Thema's Burgerschap voor MBO Deel 1

Voor de rechter

Als je de wet overtreedt, loop je de kans dat je te ma- dachte aan te tonen en eist een straf. Daarvoor gebruikt
ken krijgt met de politie. Soms moet je naar de rechter, hij het bewijsmateriaal dat de politie heeft verzameld.
die tijdens de rechtszitting vragen stelt aan de verdachte De advocaat van de verdachte probeert juist te laten
en eventueel aan getuigen en deskundigen. Als er een zien dat het bewijsmateriaal onvoldoende is of dat er
slachtoffer is, mag deze ook vertellen wat er is gebeurd. verzachtende omstandigheden zijn. Aan het einde van
De officier van justitie probeert de schuld van de ver- de rechtszaak beslist de rechter of je een straf krijgt.

5 Wie is wie? 1 C

Bekijk de drie foto’s hieronder. Wie zie je op welke foto?
Kies uit: ADVOCAAT - OFFICIER VAN JUSTITIE - RECHTER

AB

Bij de rechtszaak tegen de Utrechtse Lars Stempher en Sabine Geert-Jan Knoops verdedigt allerlei
tramschutter in 2019 Tammes eisten levenslang voor de verdachten, onder anderen Geert Wilders
verschijnt de verdachte niet. crimineel Willem Holleeder. in het ‘minder Marokkanen’-proces.

6 Wie is wie? 2

IN HET NIEUWS Bron 4

Vijf mannen niet vervolgd ondanks dodelijk geweld

ASSEN - Justitie heeft besloten om vijf mannen die vijf mannen waarschuwden de politie en voorkwamen
werden verdacht van betrokkenheid bij de dood van dat de man vluchtte, maar de man verzette zich hevig.
een 32-jarige man niet strafrechtelijk te vervolgen. De Hij overleed ter plaatse door een combinatie van facto-
man overleed in een speeltuin nadat hij had gepro- ren: de worsteling, een hartafwijking en drugsgebruik.
beerd de vierjarige dochter van één van de mannen te De rechter oordeelde dat het geweld om de man in be-
betasten. Er is beeldmateriaal van het zedendelict. De dwang te houden, gerechtvaardigd was. Bron: Trouw

a Lees de bron. Maak de juiste combinaties door lijntjes te trekken.

De 32-jarige man A 1 Eiser

De vijf mannen B 2 Slachtoffer

Openbaar Ministerie C 3 Verdachte

b Stel je voor dat de vijf mannen de 32-jarige man hadden mishandeld om hem te straffen

voor zijn zedendelict. Mag dat?

Criminaliteit 149

Hoe straffen we? Bron 5

Soorten straffen De juiste straf
Het strafrecht is bedoeld om te straffen en de samenle- We vinden allemaal weleens een bepaalde straf te laag
ving veiliger te maken maar ook om gedrag bij te sturen, of te hoog. Toch probeert een rechter altijd zorgvuldig
vooral bij jongeren. In het jeugdstrafrecht speelt een te oordelen welke straf hij juist vindt. Eerst kijkt hij om
tweede kans daarom een grote rol en is de maximum welke strafbare feiten het gaat en of hij vindt dat er vol-
gevangenisstraf voor verdachten onder de 16 jaar een doende bewijsmateriaal is. Is dat het geval, dan houdt
jaar. de rechter bij de hoogte van de straf rekening met de
Voor volwassenen gelden zwaardere maximumstraffen, belangen van het slachtoffer, de dader én de hele samen-
vooral bij misdrijven. Voor moord, een aanslag op de leving. Maar hij mag geen zwaardere straf opleggen dan
regering of een terroristische aanslag kun je zelfs le- de maximumstraf die er op die wetsovertreding staat.
venslang krijgen. Je zit dan je hele leven vast. Voor lichte In zijn vonnis legt de rechter uit waarom hij een bepaal-
misdrijven en overtredingen kan een rechter een boete de straf oplegt.
of taakstraf (een leer- of werkstraf) opleggen.
Naast straffen kan een rechter ook maatregelen opleg-
gen, zoals het verplicht betalen van een schadevergoe-
ding. Een speciale maatregel is tbs, terbeschikkingstel-
ling. Een dader met een psychiatrische stoornis wordt
dan opgenomen en behandeld in een speciale kliniek.

