รายงานพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ่นดินถล่ม เชียงใหม่

รายงานวิชาการ ฉบับที่ กธส. 02/2566 จังหวัดเชียงใหม?: รายงานพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ?นดินถล?ม CHIANG MAI: LANDSLIDE SUSCEPTIBILITY REPORT กองธรณีวิทยาสิ่งแวดล2อม กรมทรัพยากรธรณี กันยายน 2566

อธิบดีกรมทรัพยากรธรณี นางอรนุช หล+อเพ็ญศรี ผู#อำนวยการกองธรณีวิทยาสิ่งแวดล#อม นายสมศักดิ์ วัฒนปฤดา ผู$อำนวยการสำนักงานทรัพยากรธรณี เขต 1 นางสาวศิรประภา ชาติประเสริฐ จัดพิมพ(โดย กองธรณีวิทยาสิ่งแวดล4อม กรมทรัพยากรธรณี ถนนพระรามที่ 6 แขวงทุ>งพญาไท เขตราชเทวี กรุงเทพฯ 10400 โทรศัพทJ 0-2621-9802 โทรสาร 0-2621-9795 พิมพ(ครั้งที่ 1 กันยายน 2566 จำนวน 30 เล>ม ข4อมูลการลงรายการบรรณานุกรม จังหวัดเชียงใหม>: รายงานพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม/-- กรุงเทพมหานคร : กองธรณีวิทยาสิ่งแวดล4อม กรมทรัพยากรธรณี, 2566 238 หน4า : 127 ภาพประกอบ : 24 ตาราง รายงานวิชาการ ฉบับที่ กธส. 02/2566

III สารบัญ สารบัญ........................................................................................................................................................III สารบัญรูป.................................................................................................................................................VIII สารบัญตาราง........................................................................................................................................XXIV บทคัดย>อ................................................................................................................................................XXV กิตติกรรมประกาศ................................................................................................................................XXVII 1.1 ความเปeนมา...........................................................................................................................1 1.2 วัตถุประสงคJและเปfาหมาย.....................................................................................................2 1.2.1 วัตถุประสงคJ....................................................................................................................2 1.2.2 เปfาหมาย.........................................................................................................................2 1.3 ขอบเขตการศึกษา..................................................................................................................2 1.3.1 งานวิเคราะหJข4อมูลพื้นฐาน.............................................................................................2 1.3.2 งานสำรวจภาคสนาม.......................................................................................................2 1.3.3 งานศึกษาและวิเคราะหJ...................................................................................................3 1.4 ประโยชนJที่คาดว>าจะได4รับ.....................................................................................................3 2.1 นิยามศัพทJ..............................................................................................................................5 2.2 แผ>นดินถล>ม............................................................................................................................7 2.2.1 ความหมายของแผ>นดินถล>ม...........................................................................................7 2.2.2 การจำแนกประเภทของแผ>นดินถล>ม .............................................................................7 2.3 ปjจจัยที่เปeนสาเหตุของการเกิดแผ>นดินถล>ม..........................................................................12 2.3.1 สภาพภูมิประเทศ (topography)...............................................................................12 2.3.2 สภาพธรณีวิทยาและปฐพีวิทยา (Geology and Pedology)...................................13 2.3.3 สภาพพืชพรรณและการใช4ที่ดิน (vegetation and land use) ...............................14 2.3.4 ปริมาณน้ำฝน...............................................................................................................15 2.4 แนวความคิดเกี่ยวกับการทำแผนที่พื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม........................................16 2.5 วิธีการศึกษาพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม...........................................................................18 3.1 พื้นที่และอาณาเขตติดต>อ.....................................................................................................19 3.2 ลักษณะภูมิประเทศ..............................................................................................................19 3.2.1 พื้นที่เทือกเขาสูงของจังหวัดเชียงใหม>.........................................................................19

IV สารบัญ (ต<อ) 3.2.2 พื้นที่ราบลุ>ม และที่ราบเชิงเขาของจังหวัดเชียงใหม>...................................................19 3.3 ลักษณะภูมิอากาศ................................................................................................................21 3.3.1 ฤดูกาล...........................................................................................................................21 3.3.2 พายุหมุนเขตร4อน..........................................................................................................21 3.3.3 ปริมาณฝนเฉลี่ยในรอบ 12 ปÄ......................................................................................21 3.4 ลักษณะธรณีวิทยา................................................................................................................21 3.4.1 ลำดับชั้นหิน..................................................................................................................23 3.4.2 หินอัคนี (Igneous Rocks)...........................................................................................30 3.5 ธรณีวิทยาโครงสร4าง.............................................................................................................32 3.5.1 ชั้นหินคดโค4ง (Fold).....................................................................................................35 3.5.2 รอยชั้นไม>ต>อเนื่อง (Unconformity)...........................................................................35 3.5.3 รอยแตกและแนวเส4น (Join and lineament) ..........................................................35 3.5.4 กลุ>มรอยเลื่อน (Fault zone).......................................................................................35 3.6 ธรณีวิทยาประวัติ.................................................................................................................37 3.7 กลุ>มวิทยาหิน........................................................................................................................39 3.7.1 กลุ>มวิทยาหิน CG3.......................................................................................................39 3.7.2 กลุ>มวิทยาหิน SS2........................................................................................................39 3.7.3 กลุ>มวิทยาหิน FS1........................................................................................................45 3.7.4 กลุ>มวิทยาหิน FS2........................................................................................................45 3.7.5 กลุ>มวิทยาหิน CB1.......................................................................................................45 3.7.6 กลุ>มวิทยาหิน CT..........................................................................................................47 3.7.7 กลุ>มวิทยาหิน F-MET1.................................................................................................47 3.7.8 กลุ>มวิทยาหิน F-MET3.................................................................................................49 3.7.9 กลุ>มวิทยาหิน F-MET4.................................................................................................49 3.7.10 กลุ>มวิทยาหิน GR1.....................................................................................................49 3.7.11 กลุ>มวิทยาหิน GR3.....................................................................................................51 3.7.12 กลุ>มวิทยาหิน VOL1..................................................................................................51 3.7.13 กลุ>มวิทยาหิน VOL3..................................................................................................53 3.7.14กลุ>มวิทยาหิน COL....................................................................................................53 3.7.15กลุ>มวิทยาหิน AL........................................................................................................53 3.7.16กลุ>มวิทยาหิน TER.....................................................................................................55

V สารบัญ (ต<อ) 4.1 ขั้นรวบรวมข4อมูล.................................................................................................................57 4.2 การสำรวจลักษณะทางธรณีวิทยา........................................................................................57 4.2.1 หลักการจำแนกกลุ>มวิทยาหินสำหรับการศึกษาแผ>นดินถล>ม....................................58 4.2.2 ปjจจัยที่เปeนเกณฑJในการจำแนกหน>วยหิน .................................................................58 4.3 การจัดการข4อมูล..................................................................................................................63 4.4 การทำแผนที่ร>องรอยแผ>นดินถล>ม........................................................................................63 4.5 การวิเคราะหJแบบจำลองแผ>นดินถล>มทางคณิตศาสตรJ.........................................................69 4.5.1 Area cross tabulation..............................................................................................73 4.5.2 Frequency ratio(Fr).................................................................................................73 4.5.3 การให4น้ำหนัก (weighting).........................................................................................73 4.6 การตรวจสอบแบบจำลองแผ>นดินถล>ม (validation)...........................................................74 4.6.1 สมมุติฐาน.....................................................................................................................74 4.6.2 เทคนิคที่ใช4ในการตรวจสอบ........................................................................................74 5.2 ปjจจัยที่เกี่ยวข4องกับแผ>นดินถล>ม..........................................................................................79 5.2.1 ระดับความสูง (elevation).........................................................................................79 5.2.2 วิทยาหิน (Lithology)..................................................................................................79 5.2.3 ทิศทางการไหลของน้ำ (flow direction)...................................................................82 5.2.4 ความลาดชัน (slope) ..................................................................................................82 5.2.5 หน4ารับน้ำฝน (aspect) ...............................................................................................82 5.2.6การใช4ประโยชนJที่ดิน (landuse)................................................................................83 5.2.7 ระยะห>างจากโครงสร4างทางธรณีวิทยา (The distance to structure)...................83 5.3 การให4น้ำหนักกับปjจจัย (weighting)...................................................................................91 5.4 การจำแนกระดับของพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม.............................................................92 5.5 พื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม...............................................................................................96 5.6 การตรวจสอบความถูกต4องของแบบจำลอง .......................................................................104 5.6.1 เส4นโค4งอัตราความสำเร็จ (Success rate) และเส4นโค4งอัตราการทำนาย (Prediction rate curve)..........................................................................................................................104 5.6.2 การตรวจสอบความถูกต4องของแบบจำลองพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มจังหวัด เชียงใหม>................................................................................................................................105

VI สารบัญ (ต<อ) 6.1 ประเภทแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถล (slides)................................................................110 6.1.1 อำเภอแม>แตง จังหวัดเชียงใหม>..................................................................................110 6.1.2อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม>...............................................................................114 6.1.3 อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม>...............................................................................116 6.1.4 อำเภออมกòอย จังหวัดเชียงใหม>.................................................................................118 6.1.5อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม>......................................................................................120 6.1.6อำเภอไชยปราการ จังหวัดเชียงใหม>..........................................................................121 6.1.7อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม>.......................................................................................121 6.1.8อำเภอแม>ออน จังหวัดเชียงใหม>.................................................................................124 6.1.9อำเภอพร4าว จังหวัดเชียงใหม>....................................................................................124 6.1.10อำเภอแม>วาง จังหวัดเชียงใหม>................................................................................124 6.1.11อำเภอแม>แจ>ม จังหวัดเชียงใหม>...............................................................................126 6.1.12อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม>.........................................................................126 6.1.13อำเภอแม>อาย จังหวัดเชียงใหม>...............................................................................128 6.2 ประเภทแผ>นดินถล>มชนิดการไหล (flow) ..........................................................................129 6.2.1อำเภอกัลยานิวัฒนา จังหวัดเชียงใหม>.......................................................................129 6.2.2อำเภอแม>ออน จังหวัดเชียงใหม>.................................................................................131 6.2.3อำเภอพร4าว จังหวัดเชียงใหม>....................................................................................131 6.2.4อำเภอแม>อาย จังหวัดเชียงใหม> .................................................................................133 6.3 ร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา (Landslides scar) .............................................................133 6.3.1 อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม>...............................................................................133 6.3.2 อำเภอแม>แจ>ม จังหวัดเชียงใหม>.................................................................................135 6.3.3 อำเภออมกòอย จังหวัดเชียงใหม> ............................................................................ 135 6.3.4 อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม> .................................................................................. 139 6.3.5 อำเภอแม>อาย จังหวัดเชียงใหม> ............................................................................. 139 6.3.6 อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม> ................................................................................... 139 6.3.7 อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม> ........................................................................... 139 6.3.8 อำเภอแม>แตง จังหวัดเชียงใหม> .............................................................................. 139 7.1 การเก็บตัวอย>างแบบไม>คงสภาพ (Disturbed Sampling) ................................................143

VII สารบัญ (ต<อ) 7.2 ข4อมูลของตัวอย>างดินแบบไม>คงสภาพ................................................................................146 7.2.1 อำเภอจอมทอง...........................................................................................................146 7.2.2อำเภอเชียงดาว..........................................................................................................154 7.2.3อำเภอไชยปราการ.....................................................................................................158 7.2.4อำเภอดอยสะเก็ด.......................................................................................................163 7.2.5อำเภอฝาง...................................................................................................................166 7.2.6อำเภอพร4าว................................................................................................................170 7.2.7อำเภอแม>แจ>ม.............................................................................................................173 7.2.8อำเภอแม>วาง..............................................................................................................181 7.2.9อำเภอเวียงแหง..........................................................................................................185 7.2.10อำเภออมกòอย..........................................................................................................190 7.2.11อำเภอฮอด................................................................................................................197 7.2.12อำเภอแม>ออน..........................................................................................................201 7.3 วิธีการวิเคราะหJคุณสมบัติทางกายภาพของดิน ..................................................................205 7.3.1การหาค>าขีดจำกัดของอัตตะเบิรJก (Atterberg’s Limits).......................................205 7.3.2 การวิเคราะหJหาขนาดของเม็ดดิน (Grain size analysis).......................................206 7.3.3 การทดสอบหาความถ>วงจำเพาะของดิน (Specific Gravity of Soil).....................206 7.4 คุณสมบัติทางกายภาพของดินของจังหวัดเชียงใหม> ...........................................................211 7.4.1 กลุ>ม SM (silty sands)..............................................................................................211 7.4.2 กลุ>ม SC (clayey sands)..........................................................................................211 7.4.3 กลุ>ม MH (inorganic silts)........................................................................................212 7.4.4 กลุ>ม ML (inorganic silts and very fine sand)...................................................213 7.4.5 กลุ>ม CH (clay of high plastic)..............................................................................213 7.4.6 กลุ>ม CL (clay of low to medium plasticity)....................................................214 8.1 บทสรุป...............................................................................................................................225 8.2 ข4อเสนอแนะ.......................................................................................................................227 เอกสารอ4างอิง.........................................................................................................................................228

VIII สารบัญรูป รูปที่ 2.1 ประเภทของแผ>นดินถล>มจำแนกโดยอาศัยชนิดของการเคลื่อนที่ ชนิดของมวลเคลื่อนที่ ธรรมชาติของการเคลื่อนที่ อัตราการเคลื่อนที่ และความชื้น (คัดลอกและดัดแปลงจาก Varnes, 1978) .......................................................................................................................10 รูปที่ 3.1 แผนที่ภูมิประเทศจังหวัดเชียงใหม> แสดงระดับความสูงของภูมิประเทศจังหวัดเชียงใหม> โดยสีฟfาแสดงความสูงที่ 0 – 200 เมตร และสีเทาแสดงระดับความสูงที่ 2,200 – 2,400 เมตร.............................................................................................................................20 รูปที่ 3.2 แผนที่แสดงร>องความกดอากาศต่ำ ทิศทางลมมรสุม และทางเดินพายุหมุนเขตร4อน ที่เข4าสู>ประเทศไทย (กรมอุตุนิยมวิทยา, 2557)......................................................................22 รูปที่ 3.3 ปริมาณฝนรายเดือนเฉลี่ยในช>วงปÄ 2494-2565 สถานีอุตุนิยมวิทยา อำเภอเมือง จังหวัด เชียงใหม> (กรมอุตุนิยมวิทยา, 2565)......................................................................................22 รูปที่ 3.4 แผนที่ธรณีวิทยาจังหวัดเชียงใหม>................................................................................................24 รูปที่ 3.5 (ก) แผนที่แสดงธรณีแปรสัณฐานของภูมิภาคเอเชียใต4และตะวันออกของสองเปลือกโลก และ การกระจายตัวของรอยเลื่อนต>างๆระหว>างโครงร>างเปลือกโลก (ข) แบบจำลอง โดยใช4เปลือกโลกอินเดีย -ออสเตรเลียชนเปลือกโลกยูเรเชีย (ค) ภาพขยายใกล4ของ ลักษณะที่ปรากฏเมื่อมีการเกิดการชนกันขึ้น (Tapponnier และคณะ, 1982)....................33 รูปที่ 3.6 แผนที่ธรณีวิทยาประเทศอย>างง>ายแสดงการกระจายตัวของหินในมหายุคต>างๆ และ แผ>นเปลือกโลกที่สำคัญตลอดจนตะเข็บธรณีและแนวรอยเลื่อนหลักๆ ที่สำคัญของไทย (ปjญญา จารุศิริ และคณะ, 2545)...........................................................................................34 รูปที่ 3.7 แผนที่แสดงกลุ>มรอยเลื่อนมีพลังที่พาดผ>านในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม>.........................................36 รูปที่ 3.8 แผนที่ตำแหน>งจุดสำรวจในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม>......................................................................40 รูปที่ 3.9 แผนที่กลุ>มวิทยาหินพื้นที่จังหวัดเชียงใหม>..................................................................................41 รูปที่ 3.10 กลุ>มวิทยาหิน CG3 หินกรวดมน (Clast ประกอบด4วย หินทรายเนื้อละเอียด หินทราย แปfง) สีน้ำตาลม>วง เนื้อผุมาก บริเวณตำบลศรีดงเย็น อำเภอไชยปราการ จังหวัด เชียงใหม> พิกัด 47Q 513740E 2171462N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 542 เมตร..........44 รูปที่ 3.11 กลุ>มวิทยาหิน SS2 หินทราย สีเทาขาว ประกอบด4วย แร>ควอตซJ เม็ดตะกอนขนาด ละเอียด การคัดขนาดดี กลมมนถึงกึ่งกลมมน มีความเปeนทรงกลมสูง ชั้นหนา บริเวณ ตำบลเชิงดอย อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 517603E 2088735N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 370 เมตร..................................................................................44 รูปที่ 3.12 กลุ>มวิทยาหิน FS1 หินดินดาน สีเทาดำ ชั้นบาง 3-10 เซนติเมตร เนื้อหินผุปานกลาง รอยแตกมาก บริเวณตำบลบึงโค4ง อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 510580E 2165348N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 663 เมตร............................................46

