอื ความดันโลหิตชวงหัวใจคลายตัวไดแอสโตลิคของหลอด
ปลายเทา กระสบั กระสาย ปส สาวะออก นอยกวา 30 มล./ เลือดแดงใหญ (Aortic diastolic blood pressure: Ao
ชว่ั โมง DBP) กอน PCI การไดเร่ิมยากระตุนความดันโลหิต
3.Cardiac index <2.2 L/min/m2 และ Pulmo (vasopressor drug) ท่ีหองตรวจสวนหัวใจ การไดรับการ
nary capillary wedge pressure มากกวา 15 มม.ปรอท ชวยฟนคืนชีพ (CPR) ที่หองตรวจสวนหัวใจ หลอดเลือดท่ี
การรวบรวมขอมลู เปนปญหา (culprit lesion) จํานวนหลอดเลือดท่ีตีบและ
เก็บขอมูลผูปวยที่ไดรับการใส IABP ท่ีหองตรวจ ทํา PCI การไดร บั ยา Glycoprotein (GP) IIb/IIIainhibitor
สวนหัวใจในทะเบียนการทํา PCI ในระหวางวันที่ 1 ขณะทํา PCI มีการใส IABP ในชวงระยะเวลากอนหรือหลัง
มกราคม 2560  30 มถิ นุ ายน 2561 ซ่งึ มีจาํ นวน 209 ราย PCI จาํ นวนและความยาวของขดลวดค้ํายัน (stent) การใช
แลว เก็บขอมลู จากเวชระเบียนของผูปวยท่ีวินิจฉัยโรคหัวใจ เคร่ืองชวยหายใจ การเกิดการบาดเจ็บของไตเฉียบพลัน
ขาดเลือดเฉียบพลันที่มีภาวะช็อกจากหัวใจแลวไดรักษา (Acute kidney injury) และการไดฟอกไต (dialysis)
ดวยหัตถการรักษาโรคหลอดเลือดหัวใจโคโรนารีผานทาง
สายสวนที่เขาเกณฑการศึกษาไดจํานวนทั้งหมด 126 ราย 3. ผลลัพธจากการรักษาท่ีเกิดข้ึนในโรงพยาบาล
แลว บันทกึ ลงในแบบบนั ทกึ ขอ มลู (Inhospital outcome) ไดแก การเสียชวี ติ ในโรงพยาบาล
เครือ่ งมอื ท่ีใชใ นการวจิ ยั การเสียชีวิตจากสาเหตุของหัวใจ มีภาวะเลือดออกการได
ใชแบบบันทึกขอมูล (case record form) เก็บ ผาตัด CABG ฉุกเฉินการเกิดโรคสมองขาดเลือดเฉียบพลัน
ขอมูลผูปวยซึ่งประกอบไปดวยตัวแปรท่ีทําการศึกษาและ (Stroke) ระยะเวลานอนโรงพยาบาล ระยะเวลาการใส
เครอ่ื งชวยหายใจและระยะเวลาในการใส IABP

162

Vol.28 No.2 May – August 2020 Udonthani Hospital Medical Journal
การวเิ คราะหข อ มูลทางสถิติ
ที่หองตรวจสวนหัวใจรอยละ18.3 มี culprit lesion ที่ eft
1. ขอมลู เชิงคุณภาพ (Qualitative data) เชน เพศ anterior descending artery (LAD) รอยละ 72.2 มี
โรคประจําตัว แสดงขอมูลเปน จํานวน (n) รอยละ (%) หลอดเลือดตีบ มากกวาหรือเทากับ 2 เสน (Multivessel
ขอมูลเชิงปริมาณ (Quantitative data) เชน อายุ คาการ disease) รอยละ 69.0 มผี ปู วยท่ไี ดรบั การทํา PCI มากกวา
บีบตัวของหวั ใจ แสดงขอ มูลเปนคาเฉล่ีย (mean) และสวน หรือเทากับ 2 เสน (Multivessel PCI) รอยละ 18.3 มี
เ บ่ี ย ง เ บ น ม า ต ร ฐ า น ( standard deviation: S.D.) ผูปวยไดรับยา GP IIb/IIIa inhibitor ขณะ PCI รอยละ
เปรยี บเทยี บกนั โดย Pearson chisquare 38.9 มีผูปวยท่ีไดรับการใส IABP หลังจากทํา PCI คิดเปน
รอยละ 80.2 จํานวน stent เฉล่ียคือ 1 ตัว (S.D. 0.73)
2. ใชunivariate คัดเลือกตัวแปรที่มีคา p <0.20 สู ความยาวของ stent เฉล่ีย 27.50 มม. (S.D. 20.65) มีการ
การทํา multivariate logistic regression analysis เพื่อหา ใชเคร่ืองชวยหายใจรอยละ 84.1 เกิดการบาดเจ็บของไต
ปจ จยั ทที่ ํานายการเสยี ชวี ติ เฉียบพลันรอยละ 58.7 ไดฟอกไตรอยละ 8.7 ในผูปวยท่ีมี
Cardiogenic shock กอนเขาหองตรวจสวนหัวใจ, ไดยา
