ศีลของพระและสมณวิสัย สมบูรณ์

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 31

ตวั ไมร ู ไมเ หน็ ไมไ ดร งั เกยี จเลย แกลง โจทกเ ลน เฉย ๆ
จะใหส กึ เสยี เทา นน้ั ภกิ ษผุ โู จทกต อ งอาบตั สิ งั ฆาทเิ สส

๙. อญั ญภาคยิ สกิ ขาบท ความวา ภกิ ษขุ ง้ึ โกรธ
ภกิ ษุ แลว โจทกด ว ยอาบตั ปิ าราชกิ อยา งฉะนน้ั ตา งกนั
แตเ อาเลศมาใสไ คลเ สแสรง แกลง ยกโทษ คอื ตนไดเ หน็
สัตวเดรัจฉานอันสัดกันเปนตน หรือไดรูไดเห็นใคร
ลักทรพั ยสง่ิ ของ ใครฆา มนษุ ย ใครอวดฤทธิ์เดชพเิ ศษ
ทางอตุ ตรมิ นสุ สธรรม กถ็ อื เอาเลศนนั้ มาใสไ คลแ กภ กิ ษุ
ท่ีตนขัดเคืองกัน กลาวหายกโทษโจทกภิกษุน้ันวาเสพ
เมถนุ หรอื ลกั ทรพั ย ฆา มนษุ ย อวดอตุ ตรมิ นสุ สธรรม
แตอยางใดอยางหนึ่ง ภิกษุผูโจทกน้ันตองอาบัติ
สงั ฆาทเิ สส

(สกิ ขาบททง้ั ๙ นี้ ชอื่ วา ปฐมาปต ตกิ า เพราะภกิ ษุ
ลวงพระพุทธบัญญัติเม่ือใด ก็ตองอาบัติสังฆาทิเสส
เมอื่ นนั้ )

๑๐. สงั ฆเภทสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษอุ นั เพยี ร
พยายามจะทำลายสงฆใหแตกราวจากกัน หรือถือเอา
อธกิ รณ๓๐ ทเ่ี ปน ไป เพอื่ จะทำลายพระสงฆข นึ้ เชดิ ชอู ยู

32 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ภกิ ษทุ งั้ หลายทไ่ี ดร ไู ดเ หน็ พากนั วา กลา วหา มปราม กย็ งั
ดื้อดึงมิไดลดละความพยายามท่ีจะทำลายสงฆนั้นเสีย
ภิกษุทั้งหลายพึงพาภิกษุนั้นมาในทามกลางสงฆ สวด
สมนภุ าสน๓๑ หา มดว ยบญั ญตั จิ ตตุ ถกรรมวาจา เมอื่ จบ
อนสุ าวนา๓๒ ท่ี ๓ ลง ถา ยงั ไมล ะอายละความเพยี รลง
เสยี ไซร ตอ งอาบตั สิ งั ฆาทเิ สส

๑๑. เภทานวุ ตั ตกสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษรุ ปู หนง่ึ
หรอื สองรปู เปน พรรคพวกประพฤตติ ามภกิ ษทุ เี่ พยี รจะ
ทำลายสงฆน น้ั พลอยเขา มาโตท า นตอ เถยี งแทนวา ภกิ ษุ
นนั้ วา กลา วตามธรรมตามวนิ ยั ภกิ ษทุ ง้ั หลายหา มปราม
สงั่ สอนจะใหล ะทฏิ ฐนิ น้ั เสยี กไ็ มเ ชอ่ื ถอื ใหภ กิ ษทุ ง้ั หลาย
พามายงั ทา มกลางสงฆ สวดสมนภุ าสนห า มอยา งฉะนนั้
เมอ่ื จบอนสุ าวนาท่ี ๓ ลง หากยงั ไมล ะกรรมนน้ั ไซร ตอ ง
อาบตั สิ งั ฆาทเิ สส

๑๒. ทพุ พจสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษเุ ปน ผสู อนยาก
เมอ่ื ภกิ ษทุ งั้ หลายวา กลา วสง่ั สอนดว ยขอ พระวนิ ยั บญั ญตั ิ
ก็กลับด้ือดึง ถือตนไมยอมใหภิกษุท้ังหลายพามายัง
ทา มกลางสงฆ สวดสมนภุ าสนห า มปราม เพอื่ จะใหล ะ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 33

ความเปน ผสู อนยากนน้ั เสยี เมอื่ จบอนสุ าวนาที่ ๓ ลง ถา
ยังไมโอนออนหยอนพยศ ลดมานะทิฏฐิเสียไซร ตอง
อาบตั สิ งั ฆาทเิ สส

๑๓. กลู ทสู กสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษอุ นั อาศยั อยู
ในบา นหรอื นคิ มใดแหง หนงึ่ เปน ผปู ระทษุ รา ยตอ ตระกลู
ดวยใหดอกไมผลไม แลอาสารับใชสอยแตคฤหัสถมิใช
ญาติ มใิ ชปวารณา๓๓ เปน ตน เปน บคุ คลมมี ารยาทอนั
ลามกหยาบชา ภิกษุทั้งหลายไดรูไดเห็นไดยินขาว ก็
ไมปรารถนาจะสมโภค๓๔ คบหารวมสังวาส๓๕ จึงทำ
ปพ พาชนยี กรรม๓๖ ขบั เสยี จากพวกจากหมู กลบั โตแ ยง
ติเตียนวาภิกษุท้ังหลายลุอำนาจแกอคติ ๔ ลำเอียง
ไมเท่ียงธรรม ภิกษุท้ังหลายพึงวากลาวเพื่อจะใหละ
ถอยคำน้ันเสีย ถายังละเสียไมได พึงใหพามายัง
ทา มกลางสงฆ สวดสมนภุ าสนห า มอยา งฉะนนั้ เมอื่ จบ
อนสุ าวนาท่ี ๓ ลง ถา ยงั ขนื ตเิ ตยี นการกสงฆ๓ ๗ อยไู ซร
ตอ งอาบตั สิ งั ฆาทเิ สส

(สกิ ขาบททง้ั ๔ นตี้ ง้ั แต ๑๐ มาถงึ ท่ี ๑๓ ชอ่ื วา
ยาวตตยิ กา ภกิ ษทุ ำกจิ ผดิ วนิ ยั วตั ร ถา พระสงฆย งั ไมไ ด

34 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

สวดสมนุภาสนหาม ก็ยังไมตองสังฆาทิเสสกอน ตอ
เมอ่ื สงฆส วดสมนภุ าสนจ บอนสุ าวนาท่ี ๓ ลง จงึ ตอ ง
สงั ฆาทเิ สสเมอื่ นนั้ )

อาบตั สิ งั ฆาทเิ สสทงั้ ๑๓ นเ้ี ปน วฏุ ฐานสทุ ธิ
ภกิ ษตุ อ งเขา อยา งใดอยา งหนง่ึ แลว
จะทำตนใหบ รสิ ทุ ธเ์ิ ปน ปกตไิ ดด ว ยปรวิ าสกรรม๓๘
ถา ตอ งเขา แลว กใ็ หส ำแดงบอกเลา แกภ กิ ษุ
แลว จงึ ขอปริวาสแกพระภิกษตุ อ ไป
ถา ปกปด ไวน านวนั นบั ดว ยวนั เดอื นปเ ทา ไร
เมอื่ รสู กึ ตนจะใครพ น โทษ กต็ อ งอยปู รวิ าสกรรม
นบั เทา วนั เดอื นปท ป่ี กปด ไวน น้ั
แลว จงึ ขอมานตั ๓๙ แตอ งคส งฆอ กี หกราตรี
สงฆค ณะ ๒๐ รปู ใหอพั ภาน๔๐ ชกั ออกจากโทษได
แลว จงึ เปน ผบู รสิ ทุ ธไ์ิ ด
ใหภ กิ ษพุ งึ จำ แลว ศกึ ษาใหช ดั เจนถกู ตอ งเทอญ

จบสงั ฆาทเิ สส ๑๓ สกิ ขาบท
ยน ความพอเปน ทก่ี ำหนดเทา น้ี

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 35

อนยิ ต ๒

36 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๑. อลงั กมั มนยี สกิ ขาบท ความวา ภกิ ษรุ ปู เดยี ว
นง่ั อยดู ว ยมาตคุ าม๔๑ คนเดยี วในทลี่ บั ตา มฝี ากนั้ มา นกน้ั
เปน ทค่ี วรจะเสพเมถนุ ได ถา มอี บุ าสกอบุ าสกิ ามถี อ ยคำ
ควรเชอื่ ได ไดเ หน็ อาการของภกิ ษแุ ลมาตคุ ามนน้ั แลพงึ
โจทกด ว ยอาบตั ปิ าราชกิ หรอื สงั ฆาทเิ สส หรอื ปาจติ ตยี 
แตอยางใดอยางหน่ึงตามที่ตนเห็น ภิกษุก็รับสมอาง
ตามคำโจทก พงึ ใหพ ระวนิ ยั ธร๔๒ ปรบั โทษ ตามปฏญิ าณ
ของภกิ ษนุ น้ั เปน ประมาณ

๒. นาลงั กมั มนยี สกิ ขาบท ความวา ภกิ ษนุ งั่ กบั
มาตคุ ามอยา งนนั้ กแ็ ตท ่ี ๆ นงั่ นน้ั ไมม ที บี่ งั ทมี่ งุ ไมค วร
จะเสพเมถนุ ได ควรแตจ ะเจรจาคำหยาบ เปรยี บปราย
เกี้ยวพานกันไดเทาน้ัน ถามีอุบาสกอุบาสิกามีถอยคำ
ควรจะเชื่อได ไดเห็น ไดยิน แลวมาโจทกดวยอาบัติ
สงั ฆาทเิ สส หรอื ปาจติ ตยี  ภกิ ษกุ ร็ บั สมตามคำโจทก จงึ
ใหพ ระวนิ ยั ธรปรบั โทษตามคำปฏญิ าณของพระภกิ ษนุ นั้
เปน ประมาณ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 37

สกิ ขาบททงั้ สองนี้ มอี าบตั ธิ รรมไมเ ทยี่ ง
พระพทุ ธเจา ทรงบญั ญตั ไิ วเ ปน แบบแผน
ทพี่ ระวนิ ยั ธรจะตดั สนิ โทษ
ของภกิ ษผุ อู าบตั อิ ธกิ รณน นั้ ๆ

