3 Culturele diversiteit
Omgaan met culturele verschillen
themasburgerschap.nl/thema3
CASUS een zwangerschapstest ging halen. Zijn moeder
wist hier binnen de kortste keren van. Jonathan
IK HOUD VAN HET ANONIEME VAN DE STAD en Aida wonen met hun twee jonge kinderen
In het televisieprogramma Jouw Stad, Ons Dorp in een klein appartement in Amsterdam.
ging het om de woonsituatie van Lisa en Deryan Ze houden van de chaos en drukte van de
tegenover die van Jonathan en Aida. grote stad. Dit past bij hen. Alles is in de buurt en is
tot laat open. Lisa vindt het juist fijn dat de meeste
Studente Lisa en beroepsmilitair Deryan wonen mensen in de stad haar niet kennen en weinig over
samen met hun zoontje Tygo in het rustige dorp haar weten.
Appelscha. Ze vinden het fijn om daar te wonen.
Als Tygo alleen buiten speelt, houden de buren Woon jij liever in een dorp of in de stad? Waarom?
hem in de gaten. De mensen in het dorp groeten
elkaar en kennen elkaar goed. Dat laatste is
niet altijd een voordeel ontdekte Deryan toen hij
Licht je antwoord toe:
34
Verschillen tussen dorp en stad
Amsterdam en Appelscha liggen allebei in Nederland, Je moet er tegen kunnen dat buren op je letten en zich
maar het leven op deze plekken verschilt van elkaar. Dat met je bemoeien. Soms gaat dat heel ver. Googel maar
komt vooral door een verschil in cultuur, de waarden, eens op ‘weggepest uit dorp’. Je komt dan bijvoorbeeld
normen en gewoontes die mensen binnen een groep of artikelen tegen over een Afrikaans gezin, een trans-
samenleving met elkaar delen. genderpersoon, een joods gezin en een homopaar die
In de stad is het leven vaak druk. Je hebt veel mensen om zich allemaal gedwongen voelden te vertrekken.
je heen, maar je kent ze meestal niet. De cultuur van de
stad is meer gericht op het individu. Dat geeft je veel vrij-
heid, want anderen letten niet zo op je en er wonen veel
verschillende mensen. Maar je bent ook meer op jezelf
aangewezen en dat kan eenzaam zijn. Je leest wel eens in
de krant dat iemand drie maanden dood in huis lag
zonder dat buurtbewoners het merkten.
De cultuur in een dorp is meer gericht op de groep
mensen om je heen. Mensen kennen elkaar, ze voe-
len zich deel van de gemeenschap en helpen elkaar.
Zo vertelt Lisa in de video dat ze het fijn vindt dat
mensen in de buurt haar zoontje naar huis bren-
gen als hij is gevallen. Wel is het zo dat het in een
dorp meer opvalt als je anders bent dan de rest.
Bron 1
“Ik dacht, zo’n boerengrietje in de stad, dat gaat niet werken”
EINDHOVEN - Anita wilde graag dierenarts worden, even naar de stad. Wat
maar kon dat alleen in Utrecht studeren. Ze vertelt over ik het meeste mis uit de
de overgang naar de stad. “Ik woonde in Heythuysen en stad is de spontaniteit.
vond het heel spannend. Ik dacht, zo’n boerengrietje in Dat je op de fiets stapt
de grote stad, dat gaat niet werken. Maar gelukkig ging en binnen een kwartier
het goed. In het begin had ik de neiging om me voor te overal kunt zijn. Dat je
gaan stellen aan de buren, maar dat doe je helemaal niet heel veel vrienden en
in de stad. Die anonimiteit maakt het voor veel mensen vriendinnen dichtbij je
juist fijn om in de stad te wonen. hebt en dat je lekker een
Ik woon nu sinds een paar jaar weer in het dorp. Het terrasje kunt pikken.”
leukste aan het platteland vind ik om buiten te zijn,
het weidse, de ruimte om je heen. Maar soms ga ik nog Metronieuws.nl
Verschillen tussen dorp en stad
1
a Lisa en Deryan uit de casus en Anita uit bron 1 hebben verschillende redenen voor het wonen in een dorp.
Welke redenen zijn dat?
b Jonathan en Aida, maar ook Anita noemen voordelen van het wonen in de stad. Noteer deze.
Culturele diversiteit 35
Waar wil jij wonen?
2
a Herken jij de verschillen tussen dorp en stad? Waarom wel of waarom niet? Zet je antwoorden in het schema.
In de stad is het druk en chaotisch, in Ik herken dit verschil wel/niet, omdat:
een dorp is het rustig.
In de stad kun je helemaal jezelf zijn, in Ik herken dit verschil wel/niet, omdat:
een dorp letten anderen meer op je.
In de stad ben je sneller alleen, in een Ik herken dit verschil wel/niet, omdat:
dorp ken je je buren en help je elkaar.
b Waar wil jij wonen, in een dorp of in een stad? Leg uit waarom.
c Vergelijk nu in een drietal jullie antwoorden bij a en b. Bespreek de volgende vragen met elkaar.
Schrijf de belangrijkste conclusies op.
• Zitten er verschillen in jullie antwoorden? Wat valt hieraan op?
• Zijn jullie zelf opgegroeid in een dorp of in een stad? En waar wonen jullie nu?
• Wat is de invloed van waar je bent opgegroeid op waar je het liefst wilt wonen?
Cultuurverschillen
De cultuur in een stad is anders dan in een dorp. Aida in de wet staan, maar waarvan mensen wel verwachten
en Jonathan uit de casus vinden op elke straathoek een dat je je eraan houdt.
café, Lisa en Deryan hebben veel minder keus. Cultuurverschillen ontstaan dus onder meer door de
Behalve verschillen tussen stad en dorp zijn er veel meer plaats waar je opgroeit, je geloof, je leeftijd en je afkomst.
tegenstellingen mogelijk. Tussen groepen waar je wel of Maar ook je maatschappelijke positie heeft invloed op
niet bij wilt horen, tussen mannen en vrouwen, tussen je. Zoals waar je woont, van welke clubs je lid bent en
jong en oud, tussen religies, tussen tradities in landen wat voor kleren je draagt.
van herkomst, tussen opleidingen, tussen werkvelden
enzovoort.
Die tegenstellingen zie je terug in gewoontes en
gedragsregels. Denk aan de manier waarop mensen
elkaar begroeten. In de ene vriendengroep begroet je
elkaar met een knuffel, in de andere met een high five
of een boks. Buigen, neuzen, twee kussen, drie kussen,
handen schudden, je komt het allemaal tegen. Het zijn
voorbeelden van informele regels. Dit zijn regels die niet
36
Cultuurverschillen
3
Oorzaak Voorbeeld van cultuurverschil
1. P laats waar iemand In een dorp is het normaal om elkaar te begroeten op straat.
opgroeit
In de stad niet.
2. Geloof
3. Leeftijd
4. Afkomst
5. Maatschappelijke
positie
4 Jouw eerste reactie
Bekijk de foto’s hieronder en geef per foto aan welke eerste reactie die bij je oproept.
Geef daarna antwoord op de vraag die bij elke foto staat.
A Jouw eerste reactie: B Jouw eerste reactie: C Jouw eerste reactie:
Hoe zal iemand met een streng Hoe zal iemand die is geboren in Hoe zal iemand van tachtig jaar of
islamitische achtergrond reageren, Frankrijk reageren, denk je? Verklaar ouder reageren, denk je? Verklaar je
denk je? Verklaar je antwoord. je antwoord. antwoord.
Culturele diversiteit 37
5 Cartoon
a Leg uit wat ‘door mannen gedomineerde cultuur’
(male-dominated culture) volgens jou betekent.
b W aarom hebben beide vrouwen medelijden met el-
kaar, denk je?
c Wat wil de tekenaar duidelijk maken over cultuur-
verschillen?
6 Cultuurshock
Bron 2
“In een winkel beleefde ik mijn grootste cultuurshock”
Lars Hopman (20) liep tien weken stage in Zuid- voor een appje zoals wij soms doen, is een ‘no go’ in
Korea. “Ik vroeg me af hoe het zou zijn om te werken Zuid-Korea. Je houdt je alleen bezig met het eten en
in een omgeving en een cultuur die ik niet kende. met elkaar.” Bron: buitenlandbeurs.nl
Nou, dat heb ik geweten. Ik heb er wel geleerd dat de
Nederlandse aanpak niet altijd de beste manier is.”
Zijn grootste cultuurshock beleefde Lars in een
winkel. “Ik hield beleefd een klapdeur open voor een
vrouw met een kinderwagen, zodat zij makkelijk
kon doorlopen. Maar ze opende de andere klapdeur,
duwde de kinderwagen daar doorheen en keek straal
langs me heen. Later hoorde ik dat Zuid-Koreanen
liever geen contact hebben met vreemden op straat.
Wat ik deed vinden ze daar dus heel onbeleefd.” Ook
tijdens het eten hebben Zuid-Koreanen andere ge-
woontes. “Tijdens het eten even je mobieltje pakken
a Leg uit dat de grootste cultuurshock van Lars een voorbeeld is van een informele regel.
b Welke gewoontes heb je zelf thuis tijdens het eten? Denk aan: samen of alleen, aan tafel of voor de televisie,
wel of niet bidden, enzovoort.
c Heb je jouw eetgewoontes wel eens aangepast aan de gebruiken bij iemand anders? Licht je antwoord toe.
d L eg nu uit wat Lars zou kunnen bedoelen met: “Ik heb geleerd dat de Nederlandse aanpak niet altijd de
beste manier is.”
38
Bedrijfsculturen
Ook op je werk of tijdens je stage kun je te maken krijgen
met cultuurverschillen die horen bij de bedrijfscultuur.
In de ene organisatie loop je even bij je baas naar binnen,
bij de andere moet je eerst een afspraak maken. Ook de
kleding die je moet dragen, hoe je elkaar aanspreekt en
waar je wel of niet mag zitten tijdens pauzes hebben te
maken met de bedrijfscultuur.
Cultuurverschillen in het mbo
Natuurlijk vind je ook veel cultuurverschillen tussen de
mbo-opleidingen onderling. Zo gelden er in de militaire
beroepswereld van Deryan andere gewoontes en
normen dan in het toekomstige pedagogische werkveld
van Lisa. In de horeca en retail zijn klantgerichtheid en
hospitality belangrijke waarden. Bij administratie en in
de ICT komt het vooral aan op nauwkeurigheid. Bij de
opleiding Sport en bewegen kom je normen tegen als
niet opgeven, plezier hebben in lichaamsoefening en
training geven.
Bron 3
Cultuurverschillen bij het zaken doen
De opleiding internationale handel bereidt studenten voor op zaken doen met mensen die een andere
culturele achtergrond hebben. Deze mensen kunnen andere normen hebben dan je gewend bent.
Voorbeelden • In Duitsland komen zakenrelaties vaak snel ter
• In Vietnam mag je je handelspartner niet recht in zake, Fransen houden ook van informeel contact.
de ogen kijken. • Spanjaarden openen cadeaus onmiddellijk, in
• I n veel culturen betekent op tijd komen niet dat je China is zoiets uit den boze.
er precies op de afgesproken tijd moet zijn. • I n Zweden is het gebruikelijk om (uitgebreid) te
• W ees in China bescheiden met het geven van bedanken voor een maaltijd.
relatiegeschenken. • I n Groot-Brittannië zeg je ‘please’ bij elk verzoek,
• In Frankrijk is het handig en beleefd om ook bij een simpele vraag.
zakelijke gesprekken in het Frans te voeren. Bron: Evofenedex
Culturele diversiteit 39
7 Normen en waarden
Een norm komt voort uit een waarde, vaak maar één woord. In het laatste voorbeeld van bron 3 over
Groot-Brittannië is deze waarde beleefdheid. Bedenk van de volgende normen uit de bron met welke waarde
de norm te maken heeft.
TIP: om de bijbehorende waarde te vinden, kun je de vraag stellen: wat is het doel van deze norm?
Norm Waarde
In Vietnam mag je je handelspartner niet recht
in de ogen kijken.
In Duitsland komen zakenrelaties vaak snel ter
zake, Fransen stellen dit minder op prijs.
In Zweden is het gebruikelijk om (uitgebreid) te
bedanken voor een maaltijd.
8 Do’s-and-don’ts
In bron 3 zie je tips voor studenten van een commerciële opleiding. Maar bij heel veel werkvelden kun je te
maken krijgen met buitenlandse klanten, gasten, collega’s, leveranciers, enzovoort. Dan is het goed om meer
te weten van de gebruiken van het land van herkomst. Kies een land waar je in jouw werkveld mee te maken
zou kunnen krijgen en breng de gebruiken in kaart. Maak hiervoor een do’s-and-don’tslijst die al je collega’s
kunnen gebruiken.
TIP: gebruiken zijn het beste te vinden door in een zoekmachine de naam van het land met de toevoeging
‘gebruiken’ te tikken. Bijvoorbeeld: ‘Duitse gebruiken’ of ‘Italiaanse gebruiken’.