7 Soorten straffen

a B ekijk bron 5. Ik vind het aantal taakstraffen TE WEINIG - GOED - TE VEEL, omdat

b Hoe vaak werd in 2016 tbs opgelegd?
c Welke doelen van straffen worden nagestreefd met tbs? Leg je antwoord uit.
d Jongeren tussen de 12 en 18 jaar die een licht strafbaar feit plegen, krijgen vaak straf van Halt.

De straf kan bestaan uit excuses maken, de schade vergoeden en leeropdrachten. Ze krijgen geen strafblad.
Om welke reden krijgen deze jongeren een andere straf dan volwassenen?

150

8 Welke straf?

Stel, jij bent rechter. Wat voor straf zou jij opleggen in de volgende zaken?
Onderbouw je antwoord telkens met een argument en geef ook aan welk doel je straf heeft.

Zaak 1: GTST-actrice Robin Martens heeft al wat gedronken als ze tijdens een avondje stappen
betrokken raakt bij een opstootje. Volgens Martens wil ze opkomen voor een vriend die door
een agent wordt vastgehouden. De agent verklaart dat Martens hem vervolgens meerdere
malen in het gezicht slaat. Martens zelf zegt dat ze hem duwde. Ze heeft geen strafblad.
Boete / taakstraf / gevangenisstraf, want:

Zaak 2: Drie mannen verkopen op internet harddrugs zoals xtc en cocaïne. Ze versturen
duizenden pakketjes drugs per post. Ze zijn ook in het bezit van vuurwapens en schuldig
aan het witwassen van het geld dat ze met de drugshandel verdienen.
Boete / taakstraf / gevangenisstraf, want:

Zaak 3: Een man rijdt ’s nachts een vrouw aan die op een busbaan loopt. In het donker is
de vrouw, die dus op de weg loopt, nauwelijks te zien. De man rijdt te hard en is onder invloed
van alcohol en drugs. Na het ongeluk rijdt de man door, maar een dag later geeft hij zich
alsnog aan bij de politie. De vrouw overleeft het ongeluk niet.
Boete / taakstraf / gevangenisstraf, want:

Criminaliteit 151

Helpt straffen? Bron 6
zijn. Bij veel beroepen is namelijk een verklaring om-
In 2017 werd de 25-jarige trent het gedrag (VOG) verplicht, zoals in het onder-
Anne Faber vermoord door wijs, de kinderopvang, de zorg, het gevangeniswezen en
een tbs’er op proefverlof. de taxibranche. De kans dat jij een VOG nodig hebt is
Door zulke berichten krijg dus vrij groot: zo’n 40 procent van alle mbo’ers moet
je soms het idee dat tbs niet dit document tijdens hun loopbaan aanvragen bij de ge-
werkt. Toch is de kans op meente. Hierin staat dat je gedrag in het verleden geen
recidive, het nogmaals ple- bezwaar vormt voor je stage of baan.
gen van een misdrijf, na tbs Ook met een strafblad krijg je soms toch een VOG.
veel kleiner dan bij andere Justitie kijkt namelijk vooral of het misdrijf of de over-
straffen. treding een probleem is voor de bedrijfstak of branche
waarin je gaat werken.
• B ijna de helft met een gevangenisstraf wordt binnen

twee jaar wéér veroordeeld.

• V oor alle veroordeelden (dus ook boetes en taakstraf-

fen) ligt dat cijfer een stuk lager, op 28 procent.

• V oor tbs’ers is dat 17 procent.

T bs is dus best succesvol. Dat komt onder meer omdat
tbs’ers worden behandeld en tijdens hun proefverlof
kunnen oefenen met terugkeer in de samenleving.
U it onderzoek blijkt overigens ook dat een taakstraf
beter werkt dan een korte gevangenisstraf.