จบอนยิ ต ๒ สกิ ขาบท เทา นี้

38 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 39

นิสสัคคิยปาจิตตีย
๓๐ สกิ ขาบท

40 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

นสิ สคั คยิ ปาจติ ตยี  จดั เปน ๓ วรรค คอื

จวี รวรรค ๑๐
โกสยิ วรรค ๑๐
ปต ตวรรค ๑๐

จวี รวรรคที่ ๑ มี ๑๐ สกิ ขาบท ดงั นี้

๑. ปฐมกฐนิ สกิ ขาบท ความวา จวี รสำเรจ็ แลว
กฐนิ เดาะแลว คอื ภกิ ษไุ ดเ ขา ปรุ มิ พรรษาในวนั เดอื นแปด
แรมค่ำหนงึ่ แลว ไดก รานหรอื ไดอ นโุ มทนากฐนิ แลว ถา
ยังมีปลิโพธ๔๓ อยูในอาวาสน้ัน เมื่อลวงเพ็ญเดือน ๔
ไปแลว ตง้ั แตแ รมค่ำหนงึ่ เดอื น ๔ ไปถงึ เพญ็ เดอื น ๑๑
ถา ภกิ ษไุ ดอ ตเิ รกจวี รมา คอื ผา ทย่ี งั ไมไ ดวกิ ปั ๔๔ หรอื วา
อธษิ ฐาน๔๕ ต้งั แตผา กวา งคืบหนึ่ง ยาวศอกหนงึ่ ข้นึ ไป
พงึ เกบ็ ไวไ ดเ พยี ง ๑๐ วนั เปน อยา งยง่ิ ถา ไมไ ดว กิ ปั หรอื
อธษิ ฐานลว งราตรที ่ี ๑๐ ผา นนั้ เปน นสิ สคั คยี  ควรสละให
ภกิ ษอุ น่ื เปน วนิ ยั กรรม ภกิ ษนุ น้ั ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี น บั
เทา ผนื ผา นนั้ กแ็ ตอ ตเิ รกจวี รทเ่ี กดิ ภายใน ๕ เดอื นตง้ั แต
เดอื น ๑๑ แรมคำ่ หนง่ึ ถงึ เพญ็ เดอื น ๔ นน้ั ถงึ ไมว กิ ปั

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 41

ไมไ ดอ ธษิ ฐาน กย็ งั ไมเ ปน นสิ สคั คยี  ถา เขา ปรุ มิ พรรษา๔๖
แตไมไดกราน ไมไดอนุโมทนากฐิน คุมอติเรกจีวรได
เดอื นหนง่ึ คอื ตง้ั แตแ รมคำ่ หนง่ึ เดอื น ๑๑ ถงึ เพญ็ เดอื น
๑๒ ถา เขา ปจ ฉมิ พรรษาในวนั แรมคำ่ หนง่ึ เดอื น ๙ หรอื
ภกิ ษขุ าดพรรษาไซร กไ็ มม กี าลจะคมุ อตเิ รกจวี รได เมอ่ื
ไดม าถงึ กถ็ งึ วกิ ปั หรอื อธษิ ฐานเสยี ภายใน ๑๐ วนั นน้ั

๒. ทตุ ิยกฐนิ สิกขาบท ที่เรียกวา อุทโธสิต-
สกิ ขาบทนน้ั ความวา เมอื่ มจี วี รสำเรจ็ แลว กฐนิ เดาะแลว
มีกำหนดกาลและอธิบายดังกลาวแลวในปฐมสิกขาบท
นนั้ ถา หากวา ภกิ ษอุ ยปู ราศจากไตรจวี รแมแ ตร าตรเี ดยี ว
คอื ละไตรจวี รไวน อกหตั ถบาส๔๗ เมอ่ื ราตรรี งุ ขนึ้ ผา นน้ั
เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  เวน ไวแ ตภ กิ ษุ
ไขท สี่ งฆส มมตใิ หอ ยปู ราศจากไตรจวี ร ละไวไ ด ไมต อ ง
อาบตั ิ

๓. ตตยิ กฐนิ สกิ ขาบท ความวา เมอื่ จวี รสำเรจ็
แลว กฐนิ เดาะแลว มกี ำหนดกาลและอธบิ ายดงั กลา ว
แลวในปฐมสิกขาบทนั้น ถาวาอกาลจีวร๔๘ พึงเกิดขึ้น
แกภ กิ ษุ คอื มที ายกนำผา มาถวายใหเ ปน อกาลจวี ร ภกิ ษุ

42 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ปรารถนาจะทำไตรจวี ร กพ็ งึ รบั เอาไว แลว รบี เรง ทำเสยี
ใหเ สรจ็ ภายใน ๑๐ วนั ถา ผา นนั้ ยงั ไมพ อแกสงั ฆาฏิ๔๙
หรอื อตุ ตราสงฆ๕๐ หรอื อนั ตรวาสก๕๑ ผนื ใดผนื หนงึ่ กด็ ี
ถาหมายใจเปนแนวายังจะไดผาอ่ืนมาบรรจบใหพอได
ภายใน ๑ เดอื นแลว กพ็ งึ เกบ็ ผา นน้ั ไวไ ดอ กี เพยี งเดอื น
๑ เปนอยางย่ิง ถาพนจากนั้นไมวิกัปหรืออธิษฐานไว
ผา นนั้ เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษนุ นั้ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ถา วา
ไดผ า อน่ื มาในภายเดอื น ๑ เอามาผสมยงั ไมพ อเลา แม
ยงั หมายใจวา จะไดผ า อนื่ ตอ ไปอกี กพ็ งึ วกิ ปั หรอื อธษิ ฐาน
ผา เดมิ นนั้ เกบ็ ไว ผา ทไ่ี ดม าใหมน นั้ ตง้ั เปน ผา เดมิ ขน้ึ ไว
ใหมไ ดอ กี เดอื น ๑ ตอ ไป เพอ่ื จะไดบ รรจบกบั ผา ทจี่ ะได
มาใหมเ ปน ไตรจวี รใหพ อตามความปรารถนา

๔. จวี รโธวาปนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษใุ ชน าง
ภกิ ษณุ ที ม่ี ใิ ชญ าติ หรอื คฤหสั ถท มี่ ใิ ชญ าติ มใิ ชป วารณา
ใหซ กั หรอื ยอ ม หรอื ทบุ รดี จวี รเกา ตง้ั แตผ า ทไี่ ดน งุ หม
หนนุ ศรี ษะนอนแตค ราวหนง่ึ ขนึ้ ไป จวี รนน้ั เปน นสิ สคั คยี 
ภกิ ษนุ นั้ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 43

๕. จวี รปฏคิ คหณสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษรุ บั จวี ร
แตมือนางภิกษุณีอันมิใชญาติ จีวรนั้นเปนนิสสัคคีย
ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  เวน ไวแ ตแ ลกเปลยี่ นกนั ผา นนั้
ไมเ ปน นสิ สคั คยี  ไมเ ปน อาบตั ิ

๖. จีวรวิญญัติสิกขาบท ความวา ภิกษุพึงขอ
จวี รแตค ฤหสั ถ คหบดหี รอื คหปตานี คฤหสั ถช ายหญงิ ที่
มใิ ชญ าติ จวี รทไี่ ดม าตอ งนสิ สคั คยี  ภกิ ษผุ ขู อตอ งอาบตั ิ
ปาจติ ตยี  เวน ไวแ ตส มยั ทข่ี อได คอื เปน คราวเมอื่ จวี รอนั
โจรตีชิงเอาไปเสียหรือวาไฟไหม หนูกัด ปลวกกัดกิน
เปนตน จนมีผานุงผืนเดียว หรือตองตัดใบไมนุงแลว
เทย่ี วไปขอได ไมม โี ทษตอ งหา ม

๗. ตทตุ ตรสิ กิ ขาบท ความวา ภกิ ษไุ ดว ญิ ญตั สิ มยั
คอื คราวทจี่ ะเทย่ี วขอไดเ ชน นนั้ แลว เทย่ี วขอจวี รอยู ถา
มีคหบดีหรือคหปตานี คฤหัสถชายหญิงที่มิใชญาติมา
ปวารณาดวยผามากหลายผืนนำมาถวายใหทำไตรจีวร
จนพอประโยชน ก็พึงยินดีรับแตเพียงสองผืน คือผา
อนั ตรวาสกและผา อตุ ตราสงค ทเี่ รยี กวา สบงจวี รครอง
ตามสงั เกตทกุ วนั น้ี พอจะไดน งุ ผนื หนง่ึ เทา นนั้ ผา ของตน

44 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ยงั มอี ยผู นื หนง่ึ พงึ รบั ไดอ กี เพยี งผนื ๑ ถา ยนิ ดรี บั ยงิ่ กวา
๒ ผนื ขนึ้ ไป ผา นนั้ เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๘. ปฐมอปุ ก ขฏสกิ ขาบท ความวา คหบดหี รอื
คหปตานี คฤหัสถชายหญิงท่ีมิใชญาติ พึงตั้งกำหนด
ราคาจีวรไววา จะซื้อจีวรถวายภิกษุช่ือน้ัน แตหาได
ปวารณาไวแ กภ กิ ษนุ น้ั กอ นไม ภกิ ษนุ นั้ ครนั้ รแู ลว กอ็ ยาก
จะไดจ วี รทดี่ ี จงึ เขา ไปสหู ากลา วกำหนดใหซ อ้ื ผา ทเี่ นอื้ ดี
ใหย าว ใหก วา ง ใหเ กนิ ราคาทเี่ ขากำหนดไว เขาไดผ า มา
ถวายถงึ มอื เมอ่ื ไร ผา นน้ั เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ิ
ปาจติ ตยี 

๙. ทตุ ยิ อปุ ก ขฏสกิ ขาบท ความวา คหบดหี รอื
คหปตานี คฤหัสถชายหญิงที่มิใชญาติเปนสองพวก
สองหมู ตางคนตางกำหนดราคาจีวรไววา จะซ้ือจีวร
คนละผนื ถวายแกพ ระภกิ ษเุ ฉพาะองคเ ดยี วกนั แตก ห็ า
ไดป วารณาไวแ กภ กิ ษนุ น้ั ไม คร้ันภิกษุน้ันรูขาวแลว ก็
อยากไดจ วี รเนอ้ื ดที งี่ ามตามชอบใจแตส กั ผนื ดยี ว จงึ เขา
ไปสหู าวา กลา วชกั โยงคนทง้ั สองฝา ยใหร วมราคาเขา กนั
กำหนดใหซ อ้ื จวี รทเี่ นอื้ ดกี วา งยาวตามใจชอบแตผ นื เดยี ว

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 45

ใหเกินราคาท่ีเขากำหนดให เขาซื้อผามาถวายถึงมือ
เมอ่ื ใด ผา นน้ั เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๑๐. ราชสกิ ขาบท ความวา พระเจา แผน ดนิ กด็ ี
อำมาตยก็ดี พราหมณก็ดี คฤหบดีก็ดี พึงมอบหมาย
ราคาจีวรใหแกทูต บังคับใหไปซ้ือจีวรมาถวายแกพระ
ภิกษุที่ตนเฉพาะไว แตทูตนั้นหาไดซ้ือจีวรไปถวายตาม
คำทใ่ี ชไ ม นำเอารปู ย ะเงนิ ทองราคาซอ้ื จวี รไปถวายแก
พระภิกษุนั้นแจงวา “ราคาจีวรนี้ทานผูนั้นใชใหขาพเจา
นำมาถวายแกท า นผมู อี ายุ ขอทา นผมู อี ายจุ งซอ้ื หาจวี ร
ตามปรารถนาเถดิ ” ภกิ ษพุ งึ กลา วแกท ตู นนั้ วา “อนั เรา
จะรบั ทรพั ยเ งนิ ทองเปน ราคาจวี รนไ้ี มไ ด ไมค วร จะควร
รบั ไดก แ็ ตจ วี รทค่ี วรตามกาล”