Do’s Dont’s
9 Bedrijfscultuur
a Beschrijf de bedrijfscultuur van Deryan. Gebruik minimaal drie kenmerken van deze bedrijfscultuur.
b B eschrijf de bedrijfscultuur van jouw leerbedrijf. Heb je (nog) geen leerbedrijf, ga dan uit van een voorbeeld-
bedrijf. Bijvoorbeeld je bijbaan. Denk aan:
• M achtsverschil. Hoe makkelijk kun je de baas aanspreken? Heb je zelf invloed op je werk of bepaalt je
leidinggevende vooral wat je doet?
• Regels. Zijn er veel regels? Zijn de regels duidelijk? Worden ze streng nageleefd?
• Werktijden. Liggen die vast of kun je die zelf bepalen? Zijn ze voor iedereen hetzelfde?
• Kleding. Wie bepaalt wat voor kleding je aan moet? Is er werkkleding? Moet je netjes gekleed zijn?
• Begroeten. Op welke manier begroeten mensen in het bedrijf elkaar? Is dit bij iedereen hetzelfde?
• Directheid. Zeggen mensen altijd wat ze denken of zijn ze daar voorzichtig in?
40
c Vergelijk nu je antwoord bij b met een klasgenoot. Bespreek de volgende vragen
met elkaar en schrijf de belangrijkste conclusies op.
• Welke verschillen vallen jullie op?
• Wat zeggen jullie antwoorden over de bedrijfscultuur binnen de leerbedrijven?
• Bij welk leerbedrijf zou jij je meer thuis voelen? Hoe komt dat?
Bron 4
10 Nederlandse directheid
Hier doet niemand alsof
Typisch Hollands trekje: gewoon zeggen waar het op staat. Zo vertelt Ben
Coates, een Brit die acht jaar geleden naar Nederland verhuisde: “Nadat ik
naar de kapper was geweest zei een Nederlandse vriend van me dat hij
vond dat ik waardeloos was geknipt.” Deze reactie is echt Nederlands vol-
gens Ben. “Hier doet niemand alsof. Als je in een vergadering een domme
opmerking maakt, zeggen Nederlanders dat meteen tegen elkaar.” Heel
anders dan in Engeland, daar proberen mensen zich zo te gedragen dat
anderen er geen last van hebben. Ben: “In Nederland mag je zo direct zijn
als je maar wilt. Als andere mensen dat niet leuk vinden, is dat hun pro-
bleem.” Bron: kro-ncrv.nl
a Ben je het eens met wat Ben zegt over de directheid van Nederlanders? Waarom wel of niet?
b H eb je zelf wel eens meegemaakt dat je het niet fijn vond dat iemand heel direct tegen je was?
Of andersom: dat je heel direct tegen iemand was en dat die persoon dat niet fijn vond?
Beschrijf de situatie kort.
Culturele diversiteit 41
Omgaan met verschillen op de werkvloer
Iedereen is verschillend, ook op je stage of op je werk. tolerantie, je accepteert dat iemand anders is of denkt
Als cultuurverschillen gaan botsen, kun je daar op dan jij.
verschillende manieren mee omgaan. Als accepteren voor jou niet mogelijk is, kun je kiezen
Accepteren of confronteren? voor de strategie confronteren, je geeft aan waar je
Stel dat je een nieuwe collega krijgt die weigert om moeite mee hebt en waarom dat zo is. Bijvoorbeeld
anderen een hand te geven. Als je kiest voor de strategie omdat je het niet geven van een hand oncollegiaal vindt
accepteren, dan respecteer je het gedrag van de ander. en niet vindt passen bij de juiste beroepshouding. De
Daarvoor helpt het om te kijken waar de opvattingen of ander kan dan besluiten om zijn gedrag of opvattingen
gewoontes van de ander vandaan komen. Als je dat weet aan te passen. Als hij of zij dat niet wil, is er nog een
kun je het gedrag soms beter begrijpen. Dit vraagt om mogelijkheid, de situatie voorleggen aan een derde
partij.
Normeren
Als cultuurverschillen leiden tot onveiligheid of een
onwerkbare situatie op de werkplek en als ‘confronteren’
geen oplossing biedt, blijft normeren over. Normeren
betekent dat je iemand met meer macht vraagt om
te bepalen of bepaalde opvattingen of gedragingen
toelaatbaar zijn. Stel dat je een collega hebt die volgens
jou vrouwonvriendelijk is. Dubbelzinnige opmerkingen,
te dichtbij komen staan, knipogen. Je vraagt dan aan
je leidinggevende om te beoordelen of je collega zijn
gedrag moet veranderen. Denk je dat iemands gedrag in
strijd is met de wet, dan kun je naar de rechter stappen.
Die doet dan een uitspraak of dit inderdaad zo is en kan
een maatregel of zelfs straf opleggen.
Bron 5
11 Ontslagen door opmerkingen
IKEA in Polen ontslaat medewerker
a L ees bron 5. Van welke strategie is hier sprake om met extreme opvattingen
de situatie op te lossen? WARSCHAU – Bij een IKEA-vestiging in Polen is een
man ontslagen vanwege uitlatingen die hij deed op het
b Bekijk de twee uitspraken. bedrijfsintranet. De werknemer was het niet eens met
de verklaring van IKEA over acceptatie van homo’s en
1. “ Ik vind het terecht dat IKEA de man heeft ontsla- transgenders. “Ik was geschokt. Ik ben ingehuurd om
gen. Het is goed dat IKEA laat zien het niet eens te meubels te verkopen, maar ik ben katholiek en dit zijn
zijn met zijn discriminerende uitspraken.” niet mijn waarden”, zei de man tegen een Poolse tele-
visiezender. De medewerker wenste homoseksuelen de
2. “ Ik vind het niet goed dat deze man is ontslagen. dood toe. Veel andere medewerkers die de teksten van
Iedereen mag zelf bepalen wat hij vindt. de man lazen schrokken hiervan en meldden dit bij de
leiding van IKEA. De medewerker werd ontslagen om-
IKEA discrimineert mensen die anders denken.” dat hij weigerde zijn reacties te verwijderen. Bron: AD
Met welke uitspraak ben jij het het meest eens?
42
12 Hoe pak jij het aan?
Je werkt in een eetcafé in een grote stad. Sinds dit jaar heb je een collega uit Spanje die hier studeert.
Hij spreekt geen Nederlands en doet ook niet zijn best om dit te leren. Je vindt het vervelend dat jij
daarom altijd Engels tegen hem moet praten. Ook gasten klagen hierover tegen jou.
Wat doe jij in deze situatie? Ik kies voor ACCEPTEREN - CONFRONTEREN - NORMEREN, omdat:
13 Gebedsoproep
IN HET NIEUWS Bron 6
“De klokken van de Westertoren zet je ook niet zachter”
AMSTERDAM – De versterkte gebedsoproep die de die de gebedsoproep verbiedt.
Blauwe Moskee in Amsterdam vrijdag voor het eerst “We kunnen de duur en het
wilde laten horen, is gesaboteerd door het doorknippen geluidsniveau van de oproep
van een geluidskabel. De moskee wil elke vrijdagmiddag beperken, maar dan moet dat
met een elektrisch versterkte oproep komen. Tijdens de gelden voor alle religieuze uitin-
oproep worden mensen in het Arabisch opgeroepen om gen in de stad. Dan geldt het ook
te komen bidden. Veel Amsterdammers zijn tegen de ge- voor de Westertoren en klok-
bedsoproep. Ook burgemeester Femke Halsema is tegen, kengelui willen we volgens mij
maar ze zegt er niets tegen te kunnen doen. Er is geen wet niet beperken.” Bron: De Telegraaf
De strategieën om problemen op het vlak van cultuurverschillen op te lossen kun je ook gebruiken op andere
plaatsen dan de werkplek.
a Leg uit dat in de bron sprake is van een cultuurverschil.
b De tegenstanders kunnen niet naar de rechter stappen. Waarom niet?
c Waarom kan het bestuur van de Blauwe Moskee dit wel?
d Welke twee strategieën uit de lestekst kunnen de tegenstanders wel kiezen?
Culturele diversiteit 43
Kleefkracht van de samenleving Hoe kunnen we dat voorkomen? Heel dichtbij ervaar je
sociale cohesie in het gezin, je familie, vriendengroep
In een pluriforme samenleving zoals in Nederland, en vereniging waar je lid van bent. Samen eten. Samen
kom je mensen tegen met allerlei culturele achtergronden. feestvieren. Samen verdriet delen. Elkaar helpen. Klaar
Gelukkig zijn er niet alleen verschillen, maar ook staan voor een ander.
veel overeenkomsten. Deze overeenkomsten zorgen Denk aan het opkomen voor mensen die moeite
ervoor dat mensen zich verbonden voelen met elkaar. hebben om actief deel te nemen aan de samenleving,
Dit heet sociale cohesie. Als je verbondenheid voelt, zoals mensen met een beperking. Door het creëren
hou je eerder rekening met elkaar. In de casus zag je van een zinvolle dagbesteding helpen we deze groepen.
bijvoorbeeld dat Lisa en Deryan zich verbonden voelen Zo dragen een Kerstdiner voor daklozen en een
met de mensen in hun dorp en dat de dorpsgenoten op ontmoetingscentrum voor dementerenden bij aan de
hun zoontje letten. Je spreekt daarom ook wel van de kleefkracht van de samenleving.
‘kleefkracht’ van de samenleving. Op een iets ander niveau zorgen taal, tradities, religie en
Het lijkt erop dat de sociale cohesie onder druk staat. idealen voor onderlinge binding. En tenslotte dragen de
We worden steeds individueler. Veel mensen sporten dingen die we als ‘typisch Nederlands’ beschouwen bij
liever individueel dan in een groep of club. We begrijpen aan de samenhang in de samenleving.
elkaar slecht bij de zwartepietendiscussie. Zonder
sociale cohesie kan een samenleving uit elkaar vallen.
14 Typisch Nederlands Bron 7
Bekijk bron 7. Deze twintig voorbeelden zorgen vol-
gens Nederlanders het meeste voor verbondenheid met
Nederland.
a W aardoor voel jij je het meest verbonden met Neder-
land? Maak een top vijf. Je mag de voorbeelden uit
bron 7 gebruiken, maar ook andere dingen noemen.
b Probeer je in te leven in iemand die heel anders is
dan jij. Denk aan iemand die een ander geloof heeft
dan jij of veel ouder of jonger is. Maak een top drie
met dingen waardoor deze persoon zich verbonden
voelt met Nederland.
c Z ijn er ook dingen waardoor je je juist minder verbon-
den voelt met Nederland? Zo ja, noem dan tenminste
twee dingen die daarvoor zorgen.
44
15 Sociale cohesie
a Bekijk de volgende video. Wat heeft deze video
te maken met sociale cohesie?
b Wat is volgens jou het doel van deze video?
Portfolio-opdracht - Het perfecte plaatje
Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
Kijk nog eens naar de foto’s bij opdracht 4. Deze foto’s laten een cultuurverschil zien. Je gaat nu zelf een foto
maken waarin een cultuurverschil naar voren komt. Volg de volgende stappen.
1. Bedenk welk cultuurverschil je in je foto wilt laten zien. Kijk hier voor inspiratie:
2. Denk na over hoe je dit cultuurverschil goed in beeld kan brengen. Bedenk een scène die je gaat fotograferen.
3. Maak de foto. Vraag hulp van familie, klasgenoten of vrienden als je personen nodig hebt voor de foto.
4. Bewerk de foto zodat die er nog mooier uit komt te zien.
5. B ereid een presentatie voor waarin je anderen overtuigt dat jouw foto de beste foto is. Vertel welk verhaal er
achter je foto zit en onderbouw de keuzes die je hebt gemaakt.
6. Je presenteert je foto voor je klasgenoten. Daarna stemmen jullie op de beste foto, je mag niet op je eigen foto
stemmen.
Begrippen Norm Gedragsregel die algemeen geaccepteerd is
in een groep of samenleving.
Accepteren Strategie om cultuurverschillen op te lossen
waarbij iemand opvattingen of het gedrag van de ander Normeren Strategie om cultuurverschillen op te lossen
probeert te begrijpen en te aanvaarden. waarbij iemand met meer macht wordt gevraagd om te
bepalen of bepaalde opvattingen of gedragingen wel of
Bedrijfscultuur Geheel van waarden, normen en niet toelaatbaar zijn
gewoontes die binnen een organisatie gelden.
Pluriforme samenleving Land waarin mensen
Confronteren Strategie om cultuurverschillen op te wonen met uiteenlopende culturen en levensstijlen.
lossen waarbij iemand aangeeft moeite te hebben met
de opvattingen of het gedrag van de ander.
Cultuur Geheel van waarden, normen en gewoontes Sociale cohesie Kleefkracht van de samenleving.
die mensen binnen een groep of samenleving met elkaar Het gevoel van mensen bij elkaar te horen.
delen.
