Thema's Burgerschap voor MBO Deel 1

Belangen gordel die je moet dragen in de auto en de ov-jaarkaart
waarmee je naar school reist. Dit is allemaal het gevolg
Bij het bepalen van je mening spelen je belangen van wetten.
een grote rol. Een belang is het voordeel dat jij of Politici nemen dus besluiten, maar jij kan daar op aller-
iemand anders, of een groep of organisatie ergens lei manieren invloed op hebben. Dan moet je wel eerst
bij heeft. Zo zag je dat de Britse regering voor een uitzoeken wat jij belangrijk vindt.
suikertaks is, maar een snackbareigenaar zal tegen zijn
omdat hij bang is dat hij dan minder klanten krijgt. Hij wil
natuurlijk niet minder omzet, dat is zijn eigenbelang.
Vaak kun je beter inschatten wat iemands belang is als je
je in zijn positie verplaatst. Lukt het om je in een diëtist
te verplaatsen en te bedenken hoe hij of zij over de sui-
kertaks denkt? Of in een tandarts, een trainer van een
voetbalteam of in een directeur van een goedlopende
suikerfabriek?

Belangen van iedereen In 2018 stortte een brug in Genua in. Hulpdiensten waren snel ter
De extra belasting op suiker gaat over de gezondheid plaatse. Zowel veilige bruggen als goed georganiseerde hulpdiensten
van jouzelf en anderen. Gezondheid is een zaak van vallen onder het algemeen belang.
algemeen belang, want het is belangrijk voor iedereen.
Als mensen gezond zijn, heeft de hele samenleving daar
voordeel van.
In Nederland beslissen gekozen politici over dit soort
zaken van algemeen belang. Als een plan voldoende
steun krijgt, wordt het vastgelegd in een wet. Die wet
geldt dan voor iedereen.
Je staat er misschien niet bij stil, maar je hebt dagelijks
met wel tientallen wetten te maken. Denk maar aan de
belasting die je betaalt op brood, kleding of benzine, de

3 Eigenbelang

Vul onderstaand schema in. Probeer na te gaan wat het belangrijkste eigenbelang is van de banketbakker,
de arts en de ouder. Vervolgens kun je inschatten of deze persoon voor of tegen een suikertaks of vettaks zal zijn.

Beroep / Rol Eigenbelang Voor of tegen?

Banketbakker

Arts

Ouder

Politiek en idealen 99

4 Eigenbelang en algemeen belang

Bron 4 Bron 5

Ondernemer en Forum voor Alina (13) miljonair door ‘tandvriendelijke’ lolly
Democratie-stemmer Harold
Hoeijmans: “Echt onderne- De Amerikaanse Alina Morse is nog
merschap is dat je je eigen maar 13 jaar en nu al miljonair. Samen
belangen vooropstelt. Dit met haar tandarts kreeg ze het idee van
is het tegenovergestelde ‘gezonde’ lolly’s met suikervrije zoetstof-
van wat een politicus moet fen die het glazuur niet aantasten. De
doen.” Bron: website zogeheten ‘Zollipops’, die je alleen nog
in de VS kunt kopen, zijn wel duur: een
Hogeschool Utrecht zakje van vijf stuks kost ruim 5 euro. Alina
wil van het verdiende geld gaan stude-
a Lees bron 4. Volgens Harold kan het eigen- ren, maar geeft ook een deel aan goede
doelen. Bron: NOS
belang botsen met het algemeen belang.

Omcirkel bij 1 en 2 telkens wat voor jou wint.

b Verzin bij 3 een voorbeeld van een eigenbelang en het tegengestelde algemeen belang dat erbij hoort.

1 Eigenbelang Algemeen belang
Ik wil graag verre reizen kunnen maken Het milieu.

en dan moet ik vliegen.

2 Eigenbelang Algemeen belang
Ik geef niet alles op aan de Belastinginkomsten zijn nodig om zaken
Belastingdienst. van algemeen belang te kunnen betalen.

3 Eigenbelang Algemeen belang

c Lees bron 5. Ik vind dat Alina’s verhaal laat zien dat Harold WEL / GEEN gelijk heeft, want:

5 Algemeen belang Bron 6

In de tabel op de volgende bladzijde staan
maatregelen die te maken hebben met het
algemeen belang. Dat hoeft niet per se het
belang te zijn van de hele samenleving,
maar kan ook gaan om het gezamenlijke
belang van buurtbewoners, leden van een
sportclub of studenten van een opleiding of
hele school.

100

a Geef in de rechterkolom van het schema hieronder telkens met één woord aan wat het doel is van de maatregel:

wat vindt de bedenker van de maatregel blijkbaar heel belangrijk? Maak eventueel gebruik van de waardenwolk
in bron 6.

Maatregel Belangrijk

De minister van Justitie en Veiligheid wil dat Veiligheid. Of: rechtvaardigheid, duidelijkheid,
mensen die geweld gebruiken tegen agenten eerlijkheid, daadkracht, beschaafdheid, respect.
en hulpverleners voortaan altijd celstraf krijgen.

Werkgevers krijgen van de overheid subsidie voor
werknemers met een beperking.

De gemeente biedt kinderen tot 13 jaar in het
weekend gratis gebruik van de stadsbus.

Een mbo verwijdert studenten van school als ze
betrapt worden op de handel in drugs.

Bij een voetbalclub legt de scheidsrechter de wedstrijd
stil als ouders van jeugdspelers luid schelden langs de lijn.

De ijshockeyvereniging verhoogt de contributie met 2 euro
om de kleedkamers vaker schoon te maken.

Buurtbewoners zijn gestart met de Whatsappgroep Buurt
Preventie (wabp.nl) om inbraken en overlast te verminderen.

Vrijwilligers halen oud papier op in hun gemeente.
De opbrengst gaat naar de lokale speeltuin.

Bij de kappersopleiding moeten alle docenten een
EHBO-diploma hebben.

b Lees nogmaals bron 2. Geef hieronder aan wat de personen in de bron belangrijk vinden.

Wie Belangrijk
Nicole
Paul
Erik

c Ook wetten dienen het algemeen belang. Noem drie wettelijke regels waarmee je te maken kunt krijgen in

jouw (toekomstige) werkveld.

Politiek en idealen 101

Wat vinden politieke partijen ervan? Bron 7

Opkomen voor de belangen van de mensen die op hen
hebben gestemd is een belangrijke taak van politieke
partijen. Zo’n partij doet daarom mee aan verkiezingen
voor bijvoorbeeld de Tweede Kamer en kan daardoor
invloed hebben op het overheidsbeleid.
Politieke partijen zijn het vaak oneens over wat het bes-
te is. Dat komt doordat ze verschillende ideeën hebben
over wat goed is voor de samenleving en over de rol
die de overheid moet spelen. Dat heeft te maken met
de waarden die zij belangrijk vinden. Op basis van die
waarden komen ze met plannen en maken ze keuzes.

Liberalisme De overheid regelt alleen zaken waar inwoners en
Partijen die de waarden vrijheid en eigen verantwoor- maatschappelijke organisaties zelf niet voor kunnen
delijkheid centraal stellen, willen een overheid die niet zorgen. Over de suikertaks zullen deze partijen zeggen
te veel regelt. Zij zullen de suikertaks vaak geen goed dat de samenleving dit eerst zelf moet regelen; pas als
idee vinden, want met zo’n belasting bemoeit de over- dat niet lukt, moet de overheid ingrijpen.
heid zich met jou als consument. Hoe gezond je leeft, is Politieke stromingen
volgens deze partijen vooral jouw eigen keuze. Veel politieke partijen zijn te koppelen aan een politieke
Sociaal-democratie stroming zoals liberalisme en sociaal-democratie. Als je
Partijen die de nadruk op de waarden gelijkwaardig- weet bij welke stroming een partij hoort, kun je snappen
heid en solidariteit leggen, willen een actieve overheid. en voorspellen hoe ze denken over voorstellen als de
Zij komen vooral op voor de zwakkeren in de samenle- invoering van een suikertaks.
ving. Hun mening over de suikertaks kan verschillen.
Aan de ene kant hebben mensen met weinig geld last
van de belastingverhoging. Aan de andere kant kan de
overheid het extra belastinggeld gebruiken om deze
mensen te helpen, bijvoorbeeld door fruit en groente
goedkoper te maken.

Christen-democratie
Voor partijen waar het geloof centraal staat, zijn waarden
als saamhorigheid en naastenliefde belangrijk. Burgers,
sportclubs, scholen, kerken, moskeeën en bedrij-
ven zijn samen verantwoordelijk voor de samenleving.

6 Stromingen

a D e volgende partijen passen niet duidelijk bij één stroming. Ken je hun standpunten niet, lees dan eerst op

hun website enkele plannen van ze. Geef vervolgens aan welke waarde het beste bij welke partij past.
Kies bij waarden uit: NATUUR - NATIONALISME - DIVERSITEIT - OUDERENZORG.

Partij Waarde

DENK Diversiteit

50PLUS

Forum voor Democratie

Partij voor de Dieren

PVV

102

Als je weet welke waarden voor iemand meestal doorslaggevend zijn, kun je hem vertellen bij welke politieke
stroming hij zich waarschijnlijk thuis voelt. Je weet dan ook welke partijen hem of haar waarschijnlijk aanspreken.

b Vul het schema in voor Juanita, Robert en Jeffrey.

Juanita: Ik doe de opleiding Robert: Ik volg de opleiding Jeffrey: Ik volg de opleiding Sociaal
Verzorgende IG. Ik heb even Ondernemer retail. Ik wil mil- werk. Ik wil heel graag bij een ge-

op kantoor gewerkt, jonair worden. Met meente of een bureau
maar ik wil meer een eigen zaak voor rechtshulp wer-
voor individuele en hard wer- ken. Vooral mensen
mensen kunnen ken gaat dat die het al niet breed
betekenen. In de lukken! Als de hebben lopen geld
Bijbel staat dat we overheid me mis omdat ze de
anderen moeten maar mijn gang weg niet weten in
ons systeem van regels.
helpen. Daarom doe laat gaan. Stop
ik nu deze opleiding. met al die regeltjes. Daar ga ik ze mee helpen.

Twee waarden die voor Juanita Twee waarden die voor Robert Twee waarden die voor Jeffrey
belangrijk zijn: belangrijk zijn: belangrijk zijn:

De stroming die bij Juanita past: De stroming die bij Robert past: De stroming die bij Jeffrey past:

Deze partijen passen bij Juanita: Deze partijen passen bij Robert: Deze partijen passen bij Jeffrey:

c Stel dat jij een eigen zaak hebt. Zou jij dan net Bron 8

als Majid kiezen voor GroenLinks en niet voor de “VVD geen ondernemerspartij meer”
VVD, of andersom? Leg je antwoord uit.
Majid, eigenaar pizzeria: “De afgelopen
jaren heb ik vaak op de PvdA en op de
SP gestemd. Maar deze keer ga ik voor
GroenLinks. Ik wil op een jong en fris ie-
mand stemmen en voor mij is dat Jesse
Klaver. Geen partij voor ondernemers?
Nou, ik vind de VVD ook geen onderne-
merspartij meer. Ze beloven je van alles,
maar doen uiteindelijk niks. Een groene toekomst voor
Nederland vind ik belangrijk, ook op het gebied van
energie.” Bron: mkb.nl

Politiek en idealen 103

d V ul de PartijenWijzer in op partijenwijzer.nl. Na afloop zie je welke partijen bij jou passen.

Welke stroming en/of waarden vind jij blijkbaar erg belangrijk?

e Kies een waarde die bij jouw politieke stroming past en leg uit waarom jij deze waarde

zo belangrijk vindt.

7 Wat doen we met 500 miljoen?

We maken een denkbeeldige reis door de tijd: Nederland heeft
in 2030 een suikertaks ingevoerd.
Voor elke liter frisdrank met meer dan 5 gram suiker
betalen we voortaan 50 eurocent extra.
Dit levert de overheid jaarlijks 500 miljoen euro extra
belastinginkomsten op.

a N oteer in het schema hieronder een onderwerp waar een

liberaal, een sociaal-democraat en een christen-democraat deze De stichting Foodwatch voert campagne voor de suikertaks.
extra belastinginkomsten aan zullen willen uitgeven.
ONDERWIJS - BELASTINGVERLAGING VOOR MILJONAIRS - UITKERINGEN - BELASTINGVERHOGING VOOR
MILJONAIRS - WEGONDERHOUD - UITBREIDING SCHIPHOL - BUURTHUIZEN - HULP AAN ARME LANDEN -
KINDEROPVANG - MAATSCHAPPELIJKE DIENSTTIJD - SPORTCLUBS

b Leg je keuze uit in de laatste kolom.

Onderwerp Waarom maakt de politicus juist deze keuze?

Liberaal

Sociaal-democraat


Christen-democraat


104

8 Talkshow

Jij zit in de redactie van een bekende talkshow. Jullie spreken de komende week door. Er zijn heel veel moge-
lijke onderwerpen. Het is het leukste als je zowel een voorstander als een tegenstander aan tafel kunt krijgen.

a W ie zou jij uitnodigen als je kijkt naar hun politieke stroming of kernwaarden?

Kies uit: - Klaas Dijkhoff - Esther Ouwehand - Kees van der Staaij

- Jesse Klaver - Lodewijk Asscher

Onderwerp Voorstander Tegenstander
Abortus verbieden
Belasting voor buitenlandse bedrijven verlagen
1 miljard voor ontwikkelingshulp
Minder vluchten vanaf Schiphol
Inkrimpen van de veestapel

b Leg voor twee onderwerpen je keuze uit.

c K ies met de hele klas een onderwerp uit.