ทตู นน้ั ถามวา “ไวยาวจั กร๕๒ ของพระผเู ปน เจา
มีอยูหรือหามิไดเลา” ถาภิกษุมีประโยชนดวยจีวรไซร
ก็พึงแสดงไวยาวัจกร คือผูรักษาอารามหรืออุบาสกวา
“ผูน้ันเปนไวยาวัจกรของภิกษุท้ังหลาย” ทูตน้ันจึงนำ
ราคาจวี รไปมอบหมายสง ใหไ วแ กไ วยาวจั กร แลว พงึ มา
บอกเลา แกภ กิ ษนุ น้ั วา “ราคาจวี รนน้ั ขา พเจา ไดม อบหมาย

46 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

สงั่ ไวยาวจั กรไวแ ลว พระผเู ปน เจา จะประโยชนด ว ยจวี ร
เม่อื ไร จงไปบอกเลาแกไ วยาวัจกรเถิด เขาจะไดจัดหา
มาถวายตามประสงค” ถา ภกิ ษมุ ปี ระโยชนด ว ยจวี รไซร
ก็พึงไปทวงเตือนไวยาวัจกรน้ันวา “เราประโยชนดวย
จวี ร” ดงั นี้ ถา ทวงเตอื นครงั้ ท่ี ๑ แลว กย็ งั ไมไ ดม า กใ็ ห
ทวงเตอื นซำ้ ได ๒ ครง้ั ๓ ครงั้ เมอ่ื ครบ ๓ ครงั้ แลว
จีวรน้นั ไมไ ดมา ก็พึงไปยนื นง่ิ เฉยพอใหร ูวา “ทวงจีวร”
ไดอ กี ๖ ครง้ั เปน อยา งยง่ิ ถา ไปยนื ครบ ๖ ครง้ั แลว
ไวยาวจั กรนน้ั ใหจ วี รสำเรจ็ มาไดก เ็ ปน อนั ดี ถา ไมส ำเรจ็
ไดเ ลา เมอื่ ภกิ ษทุ ำเพยี รไปยนื ใหย ง่ิ กวา ๖ ครง้ั จงึ ให
จีวรสำเร็จมาได จีวรน้ันเปนนิสสัคคีย ภิกษุตองอาบัติ
ปาจติ ตยี 

ถา ภกิ ษไุ ปทวงเตอื น ๓ ครงั้ แลว ไปยนื ๖ ครงั้ ตาม
กำหนดนี้แลว ไวยาวัจกรไมใหจีวรมา ราคาจีวรน้ันอัน
ทตู ไดน ำมาแตต ระกลู ใด ใหภ กิ ษนุ น้ั ไปเอง หรอื สง ทตู ไป
ยังตระกูลน้ัน ใหบอกเลาวา “ทานท้ังหลายไดสงราคา
จวี รไปแกท ตู อทุ ศิ ตอ พระภกิ ษรุ ปู ใด กห็ าสำเรจ็ ประโยชน
แตอ ยา งใดไม ทา นจงทวงคนื มาเสยี เถดิ อยา ใหข อง ๆ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 47

ตนสญู จากประโยชนเ ลย” อนั นแี้ ลเปน วตั รในราคาจวี ร
ทที่ ายกสง ไปเฉพาะภกิ ษนุ น้ั ถา ภกิ ษไุ มไ ปบอกเลา ให
เจา ของเดมิ รู ตอ งอาบตั วิ ตั ตเภท๕๓ ทกุ กฏ

จบจวี รวรรค ๑๐ สกิ ขาบท เทา น้ี

โกสยิ วรรคที่ ๒ มี ๑๐ สกิ ขาบท

๑. โกสยิ สกิ ขาบท ความวา ภกิ ษพุ งึ ทำเองหรอื
ใชใหผูอื่นทำ ซึ่งสนั ถตั ๕๔ รองน่ังหลอ เจอื ดวยเสน ไหม
สนั ถตั นน้ั เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ถา เปน
สนั ถตั ทอ ไมเ ปน อาบตั ิ

๒. สทุ ธกาฬกสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษทุ ำเองหรอื
ใชใ หผ อู นื่ ทำซงึ่ สนั ถตั ดว ยขนเจยี มมสี ดี ำลว น ไมห ลอ ปน
อยา งละสว นใหต า งสี สนั ถตั นน้ั เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ ง
อาบตั ปิ าจติ ตยี 

๓. ทวภิ าคสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษจุ ะใหท ำสนั ถตั
ใหมห ลอ ดว ยขนเจยี ม พงึ ใหถ อื เอาขนสดี ำ ๒ สว น ขน
สขี าว ๑ สว น เปน ๓ สว น ขนเจยี มสแี ดง ๑ สว น เปน

48 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๔ สว น ถา ไมเ อาตามประมาณทกี่ ำหนดไวน ี้ สนั ถตั นนั้
เปน นสิ สคั คีย ภิกษตุ องอาบตั ปิ าจติ ตีย ขนเจยี มสดี ำ
เฉพาะ ๒ สว นถว น ขนเจยี มสขี าว สแี ดง ถงึ จะเกนิ
กวา สว นหนง่ึ ขน้ึ ไป กไ็ มเ ปน อาบตั ิ

สนั ถตั เปน นสิ สคั คยี ท ง้ั ๓ น้ี แมส ละเปน วนิ ยั กรรม
แลว ผรู บั จะคนื ให กไ็ มค วรจะบรโิ ภคไดอ กี เลย

๔. ฉพั พสั สสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษใุ หท ำสนั ถตั
หลอขึ้นใหมแลว พึงทำไวอาศัยใชสอยรองน่ังไปตลอด
๖ ป ถา ยงั ไมถ งึ ๖ ป จะสละแกภ กิ ษอุ นื่ กด็ ี ไมส ละกด็ ี
ใหท ำใหห ลอ สนั ถตั ใหมอ นื่ อกี เลา สนั ถตั นน้ั เปน นสิ สคั คยี 
ภิกษุตองอาบัติปาจิตตีย เวนไวแตภิกษุอันไดสมมติแต
สงฆแ ลว แมจ ะหลอ สนั ถตั ใหม กไ็ มเ ปน อาบตั ิ

๕. นสิ ที นสนั ถตั สกิ ขาบท ความวา ภกิ ษจุ ะใหท ำ
ใหหลอสันถัตรองนั่งข้ึนใหม พึงใหเอาสันถัตเกาไวคืบ
พระสคุ ต ๑ โดยรอบ เพอ่ื จะทำใหเ สยี สี ถา ไมท ำดงั วา น้ี
สนั ถตั นนั้ เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

สนั ถตั เปน นสิ สคั คยี ท งั้ ๒ อยา งน้ี ถา ภกิ ษสุ ละเปน
วนิ ยั กรรมแลว เอามาบรโิ ภคได ไมเ ปน อาบตั ิ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 49

๖. เอฬกโลมสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษเุ ดนิ ทางไกล
ไปกำหนดดว ย ๑๐๐ โยชน จะพงึ มผี นู ำเอาขนเจยี มมา
ถวาย เมื่อปรารถนาจะไดก็พึงรับเถิด ถาไมมีผูชวยนำ
ไปให พึงนำไปเองไดลวงทางไกลเพียง ๓ โยชนเปน
อยา งยงิ่ ถา เกนิ ๓ โยชนอ อกไปสกั เสน ผมหนงึ่ ขนเจยี ม
นนั้ เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๗. เอฬกโลมโธวาปนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษพุ งึ
ใชภ กิ ษณุ อี นั มใิ ชญ าตใิ หซ กั หรอื ยอ ม ใหส างเสน ขนเจยี ม
ขนเจยี มนนั้ เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๘. รปู ย คหณสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษรุ บั เงนิ ทอง
ดวยมือตนเองก็ดี บังคับใหผูอ่ืนรับไวเพ่ือตนก็ดี ยินดี
มุง ตรงเฉพาะตอเงินทองท่ตี นใหเกบ็ ไวก ็ดี เงนิ ทองนั้น
เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

ใชจ ะเปน นสิ สคั คยิ วตั ถแุ ตเ งนิ ทองเทา นน้ั หามไิ ด
รปู มาสก๕๕ ทส่ี ำหรบั ซอ้ื จา ยตา ง ๆ เหมอื นอยา งหอยเบย้ี
กะแปะป ซงึ่ เปน เครอื่ งหมายแทนเงนิ เปน ตน โดยอยา งต่ำ
ถึงซ่ีไมไผ เม็ดในผลไมท่ีโลกสังเกตกำหนดไวใชซื้อจาย
แลกเปลย่ี นไดต ามประเทศนนั้ ๆ ภกิ ษจุ ะรบั ยนิ ดกี ไ็ มค วร

50 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ลว นเปน มหานสิ สคั คยิ วตั ถทุ ง้ั สนิ้ กแ็ ลอบุ ายทจ่ี ะบรโิ ภค
จตุปจจัย เพราะอาศัยกัปปยมูล๕๖ ท่ีพระพุทธเจาทรง
อนญุ าตไวใ หน น้ั กม็ อี ยู ถา มผี นู ำเอาเงนิ ทองและรปู มาสก
มาถวายเปนราคาจตุปจจัยสี่ ก็พึงหามเสีย อยาพึงรับ
อยาพึงยินดีตรงตอเงินทองน้ัน (เพราะเงินทองเปน
ปจ จยั สี่ ทำจวี รไมไ ด ทำบณิ ฑบาตไมไ ด ทำเสนาสะไมไ ด
ทำยาแกไ ขก ไ็ มไ ด แตถ า ไวยาวจั กรเอาเงนิ ไปแลกเปลย่ี น
เอาปจ จยั สม่ี าถวาย ภกิ ษยุ นิ ดตี รงปจ จยั สส่ี กั เทา ไร ก็
ไมเ ปน นสิ สคั คยี ส กั บาทเดยี ว ถาภกิ ษถุ กู ตอ งเสยี แลว
กเ็ ปน นสิ สคั คยี อ ยนู นั่ แหละ) ถา เขามอบไวแ กไ วยาวจั กร
ก็พึงปฏิบัติเชนอยางราคาจีวร ที่พระผูมีพระภาคทรง
อนญุ าตไวใ นราชสกิ ขาบทเทา นนั้

ถามีผูเอาเงินทองมากองลงตอหนา แลววา
“ขา พเจา จะถวายแกพ ระผเู ปน เจา ไว จะไดซ อ้ื หาสงิ่ ของ
อะไรตามปรารถนา” ภกิ ษยุ นิ ดดี ว ยใจ แตว า หา มดว ย
กาย วาจา ใหร วู า รบั ไมไ ด ไมค วร กไ็ มเ ปน อาบตั ิ เมอ่ื มไิ ด
หา มดว ยกาย วาจา แตห า มดว ยจติ วา ไมค วรรบั เปน แท
กไ็ มเ ปน อาบตั ิ ถา ภกิ ษไุ ดห า มดว ยกาย หรอื วาจาแลจติ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 51