IX สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 3.13 กลุ>มวิทยาหิน FS2 หินเคลยJ สีเทาขาว สีเหลืองขาว เนื้อนิ่ม บริเวณตำบลบ4านจันทรJ อำเภอ กัลยานิวัฒนา จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 425020E 2108849N สูงจากระดับ ทะเลปานกลาง 996 เมตร.......................................................................................................46 รูปที่ 3.14 กลุ>มวิทยาหิน CB1 หินปูน สีเทา เนื้อดิน แสดงหน4าผาชัดเจน บริเวณตำบลสบเตี๊ยะ อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 466133E 2031291N สูงจากระดับทะเล ปานกลาง 300 เมตร................................................................................................................47 รูปที่ 3.15 กลุ>มวิทยาหิน CT หินควอรJตไซตJ สีเทา สีน้ำตาลเหลือง ผุเล็กน4อย-ปานกลาง บริเวณ ตำบล บ4านตาล อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 471461E 2004339N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 471 เมตร..................................................................................48 รูปที่ 3.16 กลุ>มวิทยาหิน F-MET1 หินฟßลไลตJ สีเทา รอยแตกมาก บริเวณตำบลหนองบัว อำเภอ ไชยปราการ จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 509298E 2180707N สูงจากระดับทะเล ปานกลาง 586 เมตร................................................................................................................48 รูปที่ 3.17 กลุ>มวิทยาหิน F-MET3 หินไนสJ สีเทา รอยแตกมาก เนื้อผลึก พบแร>ดอกขนาดใหญ> 2 cm. บริเวณตำบลบ4านหลวง อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 464927E 2044947N สูงจากระดับทะเล ปานกลาง 329 เมตร.............................................................50 รูปที่ 3.18 กลุ>มวิทยาหิน F-MET4 หินมิกมาไทตJ ประกอบด4วยแร>ควอตซJ แร>เฟลดJสปารJ แร>มัสโคไวตJ ขนาดใหญ> บริเวณตำบลสุเทพ อำเภอเมืองเชียงใหม> จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 490348E 2079332N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 1,171 เมตร......................50 รูปที่ 3.19 กลุ>มวิทยาหิน GR1 หินแกรนิต สีจาง เนื้อหยาบ พบแร>ดอกขนาด 1 cm บริเวณตำบล อมกòอย อำเภออมกòอย จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 433758E 1975720N สูงจาก ระดับทะเลปานกลาง 1,063 เมตร..........................................................................................51 รูปที่ 3.20 กลุ>มวิทยาหิน GR3 หินไบโอไทตJแกรนิต ประกอบด4วยแร>ควอตซJ แร>เฟลสปารJ แร>ไมก4า เนื้อหยาบ บริเวณตำบลโป®งทอง อำเภอดอยเต>า จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 478825 E 1982262N สูงจากระดับ ทะเลปานกลาง 379 เมตร.........................................................52 รูปที่ 3.21 กลุ>มวิทยาหิน VOL1 หินแอนดิไซตJ สีเทาเขียว แตกแบบหัวหอม บริเวณตำบล ออนเหนือ อำเภอ แม>ออน จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 528406E 2080574N สูงจาก ระดับทะเลปานกลาง 444 เมตร.............................................................................................52 รูปที่ 3.22 กลุ>มวิทยาหิน VOL3 หินบะซอลตJ สีดำ ผุเล็กน4อย รอยแตกปานกลาง บริเวณตำบล บ4านโป®ง อำเภอพร4าว จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 511634E 2144949 N สูงจาก ระดับทะเลปานกลาง 645 เมตร.............................................................................................54

X สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 3.23 กลุ>มวิทยาหิน COL ตะกอนเศษหินเชิงเขา และตะกอนผุพังอยู>กับที่ บริเวณตำบลบ>อสลี อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 420506E 2009713N สูงจากระดับทะเล ปานกลาง 887 เมตร...............................................................................................................54 รูปที่ 3.24 กลุ>มวิทยาหิน TER ตะกอนตะพักลำน้ำ ประกอบด4วยกรวดขนาดใหญ> (1 m.) ลักษณะ เหลี่ยม และกรวดขนาดเล็ก (0.3-20 cm.) กลมมนดี บริเวณตำบลแม>งอน อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 510554E 2191258N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 612 เมตร................................................................................................................................55 รูปที่ 4.1 ตัวอย>างร>องรอยแผ>นดินถล>มแสดงสีขาว (บน) และสีแดง (ล>าง) จากภาพ Google earth จังหวัดนครศรีธรรมราช และพื้นที่ใกล4เคียง ถ>ายภาพเมื่อวันที่ 18 มีนาคม 2556................67 รูปที่ 4.2 (บน) แผ>นดินถล>มชนิดไหลของเศษหินและดิน น้ำตกคลองนารายณJ ตำบลคลองนารายณJ อำเภอเมือง จังหวัดจันทบุรี ตำแหน>ง 48P 0193269 E 1392548 N (ล>าง) รอยแผ>นดินถล>มชนิดเลื่อนไถลระนาบโค4ง บ4านโขดทราย ตำบลหาดเล็ก อำเภอ คลองใหญ> จังหวัดตราด ตำแหน>ง 48P 02771880E 1296422N ........................................68 รูปที่ 4.3 แผนภูมิการวิเคราะหJแบบจำลองแผ>นดินถล>ม............................................................................69 รูปที่ 4.4 ตัวอย>างกราฟแสดงความถูกต4อง (success rate curve) ของแบบจำลองโดยวิธี ROC-AUC Curve...................................................................................................................76 รูปที่ 5.1 แผนที่ร>องรอยแผ>นดินถล>มในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม> ในช>วง 22 ปÄที่ผ>านมา (พ.ศ. 2544- 2566) ......................................................................................................................................78 รูปที่ 5.2 แผนที่แสดงระดับความสูง 13 ช>วง ในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม> มีระยะห>างแต>ละช>วง 200 เมตร........................................................................................................................................84 รูปที่ 5.3 แผนที่แสดงกลุ>มวิทยาหิน 16 กลุ>ม ในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม>.....................................................85 รูปที่ 5.4 แผนที่แสดงทิศทางการไหลของน้ำ 8 กลุ>ม มีระยะห>างแต>ละกลุ>ม 45 องศา............................86 รูปที่ 5.5 แผนที่แสดงความลาดชันของพื้นที่ 9 ช>วง มีระยะห>างแต>ละช>วง 10 องศา...............................87 รูปที่ 5.6 แผนที่แสดงหน4ารับน้ำฝน 10 กลุ>ม ในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม>.....................................................88 รูปที่ 5.7 แผนที่แสดงการใช4ประโยชนJที่ดิน 8 กลุ>ม ในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม>...........................................89 รูปที่ 5.8 แผนที่แสดงระยะห>างจากโครงสร4างทางธรณีวิทยา 16 ช>วง ระยะห>างแต>ละช>วง 200 เมตร........................................................................................................................................90 รูปที่ 5.9 แผนภูมิแสดงสัดส>วนของพื้นที่ทั้งหมด (ร4อยละ) ในวิธีการจำแนกแบบต>าง ๆ..........................95 รูปที่ 5.10 แผนภูมิแสดงสัดส>วนของพื้นที่แผ>นดินถล>ม (ร4อยละ) ในวิธีการจำแนกแบบต>าง ๆ................96 รูปที่ 5.11 แผนที่พื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มจังหวัดเชียงใหม>..............................................................97 รูปที่ 5.12 กราฟการตรวจสอบความถูกต4องของแบบจำลองด4วยวิธี ROC .............................................106

XI สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 6.1 แผนที่แสดงตำแหน>งร>องรอยแผ>นดินถล>มในพื้นที่สำรวจ จังหวัดเชียงใหม>.............................109 รูปที่ 6.2 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน GR1 จำพวกหินแกรนิต ผลึกละเอียดและ ผลึกหยาบ บริเวณเนินเขาที่มีการตัดถนนผ>าน ตำบลสบเปßง อำเภอแม>แตง จังหวัด เชียงใหม> พิกัด 47Q 0476536E 2113302N สูงจากระดับทะเล งปานกลาง 614 เมตร....112 รูปที่ 6.3 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน F-MET3 จำพวกหินไนสJ บริเวณเนินเขาที่มี การตัดถนนผ>าน ตำบลสบเปßง อำเภอ แม>แตง จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0475041E 2114555N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 623 เมตร...........................................................112 รูปที่ 6.4 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน F-MET3 จำพวกหินไนสJ บริเวณเนินเขาที่มี การตัดถนนผ>าน ตำบลสบเปßง อำเภอ แม>แตง จังหวัดเชียงใหม> จังหวัดเชียงราย พิกัด 47Q 0475041E 2114657N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 720 เมตร................................113 รูปที่ 6.5 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยา GR1 จำพวกหินแกรนิต บริเวณเนินเขาที่มีการ ตัดถนนผ>าน ตำบลป®าแป© อำเภอแม>แตง จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0465389E 2126243N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 994 เมตร...........................................................113 รูปที่ 6.6 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยา F-MET1 จำพวกหินฟßลไลตJ บริเวณเนินเขาที่มี การตัดถนนผ>าน ตำบลกึ้ดช4าง อำเภอ แม>แตง จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0477262E 2126117N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 563 เมตร...........................................................114 รูปที่ 6.7 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยา SS2 จำพวกหินดินดาน บริเวณเนินเขาที่มีการ ตัดถนนผ>าน ตำบลเมืองนะ อำเภอ เชียงดาว จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0487553E 2181042N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 563 เมตร...........................................................115 รูปที่ 6.8 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยา FS1 จำพวกหินทราย หินดินดาน บริเวณเนิน เขาที่มีการตัดถนนผ>าน ตำบลทุ>งข4าวพวง อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0490302E 2158062N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 809 เมตร........................................117

XII สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 6.9 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) ระนาบตรง อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน SS2 จำพวกหินทรายแทรกสลับหินดินดาน บริเวณเนินเขาที่มีการตัดถนนผ>าน ตำบลเปÄยงหลวง อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0471653E 2173432N สูงจากระดับทะเล ปานกลาง 962 เมตร.....................117 รูปที่ 6.10 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน CB1 จำพวกหินปูน บริเวณเนินเขาที่มีการ ตัดถนนผ>าน ตำบลเมืองแหง อำเภอ เวียงแหง จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0481161E 2152393N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 1,294 เมตร........................................................118 รูปที่ 6.11 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน GR1 จำพวกหินแกรนิต บริเวณเนินเขาที่มีการ ตัดถนนผ>าน ตำบลแม>ตื่น อำเภอ อมกòอย จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0442801E 1916865N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 679 เมตร...........................................................119 รูปที่ 6.12 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน GR3 จำพวกหินไบโอไทตJแกรนิต บริเวณเนิน เขาที่มีการตัดถนนผ>าน ตำบลม>อนจอง อำเภออมกòอย จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0442273E 1916872N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 470 เมตร........................................120 รูปที่ 6.13 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบโค4ง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน FS1 จำพวกหินดินดาน หินทราย หินฟßลไลตJ บริเวณเนินเขาที่มีการสร4างที่อยู>อาศัย ตำบลบ>อสลี อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0420222E 2008515N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 875 เมตร...............................122 รูปที่ 6.14 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบโค4ง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน CG3 หินกรวดมน บริเวณเนินเขาที่มีการตัด ถนน ตำบลศรีดงเย็น อำเภอไชยปราการ จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0513740E 2171462N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 542 เมตร...........................................................122 รูปที่ 6.15 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบโค4ง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน CG3 หินกรวดมน บริเวณเนินเขาที่มีการตัด ถนน ตำบลศรีดงเย็น อำเภอไชยปราการ จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0513740E 2171462N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 564 เมตร...........................................................123

XIII สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 6.16 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน SS2 หินทราย บริเวณเนินเขาที่มีการตัดถนน ตำบลออนเหนือ อำเภอแม>ออน จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0530305E 2076468N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 803 เมตร...............................................................................123 รูปที่ 6.17 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบโค4ง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน SS2 หินทราย บริเวณเนินเขาที่มีการตัดถนน ตำบลแม>ออน อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0506204E 2195427N สูงจาก ระดับทะเลปานกลาง 1,362 เมตร.......................................................................................125 รูปที่ 6.18 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน FS2 จำพวกหินดินดาน บริเวณเนินเขาที่มีการ ตัดถนน ตำบลบ4านกาด อำเภอแม>วาง จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0473915E 2058529N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 335 เมตร...........................................................125 รูปที่ 6.19 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน F-MET3 จำพวกหินไนสJบริเวณเนินเขาที่มีการ ตัดถนน ตำบลท>าผา อำเภอแม>แจ>ม จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0438966E 2047232N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 688 เมตร...........................................................127 รูปที่ 6.20 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน GR1 จำพวกหินแกรนิต บริเวณเนินเขาที่มีการ ตัดถนน ตำบลป®าเมี่ยง อำเภอ ดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0532812E 2103371N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 688 เมตร...........................................................127 รูปที่ 6.21 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดการเลื่อนไถลของเศษหินและดิน (Debris slide) บนระนาบตรง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน F-MET1 จำพวกหินฟßลไลตJ หินดินดาน บริเวณ เนินเขาที่มีการตัดถนน ตำบล แม>นาวาง อำเภอแม>อาย จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0542899E 2215058N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 471 เมตร........................................128 รูปที่ 6.22 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดเศษวัสดุธรณีไหล (Debris flow) บนระนาบโค4ง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน GR1 จำพวกหินแกรนิต บริเวณเนินเขาที่มีการตัดถนน ตำบล แจ>มหลวง อำเภอกัลยานิวัฒนา จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0431601E 2104178N สูงจากระดับทะเลปานกลาง 1,059 เมตร............................................................................130

XIV สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 6.23 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดเศษวัสดุธรณีไหล (Debris flow) บนระนาบตรง ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน F-MET1 จำพวกหินฟßลไลตJ หินดินดาน หินทรายแปfง บริเวณ เนินเขาที่มีการตัดถนน ตำบล บ4านจันทรJ อำเภอกัลยานิวัฒนา จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0438778E 2102987N สูงจากระดับทะเล ปานกลาง 1,431 เมตร...........................130 รูปที่ 6.24 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดเศษวัสดุธรณีไหล (Debris flow) บนระนาบโค4ง ในหินฐาน กลุ>มวิทยาหิน GR1 จำพวกหินแกรนิต บริเวณเนินเขาที่มีการตัดถนน ตำบล ห4วยแก4ว อำเภอแม>ออน จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0535733E 2086026N สูงจาก ระดับทะเลปานกลาง 931 เมตร...........................................................................................132 รูปที่ 6.25 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มชนิดเศษวัสดุธรณีไหล (Debris flow) บนระนาบโค4ง ในหินฐาน กลุ>มวิทยาหิน GR1 จำพวกหินแกรนิต บริเวณเนินเขาที่มีการตัดถนน ตำบล แม>แวน อำเภอพร4าว จังหวัดเชียงใหม>พิกัด 47Q 0531405E 2138978N สูงจากระดับ ทะเลปานกลาง 1,104 เมตร.................................................................................................132 รูปที่ 6.26 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน SS2 จำพวกหินทราย เนื้ออารJโคส บริเวณภูเขาสูงสลับซับซ4อน ตำบลเมืองนะ อำเภอเชียงดาว จังหวัด เชียงใหม> พิกัด 47Q 0485978E 2182857N ......................................................................134 รูปที่ 6.27 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน SS2 จำพวกหินทราย เนื้ออารJโคส บริเวณภูเขาสูงสลับซับซ4อน ตำบลเมืองนะ อำเภอเชียงดาว จังหวัด เชียงใหม> พิกัด 47Q 0484045E 2181945N ......................................................................134 รูปที่ 6.28 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน CB1 จำพวก หินคารJบอเนต เนื้อผลึกบริเวณภูเขาสูงสลับซับซ4อน ตำบลทุ>งข4าวพวง อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 482252E 2158858N.............................................................136 รูปที่ 6.29 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน CTจำพวกหินควอรJต ไซตJ บางแห>งพบเปeนหินฟßลไลตJบริเวณภูเขาสูงสลับซับซ4อน ตำบลกองแขก อำเภอ แม>แจ>ม จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0437588E 2035868N............................................136 รูปที่ 6.30 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน กลุ>มวิทยาหิน F-MET4 จำพวกหินมิกมาไทตJบริเวณภูเขาสูงสลับซับซ4อน ตำบลกองแขก อำเภอแม> แจ>ม จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0442552E 2008887N..................................................137 รูปที่ 6.31 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน CTจำพวกหินควอรJต ไซตJ บางแห>งพบเปeนหินฟßลไลตJบริเวณภูเขาสูงสลับซับซ4อน ตำบลกองแขก อำเภอ แม>แจ>ม จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 416176E 2014828N..............................................137