• Verdeel de klas in voor- en tegenstanders. Bereid samen argumenten voor.
• Houd het tafelgesprek. Twee studenten spelen de voor- en tegenstander.

Beslissingen nemen Foto: Berlinda van Dam / Hollandse Hoogte

Voordat politici een besluit nemen, kijken ze goed naar
de gevolgen ervan. Wat zijn bijvoorbeeld de gevolgen
van een extra belasting op ongezonde producten? Als
mensen er inderdaad gezonder door gaan eten en drin-
ken, is er minder overgewicht. Dat betekent lagere ver-
zekeringspremies en zorgkosten. Maar er zijn meer ge-
volgen. De omzet van de horeca kan dalen en misschien
gaan sommige bedrijven zelfs failliet.

Belangen afwegen In deze belangenafweging laten partijen zich sterk lei-
Als politici een beeld hebben van de gevolgen, kijken den door hun kiezers. Zo heeft de VVD veel aandacht
ze naar de belangen die meespelen. Ze wegen bijvoor- voor ondernemers en automobilisten, trekt DENK
beeld het belang van ondernemers (winst) af tegen het vooral stemmen onder mensen met een migratieach-
belang van consumenten (gezondheid). De waarden en tergrond, staan bij de SP de belangen van werknemers
idealen van de politieke partij spelen nu een belangrijke voorop en komt het CDA vaak op voor boeren.
rol. Vindt een partij de vrijheid van ondernemers heel In Nederland hebben we veel verschillende politieke
belangrijk, dan wegen voor deze partij de belangen van partijen. Het voordeel is dat allerlei groepen vertegen-
horeca-eigenaren het zwaarst. woordigd zijn in de politiek.

Politiek en idealen 105

9 Maak je keuze

Het mbo bestaat uit heel veel verschillende opleidingen. Van ‘groen’ tot ‘administratie’, van ‘techniek’ tot
‘handel’ en van ‘verpleging’ tot ‘horeca’. Stel dat de overheid besluit om onder vmbo-scholieren één van die
opleidingen te stimuleren, omdat er voor dat beroep personeelstekorten zijn.
In de politiek gaan al verschillende voorstellen rond:

• het eerste jaar wordt gratis voor studenten;
• de klassengrootte gaat naar maximaal vijftien;
• er komt een betaalde stage;
• studenten krijgen meer inspraak bij de inhoud van de studie;
• er komt een garantie op een baan na het behalen van je diploma.

a Vorm groepjes van twee studenten.
b Noteer de gevolgen van deze maatregelen als dit voor jouw opleiding zou gelden.
c A ls je de gevolgen overziet, welke maatregel vinden jullie dan de beste keus? Je mag ook een heel andere

maatregel voorstellen. Onderbouw jullie antwoord met argumenten.

d Ga nu vijf minuten in discussie met een groepje dat een andere maatregel heeft gekozen.

Gebruik jullie argumenten en weeg de verschillende belangen af. Wat is het eindresultaat van de discussie?

10 Lobbyen Met lobbyen bedoelen we contact zoeken met politici om de besluit-

Bron 9 vorming te beïnvloeden.

Lobby tegen suikertaks a Lees de bron. Is het slim van frisdrankproducenten dat ze zo’n

AMSTERDAM – Frisdrankpro- feestje organiseren, denk je? Leg je antwoord uit.
ducenten in de VS hebben tussen
2016 en 2017 minstens 50 miljoen b S ommige mensen vinden bedrijfslobby’s slecht voor een
dollar besteed aan maatregelen die
extra frisdrankbelastingen moeten democratie. Waarom vinden ze dat, denk je?
tegengaan, van reclame tot contact
zoeken met politici. Ook in Europa
verzetten grote bedrijven zich met
allerlei lobbywerk. Zo trakteerde de
organisatie van Britse frisdrankpro-
ducenten Britse politici in 2016 op
een cocktailparty. Tijdens dat feestje
waarschuwde de organisatie dat er
door een frisdranktaks veel banen
verloren gaan. Bron: NRC Handelsblad

106

11 Op de stoel van een politicus

Als succesvol politicus ben jij ervan overtuigd dat de suikertaks noodzakelijk is om overgewicht tegen te gaan.
Maar wat is het geval? Uit peilingen blijkt dat een grote meerderheid van de bevolking de suikertaks helemaal
niet ziet zitten.

a Wat doe je? Kies één van onderstaande opties, en vul het antwoord aan. Onderbouw je keuze.

Ik VERANDER / BLIJF BIJ MIJN STANDPUNT, want

b J e docent telt hoe vaak elke optie gekozen is. Hij laat twee studenten met tegengestelde keuzes hun

antwoord uitleggen. Noteer hier de uitleg van de student die voor een heel andere optie koos dan jij.

Portfolio-opdracht - Battle rap

Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.

a Aan het begin van dit thema kreeg je de vraag of je vindt dat de politiek in Nederland een suikertaks op

frisdrank moet invoeren. Beantwoord die vraag nu nog eens en noteer puntsgewijs jouw argumenten.

b Zet naast die argumenten, ook puntsgewijs, de argumenten die iemand zou gebruiken die het niet met

jou eens is.

c Schrijf nu een rap voor twee personen. Het wordt dus een ‘battle rap’ waarbij je om de beurt een argument

inbrengt. De rap gaat ook in je portfolio.

Begrippen Overheid Bestuur van het land, de provincies en de
gemeenten.
Algemeen belang Voordeel voor de hele gemeenschap.
Polderen Overleggen en compromissen sluiten als
Belang Voordeel dat iemand, een groep of organisatie werkwijze bij politieke besluitvorming.
ergens bij heeft.
Politieke partij Georganiseerde groep die via verkie-
Belangenafweging Nagaan welk voordeel bij een keuze zingen haar standpunten wil waarmaken.
het zwaarste weegt, het belangrijkste is.
Politieke stroming Geheel van samenhangende ideeën
Christen-democratie Politieke stroming gebaseerd over hoe de samenleving eruit moet zien en over de rol
op het christendom die de waarden naastenliefde en die de overheid daarin heeft.
samenwerking centraal stelt.
Sociaal-democratie Politieke stroming die de waarden
Compromis Oplossing of afspraak waarbij gekozen is gelijkwaardigheid en solidariteit centraal stelt.
voor een middenweg.
Waarden Uitgangspunten of principes die mensen
Democratie Bestuursvorm waarbij de burgers grote belangrijk vinden in hun leven.
invloed hebben op de besluitvorming.
Wet Algemeen geldende, geschreven regel.
Eigenbelang Persoonlijk voordeel.

Liberalisme Politieke stroming die de waarden vrijheid
en eigen verantwoordelijkheid centraal stelt.

Politiek en idealen 107

9 Invloed uitoefenen
Hoe je zaken kunt veranderen in ons land


www.themasburgerschap.nl/thema9

CASUS

HET KOPEN VAN SEKS MOET STRAFBAAR WORDEN
Sara Lous deed een welzijnsopleiding op het mbo. een burgerinitiatief gestart waarin we zeggen:
Voor welzijn kies je als je graag met mensen werkt ‘Het kopen van seks moet strafbaar worden in
die hulp of ondersteuning nodig hebben. Sara Lous Nederland.’ Een burgerinitiatief is een voorstel
koos voor een profiel gericht op sociale hulpverle- voor een wetswijziging. Om dit voorstel op de
ning. Tijdens haar stage kwam ze in aanraking met agenda van de Tweede Kamer te krijgen heb je
prostituees en slachtoffers van loverboys. Ze raakte 40.000 handtekeningen nodig. Wat ik geleerd heb
ervan overtuigd dat het kopen van seks strafbaar van onze pogingen om de politiek te beïnvloeden,
moet worden. Sara begon een blog over dit onder- is dat het mogelijk is om je stem te laten horen,
werp, stuurde e-mails naar Kamerleden en startte maar dat je ook wel geduld moet hebben.”
het burgerinitiatief ‘Ik ben onbetaalbaar’.
“Er zijn zoveel misstanden, zoveel vrouwen die tegen Welk probleem moet de politiek volgens jou
hun wil in de prostitutie zitten”, vertelt Sara. “We zijn dringend aanpakken?
Licht je antwoord toe:

108

We hebben invloed

Sara werkt aan een samenleving zonder mensenhandel Die grondrechten zijn zó belangrijk dat ze in onze
in de prostitutie. Tijdens haar mbo-stage zag ze dat de grondwet staan. Dat geeft iedereen de garantie dat je
Nederlandse politiek hier te weinig aan deed. Om je deze rechten ook echt hebt en er aanspraak op kunt
heen, op school, in je leerbedrijf of privé zie je ook din- maken.
gen die beter kunnen. Bijvoorbeeld veiliger, prettiger of Stel, een aantal dingen zijn slecht geregeld op je werk:
sneller kunnen werken. Je gaat naar je leidinggevende jullie krijgen steeds te laat je loon, of er is geen goede
en soms zijn zaken dan snel geregeld. Maar voor ver- bescherming tegen giftige stoffen. Jij wil daarover ver-
anderingen die veel mensen aangaan, heb je bijna altijd gaderen met je collega’s, maar jouw baas verbiedt dat. Jij
de politiek nodig. Dat geldt van het veiliger maken van kunt hem dan vertellen dat jij daartoe het recht hebt. Je
een gevaarlijke kruising tot het oplossen van het lera- kunt zelfs naar de rechter stappen, al zal je dat natuur-
rentekort of de krapte op de woningmarkt. Soms is het lijk niet zo snel doen.
zelfs nodig om de wet aan te passen, zoals Sara voor-
stelt. Daarom is het beginnen van een burgerinitiatief
haar manier om invloed uit te oefenen.

Democratische rechtsstaat
Dat jij, net als Sara, invloed kan hebben hoort bij de
Nederlandse samenleving. Nederland is namelijk een
democratie en een rechtsstaat. De basis van een
rechtsstaat is dat allerlei grondrechten jou de gelegen-
heid geven om invloed uit te oefenen op hoe we dingen
regelen. Basisrechten als stemrecht, vrijheid van me-
ningsuiting, persvrijheid, vrijheid van vergadering en
betoging maken dat mogelijk.

1 Inspraak

a Hoe zou jij aan een kind van 8 jaar uitleggen wat grondrechten zijn?
b I emand zegt: “In mijn bedrijf hebben we hartstikke veel invloed op hoe alles gaat”.

Hoeveel invloed hebben jij en je collega’s in jouw leerbedrijf op een schaal van 1 tot 10?
Omcirkel een cijfer. 1 = helemaal niet, 10 = enorm

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

c Leg je antwoord bij vraag b uit.
d Vergelijk jouw cijfer bij vraag b met dat van een medestudent. Vertel elkaar waarom je voor dit cijfer hebt

gekozen. Gebruik daarbij een kenmerkende situatie op je stage of werk.

e L ees de laatste alinea van de lestekst. Vind jij dat een baas zijn medewerkers kan verbieden om onder

werktijd te vergaderen over dit soort dingen?

Invloed uitoefenen 109

2 Het burgerinitiatief van Sara

a Uit de video blijkt dat Sara twee grondrechten gebruikte om aandacht te vragen van politici. Welke twee?

Grondrecht Waaruit blijkt dat Sara dit grondrecht gebruikte?

b Wat vind jij van Sara’s voorstel? Onderbouw je mening.

3 Vluchteling over Nederland

Bron 1

“In mijn moederland Ethiopië frauderen ze met de stemmen”
“Ik geniet ervan dat verkiezingen in land en hoe het beter kan: het
Nederland open en eerlijk zijn – zonder algemeen belang gaat boven
manipulatie of bedrog”, vertelt de persoonlijk voordeel. In Ethiopië is
Ethiopische vluchteling Wondimu Gebre dat allemaal niet normaal. In mijn
Woldeaarggiye. “Politici kunnen hier vrijuit moederland frauderen politici met
zeggen wat ze willen en Nederlanders verkiezingen. Vervolgens melden ze
hebben vertrouwen in de personen op wie zonder schaamte dat ze 96 procent
ze stemmen. Ook mooi: de politici, links of van de stemmen hebben gekregen.”
rechts, spreken over hun ideeën voor het
Bron: Het Parool

a Wondimu vertelt wat hij positief vindt aan de democratie in Nederland. Onderstreep in de bron

wat volgens jou het allerbelangrijkst is voor een goed werkende democratie. Leg je keuze uit.

b In de Nederlandse politiek gaat algemeen belang boven persoonlijk voordeel, zegt Wondimu.
Wat bedoelt hij daarmee?

c Ik vind dat Wondimu GELIJK / ONGELIJK heeft met wat hij zegt over Nederlandse politici, omdat:
110

Zo oefen je invloed uit stap is het als je zelf de politiek in gaat. Iedereen van
18 jaar en ouder mag een partij oprichten of zich via een
Sara uit de beginvideo kwam met een burgerinitiatief partij kandidaat stellen.
over prostitutie. Maar er zijn ook andere mogelijk-
heden. Welke manieren passen bij jou?

Gaan stemmen Direct contact opnemen
Je mag regelmatig je stem uitbrengen bij verkiezingen, Je kunt zelf contact zoeken met politici. Je belt bijvoor-
en het is goed om dat ook te doen. Je kunt dan achter- beeld een Kamerlid of een wethouder op of je stuurt
af niet klagen dat politici niet luisteren. Elke stem telt. hem of haar een e-mail omdat jouw buurt veel last heeft
Want dat kan net de stem zijn die ervoor zorgt dat een van vliegtuiglawaai. Je bent dan aan het lobbyen.
nieuwe partij in de Kamer komt of dat een partij de ver- Actievoeren
kiezingen wint. Is lobbyen niets voor jou, dan kun je gaan actievoeren of
Lid worden of zelf de politiek in gaan demonstreren. Daarvoor geldt: hoe meer mensen mee-
Je kunt ook lid worden van een politieke partij, dan be- doen, hoe meer aandacht je krijgt. Grote manifestaties
slis je mee over het verkiezingsprogramma. Een grotere komen in het nieuws, zoals je zag bij de demonstraties
van boeren tegen stikstofmaatregelen en de acties in het
onderwijs tegen de werkdruk.