แตอ ยา งหนงึ่ แลว เขากว็ า “ขา พเจา ถวายแกพ ระผเู ปน เจา
เปน อนั ขาด” แลว กห็ ลกี ไป ถา มอี บุ าสกอนื่ มาเหน็ เขาแลว
จงึ ถามขนึ้ ภกิ ษพุ งึ บอกเลา ไปตามเหตุ อบุ าสกนนั้ เปน
ผรู ูวตั รปฏบิ ตั ิ๕๗ ของภกิ ษไุ ดร บั เขา แลว มาวา “ขา พเจา
ขอปวารณาเปนไวยาวัจกร รักษาไวเอง พระผูเปนเจา
จงแสดงทรี่ กั ษาใหข า พเจา เถดิ ” ภกิ ษบุ อกวา “ทน่ี แี้ หละ
เปน ทเ่ี กบ็ กปั ปย มลู ” จะวา อยา งนกี้ ค็ วร แตอ ยา พงึ บงั คบั
วา “ทา นเกบ็ ไวท นี่ ้ี มคิ วร ไมพ น อาบตั ”ิ

ถา มพี อ คา ขายสง่ิ ของตา ง ๆ อยา งพอ คา รอ งขาย
บาตรมา แมวาภิกษนุ นั้ อยากจะไดบ าตร พึงวา “เรา
ก็อยากจะไดบาตรอยู กัปปยมูลก็มีอยู แตไมมี
กปั ปย การก๕๘ จะสำเรจ็ ให” ถา วา พอ คา นนั้ รบั เขา มาวา
“ขา พเจา จะขอรบั เปน กปั ปย การกเอง พระผเู ปน เจา จง
เผยประตูชี้ท่ีเก็บกัปปยมูลใหขาพเจาเถดิ ” ภิกษุจะเผย
ประตชู ที้ เี่ กบ็ ใหว า ใหว า “กปั ปย มลู เขาเกบ็ ไวท นี่ ”ี้ กค็ วร
แตอ ยา พงึ บงั คบั วา “ทา นจงเอาไป” ดงั นเี้ ปน อนั ไมค วร
ถา พอคาจะใหบาตรควรแกร าคา กพ็ ึงรบั บาตรน้ันตาม
ปรารถนาเถดิ แตเ หน็ วา ราคามนั มากเกนิ ไป จะหา มวา

52 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

“เราไมพ อใจบาตรของทา นแลว กปั ปย มลู นนั้ เปน อยา งใด
กเ็ อาไวต ามทเ่ี ถดิ ” ดงั นกี้ ค็ วร

วามาท้ังนี้ดวยประสงคจะใหรูอุบายท่ีจะบริโภค
ปจ จยั จะไมใ หเ กดิ อาบตั ิ เพราะจติ มไิ ดย นิ ดตี รงรปู ย ะ
เงนิ ทองฝา ยเดยี ว ถา ทายกเขามอบหมายกปั ปย มลู ไว
กบั กปั ปย การก กอ็ ยา พงึ ยนิ ดตี รงๆตอ รปู ย ะเงนิ ทองนนั้
พึงต้ังจิตวาเราจะไดอาศัยบริโภคปจจัยท่ีควร เมื่อจะ
ปรารถนากปั ปย ภณั ฑะสง่ิ ไร กอ็ ยา ไดบ งั คบั วา “ทา นจง
ไปซอื้ สง่ิ ของอนั นนั้ มาใหแ กเ รา” บงั คบั วา อยา งนไี้ มค วร
พึงบอกเลาวา “เราตองการส่ิงของอันนั้นๆ” พอเปน
กลาง ๆ อยา งนจ้ี งึ ควร แตอ นั จะหา มจติ มใิ หย นิ ดมี งุ ตรง
ตอ รปู ย ะเงนิ ทองนนั้ ยากนกั อาศยั ภกิ ษมุ เี จตนาหนกั ใน
สกิ ขาบทนนั้ เปน ประมาณ อยา เหน็ แตก ารจะรกั ษากาย
เลยี้ งทอ งใหย งิ่ กวา การรกั ษาสกิ ขาบทเลย

๙. รปู ย สงั โวหารสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษพุ งึ ถงึ
ซงึ่ รปู ย สงั โวหาร๕๙ มปี ระการตา ง ๆ คอื ซอื้ จา ยสง่ิ ของ
ท่ีแลวดวยรูปยะเงินทองเชนเดียวกัน แลซื้อจายของที่
ควรแกว ตั ถสุ ง่ิ ของ ซอ้ื ดว ยรปู ย ะเงนิ ทอง แลขายดว ย

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 53

สมณบรขิ าร๖๐ เอารปู ย ะเงนิ ทองเกบ็ ไว สง่ิ ของทงั้ ปวง
นน้ั เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

วตั ถสุ ง่ิ ของซอ้ื มาดว ยรปู ย ะเงนิ ทอง สำเรจ็ ดว ย
อกัปปยโวหารน้ัน เปนมหานิสสัคคีย ซึ่งจะสละเปน
วนิ ยั กรรม แลว เอามาใชส อยไมไ ดอ กี ตอ ไป แมว า สงิ่ ของ
เปนมหานิสสัคคียแลว ถาวาจะเอาไปปะปนคละเคลา
เขา กบั สงิ่ ของทบ่ี รสิ ทุ ธ์ิ รสน้ำยอ มเปน ตน ซาบกนั สง่ิ ท่ี
บริสุทธ์ิน้ันก็พลอยเปนนิสสัคคียไปดวย เหมือนอยาง
รางยอมผาที่เปนมหานิสสัคคีย แลวรสน้ำยอมติดซาบ
อยใู นรางนนั้ ถา เอาผา ทบี่ รสิ ทุ ธไิ์ ปยอ มลงในรางนนั้ เลา
ใหรสนำ้ ยอมติดซาบมาในผาที่บริสุทธ์ิ ก็พลอยใหผาที่
บริสุทธิ์นั้นเปนนิสสัคคียไปดวย อนึ่งวัตถุที่บริสุทธิ์แท
แตอาศัยดวยมหานิสสัคคียวัตถุ ก็พลอยเปนนิสสัคคีย
ไปดวย เหมือนอยางเข็มเย็บผาหรือพราขวานที่ถาก
ไมก รกั หมอ ทจ่ี ะตม น้ำยอ มผา แลฟน ทจ่ี ะเปน เชอ้ื ใสไ ฟ
กด็ ี ถา เปน มหานสิ สคั คยี เ สยี แลว กพ็ ลอยใหผ า ทส่ี ยุ อ ม
ลงในนำ้ ยอ มนนั้ เปน ผา นสิ สคั คยี ไ ปดว ย วา มาทง้ั นพ้ี อเปน
ตวั อยา งทภ่ี กิ ษจุ ะหลบหลกี อาบตั เิ สยี ไปบรโิ ภคปจ จยั ที่

54 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ควรตามปรารถนา ไมใ หเ กดิ อาบตั ไิ ด
๑๐. กยวกิ กยสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษพุ งึ ถงึ ซงึ่

ความแลกเปลย่ี นมปี ระการตา ง ๆ คอื ยน่ื ใหแ ละรบั เอา
ส่ิงของที่เปนกัปปยะตอส่ิงของท่ีเปนกัปปยะเหมือนกัน
กบั คฤหสั ถน อกจากสหธรรมกิ บรษิ ทั ทงั้ ๕ คอื ภกิ ษุ ๑
ภกิ ษณุ ี ๑ สกิ ขมานา๖๑ ๑ สามเณร ๑ สามเณรี ๑ สง่ิ ของ
ทภ่ี กิ ษแุ ลกเปลย่ี นไดม านนั้ เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ิ
ปาจติ ตยี  แมว า บดิ ามารดาของตวั กแ็ ลกเปลย่ี นสง่ิ ของ
นน้ั ไมไ ดใ นสกิ ขาบทนี้ แตจ ะใหก นั ขอกนั ไมต อ งหา ม ตาม
ท่ีนับวาญาติและปวารณา อยาใหเปนการแลกเปล่ียน
ซอ้ื ขายตอ กนั จงึ จะพน อาบตั ิ

จบโกสยิ วรรค ๑๐ สกิ ขาบท เทา น้ี

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 55

ปต ตวรรคท่ี ๓ มี ๑๐ สกิ ขาบท

๑. ปต ตสกิ ขาบท ความวา บาตรอนั เปน อตเิ รก
คอื บาตรดนิ บาตรเหลก็ ทไ่ี ดม าใหม ภกิ ษไุ ดร บั ไดห วงเอา
เปน เจา ของแลว ยงั ไมไ ดอ ธษิ ฐานและวกิ ปั กพ็ งึ เกบ็ ไว
ไดภ ายใน ๑๐ วนั ถา พน ๑๐ วนั ไปแลว บาตรนน้ั เปน
นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

ถา บาตรอธษิ ฐานไวใ ชม อี ยบู าตรหนง่ึ แลว อธษิ ฐาน
ขนึ้ เปน สองไมไ ด ถงึ จะมากเทา ใดกใ็ หว กิ ปั ไวแ กภ กิ ษหุ รอื
สามเณร เชน อตเิ รกจวี รนนั้ เถดิ

๒. อนู ปญ จพนั ธนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษมุ ี
บาตรดนิ อนั รานรา ว มที ผ่ี กู ยงั ไมถ งึ ๕ แหง คอื มี
รอยรา วยงั ไมถ งึ ๑๐ นวิ้ ไปแลกเปลย่ี นขอรอ งเสาะแสวง
ขวนขวายหาบาตรใหม ไดม า บาตรนน้ั เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษุ
ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

ถา บาตรนนั้ รา วหลายแหง ๆ ละ ๒ นวิ้ ๔ นว้ิ
๖ นว้ิ บา ง คดิ บรรจบครบ ๑๐ แลว จะเทยี่ วขอกค็ วร แต
ตอ งขอจากญาตทิ ป่ี วารณา ตามพระพทุ ธานญุ าตเถดิ

56 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

บาตรนสิ สคั คยี น นั้ ใหภ กิ ษเุ จา ของบาตรพงึ สละ
ในทา มกลางสงฆ พระสงฆผ รู วู ตั รพงึ รบั ไว พระเถราน-ุ
เถระพงึ ใหบ าตรของตนแลของตนทดแทนทอนกนั ตอ ๆ
ลงไปตามลำดบั พรรษา จนถงึ ภกิ ษบุ วชใหม ภกิ ษนุ น้ั พงึ
เปลย่ี นบาตรของตนใหแ กภ กิ ษเุ จา ของบาตรนสิ สคั คยี น น้ั
ใหใ ชแ ทนไปจนกวา จะแตกทำลาย อนั นเี้ ปน วตั รชอบตาม
พระพุทธาธิบาย