XV สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 6.32 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน FS2 จำพวก หินตะกอน เนื้อละเอียด เม็ดตะกอนขนาดดินเหนียว บริเวณภูเขามีถนนตัดผ>าน ตำบล สบโขง อำเภออมกòอย จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0404729E 1948841N......................138 รูปที่ 6.33 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน กลุ>มวิทยาหิน CB1 จำพวก หินคารJบอเนตเนื้อผลึก บริเวณภูเขาใกล4กับพื้นที่เกษตรกรรม ตำบลสบโขง อำเภออมกòอย จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0404126E 1949635N..................................138 รูปที่ 6.34 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน CTจำพวก หินควอรJตไซตJ บางแห>งพบเปeนหินฟßลไลตJบริเวณภูเขาสูงสลับซับซ4อน ตำบลบ>อสลี อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0415641E 2014558N.......................................140 รูปที่ 6.35 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน CTจำพวก หินควอรJตไซตJ บางแห>งพบเปeนหินฟßลไลตJบริเวณภูเขาสูงสลับซับซ4อน ตำบลบ>อสลี อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0416375E 2014612N.......................................140 รูปที่ 6.36 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน GR1 จำพวก หินแกรนิต ผลึกละเอียดและผลึกหยาบ บริเวณภูเขาสูงสลับซับซ4อน ตำบลแม>อาย อำเภอแม>อาย จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0528419E 2217615N...................................141 รูปที่ 6.37 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน SS2 จำพวกหินทราย เนื้ออารJโคส บริเวณภูเขาสูงสลับซับซ4อน ตำบลแม>สูน อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม> พิกัด 47Q 0505205E 2187133N......................................................................................141 รูปที่ 6.38 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน SS2 จำพวกหินทราย เนื้ออารJโคส บริเวณภูเขาสูงสลับซับซ4อน ตำบลเมืองแหง อำเภอเวียงแหง จังหวัด เชียงใหม> พิกัด 47Q 0473800E 2156906N......................................................................142 รูปที่ 6.39 ลักษณะร>องรอยแผ>นดินถล>มบนภูเขา อยู>ในหินฐานกลุ>มวิทยาหิน F-MET1 จำพวก หินฟßลไลตJ บริเวณภูเขาสูงสลับซับซ4อน ตำบลเมืองกòาย อำเภอแม>แตง จังหวัด เชียงใหม> พิกัด 47Q 0477666E 2124863N......................................................................142 รูปที่ 7.1 รายละเอียดข4อมูลการเก็บตัวอย>างตะกอนดินบนถุงกระสอบ..................................................145 รูปที่ 7.2 ภาพร>างหน4าตัดการพุผังของหินแกรนิตแสดงระดับการผุพังตั้งแต>ระดับ I-VI กรอบสีแดง คือตำแหน>งที่เลือกเก็บตัวอย>างดิน (Modified from Ruxton and Berry, 1957)...........145 รูปที่ 7.3 ตัวอย>างหน4าตัดดินที่แสดงระดับการผุพังของหินแกรนิต (zone III-VI) กรอบสีแดงแสดง ตำแหน>งเก็บตัวอย>างดิน .......................................................................................................146 รูปที่ 7.4 แผนที่แสดงตำแหน>งเก็บตัวอย>างตะกอนดิน............................................................................151

XVI สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 7.5 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณหน4าตัดดินในพื้นที่ป®า ตำบลบ4านหลวง อำเภอจอมทอง จังหวัด เชียงใหม> ที่ความลึก 30-60 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeนหินฟßลไลตJ กลุ>มวิทยาหิน F-MET1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินฟßลไลตJ ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างดินเปeนดินทรายแปfง สีน้ำตาลเข4ม เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CL (clay of low to medium plasticity) ......................................................................................................152 รูปที่ 7.6 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อทำที่อยู>อาศัย ตำบลบ4านหลวง อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 50-90 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินแกรนิต กลุ>มวิทยาหิน GR3 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจาก หินแกรนิต ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างดินเปeน ดินเหนียว สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม MH (inorganic silts)...................................................................................................................153 รูปที่ 7.7 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณหน4าตัดดินเพื่อทำที่อยู>อาศัย ตำบลบ4านหลวง อำเภอจอมทอง จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 70-120 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินแกรนิต กลุ>มวิทยาหิน GR1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจาก หินแกรนิตที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างดิน เปeนทราย สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CL (clay of low to medium plasticity)...............................................................................155 รูปที่ 7.8 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อสร4างที่อยู>อาศัย ตำบลปßงโค4ง อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 80-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินปูน กลุ>มวิทยาหิน CB1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินปูนที่มี ระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างดินเปeนดินเหนียว สีน้ำตาล เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม MH (inorganic silts) ......156 รูปที่ 7.9 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่ป®า ตำบลเมืองนะ อำเภอเชียงดาว จังหวัด เชียงใหม> ที่ความลึก 80-120 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeนหินดินดาน กลุ>มวิทยาหิน F-MET1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจาก F-MET1 ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างดินเปeนดินเหนียว สีน้ำตาล เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CH (clay of high plastic) .................................................................................................................................157

XVII สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 7.10 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อตัดถนน ตำบลศรีดงเย็น อำเภอไชยปราการ จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 70-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินกรวดมน กลุ>มวิทยาหิน CG3 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินกรวด มนที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินชนิด ดินเหนียว สีน้ำตาลแดง เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CL (clay of low to medium plasticity) ..............................................................................159 รูปที่ 7.11 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อตัดถนน ตำบลหนองบัว อำเภอไชยปราการ จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 50-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินทราย และหินดินดาน กลุ>มวิทยาหิน FS1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิด จากหินทราย และหินดินดานที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะ ตัวอย>างเปeนดินชนิดดินเหนียว สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>าง ดินในกลุ>ม MH (inorganic silts).........................................................................................160 รูปที่ 7.12 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อทำที่อยู>อาศัย ตำบลหนองบัว อำเภอ ไชยปราการ จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 50-150ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของ หินฐานเปeนหินทราย หินทรายแปfง กลุ>มวิทยาหิน FS1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและ หินผุที่เกิดจากหินทราย หินทรายแปfงที่มีระดับการผุพัง ของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินชนิดดินเหนียว สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม MH (inorganic ).......................................................................161 รูปที่ 7.13 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อทำที่อยู>อาศัย ตำบลหนองบัว อำเภอ ไชยปราการ จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 300-350 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของ หินฐานเปeนหินฟßลไลตJกลุ>มวิทยาหิน F-MET1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่ เกิดจากฟßลไลตJที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินชนิดดินเหนียว สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม ML (inorganic silts and very fine sand) .......................................................................162 รูปที่ 7.14 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่ป®า ตำบลเชิงดอย อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 50-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินทรายแปfง กลุ>มวิทยาหิน FS1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจาก หินทรายแปfงที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินชนิดดินเหนียว สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม MH (inorganic silts) ...........................................................................................................164

XVIII สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 7.15 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อทำถนน ตำบลป®าเมี่ยง อำเภอดอยสะเก็ด จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 50-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินแกรนิต กลุ>มวิทยาหิน GR1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจาก หินแกรนิตที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินเหนียวปนทราย สีน้ำตาลเหลือง เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างหยาบ พบเปeนตัวอย>าง ดินในกลุ>ม SM (silty sands)................................................................................................165 รูปที่ 7.16 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อทำที่อยู>อาศัย ตำบลแม>คะ อำเภอฝาง จังหวัด เชียงใหม> ที่ความลึก 110-130 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeนหินทราย แทรกสลับหินกรวดมน กลุ>มวิทยาหิน FS1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิด จากทรายที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินเหนียวปนทราย สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>าง ดินในกลุ>ม CL (clay of low to medium plasticity) ......................................................167 รูปที่ 7.17 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่ป®า ตำบลแม>คะ อำเภอฝาง จังหวัด เชียงใหม> ที่ความลึก 20-50 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeนหินแกรนิต ผุมาก กลุ>มวิทยาหิน GR1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินแกรนิตที่มี ระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินทราย สีน้ำตาล ส4ม เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม SM (silty sands)........168 รูปที่ 7.18 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณบ>อพักน้ำ ตำบลแม>งอน อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 50-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeนหินฟßลไลตJ กลุ>มวิทยาหิน CT1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินฟßลไลตJ ที่มีระดับการผุพังของ มวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินทรายแปfง สีน้ำตาลส4ม เนื้อดิน มีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม SM (silty sands)..........................169 รูปที่ 7.19 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อทำถนน ตำบลแม>แวน อำเภอพร4าว จังหวัด เชียงใหม> ที่ความลึก 100-160 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeนหินแกรนิต กลุ>มวิทยาหิน GR1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินแกรนิตที่มีระดับ การผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินทรายปนทรายแปfง สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม MH (inorganic silts)...................................................................................................................171

XIX สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 7.20 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อทำถนน ตำบลแม>แวน อำเภอพร4าว จังหวัด เชียงใหม> ที่ความลึก 50-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeนหินทราย กลุ>มวิทยาหิน VOL1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินทรายแทรกสลับ หินดินดานที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินเหนียว สีน้ำตาลเหลือง เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>าง ดินใน กลุ>ม CL (clay of low to medium plasticity)................................................................172 รูปที่ 7.21 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่ป®า ตำบลกองแขก อำเภอแม>แจ>ม จังหวัด เชียงใหม> ที่ความลึก 150-180 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeนหินไนสJ กลุ>มวิทยาหิน F-MET4 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินไนสJ ที่มีระดับ การผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินเหนียวปนทราย สีน้ำตาลเหลือง เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม SM (silty sands).........................................................................................................................175 รูปที่ 7.22 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่ป®า ตำบลกองแขก อำเภอแม>แจ>ม จังหวัด เชียงใหม> ที่ความลึก 30-60 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeนหินไนสJ กลุ>มวิทยาหิน F-MET3 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินไนสJ ที่มีระดับ การผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินเหนียวปนทราย สีน้ำตาลแกมส4ม เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม SC (clayey sands)....................................................................................................................176 รูปที่ 7.23 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่อยู>อาศัย ตำบลช>างเคิ่ง อำเภอแม>แจ>ม จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 15-70 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeนหินปูน กลุ>มวิทยาหิน CB1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินปูนที่มีระดับก ารผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินเหนียว สีน้ำตาลแดง เนื้อ ดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CL (clay of low to medium plasticity) ...........................................................................................................177 รูปที่ 7.24 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่เกษตรกรรม ตำบลช>างเคิ่ง อำเภอแม>แจ>ม จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 30-60 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินแกรนิตกลุ>มวิทยาหิน GR1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินแกรนิต ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินทรายปนดิน เหนียว สีน้ำตาล เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างหยาบ พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม SC (clayey sands)....................................................................................................................178

XX สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 7.25 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่อยู>อาศัย ตำบลแม>นาจร อำเภอแม>แจ>ม จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 50-70 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินดินดาน กลุ>มวิทยาหิน FS2 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจาก หินดินดานที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินเหนียว สีน้ำตาล เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CL (clay of low to medium plasticity)...............................................................................179 รูปที่ 7.26 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่เกษตรกรรม ตำบลแม>ศึก อำเภอแม>แจ>ม จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 70-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินฟßลไลตJ กลุ>มวิทยาหิน F-MET1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจาก หินฟßลไลตJ ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินเหนียว สีน้ำตาลแดง เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CH (clay of high plastic) ..................................................................................................180 รูปที่ 7.27 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่เกษตรกรรม ตำบลแม>วิน อำเภอแม>วาง จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 50-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินไนสJ กลุ>มวิทยาหิน F-MET3 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินไนสJ ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินทรายปน ดินเหนียว สีน้ำตาล เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม SM (silty sands).........................................................................................................................182 รูปที่ 7.28 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่ป®า ตำบลแม>วิน อำเภอแม>วาง จังหวัด เชียงใหม> ที่ความลึก 60-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeนหินแกรนิต กลุ>มวิทยาหิน GR3 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินแกรนิต ที่มีระดับ การผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินทรายปนทรายแปfง สีน้ำตาลแกมส4ม เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CH (clay of high plastic).........................................................................................................183 รูปที่ 7.29 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่เกษตรกรรม ตำบลบ4านกาด อำเภอ แม>วาง จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 30-50 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐาน เปeนหินดินดานกลุ>มวิทยาหิน FS2 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจาก หินดินดานที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินทรายแปfง สีน้ำตาล เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม SC (clayey sands) .............................................................................................................184

XXI สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 7.30 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินในพื้นที่ป®า ตำบลเมืองแหง อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 70-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินปูนกลุ>มวิทยาหิน CB1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินปูนที่มี ระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินเหนียว สีน้ำตาล ส4ม เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม MH (inorganic silts)......................................................................................................................................186 รูปที่ 7.31 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อทำถนน ตำบลเมืองแหง อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 110-130ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินแกรนิตกลุ>มวิทยาหิน GR1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินแกรนิต ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินเหนียว ปนทราย สีน้ำตาลชมพู เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม MH (inorganic silts) ...........................................................................................................187 รูปที่ 7.32 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อทำถนน ตำบลเมืองแหง อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 140-190 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินทรายแปfง หินเคลยJ กลุ>มวิทยาหิน FS2 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิด จากหินทรายแปfง หินเคลยJ ที่มีระดับการผุพัง ของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะ ตัวอย>างเปeนดินเหนียวปนทราย สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม SC (clayey sands) ..................................................................188 รูปที่ 7.33 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าดินเพื่อทำถนน ตำบลเปÄยงแหง อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 100-150 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินทรายแปfง กลุ>มวิทยาหิน SS2 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจาก หินทรายแปfง ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินทรายแปfง สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดิน ในกลุ>ม CH (clay of high plastic).....................................................................................189 รูปที่ 7.34 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าตัดดินในพื้นที่โล>ง ตำบลอมกòอย อำเภออมกòอย จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 100-150 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินแกรนิต กลุ>มวิทยาหิน GR3 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินแกรนิต ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินทรายแปfง สีน้ำตาลแดง เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดิน ในกลุ>ม MH (inorganic silts)...................................................................................................................192

XXII สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 7.35 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าตัดดินในพื้นที่ป®า ตำบลยางเปÄยง อำเภออมกòอย จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 70-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินแกรนิตกลุ>มวิทยาหิน GR3 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจาก หินแกรนิตที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินเหนียว สีส4มน้ำตาล เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CL (clay of low to medium plasticity).........................................................................193 รูปที่ 7.36 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณดเปßดหน4าตัดดินในพื้นที่อยู>อาศัย ตำบลยางเปÄยง อำเภออมกòอย จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 70-120 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินไนสJ กลุ>มวิทยาหิน F-MET3 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินไนสJ ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินเหนียว สีน้ำตาลแดง เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CL (clay of low to medium plasticity)...............................................................................194 รูปที่ 7.37 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าตัดดินในพื้นที่อยู>อาศัย ตำบลม>อนจอง อำเภอ อมกòอย จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 20-50 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐาน เปeนหินทราย หินดินดาน กลุ>มวิทยาหิน SS2 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิด จากหินทราย หินดินดาน ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะ ตัวอย>างเปeนดินทรายแปfง สีน้ำตาล เนื้อดินมีลักษณะค>อนข4างละเอียด พบเปeนตัวอย>าง ดินในกลุ>ม CH (clay of high plastic)................................................................................195 รูปที่ 7.38 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าตัดดินในพื้นที่อยู>อาศัย ตำบลม>อนจอง อำเภออม กòอย จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 30-50 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินทรายแปfง กลุ>มวิทยาหิน SS2 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจาก หินทรายแปfง ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินเหนียว สีน้ำตาลแดง เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CL (clay of low to medium plasticity)...............................................................................196 รูปที่ 7.39 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าตัดดินในพื้นที่เกษตรกรรม ตำบลบ>อหลวง อำเภอ ฮอด จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 50-100 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินไนสJ กลุ>มวิทยาหิน F-MET4 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินไนสJ ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินทราย ปนดินเหนียว สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม SC (clayey sands)....................................................................................................................198