M isschien vraag je je af hoe Sara aan de e-mailadressen kwam van Zorgen voor media-aandacht
Tweede Kamerleden. Die zocht ze op op tweedekamer.nl/kamerleden. Om politici in beweging te krijgen, kun je ten slotte
aandacht van de media vragen. Communiceer jouw
plan of probleem op sociale media, deel het in je net-
werk of zoek contact met journalisten. Dan komt het
eerder op de politieke agenda. Politici verwijzen vaak
naar berichten uit het nieuws of op sociale media.
Daarmee laten ze zien dat ze weten wat er speelt in de
samenleving.

4 Tv-uitzending had veel effect

IN HET NIEUWS Bron 2

Item Lubach over mishandeling dieren maakt veel los

ROTTERDAM – De uitzending dingen van mensen voor dertig
van Zondag met Lubach heeft deze vleesloze dagen. “We zagen op in-
week een gevoelige snaar geraakt ternet dat het item veel losmaakte.
bij veel mensen. De cabaretier Voor veel mensen was de maat nu
hekelde in zijn tv-programma vol”, meldt Veerle Vrindts, directeur
de misstanden bij slachterijen en van ProVeg Nederland. Inmiddels
toonde schokkende beelden. Na de heeft D66 in de Tweede Kamer vra-
uitzending kreeg de organisatie gen gesteld aan minister Schouten
ProVeg die zich inzet voor minder van Landbouw, Natuur en Voed-
vleesgebruik, honderden aanmel- selkwaliteit. Bron: AD

a Welke manier om invloed uit te oefenen zie je terug in deze bron? Wat toont de bron hierover aan?
Gebruik in je antwoord het begrip ‘politieke agenda’.
b Kun jij je voorstellen dat je door zo’n uitzending minder vlees gaat eten? Leg je antwoord uit.

Invloed uitoefenen 111

5 Hoe ver ga jij voor invloed?

Bron 3 Jongeren van actiegroep Young & United
gingen half uit de kleren op de publieke
tribune van de Tweede Kamer. Met hun
stripactie lieten ze zien dat Nederlandse
jongeren zich financieel uitgekleed voel-
den. De actievoerders eisten een hoger
minimumloon. Uiteindelijk kwam dat er.

a Welke van onderstaande middelen spreken jou het meeste aan? Kies er twee uit.

Stemmen Lobbyen

Mezelf verkiesbaar stellen Actievoeren of demonstreren

Lid zijn van een politieke parti j Media-aandacht creëren

b Welke manieren van invloed uitoefenen zie je terug in bron 3? Noem er twee.
c D enk je dat de striptease van de actievoerders beslissend is geweest voor het hogere minimumloon?

Leg je antwoord uit.

d Bedenk zelf een kwestie waarvoor jij mee zou doen aan een opvallende actie. Leg je keuze uit.

Samen sta je sterker

Sara begon een blog en richtte de jongerenbeweging
Exxpose op. Daarmee startte ze een petitie om het ko-
pen van seks strafbaar te stellen, die uitgroeide tot een
burgerinitiatief.

De JOB is er voor mbo’ers Massaal actievoeren
Als je invloed wilt hebben, sta je samen sterker dan Soms steunen heel veel mensen een actie. Denk aan
alleen. Daarom zijn er actiegroepen en belangenver- Greta Thunberg. Haar klimaatactie, die ze in haar
enigingen. Een belangenvereniging komt op voor een eentje begon met een protestbord voor het Zweedse
bepaalde doelgroep. Zo is JOB (Jongeren Organisatie parlement, werd binnen een jaar een internationaal pro-
Beroepsonderwijs) er voor mbo-studenten. JOB is voor- test tegen de klimaatcrisis van miljoenen jongeren in
al bekend van de JOB-monitor, waarmee studenten hun talloze landen. Het Amerikaanse tijdschrift Time koos
eigen opleiding en school beoordelen. Met de conclusies Greta tot Persoon van het Jaar. Het laat duidelijk zien:
hiervan gaat JOB dan naar de politiek. Zo maakte JOB hoe meer mensen zich aansluiten, hoe groter de kans
duidelijk dat veel schoolboeken in de praktijk niet of dat de politiek ook echt iets met het probleem gaat doen.
nauwelijks gebruikt worden. Dat is de macht van het getal.
Voor dit soort groepen is het recht om je te verenigen,
dat wil zeggen samen een groep te vormen, erg belang-
rijk en daarom vastgelegd in de grondwet. In sommige
dictaturen is dat bijvoorbeeld verboden.

112

6 Steun

a J OB vertegenwoordigt de studentenraden van mbo-scholen. Bedenk en noteer ten minste drie dingen

waar een studentenraad zich volgens jou mee bezighoudt.

b Heeft jouw school een studentenraad? Zo ja, kun je iets noemen wat deze raad heeft gedaan?
c Ben je al lid van JOB of zou je dat willen worden? Waarom wel of niet?

7 De macht van het getal

IN HET NIEUWS Bron 4

Greta Thunberg tegen wereldleiders: “Jullie hebben mijn dromen

en mijn jeugd gestolen”

NEW YORK – Een emotionele Greta Thunberg heeft Ik zou aan de andere kant van de oceaan weer naar
maandag op de VN-klimaattop in New school moeten gaan”, zei Thunberg, die een jaar vrij
York de aanwezige wereldleiders nam van haar opleiding, met trillende stem. “Hoe
toegesproken. Thunberg vindt durven jullie. Jullie hebben mijn dromen en mijn
dat de leiders zich meer bezig jeugd gestolen met jullie lege woorden. Mensen lijden.
lijken te houden met economi- Mensen sterven. Volledige ecosystemen storten in en
sche groei dan het beschermen het enige waar jullie over praten is geld en economische
van het milieu voor toekomstige groei. De ogen van alle toekomstige generaties zijn op
generaties. “Dit is helemaal ver- jullie gericht, en als jullie ervoor kiezen ons niet te hel-
keerd. Ik zou hier niet moeten zijn. pen, zal ik jullie dat nooit vergeven.” Bron: NRC

a Klik op de QR-code en bekijk de hele VN-speech van Greta Thunberg.

De reacties hierop liepen sterk uiteen. Sommigen waren ontroerd en vonden de speech geweldig. Anderen

noemden het ingestudeerd en vonden haar optreden overdreven. Wat vind jij? Onderbouw je antwoord.

b Greta Thunberg kwam vaak in het nieuws, net als de Gele Hesjes en de Nederlandse boeren. Noem nog een

sector die met een demonstratie het afgelopen jaar het nieuws haalde.

Invloed uitoefenen 113

c G a na in welke situatie jijzelf de ‘macht van het getal’ merkte. Beschrijf kort die situatie.

Denk aan studenten die iets wilden of eisten, of aan vrienden, familieleden, collega’s of klanten.

d Vrijwel elke bedrijfstak of branche heeft een vereniging die invloed uitoefent op de politiek. Hoe heet de

vereniging voor jouw branche? Check dat online door bij een zoekmachine je bedrijfstak in te vullen en de

zoekterm ‘branchevereniging’.

e Wat probeert jouw branchevereniging momenteel voor elkaar te krijgen? Noem twee onderwerpen.

8 Belangenverenigingen

Er zijn in Nederland belangenverenigingen voor allerlei verschillende doelgroepen. In de tabel zie je er een aantal.

a Noteer in de tweede kolom de belangenvereniging die voor de doelgroep opkomt.
b Noteer in de derde kolom het belang waarvoor ze zich sterk maken.

Doelgroep Belangenvereniging Belang

Consumenten

Mbo-studenten

Huurders

Ov-reizigers

c Noem een andere doelgroep en zoek ook voor die doelgroep de belangenvereniging op.

114

Bron 5

Bij de kramen van de Rotterdamse Afrikanermarkt halen buurtbewoners zelf vuilnis op.
De buurt blijft schoner, het milieu wordt minder belast en het levert betaald werk op
voor buurtbewoners.

9 Zij lieten hun stem horen

Werk samen met een medestudent. In de media gaat het regelmatig over burgers die aandacht vragen van
politici. Kies uit de lestekst of bron 5 drie manieren om de politiek te beïnvloeden. Zoek bij elke manier een
bijpassende poging van burgers uit het afgelopen jaar. Gebruik daarvoor een nieuwssite of een krantensite en
gebruik zoekwoorden als ‘burgertop’ of ‘demonstratie’. Noteer in de rechterkolom de poging. Eén voorbeeld is
al ingevuld.

Manier Recente poging die hierbij past

Burgertop Zeventig burgers kwamen op een zaterdag bijeen in Wijk aan Zee en bedachten oplossingen om
het lawaai en de vervuiling van vliegtuigen op Schiphol te verminderen.

1

2

3

Invloed uitoefenen 115

Interview Bron 6

Ik was de eerste mbo’er in de gemeenteraad”

Interview met Mohammed ”Wat viel je op aan het politieke dankzij mij een jongerencultuur-
Saiah, sinds 2018 gemeente- wereldje? huis in de wijk Overvecht.”
raadslid voor D66 in Utrecht. “Politici praten met moeilijke Wat is een misverstand over de
Mohammed deed de mbo-op- woorden – ambtelijke taal noe- politiek?
leiding Medewerker marketing men ze dat – zoals het woord “Dat je hoogopgeleid moet zijn.
en communicatie. ‘energietransitie’. Dat was wen- Iedereen kan de politiek in, je
Waarom ging je de politiek in? nen. In het begin ging er daarom opleiding doet er niet toe.”
“Als mbo-student nam ik het veel langs me heen.”
vaak op voor klasgenoten. Bij- Wat doe je als raadslid? Bron: interview van uitgeverij Essener
voorbeeld als iemand ruzie kreeg “Je leest vooral dossiers met
met de docent omdat ie zijn daarin nieuwe plannen voor de Gemeenteraadsleden moeten trouw beloven
petje ophield. Dan moest ik bij stad. Over die plannen ga je ver- aan de grondwet. Naast Mohammed staat
de directeur komen. Uiteindelijk volgens debatteren en stemmen. de burgemeester van Utrecht.
belandde ik in de studentenraad. Ook krijg je veel e-mails van
Op een gegeven moment kregen burgers. Normaal is het een part-
we een azc in mijn wijk, Over- timebaan, maar Utrecht is een
vecht in Utrecht, terwijl veel be grote stad en daarom kostte het
woners dat niet zagen zitten. Met werk me in het begin wel veertig
ambtenaren die langskwamen uur per week.”
heb ik goede discussies gevoerd. Waar ben je trots op?
‘Als je wilt meepraten, moet je “Dat er wat met mijn voorstellen
zelf maar de politiek in’, zeiden gebeurt. Zo heeft Utrecht de
zij. Het zat me ook dwars dat er term ‘laagopgeleid’ in documen-
alleen maar hoogopgeleiden in ten vervangen door ‘praktisch
de gemeenteraad zaten, geen geschoold’. Ook komt er mede
enkele mbo’er. Ik was de eerste.

10 Raadslid Mohammed

a Gebruik bron 6. Mohammed noemt twee dingen die hij als raadslid heeft bereikt. Had hij dat ook als

‘gewone burger’ kunnen regelen? Leg uit waarom wel of niet.

b De Utrechtse gemeenteraad bestaat uit 45 leden. Door Mohammed is er nu één raadslid met een mbo-

opleiding. Is dat volgens jou voldoende? Omcirkel je mening en leg je keuze uit:
JA, DAT IS VOLDOENDE / NEE, DAT IS ONVOLDOENDE / IK HEB HIER GEEN MENING OVER

c Mohammed noemt voordelen en nadelen van het raadslidmaatschap. Stel dat jij gevraagd wordt om je bij de

volgende gemeenteraadsverkiezingen verkiesbaar te stellen. Wat zou je dan antwoorden, en waarom?

116

Je mag je stem laten horen, maar niet alles mag

Je kunt je stem in Nederland op allerlei manieren laten Maximumsnelheid afschaffen?
horen. Daarom is in de grondwet de vrijheid van ver- Stel dat een groep mensen de maximumsnelheid op
gadering en betoging opgenomen. Maar er zijn gren- snelwegen wil afschaffen, net als in Duitsland het geval
zen, niet alles mag. Je mag bijvoorbeeld niet de openba- is. Er zullen best veel voorstanders zijn, maar het aantal
re orde in gevaar brengen. Zo verbood de burgemeester verkeersdoden kan gaan toenemen als iedereen overal
van Eindhoven een betoging van anti-islamorganisatie mag racen. Daarom vinden bijna alle politieke partijen
Pegida omdat de politie de veiligheid niet kon garan- zo’n plan niet goed voor de samenleving als geheel.
deren. Ook mocht Greenpeace niet demonstreren op En het burgerinitiatief van Sara in de beginvideo? Sara
Schiphol Plaza vanwege de veiligheid van reizigers. wacht nog steeds met spanning af of haar ruim 50.000
De meerderheid krijgt niet altijd zijn zin handtekeningen geldig worden verklaard. Zo ja, dan
Zelfs als heel veel mensen iets graag willen, bijvoorbeeld komt haar voorstel voor een wetswijziging op de poli-
geen belasting betalen, is dat niet altijd mogelijk. In tieke agenda van de Tweede Kamer.
een parlementaire democratie moeten volksvertegen-
woordigers goed luisteren naar iedereen, maar uitein-
delijk nemen zíj de beslissing. Dat doen ze door belan-
gen af te wegen en te kijken of plannen niet tegenstrijdig
zijn met het algemeen belang van ons allemaal. Als ze
een voorstel van een groep mensen afwijzen, kan dat
verschillende redenen hebben. Misschien is er geen geld
voor, of het plan botst met andere wetten of het is niet
uitvoerbaar. Het opheffen van alle belastingen kan bij
voorbeeld niet, omdat de overheid dan nergens meer
voor kan zorgen.