Tolerantie Accepteren dat iemand zich anders
Cultuurverschillen Verschillen in de normen, waarden gedraagt of andere opvattingen heeft.
en opvattingen van mensen die ontstaan door de cultuur
waarin je leeft. Waarde Uitgangspunt of principe dat mensen
belangrijk vinden in hun leven.
Informele regels Regels die niet in de wet staan, maar
wel als vanzelfsprekend worden gezien.
Culturele diversiteit 45
c De Nederlandse regering vond uitbreiding van het ouderschapsverlof geen zaak van de EU. De meerderheid
van de andere lidstaten vond van wel. Nederland moest de regels over verlof daarom aanpassen.
Ik vind het GOED / NIET GOED dat Nederland deze regels moest aanpassen, omdat,
Dekneomrpootllritveiagenkeelompvaaetrrithgiejieadnan
de orde.
Nederlandse partijen over de EU willen dat Nederland uit de EU stapt. Ze vinden dat
Nederland te veel zeggenschap is kwijtgeraakt en dat er
De politieke partijen in Nederland denken verschillend te veel Europees geld naar arme EU-landen gaat. Ze wij-
over de EU. zen ook op de komst van arbeidsmigranten die overlast
zouden veroorzaken en werk en huurwoningen zouden
Meer EU inpikken.
D66 en GroenLinks willen intensievere Europese
samenwerking. Door de globalisering zijn landen De EU-middenweg
volgens deze partijen sterk met elkaar verbonden. Ze De meeste partijen zitten tussen deze twee uitersten in.
zijn dus ook van elkaar afhankelijk. Daarom zijn Euro- Ze zijn vóór Europese samenwerking, maar willen tege-
pese afspraken nodig. Een klein land als Nederland kan lijk dat Nederland niet te veel macht uit handen geeft.
alleen maar voordeel hebben van een sterk Europa. Ook deze partijen verschillen onderling in hun kijk op
de EU. Zo mag van bijvoorbeeld de PvdA de EU over
Minder EU veel meer onderwerpen beslissen dan van de SP.
Helemaal aan de andere kant staan anti-Europese par-
tijen zoals Forum voor Democratie en de PVV. Zij
Politiek-juridische dimensie 141
Veeolpvdarraicathtieenaa. n10 Meer of minder EU?
a Lees bron 10. De naam van de politieke partij van Arnout is weggelaten.
Kruis het juiste antwoord aan en leg je keuze uit. Bij wat voor politieke partij hoort Arnout?
Een partij die kiest voor ‘meer EU’.
Een partij die kiest voor ‘minder EU’.
Een partij die daartussenin zit.
b Lees bron 11. De naam van de politieke partij van Samira is weggelaten. Kruis het juiste antwoord aan en
leg je keuze uit. Bij wat voor politieke partij hoort Samira?
Een partij die kiest voor ‘meer EU’.
Een partij die kiest voor ‘minder EU’.
Een partij die daartussenin zit.
c Maak de zin af: ,
Ik voel me het meest thuis bij een partij die
omdat
d Doe de stemwijzer https://eu.stemwijzer.nl. In welke categorie hoort de partij die de stemwijzer jou adviseert?
Een partij die kiest voor ‘meer EU’.
Een partij die kiest voor ‘minder EU’.
Een partij die daartussenin zit.
Bron 10
Ex-MBO’er Arnout: “We moeten over de landsgrenzen heen kijken”
Arnout Hoekstra deed de mbo-opleiding ICT-beheerder. In 2019 deed hij mee aan
de verkiezingen voor het Europees Parlement voor de [.....]. “De EU moet afspraken
maken over zaken die niet bij de landsgrenzen ophouden, zoals klimaat, voedsel-
veiligheid en vluchtelingen. Andere dingen kunnen we beter nationaal regelen,
zoals het openbaar vervoer en de zorg.” Zijn partij kreeg in 2019 onvoldoende
stemmen voor een zetel, waardoor Hoekstra niet in het Europees Parlement kwam.
Bron: Café Weltschmerz en interview Essener
Bron 11
Samira: “Jong, vrouw en kleur ontbreken in het EP”
Samira studeerde Bestuurskunde en zit sinds 2019 in het Europees Parlement voor
de [.....]. Ze is dochter van een Curaçaos-Nederlandse joodse vrouw en een Gha-
nees-Nigeriaanse islamitische man. “Ik heb geleerd over grenzen heen te kijken. Op
mijn zestiende wist ik: als ik de politiek in ga, dan wil ik naar Europa. In het Europees
Parlement is gebrek aan diversiteit. Jong, vrouw en kleur: het zit er niet genoeg in.
Terwijl daar heel belangrijke beslissingen worden genomen.” Samira zet zich vooral
in voor meer veiligheid: “Criminaliteit kent geen grenzen, het is dus heel belangrijk
dat we binnen Europa meer samenwerken.” Bron: de Volkskrant, Politiebond
142 Wat merk je van de EU in je dagelijks leven?
11 Wil jij zelf meer of minder EU?
In dit thema ben je veel te weten gekomen over de rol van de EU. Ook weet
je iets meer wat de EU voor jou zelf en straks voor jouw werk gaat betekenen.
Je hebt gezien dat sommige mensen en partijen voor de EU zijn, anderen
vinden dat de EU wel wat minder te zeggen mag hebben.
Wat wil jij: meer of minder EU in je leven? Maak je keuze en geef je argumen-
ten. Gebruik tenminste één argument dat te maken heeft met jouw toekomstige
werk.
12 Voor- en tegenstanders in de krant Met de afsluitende
portfolio-opdracht laten
Studenten zien dat ze
aan hun inspannings-
verplichting hebben
voldaan.
Bij opdracht 6 en 8 heb je actuele nieuwsberichten verzameld. Haal die nu tevoorschijn en maak daarvan de
voorpagina van een krant. Je zorgt dus voor koppen. Vat onder de kop het nieuwsbericht in een paar zinnen
samen. Zorg voor minimaal één foto. Kies zelf de vorm: maak de voorpagina bijvoorbeeld op een groot vel
papier, in powerpoint of via canva.com. Voeg je product toe aan je portfolio.
Belangrijke begrippen uit de tekst
Brexit Vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europees Parlement Volksvertegenwoordiging van
Europese Unie. de Europese Unie.
Democratisch tekort Geringe invloed van burgers Raad van Ministers Vergadering van de vakminis-
op EU-besluiten. ters van alle lidstaten van de Europese Unie.
Europese Unie EU. Samenwerkingsverband van Waarden Uitgangspunten of principes die mensen
Europese lidstaten. belangrijk vinden in hun leven.
Globalisering Ontwikkeling waarbij mensen Andere belangrijke woorden
wereldwijd steeds meer met elkaar verbonden raken. Eurocommissaris Lid van de Europese Commissie.
Ouderschapsverlof Regeling voor werkende ouders
Interne markt Gebied met vrij verkeer van personen,
goederen, diensten en geld. Elk thema eindigt metmet kinderen jonger dan acht jaar om tijdelijk min-
Europese Commissie Dagelijks bestuur van de der te werken.
Europese Unie.
een overzichtelijke
Politiek-juridische dimensbieeg14r3ippenlijst.
Praktische informatie Deel 1 verschijnt in maart 2020.
Deel 2 verschijnt in juni 2020.
Thema’s Burgerschap voor MBO bestaat uit twee
les/werkboeken en een digitale uitvoering. In 24 thema’s, verdeeld over vijf dimensies worden
Prijs: € 29,50. ISBN 978-90-8674-380-3. belangrijke onderwerpen met de studenten
behandeld.
Docentenportal.
Prijs: € 27,50 per jaarlicentie.
Deel 1 Deel 2
Nepnieuws Vrijheid en onvrijheid
Sociale media Digitale criminaliteit
Culturele diversiteit
Integratie Stress
Hokjesdenken Verslaving
Seksuele gezondheid
Relaties Voeding en bewegen
Seksuele diversiteit Duurzaamheid
Politiek en idealen
Invloed uitoefenen Werk
Democratisch beslissen Rechten en plichten
Europese Unie Arbeidsmarkt
Strafrecht Financiën
Kritisch consumeren
Over Uitgeverij Essener Thema’s Burgerschap
voor MBO
Uitgeverij Essener, opgericht in 1986, is marktleider in
lesmethoden maatschappijleer en maatschappijkunde en Neemt
uitgever van Thema’s Maatschappijleer voor vmbo, havo studenten,
en vwo. docenten én
Sinds november 2019 is Essener onderdeel van Malmberg. burgerschap
Nieuwsgierig geworden? Lees meer over Thema’s serieus
Burgerschap voor MBO op essener.nl
U kunt gratis deel 1 toegestuurd krijgen zodra het boek
verschenen is. Vul daarvoor het formulier op de site in.
c Beantwoord de vragen van de checklist over deze bron en leg je antwoorden uit.
Vraag Antwoord
Komt de informatie van een actuele
en betrouwbare bron?
Wat is het belang van de maker van
de bron?
Hoe deskundig is de bron?
Kom ik de informatie bij meerdere
betrouwbare bronnen tegen?
d Trek een conclusie: is de informatie uit de bron nepnieuws of niet?
7 Nepnieuws coronavirus
IN HET NIEUWS Bron 2
Nepnieuws coronavirus: “Je ziet iemand in het openbaar vervoer bloed spugen”
AMSTERDAM – Facebook verwijdert persoon in de video een andere kwaal was er één nepbericht over ‘de eerste
misinformatie over het coronavirus. had en dat de video lang geleden was patiënt in Nederland’ met een zo-
Peter Burger, factchecker en werkzaam opgenomen.” genaamde reactie van de minister dat
aan de Universiteit Leiden: “Ik zie op Het Rijksinstituut voor Volksgezond- we nu allemaal mondkapjes op moeten.
internet veel voorbijkomen. Wat denk heid en Milieu (RIVM) kijkt naar De bron is benaderd en zij hebben het
je van de samenzweringstheorie dat Nederlandse berichten. Woordvoer- bericht verwijderd.”
Bill Gates achter de uitbraak van de der Harald Wychgel: “Tot nu toe
epidemie zit en van een video waarin Bron: Metronieuws.nl
een verpleegster zegt dat er op dit mo-
ment al 90.000 mensen besmet zijn?
Dat aantal ligt veel lager en de zwaar
beschermende kleding die zij in de vi-
deo aanheeft, is ook misleidend. Er zijn
ook nare video’s zoals iemand die in het
openbaar vervoer bloed spuugt. Met
speciale software ontdekte ik dat de
a Op basis van welke van de vier vragen kun je zeggen dat dit bericht betrouwbaar is?
Is de bron betrouwbaar?
Wat is het belang van de maker van de bron?
Hoe deskundig is de bron?
Denk je dat je deze informatie bij meerdere bronnen zult tegenkomen?
b Beantwoord nu de vraag of vragen die je bij a hebt aangekruist.
Nepnieuws 15
Waarom geloven mensen nepnieuws?
“Man ontvoerd door aliens”. van Ajax gelooft een positief bericht over Ajax eerder
“Kat vermoordt oude dame”. dan een fan van Feyenoord. En zo werkt het ook met
Veel voorbeelden van nep- nepnieuws: als informatie je eigen denkbeelden beves-
nieuws zijn duidelijk her- tigt, waarom zou je het dan nog controleren?
kenbaar als niet waar. Sociale media tegen nepnieuws
Toch geloven veel mensen Veel mensen vinden dat sociale media iets moeten doen
nepnieuws. Denk maar aan tegen het verspreiden van nepnieuws. Als reactie hierop
de video aan het begin van dit hebben bedrijven als Twitter, Google en Facebook een
thema. Hoe komt dat? eigen gedragscode ondertekend. Onderdeel daarvan
De kans is groter dat je een is de mogelijkheid om nepberichten en nepaccounts
nepbericht gelooft als je het te verwijderen. Ze maken het ook lastiger om nep-
vaker tegenkomt. Zo geloof accounts te maken door bijvoorbeeld slechts één profiel
je een bericht op internet per e-mailadres toe te staan. Steeds meer sociale media
eerder als veel mensen het roepen ook gebruikers op om nepberichten te melden.
delen. In de video zetten ze daarom nepprofielen in om Onder andere Twitter, Instagram en Facebook verwij-
nepnieuws te verspreiden. deren dan na zo’n melding en na aanvullend onderzoek
Daarnaast geloven mensen een nepbericht eerder de profielen van verspreiders van nepnieuws.
als het overeenkomt met hun eigen mening. Een fan
8 Geloof je alles?
a I n de tekst staan twee redenen die ervoor kunnen zorgen dat je nepnieuws gaat geloven.
Noem deze redenen. Kun je zelf ook nog een derde reden bedenken?
b L eg uit welke rol nepprofielen spelen in het verspreiden en overnemen van nepnieuws. Gebruik de casus als
voorbeeld in je antwoord.
c W erk in tweetallen. Noteer allebei drie krantenkoppen op een vel papier. Twee krantenkoppen haal je van
internet en één krantenkop verzin je zelf. Noteer de koppen van de ander hieronder in de linkerkolom.