๓. ปญ จเภสชั ชสกิ ขาบท ความวา ยาทภ่ี กิ ษไุ ข
จะพงึ ฉนั ๕ อยา ง เนยใส ๑ เนยขน ๑ น้ำมนั ลกู ไมห รอื
เปลวสตั ว ๑ น้ำผง้ึ ๑ นำ้ ออ ย ๑ ภกิ ษรุ บั ประเคนแลว
พงึ เกบ็ ไวฉ นั ได ๗ วนั ถา ฉนั ไมห มด พงึ สละใหภ กิ ษอุ นื่
เสยี อยา หวงเอาไวเ ปน ของตวั ใหล ว ง ๗ วนั ไป ถา หวง
ไวจ นรงุ ขน้ึ วนั ที่ ๘ แลว ของนนั้ เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ ง
อาบตั ปิ าจติ ตยี 

๔. วสั สกิ สาฏกิ สกิ ขาบท ความวา ผา สำหรบั ไว
ผลดั อาบน้ำฝน ใหภ กิ ษเุ สาะแสวงหา ขอรอ งในทญ่ี าติ
และทป่ี วารณา อยา ใหเ ปน อกตวญิ ญตั ิ ตงั้ แตแ รม ๑ ค่ำ
เดอื น ๗ ถงึ วนั ดบั เปน สมยั ทเี่ ทยี่ วหาตงั้ แตข นึ้ ๑ ค่ำ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 57

เดือน ๘ ถึงวันเพ็ญ เปนสมัยท่ีตัดฉีกเย็บยอม ถึงวัน
เขาพรรษาแลวพึงอธิษฐานไวผลัดอาบน้ำ ตลอดถึงวัน
เพญ็ เดอื น ๑๒ สน้ิ ฤดฝู น ถา หาได ทำไมท นั ในการทว่ี า
มานี้ จะทำไดเมื่อไร เย็บยอมแลวเมื่อใดล้ำเขามา ณ
ภายในฤดูฝนก็ได พึงอธิษฐานไวอาบนำ้ ฝนจนส้ินฤดู
ตามปรารถนาเถดิ ไมต อ งหา ม แตจ ะหาจะทำใหล บั ลว ง
ออกไป ฝา ยขา งขนึ้ เดอื น ๗ เปน อนั ลว งพระพทุ ธบญั ญตั ิ
ผานั้นเปนนิสสัคคีย ภิกษุตองอาบัติปาจิตตีย ถึงวาจะ
ขอมาแตบิดามารดา แตตั้งใจวาจะเอามาไวทำผาอาบ
น้ำฝน กม็ พิ น โทษในสกิ ขาบทนี้

๕. จวี รจั ฉนิ ทนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษไุ ดใ หจ วี ร
แกภิกษุอ่ืนดวยตน แตใหดวยสัญญาวายังเปนของตน
เหมอื นอยา งใหย มื นงุ หม ครน้ั ขง้ึ โกรธเคอื งขน้ึ มา กลบั
แยง ยอ้ื ชงิ เอาคนื มาเอง หรอื ใชใ หผ อู นื่ ชงิ มากด็ ี จวี รนน้ั
เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ถงึ บรขิ ารอน่ื ๆ
กอ็ นโุ ลมเขา ในจวี รเหมอื นกนั ถา ใหด ว ยขาดอาลยั เปน
ของภกิ ษรุ บั แลว กลบั ชงิ เอาคนื มานน้ั ความปรบั ปรงุ เปน
ธรุ นกิ เขปาวหารตามราคาจวี รนนั้

58 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๖. สตุ ตวญิ ญตั สิ กิ ขาบท ความวา ภกิ ษพุ งึ ไปขอ
เสนดายแกคฤหัสถชายหญิงท่ีมิใชญาติ มิใชปวารณา
เอามาวานชางหูกที่มิใชญาติ มิใชปวารณา ใหทอเปน
ผืนผาควรวิกัป ผานั้นเปนนิสสัคคีย ภิกษุตองอาบัติ
ปาจติ ตยี  ถา เจา ของดา ยหรอื ชา งหกู เปน ญาติ หรอื เปน
ผปู วารณาอยแู ตฝ า ยหนงึ่ เปน แตอ าบตั ทิ กุ กฏ

๗. มหาเปสการสกิ ขาบท ความวา คหบดหี รอื
คหปตานคี ฤหสั ถช ายหญงิ อนั มใิ ชญ าติ พงึ ไปจา งชา งหกู
ใหท อผา ไว หมายใจออกวาจาวา จะถวายแกภ กิ ษชุ อ่ื นน้ั ๆ
แตหาไดปวารณาใหภิกษุไปดูแลวากลาวใหทอตามใจ
ชอบไวแตกอนไม ภิกษุไดยินขาวแลวจึงไปสูหาชางหูก
วา กลา วบงั คบั ใหท อผา ใหย าว กวา ง เนอื้ แนน เรยี บรอ ย
งามดี ใหเกินกำหนดเสนดายที่เจาของกำหนดไว เพ่ิม
บำเหนจ็ ใหแ กช า งหกู บา งสกั เลก็ นอ ย โดยทสี่ ดุ ถงึ โภชน-
บณิ ฑบาต เมอื่ ไดผ า มาถงึ มอื เมอื่ ใด ผา นนั้ เปน นสิ สคั คยี 
ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ถา กำหนดใหท อไมเ กนิ เสน ดา ย
ของทายกไป กไ็ มม โี ทษ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 59

๘. อจั เจกจวี รสกิ ขาบท ความวา วนั ขนึ้ ๕ ค่ำ
เดือน ๑๑ ยังอีก ๑๐ วัน จงึ จะถงึ วนั มหาปวารณา๖๒
อจั เจกจวี ร คอื ผา รบี ผา ดว นจะพงึ เกดิ แกภ กิ ษุ คือผา ท่ี
ทายกเปนไขหนัก หรือรีบจะไปการศึกสงคราม จะเรง
ถวายใหท นั ใจ จะรอไวช า วนั ไปไมไ ด เฉพาะจะถวายตง้ั แต
วนั ขน้ึ ๕ คำ่ ไป ชอ่ื วา อจั เจกจวี ร ภกิ ษรุ วู า ผา รบี ผา ดว น
แลวพึงทำเถิด จะไมไดวิกัปหรืออธิษฐาน ก็พึงไวไดถึง
เพ็ญเดือน ๑๒ ถา ไดก รานกฐินอนโุ มทนาแลว ก็คมุ ได
ออกไปถงึ เพญ็ เดอื น ๔ ถา ไมว กิ ปั อธษิ ฐาน พน นน้ั แลว
ผา นน้ั เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๙. สาสงั กสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษอุ นั เขา ปรุ มิ -
พรรษาในคามนั ตเสนาสนะ คอื วดั ใกลบ า นถว นไตรมาส
แลว เมอื่ จะไปอยใู นเสนาสนะปา ไกลบา นออกไป ตงั้ แต
๕๐๐ ชว่ั คนั ธนู คอื นบั วา ๒๕ เสน ไปถงึ ๑๐๐ เสน ทนี่ นั้
มภี ยั ดว ยโจรปา พระผมู พี ระภาคทรงอนญุ าตใหฝ ากจวี ร
ไวผืนใดผืนหนึ่งในบาน โคจร๖๓ ไกลแตเสนาสนะมาช่ัว
๕๐๐ คนั ธนู เปน อนั คมุ ไตรจวี รไดต ลอดถงึ เดอื นเพญ็ ๑๒
ถา จะมที ไ่ี ปจากเสนาสนะนนั้ พงึ มายงั เสนาสนะนนั้ ภายใน

60 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๖ วนั ถา ไมท นั อรณุ ๖๔ ในวนั ที่ ๗ ขน้ึ แลว ไตรจวี รนน้ั
เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  เวน ไวแ ตภ กิ ษไุ ข
ไดจ วี รอวปิ วาสสมมติ จงึ ไมเ กดิ อาบตั ปิ าจติ ตยี 

๑๐. ปรณิ ตสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษผุ รู อู ยวู า ลาภ
สิ่งของอันทายกต้ังจิตจะอุทิศถวายสงฆ พึงวากลาว
ชกั โยงหนว งโนม มาใหถ วายแกต น ถา ถงึ มอื เมอื่ ใด ลาภ
สงิ่ ของนนั้ เปน นสิ สคั คยี  ภกิ ษตุ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

จบปต ตวรรค ๑๐ สกิ ขาบท
นสิ สคั คยิ ปาจติ ตยี  ๓ วรรค เปน ๓๐ บท จบเทา นี้

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 61

ปาจติ ตยี  ๙๒

62 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ปาจติ ตยี  ๙๒ สกิ ขาบท จดั เปน ๑๐ วรรค

มสุ าวรรคท่ี ๑ มี ๑๐ สกิ ขาบท ดงั นี้

๑. มสุ าวาทสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษรุ แู นแ กใ จแลว
แกลง เจรจา โปป ด สงิ่ ทไ่ี มม วี า มี สงิ่ ทม่ี วี า ไมม ี อยา งน้ี
เปน ตน ใหผ อู น่ื เชอ่ื ถอื วา จรงิ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๒. โอมสวาทสิกขาบท ความวา ภิกษุดาทอ
เสยี ดสี จไี้ ชตอ หนา ภกิ ษใุ หเ จบ็ ใจ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๓. เปสุญญวาทสิกขาบท ความวา ภิกษุยุยง
สอเสียดภิกษุตอภิกษุ ดวยคำดาทอใหแตกราวจากกัน
และกนั ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๔. ปทโสธัมมสิกขาบท ความวา ภิกษุสวดบท
ธรรม คือบาลีและคาถารวมเสียงเดียวกับอนุปสัมบัน
คือสามเณรและคฤหัสถ ตองอาบัติปาจิตตีย ทุกขณะ
ระยะบทบาลี แลบทแหง ธรรมคาถานน้ั ๆ

๕. สหเสยยสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษนุ อนรว มกบั
อนุปสัมบัน คือสามเณรและคฤหัสถภายในเสนาสนะ
มที มี่ งุ และทบี่ งั อนั เดยี วกนั ยง่ิ กวา ๓ ราตรี ตอ งอาบตั ิ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 63

ปาจติ ตยี  คอื นอนรว มกนั ๓ ราตรแี ลว ถงึ คนื ที่ ๔ เขา
เมอื่ ไร ตง้ั แตเ วลาพลบไป เอนกายลงนอนรว มอกี กต็ อ ง
อาบตั ทิ กุ ขณะทน่ี อนลง

ถา ภกิ ษจุ ะรกั ษาใหพ น อาบตั ิ ถงึ คนื ที่ ๓ จวนรงุ
อรณุ ใหอ อกจากเสนาสนะนน้ั เสยี หรอื ลกุ ขน้ึ นงั่ เสยี อยา
นอนจนสวา ง แลว กต็ ง้ั ตน นอนไดอ กี ๒ คนื ตอ ไป เปน
ระยะตงั้ ไวด งั น้ี จงึ จะพน อาบตั ิ