11 Haatprediker

Bron 7

Nederland weigert haatprediker

AMSTERDAM – De extremistische volgens hem voor ‘Let God Burn Them’.
christelijke Amerikaanse prediker An- Het COC, dat opkomt voor LHBTI’ers, is
derson krijgt van staatssecretaris van blij met het toegangsverbod: “Het is een
Justitie en Veiligheid Mark Harbers verstandig en goed besluit. Deze meneer
(VVD) geen toegang tot Nederland. De zet op een walgelijke manier aan tot haat.”
37-jarige Anderson preekt dat alle les- De reactie van Anderson: “Als jullie een
biennes, homo’s, biseksuelen en trans- prediker afwijzen die het woord van God
genders moeten worden geëxecuteerd. wil verspreiden, dan is dat ‘your loss’.”
LGBT (in het Nederlands LHBTI) staat
Bron: Het Parool

a Lees de bron. Sommigen waren voor toelating van Anderson. Met welk argument zullen ze hun standpunt

verdedigen?

b Jij bent staatssecretaris Harbers en beslist of Anderson in Nederland mag komen preken. Wat beslis je?

Verklaar je antwoord en gebruik daarbij het begrip ‘grondrecht’.

Invloed uitoefenen 117

12 Populair en kansrijk?

Ziet een meerderheid van de inwoners van Nederland deze voorstellen volgens jou zitten?
Noteer dat in de tweede kolom. Vul daarna de laatste kolom in met telkens een korte toelichting.

Voorstel Meerderheid bevolking Gaan politici dit voorstel overnemen, denk je?
voorstander?

Basisinkomen van 1.000
euro per maand voor alle
inwoners.

Mbo, hbo en universiteit
worden gratis.

Invoering van de doodstraf
voor moord.

Rookverbod onder de 18 jaar.
XTC legaliseren.

Portfolio-opdracht - Hoe zorgen jullie voor verandering?

Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
Vorm groepjes van drie. Kies een situatie in jullie buurt of regio die volgens jullie door de politiek aangepakt
moet worden. Denk bijvoorbeeld aan luchtvervuiling, geluidsoverlast of rotzooi op straat, winkels die de deuren
sluiten, zakkenrollers, eenzaamheid, armoede, kinder- of dierenmishandeling, discriminatie, woningnood.
Het moet gaan om iets waar veel mensen mee te maken hebben of last van hebben.

Stap I Stap II . Stap III
Welke situatie moet veranderen? - Van welk middel om invloed uit Presenteer de antwoorden bij
Maak een tekening op een apart stap I en stap II aan de klas, in één
vel waarmee je de situatie duide- te oefenen gaan jullie gebruik- minuut. De andere groepjes ko-
lijk maakt. Geef daarna hieronder maken? men na afloop met minimaal één
een korte beschrijving. Je bedenkt - Waarom juist dit middel? suggestie om de kans op succes te
nu samen een plan van aanpak - Wat gaan jullie precies doen? vergroten. Noteer de twee beste
om de situatie te veranderen. - Wanneer gaan jullie dit doen? suggesties.
Beantwoord daarvoor de vragen - Schakelen jullie hulp of steun van
onder stap II. anderen in? Van wie, en hoe regel
je dat?

118

Begrippen

Algemeen belang Voordeel voor de hele gemeenschap. Grondwet Document waarin de grondrechten van
iedere burger zijn vastgelegd.
Belangenvereniging Organisatie die opkomt voor een
bepaalde doelgroep. Lobbyen Contact zoeken met politici om de besluit-
vorming te beïnvloeden.
Burgerinitiatief Verzoek van inwoners van Nederland
aan de Tweede Kamer om over een bepaald voorstel te Parlementaire democratie Bestuursvorm waarbij
stemmen. volksvertegenwoordigers de beslissingen nemen namens
de burgers.
Burgerlijk ongehoorzaam Openlijk en geweldloos tegen
de wet ingaan om een misstand aan te kaarten. Petitie Schriftelijk verzoek namens een groep mensen.

Burgertop Bijeenkomst waar burgers samen oplossingen Rechtsstaat Land waarin alle inwoners grondrechten
bedenken voor maatschappelijke problemen. hebben die beschermen tegen machtsmisbruik van de
overheid.
Democratie Bestuursvorm waarbij de burgers grote
invloed hebben op de besluitvorming. Verkiezingsprogramma Overzicht van de standpunten
en plannen van een politieke partij.
Grondrechten Basisrechten van burgers in een
rechtsstaat.

Invloed uitoefenen 119

10 Democratisch beslissen
Onderhandelen om het eens te worden


www.themasburgerschap.nl/thema10

CASUS er zijn besluit: “Ik zou het buitengewoon ongewenst
vinden als op nummer 21 de school gevestigd is en
GEEN COFFEESHOP NAAST DE SCHOOL op nummer 23 de coffeeshop”. Uiteindelijk kwam
Coffeeshop Trefpunt in Rotterdam moest enkele er een compromis. De coffeeshop moet alleen dicht
jaren geleden sluiten. De zaak ligt namelijk binnen tijdens schooluren. Kok Emilio is het daarmee eens.
een straal van 250 meter van een nieuwe school Hij werkt in een nabijgelegen restaurant en blowde
en dat mag niet van de gemeente. Deborah is vroeger ook onder schooltijd. “Daarna heb je geen
bedrijfsleider van een andere Rotterdamse coffee- zin meer in de les. Dus ik vind het compromis wel
shop en dus collega. Zij snapt de frustratie van goed. Want ze mogen pas zes uur ’s avonds open.
Trefpunt: “Een zaak waar je als ondernemer heel En dat is dus na schooltijd. En dat werkt voor beide
je leven aan gewerkt hebt, ben je kwijt.” partijen, voor de eigenaar, en voor de gemeente”.

Buurtbewoners stuurden een brief met meer dan Wat vind jij ervan dat de burgemeester zijn besluit
honderd handtekeningen naar de gemeente. Ze heeft aangepast?
vonden dat de coffeeshop weer open moest. Ook
trokken ze samen met de eigenaar naar het stad-
huis. Daar werd over de sluiting gediscussieerd in de
gemeenteraad. Burgemeester Aboutaleb verdedigde

Licht je antwoord toe:

120

De overheid neemt besluiten Omdat er veel verschillende standpunten zijn, denken
lang niet alle politici hetzelfde over politieke kwesties.
Overal waar mensen samenwonen, zijn gezamenlijke Bovendien heeft geen enkele partij in haar eentje de
besluiten nodig. Als je niks regelt wordt het een puin- meerderheid. Daarom wordt er een dagelijks bestuur
hoop en gaat iedereen maar zijn eigen gang. Daarom gevormd met partijen die ongeveer hetzelfde denken
worden veel belangrijke besluiten in ons land genomen over belangrijke problemen. Deze partijen stellen de
door politici. Zij maken bijvoorbeeld keuzes over waar- belangrijkste plannen op die zij aan de volksver-
aan het belastinggeld wordt besteed. tegenwoordigers voorleggen. Ministers zitten in het
dagelijks bestuur voor het hele land, wethouders voor
Stemmen jouw gemeente.
Als je gaat stemmen kies je een volksvertegenwoordiger
van een partij waarvan je vindt dat hij goede ideeën
heeft. De gekozen volksvertegenwoordigers nemen ge-
zamenlijk de politieke beslissingen. De gekozen leden
van de Tweede Kamer bespreken en stemmen over
voorstellen en wetten voor het hele land, zoals over soft-
drugs. De leden van de gemeenteraad nemen beslissin-
gen voor jouw gemeente.
In de casus over de coffeeshop zag je dat de landelijke
politiek heeft besloten dat minderjarigen niet in een
coffeeshop mogen komen en dat coffeeshops geen over-
last mogen veroorzaken. De Rotterdamse politiek be-
sloot op haar beurt dat coffeeshops in de buurt van
scholen gesloten moeten worden.

Besluiten door de meerderheid Prinses Amalia werd gespot op de tribune van de Tweede Kamer,
In de politiek gaat het erom dat de meerderheid van de waar zij ‘uit interesse’ op bezoek was.
volksvertegenwoordigers een voorstel goedkeurt.

1 Besluiten nemen

a G ebruik bron 1. Wat hebben burgers, verkiezingen en volksvertegenwoordigers met elkaar te maken?

Maak dit duidelijk met een tekening waarin je met pijltjes en tekst het verband tussen de begrippen
aangeeft.

Bron 1

Democratisch beslissen 121

b Vult het schema hieronder in.

- Welke persoon of welke personen vormt of vormen het dagelijks bestuur op jouw school?
T ip: kijk op de website van jouw school, bijvoorbeeld onder het kopje ‘bestuur’, ‘organisatie’ of

‘organogram’. Wie heeft daadwerkelijk de dagelijkse leiding over de vakopleiding die jij volgt?
- Wie heeft de leiding over het hele leerbedrijf waar je werkt? Wie heeft de leiding over de afdeling

waar je werkt? Noem ook de functienaam, bijvoorbeeld directeur, chef, hoofd, enzovoort.

Dagelijks bestuur / Namen en eventueel zijn/haar functie
dagelijkse leiding
de hele school

de vakopleiding die je volgt

het hele leerbedrijf

de afdeling waar je werkt

2 Mbo-studenten in de politiek Bron 2

Mbo’ers in de Tweede Kamer

Op de zogenaamde V100-dag in mei van elk jaar helpt
een panel van honderd burgers de Tweede Kamer bij
hun werk.
In 2019 waren honderd mbo-studenten uit heel Neder-
land aan de beurt. Zij brainstormden in de Tweede Kamer
over het onderwijs en zetten daarna hun kritische vragen
aan vijf ministers op papier. Zoals aan de minister van
Onderwijs: “Kunt u het overstappen tussen mbo-niveaus
makkelijker maken, bijvoorbeeld met een 18+-test?”
Desiree Hernandez deed als mbo-ambassadeur verslag
op Insta: “Het was inspirerend, en hopelijk een dag
waardoor heel Nederland het beeld van mbo-studenten
gaat resetten”. Benieuwd naar de antwoorden van de
ministers op alle vragen?
Lees ze hier: themasburgerschap. nl/V100

a Onderstreep in de bron de begrippen die te maken hebben met de volksvertegenwoordiging en

omcirkel de begrippen die gaan over het dagelijks bestuur in Nederland.

b Wat laat bron 2 zien? (Er kunnen meer antwoorden juist zijn)

Stemmen is de enige manier waarop burgers invloed kunnen uitoefenen.

Jongeren kunnen invloed uitoefenen op de politiek.

Tweede Kamerleden moeten doen wat een minister zegt.
Tweede Kamerleden vragen ministers om uitleg over regeringsplannen.
c Stel dat je uitgenodigd wordt voor de V100. Noem minimaal drie punten die je zou willen bespreken.

122

Meningsverschillen horen erbij

De Rotterdamse burgemeester Aboutaleb kreeg van en belediging. Als jij een opleiding volgt waarin klant-
veel kanten kritiek toen de coffeeshop dicht moest. contact belangrijk is, kun je je daar vast wel iets bij
Veel mensen waren het niet met hem eens en dat lie- voorstellen. Klagende ouders bij de kinderopvang,
ten ze horen. Meningsverschillen zie je vaker in een ontevreden klanten in de winkel, klachten van gasten in
democratie omdat mensen nu eenmaal verschillende de horeca en boze patiënten in de zorg zijn allemaal
overtuigingen en belangen hebben. Het is de taak van vormen van kritiek. Met kritiek moet je kunnen
politici om rekening te houden met deze verschillen en omgaan, maar beledigingen hoef je uiteraard niet te
om met een oplossing te komen waar de meerderheid accepteren.
van de volksvertegenwoordiging zich in kan vinden.

Vrijheid van meningsuiting Bron 3
In een democratie mag je allerlei opvattingen hebben.
Je mag ook heel kritisch zijn op de bestuurders van het Poetin beledigen: 420 euro
land. Dat valt onder de vrijheid van meningsuiting.
Soms gaat kritiek heel ver. Zo noemde de directeur van MOSKOU – De 34-jarige Joeri Kartyzjev
het Amsterdamse Haga Lyceum burgemeester Halsema kreeg een boete van 30.000 roebel (420
“een domme gans” nadat zij had gezegd dat de school euro) voor belediging van de Russi-
banden had met een terroristische organisatie. Volgens sche president Poetin. Hij noemde op
de schooldirecteur was dat onzin en dat bleek ook uit VKontakte, de Russische variant van
nader onderzoek. Hij kreeg voor zijn uitspraak geen Facebook, Poetin “een ongelooflijke
boete of straf. In sommige landen kun je zoiets niet idioot”.
zeggen. Met kritiek op bestuurders of op het konings- In een nieuwe wet staat dat wie ‘oneer-
huis kom je daar flink in de problemen. biedigheid’ toont voor ‘de maatschappij, het land,
Kritiek Ruslands officiële staatssymbolen, de grondwet of de
Ook in het dagelijks leven zie je dat mensen soms de autoriteiten’, geldboetes kan krijgen tot 100.000 roebel
grens opzoeken tussen vrijheid van meningsuiting (1.400 euro) en bij herhaling gevangenisstraffen tot 15
dagen. Bron: de Volkskrant

3 Respect 1

a Belediging is ook in Nederland strafbaar, maar in de praktijk wordt belediging van politici vaak niet bestraft.
Zij moeten meer kunnen hebben dan ‘gewone’ burgers, is de gedachte. Waarom, denk je?
b Vind je dat de belediging “domme gans” tegen Femke Halsema moet kunnen? Leg je antwoord uit.
c H eb jij in je werk, bij je leerbedrijf of in een bijbaan weleens te maken gehad met kritiek of belediging door

klanten, gasten, patiënten, enzovoort? Hoe ging je daarmee om?

d L ees bron 3. Mensenrechtenactivisten zijn bang dat de Russische overheid deze nieuwe wet gaat misbruiken.