Bekijk de krantenkoppen en geeft beredeneerd aan welke koppen je gelooft en welke niet.
Krantenkop Ik geloof deze krantenkop wel /niet omdat:
1.
2.
3.
16
9 Sociale media Copyright Ted Struwer
a Leg uit waarom het voor sociale media zoals Facebook lastiger is
om nepnieuws tegen te houden dan voor bijvoorbeeld een krant.
b Kom jij op Facebook weleens nepnieuws tegen of berichten die
volgens jou niet kloppen? Zo ja, geef een voorbeeld.
c Wat heeft de cartoon te maken met sociale media en nepnieuws?
d Welke van de twee uitspraken heeft jouw voorkeur? Waarom?
1. “ Facebook en Twitter moeten meer doen om het verspreiden
van nepnieuws te stoppen.”
2. “ Mensen moeten zelf kunnen inschatten of informatie
betrouwbaar is of niet. Als je dan toch in nepnieuws trapt, is dat je eigen schuld.”
10 Klimaatspijbelaars
IN HET NIEUWS Bron 3
FvD: “Hoe moeten wij nou weten dat die foto nep was?” Deze foto komt niet overeen met het origineel,
maar is een vergelijkbaar beeld.
TILBURG – Na de massale demon- onder andere door Forum voor Demo-
stratie afgelopen week van scholieren cratie.
en studenten op het Malieveld in Den Een woordvoerder van de partij: “We heb-
Haag voor meer klimaatmaatregelen ben meteen ingegrepen toen we hoorden
is op sociale media op grote schaal een dat de foto nep was. Uiteindelijk heeft
nepnieuwsfoto verspreid. Daaruit zou hij maar een paar minuten op ons Twit-
blijken dat de klimaatspijbelaars een teraccount gestaan.” De partij weigert
enorme bende hadden achtergelaten in excuses te maken. “Hoe moeten wij nou
Den Haag. In werkelijkheid bleek het weten dat die foto niet in Den Haag was
te gaan om een oude archieffoto van gemaakt? We hebben zorgvuldig gehan-
rommel bij de McDonald’s in Tilburg. deld door de foto meteen te verwijderen.”
De foto werd massaal voor waarheid
aangenomen en verspreid via Twitter, Bron: Brabants Dagblad
a Op welke manier worden de demonstrerende scholieren en studenten neergezet door de foto en het
Twitterbericht? Leg je antwoord uit.
b Wat moet een journalist volgens jou doen om nepnieuws in zijn krant te voorkomen?
c Ben je het eens met de opmerking van de woordvoerder van Forum voor Democratie dat het niet nodig is
om excuses te maken? Leg uit waarom wel of niet.
Nepnieuws 17
De rol van de overheid
Door het enorme aanbod van berichten is het bijna on-
mogelijk om alles te checken. Daardoor weet je uiteinde-
lijk niet meer wat nou wel of niet waar is. Dit kan ervoor
zorgen dat je ook betrouwbare informatie niet meer ge-
looft. Nog een reden waarom nepnieuws een belangrijk
maatschappelijk probleem is. De overheid is in 2019
dan ook een campagne begonnen die burgers moet
helpen om nepnieuws te herkennen: “Blijf nieuwsgierig,
blijf kritisch.” Het doel van deze campagne is mensen
beter te laten inschatten of informatie betrouwbaar is
of niet.
11 Campagne van de overheid
a Bekijk de overheidscampagne en de video op blijfkritisch.nl. Gebruik ook de lestekst.
Noem twee manieren waarop de overheid ervoor probeert te zorgen dat je nepnieuws beter gaat herkennen.
b Welke houding hoopt de overheid met de campagne bij mensen te stimuleren?
Bron 4
Nepnieuws leidt tot schietincident Washington. Dit nepnieuws zorg-
de ervoor dat een 35-jarige man
Bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016 zwaarbewapend de pizzeria
gingen in de strijd tussen Hillary Clinton en Donald binnenstormde. Hij deed naar
Trump veel nepberichten rond. Zo zou Trump als klein eigen zeggen onderzoek naar het
kind zijn geadopteerd uit Pakistan. Over Clinton ging pedofielennetwerk van Hillary. De
het verhaal dat zij onderdeel was van een pedofielen- man werd gearresteerd nadat hij
netwerk. Deze nepnieuwsaffaire kreeg een kogel afvuurde in de grond.
de naam ‘Pizzagate’. Misbruik zou namelijk plaats Niemand raakte gewond. Bron: AD
hebben gevonden in de pizzeria Comet Ping Pong in
18
12 De gevaren van nepnieuws op basis van informatie.
informatie niet.
a Vul de volgende zinnen over de gevaren van nepnieuws aan. .
1. Als je nepnieuws gelooft, vorm je jouw
2. Doordat je veel informatie tegenkomt die niet klopt, vertrouw je ook
3. In het voorbeeld in bron 4 leidde nepnieuws tot
b Welk gevaar van nepnieuws vind jij het grootst? Leg je antwoord uit.
Portfolio-opdracht - Nepnieuws maken
Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
In elke branche en in elk beroep kom je nepnieuws tegen.
Maak een collage met zelfgemaakt nepnieuws dat te
maken heeft met jouw beroep of opleiding.
Gebruik hiervoor het programma Canva (via canva.com of
download de app op je telefoon of tablet). Om ideeën op te
doen blader je door vakbladen, zoek je tweets en speur je het
internet af. Verzin zelf koppen. Maak (en bewerk) een foto.
Je mag helemaal ‘los’ gaan. Zorg dat de volgende dingen
terugkomen in je collage:
- clickbait met een financieel doel
- nepnieuws met een politiek doel
- nepnieuws met een aandachtsdoel
- pulpnieuws
- een subjectieve kop
- een subjectief beeld.
Bekijk voor je begint de game ‘Slecht nieuws’ op slechtnieuws.nl.
Kijk welke soort keuzes je daar moet maken en gebruik de game als inspiratie om zelf iets anders te maken.
Begrippen Objectief Gebaseerd op feiten, neutraal.
Clickbait Misleidende en vaak sensationele kop Pulpnieuws Sensationele berichten, meestal afkomstig
of titel die bedoeld is om de ontvanger nieuwsgierig van minder bekende websites.
te maken.
Subjectief Gebaseerd op persoonlijke indrukken of
Manipulatie Vervormen van informatie door het opzette- meningen.
lijk weglaten of verdraaien van feiten.
Sociale media Onlineplatforms waarmee gebruikers
Nepnieuws Verzonnen actueel bericht. met elkaar kunnen communiceren.
Nepprofiel Account op sociale media van een persoon of
organisatie die niet bestaat.
Nepnieuws 19
2 Sociale media
Verstandig en veilig onlinegedrag
themasburgerschap.nl/thema2
CASUS kwamen er tweets bovendrijven waarin hij schold
en seksistische opmerkingen maakte. PSV ontsloeg
DENK NA VOOR JE IETS OP INTERNET GOOIT Kok direct. De club liet weten dat zulke uitspraken
Tony Kok is professioneel e-sporter. De gamer niet passen bij de waarden van PSV. De manager
speelt voor profvoetbalclubs het computerspel van Tony Kok adviseerde: “Denk alsjeblieft na voor-
FIFA. Een paar jaar geleden werd Kok door PSV dat je iets op internet gooit. Het kan je jaren later op
aangenomen. Twee dagen later werd hij alweer negatieve wijze achtervolgen.”
ontslagen vanwege tweets die hij vijf jaar eerder,
als 17-jarige, online zette. Kort daarna speelde
Kok voor FC Twente.
Kok legt uit dat hij nog steeds last heeft van alle
ophef over zijn tweets en het ontslag bij PSV. Hij Denk jij altijd aan je toekomst als je foto’s en
tweette onder meer: “Alle boeren zijn homo!” Ook teksten online zet?
Licht je antwoord toe:
20
Jezelf online presenteren
In 2019 hadden ruim 10 miljoen Nederlanders een pro-
fiel op Facebook, 5 miljoen op Instagram en bijna 2,5
miljoen op Snapchat. Met dat profiel laat je zien wie je
bent, wat je doet en wat je belangrijk vindt. Dit soort
openbare profielen op sociale media zijn voor iedereen
toegankelijk. In sommige gevallen, zoals bij Tony, kan
dat tegen je werken. Het leidde zelfs tot zijn ontslag bij
PSV.
Bewust profileren Bart volgt een opleiding tot meubelmaker. Hij presenteert zijn vaar-
Openbare profielen hebben ook voordelen. Op sociale digheden en producten via zijn website, Facebook en YouTube.
media kun je jezelf profileren, wat betekent dat je be-
wust een bepaald beeld van jezelf overbrengt. Volg je mag, bekijken sommige werkgevers toch jouw profiel
een grafische opleiding om vormgever te worden, dan op sociale media. Denk dus goed na over wat je daar
kun je je producten online presenteren. Ook als je een plaatst en wat je liever privé houdt en afschermt. En dan
opleiding in de zorg of de ICT volgt, kun je jezelf ‘ver- nog is er een risico. Want een foto, video of uitspraak
kopen’ via sociale media. Je laat de projecten zien waar kan altijd openbaar worden als iemand anders iets on-
je aan werkt, zoals je hiernaast op de foto ziet. Je kunt line zet zonder jouw toestemming. Dat mag niet, maar
ook vertellen wat je leert bij je leerbedrijf of dat je een als het wél gebeurt is het heel lastig om het van internet
bijzondere bijbaan of hobby hebt. Maak ook duidelijk te verwijderen. Vraag je dus altijd af: wil ik dat iedereen
welke ambities en welk toekomstbeeld je hebt. Na je dit kan bekijken?
opleiding meld je het behalen van een diploma en je
werkervaring.
Sommige mensen profileren zich beroepsmatig online,
zoals influencers of politici. Een influencer is iemand op
sociale media met veel volgers, die daardoor veel invloed
heeft op anderen. Iemand maakt bijvoorbeeld reclame
voor cosmeticaproducten.
Wat zijn de risico’s?
Iedereen kan jouw openbare profielen bekijken. Hoewel
het volgens de privacy-regels van de AVG eigenlijk niet
Sociale media 21
1 Iedereen profileert zich
a Wat past bij jezelf profileren?
Je bent kapper; op Instagram deel je een foto van iemand die je hebt geknipt.
Je vakantiefoto’s op je afgeschermde Facebookaccount zetten.
Op LinkedIn zet je welke diploma’s je hebt gehaald.
Op WhatsApp chat je met je vrienden over voetbal.
Je vertelt in een tweet dat je net een hardloopwedstrijd hebt uitgelopen.
b Stel: een werkgever bekijkt je socialemediaprofielen. Gebruik de antwoorden die je bij a hebt aangekruist.
Geef telkens aan wat een werkgever over je te weten komt.
c Jouw beroepsopleiding gebruikt vast ook sociale media om zich te profileren. Wat vind je: klopt het beeld
dat van je opleiding wordt gegeven, of niet? Leg je antwoord uit met behulp van twee voorbeelden.
d S tel dat de opleiding een iets mooier beeld van zichzelf geeft dan de werkelijkheid. Is dat erg volgens jou?
Leg je antwoord uit.
2 Welk doel?
Berichten worden vaak met een bepaald doel op sociale media geplaatst. Noem bij elk bericht het doel.
Bericht op sociale media Doel van het bericht
Vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen tweette de politicus
Arie Slob: “Groot tekort aan stageplaatsen mbo. Christen-
Unie wil komende kabinetsperiode investeren in 10.000
extra leerwerkplekken.”
Influencer Anna Nooshin plaatst een foto van zichzelf
op Instagram met een tas en zet erbij: “Perfect Parisian
bag if you ask me @dior.”
Een school voor mbo plaatst een foto van een studente in
bedrijfskleding van het Johannesziekenhuis en zet erbij:
“Samenwerking mbo | Johannesziekenhuis | Opleiding:
verpleegkundige.”
22
3 Wie ben jij online?
a H oe zichtbaar ben jij online? Zijn al je socialemediaprofielen afgeschermd, of heb je juist veel openbare
profielen? En: zijn er dingen die je niet openbaar maakt? Geef het aan op de balk.
0 betekent: er is niets over jou te vinden. 10 betekent: iemand kan alles over jou te weten komen.
Weet je het niet? Google jezelf eens.
Helemaal zichtbaar 7 Helemaal onzichtbaar
0 1 2 3 4 5 6 8 9 10
b Op LinkedIn kun je je beroepsmatig profileren. Hoe doe je dat als je nog met je opleiding bezig bent en maar
weinig werkervaring hebt? Noteer vier zaken die je nu al op een LinkedIn-profiel zou kunnen plaatsen om
bijvoorbeeld aan een leerbedrijf te laten zien dat jij een goede kracht bent.