ทเ่ี รยี กวา อนปุ สมั บนั ในสกิ ขาบทน้ี ทา นกลา ววา
มนษุ ยผ ชู ายตง้ั แตส ามเณรและคฤหสั ถผ ชู ายลงไปจนถงึ
สตั วเ ดรจั ฉานตวั ผู มแี มว จงั กวด พงั พอนและนกพริ าบ
เปน ตน แตบ รรดาสตั วท มี่ ชี อ งปากเปน ทตี่ งั้ เมถนุ ไดช อ่ื
วา อนปุ สมั บนั ทง้ั สน้ิ เสนาสนะทจ่ี ะเปน สหเสยยะนน้ั คอื
เสนาสนะทรี่ ว มหลงั คากนั ถงึ จะมฝี ากนั้ หอ ง แตว า มชี อ ง
ไปมาหากนั ได กเ็ ปน สหเสยยะ ถา มหี ลงั คาเดยี วกนั แต
ตางหองกัน คือไมมีชองท่ีจะไปมาในภายในไดเฉพาะ
ตองออกนอกชายคาจึงจะเขาไปหองอื่นได ก็ไมเปน
สหเสยยะ ถึงพ้ืนหลายช้ันไมมีชองท่ีจะใชขึ้นใชลง
ขา งในได ตอ งออกพน ชายคา แลว จงึ เขา ไปในหอ งชน้ั ใน

64 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

อ่ืนไดก็เหมือนกัน เปนอันไมเกิดอาบัติ นอนรวมสัตว
เดรจั ฉานตวั ผยู ง่ิ กวา ๓ คนื เปน แตต อ งอาบตั ทิ กุ กฏ วา
ไวเ ปน กำหนดเทา นี้

๖. ทตุ ยิ สหเสยยสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษนุ อนรว ม
มาตุคาม คือหญิงมนุษยในเสนาสนะดังกลาวแตเวลา
พลบคำ่ ไป ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี ท กุ ขณะเอนกายนอน ถา
นอนรว มสตั วเ ดรจั ฉานตวั เมยี ในราตรี ตอ งอาบตั ทิ กุ กฏ

๗. ธัมมเทสนาสิกขาบท ความวา ภิกษุแสดง
ธรรมแกมาตุคาม คือหญิงมนุษยท่ีไมมีผูชายน่ังเปน
เพ่ือนดวยไดเพียง ๖ คำ บาลี ๖ บาท คาถา ๖ ขอ
อตั ถาธบิ ายทน่ี บั วา วาจาหนง่ึ ๆ ถา ยง่ิ กวา ๖ คำขน้ึ ไป
ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๘. ภูตาโรจนสิกขาบท ความวา ภิกษุไดบรรลุ
ฌานสมาบตั ิ อภญิ ญามรรคผล ทเ่ี ปน มหรคตแลโลกตุ ตระ
แลว แลบอกเลาแสดงคุณที่มีอยูในตนแตตามจริงแก
อนปุ สมั บนั ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๙. ทฏุ ลุ ลาโรจนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษพุ งึ บอก
อาบตั ชิ วั่ หยาบ คอื สงั ฆาทเิ สสของภกิ ษอุ น่ื แกอ นปุ สมั บนั

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 65

ตอ งอาบตั ปิ าจติ ยี  ยกเสยี แตภ กิ ษทุ สี่ งฆส มมตไิ วใ หค อย
ดแู ลบอกเลา อาบตั ขิ องภกิ ษอุ น่ื ทต่ี อ งอาบตั เิ นอื ง ๆ จะ
ใหล ะอายรรู ะวงั ตวั ตอ ไป

๑๐. ปฐวีขนสิกขาบท ความวา ภิกษุขุด แคะ
แงะ งา ง คยุ ขดี เขยี นแผน ดนิ ดว ยจอบ เสยี ม มดี ไม
เล็บมือ เล็บเทา โดยท่ีสุดแกลงถายปสสาวะใหพุงลง
เซาะดินใหเปนรอยแตกละลาย แมวาดินที่ขุดใสไวในท่ี
ตา ง ๆ ตงั้ ไวก ลางแจง ฝนตกทบั ลว ง ๔ เดอื นแลว ขดุ เอง
หรอื บงั คบั ใชใ หผ อู นื่ ขดุ กด็ ี ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  แตจ ะให
ผอู น่ื ขดุ โดยเลศ พอใหส งั เกตวา “ทา นจงรทู นี่ ”ี้ ไมม โี ทษ

จบมสุ าวาทวรรค ๑๐ สกิ ขาบท เทา น้ี

66 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ภตู คามวรรคท่ี ๒ มี ๑๐ สกิ ขาบท ดงั นี้

๑. ภตู คามสกิ ขาบท ความวา พชื พรรณทงี่ อกงาม
ขน้ึ ในดนิ ในนำ้ คอื ตน ไม กอไม เถาวลั ย กอหญา กอ
บวั สาย สาหรา ย จอก แหน เปน ตน ชอ่ื วา ภตู คาม ภกิ ษุ
ตดั ฟน ถาก ถอน เดด็ ฉกี ยกขนึ้ พน จากพนื้ ทเี่ กดิ ตอ ง
อาบตั ปิ าจติ ตยี  แตพ ชื ทจี่ ะงอกได คอื พชื ทต่ี ดั และขดุ ขนึ้
พนที่เกิดมาแลวแตยังสดอยู และรากเหงาหัวเมล็ดใน
ยงั จะงอกไดต อ ไป ชอ่ื วา พชื คาม ภกิ ษทุ ำลายใหส ญู พชื
ตอ งอาบตั ทิ กุ กฏ

๒. อญั ญวาทสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษแุ กลง ทำ
มารยา เมอื่ พระสงฆถ ามดว ยอาบตั แิ ลว กก็ ลา วถอ ยคำ
อน่ื กลบเกลอ่ื นเลอื นเลอะเสยี หรอื นง่ิ เสยี ทำเปน ไมไ ดย นิ
ไมบ อกกลา วตามความจรงิ ใหพ ระสงฆเ กดิ ความลำบาก
รำคาญใจ จนพระสงฆตองสวดบอกโทษเม่ือไร ก็ตอง
อาบตั ปิ าจติ ตยี 

๓. อุชฌาปนกสิกขาบท ความวา ภิกษุแกลง
โพนทะนาตเิ ตยี นใสโ ทษทไี่ มจ รงิ แกภ กิ ษอุ นั สงฆส มมติ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 67

ไวใ หแ จกของสงฆข องคณะใหภ กิ ษอุ น่ื ไดย นิ ตอ งอาบตั ิ
ปาจติ ตยี  ถา ตเิ ตยี นตามโทษทไี่ ดร ไู ดเ หน็ ตามจรงิ ไมเ ปน
อาบตั ิ

๔. สงั ฆกิ เสนาสนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษไุ ดย ก
ขนเตยี ง ตงั่ ฟกู เบาะ เกา อ้ี อนั เปน ของสงฆไ ปตง้ั ไว
ในทแ่ี จง ดว ยตน หรอื ใชใ หผ อู น่ื กด็ ี เมอ่ื จะไปจากทนี่ น้ั ก็
มไิ ดย กขนเอาไปไวด งั เกา และมไิ ดบ อกกลา วมอบหมาย
ไวธ รุ ะแกท า นผหู นง่ึ ผใู ด พอไปพน อปุ จารทนี่ น้ั ตอ งอาบตั ิ
ปาจติ ตยี 

๕. ทตุ ยิ เสนาสนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษหุ ยบิ ยก
เคร่ืองปูนอนในเสนาสนะของสงฆไปปูลาดเอง หรือใช
ใหผ อู น่ื เอาไปปลู าดกด็ ี เมอื่ จะไปจากเสนาสนะนนั้ กม็ ไิ ด
เอาไวต ามทเี่ ดมิ หรอื มไิ ดม อบหมายไวธ รุ ะแกใ คร หลกี ไป
พอพน อปุ จารเสนาสนะนน้ั แลว ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๖. อนปู ขชั ชสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษไุ ดร วู า ภกิ ษุ
อนื่ เขา ไปอยใู นเสนาสนะของสงฆก อ นแลว แกลง รษิ ยา
ไมใ หอ ยู ไดเ ขา ไปนง่ั นอนเบยี ดเสยี ดในทใ่ี กลภ ายใน ๒
ศอกคบื หรอื ขนเอาเตยี งตงั่ ไปตง้ั ทร่ี มิ ทวารเขา ออก ดว ย

68 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

จะใหค บั แคบใจจนอยไู มไ ด ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 
๗. นกิ กฑั ฒนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษไุ ดข งึ้ โกรธ

นอยใจตอภิกษุและขับไล ฉุดครา ผลักไสใหไปจาก
เสนาสนะของสงฆ หรือใชใหผูอื่นขับไลก็ดี ตองอาบัติ
ปาจติ ตยี 

๘. เวหาสกฎุ สี กิ ขาบท ความวา กฏุ มิ พี น้ื ชนั้ บน
เปน ทแี่ จง ไมม หี ลงั คา ยงั ไมไ ดเ รยี บ พน้ื ลา งเปน ทอี่ าศยั
เดินไปมาได เตียงต่ังต้ังติดพื้นไวไมมีลิ่มสลักตรึงกับ
แมแ ครไ ว ภกิ ษมุ านงั่ นอนทบั ลง ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๙. มหัลลกสิกขาบท ความวา ภิกษุจะทำเอง
หรอื ใชใ หผ อู นื่ ทำวหิ ารทอ่ี ยใู หก วา งใหญ หวงั จะอยเู อง
มที ายกเปนเจาของจะสรา งถวาย พงึ ตงั้ ลงในทน่ี าของ
เขา พงึ โบกทาใหห นาได แตท ก่ี รอบเชด็ หนา ประตแู ละ
หนาตางออกไปขางละ ๒ คืบ เพื่อจะใหใบตาลและ
ลม่ิ สลกั มนั่ คง พงึ มงุ โบกทาเองไดเ พยี งสองชนั้ สองหน
ถามงุ โบกทามากกวาสองช้ันสองหนข้ึนไป ตองอาบัติ
ปาจติ ตยี  ถา ใกลท ไี่ รน าตอ งอาบตั ทิ กุ กฏดว ย

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 69

๑๐. สปั ปาณกสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษอุ นั รเู หน็
หรอื รงั เกยี จอยวู า นำ้ มตี วั สตั วเ ปน อยู แลว แกลง ตกั รด
หญา รดดนิ ลง หรอื ใชใ หผ อู น่ื รดกด็ ี ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

จบภตู คามวรรค ๑๐ สกิ ขาบท เทา นี้

ภกิ ขโุ นวาทวรรคที่ ๓ มี ๑๐ สกิ ขาบท ดงั นี้

๑. โอวาทสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษทุ สี่ งฆไ มส มมติ
ไวใ หส อนนางภกิ ษณุ ี พงึ ละเมดิ บงั คบั สง่ั สอนนางภกิ ษณุ ี
ดว ยครธุ รรม๖๕ ๘ ประการ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ถา สอน
ดว ยธรรมสงิ่ อนื่ จากครธุ รรม เปน แตอ าบตั ทิ กุ กฏ