Waar zijn ze precies bang voor, denk je?

Democratisch beslissen 123

4 Respect 2

IN HET NIEUWS Bron 4

Rutte kreeg geen hand: “Ik heb geen respect voor hem”

DEN HAAG - Premier Rutte ont- De actievoerders bespraken tijdens
ving dinsdag vijf actievoerders van het bezoek hun zorgen over pro-
Gele Hesjes in het Torentje in Den blemen als immigratie en de kloof
Haag om te praten over de stand tussen burger en politiek.
van het land. Bij binnenkomst wei- Op sociale media werd boos ge-
gerden twee demonstranten de hand reageerd op het incident: ‘Dit kan
van de premier te schudden. Een van gewoon niet’, ‘Horken’, ‘lomp’ en
de vrouwen stak haar hand omhoog ‘botte dombo’s’.
en een andere vrouw kwam bellend Eén van de handweigeraars gaf Rutte
binnenlopen, zonder de premier aan na afloop wél een hand. “Ik heb het
te kijken: “Ik wilde hem duidelijk gevoel dat we wat zijn opgeschoten.
makn dat ik geen respect voor hem Ik heb weer een heel klein beetje
heb.” hoop.” Bron: De Telegraaf

Wat vind je ervan dat twee actievoerders weigerden om Mark Rutte een hand te geven? Leg je antwoord uit.

Overleg

In de politiek niet thuis in een democratie, want daarmee krijgen al-
Meningsverschillen bespreken, problemen bediscussi- leen de rijksten of relaties van de machthebbers hun zin.
ëren en oplossen horen bij een democratie. Omdat je Op je werk
daarover met elkaar moet overleggen, duurt het nemen Ook op je (toekomstige) werkplek krijg je te maken met
van besluiten soms lang. In ondemocratische landen overleggen en overeenstemming zoeken. Mbo’ers die
waar één leider of één partij alles bepaalt, is er geen een zorgopleiding volgen, herkennen vast het cliënten-
sprake van goed overleg. of patiëntenoverleg. Maar in feite vinden in alle bran-
Van buitenaf lijkt dat vele gepraat in de volksvertegen- ches overleggen plaats over klussen die gedaan moeten
woordigingen soms saai. Maar in een gezonde demo- worden, deadlines, aandachtspunten enzovoort.
cratie kan en mag juist iedereen zijn stem laten horen.
Geen inspraak, omkopen of geweld gebruiken horen

Bron 5

Op 20 december 2018 gingen in het parlement in Oekraïne In ziekenhuizen en andere zorginstellingen is voortdurend overleg
volksvertegenwoordigers met elkaar op de vuist. nodig over de voortgang van patiënten.

124

5 Democratisch of ondemocratisch beslissen

Lees de kenmerken en geef je antwoorden in de kolommen.

Kenmerk In een democratie In een ondemocratisch land
kort /lang Uitleg: kort /lang Uitleg:
Het nemen van
politieke besluiten
duurt meestal:

Uiteindelijke politieke zelden /vaak Uitleg: zelden /vaak Uitleg:
besluiten wijken af van weinig /veel Uitleg:
het oorspronkelijke
plan:

Burgers hebben weinig /veel Uitleg:
invloed op
politieke besluiten:

6 Democratisch beslissen

a Bekijk bron 5. Waarom past dit niet bij een democratie?
b Leg uit dat de oplossing van het meningsverschil tussen de coffeeshop en de Rotterdamse burgemeester uit

de casus wel past bij een democratie.

c Denk aan beslissingen die worden genomen tijdens werkoverleggen bij jouw leerbedrijf of bijbaan. Worden

deze beslissingen democratisch genomen of juist niet? Leg je antwoord uit.

d Situatie: Je werkt op een kinderdagverblijf. Veel ouders willen de mogelijkheid hebben om hun kind pas om

zeven uur ’s avonds op te halen. Jullie manager vindt het belangrijk om hier democratisch een besluit over te
nemen hoewel zo’n besluitvormingsproces vrij lang kan duren.

Wat kan voor de manager een belangrijke reden zijn om hier toch democratisch over te beslissen?

Democratisch beslissen 125

7 Alle stemmen, de meeste stemmen of één stem?

a Stel, je wordt de nieuwe directeur van de opleiding die je nu volgt en je wilt studenten meer inspraak geven.
Geef hieronder per onderwerp aan op welke manier je deze inspraak zou regelen.

Alle studenten De gekozen Directie beslist Geen inspraak
stemmen studentenraad met inspraak voor studenten
Onderwerp studenten
stemt

1. Welke studieboeken moet
je aanschaffen?

2. W anneer zijn precies de
toetsmomenten?

3. Is in de kantine alleen vegeta-
risch voedsel verkrijgbaar?

4. W aar komt een bid- of stilte-
ruimte op school?

5. K omen er genderneutrale wc’s
op school?

6. Hoe moet je het schoolgebouw
verlaten bij brand?

7. Wie wordt de nieuwe
leerjaarcoördinator?

b Kies voor elke kolom een van je antwoorden en licht dat

antwoord hieronder telkens toe.

Alle studenten:

Studentenraad MBO Utrecht
De studentenraad:




Directie + studenten:

Geen inspraak:

126

Tot overeenstemming komen 3. Uitruilen
Maar wat moet je als je een onderwerp zo belangrijk
Er zijn drie democratische manieren om samen over- vindt dat je echt niets wilt aanpassen? Dan kun je een
eenstemming te bereiken: overtuigen, een compromis uitruil voorstellen: bij één kwestie krijg je helemaal je
sluiten en uitruilen. Deze manieren zie je terug in de zin en bij een ander onderwerp geef je helemaal toe. Bij
politiek, maar ook bij jou thuis, op school of op je werk. de keus voor een vakantie met vrienden ga je akkoord
met een strandvakantie waar je eigenlijk weinig zin
1. Overtuigen in hebt, op voorwaarde dat er het volgende jaar wordt
Overtuigen doe je met argumenten. Zo legde buur- gekozen voor een avontuurlijke trektocht door de
man Bart van coffeeshop Trefpunt uit waarom de zaak Pyreneeën.
volgens hem ook overdag open kan blijven: “De por- Wat als je er niet uit komt?
tiers letten altijd op als mijn dochtertjes buiten spelen.” Soms lukt het niet om meningsverschillen op te lossen.
Weet je veel over het onderwerp en heb je sterke argu- De Partij voor de Dieren zal nooit akkoord gaan met
menten, dan overtuig je anderen sneller. Een sterke dierproeven en 50PLUS niet met een hogere pensioen-
uitstraling, ofwel charisma, helpt natuurlijk ook. leeftijd.
Of denk, dichter bij huis, aan de situatie dat jij heel graag
Vier tips voor meer charisma kinderen wilt en je partner absoluut niet. Dat is erg
4 Wees enthousiast. lastig en dan is soms het stoppen met de relatie de enige
4 Presenteer rechtop, houd je schouders naar mogelijkheid.

achteren, je borst naar voren.
4 Kijk je gesprekspartner aan.
4 T oon interesse: laat de ander uitpraten en

vraag door.

Bron: Psychologie Magazine

2. Compromis sluiten
Soms lukt het niet om anderen te overtuigen, hoeveel
argumenten je ook noemt. Een oplossing is dat je samen
een compromis sluit. Je krijgt dan allebei een beetje je
zin: je kiest een middenweg. Zo mocht van burgemees-
ter Aboutaleb de coffeeshop weer open, maar dan alleen
buiten schooltijden. De coffeeshopeigenaar en de bur-
gemeester kregen dus allebei een beetje hun zin.

8 Overtuig met argumenten

Wat is een sterk argument voor onderstaande standpunten? Bij de eerste stelling is al een argument ingevuld.

Standpunt Argument

De leeftijd waarop je mag stemmen Jongeren zullen zich eerder aan besluiten houden als ze zelf mogen
moet verlaagd worden naar 16 jaar. kiezen wie namens hen die besluiten nemen.

Roken in de horeca moet ook op
terrassen verboden worden.

Onderwijsassistenten moeten hetzelfde
verdienen als leerkrachten.

Een stagevergoeding moet mbo-breed
worden vastgelegd.

Democratisch beslissen 127

9 Wel of geen compromis?

Bij een compromis geven alle partijen een beetje toe. Geef met een cijfer van 1 tot 3 voor de volgende
situaties aan of er volgens jou een compromis gesloten kan worden. WEL 1, HEEL MOEILIJK 2, NIET 3.

De prijs van een nieuwe scooter in de winkel vind je te hoog.
Je krijgt een heel laag cijfer voor een toets.

Het bedrijf van je bijbaan wil dat je veel meer uren per week komt werken.
Je coach verwacht dat je twee of drie maal per week op de club komt trainen.
In veel openbare ruimtes mag er niet gerookt worden.
Je vrienden vermijden je omdat je vaak afspraken op het laatste moment afzegt.
Je ouders verwachten dat je zeker één keer per week bij je oma op bezoek gaat.
Je laat het mobieltje van je zus kapotvallen en zij eist dat je meteen een nieuwe voor haar koopt.
Je klasgenoten verwachten dat je lid wordt van een groepsapp, maar jij wil dat niet.

Vergelijk met een medestudent je ‘score’. Zijn er grote verschillen? Zo ja, kun je die dan verklaren?

10 Sigarettencompromis

IN HET NIEUWS Bron 6

Pakje sigaretten geen 20, maar 10 euro

DEN HAAG – “Ik had zelf nog verder ChristenUnie staatssecretaris van Volks-
willen gaan. Van mij mag een pakje siga- gezondheid. Met het plan van de rege-
retten naar 20 euro. Zodat we een rook- ring om per 2023 10 euro te vragen voor
vrije generatie krijgen en jongeren in 2040 een pakje sigaretten, is hij niet helemaal
zeggen: ‘Vroeger rookten ze, weet je dat tevreden. Maar regeringspartij VVD is
nog?’” aldus Paul Blokhuis, namens de tegen strengere regels. Bron: Trouw

a Leg uit dat hier sprake is van een compromis.
b Een pakje sigaretten kost nu ruim 8 euro. Wat vind jij van het compromis?

128

11 Sluit een compromis

Het is nog niet zo makkelijk om tot een compromis te komen.

a Beschrijf bij onderstaande situatie een mogelijk compromis. Geef ook aan of je hiertoe bereid bent.

Situatie: Je collega’s stellen een verjaardagspot voor op voorwaarde dat iedereen meedoet.
Elk personeelslid moet jaarlijks 30 euro in deze pot stoppen. Jij vindt verjaardagscadeaus op
het werk onzin en je wilt daarom niet meedoen.

Compromis zou kunnen zijn:

Hiertoe ben ik zelf WEL/NIET bereid, want

b Bespreek in een groepje wat jullie leerbedrijf is / was of

welk vakantiewerk jullie hebben gedaan.

c Maak nu samen een top drie. Wat is het leukste bedrijf?
1
2
3
d L eg in enkele zinnen uit wat opdracht b en c met overtui-

gen en/of het sluiten van een compromis te maken hebben.

12 Regel een uitruil

Werk in tweetallen. Stel: jullie zijn samen eigenaar van een restaurant.
Bedenk voor twee onderwerpen een uitruil en noteer de oplossingen in de tweede kolom.

Onderwerp Uitruil

De één wil gratis kraanwater voor
gasten.

De ander is bang dat jullie daardoor
minder water verkopen.

De één wil alleen nog maar biologisch
voedsel verkopen.

De ander is bang dat het eten voor
gasten dan te duur wordt.

Democratisch beslissen 129

13 Voorzichtig met kritiek

IN DE MEDIA

“Dat durven we niet te zeggen”

Presentator Ruben Terlou maakt of niet, wat doe je eraan?” De
tv-series over China. In een presentator spreekt ook met
ervan bezoekt hij een giganti- vissers die door de dam op zoek
sche nieuwe dam in China. Voor moesten naar ander werk. Wat
de aanleg van die dam moest zij daarvan vinden? “Wij hebben
ruim een miljoen Chinezen van geen mening”, zegt een van hen
de overheid gedwongen verhui- verlegen. Vrijwel iedereen die
zen. “Ik ben verdrietig”, vertelt Ruben spreekt is heel voorzich-
een van hen aan Ruben. “We tig met kritiek op de overheid.
wilden niet verhuizen, want ik Dat merkt hij ook als hij langs-
was er geboren en opgegroeid. gaat bij een bejaard echtpaar
Maar in mijn eentje kon ik het dat uit hun huis moest. Ruben is
toch niet tegenhouden.” Ruben benieuwd hoe zij over de dam
vraagt haar of ze een eerlijke denken. “Daar durven we niets
vergoeding kreeg voor haar over te zeggen”, fluisteren ze
gedwongen vertrek. Verlegen zachtjes en in tranen.
antwoordt ze ontwijkend: “Eerlijk
Bron: VPRO

a Sommige citaten in deze bron maken duidelijk dat je in China erg moet oppassen met wat je zegt.