4 Als het fout gaat Bron 1
Situatie 1: Een medewerker van Blokker wil een Situatie 2: Een man werkt als heftruckchauffeur op
voorschot op zijn salaris, maar hij krijgt het niet. Op Schiphol. Om te pesten probeert hij een stoel waar-
Facebook schrijft hij: ‘Blokker, wat een hoerenbedrijf. op een collega zit, op te tillen met de heftruck. Hij
Spijt dat ik er ben gaan werken.’ Hij scheldt ook zijn neemt het voorval op en zet het op YouTube.
teamleider uit. De medewerker wordt direct door Als de werkgever de film ziet, wordt hij direct
Blokker ontslagen. Bron: AD ontslagen. Bron: AD
a In de casus zag je dat e-sporter Tony Kok binnen twee dagen zijn baan verloor bij PSV. Vind jij dat terecht?
Licht je antwoord toe.
b L ees de bron. Stel, de twee werknemers zijn het oneens met hun ontslag en stappen naar de rechter. Als jij
de rechter was, wat zou jij beslissen? Geef ook je motivatie.
Sociale media 23
Grenzen aan onlinegedrag
Alle bekende, maar soms ook onbekende Nederlanders meestal achter nicknames en valse profielen. Ook ver-
krijgen ermee te maken: haatreacties op hun sociale spreidt informatie zich vaak snel via sociale media en
media. De impact is groot. Zangeres Anouk verwijder- websites.
de de foto’s van haar kinderen, omdat er steevast racis-
tische reacties op kwamen. Zo werden haar kinderen
‘kanker zwarte pietjes’ genoemd. “Dat soort dingen gaat
me te ver. Als ze het onder mijn hoofd zetten, vind ik
dat minder erg dan bij mijn kinderen of mijn vriend.
Die hebben daar niet om gevraagd.’’
Op sociale media mag je niet zomaar alles zeggen. Je
mag iemand niet bedreigen of discrimineren. Verder
mag je geen laster verspreiden, dat wil zeggen leugens
over iemand of over een organisatie. Ook smaad is
verboden: informatie over iemand delen waardoor ie-
mands goede naam of eer wordt aangetast.
Het is vaak lastig om jezelf hiertegen online te verwe-
ren. Mensen die anderen belasteren, verschuilen zich
5 Vrijheid van meningsuiting
IN HET NIEUWS Bron 2
Einde relatie: “De sociale media maken levens kapot”
AMSTERDAM – Tijdens haar kortstondige relatie ging zo ver,” aldus Maasland. De
met André Hazes (25) ontving Bridget Maasland tv-presentator doet geen aan-
(45) honderden haatreacties en bedreigingen op gifte, maar is geschokt door
haar sociale media. Mensen noemden haar een vals het klimaat in Nederland, in
kreng, omdat zij André van zijn ex Monique zou het bijzonder op sociale media.
hebben ‘afgepakt’. Ook gingen veel haatreacties “Hoe het nu gaat op sociale me-
over haar leeftijd. “Met zoveel druk van buitenaf dia, gaat levens kapotmaken. Ik
en bedreigingen via de post en sociale media was heb ook gewoon liefdesverdriet, maar
het moeilijk om onze relatie in stand te houden, dit daar hoor je niemand over.” Bron: De Telegraaf en Nu.nl
a Lees de bron. Bridget kreeg, net als Anouk, veel haatreacties. Waarom is het moeilijk om daar iets aan te doen?
b Iedere burger mag zijn mening uiten, ook over de relatie van Bridget.
Wanneer gaat een reactie volgens jou te ver?
Als een reactie negatief is over iets wat een kind online heeft geplaatst.
Als een reactie negatief is over iemands uiterlijk, leeftijd of andere persoonlijke kenmerken.
Als een reactie negatief is over wat iemand doet of maakt.
Als er in een reactie veel scheldwoorden staan.
Als een reactie discriminerend of racistisch is.
Als een reactie intimiderend of bedreigend is.
Als een reactie vol leugens over iemand staat.
Anders namelijk, .
24
c Waarom kun je beter oppassen met het geven van een negatieve reactie via sociale media?
d Werk samen met een klasgenoot. Bedenk waarom je met het geven van een haatreactie de vrijheid van
meningsuiting van een ander kan beperken.
Recht op privacy sen. Er zijn wel uitzonderingen. Zo mag je een foto die
een nieuwsbericht ondersteunt wél zonder toestem-
Stel, je werkgever doet een vriendschapsverzoek op ming publiceren.
sociale media, maar daar heb je helemaal geen zin in. Denk aan een foto in de krant over een demonstratie
Wat doe je? Zo’n verzoek mag je afwijzen. Elke burger waar jij toevallig op staat. Het nieuwsfeit is dan belang-
in Nederland heeft namelijk recht op privacy. Dat be- rijker dan de privacy van iemand die toevallig op de
tekent dat je recht hebt op een privéleven zonder in- foto staat.
menging van buitenaf, zoals van je werkgever of van de
overheid. Apple, de 14-jarige dochter van
Gwyneth Paltrow benadrukt haar
Wettelijke regels recht op privacy.
Sinds 2018 gelden in de hele EU dezelfde privacy-
regels. Ze staan in de AVG, de Algemene Verordening
Gegevensbescherming. Daarin staat bijvoorbeeld dat
anderen niet zonder goede reden en zonder jouw toe-
stemming jouw persoonsgegevens mogen inzien,
bewaren of verspreiden. Persoonsgegevens zijn alle
gegevens die informatie geven over jou, zoals je geboor-
tedatum, adres, geloof, gezondheid en seksuele voor-
keur. Ook foto’s en films waarop mensen herkenbaar te
zien zijn, zijn persoonsgegevens. Je mag dus niet zomaar
foto’s van klasgenoten op een openbaar profiel plaat-
6 Kinderen online
De dochter van Gwyneth Paltrow (zie afbeelding) wil niet dat haar moeder zomaar foto’s van haar plaatst.
Bekijk hun uitwisseling. Wie geef je in het geval van deze foto gelijk, Gwyneth of dochter Apple?
Licht je antwoord toe.
Sociale media 25
7 Ken de wet
a Wat mag wel en wat niet? Licht toe.
• E en journalist schrijft een artikel over overlast door hangjeugd. Hij plaatst er een foto bij waarop
jongens staan die niet horen bij de groep die overlast geeft. Jij bent een van die jongens en je bent
duidelijk herkenbaar. Dit mag wel /niet, want:
• Je hebt een leuke foto gemaakt van je vrienden en deelt deze foto op een openbaar profiel zonder het
hun te zeggen. Dit mag wel /niet, want:
• D e directie van jouw opleiding plaatst zonder toestemming een foto van studenten in de schoolbrochure.
Dit mag wel /niet, want:
b Iemand in de klas zet een foto online waarop je te zien bent. Je wilt dat niet. Hoe los jij dat op?
c De tafeltennisvereniging waarvan je allang geen lid meer bent zet een foto online waarop je te zien bent.
Je wilt dat niet. Hoe los jij dat op?
8 Privacy en criminaliteit Bron 3
“Stelen mag ook niet” tweetal te waarschuwen wanneer Deze foto betreft niet het incident uit bijgaand bericht.
de twee de stekker niet ‘voor 8
ROTTERDAM – In een poging juni’ zouden komen afrekenen.
winkeldieven te pakken te krijgen Nadat de deadline was verstreken
heeft een winkelier in Rotterdam had het tweetal zich nog niet ge-
onlangs beelden van een beveili- meld. Een wijkagent heeft het
gingscamera op Facebook gezet. meisje van het stel wel herkend,
Op de beelden zijn twee jongeren maar de eigenaar heeft nog geen
te zien. ‘Zouden jullie de aangifte gedaan. Op de vraag of
iPad-stekker willen komen afre- hij zomaar camerabeelden online
kenen?’, zo valt op de Facebook- mag zetten, antwoordt hij: “Nee,
pagina van de zaak te lezen. Het maar stelen mag ook niet”. Bron AD
team van de winkel kondigde aan
de politie en de school van het
a Vind je dat de winkeleigenaar de videobeelden op Facebook mag zetten? Leg je antwoord uit.
b Stel dat de eigenaar een groot bord met een foto van de twee jongeren in zijn winkel ophangt,
om potentiële dieven af te schrikken. Wat vind je hiervan?
c Wat denk je dat de wet hierover zegt? Lees voor je antwoord de lestekst op de vorige pagina.
26
Wat weten ze allemaal van je? gegevens. Die grote hoeveelheden verschillende gege-
vens samen noem je big data. Vaak hebben we zelf geen
Het is de vraag of de AVG jouw privacy online voldoende idee om welke gegevens dat gaat. Je weet waarschijn-
beschermt. Je laat op internet namelijk veel sporen ach- lijk ook niet altijd met wie bedrijven of websites jouw
ter. Deels is dat bewust, bijvoorbeeld door het plaatsen gegevens delen.
en delen van berichten op sociale media. Maar heel vaak
gebeurt dat onbewust. Denk maar eens aan cookies op Een blik op de computers van een datacenter
websites. Daarmee kan een bedrijf je surfgedrag volgen,
bijvoorbeeld welke websites je bezoekt, welke zoekter-
men je gebruikt of gegevens die je aan bedrijven ver-
strekt. Allerlei organisaties zoals (web)winkels, scholen,
huisartsen, overheidsinstanties en sportverenigingen,
verzamelen en bekijken onze gegevens. Dat doen ze om
uiteenlopende redenen: om meer geld te verdienen, om
de dienstverlening te verbeteren of om de consument of
burger aan te zetten tot bepaald gedrag. Steeds meer ap-
paraten kunnen ook zelf gegevens verzamelen. Auto’s,
koelkasten, verwarmingssystemen, alarminstallaties, ze
zijn allemaal met internet verbonden. Ze verzamelen
9 Big data
a Je wilt een nieuwe computer: je hebt een vergelijkingssite bekeken en een aantal webwinkels bezocht.
De dagen erna verschijnen er telkens aanbiedingen voor computers als je op internet surft. Hoe kan dat?
b Stel, een bank wil de gegevens van klanten, zoals hun af- en bijschrijvingen, delen met andere bedrijven zodat
deze bedrijven hun persoonlijke aanbiedingen kunnen doen. Wat kunnen bedrijven over jou te weten komen
als zij de af- en bijschrijvingen van je bank kunnen inzien? Geef drie voorbeelden.
c W at vind jij: is het vooral handig om persoonlijke aanbiedingen van bedrijven te krijgen of vind je dat een
aantasting van je privacy? Licht je antwoord toe.
Sociale media 27
d Als je op internet surft, worden jouw gegevens verzameld. Maar dat gebeurt ook bij andere dagelijkse
bezigheden. Geef hieronder voorbeelden uit jouw eigen leven op verschillende gebieden.
Vervoer
Apparaten bij je thuis
Op je opleiding
Op je leerbedrijf of in je bijbaan
Als je muziek luistert of tv kijkt
Als je boodschappen doet of winkelt
10 Je tandarts kijkt mee Bron 4
Slimme tandenborstel
Nieuwe ‘slimme’ elektrische tandenborstels kunnen communiceren
met een app op je telefoon. In de app zie je dan hoe lang je poetst en
welke tanden je slecht poetst. De app zou deze gegevens kunnen
delen met je tandarts, maar ook met een verzekeringsmaatschappij.
Een goede poetser zou bijvoorbeeld korting op de tandartsverzeke-
ring kunnen ontvangen. Bron: smarthomemagazine.nl
Leg uit dat zo’n slimme tandenborstel zowel een voordeel als een nadeel voor de consument kan zijn.
Ik ben mediawijs Uit onderzoek blijkt dat mensen minder seks hebben dan twintig jaar
geleden.
De overheid vindt het in het algemeen belang dat
alle jongeren les krijgen over mediawijsheid. Je bent
mediawijs als je de kennis en vaardigheden hebt
om actief, kritisch en bewust deel te nemen aan
de mediasamenleving. Zodat je nepnieuws kunt her-
kennen en begrijpt met welk doel mensen berichten
online plaatsen. Of zodat je weet welke risico’s en
welke voordelen sociale media hebben.
Mediawijsheid moet jou ook leren grenzen te stellen
aan je gedrag online.
28
Even offline Verslaving?
Het valt niet mee om je telefoon weg te leggen. Media- Een ander risico van onlinegedrag is dat je een versla-
wijsheid betekent ook dat je leert omgaan met de verlei- ving ontwikkelt. Eén op de drie mensen tussen de 18
ding om altijd online te (willen) zijn. en 28 jaar geeft aan dat zij zichzelf verslaafd vinden aan
sociale media. De meesten hebben waarschijnlijk last
van fomo, ofwel: the fear of missing out. Zij zijn het zo
gewend om altijd online te zijn, dat ze het idee heb-
ben van alles te missen als ze offline zijn. Je kunt ook écht
verslaafd raken aan sociale media, gamen of chatten.
Dan word je ziek of raak je in paniek als je niet online
kunt zijn.
Bij een verslaving doe je iets dwangmatig: je hebt geen
controle meer over de tijd die je eraan besteedt.
Vanaf 1 juli 2019 is appen voor alle bestuurders, ook fietsers,
verboden.