3. สถิติทดสอบทั้งหมดกําหนดระดับนัยสําคัญท่ี กระตุนความดันโลหิตกอนเขาหองตรวจสวนหัวใจ, เริ่มยา
p< 0.05 กระตุนความดันโลหิตท่ีหองตรวจสวนหัวใจ, ใส IABP
ผลการศกึ ษา หลังจาก PCI มีจํานวนรอดชีวิตมากกวาเสียชีวิตอยางมี
นัยสําคัญทางสถิติ (p=0.04, 0.01, 0.02, 0.02 ตามลําดับ)
มผี ปู ว ยทรี่ บั การวนิ จิ ฉยั โรคหวั ใจขาดเลอื ดเฉยี บพลนั ท่ี สวนผูปวยท่ีไดรับการ CPR ท่ีหองตรวจสวนหัวใจมีจํานวน
มภี าวะชอ็ กจากหวั ใจแลว ไดร กั ษาดว ยหตั ถการรกั ษาโรคหลอด เสียชีวิตมากกวารอดเสียชีวิตอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ
เลือดหัวใจโคโรนารีผานทางสายสวนและใชเคร่ืองพยุงการ (p<0.001) ดงั ตารางที่ 1
ทํางานของหวั ใจที่เขาเกณฑการศึกษาจํานวนทั้งหมด 126
ราย ผลการศึกษาขอมูลลักษณะพ้ืนฐานของผูปวยพบวา ตารางที่ 1 ขอมูลลักษณะพื้นฐานและจํานวนผูปวย
ผูปวยมีอายุเฉลยี่ 65.3 (S.D. 11.01) ป เพศชายรอยละ 88 ในชวงการรักษาดวยการทําหัตถการ (Baseline and
เบาหวานรอ ยละ 56.3 ความดนั โลหติ สงู รอ ยละ 47.6 ไขมันใน Periprocedural characteristics) (N=126)
เลือดสูงรอยละ 22.2 ประวัติสูบบุหรี่รอยละ 42.9 พบการ
เกิดคล่ืนไฟฟาหัวใจแบบ AF รอยละ 32.6 เคยมีประวัติ ตัวแปร รวม เสียชีวิต รอดชวี ติ value
กลามเน้ือหัวใจขาดเลือดมากอนรอยละ 7.1 กลามเน้ือ ทงั้ หมด n(%) n(%) (chisquare)
หัวใจตายเฉียบพลันชนิดสวนของเอสทียกรอยละ 78.6 รวมท้ังหมด n(%) 50 (39.7) 76 (60.3)
เกิดภาวะ cardiogenic shock กอนเขาหองสวนหัวใจ I. ขอมลู พื้นฐาน 0.82
รอยละ 67.5 ได fibrinolytic drug กอน PCI รอยละ 23.0 อายุ (ป) 65.30 65.56 65.18 0.23
ใชยากระตุนความดันโลหิตกอนเขาหองสวนหัวใจรอยละ (mean (SD)) (11.10) (11.36) (10.84) 0.50
64.3 ทาํ CPR กอ น PCI รอยละ 31.7 ผลตรวจ WBC เฉล่ีย เพศชาย 88 (69.8) 32 (25.4) 56 (44.4) 0.66
15.20 103/l ฮีโมโกลบินเฉล่ีย 12.55 g/dL CBG กอน เบาหวาน 71 (56.3) 30 (23.8) 41 (32.5) 0.63
PCI เฉล่ีย 239.71 mg/dL คา eGFR กอน PCI เฉลี่ย ความดนั โลหิตสูง 60 (47.6) 25 (19.8) 35 (27.8) 0.37
54.56 ml/min/1.73m2 คา LVEF เฉล่ีย 34.23% ดัง ไขมันในเลอื ดสงู 28 (22.2) 10 (7.9) 18 (14.3) 0.50
ตารางที่ 1 ประวัติสูบบหุ รี่ 54 (42.9) 19 (4.3) 35 (27.8) 0.69
Atrial fibrillation 41 (32.6) 18 (14.3) 23 (18.3) 0.75
ผลการศึกษา periprocedural characteristics Previous MI 9 (7.1) 3 (2.4) 6 (4.8) 0.04
พบวากลุมตัวอยางมีคา Aortic systolic blood pressure STEMI presentation 99 (78.6) 40 (31.7) 59 (46.8) 0.28
กอน PCI เฉลี่ย 110.94 มม.ปรอท (S.D. 28.66) Aortic Cardiogenic shock 85 (67.5) 39 (31.0) 46 (36.5) 0.01
diastolic blood pressure กอน PCI เฉลี่ย 73.35 มม. กอ นเขา cath lab 29 (23.0) 0.41
ปรอท (S.D. 14.67) มีผูปวยที่ไดเริ่มยากระตุนความดัน ได fibrinolytic drug 81 (64.3) 14 (11.1) 15 (11.9) 0.26
โลหิตที่หองตรวจสวนหัวใจรอยละ 32.5 มีผูปวยที่ได CPR กอน PCI 40 (31.7)
ได vasopressor drug 15.20 39 (31.0) 42 (33.3)
163 กอนเขา cath lab (7.81)
CPR กอน PCI 18 (14.3) 22 (17.5)
White Blood Cell 16.18 14.56
(103/l) (10.10) (5.84)
(mean (SD))