Strafblad en VOG
Als je veroordeeld of verdachte bent geweest bij een mis-
drijf of een zware overtreding (zoals bumperkleven bij
hoge snelheid), krijg je een strafblad. Daarin wordt het
strafbare feit precies genoemd. Overtredingen verdwij-
nen na vijf tot tien jaar van je strafblad, maar misdrijven
blijven langer staan, zedenmisdrijven zelfs 80 jaar.
Als je gaat solliciteren kan een strafblad heel nadelig

9 Raad het woord

Maak groepen van twee. Je kiest één van de onderstaande woorden en omschrijft in 30 seconden wat het
begrip betekent. Let op: je mag geen van de andere woorden gebruiken in je uitleg. Als de ander het raadt,
streep je het woord door. De ander kiest nu een woord en gaat dat omschrijven.
Ga zo door tot jullie alle woorden gehad hebben.
ADVOCAAT - GEVANGENISSTRAF - MISDRIJF - OFFICIER VAN JUSTITIE - OM - OVERTREDING
RECHTER - RECIDIVE - STRAFBLAD - STRAFRECHT - TAAKSTRAF - TBS - VOG - VERDACHTE - VONNIS

10 Opnieuw in de fout gaan

a Streep de onjuiste woorden door.
• M ensen die in de gevangenis hebben gezeten, plegen na hun straf VAKER / MINDER VAAK een misdrijf

dan mensen die een taakstraf hebben gedaan.

• D oor een TAAKSTRAF / GEVANGENISSTRAF verlies je je baan.TBS’ERS / GEDETINEERDEN oefenen met

het functioneren in de samenleving.

b Bekijk bron 6. Bedenk twee redenen waarom jongeren vaker de wet overtreden dan oudere mensen.

152

11 VOG-aanvragen van mbo’ers

a Bekijk nogmaals bron 6. Leg uit dat jongeren tot 30 jaar relatief vaker te maken kunnen krijgen met

een afwijzing van hun VOG-aanvraag.

b G ebruik de bron hiernaast. In welke twee opleidingsdo- Bron 7

meinen vroegen mbo’ers het meest een VOG aan?

c W aarom vragen juist in deze twee domeinen veel

mbo-studenten een VOG aan?

d S oms moet je als vrijwilliger bij een sportvereniging

of bij de scouting ook een VOG aanvragen. Leg uit

waarom dat is.

12 Wat de VOG

a Heb jij al eens een VOG moeten aanvragen of verwacht je dat de

komende jaren te moeten doen? Leg je antwoord uit en betrek je
(toekomstige) werkveld in je antwoord.

b Met de online check op watdevog.nl ontdek je per branche hoe

groot de kans is dat jij een VOG krijgt, als je deze aanvraagt.
Doe de check.

Mijn (toekomstige) branche is

Aantal sterren:1 - 2 - 3

c Had je dit resultaat verwacht? Waarom wel/niet?

Op de site vog.nl lees je alles over de VOG voor
jouw branche.

Criminaliteit 153

13 Kritiek op de VOG

Twee meningen over de VOG Bron 8
Advocaat Diantha van Eijsden:
VOG-specialist Gert van de Griendt: “Wij behandelen tientallen VOG-
“De manier om een VOG te krijgen is zaken per jaar. Een pijnlijk voorbeeld
vrij gemakkelijk. Heb je geen straf- vind ik de jongen die een baan bij
blad, dan krijg je automatisch een de NS misliep. Hij kreeg geen VOG,
VOG. Dus iemand die in het geheim omdat hij ooit een gestolen fiets had
kinderporno bezit, krijgt een VOG, gekocht en daarvoor werd beboet. Geen VOG
terwijl iemand die gepakt is voor een winkeldief- betekent geen opleiding en geen werk. Je drukt
stal er geen krijgt. De afgifte van een VOG ga- jongeren in een bepaalde hoek, snijdt ze af van
randeert dus op geen enkele manier een grotere een tweede kans.” Bron: Hart van Nederland / NRC
veiligheid.”

In de bron lees je twee meningen over de VOG. Vat elke mening in één zin samen.
Van de Griendt:

Van Eijsden:

Ik vind het GOED / NIET GOED dat de VOG bestaat, omdat

Portfolio-opdracht - Drugsgebruikers wel of niet vervolgen?