• N eem je mobiel of tablet niet mee naar bed. Als je Spreek jij ook vooral met je vrienden via je mobieltje?
dat wel doet, kom je moeilijker in slaap. Dat leidt de
volgende dag tot vermoeidheid. Als het vaker gebeurt,
kun je je steeds minder goed concentreren en kun je
minder goed presteren.
• L eg je telefoon weg als je moet studeren, want de
smartphone vermindert je concentratievermogen.
Een melding op je telefoon leidt je namelijk af en haalt
je uit je concentratie.
• A ltijd online beschikbaar zijn voor je werkgever of
praktijkopleider kan de werkdruk vergroten. Je kunt
het gevoel hebben nooit ‘vrij’ te zijn. Het is belang-
rijk om hierover heldere afspraken te maken met je
leidinggevende.
11 Mediawijsheid
a W aarom krijgen kinderen op de basisschool al les in mediawijsheid, denk je? Verwijs in je antwoord naar de
casus over Tony Kok aan het begin van dit thema.
b Bekijk de drie afbeeldingen bij de lestekst. Beschrijf voor elk van de afbeeldingen wat deze te maken heeft
met mediawijsheid.
Sociale media 29
12 Grenzen op je werk
a I n Nederland is 57 procent van de werknemers ook in het weekend online beschikbaar voor werk.
In Frankrijk hebben werknemers het recht om offline te zijn. Thuis hoeven ze dan geen e-mail van
hun werk te beantwoorden of te reageren op appjes van de baas.
Wat vind jij: moeten werknemers in Nederland ook het recht krijgen om offline te zijn?
Ja, want anders doe je uren onbetaald werk.
Ja, want je krijgt stress van werk dat nooit ophoudt.
Nee, want iemand kan er zelf voor kiezen wanneer hij zijn e-mail beantwoordt.
Nee, want in deze tijd moeten bedrijven snel kunnen communiceren met hun medewerkers.
b B estaan er op jouw opleiding regels over het gebruik van telefoons en internet onder schooltijd?
Leg uit of je dat wel of niet goed vindt.
c Ben je het eens of oneens met de uitspraken? Licht toe.
Uitspraken Eens oneens Toelichting
Leraren moeten ook na werktijd reageren op
mails of berichten met belangrijke vragen, bij-
voorbeeld over een examen.
Als je samenwerkt met anderen, moet je elke
dag je e-mail lezen en zo nodig reageren,
anders ben jij er verantwoordelijk voor als het
misloopt.
Het is goed om met je werkgever te bespreken
of je na werktijd wel of niet bereikbaar moet en
wilt zijn.
13 Afkicken van sociale media
Stel, je krijgt 500 euro als je tien dagen compleet offline bent:
geen internet, geen Whatsapp, geen Instagram, niets.
Je kunt alleen zelf bellen, maar niet gebeld worden.
a Beschrijf in circa 100 woorden wat er met je gebeurt.
b B espreek daarna met twee andere klasgenoten jullie
antwoorden. Noteer ten minste één duidelijk verschil.
30
Portfolio-opdracht - Het perfecte plaatje
Bron 5 Deze twee foto’s horen bij elkaar. De linker foto is getiteld ‘Het
perfecte plaatje: the making of…’, de rechter foto ‘Het perfecte
Isa de Looff en Lisa Wieriks maakten de tentoonstel- plaatje’.
ling Post/Delete, het perfecte plaatje in het Stedelijk
Museum in Schiedam (2019). Ze onderzochten wat al
die perfecte plaatjes op sociale media doen met het
zelfbeeld van jongeren. Beseffen jongeren dat achter
elke post een reeks van mislukte en gedelete foto’s
zit? Lisa: ‘De verschillen op onze school worden steeds
kleiner: ik zie steeds minder mensen die durven af
te wijken. Door sociale media worden de trends snel
verspreid, daardoor neig je om te kiezen voor een
kledingstijl die je vaak ziet.’
Bron: Stedelijk Museum Schiedam
Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
a B ekijk de twee foto’s bij bron 5. Wat willen Lisa en Isa duidelijk maken met deze twee foto’s?
Denk daarbij aan het verschil tussen de twee foto’s.
b J e gaat in tweetallen een collage maken van ‘perfecte plaatjes’ die je op sociale media hebt gevonden.
Kies ten minste tien foto’s die jullie ‘te’ perfect vinden. Leg telkens uit waarom jullie de foto te perfect
vinden. Maak van de teksten en de foto’s een mooie poster. Gebruik niet alleen portretten die met
Photoshop zijn bewerkt.
c K ies één van de foto’s uit. Bedenk wat je ‘niet’ ziet op deze foto. Jullie maken een foto van wat je ‘niet’
ziet op de perfecte foto. Je mag zelf bedenken wat het is dat je niet ziet. Denk daarbij aan de linker foto
van bron 5.
Begrippen
AVG Algemene verordening gegevensbescherming. Persoonsgegevens Alle feiten die informatie geven over
Europese regels over het verzamelen, opslaan en ge- iemand, zoals geboortedatum, adres, geloof, gezondheid
bruiken van persoonsgegevens die als doel hebben de of seksuele voorkeur.
privacy van burgers te beschermen.
Privacy Persoonlijke vrijheid. Het recht op een privé-
Big data Grote hoeveelheden verschillende gegevens. leven zonder inmenging van buitenaf.
Fomo Fear of missing out. De angst die mensen hebben Profileren Bewust creëren van een bepaald beeld.
om van alles te missen als ze offline zijn.
Smaad Informatie over iemand verspreiden waardoor
Influencer Iemand op sociale media met veel volgers, zijn of haar reputatie wordt beschadigd.
die daardoor meer dan gemiddelde invloed kan uitoefe-
nen op anderen. Sociale media Onlineplatforms waarmee gebruikers
met elkaar kunnen communiceren.
Laster Leugens over iemand verspreiden om daarmee
zijn of haar reputatie te beschadigen.
Mediawijsheid Kennis en vaardigheden hebben om
actief, kritisch en bewust deel te nemen aan de media-
samenleving.
Sociale media 31
Sociaal-
maatschappelijke
dimensie
3 Culturele verschillen 34
Hoe gaan we om met culturele verscheidenheid?
4 Integratie 46
Nederland als pluriforme samenleving
5 Hokjesdenken 58
Over categoriseren, vooroordelen en discriminatie
6 Relaties 70
Single, samenwonen of trouwen
7 Seksuele diversiteit 82
Over LHBTI
3 Culturele verschillen
Hoe gaan we om met culturele verscheidenheid?
themasburgerschap.nl/thema3
CASUS 1:13 - 5:17
IK HOUD VAN HET ANONIEME VAN DE STAD een zwangerschapstest ging halen. Zijn moeder wist
In het televisieprogramma Jouw Stad, Ons Dorp hier binnen de kortste keren van.
gaat het om de woonsituatie van Lisa en Deryan Jonathan en Aida wonen met hun twee jonge
tegenover die van Jonathan en Aida. kinderen in een klein appartement in Amsterdam.
Ze houden van de chaos en de drukte van de
Studente Lisa en beroepsmilitair Deryan wonen grote stad. Dit past bij hen. Alles is in de buurt en is
samen met hun zoontje Tygo in het rustige dorp tot laat open. Lisa vindt het juist fijn dat de meeste
Appelscha. Ze vinden het fijn om daar te wonen. mensen in de stad haar niet kennen en weinig over
Als Tygo alleen buitenspeelt, houden de buren haar weten.
hem in de gaten. De mensen in het dorp groeten
elkaar en kennen elkaar goed. Dat laatste is Woon jij liever in een dorp of in de stad?
niet altijd een voordeel, ontdekte Deryan toen hij
Licht je antwoord toe:
34
Wonen in een stad of dorp
Amsterdam en Appelscha liggen allebei in Nederland,
maar het leven op deze plekken verschilt van elkaar. Dat
komt vooral door een verschil in cultuur, de waarden,
normen en gewoontes die mensen binnen een groep of
samenleving met elkaar delen.
De stad mensen in de buurt haar zoontje naar huis bren-
In de stad is het leven vaak druk. Je hebt veel mensen om gen als hij is gevallen. Wel is het zo dat het in een
je heen, maar je kent ze meestal niet. De cultuur van de dorp meer opvalt als je anders bent dan de rest.
stad is meer gericht op het individu. Dat geeft je veel vrij- Je moet er tegen kunnen dat buren op je letten en zich
heid, want anderen letten niet zo op je en er wonen veel met je bemoeien. Soms gaat dat heel ver. Googel maar
verschillende mensen. Maar je bent ook meer op jezelf eens op ‘weggepest uit dorp’. Je komt dan bijvoorbeeld
aangewezen en dat kan eenzaam zijn. Je leest weleens in artikelen tegen over een Afrikaans gezin, een trans-
de krant dat iemand drie maanden dood in huis lag gender, een joods gezin en een homopaar die zich alle-
zonder dat buurtbewoners het merkten. maal gedwongen voelden te vertrekken.
Het dorp
De cultuur in een dorp is meer gericht op de groep
mensen om je heen. Mensen kennen elkaar, ze voe-
len zich deel van de gemeenschap en helpen elkaar.
Zo vertelt Lisa in de video dat ze het fijn vindt dat
Bron 1
“Ik dacht, zo’n boerengrietje in de stad, dat gaat niet werken”
EINDHOVEN - Anita wilde graag in de stad te wonen. Ik woon nu
dierenarts worden, maar kon dat al- sinds een paar jaar weer in het dorp.
leen in Utrecht studeren. Ze vertelt Het leukste aan het platteland vind
over de overgang naar de stad. “Ik ik om buiten te zijn, het weidse, de
woonde in Heythuysen en vond het ruimte om je heen. Maar soms ga
heel spannend. Ik dacht, zo’n boe- ik nog even naar de stad. Wat ik het
rengrietje in de grote stad, dat gaat meeste mis uit de stad is de spon-
niet werken. Maar gelukkig ging het taniteit. Dat je op de fiets stapt en
goed. In het begin had ik de neiging binnen een kwartier overal kunt
om me voor te gaan stellen aan de zijn. Dat je heel veel vrienden en
buren, maar dat doe je helemaal niet vriendinnen dicht bij je hebt en dat
in de stad. Die anonimiteit maakt je lekker een terrasje kunt pikken.”
het voor veel mensen juist fijn om
Metronieuws.nl
Stad of dorp?
1
a L isa en Deryan uit de casus en Anita uit bron 1 hebben verschillende redenen voor het wonen in een dorp.
Welke redenen zijn dat?
b Jonathan en Aida, maar ook Anita noemen voordelen van het wonen in de stad. Noteer deze.
Culturele verschillen 35
Waar wil jij wonen?
2
a Herken jij de verschillen tussen stad en dorp? Waarom wel of waarom niet? Zet je antwoorden in het schema.
In de stad is het druk en chaotisch, in Ik herken dit verschil wel/niet, omdat:
een dorp is het rustig.
In de stad kun je helemaal jezelf zijn, in Ik herken dit verschil wel/niet, omdat:
een dorp letten anderen meer op je.
In de stad ben je sneller alleen, in een Ik herken dit verschil wel/niet, omdat:
dorp ken je je buren en help je elkaar.
b Waar wil jij wonen, in een stad of in een dorp? Leg uit waarom.
c V ergelijk nu in een drietal jullie antwoorden bij a en b. Schrijf de belangrijkste conclusies en verschillen op.
Cultuurverschillen
De cultuur in een stad is anders dan in een dorp. Aida die niet in de wet staan, maar waarvan mensen wel
en Jonathan uit de casus vinden op elke straathoek een verwachten dat je je eraan houdt.
café, Lisa en Deryan hebben veel minder keus. Cultuurverschillen ontstaan dus onder meer door de
Behalve verschillen tussen stad en dorp zijn er veel meer plaats waar je opgroeit, je geloof, je leeftijd en je afkomst.
tegenstellingen mogelijk. Tussen groepen waar je wel of Maar ook je maatschappelijke positie heeft invloed op
niet bij wilt horen, tussen mannen en vrouwen, tussen je. Zoals waar je woont, van welke clubs je lid bent en
jong en oud, tussen religies, tussen tradities in landen wat voor kleren je draagt.
van herkomst, tussen opleidingen, tussen werkvelden
enzovoort.
Die tegenstellingen zie je terug in gewoontes en
gedragsregels. Denk aan de manier waarop mensen
elkaar begroeten. In de ene vriendengroep begroet je
elkaar met een knuffel, in de andere met een high five
of een boks. Buigen, neuzen, twee kussen, drie kussen,
handen schudden, je komt het allemaal tegen. Het
zijn voorbeelden van informele regels. Dit zijn regels
36
Cultuurverschillen
3
Oorzaak Voorbeeld van cultuurverschil
1. P laats waar iemand In een dorp is het normaal om elkaar te begroeten op straat.
opgroeit
In de stad niet.