Waaruit blijkt dat? Onderstreep die citaten.

b W elke kenmerken van een democratie lijken in China nauwelijks aanwezig? Noem twee of drie voorbeelden.



14 Juist of onjuist Juist Onjuist

1. Een argument ondersteunt een bewering.

2. Bij een compromis zijn de partijen niet tot een gezamenlijk besluit gekomen.

3. Bij een ondemocratisch besluit geven alle overlegpartijen een beetje toe.

4. Bij overtuigen spelen argumenten een belangrijke rol.

5. Bij uitruilen steun je een plan van een ander omdat je overtuigd bent.

6. Een democratisch besluit is een besluit waarbij de meerderheid beslist.

7. Bij een onderhandeling kom je altijd ergens in het midden uit.

130

P ortfolio-opdracht - Interview een gemeenteraadslid

Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
Voor deze opdracht werk je in een drietal. Gezamenlijk gaan jullie een volksvertegenwoordiger die
in de gemeenteraad zit interviewen. Jullie maken hier een video van maximaal vijf minuten van.

Volg de volgende stappen:
1. Leg contact met een gemeenteraadslid. Hierover ontvang je meer informatie van je docent.
2. Bereid het interview voor. Stel in ieder geval onderstaande vragen:
- Wat is voor u de belangrijkste reden geweest om de gemeenteraad in te gaan?
- Hoe ziet een dag als gemeenteraadslid eruit? Hoeveel uren per dag besteedt u aan uw
raadswerk?
- Hebt u weleens iemand van een andere partij overtuigd van uw idee of standpunt?

Vraag om een voorbeeld.
- Hebt u weleens een compromis gesloten? Vraag om een voorbeeld.
- H ebt u weleens een uitruil gedaan, waarbij u voor een plan stemde in ruil voor

steun aan een eigen plan?
- Z ijn er onderwerpen waarbij een compromis of uitruil voor u onbespreekbaar zou zijn?

Vraag om een voorbeeld en om uitleg.
Bedenk daarnaast ook zelf nog vragen.
3. Houd het interview. Tijdens het interview is een van jullie de interviewer. Een ander is de
cameraman (je kunt filmen met je telefoon of met een videocamera). De derde houdt de tijd in
de gaten, zodat jullie genoeg tijd hebben om al jullie vragen te stellen.
4. Bewerk jullie beeldmateriaal naar een video van maximaal vijf minuten.

Begrippen Uitruilen Democratische manier om tot overeenstem-
ming te komen waarbij jij een plan steunt van een an-
Argument Wat iemand noemt ter ondersteuning van der. In ruil daarvoor steunt die ander een plan van jou.
een bewering.
Vrijheid van meningsuiting Grondrecht dat burgers
Compromis sluiten Democratische manier om tot garandeert dat ze hun opvattingen mogen uiten, zonder
overeenstemming te komen door te kiezen voor een voorafgaande controle door de overheid.
middenweg. Alle betrokkenen doen een beetje water bij
de wijn. Volksvertegenwoordiging Door burgers gekozen
afvaardiging, zoals het Europees Parlement, de Tweede
Democratie Bestuursvorm waarbij de burgers grote Kamer, de Provinciale Staten, de gemeenteraad.
invloed hebben op de besluitvorming.
Werkoverleg Bespreking tussen een leidinggevende en
Gemeenteraad Lokale volksvertegenwoordiging. alle betrokken medewerkers over zaken die spelen in de
organisatie.
Overtuigen Democratische manier om tot overeen-
stemming te komen door argumenten te gebruiken.

Tweede Kamer Landelijke volksvertegenwoordiging
met 150 leden (zetels).

Democratisch beslissen 131

11 Europese Unie

Wat merk je van de EU in je dagelijkse leven?


www.themasburgerschap.nl/thema11

CASUS 6:09 - 8:48

GEEN PLASTIC RIETJES MEER Rosa: “Ik had in een documentaire gezien dat het
In dit fragment van het NOS Journaal gaat het over plastic afval allemaal in zee belandde en dat er een
Europese maatregelen om de grote hoeveelheid schildpad was met een rietje in zijn neus. Toen dacht
plastic afval te verminderen. ik: dat kan mijn hart echt niet aan. Ik heb een café
in Amsterdam, dus als iemand er wat aan kan doen
Ballonnenstokjes, plastic borden, rietjes, bekertjes ben ik het zelf. Daarom hebben we bijvoorbeeld ge-
gemaakt van plastic: het wordt allemaal verbo- kozen voor rietjes van echt riet. Die zijn iets kwets-
den in de Europese Unie. De Europese Commissie baarder en ze breken wat sneller, maar we hebben
wil het gebruik van kunststof producten beperken het goed uitgelegd aan de gasten en krijgen alleen
om plastic afval op straat en in de oceanen terug maar positieve reacties.”
te dringen. Heel snel gaat het nog niet, maar som-
mige bedrijven zijn al volop bezig om de hoeveel- Waarom is Europese samenwerking handig bij de
heid plastic te beperken. Zo heeft de Amsterdamse vermindering van plastic afval?
café-eigenaar Rosa Burger de plastic rietjes in haar
café vervangen door rietjes van echt riet.

Licht je antwoord toe:





132

Dagelijks heb je met de EU te maken

Het verbod op plastic wegwerpartikelen is een voor-
beeld van Europese regelgeving waar jij mee te maken
krijgt. Ook het betalen met de euro is zo’n voorbeeld.
Dat Nederland lid is van de EU, de Europese Unie, wist
je vast wel, maar weet je ook dat maar liefst de helft van
onze nieuwe wetten het gevolg is van Europese afspra-
ken? De invloed van de EU op Nederland is dus heel
groot, ook op jouw (toekomstige) werkveld.

Bron 1 1 Wat Europa voor mij doet

Waar je ook woont, welke opleiding je ook volgt of wat
je ook doet, de EU beïnvloedt jouw dagelijks leven.
1 Ga naar what-europe-does-for-me.eu/nl/portal, klik

op ‘In mijn leven’ en kies een onderwerp dat jou
aanspreekt. Wat merk jij in het dagelijks leven van de
EU bij dit onderwerp?
2 In de bron hiernaast zie je voorbeelden van wat wer-
kenden merken van de EU. Ga uit van jouw (toekom-
stige) werkveld en zoek op de website naar minimaal
één voorbeeld dat niet in bron 1 staat en ook niet in
de lestekst. Noteer dat voorbeeld.

Europese Unie 133

2 Stage in het buitenland Bron 3

Bron 2 “Ik zeg tegen mbo-ers: verlaat je comfortzone”

“Je waardeert Nederland meer” Daan Bakkenes ging na zijn mbo-opleiding Manager/onderne-
mer horeca aan de slag in de hotelbran-
Jackie Stor volgde de mbo-opleiding che in Wenen. Hij is nu hoofd sales bij een
Junior Account- groot hotelbedrijf.
manager. Ze werkt Vond je snel je draai in Oostenrijk?
nu in het Spaanse “Via Facebook vond ik snel een woning,
Málaga, bij een maar voor de taalbarrière was ik bang.
Nederlands bedrijf Het helpt dat mijn verloofde Duitse is.
dat stageplekken Gelukkig zijn Nederlanders geliefd bij de
en onderdak regelt Oostenrijkers. We staan bekend als ‘witzi-
voor vooral Neder- ge (grappige) Holländer’. Je maakt daardoor snel vrienden.”
landse studenten. Wat zeg je tegen mbo’ers die twijfelen over werken in een
Jackie raadt het iedereen aan om (een ander EU-land?
tijdje) in een ander EU-land te werken. “Verlaat je comfortzone, stap in het diepe. Je leert een nieuwe
“Daardoor word je onafhankelijk van taal, dat opent altijd deuren. Heb geen angst om fouten te
je ouders. En je gaat Nederland steeds maken. Je leert door vallen en opstaan. Je kunt ook drie keer
meer waarderen om hoe goed dingen vallen en drie keer weer opstaan.” Bron: interview uitgeverij Essener
er geregeld zijn.”

Bron: interview uitgeverij Essener

a Wat heeft de EU met stage lopen of werken in het buitenland te maken?
b Welke twee voordelen van werken in het buitenland noemt Jackie?
c Welk voordeel noemt Daan?
d Zou jij stage willen lopen in een EU-land? Verklaar je antwoord.

Wie beslist er? In principe zijn de lidstaten van de EU zelfstandig.
In ons geval wil dat zeggen dat de Eerste en Tweede
Europese regels over plastic flessen en plastic tasjes wa- Kamer de baas zijn. Zij zijn democratisch gekozen en
ren er al. Nu zet de EU een volgende stap door vanaf bepalen namens de bevolking welke wetten er gelden op
2021 alle wegwerpplastic te verbieden. Jij krijgt daar ons grondgebied. Maar omdat Nederland lid is van de
als burger en consument zeker mee te maken, maar EU hebben we een deel van onze zelfstandigheid inge-
ook op je werk. De horeca moet plastic wegwerp- leverd. Dat geldt vooral voor problemen die in veel lan-
bestek, -borden en -rietjes vervangen. Werk je in de den spelen.
retail, dan mag je bijvoorbeeld geen plastic wattenstaaf- In de video aan het begin hoor je Frans Timmermans
jes verkopen. Is Evenementenorganisatie jouw oplei- zeggen: “We have to lead the way”. Met ‘we’ bedoelt hij
ding, dan krijg je te maken met een verbod op plastic heel Europa. Daarom is het belangrijk dat het plastic-
ballonnenstokjes. verbod in alle EU-landen gaat gelden.
Hoe komt het dat het verbod op plastic een Europees
besluit is? Heeft Nederland daar niets over te zeggen?

134

Het plasticverbod is eerst voorgesteld door de Euro- Eurocommissaris Frans Timmermans.
pese Commissie, het dagelijks bestuur van de EU.
Elke lidstaat levert één lid voor de Europese Commissie.
Je noemt ze Eurocommissarissen. Frans Timmermans is
dus de Eurocommissaris namens Nederland. Het plas-
ticverbod is daarna democratisch goedgekeurd door
het Europees Parlement. Eén keer in de vijf jaar mag
jij meebeslissen over wie er in dat parlement zitten. Ten
slotte hebben de betrokken ministers van de lidstaten,
in dit geval de ministers die over milieuzaken gaan, ook
hun akkoord moeten geven in de Raad van Ministers.

Van probleem tot EU-maatregel Bron 4 3 Invloed op Europese besluiten

Verbod op wegwerpplastic a O p welke manier krijg jij in je leerbedrijf te maken

met het verbod op wegwerpplastic?

b Landen die lid worden van de EU leveren een deel

van hun zelfstandigheid in. Waarom doen landen
dit, denk je?

c Via welke EU-instelling kun je als burger invloed

uitoefenen op Europese besluiten, zoals het ver-
bod op wegwerpplastic? Zet een pijl met de tekst
‘3c’ in bron 4.

d B ij welke stap kon de Nederlandse regering recht-

streeks meebeslissen over het voorgestelde verbod
op wegwerpplastic? Zet een pijl met de tekst ‘3d’
in bron 4. Leg je antwoord uit.

Europese Unie 135

e B en je het eens met de conclusie van Timmermans: “We have to lead the way”? Verklaar je antwoord.
f Overleg met je buurman. Wat zijn volgens jullie drie onderwerpen waarbij de EU nu direct ‘de weg

moet wijzen’? Verklaar je antwoord.

Argumenten van EU-voorstanders

Nederland was in 1951 met vijf andere landen be- De EU is een machtsblok
trokken bij de start van de Europese samenwerking. Kleine landen zijn in hun eentje machteloos tegen-
Nu telt de unie 27 lidstaten en zit er ook een aan- over Rusland, de VS en China. Bij conflicten met deze
tal in de wachtkamer. Die willen graag lid worden. grootmachten kan een verenigd Europa wel een vuist
Waarom willen ze dat eigenlijk? maken. De EU vormt ook een blok tegenover grote
bedrijven zoals Facebook, Google en autofabrikanten.
De EU voorkomt oorlog
De Europese samenwerking is vlak na de Tweede We- De EU pakt problemen aan
reldoorlog begonnen en zorgt al 75 jaar voor vrede Bepaalde problemen kunnen landen alleen samen
in Europa. aanpakken. Vooral bij grensoverschrijdende proble-
men is dat het geval. Denk maar aan het verbod op
“Liever eindeloos lullen om plastic wegwerpartikelen. Alleen als veel landen mee-
een compromis te bereiken doen, worden de oceanen echt schoner.
dan naar de wapens grijpen.”
D e EU steunt belangrijke waarden
Na twee verwoestende De EU-landen hebben een aantal gemeenschappelij-
wereldoorlogen was dit ke waarden, namelijk: vrijheid, gelijkheid, rechtvaar-
het idee achter Europese digheid, tolerantie en solidariteit. Een land dat lid
samenwerking, aldus jour- wil worden van de EU moet laten zien dat het deze
nalist Caroline de Gruyter. waarden serieus neemt. EU-lidstaten moeten ook een
Bron: 4 mei-lezing democratie en een rechtsstaat zijn.