XXIII สารบัญรูป (ต<อ) รูปที่ 7.40 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าตัดดินในพื้นที่เกษตรกรรม ตำบลบ>อหลวง อำเภอ ฮอด จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 30-70 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน หินไนสJ กลุ>มวิทยาหิน F-MET4 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินไนสJ ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินทรายแปfง สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม ML (inorganic silts and very fine sand)..........................................................................................................199 รูปที่ 7.41 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าตัดดินในพื้นที่อยู>อาศัย ตำบลบ>อหลวง อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 40-70 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeนหิน ทรายกลุ>มวิทยาหิน FS1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินทรายที่มี ระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินเหนียว สีน้ำตาล ส4ม เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CH (clay of high plastic).....200 รูปที่ 7.42 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าตัดดินในพื้นที่ป®า ตำบลออนเหนือ อำเภอแม>ออน จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 100-150 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน ดินเหนียว กลุ>มวิทยาหิน SS2 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากหินทราย ที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินเหนียว สีน้ำตาลเหลือง เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม CL (clay of low to medium plasticity)..............................................................................................202 รูปที่ 7.43 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าตัดดินในพื้นที่อยู>อาศัย ตำบลออนเหนือ อำเภอ แม>ออน จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 30-50 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐาน เปeนหินแอนดิไซตJกลุ>มวิทยาหิน VOL1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจาก หินแอนดิไซตJที่มีระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeน ดินเหนียว สีน้ำตาลเข4ม เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม SC (clayey sands)....................................................................................................................203 รูปที่ 7.44 (ก) เก็บตัวอย>างบริเวณจุดเปßดหน4าตัดดินในการทำถนน ตำบลห4วยแก4ว อำเภอแม>ออน จังหวัดเชียงใหม> ที่ความลึก 200-250 ซม. จากผิวดิน (ข) ลักษณะของหินฐานเปeน แกรนิตกลุ>มวิทยาหิน GR1 (ค) หน4าตัดดินของชั้นดินและหินผุที่เกิดจากแกรนิตที่มี ระดับการผุพังของมวลหินสูง (zone IV) (ง) ลักษณะตัวอย>างเปeนดินเหนียวปนทราย สีน้ำตาลส4ม เนื้อดินมีลักษณะละเอียด พบเปeนตัวอย>างดินในกลุ>ม SM (silty sands)......204 รูปที่ 7.45 แสดงระบบจำแนกดินโดยระบบ Unified Soil Classification............................................207 รูปที่ 7.46 แสดงระบบจําแนกดินโดยระบบ Unified Soil Classification............................................208 รูปที่ 7.47 แผนที่กลุ>มดินเบื้องต4น จังหวัดเชียงใหม> ................................................................................215

XXIV สารบัญตาราง ตารางที่ 2.1 แสดงการจำแนกชนิดของแผ>นดินถล>ม (ดัดแปลงจาก Varnes, 1978) ...............................11 ตารางที่ 2.2 แสดงการจำแนกระดับความเร็วในการเคลื่อนที่ของมวลดิน (Cruden and Varnes, 1996) ......................................................................................................................................12 ตารางที่ 3.1 คำอธิบายแผนที่ธรณีวิทยาจังหวัดเชียงใหม>..........................................................................25 ตารางที่ 3.2 คำอธิบายกลุ>มวิทยาหินพื้นที่จังหวัดเชียงใหม>.......................................................................42 ตารางที่ 4.1 ตารางการจำแนกหินอัคนี (Dearman, 1991) .....................................................................59 ตารางที่ 4.2 ตารางการจำแนกหินตะกอน (Dearman, 1991).................................................................60 ตารางที่ 4.3 ตารางการจำแนกหินแปร (Dearman, 1991)......................................................................61 ตารางที่ 4.4 สรุปชนิดและแหล>งที่มาของข4อมูล........................................................................................64 ตารางที่ 4.5 หลักการจำแนกลักษณะของแผ>นดินถล>มจากการแปลความหมายภาพถ>ายทางอากาศ และ ภาพดาวเทียม (ดัดแปลงจากจาก Miller, 2007 และ Soeters and Westen, 1996) ......................................................................................................................................65 ตารางที่ 4.6 ปjจจัยที่นำมาใช4ในแบบจำลองแผ>นดินถล>ม...........................................................................70 ตารางที่ 4.7 แสดงช>วงค>า AUC ที่ใช4อ4างอิงความถูกต4องของโมเดล (Hasanat and others, 2010)......76 ตารางที่ 5.1 ความสัมพันธJระหว>างรอยแผ>นดินถล>มกับปjจจัยที่ควบคุมการเกิดแผ>นดินถล>ม...................80 ตารางที่ 5.2 การให4น้ำหนักด4วยวิธี Reliability weighting เรียงจากมากไปหาน4อย...............................91 ตารางที่ 5.3 การให4น้ำหนักด4วยวิธี Accountability weighting เรียงจากมากไปหาน4อย......................91 ตารางที่ 5.4 การให4น้ำหนักด4วยวิธีเฉลี่ย Average weighting เรียงจากมากไปหาน4อย..........................92 ตารางที่ 5.5 วิธีการจัดกลุ>มของระดับของพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม 5 ระดับ...................................94 ตารางที่ 5.6 ระดับของพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม 5 ระดับ จำแนกตามวิธี Standard Division......96 ตารางที่ 5.7 พื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม จำแนกตามตำบล..................................................................98 ตารางที่ 6.1 ข4อมูลร>องรอยแผ>นดินถล>มในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม>............................................................107 ตารางที่ 7.1 เกณฑJการผุพังของมวลหิน (ดัดแปลงจาก Ruxton and Berry (1957) Dearman (1976) Fookes (1997) และ Hearn (2016)).....................................................................144 ตารางที่ 7.2 แสดงข4อมูลการเก็บตัวอย>างดินในพื้นที่สำรวจ....................................................................147 ตารางที่ 7.3 แสดงรายละเอียดตำแหน>ง ระดับความลึก จำนวน และประเภทงานทดสอบของ ตัวอย>างแบบไม>คงสภาพ.......................................................................................................209 ตารางที่ 7.4 แสดงผลการทดสอบดินขั้นพื้นฐาน (ค>าพิกัดอัตตะเบิรJก ความถ>วงจำเพาะของเม็ดดิน)....216 ตารางที่ 7.5 แสดงผลการทดสอบดินขั้นพื้นฐาน (การหาขนาดเม็ดดิน วิธีร>อนผ>านตะแกรงและวิธี ไฮโดรมิเตอรJ).........................................................................................................................220

XXV บทคัดย?อ การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงคJเพื่อกำหนดขอบเขตระดับพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม ของพื้นที่จังหวัดเชียงใหม> ด4วยการวิเคราะหJพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มในอนาคตด4วยแบบจำลองทาง สถิติแบบสองตัวแปร (Bivariate probability) และการให4ค>าน้ำหนัก (Weighting) พิจารณาร>วมกับ ร>องรอยแผ>นดินถล>มในอดีต ซึ่งได4จากการแปลข4อมูลภาพถ>ายดาวเทียม Google Image ในช>วงปÄ พ.ศ. 2544 – 2566 และการสำรวจภาคสนามเพิ่มเติม จำนวน 8,246 ร>องรอยแผ>นดินถล>ม ควบคู>กับการ วิเคราะหJร>วมกับปjจจัยที่เกี่ยวข4องกับการเกิดแผ>นดินถล>ม (Controlling factors) ทั้ง 7 ปjจจัย ได4แก> (1) ระดับความสูง (2) ความลาดชัน (3) ระยะห>างจากโครงสร4างทางธรณีวิทยา (4) วิทยาหิน (5) การใช4 ประโยชนJที่ดิน (6) ทิศทางการไหลของน้ำ และ (7) หน4ารับน้ำฝน จากการศึกษาพบว>าจังหวัดเชียงใหม> มีความสัมพันธJกับการกระจายตัวของร>องรอย แผ>นดินถล>ม เรียงลำดับความสำคัญจากมากไปหาน4อย 1) วิทยาหิน 2) หน4ารับน้ำฝน 3) ความลาดชัน, การใช4ประโยชนJที่ดิน, ระยะห>างจากโครงสร4าง 6) ทิศทางการไหลของน้ำ และ 7) ระดับความสูง ตามลำดับ โดยพบว>าปjจจัยที่เกี่ยวข4องกับการเกิดแผ>นดินถล>มที่มีนัยสำคัญกับการกระจายตัวของ แผ>นดินถล>ม คือ กลุ>มวิทยาหิน SS2 หินทรายเนื้ออารJโคส มักพบแทรกชั้นหรือแทรกสลับชั้นกับหินตะกอน เนื้อละเอียด ความลาดชันตั้งแต> 70-80 องศา ณ ที่ความสูงตั้งแต> 2,000–2,200 เมตรจากระดับทะเล ปานกลาง การใช4ประโยชนJของพื้นที่ซึ่งพื้นที่ป®ามีต4นไม4ใหญ> (Trees) พบการกะจายตัวของร>องรอย แผ>นดินถล>มมากที่สุด นอกจากนี้ยังขึ้นกับทิศทางมรสุมจากทิศใต4 ทิศตะวันออกเฉียงใต4 ทิศตะวันตก เฉียงใต4 และทิศตะวันออก ผลจากการวิเคราะหJจากแบบจำลองแผ>นดินถล>มสามารถแบ>งได4เปeน 5 ระดับ ของพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม ได4แก> 1) ระดับต่ำมาก (Very low) ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 1,772.12 ตารางกิโลเมตร คิดเปeนร4อยละ 8.01 ของพื้นที่ทั้งหมด 2) ระดับต่ำ (Low) ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 4,721.78 ตารางกิโลเมตร คิดเปeนร4อยละ 21.34 ของพื้นที่ทั้งหมด 3) ระดับปานกลาง (Moderate) ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ ประมาณ 8,471.88 ตารางกิโลเมตร คิดเปeนร4อยละ 38.29 ของพื้นที่ทั้งหมด 4) ระดับสูง (High) ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 5,608.76 ตารางกิโลเมตร คิดเปeนร4อยละ 25.35 ของพื้นที่ ทั้งหมด และ 5) ระดับสูงมาก (Very high) ครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 1,550.18 ตารางกิโลเมตร คิดเปeน ร4อยละ 7.01 ของพื้นที่ทั้งหมด ทั้งนี้ข4อมูลที่ได4จากการศึกษาพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มสามารถนำไปใช4 อธิบายสภาพแวดล4อมของแต>ละพื้นที่ถึงสาเหตุของการเกิดแผ>นดินถล>มได4อย>างถูกต4อง และยังสามารถ นำไปใช4เปeนเครื่องมือในการวางแผนบริหารจัดการธรณีพิบัติภัยในระดับท4องถิ่น (Local zoning) เพื่อสนับสนุนการลดผลกระทบต>อชีวิตและทรัพยJสินของประชาชนได4ทันต>อเหตุการณJ คำสำคัญ: แผDนดินถลDม (Landslide), แบบจำลองทางสถิติแบบสองตัวแปร (Bivariate probability), การให4คDาน้ำหนัก (Weighting), ระดับท4องถิ่น (Local zoning), ปdจจัยที่เกี่ยวข4องกับการเกิด แผDนดินถลDม (Controlling factors)

XXVI

XXVII กิตติกรรมประกาศ คณะผู4จัดทำขอขอบคุณ นายสมศักดิ์ วัฒนปฤดา ผู4อำนวยการกองธรณีวิทยาสิ่งแวดล4อม ที่ให4การสนับสนุนด4านความรู4วิชาการ พร4อมคำแนะนำ ตลอดจนการแก4ปjญหาที่เกิดขึ้นทั้งภาคสนามและ สำนักงาน นอกจากนี้ขอขอบคุณ ผู4อำนวยการสำนักงานทรัพยากรธรณีเขต 1 ผู4อำนวยการสำนักงาน ทรัพยากรธรณีเขต 2 และผู4อำนวยการสำนักงานทรัพยากรธรณีเขต 3 ที่ให4การสนับสนุนในด4านต>าง ๆ ทำให4งานสำเร็จลุล>วงไปด4วยดี ขอขอบคุณเจ4าหน4าที่หน>วยงานภาครัฐ หน>วยงานภาคเอกชน และประชาชนในพื้นที่ที่ให4ความ ร>วมมือทั้งในเรื่องการให4ข4อมูลแผ>นดินถล>ม และแบ>งปjนประสบการณJที่ประสบ รวมถึงการช>วยเหลือในการ เข4าพื้นที่สำรวจ และสิ่งที่ประทับใจคือการมีน้ำใจของคนในท4องถิ่น สุดท4ายนี้ ขอขอบคุณคณะผู4จัดทำทุกคนที่ทำงานกันอย>างหนักตลอด 1 ปÄ ขอขอบคุณสถานที่ จังหวัดเชียงใหม> ที่ให4คณะผู4จัดมีโอกาสได4เรียนรู4หลาย ๆ อย>างทั้งทางวิชาการ และชีวิตการทำงาน นอกจากนี้ขอขอบคุณทีมงานที่มีความสามัคคี คอยช>วยเหลือซึ่งกันและกัน เสนอแนวคิด คำแนะนำต>าง ๆ ทำให4ได4รายงานวิชาการเล>มนี้ออกมามีประสิทธิภาพและความถูกต4องมากที่สุด และคณะผู4จัดทำคาดหวัง อย>างยิ่งว>ารายงานวิชาการเล>มนี้จะสามารถนำไปพัฒนาความรู4 ความเข4าใจเกี่ยวกับภัยพิบัติแผ>นดินถล>ม และใช4ประกอบการวางแผนเตรียมพร4อมรับมือกับภัยพิบัติแผ>นดินถล>มที่จะเกิดขึ้นในอนาคต คณะผู4จัดทำ กันยายน 2566

บทนำ 1.1 ความเป>นมา แผ>นดินถล>มเปeนได4ทั้งภัยธรรมชาติและภัยที่เกิดจากมนุษยJที่สร4างความเสียหายทั้งต>อชีวิต และทรัพยJสินของประชาชนในพื้นที่ต>าง ๆ ของทั่วโลก รวมทั้งประเทศไทย จะเห็นได4ว>าในระยะเวลาหลาย ปÄที่ผ>านมามีเหตุการณJแผ>นดินถล>มเกิดขึ้นในหลายพื้นที่อย>างต>อเนื่องและมีแนวโน4มที่จะเกิดบ>อยขึ้น เนื่องจากสภาพอากาศโลกที่มีความแปรปรวนมากขึ้น รวมทั้งการรบกวนของมนุษยJ เช>น การขยายตัว ของชุมชนเข4าไปตั้งถิ่นฐานในพื้นที่เสี่ยงภัยแผ>นดินถล>ม และมีการเปลี่ยนแปลงการใช4ประโยชนJที่ดินให4เปeนไป ตามความต4องการ จากปjจจัยเหล>านี้ล4วนมีส>วนกระตุ4นให4ปjญหาแผ>นดินถล>มมีความรุนแรง และมีความถี่ ของการเกิดแผ>นดินถล>มบ>อยครั้ง ดังนั้นจึงมีแนวคิดเกี่ยวกับการศึกษาและวิเคราะหJพื้นที่เสี่ยงต>อการเกิด แผ>นดินถล>มเพื่อเปeนแนวทางลด และบรรเทาความเสียหายจากพิบัติภัยแผ>นดินถล>ม ด4วยเทคโนโลยี สารสนเทศและเทคนิคการสำรวจระยะไกล (geographic informationsystem and remote sensing techniques) ซึ่งเปeนเทคโนโลยีที่ถูกนำมาใช4ในการศึกษาพิบัติภัยแผ>นดินถล>มอย>างแพร>หลายทั้งใน การศึกษาในพื้นที่ขนาดใหญ> (regional zoning) และรายพื้นที่ (local zoning) จัดเปeนเครื่องมือในการ บริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพและรวดเร็ว รวมถึงการจัดทำฐานข4อมูลในรูปแบบสารสนเทศที่ง>าย ต>อการปรับเปลี่ยนข4อมูลเมื่อมีการสำรวจเพิ่มเติม กรมทรัพยากรธรณีในฐานะหน>วยงานราชการที่มีหน4าที่รับผิดชอบในการบริหารจัดการ ทรัพยากรธรณีและธรณีพิบัติภัยของประเทศ ดำเนินการสำรวจ ศึกษา วิจัย ปjจจัยต>างๆ ที่ส>งผลให4เกิด ธรณีพิบัติภัยและติดตามพฤติกรรมของธรณีพิบัติภัยต>าง ๆ เพื่อประเมินสถานภาพ กำหนดขอบเขตพื้นที่ เสี่ยงภัย จัดทำแนวทางหรือมาตรการปfองกันบรรเทาผลกระทบจากธรณีพิบัติภัยต>างๆ พัฒนาขีดความสามารถ ในการคาดการณJและพยากรณJความเสี่ยงต>อการเกิดธรณีพิบัติภัย เพื่อเพิ่มขีดสมรรถนะในภารกิจหลักนั้น จึงจัดทำแผนที่พื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มระดับรายละเอียด โดยนำเทคโนโลยีสารสนเทศ และเทคนิค การสำรวจระยะไกล ควบคู>กับการสำรวจภาคสนามมาใช4เพื่อทำความเข4าใจกับลักษณะสภาพแวดล4อมของ พื้นที่เสี่ยงภัยแผ>นดินถล>ม และใช4ในการจัดทำฐานข4อมูลในรูปแบบสารสนเทศที่ง>ายต>อการปรับเปลี่ยน ข4อมูล มีความรวดเร็ว และมีประสิทธิภาพ