2. Geloof
3. Leeftijd
4. Afkomst
5. Maatschappelijke
positie
4 Jouw eerste reactie
Bekijk de foto’s hieronder en geef per foto aan welke eerste reactie die bij je oproept.
Geef daarna antwoord op de vraag die bij elke foto staat.
foto: Reuters
A Jouw eerste reactie: B Jouw eerste reactie: C Jouw eerste reactie:
Hoe zal iemand met een streng Hoe zal iemand die is geboren Hoe zal iemand van 80 jaar of
islamitische achtergrond reageren, in Frankrijk reageren, denk je? ouder reageren, denk je?
denk je? Verklaar je antwoord. Verklaar je antwoord. Verklaar je antwoord.
Culturele verschillen 37
5 Cartoon
Cartoon: Malcolm Evans a Leg uit wat ‘door mannen gedomineerde cultuur’
(male-dominated culture) volgens jou betekent.
b W aarom hebben beide vrouwen medelijden met el-
kaar, denk je?
c Wat wil de tekenaar duidelijk maken over cultuur-
verschillen?
6 Cultuurshock
Bron 2
“In een winkel beleefde ik mijn grootste cultuurshock”
Lars Hopman (20) liep tien weken stage in Zuid- voor een appje zoals wij soms doen, is een ‘no go’ in
Korea. “Ik vroeg me af hoe het zou zijn om te werken Zuid-Korea. Je houdt je alleen bezig met het eten en
in een omgeving en een cultuur die ik niet kende. met elkaar.” Bron: buitenlandbeurs.nl
Nou, dat heb ik geweten. Ik heb er wel geleerd dat de
Nederlandse aanpak niet altijd de beste manier is.”
Zijn grootste cultuurshock beleefde Lars in een
winkel. “Ik hield beleefd een klapdeur open voor een
vrouw met een kinderwagen, zodat zij makkelijk
kon doorlopen. Maar ze opende de andere klapdeur,
duwde de kinderwagen daar doorheen en keek straal
langs me heen. Later hoorde ik dat Zuid-Koreanen
liever geen contact hebben met vreemden op straat.
Wat ik deed vinden ze daar dus heel onbeleefd.” Ook
tijdens het eten hebben Zuid-Koreanen andere ge-
woontes.“ Tijdens het eten even je mobieltje pakken
a Leg uit dat de grootste cultuurshock van Lars een voorbeeld is van een informele regel.
b W elke gewoontes heb je zelf thuis tijdens het eten? Denk aan: samen of alleen, aan tafel of voor de televisie,
wel of niet bidden, enzovoort.
c Heb je jouw eetgewoontes weleens aangepast aan de gebruiken bij iemand anders? Licht je antwoord toe.
38
Bedrijfsculturen
Ook op je werk of tijdens je stage kun je te maken krijgen
met cultuurverschillen die horen bij de bedrijfscultuur.
In de ene organisatie loop je even bij je baas naar binnen,
bij de andere moet je eerst een afspraak maken. Ook de
kleding die je moet dragen, hoe je elkaar aanspreekt en
waar je wel of niet mag zitten tijdens pauzes hebben te
maken met de bedrijfscultuur.
Cultuurverschillen in het mbo
Natuurlijk vind je ook veel cultuurverschillen tussen de
mbo-opleidingen onderling. Zo gelden er in de militaire
beroepswereld van Deryan andere gewoontes en
normen dan in het toekomstige pedagogische werkveld
van Lisa. In de horeca en retail zijn klantgerichtheid en
hospitality belangrijke waarden. Bij administratie en in
de ICT komt het vooral aan op nauwkeurigheid. Bij de
opleiding Sport en bewegen kom je normen tegen als
niet opgeven, plezier hebben in lichaamsoefening en
training geven.
Bron 3
Cultuurverschillen bij het zaken doen
De opleiding internationale handel bereidt studenten voor op zaken doen met mensen die een andere
culturele achtergrond hebben. Deze mensen kunnen andere normen hebben dan je gewend bent.
Voorbeelden • In Duitsland komen zakenrelaties vaak snel ter
• I n Vietnam mag je je handelspartner niet recht in zake, Fransen houden ook van informeel contact.
de ogen kijken. • S panjaarden openen cadeaus onmiddellijk, in
• I n veel culturen betekent op tijd komen niet dat je China kun je dat beter niet doen.
er precies op de afgesproken tijd moet zijn. • In Zweden is het gebruikelijk om (uitgebreid) te
• Wees in China bescheiden met het geven van bedanken voor een maaltijd.
relatiegeschenken. • In Groot-Brittannië zeg je ‘please’ bij elk verzoek,
• I n Frankrijk is het handig en beleefd om ook bij een simpele vraag.
zakelijke gesprekken in het Frans te voeren. Bron: Evofenedex
Culturele verschillen 39
7 #MeToo-beweging
IN HET NIEUWS Bron 4
Overwinning #MeToo-beweging: Harvey Weinstein veroordeeld
NEW YORK – Het was een testcase in de poging invloed-
rijke mannen verantwoordelijk te stellen voor seksuele 5 tot 25 jaar. Harvey Weinstein achter
intimidatie op de werkvloer. En die blijkt succesvol: film- tralies. Het is de verrassende ont-
bons Harvey Weinstein is schuldig bevonden. knoping van de eerste strafzaak
In de rechtszaal van het van het hooggerechtshof in tegen de Hollywood-bons wiens
Manhattan hoorde Weinstein hoe de twaalfkoppige decennialange seksuele intimidatie
jury hem twee keer guilty verklaarde: schuldig aan ver- jegens tientallen actrices en mede-
krachting en aanranding. De filmproducent moet in de werkers van zijn productiebedrijf het
gevangenis zijn strafeis afwachten; die kan variëren van begin was van de #MeToo-beweging.
Bron: de Volkskrant
a Waar gaat de #MeToo-beweging precies over?
b Wat heeft #MeToo te maken met machtsverschillen op de werkvloer?
c Denk je dat er in jouw bedrijfssector soms sprake is van dit soort ongewenste intimiteiten? Leg uit.
8 Do’s and don’ts
In bron 3 zie je tips voor studenten van een commerciële opleiding. Maar bij heel veel werkvelden kun je te
maken krijgen met buitenlandse klanten, gasten, collega’s, leveranciers, enzovoort. Dan is het goed om meer
te weten over de gebruiken van het land van herkomst. Kies een land waar je in jouw werkveld mee te maken
zou kunnen krijgen en breng de gebruiken in kaart. Maak hiervoor een lijst van do’s and don’ts die al je
collega’s kunnen gebruiken.
TIP: gebruiken zijn het beste te vinden door in een zoekmachine de naam van het land met de toevoeging
‘gebruiken’ te typen. Bijvoorbeeld: ‘Duitse gebruiken’ of ‘Italiaanse gebruiken’.
Do’s Don’ts
9 Bedrijfscultuur
a Beschrijf de bedrijfscultuur van Deryan. Gebruik minimaal drie kenmerken van deze bedrijfscultuur.
40
b Hoe is de bedrijfscultuur bij je leerbedrijf of in het bedrijf van je bijbaan?
Omcirkel telkens het juiste woord.
• Ik kan mijn baas of chef GEMAKKELIJK / LASTIG aanspreken.
• De regels over hoe je met elkaar omgaat zijn STRENG / BEHOORLIJK VRIJ.
• E en leidinggevende mag je ALTIJD / SOMS / NOOIT met zijn voornaam aanspreken.
• M ensen zeggen ALTIJD / BIJNA NOOIT in het bijzijn van een leidinggevende wat ze eigenlijk denken.
• I k kan GROTENDEELS / NAUWELIJKS zelf mijn werkzaamheden indelen of bepalen.
• Er zijn VASTE / VARIABELE werktijden.
• Er zijn VAAK / SOMS / NOOIT bedrijfsfeestjes en -uitjes.
• In de KANTINE / EETRUIMTE is het altijd / nooit gezellig.
• Er is WEL / GEEN verplichte bedrijfskleding.
• Als je jarig bent, trakteer je WEL / NIET je collega’s met een gebakje of iets dergelijks.
• In het bedrijf groet je elkaar ALTIJD / SOMS als je elkaar tegenkomt.
• Ik spreek SOMS / VAAK / NOOIT af met collega’s buiten werktijd om.
c Vergelijk nu je antwoorden bij b met die van een klasgenoot.
Zijn er grote verschillen? Zo ja, welke?
Bron 5
10 Nederlandse directheid
Hier doet niemand alsof
Typisch Hollands trekje: gewoon zeggen waar het op staat. Zo vertelt Ben
Coates, een Brit die acht jaar geleden naar Nederland verhuisde: “Nadat ik
naar de kapper was geweest, zei een Nederlandse vriend van me dat hij
vond dat ik waardeloos was geknipt.” Deze reactie is echt Nederlands vol-
gens Ben. “Hier doet niemand alsof. Als je in een vergadering een domme
opmerking maakt, zeggen Nederlanders dat meteen tegen je. Je mag zo
direct zijn als je maar wilt. Heel anders dan in Engeland, daar proberen men-
sen zich zo te gedragen dat anderen er geen last van hebben.” Bron: kro-ncrv.nl
a Ben je het eens met wat Ben zegt over de directheid van Nederlanders? Waarom wel of niet?
b H eb je zelf weleens meegemaakt dat je het niet fijn vond dat iemand heel direct tegen je was?
Of andersom: dat je heel direct tegen iemand was en dat die persoon dat niet fijn vond?
Beschrijf de situatie kort.
Culturele verschillen 41
Omgaan met verschillen op de werkvloer
Iedereen is verschillend, ook op je stage of op je werk. om tolerantie, je accepteert dat iemand anders is of
Als cultuurverschillen gaan botsen, kun je daar op anders denkt dan jij.
verschillende manieren mee omgaan. Als accepteren voor jou niet mogelijk is, kun je kiezen
Accepteren of confronteren? voor de strategie confronteren, je geeft aan waar je
Stel dat je een nieuwe collega krijgt die weigert om moeite mee hebt en waarom dat zo is. Bijvoorbeeld
anderen een hand te geven. Als je kiest voor de strategie omdat je het niet geven van een hand oncollegiaal vindt
accepteren, dan respecteer je het gedrag van de ander. en niet vindt passen bij de juiste beroepshouding. De
Daarvoor helpt het om te kijken waar de opvattingen of ander kan dan besluiten om zijn gedrag of opvattingen
gewoontes van de ander vandaan komen. Als je dat weet aan te passen. Als hij of zij dat niet wil, is er nog een
kun je het gedrag soms beter begrijpen. Dit vraagt mogelijkheid: de situatie voorleggen aan een derde
partij.
Normeren
Als cultuurverschillen leiden tot onveiligheid of een
onwerkbare situatie op de werkplek en als ‘confronteren’
geen oplossing biedt, blijft normeren over. Normeren
betekent dat je iemand met meer macht vraagt om
te bepalen of bepaalde opvattingen of gedragingen
toelaatbaar zijn. Stel dat je een collega hebt die volgens
jou vrouwonvriendelijk is. Dubbelzinnige opmerkingen,
te dichtbij komen staan, knipogen. Je vraagt dan aan
je leidinggevende om te beoordelen of je collega zijn
gedrag moet veranderen. Denk je dat iemands gedrag in
strijd is met de wet, dan kun je naar de rechter stappen.
Die doet dan een uitspraak of dit inderdaad zo is en kan
een maatregel of zelfs straf opleggen.
Bron 6
11 Ontslagen door opmerkingen
IKEA in Polen ontslaat medewerker
a L ees bron 6. Van welke strategie is hier sprake om met extreme opvattingen
de situatie op te lossen? WARSCHAU – Bij een IKEA-vestiging in Polen is een
man ontslagen vanwege uitlatingen die hij deed op het
b Bekijk de twee uitspraken. bedrijfsintranet. De werknemer was het niet eens met
de verklaring van IKEA over acceptatie van homo’s en
1. “Ik vind het terecht dat IKEA de man heeft ontsla- transgenders. “Ik was geschokt. Ik ben ingehuurd om
gen. Het is goed dat IKEA laat zien het niet eens te meubels te verkopen, maar ik ben katholiek en dit zijn
zijn met zijn discriminerende uitspraken.” niet mijn waarden”, zei de man tegen een Poolse tele-
visiezender. De medewerker wenste homoseksuelen de
2. “Ik vind het niet goed dat deze man is ontslagen. dood toe. Veel andere medewerkers die de teksten van
Iedereen mag zelf bepalen wat hij vindt. de man lazen schrokken hiervan en meldden dit bij de
leiding van IKEA. De medewerker werd ontslagen om-
IKEA discrimineert mensen die anders denken.” dat hij weigerde zijn reacties te verwijderen. Bron: AD
Met welke uitspraak ben jij het het meest eens?
42
12 Hoe pak jij het aan?
Je werkt in een eetcafé in een grote stad. Sinds dit jaar heb je een collega uit Spanje die hier studeert.
Hij spreekt geen Nederlands en doet ook niet zijn best om dit te leren. Je vindt het vervelend dat jij
daarom altijd Engels tegen hem moet praten. Ook gasten klagen hierover tegen jou.