De EU zorgt voor welvaart De EU biedt praktische voordelen
Bedrijven kunnen hun producten gemakkelijk in heel Inwoners van de EU, jij dus ook, kunnen vrij rei-
Europa verkopen. Deze Europese interne markt zen door de landen van de EU. Je mag gaan wonen,
levert inwoners van Nederland jaarlijks zo’n 1.500 werken of studeren in een ander EU-land. Als je hulp
euro per persoon op. Ook krijgen economisch nodig hebt buiten de EU, kun je aankloppen bij elke
achtergebleven gebieden subsidie van de EU, ambassade van een lidstaat. Je kunt zonder extra
bijvoorbeeld voor het verbeteren van wegen. Dat kosten internetten, bellen en sms’en in een ander
zorgt voor economische groei. EU-land. Consumentenrechten, zoals garantie op
Europese producten, zijn gelijk in de hele unie. Je
zorgpas is overal geldig en de EU bewaakt de eerlijke
concurrentie.

136

4 Argumenten voor de EU

IN HET NIEUWS Bron 5

Groenteconservenbedrijf krijgt miljoenenboete
BRUSSEL – Het Nederlandse groente- De bedrijven maakten meer dan der-
conservenbedrijf Coroos en de Franse tien jaar illegale prijsafspraken over le-
firma CECAB krijgen samen een boete vering van sperziebonen, doperwten
van de EU van 31 miljoen euro voor en wortels aan winkeliers en horecabe-
verboden prijsafspraken. Bonduelle drijven in heel Europa. “Deze kartels
krijgt geen boete, omdat dat bedrijf het zijn schadelijk voor de Europese con-
bestaan van het kartel heeft verklikt sumenten”, aldus Eurocommissaris
aan de Europese Commissie. Margrethe Vestager. Bron: AD

a Lees de zes argumenten voor de EU. Maak een top drie van argumenten die jij het beste vindt.

Leg je antwoord uit.

b Lees de bron. Denk jij dat het opleggen van boetes prijsafspraken in de toekomst gaat voorkomen?

Verklaar je antwoord.

5 Gemeenschappelijke waarden

Landen die de kernwaarden van de EU niet respecteren, kunnen geen lid worden. Dat zie je bij onderstaande
situaties. In elke situatie wordt een kernwaarde geschonden. Leg uit welke. Kies uit: VRIJHEID - GELIJKHEID -
RECHTVAARDIGHEID - TOLERANTIE - SOLIDARITEIT - DEMOCRATIE

Landen mogen geen lid Dit is in strijd I k vind het goed/ niet goed dat zo’n land
worden van de EU, als: met de waarde: geen lid van de EU mag worden.
Ze de doodstraf hebben. goed/niet goed, omdat:

De regeringsleider in zijn goed/niet goed, omdat:
eentje alle beslissingen neemt. goed/niet goed, omdat:
goed/niet goed, omdat:
Rechters lid moeten zijn van
de grootste regeringspartij.

De regering alle kritische
journalisten ontslaat.

Europese Unie 137

Argumenten van EU-tegenstanders

Dat landen de EU ook kunnen verlaten, zag je bij De EU maakt Nederland minder
Groot-Brittannië en de brexit. In Nederland is een rui- z elfstandig
me meerderheid van de bevolking voor lid blijven van Door het lidmaatschap van de Europese Unie kan Ne-
de EU. Toch zijn er ook politieke partijen die pleiten derland niet langer over alle onderwerpen zelf beslis-
voor een ‘nexit’. Waarom? sen. Er zijn steeds meer Europese regels waar alle lid-
staten zich aan moeten houden. Tegenstanders van de
De EU beslist over ons EU vinden dit verlies aan zelfstandigheid onacceptabel.

Sommige mensen vinden dat de EU te veel beslissingen De EU creëert migratieproblemen
over ons neemt. Zij wijzen erop dat de opkomst bij de
verkiezingen voor het Europees Parlement laag is. Er is Door de interne markt hebben alle EU-burgers het
dus volgens hen geen groot enthousiasme voor de EU. recht om in een andere lidstaat te gaan wonen en wer-
Bovendien is de EU niet helemaal democratisch omdat ken. Volgens tegenstanders van de EU nemen buiten-
het gekozen Europees Parlement niet volledig zelf wet- landers daarmee arbeidsplaatsen van Nederlanders in.
ten voorstelt en aanneemt. Daarnaast kunnen Europese landen het maar moei-
lijk eens worden over de opname en herverdeling van
De EU verspilt geld vluchtelingen.
De EU-instellingen kosten veel geld. Zo vergadert het
Europees Parlement om de beurt in twee steden, Brus- Bron 6
sel en Staatsburg, wat erg duur is. Bovendien worden
alle vergaderingen en stukken vertaald in de 24 officiële “Dit is een enorme klap”
talen van de EU. Nederland betaalde in 2018 7,9 miljard
euro aan de EU en ontving in dat jaar slechts 1,1 miljard BRUSSEL – Er komt definitief een verbod op puls-
euro. vissen, zo heeft een meerderheid van het Europees
Parlement besloten. “Dit is een enorme klap voor de
De EU bevoordeelt vooral arme landen Nederlandse visserijsector”, aldus de Nederlandse Vis-
Rijke landen betalen meer voor het lidmaatschap van serijbond. Nederlandse vis-
de EU dan armere lidstaten. Welvarende landen zo- sers hebben de afgelopen
als Nederland leenden miljarden euro’s uit aan lid- jaren veel geld geïnvesteerd
staten met grote financiële problemen. Daarmee voor- in pulsvissen, waarbij met
kwamen ze dat de financiële crisis in Griekenland, Italië kleine elektrische schokjes
en Portugal zich over de EU verspreidde. Maar het is vissen uit de zeebodem
onzeker of ze het uitgeleende geld ooit terugkrijgen. worden opgeschrikt. Met
die vismethode haalden ze
veel meer vis uit de zee met
minder brandstofverbruik dan andere EU-vissers. Het
verbod is bedoeld om deze ongelijkheid op te heffen.
Nederlandse Europarlementariërs probeerden het be-
sluit nog tegen te houden, maar kregen daarvoor onvol-
doende steun in het Europees Parlement. Bron: AD

6 Voorstanders in het nieuws

In de lestekst op bladzijde 136 staan zes duimpjes omhoog. Kies een duimpje waar je twee betrouwbare
nieuwsberichten bij gaat zoeken. Kies je bijvoorbeeld voor het derde duimpje (De EU is een machtsblok),
dan kun je zoeken met de zoekterm ‘EU + China’, of met ‘EU + Rusland’. Bijvoorbeeld op news.google.nl,
bing.com/news of news.yahoo.com. De berichten mogen niet meer dan een jaar oud zijn.
Goed bewaren! Je hebt ze nodig bij de portfolio-opdracht aan het einde van dit thema.

7 Tegenstanders in het nieuws

In de lestekst hierboven staan vijf duimpjes omlaag. Kies ook hier een duimpje waar je twee betrouwbare
nieuwsberichten bij gaat zoeken. Kies je bijvoorbeeld voor het tweede duimpje (De EU verspilt geld), dan kun je
zoeken met de zoekterm ‘EU + geldverspilling’. De berichten mogen niet meer dan een jaar oud zijn.
Bewaar ook deze berichten voor de portfolio-opdracht aan het einde van dit thema.

138

Bron 7 Bron 8

Pikken migranten banen in? “Ik heb ook mensen rondlopen die gewoon
Nederlands praten”
Oost-Europese migranten doen in Ne-
derland vaak werk dat Nederlanders Polen, Duitsers en een
niet willen of kunnen doen. Alleen in Griek heeft Ingrid rond-
tijden van economische crisis komt lopen in haar strandtent
het voor dat ze werk doen dat eerst in de Zeeuwse badplaats
door laaggeschoolde Nederlanders Cadzand. Sommige gasten
werd gedaan. Maar dat zijn uitzonde- klagen erover dat ze in het
ringen. Nederlandse onderzoekers zijn Engels worden aangespro-
zeker van hun zaak: “Als je het grotere ken. Ingrid: “We leggen dan
plaatje bekijkt, is er geen sprake van uit dat we een personeelstekort hebben. En ik zeg dan
dat migranten Nederlandse werkne- ook dat er altijd Nederlandse collega’s zijn die de klant
mers in de weg zitten.” wel gewoon in het Nederlands te woord kunnen staan.”

Bron: RTL Z Bron: Omroep Zeeland

8 Feit of fabel?

Hier staan vijf veelgehoorde beweringen over de EU.

I: “ Nederland heeft niets gedaan toen de EU
het pulsvissen verbood.”

I I: “O ost-Europese arbeidskrachten pikken
banen in van Nederlanders.”

I II: “ De EU kost Nederland alleen maar
geld.”

I V: “ De EU levert Nederland alleen maar
voordelen op.”

V : “ De Europese Unie is volledig
democratisch.”

a Lees bron 6. Geef hieronder voor bewering I aan of het een feit of een fabeltje is. Onderbouw je conclusie.
b Lees bron 7 en bron 8. Geef voor bewering II aan of het een feit of een fabeltje is. Onderbouw je conclusie.

Feit of Fabel Uitleg
I

II

III

IV

V

Europese Unie 139

c Bron 7 is een ander soort informatiebron dan bron 8. Als je wilt weten of Oost-Europese migranten banen inpik-

ken van Nederlanders heb je aan de ene bron meer dan aan de andere. Leg uit waarom, door hieronder een lijn
te trekken tussen de bron in de linkerkolom en de tekst in de rechterkolom: wat hoort bij wat?

Bron 7 Deze bron bevat een algehele conclusie, op basis van onderzoek onder veel mensen.

Bron 8 In deze bron lees je over de persoonlijke ervaring van één persoon.

d Onderzoek nu of er bij de beweringen III, IV en V op de vorige pagina sprake is van een feit of een fabel.

Gebruik daarvoor de lestekst. Vul nu het schema Feit of Fabel? verder in.

9 M oet de EU zich hiermee bezighouden?

Bron 9

a K ies twee taken uit bron 9 die volgens de Nederlandse bevolking goed door de EU geregeld kunnen

worden. Kun jij bedenken waarom? Geef per onderwerp een reden.

b I n de volgende zin is een waarde weggelaten. Welke waarde past goed op de stippellijn?

Er zijn meer antwoorden mogelijk.

Kies uit: N ATIONALE IDENTITEIT - EFFECTIVITEIT- DIVERSITEIT - EENHEID - ONAFHANKELIJKHEID -

VRIJHEID - DEMOCRATIE - GELIJKHEID - SOLIDARITEIT - ZELFSTANDIGHEID.
Mensen die willen dat Nederland zelf over een bepaald onderwerp beslist, vinden blijkbaar de waarde
heel belangrijk, want:

c Nederland moet soms eigen regels aanpassen omdat de meerderheid van andere lidstaten dat wil.

Ik vind dat GOED / NIET GOED, omdat:

140

Hoe denken Nederlandse partijen over de EU?

Nederlandse politieke partijen denken verschillend willen dat Nederland uit de EU stapt. Ze vinden dat
over de EU. Nederland te veel zeggenschap is kwijtgeraakt en dat er
Meer EU te veel Europees geld naar arme EU-landen zoals Grie-
D66 en GroenLinks willen meer Europese samen- kenland gaat. En de komst van arbeidsmigranten zorgt
werking. Door de globalisering zijn landen sterk met voor overlast en verlies van banen en huurwoningen.
elkaar verbonden en van elkaar afhankelijk. Daarom zijn De EU-middenweg
Europese afspraken nodig. Een klein land als Nederland De meeste partijen zitten tussen deze twee uitersten in.
kan alleen maar voordeel hebben van een sterk Europa. Ze zijn vóór Europese samenwerking, maar willen tege-
Minder EU lijk dat Nederland niet te veel macht uit handen geeft.
Helemaal aan de andere kant staan anti-Europese Ook deze partijen verschillen van mening. Zo mag de
partijen als Forum voor Democratie en de PVV. Zij EU van de PvdA over veel meer onderwerpen besluiten
nemen dan van de SP.

10 Brexit

IN HET NIEUWS Bron 10
een opluchting dat die EU-oplichterij nu voorbij is.”
“De EU-oplichterij is nu voorbij” Een ander verbrandde een EU-vlag. Bron: nu.nl / ANP

LONDON - De Britse premier Johnson benadrukte in
zijn eerste toespraak na de brexit dat de Brit-
ten geen “moordende race naar de bodem”
zullen beginnen om de concurrentiepositie
van het eiland te verbeteren. “Wij gaan geen
vrijhandelsakkoord tekenen met allerlei Eu-
ropese regels op het gebied van concurren-
tie, subsidies, sociale bescherming en milieu.”

Vlak voor de daadwerkelijke brexit demonstreer-
den honderden pro-Europese activisten bij het Britse
parlement. Ze liepen met borden als “Jullie hebben mijn
carrière en dromen gesloopt”. Elders vierden voorstan-
ders uitgebreid de brexit en zongen onder meer “Bye,
bye EU” en “Losers, losers”. Een demonstrant zei: “Wat

a Welke bewering past het beste bij de uitspraken van Boris Johnson?

Het Britse pond zal sterker worden na de brexit.

We gaan verder met de EU-onderhandelingen.
Het Verenigd Koninkrijk gaat stevig onderhandelen met de EU.

b W at bedoelt Johnson precies met zijn opmerking dat de Britten geen

“moordende race naar de bodem” zullen beginnen om de concurrentie-
positie van het eiland te verbeteren?

c Welk argument uit de lestekst herken je bij de voorstanders van de brexit?
d Welk argument uit de lestekst herken je bij de tegenstanders?
e O p welke manier hebben de Britten gekozen voor een brexit?

Gebruik internet bij deze vraag.

f Vind jij dat Nederland ook op deze manier moet besluiten over een

eventuele nexit? Licht je antwoord toe.