- 2 - 1.2 วัตถุประสงคEและเปFาหมาย 1.2.1 วัตถุประสงคE เพื่อกำหนดขอบเขตระดับพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มของพื้นที่ด4วยแบบจำลองทางสถิติ 1.2.2 เปFาหมาย มีแบบจำลองทางคณิตศาสตรJเพื่อการวิเคราะหJพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มระดับ รายละเอียด (landslide susceptibility model) ที่สามารถปรับเปลี่ยนข4อมูลให4เปeนปjจจุบันได4ง>าย และ แผนที่พื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม (landslide susceptibility map) 1.3 ขอบเขตการศึกษา การศึกษาพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มในระดับจังหวัด เปeนข4อมูลเชิงพื้นที่มีลักษณะเปeนกริด (raster data) มีโครงสร4างเปeนช>องเหลี่ยม เรียกว>า จุดภาพ หรือ Grid cell เรียงต>อเนื่องกันในแนวราบ และแนวดิ่ง ในแต>ละจุดภาพสามารถเก็บค>าได4 1 ค>ามีความละเอียดของข4อมูลอยู>ที่ 10 เมตร ซึ่งสามารถ แบ>งงานออกเปeน 3 ส>วนดังนี้ 1.3.1 งานวิเคราะหEข$อมูลพื้นฐาน 1) รวบรวมและเตรียมฐานข4อมูลสารสนเทศภูมิศาสตรJ และภาพดาวเทียม 2) แปลความหมายร>องรอยแผ>นดินถล>มเบื้องต4น ข4อมูลทางธรณีวิทยา โครงสร4างทาง ธรณีวิทยา ธรณีสัณฐานวิทยา จากข4อมูลสัมผัสไกล ได4แก> ภาพถ>ายทางอากาศ และภาพดาวเทียม 1.3.2 งานสำรวจภาคสนาม 1) ดำเนินการสำรวจตรวจสอบข4อมูลร>องรอยแผ>นดินถล>มที่ได4จากการแปลข4อมูลดาวเทียม พร4อมสำรวจร>องรอยแผ>นดินถล>มปjจจุบันในภาคสนาม 2) สำรวจลักษณะธรณีวิทยาและแบ>งกลุ>มวิทยาหินในพื้นที่เสี่ยงต>อการเกิดแผ>นดินถล>ม

- 3 - 1.3.3 งานศึกษาและวิเคราะหE ศึกษาวิเคราะหJแบบจำลองทางสถิติแบบสองตัวแปร(Bivariate probability)และการให4ค>าน้ำหนัก (weighting) เพื่อหาค>าความสัมพันธJระหว>างรอยแผ>นดินถล>มในอดีตในรูปแบบอัตราส>วนความน>าจะเปeน หรือความหนาแน>นของการกระจายตัวของแผ>นดินถล>มในแต>ละกลุ>มย>อยในปjจจัยที่เกี่ยวข4องกับแผ>นดินถล>ม 1.4 ประโยชนEที่คาดวQาจะได#รับ 1) แบบจำลองในการศึกษาพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มในพื้นที่ต4นแบบที่สามารถนำไปใช4 เปeนแนวทางในการจัดทำข4อมูลพื้นที่โอกาสเกิดแผ>นดินถล>มในพื้นที่อื่นในแต>ละภูมิภาคของประเทศ 2) ข4อมูลฐานและปjจจัยที่ใช4ในการพิจารณาการเกิดแผ>นดินถล>มอยู>ในรูปแบบสารสนเทศ ภูมิศาสตรJ(Geographic Information System, GIS) ที่มีความสัมพันธJกับตำแหน>งในเชิงพื้นที่ (Spatial data)ซึ่งรูปแบบและความสัมพันธJของข4อมูลเชิงพื้นที่ทั้งหลาย จะสามารถนำมาวิเคราะหJด4วย GIS และทำ ให4สื่อความหมายในเรื่องการเปลี่ยนแปลงที่สัมพันธJกับเวลาได4 3) มีข4อมูลฐานพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มสำหรับใช4ในการเปeนข4อมูลตั้งต4นในการกำหนด ขอบเขตพื้นที่เสี่ยงภัยแผ>นดินถล>ม (landslide risk zoning) 4) แนวทางในการศึกษาลักษณะทางกายภาพของชั้นดินในพื้นที่ลาดชัน และวิธีการเลือกเก็บ ตัวอย>างดินในชั้นที่อยู>ในแนวศักยภาพเลื่อนไถลเพื่อให4เข4าใจถึงกลไกและกระบวนการทำงานของการเกิด แผ>นดินถล>ม 5)ข4อมูลทางวิศวกรรมขั้นพื้นฐานของชั้นดินและหินผุของหินฐานในพื้นที่เสี่ยงภัย ซึ่งเปeนข4อมูล สนับสนุนในการวิเคราะหJชนิดของการเกิดแผ>นดินถล>ม (landslide type) ซึ่งมีประโยชนJอย>างมากในการ วิเคราะหJระดับความรุนแรงของพื้นที่ที่ได4รับผลกระทบจากแผ>นดินถล>ม 6) ข4อมูลชั้นดินที่อยู>ในแนวศักยภาพเลื่อนไถล และลักษณะแผ>นดินถล>มในพื้นที่เสี่ยงภัย 7) ฐานข4อมูลสำคัญสำหรับการศึกษา วิจัย แผ>นดินถล>ม ทั้งในเรื่องของการปรับปรุงการ วิเคราะหJแบบจำลองแผ>นดินถล>มเพื่อให4ครอบคลุมข4อมูลที่จะนำไปสู>การพยากรณJและคาดการณJต>อไป

- 4 -

วรรณกรรมปริทัศนQ 2.1 นิยามศัพทE คำศัพทJที่ใช4ในรายงานฉบับนี้ บางส>วนอ4างอิงจากพจนานุกรมศัพทJธรณีวิทยา ฉบับ ราชบัณฑิตยสถาน (2544) คู>มือการทำแผนที่แผ>นดินถล>ม (Fell, 2550) และหนังสือคำศัพทJจากคู>มือ การประเมินความเสี่ยงจากภัยพิบัติ ซึ่งจัดทำโดย สำนักงานโครงการพัฒนาแห>งสหประชาชาติ (United Nations Development Programme: UNDP, 2559) ทั้งนี้ คำศัพทJจะจัดเรียงตามลำดับความสำคัญ และความสัมพันธJของความหมาย ดังนี้ ภัยธรรมชาติ (natural hazard) คือ ภัยที่เกิดจากธรรมชาติเช>น แผ>นดินไหว แผ>นดินถล>มและ โคลนถล>ม คลื่นใต4น้ำหรือสึนามิ การระเบิดของภูเขาไฟ วาตภัย อุทกภัย อื่น ๆ ภัยพิบัติ (hazard) คือ ภัยเหตุการณJที่เกิดจากธรรมชาติหรือการกระทำของมนุษยJที่อาจนำมา ซึ่งความสูญเสียต>อชีวิตทรัพยJสิน ตลอดจนทำให4เกิดผลกระทบทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล4อม ความเสี่ยงภัย (risk) คือ ความเสี่ยงที่มีโอกาสหรือความเปeนไปได4ในการได4รับผลกระทบ ทางลบจากการเกิดภัย โดยผลกระทบสามารถเกิดขึ้นกับชีวิต สุขภาพ การประกอบอาชีพ ทรัพยJสิน และ บริการต>าง ๆ ทั้งในระดับบุคคล ชุมชน สังคม หรือประเทศ แผ>นดินถล>ม (landslide) คือ การเคลื่อนที่ของมวลหิน เศษหิน ดิน ตามลาดชัน แผ>นดินถล>มมีพลัง (active landslide) คือ แผ>นดินถล>มที่ปjจจุบันยังมีการเคลื่อนตัว สามารถเปeนได4ทั้งการเคลื่อนตัวครั้งแรก (first-time) และการเกิดซ้ำ (reactivation) แผ>นดินถล>มอุบัติซ้ำ (reactivated landslide) คือ การเคลื่อนตัวของมวลดินอีกครั้ง หลังจากมีการหยุดเคลื่อนตัว แผนที่ร>องรอยแผ>นดินถล>ม (landslide inventory map) คือ แผนที่แผ>นดินถล>มที่แสดง ตำแหน>ง จำแนก ปริมาณ กิจกรรม รวมถึงวันที่เกิดเหตุการณJแผ>นดินถล>มแต>ละพื้นที่ อีกทั้งเปeนพื้นฐาน ที่สำคัญมากในการประเมินพื้นที่มีโอกาสต>อการเกิดแผ>นดินถล>ม (landslide susceptibility) โอกาสเกิด แผ>นดินถล>ม (landslide hazard) และความเสี่ยงภัย (landslide risk) แผนที่พื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม (landslide susceptibility map/ landslide hazard map) คือ แผนที่แสดงโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มเปeนการประเมินเชิงปริมาณหรือเชิงคุณภาพของการจำแนก ปริมาณ (หรือพื้นที่) และการกระจายเชิงพื้นที่ของแผ>นดินถล>มที่มีอยู>หรืออาจเกิดขึ้นในพื้นที่มีโอกาสเกิด

- 6 - แผ>นดินถล>ม ยังอาจรวมคำอธิบายของความเร็วและความรุนแรงของแผ>นดินถล>มที่มีอยู>หรือที่อาจเกิดขึ้น ความน>าจะเปeนที่อาจจะเกิดแผ>นดินถล>ม ซึ่งบอกชนิดของแผ>นดินถล>ม และตำแหน>งที่จะเกิด ระดับหรือขอบเขตความรุนแรง (zoning) คือ พื้นที่ที่มีการจัดระดับความไวต>อการเกิด แผ>นดินถล>ม ทั้งของพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม พื้นที่เสี่ยงภัยแผ>นดินถล>ม และพื้นที่ที่ได4รับผลกระทบจาก แผ>นดินถล>ม แผนที่เสี่ยงภัยแผ>นดินถล>ม (landslide risk map) คือ แผนที่แสดงผลการประเมินความเสี่ยง แผ>นดินถล>ม เปeนผลผลิตที่ได4จากการประเมินพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม ซึ่งบ>งบอกระดับผลกระทบที่ เกิดขึ้นต>อองคJประกอบที่มีความเสี่ยงจากเหตุการณJภัยในพื้นที่หนึ่ง ๆ โดยมากแสดงผลเปeนระดับสีดิน (soil) ก) ความหมายทางธรณีวิทยา คือมวลวัสดุที่เกิดจากการผุพังของผิวโลกจากหินหรือ ชั้นตะกอนและยังไม>จับตัวกันวางตัวบนหินดาน ข) ความหมายทางปฐพีศาสตรJ คือเทหวัตถุธรรมชาติที่ปกคลุมพื้นโลกอยู>เปeนชั้นบาง ๆ เกิดจากการสลายตัวของหินและแร>ผสมคลุกเคล4ากับอินทรียวัตถุซึ่งประกอบด4วยอินทรียวัตถุ อนินทรียวัตถุ น้ำ และอากาศ ค) ความหมายทางวิศวกรรม คือวัตถุทางธรรมชาติที่เกิดจากการแปรสภาพหรือสลายตัว ของหินและแร>ธาตุ ซึ่งทับถมกันในสภาพที่ไม>แน>นอาจจะมีอินทรียวัตถุเปeนส>วนประกอบด4วยหรือไม>ก็ได4 แต> “ดิน” หมายถึง กรวด (gravel) ทราย (sand) ทรายแปfง (silt) และดินเหนียว (clay) ดินกำเนิดโดยการสลายของหิน ณ ที่ตั้ง (residual soil) คือดินที่เกิดจากการผุพังของ หินต4นกำเนิดเนื่องจากขบวนการ ปฏิกิริยาต>อดินฟfาอากาศ และตะกอนทับถมอยู>กับที่ ดินกำเนิดโดยการพัดพาไปตกตะกอน (transported soil) คือดินที่เกิดจากการถูกพัดพา จากแหล>งกำเนิดโดยตัวกลางและไปทับถมในอีกที่หนึ่ง ตัวกลางที่พัดพาอาจเปeนน้ำ ลม และธารน้ำแข็ง ตะกอนน้ำพา (alluvium) คือ กรวด หิน ดิน ทราย และสิ่งอื่น ๆ ที่เกิดจากการพัดพาของน้ำ ไปสะสมตัว ณ บริเวณใดบริเวณหนึ่ง เช>น alluvial ตะกอนรูปพัดบริเวณที่ราบเชิงเขา เศษหินเชิงเขา (colluvium) คือก4อนหินขนาดต>าง ๆ ที่แตกหักกระจัดกระจายมากองทับถม ระเกะระกะอยู>เชิงเขาซึ่งเปeนการแตกสลายตัวของเขาหินระยะแรก โดยเริ่มผุพังจากที่สูงร>วงลงมาไปหา ที่ต่ำเพราะแรงดึงดูดของโลก ตัวอย>างแบบถูกรบกวน (disturbed sample) คือ ตัวอย>างดินที่ได4จากการตอก ขุด หรือตัก ที่ทำให4ตัวอย>างดินเปลี่ยนสภาพเนื่องจากถูกรบกวนจากแรงกระทำภายนอก ระบบจำแนกดินเอกภาพ (Unified Soil Classification System, USCS) คือ ระบบการ เรียกชื่อดินจากการจำแนกจากผลการทดสอบขนาดของเม็ดดินและการกระจายตัวของดิน (grain size distribution) ขีดเหลว (liquid limit) และดัชนีพลาสติก (plastic index)

- 7 - ระนาบการเลื่อนไถล (slip plane) คือ แนวระนาบที่หินผุหรือดินเคลื่อนตัวผ>าน โดยปกติ แนวระนาบจะประกอบไปด4วยชั้นที่แข็งรองรับด4านล>างชั้นดินที่อ>อนกว>า วิทยาหิน (lithology) คือวิชาที่ว>าด4วยลักษณะทางกายภาพของหิน โดยการศึกษาจาก หินโผล>หรือหินตัวอย>าง 2.2 แผQนดินถลQม 2.2.1 ความหมายของแผ<นดินถล<ม แผ>นดินถล>ม (landslide) เกิดจากการเคลื่อนที่ของมวลดิน มวลหินลงมาตามลาดเขาด4วย อิทธิพลของแรงโน4มถ>วงของโลก (Cruden and Varnes, 1996) สามารถเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติโดยมี ปjจจัยภายนอกเปeนตัวกระตุ4นหรือตัวเร>ง (triggering factors) เช>น ปริมาณน้ำฝนที่ตกหนักอย>างต>อเนื่อง ทำให4เกิดการเปลี่ยนแปลงของชั้นน้ำใต4ดิน ส>งผลให4ชั้นดินและหินเสียสมดุลจนถึงขาดเสถียรภาพ กล>าวคือ กลไกและกระบวนการควบคุมการเคลื่อนที่ของมวลดินที่เปeนผลจากน้ำฝนเปeนตัวเร>ง และการเปลี่ยนแปลง ของระดับน้ำใต4ดินเปeนสาเหตุ นอกจากนี้ปรากฏการณJแผ>นดินถล>มสามารถเกิดขึ้นได4จากการกระทำของ มนุษยJเช>น การตัดถนน ตีนเขาถูกทำให4ขาดเสถียรภาพ การตัดไม4ทำลายป®า ขาดพืชพรรณปกคลุม และยึดเกาะดินทำให4ง>ายต>อการเกิดการพังทลายและแผ>นดินถล>ม 2.2.2 การจำแนกประเภทของแผ<นดินถล<ม การจำแนกประเภทของแผ>นดินถล>ม และการพังทลายของลาดเขา (รูปที่ 2.1) ซึ่งใช4ใน รายงานฉบับนี้ยึดหลักเกณฑJการจำแนกของ British Geological Survey (BGS) เปeนแนวทาง โดย หลักเกณฑJดังกล>าว มีพื้นฐานมาจากการจำแนกประเภทแผ>นดินถล>มของ Varnes (1978) ซึ่งอาศัย หลักการพื้นฐาน 2 ประการในการจำแนก ได4แก>1) ชนิดของการเคลื่อนที่ (type of movement: falls, topples, slides, spreads, flows) และ 2) ชนิดของมวลเคลื่อนที่ (type of material: rock, debris, earth) (ตารางที่ 2.1) และการจำแนกระดับความเร็วในการเคลื่อนที่ของมวลดิน (Cruden and Varnes, 1996) (ตารางที่ 2.2) แผ>นดินถล>มแต>ละประเภท สามารถอธิบายได4ดังนี้ 1) การร>วงหล>น (falls) เปeนการเคลื่อนที่ที่เกิดขึ้นอย>างรวดเร็วมาก (extremely rapid) เปeนการหลุด ร>วง กระดอน และกลิ้งอย>างเปeนอิสระภายใต4แรงโน4มถ>วงของโลกจากหน4าผาหรือพื้นที่ลาดชัน ที่มีมุมเอียงเทสูง มักเกิดตามระนาบพื้นผิวที่มีการเคลื่อนที่ด4วยแรงเฉือนน4อยหรือไม>มีเลย เช>น รอยแตก หรือรอยแยกในชั้นหิน สามารถจำแนกได4เปeน 3 แบบตามชนิดของวัสดุ ได4แก> ก) หินร>วง (rock fall) หินที่หลุดร>วง ข) เศษหินและดิน (debris fall)ตะกอนดินเม็ดหยาบและหินที่หลุดล>วงบริเวณเชิงเขา