๒. สมั มตสิ กิ ขาบท ความวา ภกิ ษทุ ส่ี งฆส มมติ
ไวใหสอนนางภิกษุณีแลว ถาสอนนางภิกษุณีเวลา
พระอาทติ ยอ สั ดงพลบคำ่ ไปแลว ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๓. อปุ ส สยสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษทุ สี่ งฆส มมติ
แลว แลไปสอนนางภกิ ษณุ ถี งึ อาราม ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 
เวน ไวแ ตน างภกิ ษณุ เี ปน ไข จงึ ไปสอนถงึ อารามได

70 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๔. อามิสสิกขาบท ความวา ภิกษุอันริษยา
เสแสรง แกลง นนิ ทากลา วรา ยวา ภกิ ษทุ งั้ หลายสอนนาง
ภิกษุณีเพราะเห็นแกอามสิ ๖๖ ลาภสกั การะ ตอ งอาบัติ
ปาจติ ตยี  ถา สำคญั ในใจวา จรงิ ไมแ กลง ตเิ ตยี น หรอื ภกิ ษุ
ผสู อนเหน็ แกล าภจรงิ ถงึ จะตเิ ตยี นกไ็ มม โี ทษ

๕. จวี รทานสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษใุ หจ วี รของ
ตนแกน างภกิ ษณุ ที มี่ ใิ ชญ าติ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  เวน ไว
แตแ ลกเปลยี่ นกนั ไมม โี ทษ

๖. จวี รสพิ พนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษพุ งึ เยบ็ เอง
หรอื ใชใ หผ อู นื่ เยบ็ จวี รใหแ กน างภกิ ษณุ อี นั มใิ ชญ าติ ตอ ง
อาบตั ปิ าจติ ตยี 

๗. อทั ธานสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษกุ บั นางภกิ ษณุ ี
ชกั ชวนกนั เดนิ ไปทางเดยี วกนั ในระหวา งบา นหนงึ่ ๆ ตอ ง
อาบตั ปิ าจติ ตยี ท กุ ขณะลว งระยะบา นนนั้ ๆ เวน ไวแ ตไ ป
ทางไกลเปน ทางประกอบโจรภยั จงึ ไมม โี ทษทจ่ี ะตอ งหา ม

๘. นาวาภริ หุ นสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษกุ บั นาง
ภกิ ษณุ ชี กั ชวนกนั ไปเรอื ลำเดยี วกนั ขน้ึ ลอ งตามลำแมน ำ้
ลำคลอง ทางใตน ำ้ เหนอื นำ้ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  เวน ไว

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 71

แตข า มฟากไมม โี ทษ
๙. ปริปาจนสิกขาบท ความวา ภิกษุรูอยูวา

บิณฑบาตของฉัน อันนางภิกษุณีเท่ียวขอรอง ชักนำ
คฤหสั ถไ ปนมิ นตใ หส ำเรจ็ ดว ยกำลงั ตน แลฉนั บณิ ฑบาต
นน้ั ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  เวน ไวแ ตค ฤหสั ถเ รมิ่ ขนึ้ กอ น
ถาส่ิงของที่ภิกษุหรือสามเณรรองบอก เปนแตอาบัติ
ทกุ กฏ

๑๐. รโหนสิ ชั ชสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษกุ บั ภกิ ษณุ ี
ตัวตอตัวเปนสองดวยกัน นั่งในที่ลับตามีฝาแลมานกั้น
เปน ตน ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

จบภกิ ขโุ นวาทวรรค ๑๐ สกิ ขาบท เทา น้ี

โภชนวรรคท่ี ๔ มี ๑๐ สกิ ขาบท ดงั นี้

๑. โภชนสกิ ขาบท ความวา โภชนะของกนิ ทายก
ตั้งไวในโรงทาน อุทิศทั่วไปแกบรรพชิตและคฤหัสถ
มไิ ดเ ลอื กหนา ภกิ ษไุ มเ ปน ไขย งั จะเดนิ ทางไปถงึ กง่ึ โยชน
ได พงึ ฉนั ไดแ ตเ พยี งวนั เดยี ว ถา ไปฉนั เรยี งวนั เปน สองวนั
ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

72 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๒. คณโภชนสกิ ขาบท ความวา ทายกไปนมิ นต
ภกิ ษใุ นอาวาสเดยี วกนั ตงั้ แต ๔ รปู ขนึ้ ไป ออกชอื่ โภชนะ
วา นิมนตไปกินขาว กินเน้ือ กินปลา หรือนิมนตดวย
ภาษาตา ง ๆ ซง่ึ เปน โวหารคฤหสั ถ ภกิ ษไุ ปรบั โภชนะนน้ั
มาฉนั ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  เวน ไวแ ตส มยั ๗ ประการ
คอื เปน ไข ๑ อยจู ำพรรษาแลว ตงั้ แตอ อกพรรษาจน
ถงึ เพญ็ เดอื นสบิ สอง ๑ กรานกฐนิ แลว ไปถงึ เพญ็ เดอื น
ส่ี ๑ เดนิ ทางไกลตง้ั แตก งึ่ โยชนข น้ึ ไป ๑ ไปทางเรอื ๑
เปน คราวประชมุ ใหญ ๑ เปน คราวสมณะตา งพวกตา ง
หมมู านมิ นต ๑ ถา ได ๗ สมยั นแี้ ตอ ยา งหนง่ึ อยา งใด
ฉนั ได ไมม โี ทษ

๓. ปรมั ปรโภชนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษรุ บั นมิ นต
ฉนั เชา ของทายกไวแ ลว รงุ เชา ฉนั โภชนะอน่ื ๆ เสยี กอ น
แลว จงึ ไปฉนั ทน่ี มิ นตน น้ั ตอ ภายหลงั ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 
เวน ไวแ ตส มยั ๓ ประการ คอื เปน ไข ๑ จำพรรษาแลว
คมุ ไดห นง่ึ เดอื น ๑ กรานกฐนิ แลว คมุ ไดส เี่ ดอื น ๑

๔. กาณมาตาสกิ ขาบท ความวา ภิกษุไปเที่ยว
บิณฑบาต มีตระกูลทายกชายหญิงนำเอาขนมหรือ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 73

ขา วสตั ตขุ องกนิ ตา ง ๆ อนั ทำไวเ พอ่ื เปน เสบยี งหรอื เปน
ของฝากมาปวารณาถวายใหพอตามประสงค ภิกษุพึง
รบั ไดเ พยี งเตม็ ๓ บาตร พอเสมอขอบบาตร อยา ใหพ นู
ลน ขอบปากบาตรขนึ้ ไป ถา รบั เกนิ ๓ บาตรแลว ตอ ง
อาบตั ปิ าจติ ตยี  ถา รบั ถงึ ๓ บาตร นำมาแลว พงึ เอาไว
เปน ของตนแตบ าตรเดยี ว เหลอื นน้ั แจกเฉลย่ี ไปใหท ว่ั แก
ภกิ ษุ ถา ไมแ บง ปน ตอ งวตั ตเภททกุ กฏ

๕. ปวาริตสิกขาบท ความวา ภิกษุฉันโภชนะ
สิ่งหน่ึงสิ่งใดคางอยู มีทายกนำเอาส่ิงของมาเพ่ิมเติม
ถา หา มวา พอแลว ดงั นี้ กเ็ ปน อนั ชอ่ื วา หา มภตั รแลว เมอ่ื
ลุกขึ้นพนจากท่ีน่ังฉันไปแลว ฉันไมไดอีกในวันนี้ ถาฉัน
โภชนะสง่ิ ใดสงิ่ หนง่ึ อกี ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๖. ทตุ ยิ ปวารณาสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษรุ วู า ภกิ ษุ
อื่นฉันโภชนะแลว หามภัตรแลว คิดจะติเตียนยกโทษ
โจทกดวยอาบัติ แกลงเอาขนมของกินหรือขาวสุกมา
ปวารณาแคนขืนใหฉันอีก ภิกษุน้ันฉันอีกเม่ือไร ภิกษุ
ผแู คน ขนื ใหฉ นั ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๗. วกิ าลโภชนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษฉุ นั โภชนะ

74 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

และขนมของฉนั ตา ง ๆ ในวกิ าล คอื เวลาลว งเทย่ี งวนั ไป
จนรงุ อรณุ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  สกิ ขาบทนเี้ ปน อจติ ตกะ๖๗
ถา ลว งเวลาถงึ ไมแ กลง ฉนั กไ็ มพ น โทษ เมลด็ ขา วสกุ ชนิ้
เนอ้ื ชน้ิ ปลาตดิ ฟน ถงึ เวลาบา ย รสขา วสกุ ของกนิ นนั้ จะ
ระคนดว ยเขฬะกลนื ลว งลำคอลงไป คงเปน วกิ าลโภชนะ
ฉันแลวพึงใหชำระบวนปากแยงฟนเสีย อยาใหมีอามิส
ตดิ คา งอยไู ดจ นกวา เวลาบา ย จงึ จะควร

๘. สนั นธิ กิ ารกสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษรุ บั โภชนะ
ขนมของฉนั ตา ง ๆ เกบ็ งำไวฉ นั วนั หนา ตอ ไป ตอ งอาบตั ิ
ปาจติ ตยี 

๙. ปณตี โภชนสกิ ขาบท ความวา โภชนะของฉนั
อันประณีต คือเนยใส เนยขน น้ำมันลูกไมและน้ำมัน
เปลวสัตว นำ้ ผ้ึง นำ้ ออย ปลา เนื้อ นำ้ นมสด และ
นำ้ นมสม ๙ สง่ิ นภี้ กิ ษมุ ไิ ดเ จบ็ ไขไ ปเทย่ี วขอมาไดแ ตม ใิ ช
ญาติ มใิ ชป วารณา เอามาฉนั ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  แตข อ
ของฉนั นอกจาก ๙ สงิ่ น้ี ตอ งอาบตั ทิ กุ กฏ

๑๐. ทันตโปณสิกขาบท ความวา ของฉันส้ิน
ทุกสิ่ง ยกเสียแตนำ้ ท่ีกรองแลว ไมเจือดวยอามิสและ

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 75

ไมส ฟี น เทา นน้ั ของทงั้ ปวงถา คฤหสั ถห รอื สามเณรมไิ ด
ประเคนให เมอ่ื กลนื ลว งลำคอลงไป ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 
ถา ยงั มไิ ดป ระเคน ภกิ ษจุ บั ตอ งเสยี แลว ถงึ ประเคนใหม
กไ็ มข น้ึ คงเปน อาบตั ิ ถา จะรบั ประเคนกพ็ งึ รบั ประเคน
ในหตั ถบาส คอื ผปู ระเคนจดศอกหรอื เขา มาถวายภายใน
ศอกคบื จงึ เปน อนั รบั ประเคน ถา หา งออกจากศอกคบื
ออกไป ภิกษุรับจับตองแลวเอามาประเคนใหม ก็เปน
อคุ คหติ คอื ประเคนไมข นึ้ ฉนั เปน อาบตั ปิ าจติ ตยี  (น้ำ
กรองแลว ถาไมมีฝาปด ผงลงได ก็ตองประเคนใหม
เพราะผงก็เปนอามิส แตตองเปนน้ำท่ีภิกษุกรองเอง
ของเคย้ี วของฉนั ทไ่ี มม ฝี าปด ผงลงได รบั ประเคนไวแ ลว
ลกุ หา งไปศอกคบื ตอ งประเคนใหม ถา มภี กิ ษนุ ง่ั อยใู น
หตั ถบาสคมุ ได)