IN HET NIEUWS Bron 9

Advocaat Derk Wiersum doodgeschoten
AMSTERDAM - De vlaggen op Taghi wordt ervan verdacht leiding
alle gerechtsgebouwen hangen van- te geven aan een gevaarlijke, inter-
daag halfstok, uit respect voor de nationale drugsorganisatie.
vermoorde advocaat Derk Wier- Een dag na de moord zijn veel ad-
sum. Hij werd gisterochtend voor vocaten geschokt. “Er heerst een
zijn huis in Amsterdam doodge- gevoel van diepe verslagenheid”,
schoten. Mogelijk is de advocaat zegt strafrechtadvocaat Jan Vlug.
vermoord vanwege het bijstaan van “Je hebt altijd het idee dat je als ad-
Nabil B., de kroongetuige in het vocaat niet zoveel kan overkomen.
proces tegen Ridouan Taghi en Said Na gisteren is het allemaal anders
Razzouki. geworden.” Bron: NOS.nl

154

Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
Je werkt in groepen van drie en gaat een argumentenkaart maken. Na de moord op Derk Wiersum vonden
sommige mensen dat niet alleen drugscriminelen schuldig waren aan het toenemende geweld. Ook mensen
die drugs kopen en gebruiken zijn daaraan schuldig, vonden sommigen. Samen onderzoeken jullie welke
voor- en tegenargumenten er zijn voor het vervolgen van
drugsgebruikers. Je ordent de argumenten op overzichtelijke
wijze in een argumentenkaart.
Je docent kan vragen om een korte presentatie waarin jullie
uitleggen of jullie voor of tegen het strafbaar maken van
drugsgebruik zijn.

Je maakt de argumentenkaart zo:
- Zoek en lees informatie over het strafbaar maken

van drugsgebruik. Noteer de naam en URL’s van de
informatiebronnen op een apart blad.
- Schrijf alle argumenten die je tegenkomt op.
- Neem de argumentenkaart over op een groot vel of
maak deze digitaal na.
- Orden met je groep alle argumenten. Bepaal eerst
of het een argument voor of tegen is en bepaal dan
of het argument gaat over de dader, de gebruiker of de
hele samenleving.

Begrippen

Advocaat Persoon die de verdachte bijstaat tijdens het Strafrecht Rechtsgebied dat gaat over overtredingen en

strafproces en verdedigt tijdens de rechtszaak. misdrijven.

Misdrijf Ernstig strafbaar feit. Taakstraf Leer- of werkstraf.

Officier van justitie Iemand die op een strafzitting de Tbs (Terbeschikkingstelling) Behandeling die de
schuld van de verdachte probeert aan te tonen en een rechter kan opleggen bij daders met een psychiatrische
straf eist. stoornis of persoonlijkheidsstoornis.

Openbaar Ministerie (OM) Organisatie van de over- Verdachte Persoon van wie de politie en het OM den-
heid die de leiding heeft over de opsporing en vervolging ken dat hij een strafbaar feit heeft gepleegd.
van strafbare feiten.
VOG (verklaring omtrent gedrag) Bewijs dat
Overtreding Minder ernstig strafbaar feit. iemands gedrag in het verleden geen bezwaar vormt
voor een stage of baan.
Rechter Persoon die tijdens een rechtszaak beslist of de
verdachte schuldig is en straf kan opleggen. Vonnis Uitspraak van de rechter.

Recidive Nogmaals plegen van een strafbaar feit nadat
iemand straf heeft gehad.

Strafblad Document waarin staat bij welke misdrijven
of ernstige overtredingen iemand betrokken was als
verdachte of dader. Ook wel: justitiële documentatie.