- 8 - ค) ดินร>วง (earth fall) ตะกอนดินเม็ดละเอียดที่หลุดตกลงมา 2) การล4มคว่ำ (topples) เปeนการเคลื่อนที่ในลักษณะล4มคว่ำมาข4างหน4า (forward rotation) ภายใต4แรงโน4มถ>วงของโลก โดยมีจุดหมุนหรือแกนของการหมุนอยู>ที่ฐานของระนาบรอยชั้น ความไม>ต>อเนื่อง (basal discontinuities) 3) การเลื่อนไถล (slides) คือการเคลื่อนที่ของมวลบนระนาบการเฉือน (shear or rupture surfaces) สามารถแบ>งออกเปeน 2 ประเภท ตามลักษณะของระนาบการเคลื่อนที่ ได4แก> การเลื่อนไถล บนระนาบโค4ง (rotational slide or slump) และการเลื่อนไถลบนระนาบเรียบ (translational slide) การเลื่อนไถลบนระนาบโค4ง มีจุดเด>นคือ ระนาบของการเคลื่อนที่จะมีลักษณะโค4งคล4ายช4อน (spoon-like shape) หรือรูปประทุนหงาย (concave-upward failure surfaces) ส>วนการเลื่อนไถลบนระนาบเรียบ (planar rupture surface) มวลวัสดุมักจะเคลื่อนที่บนระนาบที่ค>อนข4างขนานกับความลาดชัน หรือ ตามระนาบรอยแตก และทิศทางการวางตัวของชั้นหิน 4) การแผ>ออกด4านข4าง (lateral spread) เปeนลักษณะการแตกและยืดออกด4านข4างของชั้นหิน (coherent rocks) หรือชั้นดินที่มีความเชื่อมแน>น (cohesive soils) เนื่องจากแรงดึง (tension) หรือ แรงเฉือน (shear) ส>วนใหญ>มักเกิดสัมพันธJกับแผ>นดินไหว และปรากฎการณJดินไหล (liquefaction) บนพื้นราบหรือพื้นที่ที่มีความลาดชันน4อย หรือเกิดจากการที่มีหินหรือดินที่แข็งและไม>อุ4มน้ำวางตัวทับอยู> บนชั้นดินที่อุ4มน้ำ เมื่อชั้นดินที่อุ4มน้ำถูกทับด4วยน้ำหนักที่มากก็จะไหลออกด4านข4าง ทำให4ชั้นดิน และชั้นหิน ที่อยู>ด4านบนแตกออกและยุบตัว 5) การไหล (flows) เปeนการเคลื่อนที่ในลักษณะคล4ายของไหล (flow-like movement) ของวัสดุแห4งหรือวัสดุที่อิ่มตัวไปด4วยน้ำลงมาตามความลาดชันและแรงโน4มถ>วงของโลก สามารถ แบ>งออกเปeนชนิดต>าง ๆ ดังนี้ ก) หินไหล (rock flow: deep creep) หรือ หินถล>ม (rock avalanche) เปeนการไหล อย>างรวดเร็วที่สุด (extremely rapid) ของเศษหิน (fragmented rocks) จากกองหินที่เลื่อนไถล (rock slide) หรือถล>ม (rock fall) มาก>อนหน4า ข) เศษวัสดุธรณีไหล (debris flow) เปeนการเคลื่อนที่อย>างรวดเร็วมาก (very rapid) ของเศษหินและตะกอนดินที่อิ่มตัวไปด4วยน้ำบนเส4นทางการไหลที่มีอยู>เดิม (established paths) เช>น ร>องธาร (gullies) และร>องน้ำลำดับที่หนึ่งหรือสอง (first-or second-order drainage channels) ปกติ การไหลของเศษหินและตะกอนดินมักจะมาจากแผ>นดินถล>มประเภทอื่น ๆ ที่เกิดขึ้นบนทางลาดชัน โดยมีน้ำเปeนตัวกลางพัดพาเอาเศษหินและตะกอนดินไหลรวมถึงซากต4นไม4ก>อนที่จะไหลลงมากองทับถม บริเวณที่ราบเชิงเขาในลักษณะของเนินตะกอนรูปพัดหน4าหุบเขา

- 9 - ค) การถล>มของเศษวัสดุธรณี (debris avalanche) เปeนการไหลอย>างรวดเร็วมากถึง มากที่สุด (very rapid to extremely rapid) ของเศษหินและตะกอนดินที่มีความชื้นหรืออิ่มตัวไปด4วยน้ำ (partially or fully saturated debris) สามารถพบได4ทั่วไปบนพื้นที่ที่มีความลาดชันสูง ง) ดินไหล (earth flow) เปeนการเคลื่อนที่ของชั้นดินหรือชั้นหินที่มีตะกอนขนาดละเอียด หรืออนุภาคของดินเหนียวเปeนองคJประกอบหลัก (fine-grained materials or clay-bearing rocks) มักเกิดบนพื้นที่ที่มีความลาดชันไม>สูงนัก (moderate slopes) โดยอัตราความเร็วในการไหลจะแปรผัน ตรงกับปริมาณความชื้นในดิน จ) โคลนไหล (mud flow) หรือ ดินไหลแบบเร็วมาก (rapid earth flow) เปeนการไหล อย>างรวดเร็วมากถึงมากที่สุด (very rapid to extremely rapid) ของตะกอนดินที่ประกอบไปด4วย อนุภาคของทราย, ทรายแปfง และดินเหนียว ไม>น4อยกว>าร4อยละ 50 และมีค>าความชื้นในสถานภาพ พลาสติกของดิน (plastic index) น4อยกว>าร4อยละ 5 ฉ) การคืบตัว (creep) เปeนการคืบหรือไหลคลานอย>างช4า ๆ ด4วยอัตราความเร็วคงที่ ไปตามการเอียงเทของชั้นดินหรือหิน สามารถแบ>งออกเปeน 3 ประเภท คือ การคืบตามฤดูกาล (seasonal creep) การคืบอย>างต>อเนื่อง (continuous creep) และการคืบแบบเร>ง (progressive creep) 6) แผ>นดินถล>มแบบซับซ4อน (complex landslide) เปeนการเคลื่อนที่ของมวลดินมากกว>า หนึ่งชนิด ในธรรมชาติมวลดินที่เกิดการเคลื่อนที่ก>อนมักไปกระตุ4นให4เกิดการเคลื่อนที่ในรูปแบบอื่นตามมา เช>นการเลื่อนไถลบนระนาบโค4งของชั้นดินบนไหลเขาสามารถไถลลงมาสู>ตีนเขาและมวลดินสามารถไหล ต>อไปได4ขึ้นอยู>กับปริมาณความชื้นในดิน

- 10 - รูปที่ 2.1 ประเภทของแผ3นดินถล3มจำแนกโดยอาศัยชนิดของการเคลื่อนที่ ชนิดของมวลเคลื่อนที่ ธรรมชาติ ของการเคลื่อนที่ อัตราการเคลื่อนที่ และความชื้น (คัดลอกและดัดแปลงจาก Varnes, 1978)

- 11 - ตารางที่ 2.1 แสดงการจำแนกชนิดของแผ3นดินถล3ม (ดัดแปลงจาก Varnes, 1978) ชนิดการเคลื่อนที่ (type of Movement) ชนิดของมวลเคลื่อนที่ (type of Material) ชั้นหิน (bedrock) ดินในเชิงวิศวกรรม (Engineering soils) predominately coarse > 20 % gravel and coarse grain predominately fine < 20 % gravel and coarse grain การร$วงหล$น (falls) การร$วงหล$นของหิน (rock fall) การร$วงหล$นของเศษหิน และดิน (debris fall) การร$วงหล$นของดิน (earth fall) การลDมคว่ำ (topples) การลDมคว่ำของหิน (rock topple) การลDมคว่ำของเศษหินและดิน (debris topple) การลDมคว่ำของดิน (earth topple) การเลื่อน ไถล (slides) ระนาบโคDง (rotational) การเลื่อนไถลของหิน (rock slide) การเลื่อนไถลของเศษหิน และดิน (debris slide) การเลื่อนไถลของดิน ระนาบเรียบ (earth slide) (translational) การแผ$กระจายออกดDานขDาง (lateral spreads) การแผ$กระจายออก ดDานขDางของหิน (rock spread) การแผ$กระจายออกดDานขDาง ของเศษหินและดิน (debris spread) การแผ$กระจายออกดDานขDาง ของดิน (earth spread) การไหล (flows) การไหลของหิน (rock flow: Deep creep) การไหลของเศษหินและดิน (debris flow) การไหลของดิน (earth flow) การถล$มของเศษวัสดุธรณี debris avalanche โคลนไหล (mud flow หรือ rapid earth flow การคืบตัวของดิน (soil creep) การเคลื่อนที่แบบซับซDอน (complex) มีชนิดการเคลื่อนที่ตั้งแต$ 2 ชนิดขึ้นไป (combination of two or more principle types of movement)

- 12 - ตารางที่ 2.2แสดงการจำแนกระดับความเร็วในการเคลื่อนที่ของมวลดิน (Cruden and Varnes, 1996) ระดับ ความเร็ว คำอธิบาย ความเร็ว ความเร็วทั่วไป นัยสำคัญของการทำลายที่เปkนไปได4 7 รวดเร็ว ที่สุด 5 x 103 5 เมตร/วินาที ความรุนแรงระดับสูงสุด; สิ่งกEอสรGางถูกทำลาย โดยการปะทะกันของวัตถุที่เคลื่อนที่ มีการ สูญเสียหลายชีวิต การอพยพเปTนไปไดGยาก 6 รวดเร็วมาก 5 x 101 3 เมตร/นาที สูญเสียสิ่งมีชีวิตบGาง; ความเร็วรวดเร็วมาก จนยากจะทำใหGอพยพไดGทุกคน 5 รวดเร็ว 5 x 10-1 1.8 เมตร/ชั่วโมง การอพยพยังเปTนไปไดG; สิ่งปลูกสรGาง ทรัพยZสิน และเครื่องมือถูกทำลายเสียหาย 4 ปานกลาง 5 x 10-3 13 เมตร/เดือน สิ่งปลูกสรGางชั่วคราวและสิ่งปลูกสรGางที่ไว ตEอความรูGสึกบางสEวนยังสามารถบำรุงซEอมแซม ชั่วคราวไดG 3 ชGา 5 x 10-5 1.6 เมตร/ป^ การเยียวยาการกEอสรGางยังสามารถดำเนินตEอไดG ระหวEางการเคลื่อนไหวนี้; สิ่งปลูกสรGางที่ไมEไว ตEอความรูGสึกยังสามารถบำรุงซEอมแซมโดยมี การทำเปTนประจำถGาการเคลื่อนไหวโดยรวม ไมEมากเกินไปในระหวEางระยะเรEงความเร็ว 2 ชGามาก 5 x 10-7 16 มิลลิเมตร/ป^ สิ่งกEอสรGางถาวรบางแหEงยังไมEไดGรับความ เสียหาย 1 ชGาที่สุด < 5 x 10-7 < 16 มิลลิเมตร/ป^ ยังไมEสามารถตรวจจับไดGหากปราศจาก เครื่องมือวัด; การกEอสรGางยังเปTนไปไดGแตEควร ระมัดระวัง 2.3 ปUจจัยที่เป>นสาเหตุของการเกิดแผQนดินถลQม 2.3.1 สภาพภูมิประเทศ (topography) ลักษณะภูมิประเทศที่มีอิทธิต>อความรุนแรงและโอกาสต>อการเกิดแผ>นดินถล>ม คือ ความลาด ชัน (slope) ความยาวของความลาดชัน (slope Length) ทิศทางของความลาดชัน (aspect of slope) ระดับความสูงของพื้นที่ (elevation) และภูมิสัณฐาน (landform) ว>าเปeนลักษณะสันเขา อาทิยอดเขาแหลม ยอดเขามน หน4าผา และเชิงเขา เปeนต4น สิ่งเหล>านี้จะมีบทบาทต>อการเคลื่อนที่หรือการเลื่อนไหลของมวลดิน

- 13 - ตามลาดเขา จากหลาย ๆ งานวิจัยพบว>าปjจจัยความลาดชันและความสูงของพื้นที่มีผลต>อระดับความรุนแรง ของการเกิดแผ>นดินถล>ม กล>าวคือ เมื่อพื้นที่มีความลาดชันน4อยกว>า 5 องศา และความสูงน4อยกว>า 100 เมตร จะให4ความรุนแรงต>อการเกิดแผ>นดินถล>มต่ำ (Anbalagan, 1992; Kingsbury and others, 1991) ในขณะที่ระดับความรุนแรงต>อการเกิดแผ>นดินถล>มจะสูงขึ้นเมื่อพื้นที่มีความลาดชันมากกว>า 45 องศา และความสูงมากกว>า 300 เมตร อย>างไรก็ตามยังพบว>าพื้นที่ที่มีความลาดชันระหว>าง 21-40 องศา มีโอกาส เกิดแผ>นดินถล>มมากที่สุด (Lessing and others, 1983; Mehrotra and others, 1991) สำหรับในกรณีศึกษาที่ บ4านกะทูนเหนืออําเภอพิปูน จังหวัดนครศรีธรรมราช พบว>ารอยแผ>นดินถล>มที่ได4จากการแปลภาพถ>ายทาง อากาศ จำนวน 1,826 รอยแผ>นดินถล>ม ส>วนมากร4อยละ 70 พบอยู>ในบริเวณที่มีความลาดชันระหว>าง 30 องศา ถึง 60 องศา (วรวุฒิ ตันติวนิช, 2535) ความสูงของพื้นที่เปeนปjจจัยหนึ่งที่มีความสัมพันธJกับการเกิดแผ>นดินถล>ม เนื่องมาจากพื้นที่ที่มี ความสูงมากย>อมมีการกัดเซาะพังทลายรุนแรง ตามหลักการของการปรับตัวของพื้นโลก พื้นที่ที่อยู>ในที่สูง ก็จะมีการกร>อน (erosion) มากตามไปด4วย เช>น การศึกษาของ ได4จำแนกระดับความสูงต่ำของ ภูมิประเทศตามระดับความรุนแรงที่เกิดแผ>นดินถล>มเปeน 3 ระดับ คือ ระดับความรุนแรงที่เกิดแผ>นดินถล>ม ต่ำ พบที่ระดับความสูงน4อยกว>า 100 เมตร ระดับความรุนแรงที่เกิดแผ>นดินถล>มปานกลาง พบที่ระดับ ความสูง 100 - 300 เมตร และระดับความรุนแรงที่เกิดแผ>นดินถล>มสูง พบที่ระดับความสูงมากกว>า 300 เมตร (Anbalagan, 1992) อย>างไรก็ตามพื้นที่ที่สูงชันมาก เช>น หน4าผาหินส>วนใหญ>ประกอบด4วยชั้นหิน มากกว>าชั้นดิน จึงมีความคงทนมากกว>าบริเวณที่เปeนไหล>เขาหรือลาดเขา ดังตัวอย>างจากการศึกษาของ ศูนยJวิจัยป®าไม4 (2537) ได4รายงานผลการศึกษาการเกิดแผ>นดินถล>มในพื้นที่ภาคใต4ว>า ตำแหน>งที่พบ แผ>นดินถล>มในระดับความสูงต่ำกว>า 200 เมตร พบเพียง 14 แห>ง ที่ระดับความสูง 200-500 เมตร พบ 1,050 แห>ง ระดับความสูง 500-800 เมตร พบ 744 แห>ง และระดับความสูงมากกว>า 800 พบน4อยลงโดยพบเพียง 187 แห>ง อันเนื่องจากบริเวณที่ศึกษาที่ระดับความสูงขึ้นเปeนชั้นหินมากกว>าชั้นดิน 2.3.2 สภาพธรณีวิทยาและปฐพีวิทยา (Geology and Pedology) สภาพธรณีวิทยาที่แตกต>างกันให4ชั้นดินต>างชนิดกัน และความหนาต>างกัน เช>น หินแกรนิต แสดงลักษณะไม>มีความเปeนเนื้อเดียวกัน (heterogeneous) มีอัตราการผุพังสูง แร>ที่เปeนองคJประกอบ เมื่อผุพังแล4วจะให4ชั้นดินเปeนตะกอนทราย หรือตะกอนทรายปนดินเหนียว (วรวุฒิ ตันติวนิช, 2535) ส>วนหินภูเขาไฟ มีอัตราการผุพังสูง และให4ชั้นดินทรายปนดินเหนียว หรือดินเหนียว ส>วนหินตะกอน เช>น หินดินดาน หินโคลน เมื่อผุพังจะให4ชั้นดินเหนียวเปeนส>วนใหญ> ส>วนพื้นที่ที่มีลักษณะธรณีวิทยาเปeนหินแปร เช>น หินชนวน (slate) หินควอรJตไซตJ (quartzite) มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มได4ง>ายกว>าหินตะกอน เช>น หินปูน หินโดโลไมตJ (limestone/dolomite) และหินทราย (Mehrotra and others, 1991) นอกจากนี้ การพิจารณาจากอัตราการผุพังอาจจะสามารถบ>งบอกถึงโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มได4 เช>น ปjจจัยการผุพัง สลายตัวของหินแบ>งเปeน 3 กลุ>ม คือ กลุ>มที่ 1 หินมีการผุพังสลายตัวเร็วแต>โอกาสเกิดแผ>นดินถล>มต่ำ