Europese Unie 141

11 Meer of minder EU? Bron 11
Bron 12
Ex-mbo’er Arnout: “We moeten over de landsgrenzen heen kijken”

Arnout Hoekstra deed de mbo-opleiding ICT-beheerder. In 2019 deed hij mee aan
de verkiezingen voor het Europees Parlement voor de [.....]. “De EU moet afspraken
maken over zaken die niet bij de landsgrenzen ophouden, zoals klimaat, voedsel-
veiligheid en vluchtelingen. Andere dingen kunnen we beter nationaal regelen,
zoals het openbaar vervoer en de zorg.” Zijn partij kreeg in 2019 onvoldoende
stemmen voor een zetel, waardoor Hoekstra niet in het Europees Parlement kwam.

Bron: Café Weltschmerz en interview Essener

Samira: “Jong, vrouw en kleur ontbreken in het EP”

Samira studeerde Bestuurskunde en zit sinds 2019 in het Europees Parlement voor
de [.....]. Ze is dochter van een Curaçaos-Nederlandse joodse vrouw en een Gha-
nees-Nigeriaanse islamitische man. “Ik heb geleerd over grenzen heen te kijken. Op
mijn zestiende wist ik: als ik de politiek in ga, dan wil ik naar Europa. In het Europees
Parlement is gebrek aan diversiteit. Jong, vrouw en kleur: het zit er niet genoeg in.
Terwijl daar heel belangrijke beslissingen worden genomen.” Samira zet zich vooral
in voor meer veiligheid: “Criminaliteit kent geen grenzen, het is dus heel belangrijk
dat we binnen Europa meer samenwerken.” Bron: de Volkskrant, Politiebond

a Lees bron 11. De naam van de politieke partij van Arnout is weggelaten.

Kruis het juiste antwoord aan en leg je keuze uit. Bij wat voor politieke partij hoort Arnout?
Een partij die kiest voor ‘meer EU’.
Een partij die kiest voor ‘minder EU’.
Een partij die daartussenin zit.

b L ees bron 12. De naam van de politieke partij van Samira is weggelaten.

Kruis het juiste antwoord aan en leg je keuze uit. Bij wat voor politieke partij hoort Samira?
Een partij die kiest voor ‘meer EU’.
Een partij die kiest voor ‘minder EU’.
Een partij die daartussenin zit.

142

c Maak de zin af: ,

Ik voel me het meest thuis bij een partij die
omdat

d Doe de stemwijzer eu.stemwijzer.nl. In welke categorie hoort de partij die de stemwijzer jou adviseert?

Meer EU Minder EU Een partij die daartussenin zit

12 Wil jij zelf meer of minder EU?

In dit thema ben je veel te weten gekomen over de rol van de EU, ook voor jouw toekomstige werk. Je hebt
gezien dat sommige mensen en partijen voor de EU zijn, anderen willen dat de EU minder te zeggen krijgt.
Wat wil jij: meer of minder EU in je leven? Gebruik ten minste één argument dat te maken heeft met jouw
toekomstige werk. Betrek ook je antwoorden op de vragen c en d hierboven in je uitleg.

Portfolio-opdracht - Voor- en tegenstanders in de krant

Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
Bij opdracht 6 en 7 heb je actuele nieuwsberichten verzameld. Haal die nu tevoorschijn en maak
daarvan de voorpagina van een krant. Je zorgt dus voor koppen. Vat onder de kop het nieuwsbericht
in een paar zinnen samen. Zorg voor minimaal één foto. Kies zelf de vorm: maak de voorpagina
bijvoorbeeld op een groot vel papier, in powerpoint of via canva.com.

Begrippen

Brexit Vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Globalisering Ontwikkeling waarbij mensen
Europese Unie. wereldwijd steeds meer met elkaar verbonden raken.

Eurocommissaris Lid van de Europese Commissie. Interne markt Gebied met vrij verkeer van personen,
goederen, diensten en geld.
Europees Parlement Volksvertegenwoordiging van de
Europese Unie. Raad van Ministers Vergadering van de vakministers
van alle lidstaten van de Europese Unie.
Europese Commissie Dagelijks bestuur van de
Europese Unie. Waarden Uitgangspunten of principes die mensen
belangrijk vinden in hun leven.
Europese Unie (EU) Samenwerkingsverband van
Europese lidstaten.

Europese Unie 143

12 Criminaliteit
Hoe werkt ons rechtssysteem?


www.themasburgerschap.nl/thema12

CASUS voor ze doen, inbreken of dealen. Hij zat klem.
Indy veranderde toen enorm: hij ging op straat han-
INDY ZAG GEEN UITWEG MEER gen en andere kleding dragen.
Indy werd op twaalfjarige leeftijd geronseld om Na een aantal jaren wilde Indy uit de criminaliteit
drugs te dealen. Zijn moeder Manon vertelt hoe stappen, maar dat lukte niet. Hij kreeg geen tweede
dat gebeurde. kans. Indy werd bedreigd, maar durfde geen aangifte
te doen. Uiteindelijk zag hij geen andere uitweg dan
“Indy werd vaak gepest. Op een dag nam een on- een einde aan zijn leven te maken.”
bekende jongen het voor hem op. Het pesten stop-
te, maar vervolgens werd Indy afhankelijk van hem. Overleg met een medestudent. Welke instantie of
Voor Indy was deze jongen – Frank – namelijk een wie hadden jullie Indy aangeraden om contact mee
‘king’, een grootheid waar hij tegen opkeek. Bij de te zoeken?
groep rond Frank wilde hij graag horen. Frank gaf
Indy cocaïne. In het begin gratis. Toen dat een ver-
slaving werd, hadden ze hem. Hij moest klusjes

Licht je antwoord toe:

144

Hoe wordt iemand crimineel?

Indy was een kwetsbare jongen: hij werd gepest en wil- “Er wordt gezegd: ‘doe het
de daardoor dolgraag bij een groep horen. Stapje voor één keer en pak 1.000 euro’,
stapje werd hij door zijn ‘vriend’ de criminaliteit in maar zo werkt het niet.”
getrokken. Dat gebeurt vaker. Criminelen beïnvloeden
dan jongeren die gevoelig zijn voor groepsdruk en stoer Politievrouw Wilma van Raalte
willen zijn. Of die graag luxe kleding of gadgets willen,
maar daar geen geld voor hebben. Ook problemen thuis De redenen om crimineel te worden zijn heel verschil-
of op school maken dat je makkelijker over te halen lend. Sommigen willen daarmee financiële problemen
bent om iets crimineels te doen. oplossen. Anderen gebruiken drugs of alcohol waar-
Het begint vaak onschuldig. Je krijgt drugs aangeboden, door ze minder remmingen hebben en risico’s niet
een avondje uit of mooie spullen. Vervolgens moet je goed inschatten. En sommige criminelen hebben een
daar iets voor terugdoen. En het geld dat je ermee kunt psychische stoornis.
verdienen, is ook verleidelijk. Maar daarna is het moei-
lijk om eruit te stappen, dat blijkt wel uit de casus over
Indy. Het is dus heel belangrijk om direct nee te zeggen.
Hoe groot de verleiding ook is.
Zware misdaad
Zware criminelen in de georganiseerde misdaad begin-
nen meestal pas na hun twintigste met crimineel gedrag.
Zij hebben dus eerst een andere carrière opgebouwd,
bijvoorbeeld in de beveiliging, als financieel medewer-
ker of als ondernemer. Dat is ook wel logisch, want om
bijvoorbeeld geld wit te wassen, drugs te transporteren
of hennepkwekerijen op te zetten heb je kennis en con-
tacten nodig.
Net als jongeren rollen ook volwassenen de criminele
wereld in door vaak eerst één klus te doen. Daarna is
ook voor hen de weg terug erg lastig.

De drugswereld blijft je achtervolgen Bron 1
drugswereldje blijft je achtervolgen. Je raakt
Dylan en Joey dealden drugs en raakten zelf in de greep van criminelen. Die willen steeds
ook verslaafd. Dylan: “We gingen eens naar een meer van je. De drugs krijg je voor niks mee.
strandfestival met een pond keta, een pond ‘Verkoop alles en we rekenen later af’, zeggen
wiet en een pond speed. Binnen de kortste ze. Maar ja, dan is het geld vaak al op. Zo wor-
keren hadden we 15.000 euro op zak. Als je dan den de problemen steeds groter. En die crimi-
’s morgens vroeg op het strand loopt, denk je: nelen weten je altijd te vinden.” Bron: BN De Stem
dit is het ware leven!” Joey: “Dus niet, want dat

1 Jongeren en criminaliteit

a Onderstreep in de lestekst hierboven drie zaken die jongeren kwetsbaar maken voor criminelen.
b Lees de quote en bron 1. “Zo werkt het niet”, zegt deze politievrouw. Wat bedoelt ze daarmee?

Criminaliteit 145

c Indy ging zich anders gedragen en kleden toen hij crimineel werd. Hoe zou je het aan iemand kunnen

merken als die persoon in de criminaliteit is beland? Geef voorbeelden.

d Een twintiger die als tiener crimineel was, zegt: “Het criminele leventje loont niet.” Bedenk waarom niet.
e H eb jij weleens meegemaakt dat jijzelf of iemand in jouw omgeving werd benaderd door criminelen?

Zo ja, hoe ging jij of die ander daarmee om?

2 Risicogroepen


Drugscriminelen hebben allerlei mensen nodig om hun activiteiten te kunnen uitvoeren. Bedenk waarom
mensen in de volgende mbo-beroepen een risico lopen om benaderd te worden door criminelen.
Een tuinder
Een assistent-accountant
Een douanemedewerker
Een elektrotechnisch monteur
Een laboratoriumanalist

146

3 Naïef

Bron 2

“Met 7.000 pillen naar een festival, hoe naïef!”

Topsprinter Roelf werd met zijn jeugdvriend Gert- landen absoluut niks moet meenemen. Daar heb-
Jan op het Sziget-festival in Hongarije gearresteerd ben ze totaal niet over nagedacht. Ik vermoed dat
voor drugshandel en drugsbezit. Het viel een er één of twee dealers zijn geweest die het hebben
beveiliger op dat er veel bezoekers de tent van de gefinancierd.” Bron: RTL Nieuws / RTV Noord / de Volkskrant
jongens in- en uitliepen. Niemand begrijpt er iets
van. Roelf trainde dagelijks keihard en ging vrijwel Foto: Sandor Csudai
nooit uit. Na het mbo was hij aan een nieuwe studie
begonnen. Ook Gert-Jan, die vrachtwagentechniek
had gestudeerd, was geen crimineel. “Drugs zijn
niet normaal, maar voor jongeren voelt dat wel zo.
En daardoor belanden ze makkelijker in de drugs-
handel”, zegt politievrouw Petra van den Berg. “Zo
jong en zoveel drugs. Ze moeten gedacht hebben
dat ze een klapper gingen maken”, denkt coffee-
shophouder Theo Buissink. “Maar ze zijn enorm
naïef geweest. Iedereen weet dat je naar dat soort

a Lees de bron. Om welke reden zijn de jongens vermoedelijk drugs gaan verkopen?
b D e twee Groningse vrienden zaten na een jaar nog steeds in een Hongaarse gevangenis.

Waarom hebben zij de risico’s van hun handeltje vermoedelijk helemaal verkeerd ingeschat?

Strafbaar “U it de gevangenis ontsnap-
pen is niet strafbaar, maar
Je mag geen drugs dealen: dat is verboden. Dat is niet daarbij helpen wel.
voor niets zo. De overheid wil voorkomen dat mensen Dat vind ik onrechtvaardig.”
verslaafd raken. Daarom heeft het parlement de pro-
ductie, handel en verkoop van veel verslavende midde-
len strafbaar gemaakt. Zonder een wettelijk verbod kun
je namelijk volgens het Nederlandse strafrecht niemand

minister Dekker

veroordelen. Het strafrecht is het rechtsgebied dat
gaat over overtredingen en misdrijven. Zo was hac-
ken van computers jarenlang niet strafbaar omdat
het niet in de wet stond. Als een wet niet meer aan-
sluit bij de praktijk, verandert het parlement de wet.
Daardoor is hacken inmiddels wél strafbaar. Dea-
len, zoals Indy deed, is een ernstig strafbaar feit: een
misdrijf. Ook vernieling, fraude, verkrachting en
moord zijn daar voorbeelden van. Een overtreding
is een minder ernstig strafbaar feit, zoals openbare
dronkenschap of te hard rijden.

Criminaliteit 147

4 Lachgas

IN HET NIEUWS Bron 3

Kabinet wil verbod op lachgas Eerder waarschuwde een arts dat lach-
gas een dwarslaesie kan veroorzaken.
DEN HAAG – Het kabinet wil een algeheel verbod op “We kunnen de gezondheidsrisico’s
het gebruik, de handel en de verkoop van lachgas. Sinds voor jongeren niet langer negeren”,
het middel vrij verkrijgbaar is, is het gebruik onder aldus staatssecretaris Blokhuis van
jongeren snel toegenomen. Zo’n één op de vijf mbo- en Volksgezondheid. Daarnaast gebeu-
hbo-studenten gebruikt wel eens lachgas, in Amster- ren er steeds vaker verkeersongelukken
dam is dat onder mbo’ers bijna 30 procent. door het gebruik van lachgas. Bron: NOS / AD
Veel gebruikers zien lachgas niet echt als drug, maar het
kan verslavend zijn en is schadelijk voor de gezondheid.

a Om welke reden kun je nog niet veroordeeld worden voor de verkoop van lachgas?
b A ls de wet straks is gewijzigd, zal de verkoop van lachgas dan een overtreding of een misdrijf zijn? Leg uit.
c De problemen die er met lachgas zijn, kun je ook op andere manieren oplossen. Bedenk een manier.
d D enk jij dat het strafbaar maken van lachgas een goede manier is om de problemen op te lossen?

Leg je antwoord uit.

148