Criminaliteit 155

Index Europees Parlement 135, 143
Europese Commissie 135, 143
A Europese Unie 133, 143
Accepteren 42, 45 F
Advocaat 149, 155 Fomo 29, 31
Algemeen belang 99, 107, 119 G
Argument 127, 131 Gedeputeerde Staten 121
Asiel 47, 57 Gemeenteraad 121, 131
AVG 25, 31 Gender 83, 93
B Genderdiversiteit 84, 93
B en W 121 Genderexpressie 84, 93
Bedrijfscultuur 39, 45 Genderidentiteit 84, 93
Belang 99, 107 Geregistreerd partnerschap 72, 81
Belangenafweging 105, 107 Globalisering 141, 143
Belangenvereniging 112, 119 Grondrechten 109, 119
Betrouwbare informatie 13 Grondwet 109, 119
Big data 27, 31 H
Biseksueel 85, 93 Heteroseksueel 85, 93
Brexit 138, 143 Hokjesdenken 59, 69
Burgemeester 121 Homoseksueel 85, 93
Burgerinitiatief 108, 115, 119 Huiselijk geweld 75, 81
Burgerlijk ongehoorzaam 115, 119 Huwelijksdwang 75, 81
Burgertop 115, 119 I
C Identiteit 59, 69
Campagne nepnieuws 18 In gemeenschap van goederen trouwen 72, 81
Categoriseren 67, 69 Individualisering 71, 81
Christen-democratie 102, 107 Influencer 21, 31
Clickbait 9, 19 Informele regels 36, 45
Coming-out 87, 93 Integratie 49, 52, 57
Commissaris van de Koning 121 Interne markt 136, 143
Compromis 97, 107 Intersekse 83, 93
Compromis sluiten 127, 131 J
Confronteren 42, 45 Jeugdstrafrecht 150
Criminaliteit 145 K
Cultuur 35, 45 Kabinet 121
Cultuurverschillen 36, 45 L
D Laster 21, 31
Democratie 97, 107, 109, 119, 123, 131 LHBTI 85, 93
Demonstreren 111 Liberalisme 102, 107
Discriminatie 54, 57, 61, 69 Liefdesrelatie 74, 81
E Lobbyen 106, 111, 119
Economische zelfstandigheid 77, 81
Eigenbelang 99, 107
Emancipatie 77, 81
Emancipatie 89, 93
EU 133, 143
Eurocommissaris 135, 143

156

M Recidive 152, 155
Manipulatie 9, 19 Regering 121
Mediawijsheid 28, 31 Rolverdeling 77, 81
Migrant 47, 57 S
Migratieachtergrond 47, 57 Samenlevingscontract 72, 81
Minister-president 121 Sekse 83, 93
Ministerraad 121 Seksuele diversiteit 85, 93
Misdrijf 147, 155 Seksuele geaardheid 85, 93
N Smaad 21, 31
Naturalisatie 47, 57 Sociaal-democratie 102, 107
Nepnieuws 9, 19 Sociale cohesie 44, 45
Nepprofiel 16, 19 Sociale media 9, 19, 31
Nikab 54, 57 Staten-Generaal 121
Norm 39, 45, 74, 81 Stereotypering 62, 69
Normeren 42, 45 Strafblad 152, 155
O Strafrecht 147, 155
Objectief 12, 19 Subjectief 12, 19
Officier van justitie 149, 155 T
Op huwelijkse voorwaarden trouwen 72, 81 Taakstraf 152, 155
Overheid 107 Taboe 87, 93
Overleg 124 Tbs 150, 155
Overtreding 147, 155 Terbeschikkingstelling 150, 155
Overtuigen 127, 131 Tolerantie 42, 45
P Transgender 84, 93
Parlement 121 Transitie 93
Parlementaire democratie 117, 119 Tweede Kamer 121, 131
Persoonsgegevens 25, 31 U
Petitie 115, 119 Uitruilen 127, 131
Pluriforme samenleving 44, 45, 49, 57 V
Polderen 97, 107 Verdachte 149, 155
Politieke partij 102, 107 Verkiezingsprogramma 111, 119
Politieke stroming 102, 107 Verklaring omtrent gedrag 152, 155
Premier 121 Vluchteling 47, 57
Privacy 25, 31 VOG 152, 155
Profileren 21, 31 Volksvertegenwoordiging 123, 131
Provinciale Staten 121 Vonnis 149, 155
Pulpnieuws 9, 19 Vooroordeel 57, 61, 69
R Vrijheid van meningsuiting 123, 131
Raad van Ministers 135, 143 Vrijheid van vergadering en betoging 109
Racisme 61, 69 Waarden 39, 45, 102, 107, 136, 143
Radicalisering 54, 57 Wet 99, 107
Rechter 149, 155 Wij-zij-denken 65, 69
Rechtsstaat 108, 119

157