- 14 - ได4แก> หินควอรJตไซตJ หินปูน หินแกรนิต หินแกบโบร และหินไนสJ กลุ>มที่ 2 หินมีการผุพังสลายตัว ปานกลาง มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มปานกลาง ได4แก> หินดินดาน หินทรายแปfง และกลุ>มที่ 3 หินมีการผุพัง สลายตัวช4า แต>มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มสูง ได4แก> หินชนวน หินฟßลไลตJ และหินชิสตJ นอกจากนี้ยังพบว>า โครงสร4างทางธรณีวิทยา มีผลต>ออัตราการผุพังของหิน โดยเฉพาะหินที่อยู>ในเขตรอยเลื่อน มีรอยแตก รอยแยกมาก ส>งผลให4อัตราการผุพังสูงตามมาด4วย เนื่องจากมีช>องว>างให4น้ำและอากาศผ>านเข4าไปทำ ปฏิกิริยาทางเคมีได4ง>ายขึ้น (Anbalagan, 1992) การเกิดแผ>นดินถล>มระดับตื้น (shallow landslide) มีความหลากหลายทางชนิดทั้งนี้ขึ้นอยู> กับชนิดของดินที่เปeนผลมาจากการผุพังของชั้นหินต4นกำเนิด พิสุทธิ์และคณะ (2533) ได4ศึกษาดินที่เกิด จากการผุพังสลายตัวของหินแกรนิต บริเวณที่เกิดแผ>นดินถล>ม อำเภอพิปูน จังหวัดนครศรีธรรมราช พบว>าดิน ส>วนใหญ>เปeนดินทราย สามารถแบ>งเปeน 2 ชั้น คือ ดินชั้นบนเปeนดินร>วนเหนียวปนทราย (sandy clay loam) ซึ่งประกอบด4วยอนุภาคขนาดทรายร4อยละ 50-65 ดินชั้นล>างเปeนดินเหนียวปนทราย (sandy clay) ซึ่งประกอบด4วยอนุภาคขนาดทรายร4อยละ 30-45 จากข4อมูลนี้จะเห็นว>าดินทรายมีแรงยึดเหนี่ยวของเม็ดดิน มีน4อยทำให4เกิดการพังทลายได4ง>ายโดยปกติแล4วถ4าดินแห4งสนิทจะไม>มีแรงยึดเหนี่ยวเกิดขึ้นเลย ดินจะมี แรงยึดเหนี่ยวเพิ่มขึ้นเมื่อดินได4รับความชื้นเพิ่มขึ้น และจะค>อย ๆ ลดลงเมื่อดินได4รับความชื้นมากขึ้นเรื่อย ๆ จนเกินขีดจํากัดพลาสติก (plastic limit: PL) ดินแทบจะไม>มีแรงยึดเหนี่ยวหรือไม>มีเลย เมื่อดินได4รับ ความชื้นมากขึ้นจนถึงขีดจํากัดความเหลว (liquid Limit: LL) ดินจะอยู>ในสภาพเหลวและไหลได4 ค>าที่ได4 จากผลต>างระหว>างค>าขีดจํากัดความเหลวกับค>าขีดจํากัดพลาสติก เรียกว>า ดัชนีพลาสติก (plastic Index: PI) ใช4เปeนตัวเปรียบเทียบปริมาณความชื้นที่สามารถเพิ่มให4ดินได4โดยดินไม>เปลี่ยนสภาพเปeนของเหลว ซึ่งดินแต>ละชนิดมีค>า ดัชนีพลาสติกไม>เท>ากัน ดินที่มีค>าดัชนีพลาสติกต่ำ (PI = 5) เช>น ดินทรายแปfง เมื่อได4รับความชื้นเพียงเล็กน4อย จะเปลี่ยนสภาพเปeนของเหลวได4ง>ายกว>าดินที่มีค>าดัชนีพลาสติกสูง (PI = 20) เช>น ดินเหนียวต4องได4รับความชื้นเข4าไปมากกว>าจึงจะเปลี่ยนสภาพเปeนของเหลว 2.3.3 สภาพพืชพรรณและการใช$ที่ดิน (vegetation and land use) พืชพรรณและสิ่งปกคลุมดินมีอิทธิพลต>อการเปลี่ยนแปลงพื้นที่ เช>น พื้นที่เกษตรกรรม พื้นที่ ป®าที่มีความหนาแน>นมาก พื้นที่ที่มีพืชพรรณหนาแน>นปานกลาง พื้นที่ที่มีพืชพรรณปกคลุมน4อย และพื้นที่ ที่ไม>มีสิ่งปกคลุม (Anbalagan, 1992) เนื่องจากพืชช>วยทำให4ดินร>วนซุย เมื่อฝนตกลงมาน้ำฝนแทรกซึมและ ไหลผ>านลงสู>ดินชั้นล>างได4ดี นอกจากนี้รากพืชยังช>วยยึดอนุภาคดินไม>ให4แตกหลุด และเลื่อนไหลได4ง>าย คณะทรัพยากรธรรมชาติมหาวิทยาลัยสงขลานครินทรJ (2540) ได4รายงานการศึกษาสภาพแผ>นดินถล>ม บริเวณไหล>เขาของเทือกเขาหลวงในจังหวัดนครศรีธรรมราช พบว>าบริเวณที่เกิดแผ>นดินถล>มส>วนใหญ>เปeน บริเวณลาดไหล>เขาที่มีการถางป®าเพื่อปลูกยางพารา ซึ่งมีระบบรากฝอย ขาดรากแก4วยึดเกาะชั้นดิน เปeนปjจจัย ที่ส>งเสริมให4เกิดการขาดเสถียรภาพง>ายขึ้นเมื่อมีการกระตุ4นด4วยปริมาณน้ำฝน (วรวุฒิ ตันติวนิช, 2535) แม4ว>าบางแห>งมีความลาดชันไม>มากนัก แต>รอยแผลที่เกิดแผ>นดินถล>ม จะเปßดกว4าง ส>วนบริเวณที่เปeนป®าซึ่งมี

- 15 - สภาพค>อนข4างสมบูรณJมีการเกิดแผ>นดินถล>มบ4าง แต>รอยแผลของการถล>มจะเกิดในบริเวณที่มีความลาดชัน สูง นอกจากนี้อัตราการแทรกซึมของน้ำยังเปeนปjจจัยเสริมในการเกิดแผ>นดินถล>ม เช>น บริเวณป®าผลัดใบ (deciduous forest) อัตราการแทรกซึมของน้ำมีค>ามากกว>า 1,270 มิลลิเมตรต>อชั่วโมง สวนป®าสน (Pine forest) มีค>าระหว>าง 36-1,270 มิลลิเมตรต>อชั่วโมง (Hornbeck and Reinhart, 1964) ยังพบว>า ในดินชั้นฮิวมัสหรือโอ อัตราการแทรกซึมของน้ำมีค>าสูงถึง 5,994 มิลลิเมตรต>อชั่วโมง ดินชั้นเอ มีค>าระหว>าง 1,600-3,353 มิลลิเมตรต>อชั่วโมง และดินชั้นบี (B horizon) มีค>าระหว>าง 230-432 มิลลิเมตรต>อชั่วโมง (Trimble and others, 1951) กรณีศึกษาในประเทศไทยบริเวณพื้นที่ป®าต4นน้ำภาคเหนือซึ่งเปeนป®าดิบเขาก็พบเช>นเดียวกัน ว>าแทบไม>มีน้ำไหลบ>าบนผิวหน4าดินเลย (นิวัติเรืองพานิช, 2513) เปรียบเทียบกับพื้นที่ร4างปรากฏว>า ปริมาณน้ำไหลบ>า บนผิวหน4าดินมีมากกว>าพื้นที่ป®าดิบเขาถึง 2 เท>า (นิพนธJ และคณะ, 2516) โดยภายใต4 สภาพป®าที่ปกคลุมด4วยเนื้อดินปนทรายหรือเนื้อดินเหนียวที่ปกคลุมไปด4วยฮิวมัส และเศษซากพืช จะมีอัตราการแทรกซึมน้ำไม>แตกต>างกันมากนัก โดยให4เหตุผลว>าช>องว>างของดินในระดับความลึกประมาณ 60 เซนติเมตร จากผิวดินแทบจะไม>แตกต>างกัน Hoover (1950) หมายความว>าบริเวณพื้นที่ลุ>มน้ำที่มี ป®าไม4ปกคลุมจะไม>มีน้ำไหลบ>าบนผิวหน4าดิน น้ำในลำธารที่เห็นเปeนน้ำที่ไหลผ>านดินล>าง (subsurface flow) เท>านั้นที่ลงสู>ลำธาร (นิวัติเรืองพานิช, 2513; Hoover and Hursh, 1943; Hewlett and Hibbert, 1967; Tsukamoto, 1966) อีกทั้งประเภทของป®ายังพบความแตกต>างของปริมาณน้ำที่พืชดูดซับไว4ในดิน เช>น ป®าดิบแล4ง ป®าดิบเขา ป®าดิบชื้น ป®าเบญจพรรณผสมไม4สัก และป®าเต็งรัง มีค>าประมาณร4อยละ 30, 9, 19, 39, และร4อยละ 62 ของปริมาณฝน ตามลำดับ จะเห็นว>าพื้นที่ป®าดิบเขามีน้ำที่ถูกพืชดูดซับไว4น4อยที่สุด เนื่องจากมีลักษณะของใบเปeนมันและมีขนาดเล็กเปeนส>วนใหญ> นอกจากนี้สภาพของบรรยากาศยังเต็มไป ด4วยเมฆหมอกและมีค>าความชื้นสัมพัทธJสูง ในขณะที่ป®าชนิดอื่น ๆ มีน้ำที่ถูกพืชดูดซับไว4ประมาณ 40% ถึง 60% (Tangtham, 1999) 2.3.4 ปริมาณน้ำฝน จากปjจจัยสำคัญดังที่กล>าวมาแล4ว ปริมาณน้ำฝนยังเปeนปjจจัยภายนอกที่มากระตุ4นให4ระบบ และกลไกลการพังทลายของดิน หรือการเคลื่อนที่ของมวลดินเกิดขึ้นเร็วขึ้น กล>าวคือ เมื่อมีฝนตก น้ำฝนจะซึมลงไปในดินด4วยอิทธิพลของแรงโน4มถ>วง ระยะแรกการแทรกซึม (infiltration) ของน้ำฝนลงไป ในดินค>อนข4างเร็ว เนื่องจากความชื้นในดินยังมีน4อย เมื่อมีฝนตกนานขึ้นในดินจะมีความชื้นมากขึ้น อัตราการแทรกซึมจะช4าลง ทั้งนี้ขึ้นอยู>กับประเภทของเนื้อดิน ถ4าเปeนดินเนื้อหยาบอัตราการแทรกซึมของ น้ำลงไปในดินก็เปeนไปอย>างรวดเร็ว จำพวกดินทราย แต>ถ4าเปeนดินเนื้อละเอียด จำพวกดินเหนียว การแทรกซึมค>อนข4างช4า ปริมาณน้ำที่แทรกซึมลงไปในดินจะไปกักเก็บไว4ในช>องว>างในดิน (soil pore) ถ4าปริมาณน้ำมีมากกว>าที่ดินจะเก็บกักไว4ได4ก็จะไหลผ>านลงสู>ชั้นน้ำใต4ดินหรือชั้นน้ำบาดาล (groundwater) ปริมาณน้ำฝนที่ตกลงมายังพื้นดินแทรกซึมลงไปในดินขึ้นอยู>กับอัตราการแทรกซึม

- 16 - (infiltration rate) ถ4าปริมาณน้ำฝนที่ตกลงมาในอัตราน4อยกว>าอัตราการแทรกซึม น้ำฝนจะแทรกซึม ลงในดินทั้งหมด แต>ถ4าปริมาณน้ำฝนที่ตกลงมาในอัตราที่มากกว>าอัตราการแทรกซึม น้ำฝนที่เหลือจากการ แทรกซึมลงในดินก็จะเกิดการไหลบ>าผิวดิน (surface runoff) ลงสู>ที่ต่ำ กรณีที่มีพืชพรรณหรือป®าไม4ขึ้น ปกคลุมพื้นดิน ปริมาณน้ำฝนที่ตกลงมาบางส>วนจะถูกยึดไวโดยใบกิ่งก4าน และลำต4น จะมีมากหรือน4อย ขึ้นอยู>กับชนิดของพืชพรรณหรือประเภทของป®าไม4 เมื่อน้ำฝนที่ตกแทรกซึมลงในดิน ดินก็จะได4รับความชื้น เพิ่มขึ้นทำให4ดินมีน้ำหนักเพิ่มขึ้น มีผลทำให4แรงยึดเหนี่ยวระหว>างมวลดินด4วยกันหรือระหว>างมวลดิน กับหินลดลงขณะเดียวกันแรงต4านต>อการยึดเหนี่ยวหรือแรงผลักดันมีเพิ่มมากขึ้น ประกอบกับสภาพพื้นที่ ตามลาดไหล>เขามีความลาดชัน และมีแรงโน4มถ>วงของโลก จึงเปeนสาเหตุให4ดินและหินแตกหลุดออกจาก กันและเกิดการถล>มลงมา ดังตัวอย>างของ ปริญญา นุตาลัย และวันชัย โสภณสกุลรัตนJ (2532) พบว>าเมื่อมี ปริมาณฝนตกตั้งแต> 260 มิลลิเมตรขึ้นไปภายในเวลา 24 ชั่วโมง จะเกิดแผ>นดินถล>มตามลาดไหล>เขาหลายแห>ง อย>างไรก็ตามนอกจากปริมาณน้ำฝนที่ยังต4องศึกษาเพิ่มเติมแล4ว ยังมีปjจจัยจากความสัมพันธJของ ความถี่และปริมาณน้ำฝน พบว>าจำนวนของการเกิดแผ>นดินถล>มมีความสัมพันธJกับความถี่และปริมาณน้ำฝน กล>าวคือ ในระดับรุนแรงมากต4องมีปริมาณฝนตกสะสม มาแล4ว 2 วัน มากกว>า 140 มิลลิเมตร และ ความหนาแน>น (rainfall intensity) ของฝนมากกว>า 35 มิลลิเมตรต>อชั่วโมง ในระดับรุนแรง ต4องมีปริมาณฝนตกสะสมมาแล4ว 2 วัน ปริมาณน้ำฝนระหว>าง 80-140 มิลลิเมตร ความหนาแน>น ของฝนมากกว>า 15 มิลลิเมตรต>อชั่วโมง และระดับรุนแรงน4อยต4องมีปริมาณฝนตกสะสมมาแล4ว 2 วัน ปริมาณน้ำฝนมากกว>า 40 มิลลิเมตร ความหนาแน>นของฝนมากกว>า10 มิลลิเมตร ต>อชั่วโมง และ การคาดคะเนปริมาณและความหนาแน>นของฝนสามารถแบ>งเปeน 3 ระดับ กล>าวคือระดับรุนแรงน4อย ต4องมีฝนตกติดต>อกันมากกว>า 3 วัน มีปริมาณฝนระหว>าง 270-300 มิลลิเมตร และความหนาแน>นของ ฝนระหว>าง 90-100 มิลลิเมตรต>อวัน ระดับปานกลาง ต4องมีฝนตกติดต>อกันมากกว>า 2 วัน มีปริมาณฝน ระหว>าง 280-300 มิลลิเมตร และความหนาแน>นของฝนระหว>าง 140-150 มิลลิเมตรต>อวัน ระดับรุนแรง ต4องมีฝนตกมากกว>า 6 วัน มีปริมาณฝนระหว>าง 480-500 มิลลิเมตร และความหนาแน>นของฝน ระหว>าง 80-85 มิลลิเมตรต>อวัน (Nianxueo and Zhupingo, 1992) อย>างไรก็ตามการศึกษาปริมาณน้ำฝน ที่มีผลต>อการเกิดแผ>นดินถล>ม ยังต4องพิจารณาร>วมกับการเปลี่ยนแปลงของระดับน้ำใต4ดิน ซึ่งมีวงจร การเปลี่ยนแปลงแตกต>างกันในแต>ละฤดูกาลและเปeนสาเหตุหลักในการเคลื่อนตัวของมวลดิน 2.4 แนวความคิดเกี่ยวกับการทำแผนที่พื้นที่มีโอกาสเกิดแผQนดินถลQม ภัยพิบัติทางธรรมชาติ คือ “ภัยพิบัติที่มีโอกาสเกิดขึ้น ในช>วงระยะเวลาใดเวลาหนึ่ง ภายใน บริเวณที่เกิดปรากฏการณJธรรมชาติอาจสร4างความเสียหาย” (Varnes, 1984) คำจำกัดความรวมถึงขนาด ที่ตั้งทางภูมิศาสตรJ และคาบอุบัติซ้ำของการเกิด (Carrara and Pike, 2008) ซึ่งขนาดจะเปeนตัวบ>งบอก ความรุนแรงของปรากฏการณJทางธรรมชาติ ซึ่งเปeนเงื่อนไขทางพฤติกรรมและพลังของการทำลายล4าง