หมายเหตุ :- ขอ ความในวงเลบ็ เปน ขอ ความทเ่ี รยี บเรยี ง
เพมิ่ เตมิ ไวใ นฉบบั ร.ศ. ๑๒๘

จบโภชนวรรค ๑๐ สกิ ขาบท เทา นี้

76 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

อเจลกวรรคที่ ๕ มี ๑๐ สกิ ขาบท ดงั น้ี

๑. อเจลกสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษหุ ยบิ ยกของ
บริโภคย่ืนสงใหแกชีเปลือยหรือปริพาชกชายหญิง อัน
บวชมไิ ดม ลี ทั ธเิ ฉพาะพระพทุ ธศาสนาดว ยมอื ตนเอง แม
ถงึ บดิ ามารดาของตนอนั บวชในลทั ธเิ ชน นนั้ ตอ งอาบตั ิ
ปาจติ ตยี 

๒. อยุ โยชนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษไุ ดช กั ชวน
ภิกษุดวยกันเปนเพื่อนพากันเที่ยวบิณฑบาตในบานหรือ
นคิ มใด ๆ ไดใ หท ายกใหบ ณิ ฑบาตหรอื ไมไ ดใ หแ กภ กิ ษนุ นั้
ก็มิไดวา แตภิกษุผูชักโยงนั้นปรารถนาจะใครลอบลวง
สกิ ขาบท กลวั จะเปน สง่ิ กดี ขวาง จงึ ขบั สง เสยี วา “ทา น
จงไปใหพนเราเถิด เราเจรจากับทานหรือนั่งกับทาน
ไมเ ปน ความสบาย เราชอบจะอยแู ตผ เู ดยี วจงึ จะสบาย”
ภกิ ษทุ ถ่ี กู ขบั พอไปลบั ฝาหรอื ลว งอปุ จาร ๑๒ ศอก ภกิ ษุ
ขบั ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ถา ขบั สง ใหค นื กลบั ดว ยธรุ ะอน่ื ๆ
มไิ ดเ ปน อาบตั ิ

๓. สโภชนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษเุ ขา ไปในตระกลู
เดนิ ตรงจโู จมเขา ไปนง่ั ในเรอื นเปน ทน่ี อน มชี นสองผวั เมยี
เขาเชยชมกนั อยู ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 77

๔. ปฐมรโหนสิ สชั สกิ ขาบท ความวา ภกิ ษนุ ง่ั กบั
มาตคุ าม คอื หญงิ มนษุ ยต ง้ั แตเ ดก็ แรกคลอดขนึ้ ไป ในท่ี
ลบั ตา ฝากน้ั มา นกนั้ ประตบู งั ไมม ผี ชู ายอยเู ปน เพอ่ื น
ดว ย ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  แมว า หญงิ สกั รอ ยสกั พนั คน
กต็ อ งอาบตั ปิ าจติ ตยี ถ งึ รอ ยถงึ พนั คนเทา ตวั หญงิ นนั้

๕. รโหนสิ ชั ชสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษนุ ง่ั อยกู บั
หญิงมนุษยอันรูความสองตอสองในที่แจง ไมมีเคร่ือง
กนั้ บงั กลางวดั กลางนอกชานบา น ไมม ใี คร ๆ แลเหน็ เปน
เพอ่ื น ๓ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๖. จารติ ตสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษรุ บั นมิ นตข อง
ทายกไวแลว ไมบอกกลาวอำลาภิกษุอันมีอยูท่ีควรจะ
อำลาได ฉนั แลว กด็ ี ยงั ไมฉ นั กด็ ี ในเวลาเชา ชวั่ เทยี่ ง ถา
ไปสูตระกูลอ่ืนนอกจากตระกูลท่ีนิมนตนั้น ตองอาบัติ
ปาจติ ตยี  เวน ไวแ ตส มยั ทง้ั ๒ คอื คราวเมอื่ อยจู ำพรรษา
แลว คมุ ไดถ งึ เพญ็ เดอื น ๑๒ ชอ่ื วา จวี รทานสมยั ๑ คอื
คราวเมอื่ กรานกฐนิ อนโุ มทนาแลว คมุ ไดถ งึ เพญ็ เดอื น ๔
ชอื่ วา จวี รกาลสมยั ๑ ถา ไมไ ดเ ขา ปรุ มิ พรรษา หรอื ขาด
พรรษาไซร ไมม คี ราวทจ่ี ะคมุ อาบตั ไิ ดเ ลย

78 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

๗. มหานามสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษมุ ไิ ดเ จบ็ ไข
จะขอยาและเคร่ืองยาในท่ีปวารณาไวแกสงฆไดแต
ภายใน ๔ เดอื น ถา พน ๔ เดอื นไป ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 
เวน แตท ายกปวารณาใหมข อไดอ กี ๔ เดอื น ถา ปวารณา
จะถวายเปน นจิ กข็ อไดเ ปน นจิ ไป ไมต อ งหา ม

๘. อยุ ยตุ ตสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษมุ งุ จติ คดิ จกั
ใครไ ปดขู บวนเสนายกทพั ไปสสู งครามไปถงึ ยทุ ธภมู ิ ตอ ง
อาบตั ปิ าจติ ตยี  เวน ไวแ ตไ ปดว ยการอนื่ ไปประจวบเฉพาะ
เขา เอง ไมม โี ทษ

๙. เสนาวาสสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษมุ เี หตทุ จ่ี ะไป
ดวยหมูเสนา พึงอาศัยอยูในหมูเสนาไดเพียงสองสาม
ราตรี ถาอยูเกินข้ึนไปถึงเวลาคำ่ คืนที่ ๔ ตองอาบัติ
ปาจติ ตยี 

๑๐. อยุ โยธกิ สกิ ขาบท ความวา เมอ่ื ภกิ ษอุ าศยั
อยูในหมูเสนาที่ตั้งชุมนุมอยูภายในสองสามราตรีน้ัน
ถา ไปดเู ขารบกนั หรอื ไปดเู ขาตรวจพล หรอื ไปดขู บวน
พยหุ ทพั ขบวนจตรุ งค ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

จบอเจลกวรรค ๑๐ สกิ ขาบท เทา นี้

ศลี ของพระและสมณวสิ ยั 79

สรุ าปานวรรคท่ี ๖ มี ๑๐ สกิ ขาบท ดงั น้ี

๑. สรุ าปานสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษรุ กู ด็ ี ไมร ู
กด็ ี ดมื่ สรุ าคอื น้ำเหลา ทกี่ ลน่ั ดว ยขา วสกุ และแปง เปน ตน
และดมื่ กนิ เมรยั คอื นำ้ เมาทด่ี องดว ยน้ำรสดอกไมล กู ไม
เปน ตน ใหล ว งลำคอลงไป ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๒. องั คลุ ปิ โตทกสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษคุ ดิ จะ
เยาหยอกหัวเราะเลนจี้แหย กระทบกระทั่งเยาหยอก
ภกิ ษทุ ร่ี กั แรแ ละสะเอวเปน ตน ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ถา
จส้ี ามเณรหรอื คฤหสั ถ เปน อาบตั ทิ กุ กฏ

๓. อทุ กหสั สธมั มสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษเุ ลน น้ำ
ดำผดุ ดำวา ย เผน โลด โดด เลน เปน การคะนอง ตง้ั แต
น้ำทว มขอ เทา เปน ตน ไป ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี 

๔. อนาทรยิ สกิ ขาบท ความวา ภกิ ษมุ ไิ ดเ ออ้ื เฟอ
ตอ พระวนิ ยั สกิ ขาบท ครนั้ ภกิ ษอุ นื่ สอนกแ็ สดงกาย วาจา
ใหผ สู อนรวู า ไมป รารถนาจะไดย นิ ไดฟ ง ไมป ฏบิ ตั ิ ตอ ง
อาบตั ปิ าจติ ตยี 

๕. ภงิ สาปนสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษแุ กลง หลอน
หลอกภกิ ษดุ ว ยรปู รส กลน่ิ เสยี ง และจบั ตอ งใหต กใจ

80 แปลจากพระปาฏโิ มกข โดย สมเดจ็ พระวนั รตั น (แดง สลี วฑฒฺ นมหาเถร)

ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  ถา หลอนหลอกสามเณรหรอื คฤหสั ถ
ตอ งอาบตั ทิ กุ กฏ

๖. โชติสมาทหนสิกขาบท ความวา ภิกษุมิได
เจบ็ ไขก อ ไฟขนึ้ ผงิ เองกด็ ี ใชใ หผ อู นื่ กอ ขน้ึ ใหต นกด็ ี ตอ ง
อาบตั ปิ าจติ ตยี  เวน แตต ดิ ไฟดว ยกจิ อนื่ ๆ คอื จะตม น้ำ
และรมบาตรเปน ตน ดงั นผ้ี งิ กไ็ มเ ปน อาบตั ิ ถา หนาวนกั
เหลอื ทนกน็ บั วา เปน ไข กอ ไฟผงิ กไ็ มม โี ทษ

๗. นหานสกิ ขาบท ความวา ภกิ ษอุ ยใู นมชั ฌมิ
ประเทศเขตโสฬสชนบท ยังไมถึงก่ึงเดือนอาบนำ้ หรือ
ทาจณุ ๖๘ อนั ละลายน้ำ ตอ งอาบตั ปิ าจติ ตยี  เวน แตส มยั
๖ คอื อณุ หสมยั ตง้ั แตเ ดอื น ๗ ไปจนถงึ เพญ็ เดอื น ๘
จดั เปน คราวรอ น ๑ ปรฬิ าหสมยั ตงั้ แตแ รมเดอื น ๘
ไปถงึ เพญ็ เดอื น ๙ จดั เปน คราวกระวนกระวาย ๑ คลิ าน-
สมยั คราวเจบ็ ไข ๑ กมั มสมยั คราวเมอ่ื ทำการงาน
๑ อัทธานคมนสมัย คราวเม่ือเดินทางไกลตั้งแตก่ึง
โยชนข น้ึ ไป ๑ วาตวฏุ ฐสิ มยั คราวเมอื่ ตอ งลมฝนธลุ ี
ตอ งกาย ๑ ทงั้ ๖ สมยั นอี้ าบน้ำได สกิ ขาบทนห้ี า ม
แตในมัชฌิมประเทศ พนเขตน้ันเชนสยามประเทศนี้