Wat doe jij in deze situatie? Ik kies voor ACCEPTEREN - CONFRONTEREN - NORMEREN, omdat:
13 Gebedsoproep
IN HET NIEUWS Bron 7
“De klokken van de Westertoren zet je ook niet zachter”
AMSTERDAM – De versterkte ge- Ook burgemeester Femke Halsema
bedsoproep die de Blauwe Moskee in is tegen, maar ze zegt er niets te-
Amsterdam vrijdag voor het eerst wil- gen te kunnen doen. Er is geen wet
de laten horen, is gesaboteerd door het die de gebedsoproep verbiedt. “We
doorknippen van een geluidskabel. kunnen de duur en het geluidsniveau
De moskee wil elke vrijdagmiddag van de oproep beperken, maar dan
met een elektrisch versterkte oproep moet dat gelden voor alle religieuze
komen. Tijdens de oproep worden uitingen in de stad. Dan geldt het ook
mensen in het Arabisch opgeroepen voor de Westertoren en klokkengelui
om te komen bidden. Veel Amster- willen we volgens mij niet beperken.”
dammers zijn tegen de gebedsoproep.
Bron: De Telegraaf
De strategieën om problemen op het vlak van cultuurverschillen op te lossen kun je ook gebruiken op andere
plaatsen dan de werkplek.
a Leg uit dat in de bron sprake is van een cultuurverschil.
b Tegenstanders van de versterkte gebedsoproep kunnen WEL /NIET naar
de rechter omdat:
harde geluidsversterking nooit wettelijk strafbaar is.
uitingen van godsdienstbeleving grondwettelijk zijn toegestaan.
rechters zich alleen uitspreken over criminele activiteiten.
c Welke twee strategieën uit de lestekst kunnen de tegenstanders wel kiezen?
Culturele verschillen 43
Kleefkracht van de samenleving sociale cohesie kan een samenleving uit elkaar vallen.
Heel dichtbij ervaar je sociale cohesie in het gezin en
In een pluriforme samenleving zoals in Nederland, kom in vriendengroepen. Samen dingen doen is dan een
je mensen tegen met allerlei culturele achtergronden. versterker van de kleefkracht. Samen eten. Samen
Gelukkig zijn er niet alleen verschillen, maar ook feestvieren. Elkaar helpen. Klaar staan voor een ander.
veel overeenkomsten. Deze overeenkomsten zorgen Ook opkomen voor mensen die moeite hebben om
ervoor dat mensen zich verbonden voelen met elkaar. actief deel te nemen aan de samenleving is goed voor
Dit heet sociale cohesie. Als je verbondenheid voelt, de sociale cohesie. Daarom zorgen we bijvoorbeeld
houd je eerder rekening met elkaar. In de casus zag je voor een zinvolle dagbesteding voor mensen met een
bijvoorbeeld dat Lisa en Deryan zich verbonden voelen beperking. Ook een kerstdiner voor daklozen en een
met de mensen in hun dorp en dat de dorpsgenoten op ontmoetingscentrum voor dementerenden dragen bij
hun zoontje letten. Je spreekt daarom ook wel van de aan de kleefkracht van de samenleving.
‘kleefkracht’ van de samenleving. Op een iets ander niveau zorgen taal, tradities, religie,
Het lijkt erop dat de sociale cohesie onder druk staat. idealen en dingen die we als typisch Nederlands
We worden steeds individueler. Veel mensen sporten beschouwen bij aan de samenhang in de samenleving.
liever individueel dan in een groep of club. We begrijpen
elkaar slecht bij de zwartepietendiscussie. Zonder
14 Typisch Nederlands Bron 8
Bekijk bron 8. Deze twintig onderwerpen zorgen vol-
gens Nederlanders het meeste voor verbondenheid met
Nederland.
a W aardoor voel jij je het meest verbonden met Neder-
land? Maak een top vijf. Je mag de voorbeelden uit
bron 7 gebruiken, maar ook andere dingen noemen.
b Probeer je in te leven in iemand met een ander geloof
of iemand die veel ouder of jonger is. Maak een top
drie met dingen waardoor deze persoon zich verbon-
den zal voelen met Nederland.
c Z ijn er ook dingen waardoor je je juist minder ver-
bonden voelt met Nederland? Zo ja, noem dan ten
minste twee dingen die daarvoor zorgen.
44
15 Sociale cohesie
a B ekijk de volgende video. Wat heeft deze video
te maken met sociale cohesie?
b Wat is volgens jou het doel van deze video?
Portfolio-opdracht - Fotowedstrijd
Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
Kijk nog eens naar de foto’s bij opdracht 4. Deze foto’s laten een cultuurverschil zien. Je gaat nu zelf een foto
maken waarin een cultuurverschil naar voren komt. Volg de volgende stappen.
1. Bedenk welk cultuurverschil je in je foto wilt laten zien. Kijk hier voor inspiratie:
2. Denk na over hoe je dit cultuurverschil goed in beeld kan brengen. Bedenk een scène die je gaat fotograferen.
3. Maak de foto. Vraag hulp van familie, klasgenoten of vrienden als je personen nodig hebt voor de foto.
4. Bewerk de foto zodat die er nog mooier uit komt te zien.
5. B ereid een presentatie voor waarin je anderen overtuigt dat jouw foto de beste foto is. Vertel welk verhaal er
achter je foto zit en onderbouw de keuzes die je hebt gemaakt.
6. Je presenteert je foto voor je klasgenoten. Daarna stemmen jullie op de beste foto, je mag niet op je eigen foto
stemmen.
Begrippen Norm Gedragsregel die algemeen geaccepteerd is
in een groep of in de samenleving.
Accepteren Manier om met cultuurverschillen om te
gaan waarbij je de opvattingen of het gedrag van de Normeren Manier om met cultuurverschillen om
ander probeert te begrijpen en te aanvaarden. te gaan waarbij iemand met meer macht bepaalt
of bepaalde opvattingen of gedragingen wel of niet
Bedrijfscultuur Geheel van waarden, normen en toelaatbaar zijn.
gewoontes die binnen een organisatie gelden.
Pluriforme samenleving Land waarin mensen
Confronteren Manier om met cultuurverschillen om te wonen met uiteenlopende culturen en levensstijlen.
gaan waarbij je aangeeft moeite te hebben met
de opvattingen of het gedrag van de ander.
Cultuur Geheel van waarden, normen en gewoontes Sociale cohesie Kleefkracht van de samenleving.
die mensen binnen een groep of samenleving met elkaar Het gevoel van mensen dat ze bij elkaar horen..
delen.
Tolerantie Accepteren dat iemand zich anders
Cultuurverschillen Verschillen in de normen, waarden gedraagt of andere opvattingen heeft.
en gewoontes van groepen mensen.
Waarden Uitgangspunten of principes die mensen
Informele regels Regels die niet in de wet staan, maar belangrijk vinden in hun leven.
wel als vanzelfsprekend worden gezien.
Culturele verschillen 45
4 Integratie
Nederland als pluriforme samenleving
copyright: Funx
themasburgerschap.nl/thema4
CASUS 0.00 - 3:04 5.20 - einde
NEDERLAND IS MIJN THUIS Je loopt op straat met een groepje jongens en er
Rapper Woenzelaar (1995) groeide op in de wijk loopt een omaatje langs. Zij houdt haar tas dan in-
Woensel in Eindhoven en volgde een opleiding op eens stevig vast. Zulke dingen. Daardoor ontstaat er
het mbo. haat tussen mensen.
Aan de andere kant hoor ik wel steeds vaker dat
“Ik ben geboren in Nederland, ik heb een Nederlands ook Nederlandse jongeren Marokkaanse woorden
paspoort, maar ik ben van Marokkaanse komaf, dus gebruiken. Sta je bij de kassa, hoor je opeens twee
dat is een dilemma of zo. In Nederland voel ik mij Nederlandse jongens zeggen: ‘Ewa’.
Marokkaan en in Marokko voel ik mij Nederlands. Als ik aan Nederland denk? Het is mijn thuis.
Het gevoel dat je tussen twee werelden zit, ontstaat Ik weet niet beter.”
met de jaren. Als kind denk je niet over vriendjes: hij
is buitenlands, daarom ga ik met hem om. Dat gaat Rapper Woenzelaar ziet zichzelf als Nederlander
gewoon vanzelf. en als Marokkaan. Wanneer zie jij iemand als
Maar Nederlanders scheren ons over één kam. Nederlander?
Ja, dat is wel lastig. Ze zien ons als kutmarokkanen.
Licht je antwoord toe:
46
Migratie naar Nederland
Misschien ben je zelf of is een van je ouders buiten naar Nederland te komen. De meeste migranten mogen
Nederland geboren. Die kans is best groot, want naar Nederland verhuizen om samen te zijn met een ge-
dat geldt voor één op de vier Nederlandse jongeren. zinslid of huwelijkspartner. Anderen krijgen toestem-
Je bent dan een Nederlander met een migratie- ming om hier te werken of te studeren.
achtergrond. Maar ook voor Nederlanders zonder Een aparte groep vormen vluchtelingen. Als zij kun-
migratieachtergrond geldt: als je maar ver genoeg terug- nen aantonen dat ze in hun land niet veilig zijn vanwege
gaat in de tijd, heb je voorouders die uit het buitenland oorlog of vervolging, krijgen ze meestal tijdelijk toe-
komen. Want ook in het verleden kwamen veel migran- stemming om hier te blijven. Ze krijgen dan in Neder-
ten naar Nederland. Migranten zijn mensen die van het land asiel. Iemand die asiel aanvraagt om aan armoede
ene naar het andere land verhuizen. te ontkomen mag meestal niet blijven.
Waarom komen migranten naar Nederland? Nederlander worden
Tegenwoordig komen de meeste migranten van binnen Als iemand vijf jaar legaal in Nederland is, kan hij of
de Europese Unie. Dat is niet zo vreemd, want burgers zij de Nederlandse nationaliteit verkrijgen. Dat heet
uit EU-landen mogen overal in de EU gaan wonen. naturalisatie. Deze nieuwe Nederlander heeft dezelfde
En dus komen ze ook naar Nederland om te werken. rechten en plichten als elke andere Nederlander.
Voor mensen van buiten de EU is het veel lastiger om
Op school
1
a Inventariseer in jouw klas hoeveel studenten een migratieachtergrond hebben.
Totaal aantal Beide ouders Zelf, of één of beide ouders
studenten in Nederland geboren in het buitenland geboren
Absolute getallen
100%
Percentages
b I n 2018 had 27 procent van de jongeren een migratieachtergrond. Zijn er in jouw klas meer of minder
jongeren met een migratieachtergrond dan gemiddeld in Nederland? Geef daarvoor een verklaring.
2 Op zoek naar werk Bron 1
Lech Kujawiak woont in Delft, maar is in Polen geboren. Hij werkt in de
bouw, waar een groot tekort aan personeel is. Lech: “Ik werk in de afbouw:
ik plaats metaalprofielen en schroef daar gipsplaten aan vast.
Het betaalt goed: 35 euro per uur.” Bron: Cobouw
a Gebruik de bron. Voor Lech was het geen probleem om naar Nederland te migreren. Leg uit waarom niet.
b In de tuinbouw (kassen) werken meer migranten dan in andere sectoren. Bedenk daarvoor een verklaring.
c Hoe zit dat in de sector waar jij nu voor wordt opgeleid?
Integratie 47
3 Migratie nu en in het verleden
a G ebruik bron 2. Sinds wanneer komen er vluchtelingen naar Nederland? Noem twee landen waar zij vandaan komen.
b Wat zijn volgens jou volgmigranten?
c Na 1945 kwam een aantal grotere groepen migranten naar Nederland. Om welke reden kwam elke groep?
Maak de juiste combinaties.
A Migranten uit Zij komen naar Nederland voor een opleiding of om hier te werken. Als burgers
Marokko en Turkije van het Koninkrijk der Nederlanden kunnen zij een Nederlands paspoort aanvragen.
Z ij vluchtten vanwege de dictatuur of vanwege de oorlog in hun land.
B Migranten uit
Suriname Z ij waren inwoners van een voormalige Nederlandse kolonie en kozen toen de
kolonie in 1975 onafhankelijk werd, voor Nederland.
C Migranten uit
Caribisch Nederland Z ij werden als gastarbeiders door bedrijven naar Nederland gehaald en lieten
later ook hun gezin overkomen.
D Migranten uit Syrië,
Eritrea en Iran
Bron 3
d I n bron 3 staan migratiecijfers van 2018. Het ging om in
totaal 250.000 mensen. Noem iets wat je opvalt of verrast.
e Onder die 250.000 mensen waren 20.510 asielzoekers.
Vind je dat veel of weinig? Gebruik bron 2 om je antwoord
te onderbouwen.
Bron: CBS
48
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Thema's Burgerschap voor MBO Deel 1 en 2 van Uitgeverij Essener
Beschikbaar vanaf schooljaar 2020-2021
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search