- 17 - ที่ตั้งทางภูมิศาสตรJจะเปeนตัวบ>งชี้ถึงการระบุสถานที่ที่อาจเกิดปรากฏการณJ เวลาจะเปeนตัวบ>งชี้ถึงความถี่ ของเหตุการณJ(temporal frequency) การประเมินอันตรายจากภัยพิบัติแผ>นดินถล>มจึงต4องคำนึงถึง ขนาดที่ตั้ง และเวลาของ ทั้งปjจจัยควบคุมและปjจจัยกระตุ4น (Ayalew and Yamagishi, 2005; Dahal and others, 2008) อย>างไรก็ตามเปeนการยากที่จะทำนายคุณลักษณะที่สำคัญทั้งสามประการดังที่กล>าวมา โดยเฉพาะอย>างยิ่ง ช>วงเวลาที่จะเกิดเหตุการณJ นอกจากนี้ทั้งตัวแปรภายใน (ปjจจัยควบคุมแผ>นดินถล>ม) และตัวแปรภายนอก (ปjจจัยกระตุ4น) ถูกใช4ในการกำหนดการเกิดภัยพิบัติแผ>นดินถล>มในพื้นที่ (Cevik and Topal, 2003) ตัวแปรภายในที่เปeนตัวกำหนดพื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม ประกอบด4วย ธรณีวิทยาของชั้นหิน (bedrock geology) ธรณีสัณฐานวิทยา (geomorphology) ความหนาของชั้นดิน (soil depth) ชนิดของ ดิน (soil type) ระดับของความลาดชัน (slope gradient) หน4ารับน้ำฝนของความลาดชัน (slope aspect) ความนูนลาด (slope convexity) ความเว4าโค4งลาด (slope concavity) ระดับความสูงจากระดับทะเล ปานกลาง (elevation) คุณสมบัติทางวิศวกรรมของวัสดุธรณีที่มีความลาดชัน รูปแบบของการใช4 ประโยชนJที่ดิน (land use pattern) รูปแบบของทางน้ำ (drainage pattern) และอื่น ๆ (Dahal and others, 2008) ตัวแปรภายนอกที่เปeนตัวกระตุ4นให4เกิดแผ>นดินถล>มในพื้นที่มีโอกาส ประกอบด4วย ฝนตกหนัก แผ>นดินไหว การประทุของภูเขาไฟ (Cevik and Topal, 2003) หรือการละลายของหิมะ (Malamud and others, 2004) โอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม (landslide susceptibility) นิยมใช4กันอย>างกว4างขวาง (Akgün and Bulut, 2007) และใช4แทนที่คำว>า “ความเสี่ยงภัยแผ>นดินถล>ม (landslide hazard) เนื่องจากสามารถ กำหนดพื้นที่เสี่ยงภัยแผ>นดินถล>มได4โดยไม>ต4องอ4างถึงเวลาและขนาด (Dai and Lee, 2001) นอกจากนี้ โอกาสเกิดแผ>นดินถล>มคือความเปeนไปได4ที่จะเกิดแผ>นดินถล>มในอนาคตในพื้นที่ที่กำหนด ขึ้นอยู>กับทั้งสอง ตัวแปรคือตัวแปรภายในที่เปeนปjจจัยควบคุมการเกิดแผ>นดินถล>ม และตัวแปรภายนอกที่เข4ามากระตุ4น มีความแตกต>างขึ้นอยู>กับเฉพาะพื้นที่ และเกิดขึ้นชั่วคราว แผนที่พื้นที่มีโอกาสเกิดแผ>นดินถล>มพิจารณาจากการกระจายตัวของการเกิดแผ>นดินถล>ม ในอดีตและปjจจัยควบคุมต>าง ๆ (Nandi and Shakoor, 2010) ด4วยเหตุนี้ จึงมีความสำคัญต>อการระบุ การเกิดแผ>นดินถล>มในอดีตอย>างแม>นยำ และกำหนดความสัมพันธJระหว>างข4อมูลเชิงพื้นที่ที่แสดงถึง ลักษณะทางกายภาพและเหตุการณJแผ>นดินถล>มที่เกิดขึ้น เพื่อกำหนดโอกาสที่เชื่อถือได4ของการเกิดแผ>นดินถล>ม ในอนาคต (Park and Chi, 2008) โดยขั้นตอนสำหรับการประเมินและการทำแผนที่พื้นที่มีโอกาสเกิด แผ>นดินถล>มในอดีตที่ผ>านมา มีความยากลำบากและใช4เวลานาน (Dahal and others, 2008) แต>เนื่องจากการพัฒนาของระบบภูมิศาสตรJสารสนเทศ (GIS) และแอพพลิเคชั่นทางคอมพิวเตอรJ ทำให4ในปjจจุบันการวิเคราะหJโอกาสในการเกิดแผ>นดินถล>มสามารถทำได4ง>ายขึ้น (Dahal and others, 2008)

- 18 - 2.5 วิธีการศึกษาพื้นที่มีโอกาสเกิดแผQนดินถลQม วิธีการทางสถิติคือ การวิเคราะหJร>วมกันของปjจจัยที่ทำให4เกิดแผ>นดินถล>มในอดีต ถูกกำหนดในเชิงสถิติและการคาดการณJเชิงปริมาณจะทำขึ้นสำหรับพื้นที่ที่ไม>มีแผ>นดินถล>มในปjจจุบัน แต>มีสภาพที่คล4ายคลึงกัน (Soeters and van Westen, 1996) ในปjจจุบันแนวทางทางสถิติถือเปeน เทคนิคที่เหมาะสมที่สุดสำหรับการประเมินโอกาสเกิดแผ>นดินถล>ม (Dai and others, 2001) เนื่องจาก เปeนไปตามวัตถุประสงคJ ง>ายต>อการปรับปรุง และสามารถทำซ้ำได4 (He and Beighley, 2008) วิธีการทาง สถิติ ที่ใช4สำหรับการวิเคราะหJภัยพิบัติแผ>นดินถล>มในโครงการนี้คือ วิธีการวิเคราะหJแบบสองตัวแปร (Bivariate statistical analysis) การวิเคราะหJทางสถิติสองตัวแปรหลัก คือ (1) ตัวแปรปjจจัยที่ควบคุมแผ>นดินถล>ม เช>น สภาพธรณีวิทยา ความลาดชัน การใช4ประโยชนJที่ดิน และอื่น ๆ และ (2) แผนที่การกระจายตัวของการเกิด แผ>นดินถล>ม โดยค>าน้ำหนักจะถูกคำนวณให4แต>ละชั้น (class) ของแผนที่ปjจจัยที่เปeนสาเหตุ (soeters and van Westen, 1996; Süzen and Doyuran, 2004) มีการจัดอันดับชั้น ของข4อมูลโดยใช4ความหนาแน>น ของการเกิดแผ>นดินถล>ม (Ayalew and Yamagishi, 2005) วิธีการนี้จะสมมติว>าปjจจัยทั้งหมดไม>มี ความสัมพันธJซึ่งกันและกัน (Suzen and Doyuran, 2004) วิธีการวิเคราะหJทางสถิติแบบสองตัวแปรนี้ ถือว>าเปeนวิธีที่มีประสิทธิภาพและมีความยืดหยุ>น แต>ก็มีข4อจำกัดอยู>หลายประการ (Thiery and others, 2007) ซึ่งข4อจำกัดอาจรวมถึงการสูญเสียคุณภาพและความถูกต4องของข4อมูลด4วยการลดความซับซ4อน ของข4อมูลเฉพาะเรื่องที่ให4ตัวแปรปjจจัยมากเกินไปจนเกิดข4อผิดพลาดของค>าโอกาสของข4อมูล การแปลง ค>าปjจจัยต>อเนื่องให4เปeนแบบไม>ต>อเนื่องมีแนวโน4มที่จะต4องอาศัยความเห็นของผู4เชี่ยวชาญในการกำหนด ขอบเขตของชั้นข4อมูล วิธีการวิเคราะหJทางสถิติแบบสองตัวแปรมีวิธีการต>าง ๆ ที่แตกต>างกันออกไป ซึ่งประกอบด4วย วิธีการอัตราส>วนของความถี่ (Pradhan and Lee, 2010) วิธีการค>าน้ำหนักของหลักฐาน (Regmi and others, 2010) วิธีการค>าของข4อมูล (information value method) (Süzen and Doyuran, 2004) แบบจำลองความน>าจะเปeนของ Bayesian และปjจจัยความแน>นอน (certainty factors) (Soeters and van Westen, 1996)

ขSอมูลพื้นฐาน 3.1 พื้นที่และอาณาเขตติดตQอ จังหวัดเชียงใหม>ตั้งอยู>ทางทิศเหนือของประเทศไทย ตั้งอยู>เส4นรุ4งที่ 16 องศาเหนือ และเส4น แวงที่ 99 องศาตะวันออก สูงจากระดับทะเลปานกลางประมาณ 1,027 ฟุต (310 เมตร) มีพื้นที่ประมาณ 20,107 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 12,566,911 ไร> มีพื้นที่กว4างใหญ>เปeนอันดับที่ 1 ของภาคเหนือ และ เปeนอันดับที่ 2 ของประเทศ รองจากจังหวัดนครราชสีมา อยู>ห>างจากกรุงเทพมหานครประมาณ 696 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต>อกับจังหวัดใกล4เคียง ได4แก> ทิศเหนือ ติดต>อกับ สาธารณรัฐแห>งสหภาพพม>า ทิศใต4 ติดต>อกับ จังหวัดตาก ทิศตะวันออก ติดต>อกับ จังหวัดเชียงราย จังหวัดลำปาง และจังหวัดลำพูน ทิศตะวันตก ติดต>อกับ จังหวัดแม>ฮ>องสอน 3.2 ลักษณะภูมิประเทศ จังหวัดเชียงใหม>มีลักษณะภูมิประเทศโดยส>วนใหญ>เปeนภูเขาสูงชัน และมีที่ราบลุ>มแม>น้ำปßง อยู>ตอนกลางของจังหวัด สภาพพื้นที่แบ>งออกได4เปeน 2 ลักษณะ (รูปที่ 3.1) ได4แก> 3.2.1 พื้นที่เทือกเขาสูงของจังหวัดเชียงใหม< พื้นที่เทือกเขาสูงส>วนใหญ>อยู>ทางทิศเหนือและทิศตะวันตกของจังหวัด คิดเปeนพื้นที่ประมาณ ร4อยละ 80 ของพื้นที่จังหวัด มีภูเขาที่สูงที่สุด ในประเทศไทยคือ ดอยอินทนนทJ มีความสูง 2,565 เมตร อยู>ในเขตอำเภอจอมทอง นอกจากนี้ยังมีดอยอื่น ที่มีความสูงรองลงมาอีกหลายแห>ง เช>น ดอยผ4าห>มปก มีความสูง 2,285 เมตร ดอยหลวงเชียงดาว มีความสูง 2,170 เมตร และดอยสุเทพ มีความสูง 1,601 เมตร 3.2.2 พื้นที่ราบลุ<ม และที่ราบเชิงเขาของจังหวัดเชียงใหม< พื้นที่ราบลุ>มและที่ราบเชิงเขาพบกระจายอยู>ทั่วไประหว>างหุบเขา ทอดตัวในแนวเหนือ-ใต4 ได4แก> ที่ราบลุ>มน้ำปßง ลุ>มน้ำฝาง ลุ>มน้ำแม>งัด

- 20 - รูปที่ 3.1 แผนที่ภูมิประเทศจังหวัดเชียงใหม3 แสดงระดับความสูงของภูมิประเทศจังหวัดเชียงใหม3 โดยสีฟ`า แสดงความสูงที่ 0 – 200 เมตร และสีเทาแสดงระดับความสูงที่ 2,200 – 2,400 เมตร

- 21 - 3.3 ลักษณะภูมิอากาศ 3.3.1 ฤดูกาล จังหวัดเชียงใหม>สามารถแบ>งช>วงฤดูกาลออกเปeน 3 ฤดู คือ ฤดูร4อนเริ่มประมาณกลางเดือน กุมภาพันธJถึงกลางเดือนพฤษภาคมมีอากาศร4อนอบอ4าวทั่วไป โดยเฉพาะในเดือนเมษายนเปeนเดือนที่มี อากาศร4อนอบอ4าวมากที่สุดในรอบปÄ ฤดูฝนเริ่มประมาณกลางเดือนพฤษภาคมถึงกลางเดือนตุลาคม ซึ่งเปeนระยะที่มรสุมตะวันตกเฉียงใต4พัดปกคลุมประเทศไทย อากาศจะเริ่มชุ>มชื้นและมีฝนตกชุกตั้งแต> ประมาณกลางเดือนพฤษภาคมเปeนต4นไป และเดือนที่มีฝนตกมากที่สุดคือเดือนกันยายน ฤดูหนาวเริ่ม ประมาณกลางเดือนตุลาคมถึงกลางเดือนกุมภาพันธJ ซึ่งเปeนช>วงที่มรสุมตะวันออกเฉียงเหนือพัดปกคลุม ประเทศไทย อากาศโดยทั่วไปจะหนาวเย็นและแห4ง เดือนที่มีอากาศหนาวที่สุดคือเดือนมกราคม 3.3.2 พายุหมุนเขตร$อน จังหวัดเชียงใหม>อยู>ภายใต4อิทธิพลของลมมรสุมที่พัดประจำฤดูกาล 2 ชนิด คือ ลมมรสุม ตะวันตกเฉียงใต4 ซึ่งจะพัดพามวลอากาศชื้นจากทะเลและมหาสมุทรอินเดียปกคลุมประเทศไทยในช>วง ฤดูฝน ส>งผลให4จังหวัดเชียงใหม>มีฝนตกทั่วไป และลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งพัดพามวลอากาศเย็น และแห4งจากประเทศจีนปกคลุมประเทศไทยในช>วงฤดูหนาว ทำให4จังหวัดเชียงใหม>มีอากาศหนาวเย็นและ แห4งทั่วไป (รูปที่ 3.2) 3.3.3 ปริมาณฝนเฉลี่ยในรอบ 12 ปo ตั้งแต>ปÄ 2554 ถึง 2565 อยู>ที่ 1,178.1 มิลลิเมตร เดือนกันยายนมีฝนตกมากที่สุด โดยมี ปริมาณฝนเฉลี่ย 215.5 มิลลิเมตร (กรมอุตุนิยมวิทยา, 2565) (รูปที่ 3.3) 3.4 ลักษณะธรณีวิทยา ข4อมูลลักษณะทางธรณีวิทยาทั่วไปของจังหวัดเชียงใหม> อ4างอิงจากการรวบรวมข4อมูลแผนที่ ธรณีวิทยา การสำรวจตรวจสอบข4อมูลธรณีวิทยาเพื่อความต>อเนื่องของแผนที่ธรณีวิทยาจังหวัดเชียงใหม> มาตราส>วน 1:250,000 (สุภาวดี วิมุกตะนันทนJ, 2549) เปeนข4อมูลพื้นฐาน ประกอบกับรายงานทาง วิชาการที่ได4มีผู4ศึกษามาแล4ว และได4ข4อมูลเพิ่มเติมจากการสำรวจในภาคสนาม พบว>าลักษณะทาง ธรณีวิทยาของจังหวัดเชียงใหม> ประกอบด4วยหิน 3 ชนิด ได4แก> หินตะกอน หินแปร และหินอัคนี การลำดับชั้นหินในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม>พบกระจายตัวทั่วไปในพื้นที่ โดยมีอายุตั้งแต>มหายุคพรีแคมเบรียนถึงยุคควอเทอรJนารี โดยเรียงลำดับจากหินอายุแก>ไปหาอายุอ>อน (รูปที่ 3.4 และตารางที่ 3.1) มีรายละเอียดดังนี้

- 22 - รูปที่ 3.2 แผนที่แสดงร3องความกดอากาศต่ำ ทิศทางลมมรสุม และทางเดินพายุหมุนเขตรfอนที่เขfาสู3ประเทศ ไทย (กรมอุตุนิยมวิทยา, 2557) รูปที่ 3.3 ปริมาณฝนรายเดือนเฉลี่ยในช3วงปl 2494-2565 สถานีอุตุนิยมวิทยา อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม3 (กรมอุตุนิยมวิทยา, 2565)